________________
૧૯૦ ]
સર્વોપરી વિશિષ્ટતા
[ એકાદશમ ખંડ.
ઉપરાંત ત્રણચાર એવા ભૂપાળો પણ થવા પામ્યા વાળા ગૌતમીપુત્ર તથા નં. ૧૮ વાળા રાજા હાલે છે, કે જેમને રાજ્યકાળ ભલે અડધી સદીના કરતાં ઉત્તર હિંદના રાજકર્તા અવંતિપતિઓ એવા પિતાના ઓછ–બકે અડધા જેટલો જ એટલે પા સદીની મિત્રો સાથે રહીને, યુદ્ધમાં સક્રિય ભાગ ભજવ્યો છે આસપાસ જરા વધારે કે કમી-ચાવ્યો છે તે પણ, એટલું જ નહીં પણ ઉત્તરહિંદમાં રાજમહેમાન તેઓનાં નામો, પેલા પહેલા વર્ગમાં મૂકયા છે તે મહા- તરીકે રહી અમુક સમય (પુ. ૩ માં ગર્દભીલ વંશની ભાગ્યશાળીઓનાં કરતાં, કાંઈ ઓછાં યશસ્વી અને હકીકત જુઓ) આરામ અને વૈભવમાં પસાર પણ પ્રભાવશાળી તે નથી જ. તેમણે પણ પિતાના વંશને કર્યો છે. તેમ વળી નં. ૨૫ વાળા છત્રપણે તે સૈારાષ્ટ અતિ ઉજવળ બનાવવામાં યથાશક્તિ ફાળા અર્પણ અને ગુજરાત જેવા ઉત્તરહિંદના પ્રાંતમાં (ષષ્ટમ કર્યો છે જ. આવા ૫ સદી સુધી રાજ ભગવત પરિચછેદે લેખ નં. ૧૮) રાજય પણ ચલાવ્યું છે, નરેશમાં, નં. ૨ વાળા ગૌતમીપુત્ર યજ્ઞશ્રીને, નં. ૧૭ છતાં ઉપર દર્શાવેલ સામાન્ય નિયમને અનુસરીને વાળા ગૌતમીપુત્ર શાતકરણિ અરિષ્ટકર્ણને તથા નં. આપણે કહેવું પડયું છે કે તેમને ઉત્તરહિદ સાથે ૨૪ વાળા ગૌતમીપુત્ર શાતકરણિને અને નં. ૨૫ વાળા સંબંધ નહોતો. જયારે આ સાતમા શતકરણિએ જે વસિષ્ઠપુત્ર છત્રપણુ શતકરણિને, મુખ્યપણે મૂકી કે ઉતરહિંદમાં રાજ્ય પણ નથી કર્યું, તેમ નં. ૧૭ શકાશે. પરંતુ અડધી સદીવાળા જે ત્રણ નૃપતિઓએ અને ૧૮ માની પેઠે રાજવૈભવમાં સમય પસાર પણ પિતાને શાસનકાળ ઇતિહાસના પાને અમર કરાવ્યો નથી કર્યો, છતાં તેને ઉત્તર હિંદ સાથે અતિ સંપર્કમાં છે તેમની વિશિષ્ટતાઓ તે જદી જ ભાત પાડી આવેલ લેખો પડ્યો છે; કારણ કે તેણે ઉત્તરહિંદ બતાવનારી દેખાય છે. તેમાંના પહેલાની–મલ્લિકશ્રી ઉપર બે બે વખત ચડાઈ લઈ જઈ, ડોલતી એવી શાતકરણિની-વિશિષ્ટતાઓનું વર્ણન, ઉપરમાં તેના મૌર્ય સામ્રાજ્યની-અવંતિપતિની સત્તા સામે પડકાર જીવનવૃત્તાતે આલેખાઈ ગયું છે. ત્રીજા અને છેલ્લા ઝીલ્યો હતો. એટલું જ નહીં, પરંતુ બીજી ચડાઈ એવા હાલ શાલિવાહનનું ખ્યાન તેના વૃત્તાંતે લખાશે. વેળાએ તે, કોઈએ પણ ઈતિહાસમાં નથી કરી જ્યારે વચલા અને બીજા એવા શાતકરણિ સાતમાનું બતાવ્યું તેવું કરી બતાવીને-જે સત્તાધીશનો પતિ વૃત્તાંત તે અત્યારે તેના રાજ્ય વિશે જ્યારે આપણે ખડિયો હતો તે જ સત્તાધીશને જીતી લઈને પિતાને બેલી રહ્યા છીએ ત્યારે જ કહેવું યથાસ્થાને ગણાશે. ખંડિયા બનાવી દીધા હતા; ઉપરાંત પિતાનું સાર્વ
સર્વ ભણેલાઓની અને વિદ્વાની એ જ માન્યતા મત્વ પ્રજા પાસે પણ કબૂલ કરાવી લીધું હતું બંધાયેલી છે કે આંધ્રપતિઓ એટલે દક્ષિણહિંદના જ અને આ સર્વ વિજયમાળાના મુકુટમાં કીર્તિવત
ભૂપતિઓ. તેમને ઉત્તરહિંદ સાથે સંબંધ જ ન હોઈ ફુમતું ઉમેરવા, તે ખડિયા નૃપતિને અંકુશમાં રાખવા, • શકે. અલબત્ત, કેટલેક અંશે આ અભિપ્રાય સકારણ પિતાના સરમુખત્યારને-Dictatorને-સેનાધિપતિ છે જ. સામાન્ય રીતે વિંધ્યાચળ પર્વતને જ, ઉત્તર નીમી દીધો હતો. આ પ્રકારને વિજય મેળવવામાં અને દક્ષિણ હિંદની સીમા આંકતે લેખાય છે; છતાં ભલે તેને ભૂજાબળરૂપી પરાક્રમ બહુ ફેરવવું પડયું તેને ઓળંગીને ઉત્તરે આવેલ વરાડ અને મધ્યપ્રાંત ન હોય, કે રાજરમતની શેત્રજમાં કૌશલ્ય-પટુતા ઉપર, જેમની સત્તા જામી હોય તેને પણ ઉત્તરહિંદના વાપરવી પડી ન હોય, પરંતુ માત્ર સંગાએ જ શાસક તરીકે ન લખવાની પ્રથા પડી જવાને લીધે. યારી આપી હોય–અરે કહે કે-માત્ર અશ્વ દેડાવતે અમે પણ તે જ ન્યાયે આ વાક્ય ઉચ્ચારીએ છીએ; જ નગર પ્રવેશ કરીને ગાદી કબજે કરી લીધી હેય કેમકે નં. ૨ વાળા ગૌતમીપુત્ર યજ્ઞશ્રીને સત્તા પ્રદેશ છતાં, વિજય તે વિજય જ કહેવાય. કહેવાની મતલબ કાંઈક ઉત્તરહિદમાં થવા પામ્યો હતો છતાં તેને એ છે કે તેણે મૈર્ય સમ્રાટ-અવંતિપતિ ઉપર પોતાનું ઉત્તરહિંદ સ્વામી નથી કહેવાતે; તેમજ નં ૧૭ રાજકીય આધિપત્ય મેળવ્યું હતું અને જે તે સમ
