________________
૧૬ ].
શતવાહન વંશ
[ અષ્ટમ ખંડ ન હોવાથી તે કામ લિપિ ઉપર છોડી દઈને, તે કરીને વપરાતું નજરે પડે છે. આ આખા વંશની સંબંધમાં કાંઈક સૂચના કરવાનું જ યોગ્ય ધાર્યું છે. નામાવલિ હજુ સુધી શુદ્ધ થઈને બહાર પાડવામાં તે નીચે પ્રમાણે છે.
આવી નથી પરંતુ જે અનેક પૌરાણિક ગ્રન્થની શત એટલે સો વળી આ વંશની આદિ સે મેળવણી કરીને શ્રીયુત પાછટરે જે ત્રુટિત અવસ્થામાં વર્ષમાં જ થઈ છે એમ નિશંક રીતે દર્શાવાયું છે; તેમ પણ તૈયાર કરી બતાવી છે તે તપાસતાં ઉપર પ્રમાણે શાહનનો અર્થ પણ તે સ્વરૂપે જ ઘટાવી શકાય છે. જ સાર નીકળે છે જ્યારે જૈન સાહિત્ય ગ્રંથોમાં તે એટલે શતકરણિમાં જેમ શત અને કૃ શબ્દોને સમાવેશ તેટલી હદે પહોંચવા જેવી સ્થિતિ પણ રજુ કરાઈ થયેલો છે અને તેમાંના કે ધાતુ ઉપરથી કરણ અને દેખાતી નથી. એટલે હાલ તે આપણે પાઈટર સાહેબ તે બાદ કરણિ શબ્દ યોજાય છે, તેમ કૃને બદલે સુ કત નામાવલિને જ નજર આગળ રાખીને કામ લેવું ધાતુ હોય તો તે ઉપરથી પ્રથમ સરણ અને તે બાદ પડે છે. મતલબ એ થઈ કે, જેને રાજા હાલ તરીકે સરણિ શબ્દ નીપજાવી શકાય છે; જેમ વહન એટલે ઓળખાવાય છે તેનું એકલાનું જ આ બિરૂદ છે. તે વહેવું. ગતિમાં આવવું એમ થાય છે, તેમ રુ ઉપરથી રાજા હાલને કેટલાક શાલ પણ કહે છે. અને જેમ પ્રથમ સરણ એટલે સરવું, ગતિમાં આવવું, થાય છે અને આ વંશના રાજાને શત શબ્દની પાછળ વહન નામને સરણ કરનાર તે સરણિ કહેવાય. જે ઉપરથી સે મા પ્રત્યય જોડીને શતવહન કહેવાની પ્રથા પડી છે, તેમ વર્ષમાં સરણ કરનાર તે શતસરણ ઠરાવી શકાય. મત- આ સાલની સંગાથે પણ તે શબ્દ જોડીને શાલિવાહન લબ કહેવાની એ છે કે, જેમ શતકરણિ શબ્દ વાપરી કે શાલવહન શબ્દ બનાવી દીધો દેખાય છે. એટલે શકાય તેવી જ રીતે આ શતસરણિ પણ વાપરી શકાય, ભલે શાલિવાહન શબ્દ બની ગયો ખરો, પરંતુ ભૂલવું પરંતુ શતકરણિને અર્થ જ્યારે સંભાળ્યું નથી, ત્યારે જોઇતું નથી કે શતવહન તે તે આખા વંશનું નામ આ શતસરણિ અર્થ યથાયોગ્ય અને બંધબેસત થઈ છે અને તે વંશના સર્વ રાજાના સંબંધમાં વાપરી રહે છે. એટલે મૂળ શબ્દ શતસરણિ૫૦ વપરાયો હોય શકાય છે. જ્યારે આ શાલિવહન નામ તે માત્ર એક પરંતુ પાછળથી અનેક કારણોને લઈને જેમ અનેક રાજા પ્રત્યે જ વ્યક્તિગત રીતે વાપરવા જેવું બની કિસ્સામાં ખલનાઓ પ્રવેશવા પામી છે, તેમ આમાં રહે છે. જો કે આ હાલ રાજા થયા બાદ તે વંશમાં પણ બનવા પામ્યું હોય; જેના પરિણામે તે શબ્દ કેટલાક રાજાઓ થયા છે તેમને વર્ણવતાં કેટલાક શતકરણિ વચાત બની ગયો હોય એવા અનુમાન ગ્રંથકારે શાલિવાહનવંશી રાજાઓ તરીકે ઉપદેશ છે, ઉપર જવાય છે. આ અનુમાન ઉપર જવાને બીજું પરંતુ તેમ કરતાં કાંઈ આધાર કે પ્રમાણુ બતાવાયાનું કારણ એ પણ છે કે, જેમ શતકરણિ શબ્દ તેના થતા દેખાતું નથી તેમ સર્વથા તે શબ્દનો પ્રયોગ ચાલુ જ અર્થ પ્રમાણે અકારણ થઈ જાય છે તેમ તેને ઉપગ રખાયો છે એમ પણ નથી. અને તેમ છે તે તેને કરનાર પણ ખોટી આત્મપ્રશંસામાં ઉતરી જ દેખાય સર્વથા અંગિકાર કરાયાનું તો માનવું જ કયાં રહે છે? છે. જ્યારે શતસરણિ શબ્દ, અર્થમાં તેમજ ઉપયોગમાં, એટલે આપણે તે પ્રશ્ન ઉપર બહુ માથાફેડમાં ઉતરવા બને રીતે નિરાબાધ સ્થિતિમાં રહેતે જણાય છે. કારણ નથી. (૬) શાલિવાહન, શાલવાહન અથવા શાલવાન છતાં એક બીજી રીતે આ શાલિવાહન શબ્દ
જ્યાં સુધી તપાસ કરી શકાય છે ત્યાં સુધી આવું વપરાતે દેખાય છે. તેમાં તેને એક સંવત્સર તરીકે બિરૂદ વંશના માત્ર એકજ રાજાના સંબંધમાં ખાસ પીછાણવામાં આવે છે અને શક શાલિવાહન અથવા
(૫૦) આ શબ્દ શતરણિ હોય કે પછી તેને કાર ઉપાડી ત્યે અને તે ઉપર પ્રકાશ પાડે એમ જ અનુસરત કઈ હોય, તે પ્રશ્ન તે વિષયના જાણુ- વિનંતિ છે.
