________________
નવમ પરિચ્છેદ ] સર્વોપરી વિશિષ્ટતા
[ ૧૮૯ દક્ષિણહિંદને કોઈ પણ પ્રદેશ પિતાની આણું બહાર વપરાશ થયેલ છે. આ ઉપરથી બીજો સાર એ પણ રહેવા દીધો હેવો ન જોઈએ. છતાં જે પ્રદેશ પોતાના કાઢી શકાય છે કે, તે સમયે એકદમ ચોખ્ખી રીતે અધિકારમાં હેવાનું શિલા લેખમાં જણાવ્યું છે તેમાં નિર્મળ રાજતંત્રગણની વ્યવસ્થા પ્રચલિત હેવાનું પણ અંપ્રદેશની દક્ષિણે આવેલ કેરલપુર, ચેલા, પાંડયા, નથી કરી શકતું, તેમ ગણતંત્ર રાજ્યપદ્ધતિનો તદ્દન ના ઈનાં નામ આવે છે. એટલે કે તેમને પોતાની સત્તામાં થઈ ગયો હતો એમ પણ નથી કહી શકાતું; મતલબ અને સીધા અમલ તળે હોવાનું લેખવે છે, જ્યારે કે કેદ્રિત અને અકેંદ્રિત રાજ્ય વ્યવસ્થાની વચ્ચે વચ્ચે આવેલ અંધ્રદેશને Bordering તરીકે લેખ transitional period=ગાળે તે સમયે વર્તતા છે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે, Bordering એટલે હતો. આ પ્રમાણેની રાજવ્યવસ્થાની અટપટી ગોઠવણે સીમાંત, પિતાના રાજ્યની સીમાની અંતિમ હદે–એવા ચાલતી હોવાને લીધે, સાતમાં શાતકરણિની સત્તા અર્થમાં નહિ, પરંતુ પોતાના રાજ્યની હદમાં અડોઅડ સમસ્ત દક્ષિણ હિંદના દ્વીપકલ્પ ઉપર ચાલતી હતી, આવેલ અથવા સ્મશાને રહેલ કોઈ બીજું રાજ્ય એમ કહેવામાં પણ આપણે સત્યથી બહુ વેગળા જવાનું વચ્ચે આવતું ન હોય તેમ; જેને conterminous જોખમ ખેડતા નથી. તેમ પિતાના સિધા કાબુવાળા કહી શકાય. સર્વ પરિસ્થિતિનું સમીકરણ કરતાં એવા પ્રદેશની દૃષ્ટિએ જ બોલાય તે, દક્ષિણહિંદને ત્રિકસાર ઉપર આવવું પડે છે કે, ચેલા અને પાંડયા નાને મુલક, એવા પાંડવા રાજ્યને તથા અન્ય નાના રાજ્યના સરદારે પણુ, કેરલપુર, સત્યપુરની પેઠે, ચેલા રાજ્યને પ્રદેશ બાદ કરતાં, શેષ દક્ષિણહિદ મહારાજા પ્રિયદર્શિનના કૌટુંબિક પુરૂષો હેવાથી, ઉપર તેને અધિકાર હતો એમ ઉચ્ચારવામાં પણ તેમના ઉપર સીધી હકુમત તેની ચાલતી હતી, જ્યારે કાંઈ ખોટું દેખાતું નથી. અંધ્રપતિ અન્ય રાજકુટુમ્બને લગતા હેવાથી તેના તેનું નામ દક્ષિણહિંદ ઉપરના તેના કાબુ માટે ઉપર પોતાને સીધે કાબુ નહોતો; પરન્તુ ગણતંત્ર રાજ્ય આગળ પડતું ગણાય કે નહીં તે પ્રશ્ન ભલે વિવાદાજેવી રાજપદ્ધતિ ચાલુ હોવાથી તેને માંડળિક બનાવી, સ્પદ રાખીએ છતાં, ઉત્તરહિદમાં તેણે જે પરાક્રમ નિરાળો અધિકાર ભોગવવા દેવામાં આવતું હતું. આ કરી બતાવ્યું છે તેવું તે એક પણ અંધ્રપતિના ફાળે પ્રમાણે જ્યારે Bordering એટલે સીમાંત=(ter- નેંધાયું નથી એટલે તેજ તેના રાજ્યની ખાસ વિશિminating at the border, situated final છતા લેખી શકાશે. તે માટે નીચેનો પારિચાક વાંચે. at the border એમ નહીં, પરંતુ close આખાયે શતવહન વંશમાં લગભગ ત્રીસેક રાજાઓ to, surrounded by or conterminous બલકે તેથી પણ બે ચારની સંખ્યામાં વધારે–થયાનું with) સીમાને સ્પર્શતા એવા અર્થમાં વપરાતો
કહી શકાશે. છતાં જેમની મહાદેખાય છે, ત્યારે એ પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે, Bor- | સર્વોપરી પરાક્રમીઓમાં ગણના કરી શકાય dering countriesની પેલી પાર, તેનું સ્વામિત્વ વિશિષ્ટતા તેવા તો સ્વભાવિક રીતે આંગનહતું પણ માત્ર મિત્રતા જ હતી, એ જે અર્થ
ળીને ટેરવે લેખાવી શકાય તેટલા અત્યારે વિદ્વાનો કરી રહ્યા છે તેમ સમજવું રહેતું પાંચ છ જ છે. વળી સામાન્ય માન્યતા એ છે કે, નથી. તેનું સ્વામિત્વ તો સર્વત્ર હતું જ, પછી તેને જેમ કોઈ રાજાનું શાસન લાંબું તપે, તેમ તે વિશેષ Bordering કહે કે outside the border કહે પરાક્રમી સંભવે. આ નિયમાનુસાર ત્રણેક રાજાઓ કે ગમે તે નામ આપે, પરંતુ રાજવહીવટની પ્રથામાં જ એવા પાક્યા છે કે તેમનો શાસનકાળ ૫૦ વર્ષની ફેર હતું એટલા પૂરતું જ સૂચન કરવા માટે તે શબ્દની હદ પણ ઓળંગી ગયો છે. છતાં કહેવું પડશે કે, તે
पर
(૧) જુએ પુ. ૨, ૫, ૩૦૮, ૩૧૧ ૩૫૭, ૩૫૮
અને ૩૫૯ તથા તેની ટીકાઓ.
