________________
૧૮૨ ] શતવહન સાતમાને પરિવાર
[ એકાદશમ ખંડ પ્રિયદર્શિનને કાને જતાં, તેનો ધર્મપ્રેમ ઉછળી શાતકરણિ નામથી ઓળખાવે છે. તેમ શતવહન પણ ઉઠયો ને કલિંગની લડાઈ જાગી. શાતકરણિ સાથે પિતાને કહી શકે છે. એટલે કેવળ આ બે શબ્દથી (અલબત, આ સમયે નં. ૭ વાળો રાજા હતા) ત્રીજું કાઈ નૃપતિની ખાસ ઓળખાણ આપી શકાય તેમ યુદ્ધ થયું તેમાં સાતકરણિની સખ્ત હાર થઈતેમ નથી જ. તેમ માનુલપક્ષના ગોત્ર ઉપરથી જે નામ પ્રિયદર્શિનના સૈન્યની પણ જબરી ખુવારી થઈ. આ કેટલાકની સાથે જોડવામાં આવે છે, તે પણ અમુક વખતે રણક્ષેત્રે બન્ને પક્ષનાં માણસોનાં શબ, અંગ- રાજાને આશ્રયીને જ વપરાયું છે એવો નિર્ણય કરવાને છેદન પામેલાનાં તરફડિયાં તથા હૈયાફાટ રોકકળ નજરે આપણને ઉપયોગી થઈ શકતું નથી; કેમકે રાજકુંવર નિહાળી, પ્રિયદર્શિનનું કુમળું હૃદય એટલું તો દ્રવિત જેવી વ્યક્તિનો લગ્નસંબંધ તે, ઉચ્ચ ગણુતા કુળામાં થઈ ગયું કે તે જ ક્ષણે, મનુષ્યહત્યા કરનારી અને જ જોડવાનું બને અને તેથી અમુક ગેત્રમાંથી નિરર્થક માનહાની વહેરી લેતી લડાઈ જીદગીપર્યત ઘણી કન્યાઓ ઘણું કુંવરને પરણાવવામાં આવી નહીં લડવાની પ્રતિજ્ઞા કરી વાળી. (જુઓ તેને ધૌલી શકે. પરિણામે જે પુત્રને જન્મ એક જ ગોત્રની જાગૌડનો શિલાલેખ). આ લેખનને સાર એ છે કે, કન્યાઓથી થયા હોય તે સર્વે તે ગોત્રી કન્યાના પુત્ર મસ્કિના બનાવના કારણમાં કલુષિત, સામાજીક મનો- તરીકે જ સંબોધી શકાય. એટલે તેવી વ્યક્તિઓ તે વૃત્તિ, તથા મિશ્રિત ધાર્મિક કુળાભિમાન હોવાનું અને અનેક થઈ શકે છે. અલબત્ત શતકરણિ અને શતવહને કલિગના યુદ્ધમાં કેવળ ધર્મદ્રેષ હોવાનું જણાય છે. શબ્દ કરતાં, કેટલેક અંશે તે વિશેષતા ધરાવતું ગણાય (૭) વાસિષ્ઠપુત્ર શાતકરણિ ઉર્ફે શતવહન સાતમે ખરું; પણ એકદમ નિશ્ચયાત્મકપણે સંબોધતું અથવા
બીજા રાજાઓની પેઠે આનાં નામ સાથે અનેક વ્યાકરણમાં જેને વિશેષનામ કહી શકીએ તેવું તે તે ઉપનામ જોડાયેલ નજરે પડતાં નથી એટલે દરજજે ન જ કહી શકાય. એટલે જ આ વંશના પ્રત્યેક રાજાને
તેના જીવન વૃત્તાંતના બનાવે ઓળખવા માટે ખાસ શબ્દ કયા વ૫રાયા હશે તે નામ, ઉમર અને પારખી કાઢવાને મુંઝવણ પડતી તપાસવું રહે છે. આ રાજાઓના સિક્કા નિહાળીશું પરિવાર નથી. જેથી કરીને હાલ તે તે દરેકના નામ સાથે ઉપરના ત્રણ શબ્દા (શતકરણિ.
તેને નામાવલિના ક્રમ પ્રમાણે શતવહન અને માતાના ગોત્રીક નામ) સિવાય સાતમાં શતવહન તરીકે અને માતલગોત્રના નામ કેઈકને કઈક નામ જોડવામાં આવેલું હોય છે. એટલે ઉપરથી વાસિષ્ઠપુત્ર તરીકે જ ઓળખીશું. પરન્ત તેને એમ માનવું રહે છે કે આવા વધારાના શબ્દોમાંના રાજ્યકાળ જે દીર્ધકાળ સુધી ચાલ્યો છે તે જોતાં, કેઈક, વિશેષનામ તરીકે હોવાં જોઈએ. આટલું જાણી તેમજ તેની સાહસિક વૃત્તિ, અને કોઈ ને કાંઈ કરી લીધા પછી જે સર્વે સિક્કાઓ એકઠા કરીને તેને અન્યથી જુદા પડી આગળ આવી નામ કાઢવાની બારીક અભ્યાસ કરાય, તથા જે શબ્દો સામાન્યરૂપે તેની હાંશ જોતાં, તેના જીવનવિશે જે કાંઈ પરિ. કે ગુણવાચક જેવા દેખાતા હોય અને ઘણી વ્યક્તિમિતપણે ઉપલબ્ધ થયું છે. તે છે કે સરખામણીમાં એનાં નામે સાથે જોડાયા હોય, તેવાને બાદ કરતાં કાંઈજ નથી એમ કહીએ તે ચાલે છતાં બનવાજોગ શેષ રહેતા શબ્દ, વિશેષનામ તરીકે વપરાયા હોવાનું છે કે, તેના સિક્કાઓ વિશે વિશેષ અભ્યાસ કરવાથી નક્કી થઇ જશે. આ કામ માટે તે સિક્કાને જથ્થો નવી માહિતી મળી જાય.
પણ બહોળો જોઈએ અને તેની લિપિ ઉકેલનો સામાન્ય રીતે આ વંશને દરેક રાજા પિતાને અભ્યાસ પણ જોઈએ. આ પ્રકારનું કામ ભલે કંટાળા
ખસવા માંડયું હતું; ધીમેધીમે તેને ત્યાગ કરવા સુધીનું ગયો હતો જે તેના જીવન ચરિત્ર ઉપરથી જણાય છે. પગલું પણ ભર્યું હતું, જેના પરિણામે તે જૈનધમલી બની () પુ. ૨. પૃ. ૩૫૬ ટી. નં. ૨૨ જુઓ
