________________
પ્રથમ પરિરછેદ ]
રાતવાહન વંશ
[ ૧૫
નામ સાથે ખાલી શાતવહન શબ્દ ન જોડી શકે. પરંતુ ૫ણ વંશનું નામ છે એમ ધારી લેવું તે દોષપાત્ર છે. કલાણ શતવહનવંશી એમ વિશેષણના રૂપમાં તે તે વંશના કેટલાક ભૂપતિઓએ જ શતકરણિનું નામ શબ્દ પિતાના નામની પૂર્વે જોડી શકે; જ્યારે ધારણ કર્યું હતું, તેમજ કે. હિ. ઈ. માં પુ. શતકરણિ શબ્દ તો તેમના નામનો એક અંશ હોવાથી ૧, પૃ. ૫૯૮ ઉપર એવો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે નામની આગળ કે પાછળ કાંઈ પણું ફેરફાર વિના કે, Following forms are found in પણ લગાડી શકે છે. જો કે વિન્સેન્ટ સ્મિથના નીચેના various inscriptions, Satakani, Sataશબ્દ ૪૫ થોડા ઘણા અંશે યથાસ્થિત અને ઉચિત kani, Sadakarni, Sata, Sata and Satis માનવા જેવા છે, “The Andhra kings all ભિન્નભિન્ન શિલાલેખોમાં નીચે પ્રમાણે શબ્દોનાં રૂપાંclaimed to belong to the Satavahan તો માલમ પડયાં છે, સાતકણિ સતકણિ, સદકનિ, family and many of them assumed સાત, સત અને સતિ (ટીપ્પણ–આ રૂપાંતરવાળા the title or bore the name of Sata- શબ્દોમાં ક્યાંય સતવહન શબ્દ પણ નથી.૪૮ વળી તે karni. They are consequently referred બેમાંથી એકેના કોઈ વિક૯૫વાળા શબ્દો પણ નથી, to by one or other of these designa• એટલે સ્પષ્ટ થાય છે કે તે રાજાઓ પોતે, ઉપરમાંના tions without mention of the personal શબ્દોથી જ પોતાને સંબોધતા હતા અને તે શબ્દાજ name of the monarch etc. etc.-આંધ્ર તેમનાં ઉપનામ હોઈ શકે, અન્ય« શબ્દો તેમના પ્રજાના સઘળા રાજાઓ શતવહન વંશના કહેવાતા વંશ કે જાતિદર્શક હોવા જોઈએ એમ આ ઉપરથી અને તેમાંના ઘણાએ શતકરણનું નામ અથવા તે સમજી લેવું રહે છે.) બિરૂદ પણ લગાડયું છે. આથી કરીને પોતાનું એક (વિશેષ ટીપણુ-શિલાલેખમાં કે સિકકાલેખમાં
વ્યક્તિગત રાજા તરીકેનું નામ ઉચ્ચાર્યા સિવાય, ઉપ- શતવહન શબ્દ નથી દેખાતે. તેમાં તો માત્ર ક્ષતરના બેમાંથી એકાદ ઉપાધિ લગાડીને પણ પિતાને કરણિને મળતા જ શબ્દો છે; તેમજ શતકરણિને તથા સંબોધતા દેખાય છે.” (ટીપ્પણ–બને ઉપાધિ એક શતકણિને અર્થ બેસારતાં એમ જણાવ્યું છે કે શત સરખી રીતે લગાડી નથી શકાતી. શું ભેદ રહી શકે એટલે સો, એવા ભાવાર્થ યુક્ત કરણિ કે કણિ શબ્દ છે. તેને ખુલાસો આપણે ઉપરમાં આપી દીધો છે. આ બેમાંથી એકે શબ્દ સાથે તે અર્થ વટાવી શકાત બાકી શતવહન તે વંશનું નામ છે અને શતકરણિ તે નથી. ત્યારે પ્રશ્ન એ ઉભવે છે કે, ખુદ રાજાઓએ પોતે વ્યક્તિગત બિરૂદ છે. એટલું વાસ્તવિક છે, જ્યારે જે શબ્દ વાપરી બતાવ્યો છે તે શું ખોટો? તેમ તો જ. . ઍ. ર. એ. સ. ના વિદ્વાન લેખકનું બનવા યુગ્ય જ નથી, કેમકે લખાણના જ શબ્દો છે, વક્તવ્ય તદન સ્પષ્ટ છે કે It is wrong to કાંઈ અનુમાનિક ઉપજાવી કાઢેલા નથી. એટલે એક suppose that Satakarni was a family સ્થિતિ કલ્પી શકાય કે, લખાણના શબ્દો ઉકેલવામાં જ
like Satavahana. The name કયાંય શરતચૂક કે ભૂલથાપ પડી ગઈ હોય. તેની Satakarni was assumed by.some kings ખાત્રી કરવા-આમ બેલવા માટે અમારે પિતે તે સર્વ of the dynasty=શતવહનની પેઠે શતકરણિ જાતે નિહાળી લેવા જોઈએ, પરંતુ અમે લિપિવિશારદ
(૪૫) જુઓ અ. હિ. ઈ ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ. ૨૦૮. (૪૮) સરખા ઉ૫રમાં ટીક નં. ૨૭.
(૪૬) જુએ મજકુર પુસ્તક સન ૧૯ર૭ને અંક (૪૯) સરખાવો ઉપરમાં ટી. નં. ૯ તથા પૃ. ૯ ૫. ૮૧ ટી. નં. ૧૨૫.
ઉપર “શતવહન' શીર્ષકવાળી હકીક્તના આરંભમાંનું (૪૭) ચાતવહનને સ્થાને ખરે શબ્દ શતવાહન જોઈએ. વાકય.
