________________
- -
1
૨૪ ]
શતવહન વંશને સમય
[ અષ્ટમ ખંડ
નથી એટલે તેટલો ભાગ માની લેવાને આપણું પણ તરી આવે છે. છતાં ધીરજથી જે તપાસ અંતઃકરણ અચકાશે ખરું). તેવી જ રીતે અન્ય સમર્થ કરાય તો તેનો ઉકેલ હાથ લાગી જાય પણ ખરો. ઇતિહાસકાર મિ. વિન્સેન્ટ સ્મિથ (જુઓ ૩જી આવૃત્તિ. ઉપર જણાવેલ વિદ્વાનોએ સંમતિ દર્શાવેલ ૪૬૦ માં પૃ. ૨૧૨) પણ જણાવે છે કે According વર્ષના સમયને જો આપણે સ્વીકારી લઈએ તે, to Puranas the dynasty lastsd for તેના આરંભકાળના સમયને ઈ. સ. પૂ. ૪ર૭ ને 450-56-60 years=પુરાણગ્રંથે પ્રમાણે આ (ઉપર જુઓ) ઠરાવતાં. આ વંશને અંત ઈ. સ. વંશ ૪૫૦-૫૬-૬૦ વર્ષ પર્યંત ચાલ્યો છે. વળી એક પૂ. ૪ર૭ + ૪૬૦=ઈ. સ. ૩૩ના અરસામાં અન્ય સ્થાને (જીઓ એશિયાટીક રીસર્ચ પુ. ૯, પૃ. આ માન રહે છે. પરંતુ તેમના શિલાલેખો ૧૦૦) પણ તે જ મતલબનું લખાણ છે. It lasted અને સિક્કાઓ જોતાં તે, આ ઉપર દર્શાવેલ 456 to 458 years= (વંશ) ૪૫૬ થી ૪૫૮ ઈ. સ. ૩૩નો આંક કયાં કયાંય પાછલી વર્ષ સુધી ચાલ્યો છે. આ પ્રમાણે આ ચારે વિદ્વાને પડી જતો દેખાય છે. એટલે એવા અનુમાન ઉપર તે વંશનો એકંદર રાજ્યકાળ ૪૫થી ૪૬૦ જણાવી જવું રહે છે કે, જેમ અનેક બાબતોમાં બનતું આવ્યું રહ્યા છે. જ્યારે મિ. પાછટરે તે વંશના પૃથક છે તેમ, પુરાણકારોનું કથન તે સાચું જ હશે પરંતુ પૃથક રાજાઓનાં નામો તથા તેમના રાજ્યકાળના જે તેમના કથનનું દષ્ટિબિંદુ આપણને સમજાયું ન હોવાથી, આંકડા ઊતાર્યા છે તેનો સરવાળો કરતાં તો તે સમયે કઈરીતે તેની ગણત્રી લેવી તેને પ લગાવી શકતા નથી. ૩૬૩ વર્ષનો જ થાય છે. આ વિષયની ચચો, જ. એટલે હાલ તે તે બાબત મુલતવી રાખવી ઠીક પડી, બાં. બૃ. ર. એ. સ. ૧૯૨૭ની સાલના, પુ. ૩, દક્ષિણ હિંદના ઈતિહાસના એક વિશિષ્ટ અભ્યાસી ભાગ ૨માં, કોને છ બાઈ એમ. ડફમાં તથા જ, અને ગ્રંથકર્તાએ, પિતાના વિચારઆ બાબતમાં બિ. ઓ. પી. સે. ૫.૩ ૫, ૨૪૬થી ૨૬૨ સુધીમાં જણાવતાં લખ્યું છે કે “On the decline (not કરાઈ હોય એમ દેખાય છે. પરંતુ દરેકમાં મેળ ખાતે the end) of Andhra Dynasty about નથી. કેઈમાં નામના ફેરફારો નજરે પડે છે તે વળી the year 302 A. D., for there is a કોઈના ક્રમમાં ફેર દેખાય છે, તો વળી કેાઈમાં coin of a Satvalan king bearing that પ્રત્યેકને રાજકાળના સમયમાં ફેર પડે છે. આ date=ઈ. સ. ૩૮૨ની આસપાસ કેમકે તે તારીખપ્રમાણે દરેક રીતે ચૂંથણ માલમ પડે છે. એટલે કે વાળ સતવહનવંશી રાજાને સિક્કા મળે છે. આમ આ કાર્ય વિશેષ કઠીન હોય, એમ ઉપર ટપક જોતાં વંશની પડતી (અંત નહીં) થવાથી” એટલે તેમને
નથી પરંતુ તેમણે મગધપતિ તરીકે રાજ્ય ક્યું છે એટલું merates 29 kings=મસ્યપુરાણનાં કથન, અન્ય તે તેઓ ચોક્કસપણે જણાવે છે જ, (શા આધારે આ ક્યન સાધન દ્વારા પ્રકાશિત હકીક્તને ઘણું જ મળતાં આવે છે. ઉચ્ચારાયું છે તેને નિર્દેશ કર્યો નથી).
મસ્યપુરાણમાં આ વંશ એકંદરે ૪૬૦ વર્ષ ચાલ્યાનું અને (૪) આ અંકની સાર્થકતા કઈ રીતે વ્યાજબી કરે તેમ તેમાં ૨૯ રાજા થયાનું જણાવે છે. છે તે બાબત આગળ ઉપર લખીશું. (૧૯ રાજા વિશેની (૫) જુએ . સ. ઈ. પુ. ૨, પૃ. ૭૬. હકીકત જુઓ).
(૬) પડતી દશા એટલે ભગવાન તેને અંત જ સમજાય કે. આ. રે. પૂ. ૨૫, પારી. ૩૨-statements con- કેમકે પડતી દશા એટલે ખંડિયાપણું તેમજ મહત્વતાની tained in the Matsya-puran are remarkably નિસ્તેજતા; એને અર્થ તે છગ્યા ન જીવ્યા તે બધું જ in accordance with the facts as known from સરખું ગણાય છે. એટલે મૂળ શબ્દ “પડતી’ હોવા other sources. The Matsya gives the total .છતાં તેના અનુવાદમાં મેં (અંતશબ) જેવો ભાવાર્થ period of the dynasty as 460 years and enu- બતાવ્યો છે.
