________________
---
-
--
-
-
પંચમ પરિચ્છેદ ] શિલાલેખ
. [ ૯૩ વસિષ્ઠપુત્ર તરીકે ઓળખાવવાને ખરેખર રીતે middle of the first century B. C.=ભિક્ષા સૂચવ્યું છે, કારણ કે, ભિલ્લાલેખના અક્ષરોમાં (મજકુર ટોપ્સમાંના સાંચી નં. ૧ ટોપના (નં. ૩૪૬) એક લેખના અક્ષર જેવી જ) ખૂબીઓ દેખાય છે.” પછી લેખમાં શાતકરણિરાયે દાન દીધાની નોંધ છે. જે પિતાનો સ્વતંત્ર મત દર્શાવતાં જણાવે છે કે, “If વિશેષ ચોકસાઈથી ઓળખી શકાતું નથી પરંતુ this identification could be established સવિસા તે આંધ્રજ હશે. લેખ ઉપર મિતિ લખી નથી we should have good reason although પણ સ્થાપત્ય-નિષ્ણાતોના મેટાભાગનો એ મત છે not conclusive reason for believing કે તેને સમય મુખ્યત્વે ઈ. સ. પૂર્વની પહેલી સદીની that Bhilsa (Vidisa) the capital of Hyal 3. the province of East Malwa (Akara) [અમારું મંતવ્ય–અક્ષરના વળાંક તથા લખવાની was in the possession of the Andhra રબઢબથી જે કે કેટલાક અંશે ઉપયોગી અનુમાન at a date (c. 168 B. C.) when it is તારવી શકાય છે ખરું પરંતુ તે સર્વથા આધાર generally supposed to have belonged મૂકવા લાયક અને મજબૂત નીવડતું નથી. કેમકે to the Sunga dynasty=જો આ ઓળખ તેમાં તો દેશીય ફેરફાર પણ ભાગ ભજવે છે તેમજ કબૂલ રખાય તે આપણે જરૂર માનવું પડશે, જો કે કેતરનાર સલાટ-કારિગરોની કુશળતા ઉપર પણ નિર્ણયાત્મકપૂર્વક તે નહીં જ—કે ઈ. સ. પૂ. ૧૬૮ના આધાર રખાય છે, અને તેથી જ ઉપરમાં (જુઓ
અરસામાં પૂર્વ માલવા (આકર) પ્રદેશની રાજધાની શિલાલેખ નં. ૧ તથા નં. ૩) ડે. મ્યુલરે દેરેલા ભિત્સા (વિદિશા) નગરી આંધ્રપ્રજાના કબજામાં હતી; અનમાન ઉથલાઈ જતાં માલુમ પડયાં છે. - જ્યારે સામાન્ય રીતે એમ મનાય છે કે, તે તે વળી ભિલ્લાનગરી આંધપ્રજાના તાબામાં ગઈ શંગવંશીઓની રાજ્યસત્તામાં હતી.” મતલબ કે હોય એવું અનુમાન દેરાઈ જવાય છે તેમ પણ કેટલાક અંશે ડે. મ્યુલર સાહેબના મતને માન્ય બનવા પામ્યું નથી. કેમકે તેમના પિતાના જણાવ્યા રાખવાને લલચાય છે ખરા. પરંતુ સર્વથા માની પ્રમાણેના સમયે તે તે પ્રદેશ ઉપર શુંગવંશની સત્તા જ લેવાને જે મુશ્કેલી જણાય છે તેનું દર્શન પણ કરાવતા ચાલી રહી હતી. અને જો આ શિલાલેખમાં વર્ણજાય છે. આ લેખના સમય પરત્વે કે. હિ. ઈ. પૃ. વાયલી હકીકત તે સમય સિવાયની ઠરે, તોપણ ૫૩૩માં જણાવ્યું છે કે, An inscription (no. કહેવું પડશે કે અવંતિ પ્રદેશ ઉપર કદાપિ પણ 346) on one of the Bhilsa Topes, આંધ્રદેશનો હકુમત સ્થપાઈ જ નહતી (જે આપણે Sanchi No. 1, records a donation તેમનાં વૃત્તાંત ઉપરથી જોઈ શકીશું). એક વખત made in the reign of a Satkarni, આંધ્રપતિ શાતકરણીને માત્ર તે પ્રદેશ ઉપર કાંઈક who cannot de identified more preci- અધિકારસૂત્ર જમાવવા જેવો પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયો sely but who must certainly have, હતો (જુઓ નં. ૭ના વૃત્તાંતે) પરંતુ તે સમયે અકેન્દ્રિત been an Andhra. The inscription is ભાવના(Decentralization)ની પદ્ધતિએ રાજ્ય
ated, but there is a now general વહીવટ ચાલતો હોવાથી તેને તે પ્રદેશ છોડીને ચાલ્યા concensus among archeologists that આવવું પડયું હતું. it probably belongs to about the વાસ્તવિક રીતે તો, ભિસાટોપમાંથી ઉપસ્થિત
ઉપજાવે તેવું તે,આંધ્રુવંશી આદિ પુરૂષમાં જ શાતકરણિ છે.
નં ૧ નાનાધાટને સમય ઈ. સ. પૂ. ચોથી સદીમાં
જાય છે. અને નં. ૧૮ નાનાધાટન ઇ. સ. ની બીજી સદીને છે. બન્ને વચ્ચે લગભગ છ સૈકાનું અંતર છે,
