________________
૬૪ ]. આંધ્રભૂત્યને ઇતિહાસ
[ અષ્ટમ ખંડ (ર) પોતે ૧૮ વર્ષનો થયો હતો (પોતાના પિતાના પાંડયારાજાના મૂલક સુધી પોતાને વિજયકે વગડાવી મરણ સમયે ૮ વર્ષનો હત + ૧૦ માસ તેની વતી દીધો હતો. એટલે આ મલિકશ્રીએ પોતાના રાજ્યતેની માતાએ હકુમત ચલાવી + ૧૦ રાજા કૃષ્ણને કાળના પ્રથમનાં લગભગ અઠ્ઠાવીસ વર્ષ માંડળિપણે સત્તાકાળ ટકયો છે = ૧૯ વર્ષ) એટલે રાજ ચલા- ગાળ્યાં છે અને ઉત્તરાવસ્થાને લગભગ તેટલેજ વવા જેવડી પુખ્ત ઉમરનો થયો હતો. પરંતુ આ કાળ-બીજ અઠ્ઠાવીસ વર્ષ–અન્ય રાજાઓને તેણે કારણ સંભવિત નથી કેમકે તે સમયે ૧૪ વર્ષની માંડળિક પણે રાખ્યા છે. વયે ૫ પાકી ઉંમર (Limit of Majority:) મલિકશ્રી વદસના મરણ સમયે મગધમાં સમ્રાટ ગણાતી હતી (૩) આ સમયે જ મહાનંદના રાજ્યનો અશોકની અણુ ફેલાઈ રહી હતી. સમ્રાટ અશોકની અંત, ચંદ્રગુપ્તનું સમ્રાટ થવું અને ચાણક્યનું મહામંત્રી ત્રણે અવસ્થાની રાજકારકીદિને સમય (૪ વર્ષ પદ ઈ. થવા પામ્યાં હતાં. એટલે મહાનંદ રાયે પિતાને રાજ્યાભિષેકની પૂર્વના + ૨૪ વર્ષ સમ્રાટ તરિકેના+ ૧૩. જે અન્યાય થયેલ સમજાયો હતો તથા ગાદી ખાઈ વર્ષ કુંવર પ્રિયદર્શિનની સગીર અવસ્થામાં રીટ બેસવી પડી હતી તેમાંથી ન્યાય મેળવવા જેવો અવસર તરીકેના) ૪૧ વરસનો છે; તેમાંના પ્રથમના બારેક પ્રાપ્ત થયો છે તેવી સમજણથી, પિતે સર્વ સત્તાધીશ વર્ષ (ઈ. સ. પૂ. ૩૩ થી ૩૧૮ સુધી) આ મલ્લિક પાસે કેસ રજુ કર્યો હોય. આ ત્રણમાંથી ગમે તે શ્રીએ નિહાળ્યાં છે. તે બાદ તેની ગાદિએ તેને પુત્ર કારણ બનવા પામ્યું હોય કે ત્રણેમાં થોડા થોડા અંશે મારીપુત્ર આવ્યા હતા. તેનું રાજ્ય આસરે ૧૮ વર્ષ શકયતા:૬ હોય પરંતુ એટલું ખરું છે કે તે પોતે ચાહ્યું છે. એટલે તેના આખાયે રાજ્ય અમલ ફરીને આંધ્રપતિ બનવા પામ્યો હતો ને તેણે માર્ય અશોકની જીવન અવસ્થામાં જ, પસાર થવા પામ્યો સમ્રાટને માંડલિકપણે અંગિકાર કર્યું હતું. આ તેનું છે. જ્યારે અશોકનું જીવન, ઉત્તરહિંદમાંની પિતાની માંડળિકપણું ચંદ્રગુપ્તના આખા સમય પર્યંત ચાલુ રહ્યું તાબેદાર સર્વપ્રજામાં થતા બળવાઓ દાબી દેવામાં, હતું. તે બાદ સમ્રાટ બિંદુસારના રાજઅમલે જ્યાં તેમજ અલેક્ઝાંડરના મરણ બાદ તેના વારસદાર સેલ્યુસુધી ૫. ચાણક્યનું નેતૃત્વપદ જારી હતું ત્યાંસુધીયે કસ નિકેટરે હિંદ ઉપર લગભગ જે બ મલિક શ્રી પ્રભત્ય હતો જ; પરંતુ જ્યારે દક્ષિણમાં હુમલો કર્યા હતા તેને મારી હઠાવવામાં, તેમજ પિતાના અન્ય રાજાઓએ મગધપતિની આણ ફેંકી દેવા માંડી ગૃહકંકાસમાં, એટલું બધું પરોવાઈ રહેવા પામ્યું હતું કે ત્યારે આ મલ્લિકશ્રી શાતકરણીએ પણ પિતાને તેને પિતાને ઉત્તરહિદને જે મુલક પિતા તરફથી સ્વતંત્ર હાથ અજમાવવા માંડે હતો (ઈ. સ. પૂ. વારસામાં મળ્યો હતો તેને સાચવી રાખવામાં જપતાનું ૩૪૫ થી ૩૪૦ આસપાસમાં) અને મગધની આણ- સર્વસ્વ માની લેવું પડયું હતું. માંથી સ્વતંત્ર થતાં દક્ષિણનાં નાનાં નાનાં રાજ્યોને સ્થિતિ પ્રવર્તી રહી હતી તે તરફ ઉંચી આંખ કરીને પિતાના સાવલૈમત્વમાં લાવી મૂક્યાં હતાં. તથા પિતાના જેવા પણ તે પામ્યો નથી. એટલે માઢરીપુત્રે પોતાને રાજ્યના અંત સુધી નભાવ્યે રાખ્યાં હતાં. વળી તેણે મળેલ વારસાના સર્વપ્રદેશ ઉપર–કલિંગ સુદ્ધાંત તદ્દન આજ પ્રમાણે પૂર્વને કલિંગ જીતી લઈને દક્ષિણમાં સ્વતંત્ર રાજકર્તા તરીકે જ૫૭ પિતાનું જીવન વ્યતીત
૪૫૮માં અને કૃષ્ણને ૪૫૬માં થયાનું ગણાય; શોધતાં પ્રથમનું કારણ ઉત્પાદન છે અને બીજુ તેનું સમર્થક છે. જણાયું છે કે ચંદ્રગુપ્ત સાથેની લડાઈમાં તે મરણ પામ્યો પરંતુ મહાબળવાનપણુએ તેમાં ભાગ ભજવ્યો છે (જુઓ લાગે છે (જુઓ તેનું વૃત્તાંત).
ઉપરની ટી. ૫૩ અને તેને લગતુ પુ. ૨ માં ઈ. સ. પૂ. (૫૫) જુઓ દૃષ્ટાંત માટે, રાજા શ્રેણિક, પ્રિયદર્શિન ૩૭૩ સમયાવળીનું લખાણ.) ઈત્યાદિનાં જીવનચરિત્ર.
(૫૭) પુ. ૨ સિક્કાચિત્ર આકૃતિ નં. ૫૯ જુઓ. () પહેલું અને ત્રીજું વધારે સંભવિત છે તેમાં પણ
