________________
વદશમ પરિચ્છેદ ] શકસંવત પ્રવર્તક કયા ધર્મને અનુયાયી?
[ ૨૬૩ ( જુઓ પુ. ૪, કશાનવંશના વૃત્તાંત ) આ પરદેશી ઉત્પત્તિને બ્રાહ્મણધર્મ સાથે જોડી દેવાતી હોય તે પ્રજાના સંવતની આદિ ઈ. સ. ૧૦૩ માં એટલે કે, તે અન્યાય કરનારી કહેવાશે. કેમકે પ્રાચીનકાળે દક્ષિણહિદના સંવત કરતાં ૨૫ વર્ષ મોડી થઈ છે; વર્તમાન સમયની પેઠે ધર્માવલંબનના કેઇ વાડા પડી જેથી તે બંને સંવતને તદ્દન નિરનિરાળા જ માનવા ગયા નહેતા કે અમુક ધર્મનું જ શરણુ અમુકે સ્વીકારવું. રહે છે અને તેમ છતાં પ્રાચીન સમયે કે અત્યારે આ હકીકત દરેક પુસ્તકમાં અને તેમાં ખાસ કરીને ઉત્તરહિન્દમાં પ્રચલિત શસંવતને માનનારા, ભલે પુ. ૧ અને ૨ માં અનેકવાર સ્પષ્ટપણે અને પુરાવા ક્ષેત્રફળ અને સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ દક્ષિણદેશમાંના શકને સાથે પુરવાર થતી આપણે નિહાળી છે. એટલે કેવળ માનનારા કરતાં વિશેષ પ્રમાણમાં હોવાનું મનાયા બ્રાહ્મણ કન્યાના પેટે જન્મ ધારણ કરેલ હોવાના કરે, છતાં જેને ખરો શકસંવત્સર કહેવાય છે તેના કારણે જ તેના સ્થાપક વૈદિક ધર્માનુયાયી હતા એમ અનુયાયીઓ તે દક્ષિણહિન્દમાં જ વધારે મળી આવે નિશ્ચયપૂર્વક ઠરાવી શકાય નહીં. બીજી હકીકત એ છે એ વાત નકકી સમજવી. અલબત્ત, પ્રાચીન સમયે નીકળે છે કે, આ શકના સ્થાપક રાજાએ, યજ્ઞ કરતા ખરા શકસંવતને માનનારા ઉત્તરહિન્દમાં નહીં હોય– બ્રાહ્મણોને જે અભક્ષ્ય પદાર્થોના અને અસ્પૃશ્ય હાડઅથવા નહીં હતા એમ કહીએ તો પણ ચાલશે-છતાં માંસાદિ વસ્તુઓના પ્રેક્ષપન કરી, અસુરો તથા વર્તમાનકાળે ત્યાં વસેલી જે સંખ્યા તે શક વાપરતી દાને ત્રાસ આપી રહ્યા હતા તેમાંથી મુક્તિ અપાવી માલમ પડે છે તે, દક્ષિણહિન્દની પ્રજાના સંપર્કમાં હતી; તેથી તેને વૈદિકમતના ઉદ્ધારક જરૂર કહી આવ્યાના પરિણામરૂપે સમજવું રહેશે. ખરી વાત શકાશે. જોકે આ કથન વૈદિકગ્રંથાનું-પુરાણોનું છે; છે કે સંયુક્ત પ્રાંતમાં, અને તેમાંયે ઔધ અને જ્યારે જૈનગ્રંથમાં તેવી કોઈ હકીકત નથી જ એટલે અલ્હાબાદ, કાશી, બનારસવાળા પ્રદેશમાં તેનો વપરાશ એકદમ માની લેવા કરતાં, તેના ઉપર વિચાર કરવાનું ઉત્તરહિન્દના અન્ય પ્રાંતે કરતાં વિશેષ દેખાય છે માંગી લે છે. છતાં તેને મહત્વપૂર્ણ લેખીએ તે પણ પરન્તુ તે સંસ્કૃત ભાષાનાં અને તે અન્વયે પંડિતનાં એ સામે એમ દલીલ લાવી શકાય કે, પિતાની પ્રજાને મૂળ ધામ ગણાતાં સ્થાનોને આભારી છે. આ પ્રકારના કોઈ પણ પ્રકારના ઉપદ્રવમાંથી બચાવી લેવી તે તે સાંપકિક અને વિદ્યાવિષયી તત્વોને લીધે ઉત્તર. દરેક રાજવીનો ધર્મ છે. પોતે કયો ધર્મ પાળે છે તે હિન્દમાં શકસંવતને પ્રવેશ થવા પામ્યો ગણાશે. વસ્તુ સાથે તેને સંબંધ હોય યા ન પણ હોય. જોકે, બાકી તે તેનું જન્મસ્થાન દક્ષિણહિન્દ જ છે ને તે વૈદિકધમ નહોતો એવો, સ્પષ્ટપણે પુરવાર કરતે તેથી જ ત્યાં તેને વાપરનારા વિશેષ પ્રમાણમાં મળી આપણી પાસે મજબૂત પુરા ન હોય ત્યાંસુધી, ઉપર આવતા જણાય છે એમ કહેવું પડે છે.
બતાવેલું દૃષ્ટાંત તે પોતે વૈદકી ધર્માનુયાયી હેવાનું એક બીજી એક માન્યતા એવી પ્રસરી રહેલ છે કે, કારણ લખી શકાય છે. આવા ભમપાદક અથવા તે સંવત્સર મુખ્યપણે વૈદિકમતવાળા જ-એટલે કે સંદિગ્ધ અને ગ્રંથસ્થ પૂરાવા કરતાં, વિશેષ વિશ્વસબ્રાહ્મણો જ વાપરે છે કેમકે તેની ઉત્પત્તિ તે ધર્મના નીય એવા શિલાલેખી કે સિક્કાઈ પ્રમાણે શું કહે છે અનયાયીઓને જ આભારી છે. આ માન્યતા સત્ય છે પણ આપણે તપાસી લઈએ. જે અનેક શિલાલેખો. છે કે કેમ તે પણ આપણે તપાસી લઈએ. તેની છે. રેસને પોતાના પુસ્તકમાં ઉતાર્યા છે તે સદાબરા ઉત્પત્તિ, ફાવે તે રાજા હાલ શાલિવાહનને અંગે કે આપણે પંચમ અને ષષ્ટમ પરિચ્છેદે અવતરિત કર્યા છે. રાજા શિવસ્વાતિને અંગે થઈ હોય, પરન્તુ એટલે તેમાંથી તો ઉલટું એમ પ્રતિપાદિત થાય છે કે, આ સત્ય છે કે તે બંનેના જન્મ સાથે જોડાયેલી આખ્યા- શતવહનવંશીઓનો કુળધર્મ જૈન હતા. તેઓ વૈદિક યિકાઓમાં, બ્રાહ્મણકુટુંબની કુમારિકાને નિર્દેશ મતાનુયાયી હોવા વિશે એક પણ મુદ્દો તેમાંથી શે આવે છે જ. આટલી હકીકતને લીધે જ જે તેની જડતું નથી. ઉપરાંત તેમના સિક્કા ઉપરનાં ચિહ્નો
