________________
સસમ પરિછેદ ] સમકાલીન કણ કણ?
[ ૧૪૭ શિલાલેખના આધારે શુંગવંશના પુષ્યમિત્રનું નામ થયેલ સમય અત્રે નીચે ઉતારીશું.
- બૃહસ્પતિમિત્ર ગણી લઈ, તેને (૧) મગધપતિ બૃહસ્પતિમિત્ર; ઈ. સ. પૂ. ૪૧૭-૪૧૫ સમકાલીન કેણ હરાવનાર રાજા ખારવેલને, =૨ વર્ષ (પુ. ૧. પૃ. ૩૯૩) કેણુ? સમકાલીન લેખાવ્યો છે. અને (૨) કલિંગપતિ ખારવેલ; ઈ. સ. પૂ. ૪૨૯-૩૯૩
બીજી બાજુ, રાજા ખારવેલે =૩૬ વર્ષ (પુ. ૪. પૃ. ૩૭૫) શ્રીમુખને પણ હરાવેલ હોવાથી તેને તેને સમકાલીન (૩) શુંગવંશી પુષ્યમિત્ર; ઈ. સ. પૂ. ૨૨૬-૧૮૮ ગણાવ્યો છે. છેવટે ભૂમિતિના નિયમે, ખારવેલ, =૩૮ વર્ષ (પુ. 2. પૃ. પુ. ૪૦૪) પુષ્યમિત્ર ઉર્ફે બૃહસ્પતિમિત્ર અને શ્રીમુખ–તે ત્રણેને (૪) આંધ્રપતિ શ્રીમુખ; ઈ. સ. પૂ. ૪૨-૪૧૪ સમકાલીન ઠરાવી, ત્રણમાંના પુષ્યમિત્રને સમય ઈ =૧૩ વર્ષ (આ પુસ્તકે પૃ. ૩૯) સ. પૂ. ૧૮૮ જે કાંઇક વિશેષ એકસાઈ ભરેલ ૨૫ (૨) ગૌતમીપુત્ર યજ્ઞશ્રી અથવા યજ્ઞશ્રી માલમ પડેલ હોવાથી, તે ત્રણેને સમય ઈ. સ. પૂ. ની
ગૌતમીપુત્ર બીજી સદીને જાહેર કર્યો છે. આમાંના ખારવેલ અને મિ. પાજિટરની ગણત્રી મુજબ રાજા શ્રીમુખની પુષ્યમિત્રના જીવનવૃત્તાંતે લખાઈ ગયા છે. ત્યાં ગાદીએ તેને ભાઈ કૃષ્ણ બેઠા છે. પરંતુ ઉપર સાબિત કરી બતાવ્યું છે કે પ્રથમ તે તેમની ભૂમિકા
| પૃ. ૩૩ માં સાબિત કરી ગયા રૂપે પુષ્યમિત્રને જે મગધપતિ બહસ્પતિમિત્ર તરીકે કુટુંબ પરિવાર મુજબ તરતમાં તે શ્રીમુખ ઠરાવ્યો છે તે જ ભૂલભરેલું છે. અને જેનો પાયો જ અને ઉમર પછી તેને પુત્ર જ ગાદીએ ખામીવાળો તેના ઉપર ચણાયેલા અનુમાનરૂપી ઈમા
આવ્યો છે. એટલે આપણે નં. રતમાં ખામી ન હોય તે તે અશક્ય જ છે. એટલે ૨ ના રાજા તરીકે શ્રીમુખના પુત્રને લેખવ્યો છે. વળી પછી આ રાજાઓના સમસમીપણે હોવાની આખી યે ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે તેનું નામ યજ્ઞથી ગૌતમીક૯૫ના પડી ભાંગી છે; બાકી બહસ્પતિમિત્ર અને પુત્ર અને તેની રાણીનું નામ નાગનિકા હતું. ખારવેલ તે સમકાલીન ખરા, પરંતુ તેમના કાળ સંભવ છે કે તેને અન્ય રાણી પણ હશે (જુઓ સાથે કે જીવન સાથે પુષ્યમિત્રને લેશ પણ આ પારિગ્રાફે આગળ ઉપર) તથા જ્યારે તેનું મરણ સંબંધ જ નહે.
થયું ત્યારે તેને એક આઠ વર્ષને અને બીજો છે. તે જ પ્રમાણે પુ. ૧ માં જ્યારે ધનકટકનું વર્ણન વર્ષને મળીને બે પુત્રો હતા. આટલું તેના પરિવાર કરવામાં આવ્યું છે ત્યારે, કેવી રીતે મારી મચડીને વિશે જણાવી તેની ઉંમર બાબતની ચર્ચા કરીશું. વાક્યના અનર્ય ઉપજાવી કાઢી, પુષ્યમિત્રને રાજા ષષ્ટમ પરિચ્છેદેશિલાલેખ ને. ૨૦ માં જણાવાયું શ્રીમુખને સમસમયી બતાવવામાં આવે છે તેને લગતો છે તે પ્રમાણે, જ્યારે તે ગાદીએ બેઠો હતો ત્યારે કાંઈક ઇસારો કર્યો પણ છે; ને એમ પણ કહી દેવામાં તેની ઉંમર ૨૦ થી ૨૫ વર્ષની હતી. અને ૩૧ આવ્યું છે કે, વિશેષ હકીકત શ્રીમુખના વર્ણને આપીશું. વર્ષનું રાજ્ય ભગવ્યું છે તે હિસાબે તેનું આયુષ્ય હવે બધીયે વ્યક્તિઓના સમય જ્યારે નક્કી થઈ લગભગ ૫૦ થી ૫૫ વર્ષનું કલ્પી શકાય છે. એટલે ચક્યા છે ત્યારે સહેજે સમજી શકાય તેવું છે કે, કોણ તે ગણત્રીએ તેનું મરણ મ. સ. ૧૪૩ કેનો સમકાલીન હોઈ શકે. કરીને પાછી ગેરસમજાતિ ૩૮૪ થયાનું અને તેને જન્મ મ. સ. ૯૩=ઈ. સ. થવા ન પામે, તે સારૂ તે ચારે રાજકર્તાઓને નિશ્ચિત પૂ. ૪૩૪ ની આસપાસ થયાનું ક૯૫વું રહે છે. જ્યારે
(૨૫) “વિશેષ ચોકસાઈભરેલ” શબ્દ એટલા માટે લખો અન્ય ત્રણના સમય જે કપી લીધા છે તેની સરખામણીમાં, પડ્યો છે કે, તે સમય પણ તન સત્ય તે નથી જ, પરંતુ મુખ્યમિત્રને સમય કાંઈક વધારે પ્રમાણુ છે ખરે,
