________________
દશમ પરિછેદ ] રાણી બળશ્રી તથા તેના પુત્ર-પત્રને પરિચય [ ર૦૩ વંશને હતો. વિક્રમાદિત્યના પિતાનું નામ મહેન્દ્ર હતું, એ છે કે આ વિક્રમશક્તિને જન્મ સામાન્ય સંયોગને એના પુત્રનું નામ કુંતલ હતું. એમદેવ (કથાસરિત આધિન નહી પરંતુ દેવની પ્રસાદીરૂપ હતો. સાગરના કર્તા)નો વિક્રમાદિત્ય, તે કુંતલ શાતકરણિ [ અમારું ટિપ્પણ–આ પ્લે કઈ જાતના હતા, અને પુરાણમાં મહેન્દ્ર બને એક જ લાગે છે, તેમનું સ્થાન ક્યાં હતું ઈ. ઈ. તેમને લગતી કાઈ (બ્રહ્માંડપુરાણ). કુંતલની પટરાણી મલયદેશની રાજકન્યા હકીકત, તે સમયે જે રાજ્યો દક્ષિણમાં અસ્તિત્વ મલયવતી હતી,
ધરાવતાં હતાં, તેમાંના કેાઈના રાજ્ય નીકળતી નથી. સાર–મહેન્દ્રનો પુત્ર વિક્રમાદિત્ય અને તેનો પરંતુ એક સંભવિત બીના એ છે કે, આ સમયની પુત્ર કુંતલ; અને તેની અનેક રાણીઓમાંની પટરાણીનું પૂર્વે ચેડા કાળે, ઉતરહિન્દમાં ક્ષહરાટ અને ઇન્ડો નામે મલયવતી. જ્યારે બ્રહ્માંડપુરાણના આધારે સિથિઅને પ્રજાનું રાજ્ય ચાલતું હતું. તેઓ આચાર– સોમદેવનું માનવું એમ છે કે, આ ત્રણે વ્યક્તિઓ- વિચારે હિંદુ જેવા બની ગયા હતા, છતાં તેઓ પરમહેન્દ્ર, વિક્રમાદિત્ય અને કુંતલ–એક જ છે. દેશી હોવાથી તેમને કદાચ શ્લેષ્ઠ ગણાયા હોય અને
(૨) આગળ જતાં રાજાકુંતલના સમયે કવિ તેમની સત્તા સૈરાષ્ટ્ર જેવા દૂર દેશમાં અને ત્યાંથી ગુણાઢય નામનો જે ગ્રંથકાર હતાતેણે બહત્કથામાં આગળ વધી ગોદાવરી નદીના મૂળવાળા પ્રદેશમાં કેટલેક વર્ણન આ રાજાની ઉત્પત્તિ વિશે આપ્યું જામવા પામી હતી એટલે તેમને આશ્રયીને ઉપરનું છે. તે વિશેનો ઉતારો આપીને પોતાના વિચારો કથન થયું હોય, તે તે પણ માન્ય રહે તેમ નથી. જણાવ્યા છે કે “હિન્દુ દેવતાઓ યવનોના કેમકે તેઓને રાજઅમલ તે હવે બંધ પડીને તેમના *(સ્લેચ્છના) અમાનુષિક કૃત્યોથી ત્રાસી ઉઠયા હતા. સ્થાને ગઈભીલવશ જેવા તદ્દન હિંદુ દેખાતા રાજાઓ તેઓ હિંદુ સંસ્કૃતિનો ઉચ્છેદ કરી રહ્યા હતા. બ્રાહ્મ- સત્તા ઉપર હતા. એટલે જ્યારે ઉત્તરહિદમાં કે દક્ષિણમાં
ને યજ્ઞ આદિ ક્રિયામાં અનેક જાતના વિદ્મ કરતા. મ્લેચ્છો દેખાતા નથી ત્યારે તેઓ આવ્યા ક્યાંથી? આ બધા કથી કંટાળી દેવતાઓ શિવ પાસે ગયા. આગળ જતાં આપણને પત્તો લાગે છે કે, નં. ૧૮ વાળાએ
| યવનોના નાશ સારૂ વીરપુરૂષની માગણી કરી, સિંહલદ્વીપ ઉપર ચડાઈ કરીને તે દેશ જીતી લીધા શિવજીએ દેવતાઓની પ્રાર્થનાને સ્વીકાર કર્યો. શિવે હતો, એટલે તે સિંહલદ્વીપની પ્રજા મ્લેચ્છ હાય-કેમકે મહેન્દ્ર અને સૌભદ્રાને ત્યાં વિશલશીલ (વિક્રમશક્તિ, પુરાણુમાંના રાક્ષસે અને દૈત્યને આ ભૂમિના વતની નામના પુત્રને જન્મ આપો”—તાત્પર્ય એમ થાય ગણાવ્યા છે–અને તેમણે પડોશના હિંદદેશની પ્રજાને છે કે, તે સમયે પ્લેઓના ત્રાસને લીધે હિંદુઓ રંજાડવા માંડી હોય; અને તે ઉપરથી પુરાણમાં વર્ણવેલે કંટાળી ગયા હતા જેથી દેવતાદ્વારા શિવજી પાસેથી સર્વ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થવા પામ્યો હોય; તે બનવા વરદાન મેળવતાં, રાજા મહેન્દ્રની રાણી સૌભદ્રાના પેટ' જોગ છે અને તે પ્રમાણે જ બનવા પામ્યું છે તે એક અતિ પરાક્રમી વિદ્રમશક્તિ નામે પુત્ર સાંપડયો આપણે આગળ ઉપર જોઈશું. મતલબ કે આ હકી- – હતા; કે જેણે ભવિષ્યમાં તેમને આ પ્લેચ્છના ત્રાસથી કતમાં સત્યાંશ છે ખરું.] મુક્તિ અપાવી હતી. એટલે તેમના કહેવાને તાત્પર્ય (૩) વળી આગળ જતાં લખે છે કે –“વિક્રમશક્તિને
(૫) જ. છે. ઍ. , એ. સો. (નવી આવૃત્તિ) પૂ. પ્રમાણે સાતવાહનને જન્મ ચાર વર્ષની કુમારી કન્યાના ૩, પૃ. ૫૨ માં જણાવ્યું છે કે “One traditional acco. પેટે થયો હોવાનું નીકળે છે, બીજ (આખ્યાયિકા) પ્રમાણે unt says that the satavahan was born તેની ઉત્પત્તિ કેઈ ચક્ષને લીધે થયેલી મનાય છે. [અમારું from a virgin aged four years; another tra- ટિપ્પણ:-આ સંબંધી વિશેષ માટે જુઓ નં ૨૩ માં ces his descent to a yaksha=એક લેકવાથ રાજાનું વર્ણન).
