________________
દશમ પરિચ્છેદ ] રાણી બળશ્રી તથા તેના પુત્ર-પત્રને પરિચય થયો ગણાશે. વળી ઉપરમાં કહી ગયા છીએ કે, તેણે અરિષ્ઠ નં. ૧૭ આંધ્રપતિ તરીકે આણ કરવી હતી. ગાદીત્યાગ જે કર્યો છે તે રાજકીય ગેરલાયકાતના તે ગાદીએ બેઠા પછી ( આઠ નવ મહિના બાદ કે પરિણામરૂપે નહોતું જ; એટલે સમજવું રહે છે કે, જરા લાંબા કાળે, તે નક્કી થયું નથી) મોટાભાઈને સામાજીક કે સંસારિક સ્થિતિનું તે પરિણામ હોવું ત્યાં પુત્રજન્મ થયો હતે. (૪) પરંતુ તે માટે જોઈએ. બીજી બાજુ એમ પૂરવાર થયું છે કે આ થઈને રાજલગામ હાથ ધરવા જેવડો થાય, ત્યાં સુધી રાજાઓ તે સમયે જેન ધર્માનુયાયી હતા. જે તેમજ અને પછી તે પોતે મરણ પામે ત્યાંસુધી, નં. ૧૭ હોય તો એવી સ્થિતિ કલ્પવી પડે છે કે, કાં તેણે વાળાએ રાજ્ય ચલાવ્યા કર્યું હતું. (૫) તે બાદ દીક્ષા લીધી હતી અને જેમ સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય મોટાભાઈનો પુત્ર નં. ૧૮ આંધ્રપતિ તરીકે ગાદીપતિ રાજપાટને ત્યાગ કરી, દીક્ષા લઈ દક્ષિણહિંદમાં થયો હતો. (૬) નં. ૧૭ વાળાનું શિલાલેખમાં સૂચવેલું પોતાના ગુરુ સાથે ચાલી નીકળ્યો હતો છતાં તેના બીજું નામ ગૌતમીપુત્ર શતકરણિ, અને ને. ૧૮ : પુત્ર બિંદુસારે પિતાના નામે એક રીતે કહીએ તે બીજું નામ વસિષ્ઠપુત્ર શાતકરણિ હતું. (૭) વળી આ રાજકારભાર ચલાવ્યે રાખ્યો હતો, (પુ. ૨, પૃ. ૨૦૪) નં. ૧૮ વાળા રાજા અતિ નાની ઉંમરે ગાદીપતિ તેમ અહીં પણ મોટાભાઈએ દીક્ષા લીધા બાદ અને બન્યો હોવાથી તેમજ દૈવી સંગમાં તેને જન્મ થયો તેના પુત્રને પ્રસવ થયો ન હોવાથી રાજલગામ નાના હોવાથી. તે અતિ શુરવીર નીવડયો છે તથા સામાન્ય ભાઈએ હાથમાં લીધી હતી અને તે બાદ પુત્રજન્મ રીતે ઘણા લાંબા કાળ રાજ્ય ભેગવી શકયા છે. થયો હતો. એટલે તરતમાં નાનાભાઈએ ગાદી ખાલી ન ઉપરના સતિ અનુમાન સાથે પૃ. ૨૦૭માં નિર્ણત કરતાં જ્યારે પિતે મરણ પામ્યો ત્યારે પેલા મોટા- કરેલા ૧૨ અનુમાનને એકત્રિત કરવાથી, નં. ૧૫, ભાઈના પુત્રને ગાદીએ બેસારવામાં આવ્યું હતું; ૧૬, ૧૭ અને ૧૮ વાળા રાજવીઓનાં જીવનચરિત્ર અથવા બીજી રીતે એમ પણ બન્યું હોય કે તરતમાં વિશે અનેક માહિતી આપણને મળી જતી કહેવાશે. તે દીક્ષા ન લેતાં સંસારની ઉદ્વિગ્નતાથી કંટાળી કેવળ સિવાય અન્ય કોઈ હકીકત નં. ૧૫ વિશે મળી આવતી રાજકાજમાંથી જ મોટાભાઈએ નિવૃત્તિ લીધી હોય અને નથી. એટલે તેનું વર્ણન ખતમ કરી હવે નં. ૧૬ નું વાનપ્રસ્થ દશામાં રહ્યા હોય. આવી સ્થિતિમાં રાજા જીવનવૃતાંત આલેખવાનું કામ હાથ ધરીશું. હાલનો જન્મ, મોટાભાઈના ગાદીત્યાગ પછી કેટલેક (૧૬) મહેન્દ્ર; દીપકણિ; ગૌતમીપુત્ર કાળે થયો ગણવો રહેશે. તેના ગાદીત્યાગ કરવામાં સ્વાતિકર્ણ અને રાણી બળથીના બે પુત્રોમાંથી ગમે તે સંયોગો તરતમાં ઉભા થયા હોય, અને તે ભલે આ નં. ૧૬ વાળો મેટા હતા. જેમ રાણી બળશ્રીને શોધખોળને અંગે હવે પછી જાણવામાં આવે. પરંતુ નાના પુત્ર મં ૧૭ વાળા ગાતમિપુત્ર શાતકરણિ એટલું તે વધારે સંભવિત દેખાય છે કે મોટાભાઈએ કહેવાય છે, તેમ આ નં. ૧૬ વાળાને પણ મૈતમીપુત્ર ગાદીત્યાગ કર્યો હતો અને રાજા હાલનો જન્મ તે શાતકરણિ કહી શકાય. ફેર એટલો જ છે કે નં. ૧૭ બાદ થયો હતો, જેથી નાનાભાઈ-ગૌતમીપુત્રને વાળાનું ખરું નામ અરિષ્ટ કર્યું હતું જ્યારે નં. ૧૬ રાજલગામ હાથ ધરવી પડી હતી.
વાળાનું નામ દીપકર્ષિ હતું. ઉપરાંત પુરાણ ગ્રન્થના એટલે આખીએ ચર્ચાનો સાર એ આવ્યો જણાવ્યા પ્રમાણે તેનું નામ મહેન્દ્ર તથા તેની રાણીનું કહેવાશે કે (૧)ને. ૧૫ વાળા સ્વાતિકર્ણ તે પિતા નામ સુભદ્રા હોવાનું સમજી શકાય છે અને તેમના થાય તેની રાણી બળથી પેટે બે પુત્રોજ જનમ્યા પેટે રાજા હાલ શાલિવાહનને જન્મ થયો છે. આ હતા. (૨) મેટા પુત્ર દીપકર્ણિ, પોતાના પિતાની સઘળું વૃત્તાંત નં. ૧૫ ના વૃત્તાંતે જણાવી ગયા છીએ ગાદીએ નં. ૧૬ તરીકે આંધ્રપતિ બન્યો હતો. પણ એટલે અન્ન ઉતારવા જરૂર રહેતી નથી. તેણે ગાદીત્યાગ કરવાથી અને તે સમયે તેને કોઈ પુત્ર તેને રાજ્યકાળ નામાવલીમાં આપણે ૩ વર્ષને ન હેવાથી (૩) તેની જગ્યાએ, તેના નાનાભાઈ અને નં. ૧૭ ને ૨૫ વર્ષને ઠરાવ્યો છે, જ્યારે
રા
