________________
૧૮૦ ]
ઉપરના પ્રસગા બનવાનાં કારણ
[ એકાદશમ ખંડ
તેને જ ખીજી વખતનું યુદ્ધ ગણવાનું છે કે તે સિવાય જેથી ઉશ્કેરાઈને ક્રોધમાં પ્રિયદર્શિને ફરીથી ચડાઈ એ યુદ્ધ થઇ ગયાં હતાં, તે આતા ત્રીજું ગણવાનું છે ? કરી, તેમાં પણ સ્કંધસ્તંભને હરાવ્યા. આ વખત વળી ઉપરના પારામાં જણાવ્યું છે કે, શાતકરણિતા કાવત્રાની શિક્ષા કરવા માટે તેને મારી જ સ્કંધસ્તંભનું મરણુ જ ૨૮૨-૧ માં નીપજ્યું હતું તે। નાંખત પરંતુ, નજીકની સગાઇને લીધે જીવતા મૂકી તેનું મરણ થયું તે યુદ્ધને લીધે કે કુદરતી કારણે ? આ દીધા; ઈ. સ. પૂ. ૨૮૨ની આદિમાં. કર્મસંયેાગે તે પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન મુદ્દા વિચારવા પડશે. યુદ્ધના ખાદ થાડા વખતમાં ઈ. સ. પૂ. ૨૮૨ના અંતે કુદરતી પરિણામમાં તા જીવતા જવા દીધાની હકીકત સ્પષ્ટ રીતે તેનું મરણુ નીપજ્યું; એટલે તેની ગાદિએ ઈ. દર્શાવેલી છે એટલે તેનું મરણ કુદરતી સંયેાગેામાં જ સ. પૂ. ૨૮૨ના અંતે નં. છ વાળે ગાદી ઉપર આવ્યેા. થયું ગણવું પડરો. માત્ર અને પ્રસંગની ( તેના મર- તેણે પણ પ્રિયદર્શિનને ચડાઈ કરવાનું કારણ આપ્યું (શું ણુની અને કલિંગના યુદ્ધની) સાલ ૨૮૧ ની મળી કારણુ તે આગળ જોઇશું એટલે ફીને લડાઈ થઈ). ગઈ છે તે તેા કાકતાલિય ન્યાયે બનવા પામ્યું લાગે આ વખતે કલિંગની ભૂમિ ઉપર યુદ્ધ ખેલાયું, જેને છે. આ પ્રમાણે એક વાતના પ્રશ્નના ફડચા થઇ ગયા. નતીજો નં. છની હારમાં આવ્યા. તેણે ખંડિયાપણું હવે એ યુદ્ધ થયાં કે ત્રણ તે મુદ્દો વિચારીએ. ગમે સ્વીકાર્યું અને સમ્રાટ્ પ્રિયદર્શિને યુદ્ધના સંહારનું દસ્ય તેટલાં યુદ્ધ થયાં માને, તે યે તે સર્વેના સમય તે ખમી ન શકવાથી, વિના કારણે મનુષ્યહત્યા ન કરવાનું ૨૮૪ થી ૨૮૨ સુધીના અઢી કે ત્રણ વર્ષનાં વૃત્ત લીધું. આ રીતે સર્વ પ્રશ્નને તાડ જે સુગમમાં. ગાળામાં જ છે એટલું તા નક્કી છે જ. વળી પ્રિય-સુગમ રીતે કાઢી શકાય તે પ્રમાણે કાઢી ખતાન્યેા છે. દર્શિનના વૃત્તાંતથી જાણીતા થયા છીએ કે, દક્ષિણની સાર એ થયેા કે, મસ્કિના લેખ જે કારણને લઈને જીત પૂરી કર્યા બાદ તે અતિમાં આવી ગયા હતા ઉભા કરવામાં આવ્યા છે તે પ્રસંગ ઇ. સ. પૂ. ૨૮૨ ને પછી ફરીને કલિંગમાં જવું પડયું હતું. એટલે અર્થમાં બનવા પામ્યા હતા. વળી જ્યારે સુદર્શન તળાવની એ થયા કે, શતકરણની સાથે થયેલ જુદાં જુદાં પ્રશસ્તિમાં અને કલિંગના લેખમાં, એ વખત શાતયુદ્ધની વચ્ચે કાંઇક યુદ્ધવિરામના સમય પણ થવા કરણને હરાવીને જીવતા જવા દીધાની હકીકત દર્શાવાઇ પામ્યા હતા. વળી સ્વભાવિક છે કે, એક યુદ્ધને ખીજા છે, ત્યારે માનવું રહેશે કે સુદર્શન તળાવનેા બંધ જે યુદ્ધથી છૂટું પાડવા માટે—છૂટા તરીકે ગણુત્રીમાં લેવા પ્રિયદશિનના ભાઈ શાલિશુકે સૌરાષ્ટ્રના સૂબા તરીકે માટે—પણુ કાંઈક સમય યુદ્ધવિરામ તરીકે પસાર થવા જ સમરાજ્યેા છે તેને સમય પણ ઈ. સ. પૂ. ૨૮૨ જોઇએ; તેા આવી રીતે જ્યાં યુવિરામના સમયની બાદના જ અને લિંગના યુદ્ધના સમય પણ ઈ. સ. ગણુના કરવાની હાય ત્યાં એ અઢી વર્ષામાં જેમ પૂ. ૨૮૨ ખાદના જ પુરવાર થઈ જાય છે. અને તેટલાં યુદ્ધ ઓછાં થયાનું જ માનવું પડે. જેથી ત્રણને બદલે એ યુદ્ધ જ થયાં હાવાનું માનવું રહે; પણ કલિંગલેખમાં તા સાક્ જણાવ્યું છે કે પૂર્વે ખે વખત જીવતા જવા દીધા હતા. એટલે કે ત્રણ વખત યુદ્ધ થયું હતું. આ બધી હકીકતના ખરાખર મેળ જામી શકે તે માટે એમ ઠરાવવું રહે છે કે, પહેલું યુદ્ધ ઈ. સ. પૂ. ૨૮૪ના અંતે થયું ગણવું. તે ખાદ છ માસ તે અવંતિ ગયા; ઇ. સ. પૂ. ૨૮૩ ની આદિમાં. દરમિયાન કાવત્રાના ભાગમાં મસ્કિના સ્થળે કુમાર તિવલનું મરણુ ઈ. સ. પૂ. ૨૮૭ના અંતે થયું,
ગત પારિગ્રાફે એ અઢી વર્ષમાં સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનને કલિંગપતિ રાજા શાતકરણ નં. ૬ અને નં. ૭ સાથે ત્રણ જેટલાં યુદ્ધ લડવા પડવાની ઉપરના પ્રસંગેા હકીકત લખતાં જણાવાયું છે કે, બનવાનાં કારણ તેનાં કારણની સમાલાચના હવે પછી લઈશું. એટલે જ્યારે કાર્યના ઇતખાખ દેવાયા છે ત્યારે સાથે સાથે તેમ થવાનાં જે કારણેા ઉપસ્થિત થયાં હાય તેની તપાસ પશુ લઇએ.
એક સિદ્ધાંત તરીકે પુરવાર
કરી દેવાયું છે કે,
