________________
૧૯૮ ]
ધર્મનું મહત્વ અને ગ્રંથાલેખન શબ્દને અર્થ કાંઈક અંશે સમજાવીશું. જેનશબ્દ, જાય છે, કે દરેકે દરેક માણસે જૈન થવાને પ્રયત્નશીલ જી=જીતવું, ઉપરથી યોજાયો છે. જેણે જીત મેળવી બનવું જ જોઈએ; જે જેટલે દરજજે પોતાના અંતરના છે તેને ન કહેવાય અને જે જીનને અનુસરે છે જેને દુશ્મનોને હણી શકે, તેટલે દરજજે તે જૈન થયો કહેવાય. કહેવાય. આ પ્રમાણે તેને વ્યુત્પત્તિ અર્થ થાય છે. જેનને કેઈજ્ઞાતિ, વર્ણ, કે આજીવિકાનું સાધન મેળવતાં આટલે દરજે સર્વસંમત હકીકત છે. પણ છત શેની? સાધન જેવા, કૃત્રિમભેદનું બંધન પરવડી શકે જ નહીં. શા માટે? કેમની ઉપર ? તેને યથાર્થ ને સમજવાથી ઉપરની વ્યાખ્યા તે, શાતિપરત્વે વાણિયા, બ્રાહ્મણું, ગેરસમજૂતિ ઉભી થાય છે. આ બાબતને ખુલાસે નાગર, ખ્રિસ્તિ, ઈ; કે, વણપરત્વે ક્ષત્રિય, શક, વૈશ્ય, કિંચિદેશે આપવા પ્રયત્ન કરીએ. કેની ઉપર? દુશ્મન ઈ. ઈ.; કે આજીવિકા પ્રાપ્તિના ભેદ જેવા કે, મેચી, ઉપર; શા માટે? આત્મકલ્યાણ માટે; આત્માના કુંભાર, તેલી, ભંગી કે ખાટકી ઈ. ઈ. ભેદને, જૈન ઉત્કર્ષ માટેઃ શેની છત? હથિયારવડે મેળવેલી નહીં, બનવાને કઈ પ્રકારની અટકાયત મૂકતા જ નથી; તેમ પરંતુ ખરા અંતઃકરણની, અને મનના સંયમવડે મેળવેલી વર્તમાનકાળે ઉપસ્થિત થઈ ગયેલ ધર્મભેદો માટે પણ,
છત; કેમકે હથિયાર વડે જીત મેળવવામાં તે હિંસા જેન શબ્દને ખરી રીતે લાગતુંવળગતું નથી. તેમાં તે - પ્રધાનપણે રહેલી છે, જ્યારે મન ઉપર સંયમ રાખીને વૈદિકધર્મનુયાયી પણ આવી શકે છે. એક મુસલમાન બંધુ
જીત મેળવવામાં કષાયોનો નિગ્રહ કેળવાય છે. તેમ જ પણ આવી શકે છે, તેમજ પારસી ભાઈઓને, ખ્રિસ્તીદુશ્મન એટલે કાંઈ દેખીતા દુશ્મને નહીં કે જેઓ બંધુને, સમાજીસ્ટને, શિખ, કબીરપંથીને, રામાનું લાકડી, લાઠી, તલવાર, બંદૂક લઈને સામા ધસી આવી જમને, લિંગાયતને ઈ. ઈ. સર્વ કેઈને પણ સમાવેશ આપણે દેખીએ તેમ આપણી સામે ઘા કરી શકે છે; થઈ શકે છે. મતલબ કે જૈન શબ્દને. દુનિયાદારીના પરંતુ આત્માના દુશ્મનો, કે જેમની સંગતિથી આત્મા વ્યવહારને અંગે તથા સમાજ વ્યવસ્થાને અંગે, જે કૃત્રિમ પિતાની ઉચ્ચગતિ સાધી શકતો નથી; પિતાના-નિજ. ભેદ પાછળથી ઉભા થવા પામ્યા છે, તેમાંના કેઈની
સ્વરૂપમાં રમણ કરી શકતો નથી. અર્થાત જે દુશ્મનો સાથે સંબંધ છે જ નહીં. તેને કેવળ અંતરાત્મા. અંતરની તેને બાધક થઈ અટકાવ નાંખ્યા કરે છે–જેવા કે, ઈર્ષા, ઊર્મિઓ, મનુષ્યની મનોવૃત્તિ, હૃદયના ભાવ ઈ. સાથે જ વેરઝેર, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, મત્સર, ઈત્યાદિ સંબંધ છે.સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના શિલાલેખોને, સ્તંભલેને કષા; કે જે વ્યવહારમાં વ્યભિચાર, રીચપાટી, ૫ણું ઉડાણમાં ઉતરીને નિહાળીશું તે અમારા આ દેગેફિસાદ ઈ. ઈ. રૂપે પ્રગટપણે દેખા દઈ રહ્યા છે. કથનનો મર્મ તરત સમજી જવાશે. એટલે જ તે સર્વને, આ બધા અંતરના દુશ્મને કહેવાય છે. બાહિરના જેમ વિશ્વબંધુત્વની ભાવના પ્રગટ કરતા લેખવામાં દુશ્મનને હણવામાં–તે ઉપર જીત મેળવવામાં–તે આવે છે–આવ્યા છે, તેમ જૈનધર્મ વાસ્તવિકરીતે તે હિંસાને આશ્રય લેવો પડે છે, જ્યારે અંતરના દુશ્મનોને સકળ વિશ્વમાં, પછી તે મનુષ્ય, દેવ, નારકી કે તિર્યંચ,
ખરા કરી, જીત મેળવવામાં કે સંપૂર્ણપણે હણવામાં, (જેના ભેદ પશુ, પક્ષી આદિ કહી શકાય છે) નિને આત્મસંયમ કેળવવો રહે છે અને તેમાં જરાયે જીવ હોય, અથવા સામાજીક વ્યવસ્થાને અંગે, શેઠ કે હિંસાને સ્થાન રહેતું નથી. મતલબ કે બહારના દુશ્મનોને નોકર હોય, પતિ કે પત્ની હોય, રાજા કે ગુલામ હણવાનું કાર્ય હિંસામય છે જ્યારે અંતરના શત્રુને હેય, કે તે પ્રકારના અનેક ભેદ માને કેઈ હૈય, તો હણવાનું કાર્ય તદન અહિંસામય છે. આ સ્વરૂપમાં જે પણ તે સર્વ પ્રત્યે, બંધુત્વની ભાવના પિષવાને જ જન અને સેનને ખરા અર્થ સમજવામાં આવે તો, નિદેશે છે. પરંતુ કેવળ તે શબ્દનો અર્થ. વર્તમાનકાળ જે અનર્થ કે ગેરસમજૂતિ ઉભી થવા પામે છે તે જેમ અમુક પ્રકારના આચાર આચરનારને જ કે તેવા આપોઆપ નિર્મળ થઈ જશે. ઉપર પ્રમાણે અર્થ માબાપને પેટે જન્મ ધારણ કરવાને લીધે જ તેને વીકારતાં, તે પણ સ્પષ્ટપણે અને સ્વયંસિદ્ધ થઈ જૈન લેખવામાં આવે છે તેમ સંકુચિત અર્થમાં કદાપિ
