________________
૭૬ ]
માતંગોત્રની ઓળખથી મળેલી સહાય
[ અષ્ટમ ખંડ
રૂપે જ ટકી રહેશે એમ અમારું અંતઃકરણ કહે છે. નાગનિકા પાસેથી–તેણીના સગીર પુત્ર તરફથી જ્યારે જામ ઉપરના પારિગ્રાફમાં જણાવાયું છે કે, શાતકરણી તે રાજ ચલાવી રહી હતી ત્યારે–રાજ્ય ખૂંચવી લઈને રાજાઓએ પોતાને મુખ્યપણે માતૃગોત્રથી ઓળખાવેલ પોતે ગાદીપતિ બની બેઠો હતો. આ હકીકતથી સ્પષ્ટ
હોવાથી તેમને એકબીજાથી થયું કે, યજ્ઞશ્રી જ્યારે ગૌતમીપુત્ર છે ત્યારે તેને પિતા માગેત્રની એ- તારવી કાઢવામાં આપણને ઘણી જેનું નામ રાજા શ્રીમુખ છે તે તથા તેને કાકે અને L. ળખથી મળેલી મુશ્કેલીઓ અનુભવવી પડે છે. શ્રીમુખ ભાઈ રાજાશ્રીકૃષ્ણ, ચૈતમીપુત્ર ન જ હાઈ
સહાય છતાં તેમાંથી જે અમુક સિદ્ધાંત શકે. તેમજ રાણી ના નિકાનો પુત્ર વસતશ્રી પણ
કા ઉપજાવી કઢાય અને તે સિદ્ધાંતને ગૌતમીપુત્ર ન જ હોઈ શકે, અને આ રાજા શ્રીકૃષ્ણ આશ્રયીને કામ લેવામાં આવે છે, માતૃગોત્રની ઓળખ તથા વદ્દસતશ્રી પિતાને (જુઓ તેમના સિક્કાઓ પણ કેટલેક અંશે આપણને આપણું કાર્યમાં મદદરૂપ પુ. ૨) વસિષ્ઠપુત્ર તરીકે જણાવે છે એટલે આપણું નીવડી શકે એમ દેખાઈ આવ્યા વિના રહેતું નથી. સિદ્ધાંતને અનુસરીને તે વાજબી ઠરે છે. આ જ અત્ર તે કેવી રીતે બનવા પામ્યું છે તે હકીકત, નિયમાનુસાર નિકટસમયી ગૌતમીપુત્રોનો અને ત્યારે ગોત્રનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો છે ત્યારે સાથે સાથે વસિષ્ઠપુત્રોનો સગપણું સંબંધ જોડી કાઢવામાં અત્યારે, વિચારી લઈએ.
આપણે ફળીભૂત થઈ શકીએ એવી આશા જેમ વર્તમાનકાળે બનતું આવે છે તેમ પ્રાચીન ઉદ્દભવે છે. અને કહેતાં ખુશી ઉપજે છે કે તે પ્રમાણે સમયે પણ એ નિયમ પળાતો હતે એમ સ્પષ્ટ થાય વર્તવાથી અનેક ઠેકાણે ગૂચને નિકાલ કરી શકાય છે, કે એક પુરૂષ પિતાના ગોત્રની કન્યા સાથે લગ્ન પણ છે જ. તેનાં દૃષ્ટાંતમાં નં. ૧૬, ૧૭ તથા ૧૮ ગ્રન્થીથી જોડાતા નહીં. એટલે કે વસિષ્ઠગોત્રી પુરૂષ રાજાઓને, તેમજ નં. ૨૪ અને ૨૬મા રાજાઓને હોય તે વસિષ્ટગોત્રી કન્યાને પરણતો નહીં; જેથી તે પરસ્પર સંબંધ અને તેમના રાજ્યાનુશાસનને અનુક્રમ રાણીના પેટે થયેલ સંતાન પિતાને વસિષ્ઠપુત્ર કહી ગોઠવવામાં થઈ પડેલ અનુકુળતા કહી શકાશે. ન જ શકે. મતલબ એ થઈ કે પિતા અને પુત્ર જે ઉપરમાં જોઈ ગયા છીએ કે, આ વશને સ્થાપક પિતાને માતૃગોત્રની ઓળખ આપીને સંબોધવા રાજા શ્રીમુખ, તે મગધપતિ નંદબીજાની શુક્રાણી પેટે ઈચ્છતા હોય તે તે બને મોટેભાગે એક જ ગોત્ર
જન્મેલ પુત્ર હતા. પરંતુ રાજસંભવી ન શકે. એટલે કે જો પિતા વસિષ્ઠપુત્ર હેય ધાર્મિક ક્રાંતિ દ્વારા કારણસર તેને મગધપતિ તે તેનો પુત્ર બનતાં સુધી વસિષ્ઠપુત્ર સિવાયનો જ
થવાને હક્ક છીનવી લેવાતાં હોઈ શકે, પછી ભલે તે મૈતમીપુત્ર હોય કે મારી પુત્ર રૂસણા લઈ તે પિતાના નાનાભાઈ ને લઈને દક્ષિણ હોય તેને બાધ આવી શકતું નથી. આ એક તરફ ચાલી નીકળ્યો હતે. નંદવંશી રાજાએ જૈનસિદ્ધાંત થયો.
મતાનુયાયી હતા એટલે આ શ્રીમુખ પણ તે જ ધર્મ - આ સિદ્ધાંતને લક્ષમાં રાખીને કેટલીયે સ્થિતિનો પાળતા હોય એમ માની લેવામાં કાંઈ અયુક્ત કહેવાશે ઉકેલ૫ લાવી શકાય છે. જેમકે,–એમ કહેવાયું છે કે નહિ. વળી તેના સિક્કાચિહ્ન ઉપરથી સાબિત થાય છે (પંચમ પરિચ્છેદે લેખ ન. ૧નું વર્ણન) રાણી નાગનિકાને કે તે જૈનધર્મ જ પાળતા હતા. આ પ્રમાણે એક પતિ ગૌતમીપુત્ર યાથી હતો અને આ ગૌતમીપુત્ર સ્થિતિ થઈ. વળી પૈરાણિક ગ્રંથોના આધારે જાણવામાં થાકીના કાકાનું નામ કૃષ્ણ હતું કે જેણે રાણી આવે છે કે, આ વંશના અમુક રાજાઓના (ાઓ
(૧૫) પુ. ૨ પૃ. ૧૨ ટીક નં. ૪૩ માં બુદ્ધ ભગવાન પ્રશ્ન ચર્ચવામાં આવ્યો છે તેની સરખામણી કરે. ને ગૌતમબુદ્ધ શામાટે કહેવામાં આવ્યા છે તેને લગતે
