________________
૩૧
દાન. પ્રકરણ ૧
મનુષ્યપણાનું પહેલામાં પહેલું કોઈ લક્ષણ હોય, તો તે ધર્મને પહેલામાં પહેલો મૂળ સિદ્ધાંત “દાન ” અથવા કાર્યમાં મૂકાતી “દયા ” અથવા વ્યવહારમાં મૂકાતી સહૃદયતા જ છે. જ્યાં આવી સહદયતા નથી, જ્યાં આવી આદ્રતા નથી, જ્યાં હદયનું ઔદાર્ય નથી, જ્યાં દાન નથી ત્યાં ધર્મનો અંશ નથી, ત્યાં મનુષ્યત્વને છાંટો પણ નથી એમ ખુલે અવાજે કહેવું જોઈએ.
જ્યાં પાયો નથી ત્યાં ઈમારતની વાત જ શી કરવી ? જ્યાં હૃદય જ નથી ત્યાં હૃદયભૂમિએ જ વસતા દેવના દર્શનની આશા શી કરવી ? જ્યાં સ્વાર્થની જ સંકુચિત હદ લોખંડી સાંકળેથી બંધાયેલી છે ત્યાં અમર્યાદિત દેવને નિવાસ કેવી રીતે થઈ શકે ?
જ્યાં પાશવવૃત્તિઓનું જ રટણ થયા કરે છે ત્યાં દેવી પ્રકૃતિ દેખા શી રીતે દઈ શકે ? ટૂંકામાં, જ્યાં આદ્રતા, દયા, લાગણું, સહાય કરવાનો ઉમંગ, એક અથવા બીજા રૂપમાં ઉલ્લાસથી થતું દાન નથી ત્યાં ધર્મ કે મનુષ્યત્વ સંભવે જ નહિ.
શ્રી ઉમાસ્વાતિ સ્વામીએ પણ કહ્યું છે કે વરસપાપ જીવાનામ્ છને પરસ્પર ઉપકાર થતો રહે છે, મનુષ્યો એક બીજાને સહાયક થતા રહે છે. મનુષ્ય જીવન એકબીજાની સહાય ઉપર અવલંબે છે. માટે દરેક માણસે બીજાને સહાયક થવું જોઈએ. સહાયક થવું એટલે દાન દેવું એ દરેકનું કર્તવ્ય છે.
આ ઉપરથી સમજી શકાશે કે દાન કરવું એ મનુષ્ય માત્રની આવશ્યક ફરજ છે.
' દાન શેનું કરવું? આજે ઘણુંખરા માણસોમાં એક ખોટી માન્યતા પેસી ગઈ છે કે દાન તો પેસા કે નાણાંનું જ હોય અને તેથી દાન તો ધનવાન માણસ જ કરી શકે, આ તદ્દન ખોટી માન્યતા છે. સામા માણસને જે વસ્તુની જરૂરિઆત હોય તે વસ્તુ તેને પૂરી પાડવી તે જ
