________________
દ્વિતીય પરિછેદ ] શતવહન વંશ
[ ૨૫ કહેવું એમ છે કે, શતવહનવંશી રાજાને કોઈ સિક્કો થોડાંક વર્ષે તેમને મહારાષ્ટ્રને મૂલાક ખાલી કરી જ 2ઇ ઇ. સ. ૩૦૨ સુધીના મળી આવ્યું છે જેથી માનવું પડ હતો તે અનિશ્ચિત છે. પરંતુ વિશેષ સત્તાવાર રહે છે કે ત્યાં સુધી તો તે વંશની હૈયાતી હતી જ. ઈ. સ. અન્ય પ્રમાણે ન મળી રહે ત્યાં સુધી માનવું રહે છે ૩૦૨ પછી આ વંશ ખતમ થઈ ગયો ગણાય. આ કે આ ઈશ્વરદત્ત જ તેમને દૂર હઠાવી દીધા હતા. હિસાબે તેને અંતરમ. સં. ૫૭+૩૦૨=૯૨૯ માં મતલબ કે, જે આંધ્રપતિઓને ઈ. સ. ૧૪૭ માં થયો જણાશે અને તેની આદિ મ. સં. ૧૦૦માં થયેલ છે ચ9ણે ગુજરાત ખાલી કરાવરાવ્યું હતું તે જ ચ9ણજેથી આખા વંશનો સત્તાસમય લગભગ ૮૨૯-૧૦૦ ક્ષત્રપના એક સરદારે, પાછા તેમને પીછો પકડીને ઈ. =૨૯ વર્ષ ગણવો પડશે. જ્યાં પુરાણકારને ૪૬ ૦ સ. ૨૬૧માં વિશેષ દક્ષિણમાં તુંગભદ્રા નદી તટે વિજય વર્ષ તે વંશ ચાલ્યો હવાને મત અને ક્યાં આ ૭૨૯ નગરમાં હઠી જવાની ફરજ પાડી હતી. સાર એ થયો કે વર્ષ સુધી ચાલ્યાને મત? છતાં જો આ પ્રમાણે જ આધવંશની પડતી ઈ. સ. ૨૬૧ સુધી ચાલુ રહી હતી. વસ્તુસ્થિતિ હોય તો, જરૂર સિક્કાઈ પુરાવાથી કાઈ અને ઈ. સ. ૨૬૧=મ. સં. પર૭+૨૬૧૭૮૮ ગણાય; વિશેષ મજબૂત આધાર ગણાતા ન હોવાને કારણે વળી તેમની આદિ મ. સં. ૧૦૦માં થયાનું નોંધાયું આપણે તેને માન્ય રાખવી પડશે પરંતુ તે મહાશયે છે. તે હિસાબે તેમને સત્તાકાળ એકંદરે ૭૮૮-૧૦૦ તે સિક્કાનું નામ તેમજ તેમાં કઈ સાલ અસલ =૬૮૮ વર્ષને કહી શકાશે. આપણી ગણત્રી આ પ્રમાણે અક્ષરોમાં જણાવેલ છે, તે મુદ્દા ઉપર પ્રકાશ પાડેલ ન થાય છે. પરંતુ પુરાણકારે દર્શાવેલ મત જે કચ્છ હોવાથી, તેમને મળતા થવામાં થોડોક સંકેચ ભોગવ રાખીએ તો તેમના કથન પ્રમાણે તો આંદ્રવંશ ૪૫૦થી પડે છે. જ્યારે બીજી તરફ સિક્કાના આધારે ચકણવંશી ૪૬૦ વર્ષ ચાલુ રહ્યો ગણાય છે. વળી આપણને ક્ષત્રપોના ઇતિહાસ પરત્વે આપણે જાણું શક્યા છીએ કે જણાવવામાં આવ્યું છે કે પુરાણોમાં આંધ્ર તે સમયના આંદ્રવંશી ભ્રપતિને સૌરાષ્ટ્ર તથા ગુજરાતમાં અને આંધ્રપતિ એવા બે શબ્દ પ્રયોગો વ૫રાયા છે. હરાવીને અવંતિપતિ ચક્રણે ઇ. સ. ૧૪૧–રમાં તેની તેમાંના આંધ્રભત્યાનું બિરૂદ (જુઓ ઉપરમાં પૃ. ૨૦) પડતીની આદિ કરી છે. વળી કાળે કરીને આ ચટ્ટણ- સમ્રાટ પ્રિયદશિનના મરણ બાદ (ઈ. સ. પૂ. ૨૫) વંશી ક્ષત્રપમાંના આઠમા દામસેન અને નવમા યશો- એક રીતે તો બંધ થયું છે, છતાંયે જે આંધ્રપતિ સમ્રાટ દામનના રાજ્યકાળ વચ્ચેના ઈ. સ. ૨૬૧ થી ૨૬૪ પ્રિયદર્શિનના મરણ સમયે ગાદી ઉપર હતો તેનું સુધીના (જુઓ પુ.૩, પૃ. ૩૮૩) ત્રણ વર્ષના ગાળામાં, મરણ ઈ. સ. પૂ. ૨૨૪માં થયું છે (જુઓ વંશાવળી દક્ષિણ હિંદના તેમના સૂબા ઈશ્વરદત્ત આમિરે સ્વતંત્ર આગળ ઉપર), એટલે વ્યવહાર રીતે તે રાજાના બની પિતાના સૈફૂટકવંશની સ્થાપના કરી છે અને મરણ બાદ જ સ્વતંત્ર આંધ્રપતિઓ થયા ગણાય. આંધ્રપતિઓને વિશેષ દક્ષિણમાં હાંકી કાઢયા છે. આ હવે જે આંધ્રપતિઓનો રાજ્યકાળ ૪૬૯ ગણીએ ઈશ્વરદતે જ તેમને હાંકી કાઢયા છે કે તે પહેલાંથી તે ઈ. સ. પૂ. ૨૨૪ માં ૪૬૦ ઉમેરતાં ઈ. સ. ૨૩૬
| (8) જુએ પુ. ૪, પૃ. ૧૬ તથા પુ. ૩, ૫. ૪૦૫ ગણી શકાય તેને જ, પુરાણકારોએ અંતનો સમય ગણા પળ ડેલું કાષ્ટક; તેમાં બીજું આસન પાશ્ચાત્ય ક્ષત્રપાનું હોય તો, ઈ. સ. પૂ. ૪૨૭થી માંડીને તે ૫૭૦ વર્ષ ચાલે અને પાંચમું આસન આંબપતિઓનું છે, તેમાં સીધી ગણાશે. અને વારંવાર આંકડાઓની થતી ગલતી જે પ્રાચીન રીટી દેરીને સમય પરની તુલના કરી બતાવી છે. ઇતિહાસમાં નજરે પડે છે તેવો અકસ્માત આ હકીકતે તે જાએ.
પણ થવા પામ્યો હોય તે કદાચ ૫૭ ને સ્થાને ૪૭૦ | (૮) નીચેની ટીકા નં. ૧૫ જુઓ.
નોંધાઈ ગયા હોય! શું આ પ્રમાણે બનવા પામ્ય છે! ૯) ને આ ૧૪ માંથી આમની પડતીને સમય જે (૧૦) જુએ ઉ૫રની ટીક નં. ૯,
