Book Title: Mahavir Chariyam Part 02
Author(s): Gunchandra Gani
Publisher: Divyadarshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022720/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIracariyaM siriguNacaMdagaNI 2 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAHAVIR CHARIYAM OF SHRI GUNCHANDRA GANI IN PRAKRIT PART-2 Sanskrit Translation Muni Nirmalyashvijay Gujarati Translation Shri Atmanand Jain Sabha, Bhavnagar PUBLISHERS SHRI DIVYA DARSHAN TRUST 39, KALIKUND SOCIETY DHOLKA - 387810 DIS: AHMEDABAD, STATE : GUJARAT (IND.) Ph. : 02714-225482 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION ORIGINAL TEXT : MAHAVIR CHARIYAM AUTHOR : SHRI GUNCHANDRA GANI LANGUAGE : PRAKRIT SANSKRIT TRANSLATION : MUNI NIRMALYASH VIJAY GUJARATI TRANSLATION : SHRI ATMANAND JAIN SABHA, BHAVNAGAR EDITED BY MUNI NIRMALYASH VIJAY TYPE SETTERS : ACHARYA SHRI KAILASSAGARSURI GYANMANDIR, KOBA PRINTERS SHRI PARSHVA COMPUTERS, AHMEDABAD EDITION 1st COPY : 500 PRICE : 1600/- (WHOLE SET) AVAILABLE AT : 1 PUBLISHERS SHIRISH SANGHVI 702, RADHA KUNJ OPP. WITTY KID'S SCHOOL RAMCHANDRA LANE MALAD (WEST) MUMBAI - 400064 MO: 9892870790 MAHENDRA ZAVERI 502, SANSKRUTI COMPLEX NR. ATITHI CHOWK KALAWAD ROAD ISBN 978-81-925531-1-5 RAJKOT - 360005 MO: 9825168834 ISBN : 978-81-925531-1-5 9788192 553115 This fresh edited text has been printed in four volumes. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtabhASAnibaddha mahAvIra cariyuM thayitA parama pUjya zrIguNacaMdragaNI bhAga-2 divyAMziSa parama pUjya sakalasaMgha hitaciMtaka AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. zubhAziSa parama pUjya siddhAMta divAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. saMskRta chAyAkAra parama pUjya pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya vivadharya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyANa muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAdaka zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI maphalIpura cAra rastA pAse dhoLakA, ji. amadAvAda - 387810 phona : 02714-225482 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kata graMthanuM nAma : mahAvIracariyam : zrI guNacaMdra gaNI bhASA : prAkRta vizeSatA : zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA pUrvanA 27 bhavonuM tathA 27mA bhavanI aitihAsika ghaTanAonuM, prabhunA samakAlIna bhAratavarSanI rAjakIya, dhArmika paristhiti vagerenuM aitihAsika tathA kAvyAtmaka rIte rocaka varNana saMskRta chAyA : muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAda : zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara akSarAMkana : AcArya zrIkalAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA mudraka : zrI pArzva komyuTarsa, amadAvAda mo. 9909424800 kula bhAga AvRtti : prathama nakala: 500 mUlya: 2 1000/- (saMpUrNa seTanA) prAptisthAna : 1) prakAzaka 2) zrI zirISabhAi saMghavI 702, rAdhAkuMja vITI. skulanI sAme rAmacaMdra lena, malADa (ve.) muMbaI - 400014 mo. 9892878790 3) zrI mahendrabhAI jhaverI 502, saMskRti komlekSa atithi cokanI pAse, kAlAvADa roDa, rAjakoTa - 360005 mo. 9825168834 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNAma AsajJopakArI vartamAna zAsana sthApaka zrI vardhamAnasvAmInA caraNomAM mokSamArganA pradarzaka jinazAsanane jemanI janmazatAbdImAM A graMthanuM kArya thayuM tevA vardhamAnatapolidhi parama pUjya AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM A graMtha samarpita karelache. adhyAtmanI rasALatA cakhADanAra pUnA jilloddhAraka gharamAM pUjya paMnyAsapravara zrIvizvakalyANa vi. ma. nA caraNomAM bhavodavitAraka parama pUjya gurudeva zrIyazovijayajI ma. nA caraNomAM satata kRpAdraSTi & amIdraSTi rAkhanAra vartamAna gacchAdhipati parama pUjya AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana aneka zArIrika, mAnasika, kArmika upAdhiothI gherAyelA ane eTale ja vyathita, pIDita evA jIvone joi AjathI 2500 jeTalA varSa pUrve karuNAthI pariplAvita aMtaHkaraNavALA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe jagatane potAnI madhurI vANIthI pratibodhita karyuM. Aje paNa e vANI jagatane sAco rAha darzAve che. paramAtmA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe kevalajJAnanI prApti bAda je rAha darzAvyo te rAha upara svayaM pote cAlyA hatA. kaThinamAM kaThina sAdhanA karI hatI. emanI e sAdhanAnuM varNana game tevA sahRdayI sajjanane AMsu paDAvyA vinA rahe nahI. AvI dardanAka sAdhanA paramAtmAe hasatA hasatA karI che. jainazAsananI mAnyatA anusAra paramAtmA thavAno adhikAra koI eka vyaktine ja nathI maLyo. paNa, sahu koine maLela che. sAdhanA karanAra koi paNa vyakti paramAtmA thai zake che. pAmaramAMthI paramAtmA sudhI pahoMcavuM zakya che. paramAtmA mahAvIrasvAmI paNa rAtorAta paramAtmA nathI banI gayA. paNa 27 bhavanI yAtrA temaNe paNa kheDI che. caDatI-paDatInA aneka divaso Ave che, pUrvanA bhavomAM karelI bhUlonI sajA paramAtmA mahAvIrane 27mA bhAvamAM paNa bhogavavI paDI che. zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA jIvanane saMlagna AvI ghaNI badhI vAto zrIguNacaMdragaNivaryajIe "zrImahAvIracariya" grantharUpe gUMthI che. aneka bodhapATho ApatuM A caritra kharekhara khUba ja AsvAdya che. varSo pUrve zrI AtmAnaMda jaina sabhA taraphathI A graMthano gurjarAnuvAda paNa bahAra paDela. te gurjarAnuvAdamAM yathAyogya pheraphAra karI tathA mULa prAkRtagraMthanI saMskRta chAyA karavAnuM bhagIratha kArya parama pUjya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya munirAja zrInirmalayazavijayajI ma. sA. e karyuM che. teozrIe AvA rUDA graMthane prakAzita karavAno moko amane ApI amArI zrIsaMsthA upara anupama upakAra karyo che. parama pUjya saMkalasaMgha hitaciMtaka sva. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. nA divyAziSathI, parama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcArya deveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI AvA prakAzanono lAbha amane maLato rahe che. A prakAzana kAryamAM saMpUrNa Arthika sahayoga ApanArA zrI bhuja tapagaccha jaina saMghano paNa ame khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. zrI AtmAnaMda jene sabhA, bhAvanagara taraphathI gurjarAnuvAdane saMzodhita karI punaH prakAzana karavA mATe saMmati maLI che, tenA paNa ame khUba khUba RNI chIe. tathA A graMthanA akSarAMkana mATe AcArya zrIlAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA taraphathI khUba ja stutya sadyoga maLela che. tathA graMthanA mudraNa vagere kArya mATe zrIpArtha komyuTarsa taraphathI paNa prazaMsanIya sahakAra maLela che. taduparAMta A kAryamAM je je saMsthA-vyakti sahayogI thayA che te sauno ame AbhAra mAnIe chIe. AvA rUDA graMthanA vAMcanano vyApa vadhe ane zrIsaMgha tenA dvArA zIghra mukti padane prApta kare eja . li. zrI divyadarzana TrasTa vatI kumArapALa vI. zAha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga-1 bhuja kaccha pAvana preraNA : parama pUjya vidyarya paMnyAsa pravara zrI yazovijayajI ma. sA. ghanya zrutabhakti ! bhAga-2 mahAvIra thiM bhAga-3 cAra bhAganA saMpUrNa lAbhArthI bhAga-4 zrI bhuja tapagaccha jaina saMgha noMdha : prastuta prakAzananA cAre bhAga jJAnakhAtAnI 2kamamAMthI chapAyela hovAthI gRhasthe kiMmata cUkavyA vinA tenI mAlikI karavI nahIM. -- bhUri bhUri anumodanA vibhAga pramANe graMthanA prastAvonuM vargIkaraNa prastAva 1 thI 3 pR. 1 thI 324 pR. 325 thI 630 pR. 631 thI 1080 pR. 1081 thI 1480 prastAva 4 prastAva 5 thI 7 prastAva 8 7 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala AzIrvacana aneka yuvAnonA rAhabara, sakalasaMgha hitaciMtaka svargastha dAdAgurudeva AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI janmazatAbdInuM maMgalavarSa (vi. saM. 2017) cAlI rahyuM hatuM. pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI caturvidha zrIsaMghamAM Thera Thera ArAdhanAnA maMDANa maMDAyA hatA. zramaNa saMgha paNa natUna prakAzano zrIsaMghanA caraNomAM samarpita karI rahyo hato. A zubha avasarane pAmI kaMika navatara prakAzana dAdAgurudevazrInA caraNe samarpita karavA mATe meM mArA ziSyamuni zrI nirmalayazavijayajIne sahaja preraNA karI. prAkRtabhASAnI jaTilatAne kAraNe prAkRta bhASAnA ghaNA graMtho, ke je aitihAsika dastAveja samAna che, abhyAsa vartuLamAMthI bAkAta rahI gayA hatA. emAM paNa zrIguNacaMdragaNivaryajI ma. sA. viracita "mahAvIra cariyuM graMtha ghaNo ja adbhuta che. tenI chAyA karavAnI meM preraNA karI. temaNe te kArya saharSa svIkAryuM. munizrIe vaiyAvaccayogane to AtmasAt karyo ja che, sAthe sAthe aMtarmukhatA ane sAdhanA priyatA temanA anupama guNa che. atyaMta paragaju svabhAvanA munizrIe khUba ja suMdara rIte chAyAnuM tathA seTIMgasaMpAdana vagerenuM kArya pAra pADyuM che. mArI icchAne mAna ApI mArA gurudevazrI pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma. sA. nI sevAmAM rAtadivasa joDAyelA rahe che. tathA pU. gurudevazrInI ja sevAmAM saharSa joDAyelA muni zrI jJAnayazavijayajIne satata abhyAsa paNa karAvI rahyA che. te vacce A kArya temaNe pUrNa karyuM che. A avasare aMtaranA AziSa sAthe eTaluM ja kahIza teo AvA suMdara kAryo karavA dvArA aMtaraMga puruSArthane sAdhI vahelI take paramapadane pAme. - paMnyAsa yazovijaya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA aneka prakAranA AzcaryothI bharelA A vizvamAM masta banelA mAnavIne anubhavAtA vaividhyasabhara padArthonA AnaMdanI jema atre prastuta prabhuvIranuM caritra paNa aneka vaividhyasabhara sAdhanAothI bharapUra ane sAdhako mATe AnaMdano viSaya bane tevuM che. deza-kALanA koi paNa baMdhana jene sparzI na zake evuM A prabhuvIranuM caritra che. sarvatra-sarvadA sarva jIvone kaMika ne kaMika bodha Ape evuM A caritra ApaNane maLyuM e ApaNuM ahobhAgya gaNI zakAya. atra prabhu vIranA caritrano aMza = prastAva 4 rajU karela che. naMdanamuninA bhavamAM 1 lAkha varasa sudhI mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karI prabhuno jIva 11, 80, 945 mAsakSamaNa dvArA vIsasthAnaka tapanI ArAdhanA kare che. tIrthaMkara nAmakarmane nikAcita kare che. atra - paropakAra karavA mATenuM puNya paNa sahelAithI maLatuM nathI - AvuM samajavuM paDe. nayasAranA bhavamAM samyaktanI prApti mATe muni nimittarUpe maLyA, tripRSTanA bhavamAM khuda tIrthakara maLyA ane priya mitra cakravartInA bhavamAM tathA naMdana rAjAnA bhavamAM muninI preraNAthI dIkSA lIdhI. tIrthakaronA jIvone paNa zubha nimitta upayogI bane che, upakArI bane che to ApaNe zubhanimittone satata ubhA rAkhavAnA ne! - narasiMha rAjAno paTTahastI jyAre gAMDo thAya che tyAre naravikrama rAjakumAra tene vazamAM levA prayatna kare che. rAjAe baLaprayogano niSedha karelo paNa potAne jyAre lAgyuM ke baLaprayoga ja upAya che bAkI nirdoSa garbhavatI strInI mRtyunI saMbhAvanA che tyAre svavivekanA AdhAre teNe rAjAjJAne gauNa karI. Ama AjJApAlanamAM taTastha nirNaya ane samayasUcakatAnuM ahIM suMdara mizraNa che. narasiMha rAjAnI AjJA virUddha jaine naravikrama rAja kumAre baLaprayoga karIne hAthIne vaza karyo. pariNAme rAjAne gusso Avyo ane dezanikAlanI AjJA karI. te samaye svasthatA-vacanapAlananI taiyArI vagere guNone pacAvanAra naravikrama kumAra bacAvanA ke phariyAdanA ke virodhanA ke baLavAnA ke lokamatanA raste na jatA pitAnA zabdonA gauravane vadhAravAmAM tatpara bane che. ane ethI ja AgaLa jatA be be rAjyano rAjA paNa bane che. kyAreka sArA raste cAlatA thatuM nukasAna paNa bhaviSyanA koika phAyadAne ja sUcavatuM hoya che. mATe taTastha kudaratanI, maMgaLamaya prakRtinI ane prabhukathita karmavAdanI zraddhA jIvanamAM vadhAravAmAM ja Atmahita thAya-te nirvivAda satya che. zIlatI vepArInA jahAjamAM makkama rahI tyAre samudradevatA tenA kaTTara pavitratAnA pakSapAtane joine tene madada karavA Ave che. jIvana aneka ApattiothI bhareluM hoi zake. paNa ApattikALamAM je DagatA nathI ene dazya ane adazya sahAya avazya maLatI rahe che. adazya paNa zubhatattvonA paracA Aje paNa aneka lokone tIrthayAtrA daramiyAna ke navakAranA smaraNanA prabhAve anubhavAyA che. mATe Apatti e parIkSAno samaya che, AtmavikAsanI aNamola taka che, jIvanane urdhvagAmI banAvavAno eka avasara che - e satata najaranI sAme rAkhavA jevuM jaNAya che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMDA hAthIthI strInuM rakSaNa, potAnI patnInuM apaharaNa karanAra vepArIne jIvatadAna, potAne sahAro ApanAra mALIne ane potAnA be putrone sAcavanAra gokuLapatine ucita dAna, gurubhagavaMtonA vacana pramANe sAdhunI sevA.. vagere aneka prasaMgo mArgAnusAritAnI nakkaratAne sUcavanArA atra naravikrama rAjAmAM dekhAya che. mATe bAhya moTI dharmakriyA teNe na karI, chatAM karmano kSayopazama thayo ane jIvanamAM saMyamanI bhAvanA, saMyamanI prApti, saMyamanuM pAlana ane muktinI prApti teone thai. Ama guNAtmaka bhUmikA nakkara hoya te keTaluM jarUrI che te samajavuM rahyuM. saudharmendra karela bALa vardhamAnanI prazaMsAthI irSyAno bhoga banela mithyASTi deva prabhunI parIkSA karavA Ave che. prazaMsA jema yogya jIvanI karavAnI che, tema yogya jIvanI sAme karavAnI che. sattva AgaLa maMtrabaLa paNa jhAMkhuM paDe che. mATe ja narasiMha rAjAnI sAme ghoraziva TakI na zakyo. vartamAnamAM zAsananA kAryo mATe deva-devInA maMtra karatAM ApaNA AMtarika utsAha ane sattva dvArA ApaNe cokkasa saphaLa banazuM evuM zuM nathI lAgatuM! pUrvanA samayamAM saMsAramAM jIvana pasAra karanArA rAjavIo paNa yogya samaye saMyama svIkAravA tatpara banI jatA hatA. temanA jevI pApabhIrutA ane prajJApanIyatA ApaNe paNa keLavavAnI jarUra che. naravikrama rAjA patnI ane putronA viyogathI duHkhI hatA. ane AcArya bhagavaMta pAse koika upAya pUchavA jAya che tyAre AcArya bhagavaMta potAnI maryAdAne toDyA vinA, rAjAnI zaramamAM AvyA vinA, maMtra -taMtranA vikalpone ubhA karyA vinA rAjAne dharmanuM zaraNa svIkAravAno saraLa, suMdara, tAttvika upAya batAve che. Ama ahIM suvaM gharmAta, 3Hrva pApa e saikAlika satya spaSTa rIte upasI Ave che. tathA zrIpALa-mayaNAne paNa duHkhamukti ane zAsananiMdA nivAraNa mATe batAvAyelI navapadanI ArAdhanAno upAya anAyAse smaraNamAM AvI jAya che. narasiMha rAjAne devasena rAjAnA dUto kahe che ke amArA kAlamegha nAmanA mallanuM zarIra evuM che ke jene lokhaMDa sparzatuM paNa nathI = nukasAna karatuM nathI. ulaTuM te hAthethI ja lokhaMDane vALI nAkhe che. amAnavIya evI A zakti kahI zakAya. AvI aneka prakAranI zakti ane siddhio zAstramAM, caritromAM Ave che. ApaNe te labdhio bhUtakALamAM aneka vAra meLavI chatA mukti meLavI zakyA nahi, mATe te labdhio mokSa mATe sAdhaka bane evuM ekAMte mAnI na zakAya. tethI zaktinA AkarSaNane ane camatkArika siddhionA pralobhanone zAMta karIne cittazuddhi ane samatAno abhyAsa svarUpa prabhue batAvelo mokSano rAjamArga apanAvavo rahyo. uparAMtamAM vyavahAra jIvanamAM mAtA-pitA pratyeno vinaya sUcavanAra zAlIgamana, dAkSiNyaguNane sUcavanAra lagnanI vAtano mUka svIkAra, kRtajJatAnA guNane sUcavanAra garbhamAM lIdhela niyamanI vAta, vairya-sattvane sUcavanAra devane muSTiprahAra dvArA vaza karavAnI ghaTanA vagere aneka ghaTanA ahIM sAmAjika-kauTuMbika dRSTie mahattvanI che. AvuM mahAvIra mahArAjAnuM caritra ApaNA jIvanane mATe bhomiyArUpa bane e ja bhAvanA. mu. nirmalayaza vijaya 10 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIracaritrasya viSayAnukramaH prastAvaH -4 nandanajanma proSThilAcAryAH dezanA ........... ...............325 nRpo narasiMhaH campakamAlA devI mantrivargaH sutacintA, ghorazivAgamaH mantrasAdhanaM ghorazivamUrchA, zrIbhavanapuraM avantiseno rAjA vIrasenavijayasenau rAjyaM khecarayuddhaM, gaganavallabhe vijayarAjasuto jayazekharaH vairyamitatejAH vIrasenarAjasyApahAraH, vijayasenakRto rAjyAkramaH, somadattagRhe sthAna prasthAnaM yogyAcAryo mahAkAlanAmA pravrajyA, aSTazatena homaH kSatriyaiH, vaitADhyagamanaM caMpakamAlAyA dhvajasvapnaH, ghorazivasya rAjyaM naravikramAbhidhAnaM harSapurAdhipadevasena-duhiturvaraNaM, kAlameghamallajayaH zIlavatyai pitRzikSA purapravezaH, yuvatIvibhramA jayakuJjaravazIkaraNaM, kumArasya pravAsa pATalagRhe vAsaH, zIlavatyA apahAraH nadyA naravikramApahAraH, jayavardhane rAjyaM sAmantabhadraH dezanA, sutau gokulikagRhe sutasaMyogaH zIladArya zIlavatyA yoga: mAlAkArAya cauDarAjyadAnaM, jayantyAM gurorgamanaM dezanA pitrA yogaH rAjyAbhiSekaH zikSA sAdhunRpayoH .... ....................330 nandananRpasya dIkSA viMzatisthAnakArAdhanaM prANate devaH ............. ............. .492 devAnandAkukSAvavatAraH svapnAnAmupalaMbhazca ................ ................... ......500 indrastutiH garbhApahAraH devAnandAkraMdaH .............. trizalAkukSau saMkramaH svapnA vRddhirmanorathAH ................. .........507 niSpandatvaM zokaH abhigrahaH .........513 zrIvIrasya janmani dikkumArImahaH ............ abhiSekasAmagrI merucAlanaM abhiSekaH ....... .....528 nRpakRto mahaH ...... .......551 vardhamAnanAmakaraNaM surapizAcasarparUpAbhyAmabhItiH lekhazAlAnayanaM.. .....560 yazodAbhidhAnakAraNaM. yazodayA zrIvIrasya vivAhaH, priyadarzanAjanma .................... .......584 mAtApitroH svargamanaM, nandivardhanasya rAjyAbhiSekaH ................................................... ......593 saMvatsaradAnaM nandivardhanakRtA mahAnasazAlA lokAntikAgamanaM ca ........ dIkSAbhiSekaH candraprabhA zibikA dIkSAmahotsavaH ......... 608 .....502 ........519 ............ ......... ......577 ...598 11 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 caturthaH prastAvaH aha cauttho patthAvo hari-cakkavaINa imA bhaNiyA vattavvayA payatteNaM / etto naMdaNanaravaivittaMtaM bhe parikahAmi / / 1 / / atthi sayalavasuMdharAramaNIrayaNakannapUrovamA, vesamaNarAyahANivibbhamA chattA nAma nyrii| tattha dhammarAo nayamaggapavvattaNeNa, kayaMto koveNa, ajjuNNo kittIe, balabhaddo bhuyabaleNa, mayalaMchaNo somayAe, diNayaro payAveNa, pavaNo sarIrasAmattheNa, gurU gurubuddhivibhaveNa, mahumaho balisattudamaNeNa, vammaho rUveNa, sayalajayapAyaDajaso jiyasattU nAma raayaa| tassa ya mayaraddhayapaNaiNIsamairegarUvavibhave'vi vigayadappA, ityibhAve'vi dUraparicattamAyA jahatthAbhihANA bhaddA nAma devii| tIe saddhiM aNurUvavisayasokkhamaNuhavaMtassa rAiNo atha caturthaH prastAva: hari-cakravartinAmiyaM bhaNitA vaktavyatA prayatnena / itaH nandananarapativRttAntaM vaH parikathayAmi / / 1 / / asti sakalavasuMdharAramaNIratnakarNapUropamA, vaizramaNarAjadhAnIvibhramA chatrA nAmikA ngrii| tatra dharmarAjaH nyAyamArgapravartanena, kRtAntaH kopena, arjunaH kIrtyA, balabhadraH bhujabalena, mRgalAJchanaH saumyatayA, dinakaraH pratApena, pavanaH zarIrasAmarthyena, guruH gurubuddhivibhavena, madhumathaH balizatrudamanena, manmathaH rUpeNa, sakalajagatprakaTayazAH jitazatruH nAmakaH rAjA / tasya ca makaradhvajapraNayinIsamatirekarUpavibhave'pi vigatadarpA, strIbhAve'pi dUraparityaktamAyA yathArthA'bhidhAnA bhadrA nAmikA devii| tayA saha anurUpaviSayasaukhyam prastAva thotho, bhava pazcIsamo (tathA satyAvIsamo), naMdanarAjAnuM caritra e pramANe vAsudeva ane cakravartInI kathA prayatnapUrvaka kahevAmAM AvI. have naMdanarAjAno vRttAMta Apane kahuM chu. (1) samasta pRthvIrUpa strInA kuMDaLa samAna ane kuberanI rAjadhAnInI bhrAMti pamADanAra evI chatrA nAme nagarI che. tyAM nyAyamArganA pravartanavaDe dharmarAja tulya, kopavaDe kRtAMta samAna, kIrtivaDe arjuna, bhujabaLavaDe balabhadra, saumyaguNa vaDe caMdramA, pratApavaDe sUrya samAna, zarIra-sAmarthyavaDe pavana, moTA buddhi-vibhavavaDe guru tulya, balizatrune damavAvaDe kRSNa ane rUpavaDe kAmadeva samAna tathA samasta jagatamAM vistRta yazavALo evo jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. tene pati karatAM adhika rUpavatI chatAM garvarahita ane strIpaNAmAM paNa mAyArahita evI yathArtha nAmavALI bhadrA nAme rANI hatI. tenI sAthe anukULa viSaya-sukha bhogavatAM rAjAnA divaso vyatIta thatA. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrImahAvIracaritram vaccaMti vaasraa| annayA ya so piyamitto AuyakkhaeNaM devalogAu caiUNa samuppaNNo tIse puttattaNeNa / kayaM ca samuciyasamae naMdaNotti nAmaM / dhavalapakkhasasaharavva vaDDao sarIreNaM kalAkalAveNa ya / annayA piuNA jogotti kaliUNa nivesio niyapae / jAo so naMdaNo rAyA, puvvappavAheNa pAlei meiNIM / evaM ca tassa nijjiNaMtassa sattunivahaM iMdiyagaNaM ca, vitthAraMtassa disAmuhesu nimmalaM jasappasAraM guNanivahaM ca, paNAsaMtassa dosasamUhaM pisuNavaggaM ca niMtassa samunnadaM kosaM baMdhujaNaM ca paripAlitassa sAhuloyaM gurujaNovaesaM ca samaikkaMtAiM cauvIsavAsasayasahassAiM / annayA ya bAhirujjANe samosaDhA bhayavaMto bhImabhavajalahitaraNataraMDA, visuddha - sannANAiguNarayaNakaraMDA, mohamahAmallapellaNapayaMDA, kumayatamomusumUraNacaMDamAyaMDA, anubhavataH rAjJaH vrajanti vAsarANi / anyadA ca saH priyamitraH AyuHkSayeNa devalokAt cyutvA samutpannaH tasyAH putrtven| kRtaM ca samucitasamaye nandanaH iti nAma / dhavalapakSazazadharaH iva vardhitaH zarIreNa kalAkalApena ca / anyadA pitrA yogyaH iti kalayitvA nivezitaH nijapade / jAtaH saH nandanaH rAjA, pUrvapravAheNa pAlayati medinIm / evaM ca tasya nirjayataH zatrunivaham indriyagaNaM ca vistRNvataH digmukheSu nirmalaM yazaHprasAraM guNanivahaM ca, praNAzayataH doSasamUhaM pizUnavargaM ca, nayataH samunnatiM kozaM bandhujanaM ca, paripAlayataH sAdhulokaM gurujanopadezaM ca samatikrAntAni caturviMzativarSazatasahasrANi / anyadA ca bahiH udyAne samavasRtAH bhagavantaH bhImabhavajaladhitaraNataraNDAH, vizuddhasajjJAnAdiguNaratnakaraNDAH, mohamahAmallapreraNapracaNDAH, kumatatamobhaJjanacaNDamArtaNDAH, mithyAtvAndhajagadavalambanaikadaNDAH, evAmAM ekadA priyamitrano jIva Ayu pUrNa thatAM devaloka thakI cyavIne te rANInA udaramAM putrapaNe avataryo. anukrame janma pAmatAM ucita samaye tenuM naMdana evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te dhavalapakSanA caMdramA samAna zarIra ane kalAnA samUhathI vRddhi pAmavA lAgyo. eka vakhate pitAe tene yogya jANIne potAnA padapara sthApana karyo eTale te rAjA thayo ane prathamanI jema pRthvInuM pAlana karavA lAgyo. e pramANe zatrusamUha tathA iMdriyagaNane jItatAM, nirmaLa yaza tathA guNasamUhane dizAomAM vistAratAM, doSa ane zaThajanono nAza karatAM, bhaMDAra ane baMdhuvargane unnatimAM lAvatAM temaja sAdhuloka tathA guru-upadezane pALatAM naMdana rAjAe covIza lAkha varasa vyatIta karyAM. evAmAM ekadA bhayaMkara bhava-sAgaramAM nAva samAna, vizuddha jJAnAdi guNaratnonA bhaMDAra, moha-mahAmallano nAza karavAmAM samartha, kumatarUpa aMdhakArane dUra karavAmAM pracaMDa sUrya samAna, mithyAtvathI aMdha banelA bhavyone AlaMbana ApavA eka khaMDarUpa, bhavya-kamaLone vikAsa pamADanAra, tathA potAnA nAmathI maMgaLa karanAra evA zrI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH micchattaMdhajagaavalaMbaNekkadaMDA, paDibohiyabhaviyakamalakhaMDA, sugahiyanAmadheyA poTTilAbhihANA theraa| tao so rAyA viNNAyatadAgamaNo, viyasiyavayaNo, samullasiyakavolo, viyaMbhiyasavvaMgaromaMcakaMcuo samAgao vaMdaNatthaM / tao tipayAhiNIkAUNa paDhamadaMsaNucchaliyaharisapagarisavipphAriyANaM dhavaladiTThivAyANaM chaleNa vilasiyasabhamarasiyakusumehiM pUyApabhAraMpiva savvaMgiyaM guruNo karemANo, payalaMtanayaNANaMdajaleNa pakkhAleumuvaTThiovva caraNe, caraNekkarasiyamANaso, mANa-soyarahio, hiovaesovalaMbhakAmo, kAmovaghAyasUrassa sUriNo nivaDiUNa calaNesu paramapamoyamuvvahaMto bhaNiumADhatto 'vajji-hara-hari-surANaMpi ajja mannAmi appayaM ahiyaM / jaM tumha pAyaparamaM dullahalaMbhaM mae pattaM / / 1 / / 327 pratibodhitabhavyakamalakhaNDAH, sugRhItanAmadheyAH, poTTilA'bhidhAnAH sthavirAH / tataH saH rAjA vijJAtatadA''gamanaH, vikasitavadanaH, samullasitakapolaH vijRmbhitasarvAGgaromAJcakaJcukaH samAgataH vndnaarthm| tataH tripradakSiNIkRtya prathamadarzanocchalitaharSaprakarSavisphAritAnAM dhavaladRSTipAtAnAM chalena vilasitasabhramarazvetakusumaiH pUjAprAgbhAramiva sarvAGgikaM guroH kurvANaH, pracalannayanA''nandajalena prakSAlayitum upasthitaH iva caraNe, caraNaikarasikamAnasaH, mAna- zokarahitaH, hitopadezopalambhakAmaH kAmopaghAtazUrasya sUreH nipatya caraNayoH paramapramodamudvahan bhaNituM ArabdhavAn 'vajri-hara-hari-surebhyaH api adya manye AtmAnamadhikam / yat tava pAdapadmaM durlabhalabhyaM mayA prAptam / / 1 / / poTTilAcArya nAme sUri bahAra udyAnamAM padhAryA. eTale temanuM Agamana jANavAmAM AvatAM, mukhe praphullita thato, gAla jenA vikAsa pAmyA che tathA sarvAMge jene romAMca rUpI vastra dhAraNa karela che evo te rAjA temane vaMdana karavA gayo. tyAM traNa pradakSiNA karI, prathama darzanathI uchaLatA pramodanA prakarSathI vikAsa pAmatA dhavala dRSTipAtanA bahAne jANe vilAsa karatA bhramarayukta zveta puSpothI gurunA sarvAMge prakRSTa pUjA karato hoya, pragaTa thatA AnaMdAzrurUpa jaLathI jANe gurunA be caraNa pakhALavA taiyAra thayo hoya, caraNa-cAritramAM atyaMta rasika, mAna ke zokarahita tathA hitopadeza sAMbhaLavA icchato evo rAjA, kAmano upaghAta karavAmAM samartha evA AcArya mahArAjanA page paDI, parama pramodane pAmato kahevA lAgyo ke 'he bhagavan! ApanA durlabha pAda-padma pAmatAM Aje huM mArA AtmAne iMdra, mahAdeva, vAsudeva ke devatAo karatAM paNa adhika mAnuM chuM. (1) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrImahAvIracaritrama te dUraniraMtaravittharaMtasuhanivahabhAiNo maNuyA / je tumha calaNakamale kuNaMti bhasalattaNaM dhannA / / 2 / / jIvijjai kajji ettiyassa tucche'vi jiivloyNmi| jeNa kira kahavi tumhArisettha dIsaMti tityasamA / / 3 / / uvvahau mahI bhuvaNattaevi payaDaM vasuMdharA nAmaM / jA ajjavi tumha saricchapurisarayaNAI dhArei' / / 4 / / iya thuNiUNaM virae bhattIe naMdaNe nariMdami / jogotti kaliya kahiuM pAraddho sUriNA dhammo / / 5 / / te dUra(=atyadhika)nirantaravistRNvatsukhanivahabhAginaH mnujaaH| ye tava caraNakamale kurvanti bhasalatvaM dhanyAH / / 2 / / jIvyate kArye etAvanmAtrasya tucche'pi jIvaloke / yena kila kathamapi yuSmAdRzAH atra dRzyante tIrthasamAH / / 3 / / udvahatu mahI bhuvanatraye'pi prakaTaM vasundharA nAma / yA adyApi tvatsadRzapuruSaratnAni dhArayati' / / 4 / / iti stutvA virate bhaktyA nandane narendre / yogyaH iti kalayitvA kathayituM prArabdhaH sUriNA dharmaH / / 5 / / je dhanya puruSo tamArA caraNa-kamalamAM bhramara samAna bane che, teo niraMtara bhAre sukha-samUhanA bhAjana thAya che. (2) A tuccha jIvalokamAM paNa eTalA mATe ja jIvavAnuM che ke jethI tIrthatulya tamArA jevA mahAtmAonA ovA2 rzana thAya. (3) traNe bhuvanamAM pRthvI bhale potAnuM vasuMdharA evuM pragaTa nAma vahana kare, ke je adyApi tamArA jevA puruSartnaane pA258 42rI 27 cha.' (4) e pramANe bhaktipUrvaka stuti karIne naMdana nareMdra virAma pAmatAM, AcArya mahArAje tene yogya samajIne dharmopadeza sApakA bhAMDaya.. (5) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 caturthaH prastAvaH 'bho naravai! saMsAre suciraM paribhamiya dukkhsNtttaa| narayAigaIsu ke'vi pANiNo'NaMtakAleNaM / / 6 / / bAlatavAyaraNAo ahavAvi akAmanijjaravaseNa / pAvaMti mANusattaM kahakahavi hu riddhisaMjuttaM / / 7 / / jummaM / / patte ya taMmi avigaNiyabhavabhayA cattadhammapaDibaMdhA / hIliyadhammAyariyA uvahasiyavisiTThajaNaceTThA / / 8 / / visaesu pasajjaMtI pANivahAIsu saMpayarseti / bhaMguramavi sasarIraM mannaMtA sAsayaM mUDhA ||9|| jummaM / / anne puNa mnnvNchiybhoguvbhogovlNbhbhaave'vi| ANissariyapahANe vissaMbharanAyagatte'vi ||10|| 'bhoH narapate! saMsAre suciraM paribhramya duHkhasantaptAH / narakAdigatiSu ke'pi prANinaH anantakAlena ||6|| bAlatapaHAcaraNAd athavA'pi akAmanirjarAvazena / prApnuvanti manuSyatvaM kathaMkathamapi khalu RddhisaMyuktam / / 7 / / yugmam / prApte ca tasmin avigaNitabhavabhayAH tyktdhrmprtibndhaaH| hIlitadharmAcAryAH upahasitaviziSTajanaceSTAH / / 8 / / viSayeSu prasajjanti, prANivadhAdiSu sampravartante / bhaguramapi svazarIraM manyamAnAH zAzvataM mUDhAH / / 9 / / yugmm| anye punaH manovAJchitabhogopabhogopalambhabhAve'pi / AjJaizvaryapradhAne vizvambharanAyakatve'pi / / 10 / / he narapati! A saMsAramAM keTalAka prANIo duHkhasaMtapta banI, anaMta kAla narakAdi gatimAM bhamatAM, bALatapazcaraNathI athavA akAma nirjarAthI mahAkaSTa RddhisaMyukta manuSyatva pAme che. (7) te durlabha janma prApta thatAM paNa keTalAka mUDha jano bhava-bhayanI darakAra karyA vinA dharmanA pakSapAtane tajI, dharmagurune hIlanA pamADI, uttama jananA viziSTa AcArane hasI, kSaNabhaMgura chatAM potAnA zarIrane zAzvata mAnatA mUDha evA te viSayomAM AkarSAya che ane prANIonAM vadhAdikamAM pravarte che. (89). vaLI he bhUpAlA keTalAka evA paNa hoya che ke manovAMchita bhogapabhoga pAmyA chatAM, AjJA ane aizvaryarUpa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrImahAvIracaritrama visayavvAmUDhAvihu dhammagiraM suNiya dhmmgurumuule| naravai! narasiMho iva pavvajjaM saMpavajjaMti ||11|| jummaM / / ahavA puNNavasajjiyarajjaduguddAmalacchivicchaDDo / naravikkamanaranAho tasseva suo mahAsatto / / 12 / / ee cciya mahaNijjA pavaraM eyANa ceva puristtN| jesiM jaNavimhayakaraM cariyaM salahijjai jayaMmi' / / 13 / / imaM ca soccA naMdaNanarAhiveNa jaMpiyaM-'bhayavaM! ko esa narasIho? ko vA tassa suo naravikkamo? kahaM vA eso rajjadugaM labhrUNavi pavvajjaM pavannotti savittharaM sAheha, viSayavyAmUDhAH api khalu dharmagiraM zrutvA dhrmgurumuule| narapate! narasiMhaH iva pravrajyAM sampravrajanti / / 11 / / athavA puNyavazA'rjitarAjyadvikoddAmalakSmInivahaH / naravikramanaranAthaH tasyaiva sutaH mahAsattvaH / / 12 / / ete eva mahanIyAH, pravaram eteSAm eva puruSatvam / yeSAM janavismayakaraM caritraM zlAghyate jagati' / / 13 / / idaM ca zrutvA nandananarAdhipena jalpitam 'bhagavan, kaH eSaH narasiMha? kaH vA tasya sutaH naravikramaH? kathaM vA eSaH rAjyadvikaM labdhvA'pi pravrajyAM prapannaH? iti savistaraM kathaya, mahad mama samasta pRthvInuM svAmitva chatAM ane viSayamAM vyAmUDha chatAM, guru pAse dharmavacana sAMbhaLI narasiMhanI jema pravrajyA mAre cha. (10/11) athavA puNyathI prApta karela baMne rAjyanI utkaTa lakSmIyukta naravikrama rAjA ke je tenA ja putra mahAsatpazANI thayo; (12) evA ja puruSo pUjanIya gaNAya che ane temanuM ja puruSatva pradhAna che ke lokone Azcarya pamADanAra jemanuM yaritra 4tama 59||y che.' (13) ema sAMbhaLatAM naMdana rAjA bolyo-"he bhagavan! e narasiMha koNa ane teno putra naravikrama koNa? vaLI baMne rAjya pAmIne paNa teNe dIkSA zI rIte lIdhI? te badhuM savistara kaho. mane moTuM Azcarya thAya che. tyAre AcArya mahArAja bolyA-"sAMbhaLa : Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 caturthaH prastAvaH mahaMtaM me kougaM', sUriNA jaMpiyaM-'nisAmehi / atthi kuruvisayatilayabhUyA, adiTThaparacakkabhayA, jaNanivahANugayA jayaMtI nAma nayarI, pAlei taM ca sshrsricchpsrNtkittipbbhaaro| nippaDimapayAvakkaMtasattupaNivaiyakamakamalo / / 1 / / uttuNgtury-siNdhur-pkklpaaikkckkblklio| sakkovva surapuriM paramavikkamo rAya narasiMgho ||2||juggN / visamaccho itthIloluo ya duggaavbddhniccrii| jassa haro'vi na sariso tassa samaM kaM jaNaM bhaNimo? ||3|| tassa ya nIsesaaMteurappahANA, vayaNalAyaNNAvagaNiyapaDipuNNacaMdamaMDalA, slliykautukm|' sUriNA jalpitaM - 'nizruNu - asti kuruviSayatilakabhUtA, adRSTaparacakrabhayA, jananivahA'nugatA jayantI nAmavatI ngrii| pAlayati tAM ca zazadharasadRzaprasaratkIrtiprAgbhAraH / niSpratimapratApA''krAntazatrupraNipatitakramakamalaH / / 1 / / uttunggturg-sindhur-shktpdaatickrblklitH| zakraH iva surapurI paramavikramaH rAjA narasiMhaH / / 2 / / yugmam / viSamAkSaH strIlolupaH ca durgaavbddhnityrtiH| yasya haraH api na sadRzaH tasya samaM kaM janaM bhaNAmaH? ||3|| __tasya ca niHzeSAntaHpurapradhAnA, vadanalAvaNyA'pagaNitapratipUrNacandramaNDalA, salalitakomalagati kurUdezanA tilaka samAna, zatrunA bhayarahita ane janasamUhathI pUrNa evI jayaMtI nAme nagarI che. tyAM caMdramAM samAna prasaratI dhavalakIrtiyukta, apratima pratApathI trAselA zatruo jenA caraNa-kamaLamAM namyA che, moTA hAthI, azvo, zUravIra yodhAonI senAvALo devalokamAM iMdranI jema parama parAkramI narasiMha nAme rAjA hato. (12) viSama locanayukta, strIprasakta ane durgA=pArvatImAM, pakSe durga-saMgrAmamAM sadA anurakta evA jenI tulya 42 59 / nato, to jInI zI pAta 42vI? (3) tene badhA aMtaHpuramAM pradhAna, mukhanA lAvaNyathI pUrNa caMdramaMDaLanI avagaNanA karanAra, potAnI suMdara gatithI rAjahaMsane jItanAra, kAcabA samAna unnata, kamaLa sama komaLa ane 2kta evA caraNayugalayukta, kAmadeva rAjAnI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrImahAvIracaritrama vellahalagaivijiyarAyahaMsA, kummuNNaya-kamalakomalapADalacalaNajuvalA, rAyahANivva mayaraddhayanaranAhassa, visAlasAlavva vimalasIlasAlINayAmahAmollabhaMDassa, maMjUsavva savvaraisokkhamaNikhaMDabhaMDArassa caMpayamAlA nAma bhAriyA ahesi, jIse bhaMgurattaNaM tiricchacchivicchohesu na dhammakammucchAhesu, taralayA vimalamaNimuttAhAre na visiTThaloyavavahAre, taNuttamudarassa na sarassa, kuDilattaM kesakalAvassa na sappaNayAlAvassa / avi ya niyarUvavijiyasuravahujovvaNagavvAe kuvlycchiie| ubbhaDasiMgAramahAsamuddaduddharisavelAe / / 1 / / ko tIe bhaNiya-vibbhama-nevattha-ccheyayAguNasamUhaM / vaNNeu tarai tUraMtao'vi jIhAsaeNaMpi? ||2|| vijitarAjahaMsA, kUrmonnata-kamalakomala-pATalacaraNayugalA, rAjadhAnI iva makaradhvajanaranAthasya, vizAlazAlA iva vimalazIlazAlInatAmahAmUlyabhaNDArasya, maJjUSA iva sarvaratisaukhyamaNikhaNDabhaNDArasya campakamAlA nAmikA bhAryA AsIt, yasyAH bhaGguratA tiryagakSivikSobheSu na dharmakarmotsAheSu, taralatA vimalamaNimuktAhAre na viziSTalokavyavahAre, tanutvam udarasya na svarasya, kuTilatvaM kezakalApasya na sapraNayA''lApasya / api ca nijarUpavijitasuravadhUyauvanagarvAyAH, kuvalayAkSyAH / udbhaTazRGgAramahAsamudradurdharSavelAyAH / / 1 / / kaH tasyAH bhaNita-vibhrama-nepathya-chekatAguNasamUham / varNayituM zaknoti tvaritaH api jihvAzatenA'pi? / / 2 / / jANe eka rAjadhAnI hoya, nirmala zarU5 mahAkiMmatI vastuonI jANe vizALa zALA hoya, tathA sarva ratisukharUpa maNinidhAnanI jANe maMjUSA hoya evI caMpakamALA nAme rANI hatI, ke jenA tIccha kaTAkSamAM kSaNikatA hatI, paNa dharma-karmanA utsAhamAM nahi; vimala maNi ane motInA hAramAM taralatA hatI, paNa viziSTa loka-vyavahAramAM nahi; jenA udaramAM tanutA hatI, paNa svaramAM nahi; vaLI jenA keza-kalApamAM kuTilatA hatI, paNa premapUrvakanA vacanomAM nahi; ane vaLI potAnA rUpathI devAMganAonA yauvana-garvane jItanAra, kuvalaya samAna locanavALI, ubhaTa zRMgArane lIdhe mahAsamudranI durgharSa mojA samAna evI teNInA vacana, vilAsa, zRMgAra, caturAI pramukha guNa-samUhane jhaDapathI, so pyAthI 59 oe| [vI. za ? (1/2) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH tathA-niyacakkasaMdhirakkhaNaviyakkhaNo payaipAlaNAbhirao / anno'nnabaddhapaNao dUraM saMtosasAro ya / / 3 / / suppaNihiyapaNihiyao pamuNiyariucakkaguvilavAvAro / pahubhatto guNarAgI nivvUDhabharo mahAraMbho / / 4 / / ekkekkapahANaguNo maMtijaNo buddhisArapamuho se / atthI samatthanayasatthasama (va?) Navitthariyamaipasaro / / 5 / / tigaM / aNavarayamasurakIraMtaDamarabhayavihurasuravahUsuhaDaM / hIraMtapavararayaNaM jo soccA tiyasarAyapuriM / / 6 / / tathA-nijacakrasandhirakSaNavicakSaNaH, prakRtipAlanA'bhirataH / anyonyabaddhapraNayaH dUraM santoSasArazca / / 3 / / supraNihitapraNidhiH prajJAtaripucakragupilavyApAraH / prabhubhaktaH guNarAgI nirvyUDhabhAraH mahArambhaH / / 4 / / ekaikapradhAnaguNaH mantrijanaH buddhisArapramukhaH tasya / asti samastanyAyazAstrazravaNavistRtamatiprasaraH ||5|| trikam / 333 anavaratam asurakriyamANaviplavabhayavidhUrasuravadhUsughaTAm / hriyamANapravararatnAM yaH zrutvA tridazarAjapurIm ||6|| tathA te rAjAne buddhisAra pramukha maMtrIo hatA, ke je potAnA dezanI saMdhi-hadanuM rakSaNa karavAmAM vicakSaNa, prajAnA paripAlanamAM anurakta, anyonya premI, bhAre saMtoSI, rAjyanI suvyavasthAmAM sAvadhAna, zatruonI gupta hIlacAlane jANanArA, svAmibhakta, guNAnurAgI, rAjyabhAra vahana karanArA, moTuM kAma paNa mAthe lenArA, eka eka pradhAna guNathI yukta tathA samasta nyAya-zAstra sAMbhaLavAthI vistRta buddhivALA hatA. (3/4/5) niraMtara asuronA karAtA upadravanA bhayane lIdhe vyAkuLa thatI devAMganAothI zobhatI, jyAM pravara ratno harAi rahyAM che evI amarAvatIne sAMbhaLI, potAnA buddhi-mAhAtmyathI vipakSane parAsta karanAra evA je maMtrIo bRhaspatine paNa hasI kADhatA hatA. kaho, tevA maMtrIvarganI tulanA konI sAthe thaI zake? (6/7) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrImahAvIracaritrama uvahasai suraguruMpiva sbuddhimaahpppddihyvipkkho| tassa kira maMtivaggassa bhaNasu keNovamaM kuNimo? |7|| jummaM / evaMvihaguNe maMtijaNe samAroviyarajjaciMtAmahAbharassa, lIlAe cciya dha(dhU?)raM dharaMtassa gAmAgara-nagarAulaM dharaNimaMDalaM, vasamuvaNiMtassa jAyamaraNabhayavAmohaM dudaMtasAmaMtasamUha, pavattayaMtassa dINANAhajaNamaNovaMchiyapUraNekkapaccalAo mahAdANasAlAo, kAriMtassa tuMgasiMgovahasiyahimaselasiharasiMgAiM mayaNAimaMdirAI, nisAmiMtassa dhammattha-payAsaNasamatthAI samayasatthAiM, ArAhiMtassa dukkaratavacaraNasalilapakkhAliyapAvamalAiM gurucaraNakamalAiM, nivAritassa jaNiyajaNavAmohaM dhammaviroha, sammANitassa guNagaNodaggaM paNaisayaNavaggaM, puvvajjiyasukayasamubhavaMtaciMtAirittasokkhassa, purisatthasevaNabbhujjuyassa, naya-viNayavaMtassa, dANANaMdiyabaMdijaNasaMdohugghuTThalaTThacariyassa voliMti vAsarA tassa rAiNo bhuyaNapayaDassa | upahasati suragurumiva svabuddhimAhAtmyapratihatavipakSaH / tasya kila mantrivargasya bhaNa kena upamAM kurmaH? |7|| yugmam / evaMvidhaguNe mantrijane samA''ropitarAjyacintAmahAbhArasya, lIlayA eva dhUraM dhArayataH grAmA''karanagarA''kulapRthvImaNDalasya, vazaM upanayataH jAtamaraNabhayavyAmohaM durdAntasAmantasamUham, pravartamAnasya dInA'nAthajanamanovAMchitapUraNaikapratyalAH mahAdAnazAlAH, kArayataH tuGgazRGgopahasitahimazailazikharazRGgANi madanAdimandirANi, nizruNvataH dharmA'rthaprakAzanasamarthAni svamatazAstrANi, ArAdhnuvataH duSkaratapazcaraNasalilaprakSAlitapApamale gurucaraNakamale, nivArayataH janitajanavyAmohaM dharmavirodham, sammanyamAnasya guNagaNodagraM praNayisvajanavargam, pUrvArjitasukRtasamudbhavatcintA'tiriktasaukhyasya, puruSArthasevanA'bhyudyamAnasya, nyAyavinayavataH, dAnA''nanditabandijanasandoho STamanoharacaritasya apakramante vAsarANi tasya rAjJaH bhuvnprkttsy| evA prakAranA guNavALA maMtrIjano para rAjya-ciMtAno mahAbhAra AropaNa karI, grAma, khANa, nagara, vALA dharaNImaMDaLane lIlAthI dhAraNa karatAM, maraNanA bhayathI duHkhI thayelA dudata sAmaMta samUhane vaza karatAM, dIna, anAthajanone manovAMchita pUranArI mahAdAnazALAo pravartAvatAM, uMcA zikharothI himAlayanA zRMgone hasanAra evA kAmadeva vagerenA maMdiro karAvatAM, dharmanA arthone jaNAvanArA potAnA dharmanA zAstro sAMbhaLatAM, duSkara taparUpa jaLathI pApa-melane dhoi nAkhanAra evA gurunA caraNa-kamaLa ArAdhatAM, lokone ajJAnamAM nAkhanAra dharmavirodhane aTakAvatAM tathA guNavaMta praNayI-premI svajana-vargane sanmAnatAM, pUrve upArjela sukRtasamUhathI kalpanAthI paNa vadhAre sukha bhogavatAM, puruSArtha sevavAmAM tatpara, nyAya ane vinayayukta, dAnathI prasanna thayelA baMdIjano jenuM viziSTa caritra gAi rahyA che tathA jagatamAM prasiddha evA te rAjAnA divaso javA lAgyA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 caturthaH prastAvaH annayA ya vicittacittamaNaharaMmi maMdiraMmi pacchimarayaNIsamae suhasejjAe suttassa tassa maMdIbhUyaMmi niddApasare viyakkhaNeNa paDhiyamekkeNa jAmarakkhagapuriseNa 'je puvvapurisavaMsapparohagADhapparUDhamUlasamaM / verikulakamalaniddalaNakuMjaraM sayalaguNanilayaM / / 1 / / puttaM ThaviuM niyae payaMmi pddivnnsNjmujjogaa| iha parabhave ya kaha te pAviMti na nivvuiM purisA?' ||2|| jummaM / evaM ca soccA ciMtiyaM rannA-'aho dullaMbhameyaM, jao mama ettiyakAle'vi paurAsuvi paNaiNIsu na ekkassavi kulAlaMbaNassa puttassa lAbho jAo, acchau sesaM / evaM Thie ya kiM karemi? kiM samArAhemi?, kattha vaccAmi? kassa sAhemi? ko uvAo? ke vA anyadA ca vicitracitramanohare mandire pazcimarajanIsamaye sukhazayyAyAM suptasya tasya mandIbhUte nidrAprasare vicakSaNena paThitaM ekena yAmarakSakapuruSeNa 'ye pUrvapuruSavaMzaprarohagADhaprarUDhamUlasamam / vairikulakamalanirdalanakuJjaraM sakalaguNanilayam / / 1 / / putraM sthApayitvA nije pade pratipannasaMyamodyogAH / iha parabhave ca kathaM te prApnuvanti na nivRtiM puruSAH?' ||2|| yugmam / evaM ca zrutvA cintitaM rAjJA 'aho! durlabham etat, yataH mama etAvatkAle'pi pracurAsu api praNayinISu na ekasyA'pi kulA''lambanasya putrasya lAbhaH jAtaH, AstAM zeSam / evaM sthite ca kiM karomi? kiM samArAdhnomi? kutra vrajAmi? kasya kathayAmi? kaH upAyaH? ke vA etAdRzakArye sahAyAH? kaH ca mama ekadA vividha citrovaDe manohara maMdira-AvAsamAM sukhazayApara rAjA sUto hato ane nidrAno vega teno maMda paDI gayo hato, tevAmAM pAchalI rAte koi vicakSaNa paheragIra bolyo ke-"je puruSo, pUrvajonA vaMzarUpa vRkSanA atyaMta majabUta mULa samAna, zatru-kuLarUpa kamaLane daLavAmAM hAthI samAna ane sarvaguNanA sthAnarUpa evA putrane potAnA pade sthApI saMyamathI alaMkRta thAya che, tevA jano parabhavamAM mukti kema na pAme?" (1/2) e pramANe sAMbhaLatAM rAjAe ciMtavyuM ke-"aho! e to durlabha che, kAraNa ke bIjuM to dUra raho, ATalo badho kALa vItatAM ane ghaNI rANIo chatAM atyArasudhI mane kulane TekArUpa eke putranI prApti na thai. AvI sthitimAM have huM zuM karuM? konuM ArAdhana karuM? kyAM jAuM? kone kahuM? kevo ilAja lauM? athavA AvA kAmamAM sahAyaka koNa? mAro puruSArtha zo? pUrva karmanI pariNati kevI haze?' ema vicAratAM kSaNavAra kiMkartavya-mUDha banI, tarataja Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrImahAvIracaritram erisakajje sahAyA? ko ya me purisayAro? kA vA puvvakammapariNaitti khaNaM kiMkAyavvayamUDhayaM aNubhaviya tavvelaM ceva aMgIkayasattabhAvo evaM sammaM paribhAviuM pavatto paraloyapavattANaM jaivi suehiM na hoi saahaaro| jaM savvaMsaya uvariM gaovi nagao duhaM kuNai / / 1 / / tahaviya puvvanarAhivasaMtaivuccheyadukkhamakkhivai / majjha maNo puvvanariMdarakkhio kurujaNavao ya / / 2 / / jumm| etyaMtare jAyAiM samuDDiyabhAruMDa-kAraMDava-haMsa-cakkavAyakulakolAhalAuliyAI disimuhAiM, viyalaMtapabhApasaro, vicchAIbhUo tArayAniyaro, pasariyA siMdurareNupuMjapiMjarA sUrasArahipabhA, tADiyAiM paDaha-murava-jhallari-bhaMbhA-bherI-bhaMkArabhAsurAiM pabhAyamaMgalatUrAiM, puruSakAraH? kA vA pUrvakarmapariNatiH?' iti kSaNaM kiMkartavyatAmUDhatAm anubhUya tadvelAm eva aGgIkRtasattvabhAvaH evaM samyak paribhAvayituM pravRttaH paralokapravRttAnAM yadyapi sUtaiH na bhavati saadhaarH| yad sarvAMzena upari gataH api nAgaH duHkhaM karoti / / 1 / / tathApi ca pUrvanarAdhipasantativyucchedaduHkham aakssipti| mama manaH pUrvanarendrarakSitaH kurujanapadaH ca / / 2 / / yugmam / / atrAntare jAtAni samuDDInabhAraNDa-kAraNDa-haMsa-cakravAkakulakolAhalA''kulitAni diGmukhAni, vicalatprabhAprasaraH, vicchAdIbhUtaH tArakanikaraH, prasRtA sindUrarajaHpuJjapiJjarA sUryasArathiprabhA, tADitAni paTaha-muraja-jhallarI-bhambhA-bherI-bhaGkArabhAsvarANi prabhAtamaGgalatUrANi, samudgataH kamalakhaNDapracaNDajADya punaH sattvabhAva svIkArI, rAjA sArI rIte vicAravA lAgyo ke-"paralokane mATe pravRtta thayelA puruSone joke putronI sahAyatAnI jarUra ja nathI, kAraNa ke cheka upara gayela hAthI paNa parvatane toDe che, tema putra paNa maryAdA ANI 4di hu:535 thAya cha, (1) topaNa pUrva rAjAonI paraMparAno viccheda thAya e tathA pUrvanA rAjAoe rakSA karelI che te A kurudezano viyA2 bhaa2| bhanane the cha. = 6:5 pahA re cha. (2) evAmAM bhAraMDa, kAraMDa, haMsa, cakravAka pramukha pakSIonA uchaLelA kolAhalathI vyApta dizAo thaI, prabhAno prasAra thayo, tArAo jhAMkhA paDyA, siMdUranA reNupuMja samAna sUrya-sArathi arUNanI pILI prabhA prasaravA lAgI, 528, mRTTA, Akhara, mamA, merI, na.2 vigaire suM42 mevA prabhAtanA bhaMgala-vAya in auni, bhagonI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 caturthaH prastAvaH samuggao kamalasaMDapayaMDajaDDavicchaDDakhaMDaNuDDAmarakarapasaro dinnyro| tao uThThiUNa sayaNijjAo, nissario vAsabhavaNAo, kayapAbhAiyakicco aMgarakkhapIDhamaddappamuhapahANapariyaNANugao atthANImaMDave gaMtUNa rAyA aNegamaNikiraNavicchuriyaMmi sUrovva puvvapavvayasiharaMmi kaNayasihAsaNaMmi nivitthttho| tayaNaMtaraM ca ThiyAo ubhayapAsesu caamrggaahinniio| niviTThA ya niyaniyaThThANe maMti-sAmaMta-suhaDa-khaMDarakhapAmokkhA phaannpurisaa| paDicchiyAI pccNtraaypesiymhrihpaahuddaaiN| ciMtiyAiM rjjkjjaaiN| khaNaMtare ya pesiyanIsesa-sAmaMtapabhiijaNo kaivayapahANajaNapariyario egaMtaTThio rayaNivaiyaraM buddhisArapamuhANa maMtINaM saMsiUNa pucchiumevaM samAraddho-'bho maMtiNo! suNaha tubbhe samayasatthAiM, bujjhaha taMta-maMtapaDalAiM, pajjuvAsaha vijjAsiddhe, sayaMpi savvovahAsuddhabuddhiNo viveyaha guvilaMpi kajjajAyaM / tA sAhaha kahamimassa suyalAbhaciMtAsAyarassa pAraM vaccissAmotti?' vicchardakhaNDanaprabalakaraprasaraH dinakaraH / tataH utthAya zayyAtaH, nisRtaH vAsabhavanataH, kRtaprAbhAtikakRtyaH aGgarakSaka-pIThamardakapramukhapradhAnaparijanA'nugataH AsthAnImaNDape gatvA rAjA anekamaNikiraNavicchurite sUryaH iva pUrvaparvatazikhare kanakasiMhAsane niviSTaH / tadanantaraM ca sthite ubhayapArzve cAmaragrAhiNyau / niviSTAH ca nijanijasthAne mantri-sAmanta-subhaTa-khaNDarakSapramukhAH prdhaanpurussaaH| pratIcchitAni pratyantarAjapreSitamahArhaprAbhRtAni / cintitAni rAjyakAryANi / kSaNAntare ca preSitaniHzeSasAmantaprabhRtijanaH katipayapradhAnajanaparivRttaH ekAntasthitaH rajanIvyatikaraM buddhisArapramukhANAM mantriNAM kathayitvA praSTum evaM samArabdhaH 'bhoH mantriNaH, zruNuta / yUyaM samakazAstrANi bodhatha tantra-mantrapaTalAni, paryupAdhye vidyAsiddhAn, svayamapi sarvopadhAzuddhabuddhayaH vivecayatha gupilamapi kaaryjaatm| tasmAt kathayata kathaM asya sutalAbhacintAsAgarasya pAraM vrajiSyAmi?' kSaNAntaraM ca cintayitvA yuktAyuktaM bhaNitaM mantrivargeNa 'deva! suSThu susthAne samudyamaH / vayaM pracaMDa jADyatAnA vistArane = karamAyelI avasthAne dUra karanAra prabaLa kiraNa samUhayukta sUrya udaya pAmyo. eTale zayAthakI uThI, vAsabhavanathI bahAra AvI, prAbhAtika kRtya bajAvI, aMgarakSaka, pIThamardaka pramukha pradhAna parijana sahita sabhAmaMDapamAM jai, pUrvAcalanA zikharapara sUryanI jema rAjA, aneka maNikiraNothI vyApta sonAnA siMhAsana para beTho. pachI baMne bAju cAmara DhALanArI ubhI rahI, maMtrIo, sAmaMto, subhaTo, khaMDarakSaka pramukha pradhAna puruSo potapotAnA sthAne beThA. sImADAnA rAjAoe mokalela mahAkiMmatI bheTo svIkAravAmAM AvI ane rAjyakArabhArano vicAra karavAmAM Avyo. kSaNavAra pachI badhA sAmetAdika lokone vidAya karI, keTalAka pradhAna puruSone sAthe laine rAjA ekAMtamAM beTho ane buddhisAra pramukha maMtrIone rAtrino prasaMga kahIne te A pramANe pUchavA lAgyo-"he maMtrIo! sAMbhaLo, tame aneka taMtra, maMtranA badhAM zAstro jANo cho, vidyAsiddha puruSone ArAdho cho, sarva karmamAM kapaTa vinA buddhi calAvI tame pote guptakAryonI gati paNa batAvo cho, to tame jaNAvo ke A Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrImahAvIracaritram khaNaMtaraM ca ciMtiya juttAjuttaM bhaNiyaM maMtivaggeNaM- 'deva ! suTTu saTThANe samujjamo / amhe purAvi devassa eyamaTTaM vinnaviukAmA Asi, saMpayaM puNa sayameva deveNa siTTe laTThe jAyaM / kiM tu devo amhe uvAyaM pucchai, tattha ya kiM sAhemo ?, aidivvanANanayaNovalabbharuvaMmi ettha vatyuMmi / kamuvAyavihiM bhaNimo? kiM vA paccuttaraM demo ? / / 1 / / AgAriMgiya-gai-bhaNiigoyaraM miNai mAriso atthaM / evaMvihe ya kajje amhaM ko buddhivAvAro ? ||2|| eyaM puNa jANemo niyaniyakammANurUvaThANesu / jIvA uvAyavirahevi hoMti puttAibhAveNaM' / / 3 / / purA'pi devasya etadarthaM vijJaptukAmAH Asan / sAmprataM punaH svayameva devena ziSTe laSTaM jAtam / kintu devaH asmAn upAyaM pRcchati, tatra ca kiM kathayAmaH? atidivyajJAnanayanopalabdha (sva) rUpe atra vastuni / kamupAyavidhiM bhaNAmaH ? kiM vA pratyuttaraM daddmaH ? || 1 || AkAreGgita-gati-bhaNitigocaraM mimImahe asmAdRzaH artham / evaMvidhe ca kArye asmAkaM kaH buddhivyApAraH ? / / 2 / / etatpunaH jAnImaH nijanijakarmAnurUpasthAneSu / jIvAH upAyavirahe'pi bhavanti putrAdibhAvena' ||3|| putra-lAbharUpa ciMtA-sAgarano huM kema pAra pAmIza? tyAre kSaNabhara yogyAyogyano vicAra karIne maMtrIo bolyA'he deva! tamAro prayatna ThIka susthAne che. ame prathamathI ja e bAbata Apane jaNAvavAnA hatA; paraMtu tame pote ja atyAre jaNAvyuM te sAruM thayuM; chatAM Apa amane upAya pUcho cho, te bAbatamAM ame zuM kahIe? atyaMta divya jJAna-locananA viSaya evI e bAbatamAM ame zuM upAya batAvIe ane javAba paNa zuM sAthIkhe ? (1) AkAra, hAvabhAva, gati, vacana vagere viSayaka bAbatanuM anumAna to amArA jevA paNa karI zake, paraMtu AvA kAryamAM amArI buddhi cAlI zake nahi; (2) chatAM eTaluM to ame jANIe chIe ke potapotAnA karmane anukULa sthAnamAM upAyarahita chatAM jIvo putrAhine pAbhI zaDe che. (3) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH ___ 339 hasiUNa bhaNai rAyA jai evaM jaNaNi-jaNagavirahe'vi / gayaNaMgaNe paikkhaNamuvavajjaMtIha kimajuttaM? ||4|| kammapahANattaNao tA mA egaMtapakkhamaNusaraha / jaM davva-khetta-kAlAvi kAraNaM kajjasiddhimi / / 5 / / aha bhAlayalamilaMtakarakamalaM 'jaM devo ANavei avitahameyaM ti manniUNa buddhisArapamuho maMtivaggo bhaNiumADhatto-'deva! jai evaM tA nisAmehi, atthi iheva sAhiyapayaMDacaMDiyAvijjo, muMDamAlAlaMkiyaviggaho, niuNo pisAyasAhaNesu, sAhasio sAiNIniggahe, kayakaraNo khettavAlAvayAresu, khodakkhamo kannavijjAsu osahIsahassasaMpiTTharasAyaNapANapaNAsiyajarAvihuro, vivarapavesaparitosiyajakkhiNIlakkhaparibhogappayAraparUvaNapaMDio, mahavvaiyavesadhArI ghorasivo nAma tvssii|| hasitvA bhaNati rAjA yadi evaM jnnii-jnkvirhe'pi| gaganA'GgaNe pratikSaNam upapadyante iha kimayuktam / / 4 / / karmapradhAnatvataH tasmAd mA ekaantpkssmnusrt| yasmAd dravya-kSetra-kAlAH api kAraNaM kAryasiddhau / / 5 / / atha bhAlatalamilatkarakamalaH 'yad devaH AjJApayati, avitathametad' iti matvA buddhisArapramukhaH mantrivargaH bhaNitum ArabdhavAn 'deva! yadi evaM tataH nishrunnu| asti ihaiva sAdhitapracaNDacaNDikAvidyaH, muNDamAlA'laGkRtavigrahaH, nipuNaH pizAcasAdhaneSu, sAhasikaH zAkinInigrahe, kRtakaraNaH kSetrapAlA'vatAreSu, kSobhakSamaH karNavidyAsu, auSadhisahasrasampiSTarasAyanapAnapraNAzitajarAvidhuraH, vivarapravezaparitoSitayakSiNIlakSaparibhogaprakAraparUpaNapaNDitaH, mahAvratikavezadhArI ghorazivaH nAmakaH tpsvii| tyAre rAjA hasIne kahevA lAgyo-"jo e pramANe jananI-janakano viraha chatAM paNa gaganAMgaNanI jema pratikSaNe saMtAno upajatA hoya to temAM ayukta zuM che? mATe karmanI pradhAnatA svIkArIne tame ekAMtapakSano Adara na karo, kAraNa ke kAryasiddhimAM dravya, kSetra ane kAla paNa kAraNarUpa che; (4/pa). pachI lalATe aMjali joDI "je Apa kaho cho, te satya che.' ema mAnI buddhisAra pramukha maMtrIo kahevA lAgyA ke- he deva! jo ema hoya to sAMbhaLo - pracaMDa caMDikA-vidyAne sAdhanAra, muMDa-mALAthI zarIrane zobhAvanAra, pizAcanI sAdhanAmAM nipuNa, zAkinIno nigraha karavAmAM sAhasika, kSetrapAlane bolAvavAmAM samartha, karNa-vidyAomAM cAlAka, pakSe kanyAone vaza karavAnI vidyAmAM nipuNa, hajAro auSadhinAM cUrNo pIsIne banAvela rasAyananA pAnathI vRddhatvanuM duHkha dUra karanAra, vivaraguphAmAM praveza karI saMtuSTa karela lAkho yakSiNIonA paribhoga-prakArane prarUpavAmAM paMDita tathA saMnyAsInA vezane dhAraNa karanAra evo ghoraziva nAme tapasvI ahIM ja vidyamAna che, ane vaLI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrImahAvIracaritram avi ya-Agilumi pagiTTho khunno pannagamahAvisuddharaNe | vikkhevakaraNadakkho amUDhalakkho vasIkaraNe ||1|| jaM satthesu na siTTha baMdhurabuddhIhiM puvvapurisehiM / jaM no puvvakaINavi kahiMpi maigoyaraMmi gayaM / / 2 / / juttIhivi jaM vihaDai suryapi jaM saddahati no kuslaa| jaM suiraMpi hu diTuM saMdijjhai taMpi daMsei / / 3 / / jummaM / bhaNai ya atthi asajjhaM majjhaM bhuvaNattaevi no kiNpi| jai so eyasamattho etthavi devo pamANaMti / / 4 / / evaM soccA rannA kouhaleNa bhaNiyA pahANapurisA-'are ANeha taM sigghameva / ' 'jaM devo api ca - AkRSTau (vidyAvizeSe) prakRSTaH, kSuNNaH pannagamahAviSoddharaNe / vikSepakaraNadakSaH amUDhalakSaH vazIkaraNe / / 1 / / yat zAstreSu na ziSTaM bandhurabuddhibhiH pUrvapuruSaiH / yad na pUrvakRtinAmapi kathamapi matigocare gatam / / 2 / / yuktibhiH yad vighaTati zrutamapi yad zraddadhAti na kuzalAH / yad suciramapi khalu dRSTaM sandihyate tamapi darzayati / / 3 / / yugmam / / bhaNati ca asti asAdhyaM mama bhuvanatraye'pi no kimpi| yadi saH etatsamarthaH atrA'pi devaH pramANam / / 4 / / evaM zrutvA rAjJA kutUhalena bhaNitAH pradhAnapuruSAH 'are! Anaya taM zIghrameva / ' 'yad devaH AjJApayati' AkRSTi vidyAmAM te prakRSTa che, sarpanuM mahAviSa kADhavAmAM anubhavI, vikSepa pamADavAmAM dakSa ane vazIkaraNavighAmAM sAvadhAna che. (1) kuzaLabuddhivALA puruSoe je vastu zAstromAM je kahela nathI, pUrvanA paMDitone paNa je kyAMya maTigocara thayela nathI, je yuktiothI bahAra che, sAMbhaLyA chatAM kuzaLajano jenI zraddhA karatA nathI tathA lAMbo kALa joyA chatAM yAM zaM 53 cha, tavI vastune 59 / 4 hAvI mApe che. (2/3) ane vaLI te kahe che ke "traNe bhuvanamAM mane kAMi asAdhya nathI. jo ke te Avo samartha che, chatAM e bAbatamAM bhA5 pote. 4 prbhaae| cho. (4) ema sAMbhaLatAM rAjAe kutUhalathI pradhAna puruSone kahyuM ke "are! tene satvare ahIM lAvo!' eTale 'jevI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 341 ANaveitti bhaNiUNa nikkhaMtA te ya raaybhvnnaao| gayA tssaasmpyN| paNamiUNa niveiyaM se aagmnnppoynnN| tao harisupphullaloyaNo, kayakiccamappANaM mannato to calio ghorasivo rAyapurisehiM samaM / patto ya rAyabhavaNaM / duvArapAlaniveio gao rAyasamIvaM | dinnAsaNo uvvittttho| sammANio uciyapaDivattIe nrvinnaa| khaNaMtare ya pucchio eso'bhayavaM! kayarIo disAo AgamaNaM? kattha vA gaMtavvaM? kiM vA etthAvatthANappaoyaNaMti?' ghorasiveNa bhaNiyaM-'mahArAya! siripavvayAo Agao'mhi / saMpayaM puNa uttaradisisuMdarIsavaNakannapure jAlaMdhare gntumicchaami| jaM puNa pucchaha avatthANapaoyaNaM tattha ya tumha dasaNameva | saMpayaM eyaMpi siddhaM ti | naravaiNA bhaNiyaM-'bhayavaM! niravaggahA suNijjai tumha sattI maMta-taMtesu tA daMsesu kiMpi kougaM / ' tao 'jaM mahArAo niveyaitti paDivajjiya tehiM tehiM diTThivaMcaNa-devayAvayAraNa-naraveha-pupphaveha-naTTha-muTThi-suhadukkhaparijANaNappamuhaiti bhaNitvA niSkrAntAH te rAjabhavanAt / gatAH tsyaa''shrmpdm| praNamya niveditaM tasya Agamanaprayojanam / tataH harSotphullalocanaH, kRtakRtyamAtmAnaM manyamAnaH tataH calitaH ghorazivaH rAjapuruSaiH samam / prAptazca rAjabhavanam / dvArapAlaniveditaH gataH rAjasamIpam / dattAsanaH upaviSTaH / sammAnitaH ucitapratipattyA nrptinaa| kSaNAntare ca pRSTaH eSaH 'bhagavan, kutaH dizaH Agamanam? kutra vA gantavyam, kiM vA'tra avasthAnaprayojanam?' ghorazivena bhaNitam - 'mahArAja! zrIparvatAt Agato'ham / sAmprataM punaH uttaradiksundarIzravaNakarNapure jAlandhare gantumicchAmi / yatpunaH pRcchasi avasthAnaprayojanaM tatra ca tava darzanameva / sAmpratam etadapi siddham / ' narapatinA bhaNitam 'bhagavan! niravagrahA zrUyate tava zaktiH mantra-tantreSu, tataH darzaya kimapi kautukm| tataH 'yad mahArAjA nivedayati' iti pratipadya taiH taiH dRssttivnycn-devtaa'vtaarnn-nrvedh-pusspvedh-nsstt-musstti-sukhduHkhpridevanI AjJA" ema kahI teo rAjabhavanathI bahAra nIkaLyA ane tenA Azrama-sthAne gayA. tyAM praNAma karIne temaNe potAnA AgamananuM prayojana kahI saMbhaLAvyuM, eTale harSathI locana praphullita karI, potAne kRtakRtya mAnato te ghoraziva rAjapuruSo sAthe cAlyo ane te rAjabhavanamAM gayo. dvArapAlanA nivedanathI te rAjA pAse AvI ucitAsane beTho. rAjAe teno ucita satkAra karyo ane kSaNavAra pachI tene pUchyuM ke-"he bhagavan! kai dizAthI ApanuM Agamana thayuM che? ane have kyAM javAnA cho? athavA to ahIM AvavAnuM zuM prayojana?' ghoraziva bolyo"he mahArAja! huM zrIparvatathI AvuM chuM ane have uttara dizArUpa suMdarInA kuMDala samAna evA jAlaMdhara nagaramAM javA dhAruM chuM. vaLI tame je pUchyuM ke ahIM sthiratA karavAnuM prayojana zuM? temAM ApanuM darzana khAsa kAraNa che. atyAre e paNa siddha thayuM. tyAre rAjAe kahyuM- he bhagavan! maMtra, taMtramAM tamArI zakti akuMThita che ema saMbhaLAya che, mATe kAMika kautuka batAvo, eTale "jevI mahArAjAnI icchA" ema kahI teNe dRSTivaMcana, devatA-avatAraNa, naravedha, puSpa-vedha, naSTa-nAza, bhuSTi, sukha-du:55ig-bhe prabhuNa kutUhalathI 200mana zarIdIdhu. mevAmai avasara joine rAjAe punaH kahyuM ke- "he bhagavan! zuM AvA kutUhalamAM ja tamAro vijJAna-prakarSa che ke bIjI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrImahAvIracaritram koUhalehiM vasIkayaM ghorasiveNaM nriNdcittN| aha avasaraM lahiUNa bhaNiyaM rAiNA'bhayavaM! kiM eesu ceva koUhalesu tuha vinnANapagariso uAhu annatthavi atthi? / ' muNiNA bhaNiyaM-'kimevamasaMbhAvaNAgabbhamamhArisajaNANuciyaM vAharasi? | egasaddeNeva sAhesu jaM dukkaraMpi kiiri|' tao rAiNA niveio puttajammalAbhavisao vuttaMto / ghorasiveNa bhaNiyaM-'kimettiyametteNa kilissasi?, ahameyamaDheM akAlevi avilaMbaM psaahemi|' rAiNA bhaNiyaM-'jai evaM tA paramo'Nuggaho, kevalaM ko ettha uvaao?|' ghorasiveNa bhaNiyaM-'egate niveyaissaM / ' tao ukkhittA kuvalayadalasacchAhA maMtIsu rAiNA diTThI, uThThiyA ya iMgiyAgArakusalA saNiyaM saNiyaM nariMdapAsAo mNtinno| jAyaM vijaNaM | ghorasiveNa jaMpiyaM-'mahArAya! kasiNacauddasInisie mae bahupuppha-phala-dhUvakkhaya-bali-bhakkhapariyareNa tumae saha bhayavaM mahAmasANahuyAsaNo tppnnijjo|' rAiNA ciMtiyaM-kahaM nu mae pupphAipariyareNa saha huyAsaNo tappaNijjotti?, jJAnapramukhakutUhalaiH vazIkRtaM ghorazivena narendracittam / atha avasaraM labdhvA bhaNitaM rAjJA 'bhagavan! kim eteSu eva kutUhaleSu tava vijJAnaprakarSaH utAho anyatrA'pi asti?' muninA bhaNitam 'kimevam asambhAvanAgarbham asmAdRzajanA'nucitaM vyAharasi? ekazabdena eva kathaya yad duSkaramapi kriyte|' tataH rAjJA niveditaH putrajanmalAbhaviSayaH vRttaantH| ghorazivena bhaNitam 'kimetAvanmAtreNa klizyasi? aham etadarthamakAle'pi avilamba prsaadhyaami|' rAjJA bhaNitam 'yadi evaM tataH paramA'nugrahaH, kevalaM kaH atra upAyaH? | ghorazivena bhaNitaM 'ekAnte nivedyissyaami| tataH utkSiptA kuvalayadalasacchAyA mantriSu rAjJA dRSTiH, utthitAH ca iGgitA''kArakuzalAH zanaiH zanaiH narendrapArzvataH mantriNaH / jAtaM vijanam / ghorazivena jalpitaM 'mahArAja! kRSNacaturdazInizAyAM mayA bahupuSpa-phala-dhUpA'kSata-bali-bhakSyaparikareNa tvayA saha bhadantaH mahAsmazAnahutAzanaH trpnniiyH|' rAjJA cintitam 'kathaM nanu mayA puSpAdiparikareNa saha hutAzanaH tarpaNIyaH? | apazabdaH iti / athavA abhiprAyasArANi RSivacanAni, na visambandhalakSaNadUSaNam Avahanti / muninA bhaNitaM 'mahArAja! bAbatamAM paNa che?" tapasvI bolyo-"he rAjana! amArA jevAne anucita evuM A asaMbhAvya zuM bolo cho? tame eka zabdamAM ja kahI do ke je duSkara chatAM karI batAvuM." eTale rAjAe putra janmanA upAyano vRttAMta tene jaNAvyo. tyAre ghorazive jaNAvyuM-"ATalAmAtrathI zuM tame Ama kheda pAmo cho? huM akALe paNa vinA vilaMbe e kAma sAdhI ApIza." rAjAe kahyuM "jo ema bane, to ApanI mArApara moTI maherabAnI! paraMtu e bAbatamAM upAya zo levo?' ghorazive jaNAvyuM ke huM tamane ekAMtamAM kahIza.' evAmAM rAjAe kuvalayakamaLanI pAMdaDI jevI potAnI dRSTi maMtrIo pratye karI jethI izAro ane hAvabhAva samajanArA evA maMtrIo rAjA pAsethI haLave haLave ukyA ane tyAM zUnyatA thai rahI. pachI ghorazive kahyuM- "he mahArAja! kRSNa caturdazInI rAte mAre bahu puSpa, phaLa, dhUpa ane baLirUpa bhakSyathI tamArI sAthe mahAsmazAnamAM bhagavAna agnidevane tRpta karavo che." rAjAe vicAra karyo ke-"mArA vaDe ane puSpo vagere vaDe agnine tRpta zI rIte karavo? e to apazabda lAge che = mane mAravAno Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 343 avasaddotti / ahavA abhippAyasArAI isivayaNAiM, no visaMbaMdhalakkhaNadUsaNamAvahati / muNiNA bhaNiyaM-'mahArAya! suNNacakkhukkhevo iva lakkhIyasi / ' rAiNA bhaNiyaM-'mA evamAsaMkaha, niveyaha jahA pAraddhaM', muNiNA bhaNiyaM-'tao so bhayavaM huyAsaNo-ubbhaDapayaDiyarUvo pyNddjaalaaklaavbhriynho| dAhI tujhaM vaMchiyaphalaniyaraM kapparukkhovva / / 1 / / ' rAiNA bhaNiyaM-'jai evaM tA savvahA AgamissaM cuddsiinisaae| esa attho sAhiyavvotti / paDivannaM ca tenn| aha kayakusuma-taMboladANasammANe saTThANaMmi gae ghorasive rAyA nivvattiyadevayAcaraNakamalapUyApaDivattIhiM, tehiM tehiM assadamaNAiehiM vicittaviNoehiM appANaM viNoeMto paikkhaNaM diNAI gaNamANo ya kAlaM gameitti / kameNa ya pattAe kasiNacauddasIe AhUyaM maMtimaMDalaM, niveiyaM rahassaM, pucchiyaM ca-'saMpayaM kiM kAyavvaMti?', maMtIhiM pabhaNiyaM-'deva! kiMpAgaphalAiMpiva muhaMmi mahurAiM pariNaiduhAI, annAiM tadiyarAiM, zUnyacakSukSepaH iva lkssyse|' rAjJA bhaNitaM 'mA evamAzaGkasva / nivedaya yathA prArabdham / ' muninA bhaNitam 'tataH saH bhagavan hutAzanaH udbhaTaprakaTitarUpaH prcnnddjvaalaaklaapbhRtnbhaaH| dAsyate tubhyaM vAJchitaphalanikaraM kalpavRkSaH iva / / 1 / / ' rAjJA bhaNitaM 'yadi evaM tataH sarvathA AgamiSyAmi caturdazInizAyAm / eSaH arthaH saadhyitvyH|' pratipannaM ca ten| atha kRtakusuma-tAmbUladAnasanmAne svasthAne gate ghorazive rAjA nirvartitadevatAcaraNakamala-pUjApratipattibhiH, taiH taiH azvadamanAdibhiH vicitravinodaiH AtmAnaM vinodayan pratikSaNaM dinAni gaNayan ca kAlaM gamayati / krameNa ca prAptAyAM kRSNacaturdazyAm AhUtaM mantrimaNDalam, niveditaM rahasyam, pRSTaM ca 'sAmprataM kiM kartavyam?' mantribhiH prabhaNitaM 'deva! kimpAkaphalAni iva mukhe madhurANi pariNAmaduHkhAni, anyAni taditarANi, dvidhA'pi dRzyante kAryANi / arthasya saMzayaH api khalu pravRttihetuH iti kintu nirdiSTaH / avimuktAvizvAsaiH sarvathA udyantavyam / evaM bhaNite rAjJA kusuma-tAmbUlAdidAnapUrvakaM saMketa jaNAya che; athavA to RSionAM vacanomAM kaMI sAro abhiprAya rahelo hoya che, temAM virodhAbhAsa svarUpa dUSaNa hotuM nathI. evAmAM teNe jaNAvyuM ke-"he bhUpAla! tame zUnyavatuM kema jaNAo cho?" rAjA bolyo-"tame evI AzaMkA na karo. je pramANe karavAnuM che te jaNAvo." tApase kahyuM-"pachI te bhagavAna hutAzana udbhaTa(= spaSTa)rUpe pragaTa thatAM, pracaMDa vALA samUhathI AkAzane pUranAra te kalpavRkSanI jema tane vAMchita phaLa Apaze." (1) rAjAe kahyuM-"jo ema hoya to huM caturdazInI rAte avazya AvIza. e kAma avazya sAdhavAnuM che." ane ghorazive te svIkAryuM. pachI puSpa, tAMbUlanA dAnathI satkAratAM te ghoraziva potAnA sthAne gayo. ahIM rAjA devatAnA caraNakamaLanI pUjA AcaratAM temaja azvadamanAdi vividha vinodamAM pratikSaNe AnaMda pAmato divaso gaNato samaya pasAra kare che. ema karatAM anukrame kRSNa caturdazI AvI, eTale rAjAe maMtrIone bolAvIne khAnagI vAta kahI saMbhaLAvI, ane pUchyuM ke-have atyAre zuM karavAnuM che?' maMtrIo bolyA-"he deva! kiMpAkanA phaLonI jema keTalAMka kAryo zarUAtamAM sArAM ane pariNAme duHkhadAyaka nIvaDe che ane keTalAMka pariNAme sukhakArI ema baMne prakAranAM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrImahAvIracaritram duhAvi dIsaMti kajjAiM / atthassa saMsao'vihu pavittiheutti kiM tu niddiTTho / avimukkAvissAsehiM savvahA ujjameyavvaM / ' evaM bhaNie rAiNA kusuma-taMbolAidANapuvvagaM sammANiUNa maMtivaggo pesio sgihe| jAe ya rayaNisamae sayaM kayavesapariyatto, niyattiyapIDhamaddAipariyaNo, samaggabali-phala-phullapamuhasAhaNapaDalasameo, karakaliyatikkhaggakhaggamaMDalo ghorasivasameo alakkhijjato aMgarakkhehiM, amuNijjaMto dAsa-ceDa-cADukAraniyarehiM, vArijjamANo pavattijjamANo ya paDikUlehiM aNukUlehi ya aNegehiM sauNehiM, savvaMganiviThThavisiTTharakkhAmaMtakkharo saMpatto mahIvaI mhaamsaanndesN| jaM ca kerisaM? nilINavijjasAhagaM pavUDhapUyavAhagaM, karoDikoDisaMkaDaM, raDaMtaghUyakakkaDaM / sivAsahassasaMkulaM milaMtajogiNIkulaM, pabhUyabhUyabhIsaNaM kusattasattanAsaNaM / / paghuTThaduTThasAvayaM jalaMtativvapAvayaM, bhamaMtaDAiNIgaNaM pavittamaMsamaggaNaM / / 1 / / sammAnya mantrivargaH preSitaH svgRhe| jAte ca rajanIsamaye svayaM kRtavezaparAvartaH nivartitapIThamardAdiparijanaH, samagrabali-phala-puSpapramukhasAdhanapaTalasametaH, karakalitatIkSNAnakhaDgamaNDalaH, ghorazivasametaH alakSyamANaH aGgarakSakai, ajJAyamAnaH dAsa-ceTa-cATukaranikaraiH, vAryamANaH pravartamAnaH ca pratikUlaiH anukUlaiH ca anekaiH zakunaiH, sarvAGganiviSTaviziSTarakSAmantrAkSaraH samprAptaH mahIpatiH mahAsmazAnadezam yacca kIdRzam? - nilInavidyAsAdhakam, pravyuDhapUjAvAhakam, karoTikAkoTisaGkaTam raTa kakarkazam / zivAsahasrasakulam, miladyoginIkulam, prabhUtabhUtabhISaNam, kusattvasattvanAzanam || praghoSitaduSTazvApadam, jvalattIvrapAvakam, bhramadDAkinIgaNam pravRttamAMsamArgaNam / / 1 / / dekhAya che. kAryano saMzaya paNa pravRttinuM kAraNa che ema jaNAvela che, tema chatAM avizvAsa tajyA vinA sarvathA udyama cAlu rAkhavo." ema kahetA maMtrIone puSpa, tAMbUlanA dAnapUrvaka sanmAna ApIne rAjAe svasthAne vidAya karyA. pachI rAtrisamaya thatAM pote veza-parAvarta karI, pITha-maIka pramukha parijanane rajA ApI, samagra baLi, phaLa, phUla pramukha sAdhanano samUha laI, hAthamAM tIkSNa taravAra dhAraNa karI, ghoraziva sahita, aMgarakSakothI alakSita, dAsa, ceTa, cATukAra vagere na jANe tema, anukULa zukanothI prerAtA ane pratikULa aneka zukanothI aTakAvAtA, sarvAge rakSAnA viziSTa maMtrAkSaro sthApana karI, rAjA mahAsmazAnanA pradezamAM jai pahoMcyo, ke jyAM ekatarapha vidyAsAdhako rahelA hatA, bIjI bAju baLi karanArA balipAtra laine ubhA hatA, eka tarapha karoDo khoparIo paDela hatI, bIjI bAju ghuvaDa pakSIo bhAre avAja karI rahyA hatA, eka tarapha hajAro ziyAlaNo nAzabhAga karatI hatI, bIjI bAju jogaNIo ekaThI thatI, eka tarapha ghaNA bhUtathI bhISaNa hovAthI kAyarajanonuM sattva nAza pAmatuM, eka tarapha duSTa prANI mahAghoSa karatA ane bIjI bAju tIvra agninI jvALAo saLagatI tI, 32tI mevI nAmI bhAMsa zodhatA satA. (1) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 caturthaH prastAvaH kahakahakahaTTahAsovalakkhagururakkhalakkhaduppecchaM / airukkharukkhasaMbaddhagiddhapAraddhaghoraravaM / / 2 / / uttAlatAlasaddummilaMtaveyAlavihiyahalabola / kIlAvaNaM va vihiNA viNimmiyaM jamanariMdassa / / 3 / / tattha ya nirUvio sallakkhaNabhUmibhAgo ghorasiveNa, khittaM ca balivihANaM, kayA khettavAlapaDivattI, khaNiyA veiyA bhariyA khAiraMgArANaM masANasamutthANaM| bhaNio ya rAyA-'aho so esa avasaro tA daDhamappamatto IsANakoNe hatthasayadesasaMniviTTho uttarasAhagattaNaM kuNamANo ciTThasu / aNAhUo ya mA payamavi calejjAsitti puNo puNo nivAriya pesio nriNdo| gao ya eso| ghorasiveNAvi AlihiyaM mNddlN| nisanno thiN| nibaddhaM tahiM kahakahakaha-aTTahAsopalakSagururakSolakSadurpakSam / atirukSavRkSasambaddhagRdhraprArabdhaghoraravam / / 2 / / uttAlatAlazabdonmiladvetAlavihitakalakalam / krIDAvanamiva vidhinA vinirmitaM yamanarendrasya / / 3 / / tatra ca nirUpitaH sallakSaNabhUmibhAgaH ghorazivena, kSiptaM ca balividhAnam, kRtA kSetrapAlapratipattiH, khanitA vedikA, bhRtAH khadirA'GgArAH smazAnasamutthAH / bhaNitazca rAjA 'aho! saH eSaH avasaraH tasmAd dRDhamapramattaH IzAnakoNe hastazatadezasanniviSTaH uttarasAdhakatvaM kurvANaH tiSTha / anAhUtaH ca mA padamapi cAlaya iti punaH punaH nivArya preSitaH narendraH / gatazca eSaH / ghorazivenA'pi AlikhitaM maNDalam / niSaNNaH ttr| nibaddhaM tatra padmA''sanam / kRtaM sakalIkaraNam / niveSitA nAsAvaMzAgre dRSTiH / kRtaH prANA''yAmaH / koi sthaLe hArapUrvaka aTTahAsya vaDe oLakhAtA ghaNA rAkSasone lIdhe te duSpakSya hatuM, koi sthAne majabUta vRkSamAM rahelA gIdha pakSIo ghora avAja karI rahyA hatA, (2). eka tarapha uMcethI tALIonA dhvani sAthe ekatra thatA vetAlo kolAhala macAvI rahyA hatA. ema te masANa jANe vidhAtAe yamarAjA mATe lIlAvana banAvyuM hoya, tevuM bhAsatuM hatuM. (3) tyAM ghorazive sArA lakSaNayukta bhUmi zodhI, baLividhAna karyuM, kSetrapAlanI pUjA AcarI, vedikA khodI ane temAM smazAnamAMnA kheranA aMgArA bharyA. pachI teNe rAjAne kahyuM-"aho! te A avasara che. mATe atyaMta apramatta thai, izAna khUNe so hAtha dUra pradezamAM besI, uttarasAdhakapaNuM karatA raho ane bolAvyA vinA eka pagaluM paNa tyAMthI cAlazo nahiM." ema vAraMvAra nivAraNa karI, teNe rAjAne mokalyo. tenA gayA pachI ghorazive eka kuMDALuM ALekhyuM ane temAM besI teNe padmAsana vALyuM. vaLI badhA karaNa=amuka anuSThAna karI, nAsikAgra dRSTi sthApIne Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrImahAvIracaritrama pumaasnnN| kayaM sakalIkaraNaM / nivesiA nAsAvaMsagge ditttthii| kao pANAyAmo / nAyabiMdulavovaveyaM ADhattaM maMtasumaraNaM / samArUDho jhaannpgrisNmi| io ya ciMtiyaM rAiNA-ahaM kira puvvaM sikkhaM gAhio maMtIhiM, jahA-'avissAso savvattha kaayvvotti| nivArio ya savvAyaraM puNo puNo eeNa jahA aNAhUeNa tae naagNtvvNti| tA samahiyAyaro ya jaNai saMkaM / na evaMvihA kAvAliyamuNiNo pAeNa kusalAsayA hvNti| ao gacchAmi saNiyaM saNiyameyassa samIvaM, uvalakkhemi se kiriyAkalAvaMti vigappiuM jAva paTThio tAva vipphuriyaM se dakkhiNaloyaNaM / tao nicchiyavaMchiyatthalAbho, karakaliyakaravAlo, kasiNapaDakayAvaguMThaNo, maMdaM maMdaM bhUmivimukkacaraNo gaMtUNa puTThidese Thio ghorasivassa, suNiumADhatto ya / so ya jhANapagarisattaNeNa aNAvekkhiya avAyaM, avibhAviya paDikUlattaM vihiNo, avinAyatadAgamaNo naravaithobhakaraNadakkhAiM maMtakkharAiM puvvapavittavihiNA samuccarito nisuNio rnnaa| paribhAviyaM ca'NeNanAdabindulavopapetamArabdhaM mntrsmrnnm| samA''rUDhaH dhyAnaprakarSe / itazca cintitaM rAjJA 'ahaM kila pUrva zikSA grAhitaH mantribhiH yathA 'avizvAsaH sarvatra kartavyaH / nivAritaH ca sarvA''daraM punaH punaH etena yathA-anAhUtena tvayA nA''gantavyam / tasmAt samA'dhikA''daraH ca janayati zaGkAm / na evaMvidhAH kApAlikamunayaH prAyeNa kuzalA''zayA bhavanti / ataH gacchAmi zanaiH zanaiH etasya samIpam, upalakSayAmi tasya kriyAkalApam iti vikalpya yAvat prasthitaH tAvad visphuritaM tasya dkssinnlocnm| tataH nizcitavAJchitA'rthalAbhaH, karakalitakaravAlaH, kRSNapaTakRtA'vaguNThanaH, mandaM mandaM bhUmivimuktacaraNaH gatvA pRSThadeze sthitaH ghorazivasya, zrotumArabdhaH ca / saH ca dhyAnaprakarSatvena anApekSya teNe prANAyAmapUrvaka saheja uccAra karatAM maMtra smaraNa AvyuM ane prakRSTa dhyAnamAM te ArUDha thayo. evAmAM rAjAe vicAra karyo ke-"mane pUrve maMtrIoe zikhAmaNa ApI che ke kyAM paNa vizvAsa na karavo." vaLI eNe bhAre utsAhapUrvaka vAraMvAra nivAraNa karyuM che ke bolAvyA vinA tAre AvavuM nahi.' to adhika Adara zaMkA pragaTAve che. evA kApAlika munio prAye sArA hotA nathI, mATe haLave haLave enI pAse jAuM ane tenI vividha kriyAne jouM.' ema dhArI rAjA jevAmAM cAlyo, tevAmAM tenI jamaNI AMkha pharakI jethI vAMchita vastunA lAbhano nizcaya karI, hAthamAM taravAra lai, kRSNa vastrathI zarIra DhAMkI, dhImedhIme jamIna upara paga rAkhato rAjA ghorazivanI pAchaLa jaIne besI sAMbhaLavA lAgyo. evAmAM dhyAnanA prakarSathI bhayanI ciMtA vinA, vidhinI pratikULatAno vicAra na karatAM, tenA AgamananI khabara na paDavAthI pUrve calAvela vidhithI teNe rAjAne khaMbhita karanAra maMtrAkSaro uccAratAM rAjAe sAMbhaLyA; eTale teNe vicAra karyo ke-"aho! A to duSTa tapasvI che. e staMbhana vidhithI mane baLarahita banAvI, kopAyamAna katAMtanA bhavAnA khUNA jevI vAMkI pAse paDela kAtarathI mAro Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 caturthaH prastAvaH aho esa dukRtavassI meM thobhavihiNA vibalaM kAUNa sannihitanihittakattiyAe parikuviyakayaMtabhamuhakoNakuDilAe viNAsiUNa huyavahaM tappiuM vNchti| pahANanarovahAravihiNA hi sijhaMti dutttthdevyaao| tA kimettha juttaM?, avi ya etassa kiM iyANiM vAvaDacittassa tikkhakhaggeNa / kadalIdalaM va sIsaM luNAmi pAsaMDicaMDassa / / 1 / / ahavA duddharariugaMdhasiMdhurAghAyadaMturaggeNa | khaggeNa majjha lajjijjaIha ghAyaM karateNa / / 2 / / kevalamuvehaNijjo nayesa eyaMmi hoi patthAve / jaM thobhakaraNavihiNA maraNaM maha vaMchaI kAuM / / 3 / / apAyam, avibhAvya pratikUlatvam vidheH, avijJAtatadA''gamanaH narapatistambhakaraNadakSANi mantrAkSarANi pUrvapravRttavidhinA samuccaran nizrutaH rAjJA | paribhAvitaM ca anena 'aho! eSaH duSTatapasvI mAM stambhanavidhinA vibalaM kRtvA sannihitanihitakartikayA parikupitakRtAntabhrUkoNakuTilayA vinAzya hutAvahaM tarpayituM vaanychti| pradhAnanaropahAravidhinA hi sidhyanti duSTadevatAH / tataH kimatra yuktam? api ca etasya kim idAnIM vyApRtacittasya tiikssnnkhdd'gen| kadalIdalam iva zIrSaM lunAmi pASaNDicaNDasya / / 1 / / athavA durdhararipugandhasindhurA''ghAtadanturAgreNa / khaDgena mama lajyate ghAtaM kriyamANena / / 2 / / kevalam upekSaNIyaH na caiSaH bhavati prstaave| yat stobhakaraNavidhinA maraNaM mama vAJchati kartum / / 3 / / nAza karI, agnine tRpta karavA icche che, kAraNa ke pradhAna puruSonA upahArathI duSTa devatAo AdhIna thAya che; mATe A bAbatamAM mAre zuM karavA lAyaka che? vaLI dhyAnamAM lAgela e duSTa pAkhaMDInuM mastaka atyAre tIkSNa taravAravaDe kadaLIdaLanI jema zuM kApI nAkhuM? (1) athavA to mArA durdhara zatrunA gaMdhahastInA AghAtathI tIkSNa banela evA khagathI ghAta karatAM te lajjA pAmaze. (2) temaja A prasaMge e upekSA karavA lAyaka to nathI ja; kAraNa ke staMbhana-vidhithI e mane mArI nAkhavA vAMche cha. (3) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrImahAvIracaritram tathApi-jhANAvarohavakkhittacittapasaraMmi haNiukAmassa / saggaM gayAvi guruNo hohiMti paraMmuhA majjha / / 4 / / tA juttamiNaM ThAUNa dUradesaMmi bohiuM eyaM / paDhamaM dinnapahAre paDipahareuM mameyaMmi ||5|| iya ciMtiUNa raNNA ThAuM dUre payaMpiyaM eyaM / 'giNhasu kareNa satthaM re re pAsaMDicaMDAla!' ||6|| ii soccA jhaannegggbhNgrosovrttnynnjuo| bhAlayalaghaDiyabhaDabhiuDibhIsaNo uThThio so'vi / / 7 / / tathApi- dhyAnAvarodhavyAkSiptacittaprasare hantukAmasya / svargaM gatAH api guravaH bhaviSyanti parAGmukhA mama / / 4 / / tasmAd yuktamidaM sthitvA dUradeze bodhitvA enam / prathamaM dattaprahAre pratiprahartuM mamaitasmin / / 5 / / iti cintayitvA rAjJA sthitvA dUraM prajalpitam etat / 'gRhANa kareNa zastraM re re pASaNDicaNDAla! ||6|| iti zrutvA dhyAnaikAgrabhaGgaroSoparaktanayanayugaH / bhAlatalaghaTitabhaTabhRkuTibhISaNaH utthitaH so'pi / / 7 / / tathApi dhyAnamAM enuM mana parovAyeluM che, chatAM jo ene haNavA dhAruM to, svarge gayelA chatAM mArA guru vibhuSa 27 ya. (4) mATe eja yogya che ke dUra ubhA rahI ene sAvadhAna karavo ane e prathama prahAra kare pachI enA para mAre mahA2 12vI. (5) ema dhArI rAjAe dUra ubhA rahIne tene jaNAvyuM ke he pAkhaMDI! he caMDALa! tuM hAthamAM hathiyAra upADI le.' (7) e pramANe sAMbhaLatAM dhyAnanI ekAgratAno bhaMga thavAthI roSathI lAla evI be AMkho vALo ane kapALa para karelI yoddhA jevI bhavAothI bhayaMkara evo te ukyo. (7) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 caturthaH prastAvaH krkliynisiykttiyniyNtksinnppmolijddisNgo| aha tivvagavvaghoraM ghorasivo bhaNiumADhatto / / 8 / / 're re duTThanarAhiva! vilajja nissatta mA palAihisi / suyavisayatikkhadukkhAo jeNa moemi taM jhatti' / / 9 / / raNNA paDhiyaM 'mA gajja niSphalaM pahara re tumaM paDhamaM / na kayAivi amha kule paDhamapahAro kao riuNo' / / 10 / / tatto vicittvggnnsuniunnkrnnppyaarkuslenn| ghorasiveNaM ranno pavAhiyA kattiyA kaMThe / / 11 / / karakalitanizitakartikAnikRntatkRSNA'tmamaulIjaTisaGgaH / atha tIvragarvaghoraM ghorazivaH bhaNitumArabdhavAn / / 8 / / 're re duSTanarAdhipa! vilajja! niHsatva! mA paleSyasi / sutaviSayatIkSNaduHkhAd yena mocayAmi tvaM jhaTiti' / / 9 / / rAjJA paThitaM 'mA garja niSphalam, prahara re tvaM prathamam / na kadAcidapi asmAkaM kule prathamaprahAraH kRtaH ripau' ||10 / / tataH vicitravalganasunipuNakaraNaprakArakuzalena / ghorazivena rAjJaH pravAhitA kartikA kaNThe / / 11 / / temaja hAthamAM rahela tIkSNa kAtaravatI ziraparanI kRSNa jaTAne kApato evo ghoraziva garvathI bhAre garjanA 5rIne 540 pAyo (8) - ___ huSTa na235! are! nibadegdeg4! 3! niHsattva! tuM ve mA 4to nala, 4thI putra viSayana tI! humamAthI tane satyAre 4 bhuta 73. (8) tyAre rAjA bolyo-"are! nakAmI garjanA na kara, paNa pahelo prahAra tuM kara. amArA kuLamAM kadApi koie zatrune prathama prahA2 428 nathI.' (10) eTale vicitra prakAre cAlAkIthI kUdavAnI kriyAnI paddhatimAM kuzaLa evA ghorazive rAjAnA gaLApara kAtara yasAvI. (11) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrImahAvIracaritram rannAvi takkhaNaM ciya dakkhattaNao imassa stthjuo| hattho pahArasamae baddho niyabAhubaMdheNa / / 12 / / bhuyadaMDaniviDapIDaNavihaDiyadaDhapaharaNaMmi hatthaMmi | muTThippahArapahao nivADio so dharaNivaDhe / / 13 / / daDhamaMtataMtasiddhIvi vihaDiyA tassa taMmi samayaMmi / vivaraMmuhaMmi daive ahavA savvaM visaMvayai / / 14 / / aha vIsamiUNa khaNaM ghorasivo phuriyavIrio sahasA / pAraddho rannA saha jujjheuM bAhujujjheNaM / / 15 / / rAjJA'pi tatkSaNam eva dakSatvataH asya zastrayutaH / hastaH prahArasamaye baddhaH nijabAhubandhena / / 12 / / bhujadaNDanibiDapIDanavighaTitadRDhapraharaNe hste| muSTiprahAraprahataH nipAtitaH saH pRthivIpRSThe / / 13 / / dRDhamantratantrasiddhirapi vighaTitA tasya tasmin smye| viparAGmukhe daive athavA sarvaM visaMvadati / / 14 / / atha vizramya kSaNaM ghorazivaH sphuritavIryaH shsaa| prArabdhavAn rAjJA saha yoddham bAhuyuddhena / / 15 / / evAmAM rAjAe paNa dakSatAthI tarataja potAnA bAhubaMdhathI prahAra vakhate zastra sahita teno hAtha bAMdhI sIdhI. (12) ema bhujadaMDanA nibiDa dabANathI tenA hAthamAMthI kAtara paDI gai. pachI rAjAe muSTi-prahArathI tene jamIna 52 5 dho. (13) te vakhate daDha maMtra-taMtranI siddhi paNa tenI vikherAI gai, athavA to bhAgya pratikULa thatAM badhuM palaTI jAya cha. (14) kSaNAMtare vizrAMti lai, ekadama baLa AvatAM ghoraziva uThyo ane rAjAnI sAthe te bAhuyuddhathI laDavA lAgyo. (15) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 caturthaH prastAvaH mallANa va khaNamuTThINa pddnn-privttnnuvvlnnbhiimo| sarahasahasaMtabhUo aha jAo samarasaMraMbho / / 16 / / nividdbhuydNddcNddimsNpiiddnnvihddiyNgvaavaaro| mucchAnimIliyaccho aha nihao so mahIvaiNA / / 17 / / etthaMtaraMmi tiyasaMgaNAhiM viysNtsurhikusumbhro| jayajayasaDhummIso pammukko naravaisiraMmi / / 18 / / hAraddhahAra-kaMcIkalAva-maNimauDamaMDiyasarIrA / raNajjhaNiramahuraneurakhapUriyadasadisAbhAgA / / 19 / / nvpaariyaaymNjrisorbhrhsummilNtbhslkulaa| dhariyadhavalAyavattA tahAgayA devayA ekkA / / 20 / / jummaM / mallayoH iva kSaNamutthAya patana-parivartanodvalanabhImaH / sarabhasahasadbhUtaH atha jAtaH samarasaMrambhaH / / 16 / / nibiDabhujadaNDacaNDimAsampIDanavighaTitA'GgavyApAraH | __ mUrchAnimIlitA'kSaH atha nihataH saH mahIpatinA / / 17 / / atrAntare tridazA'GganAbhiH vikasatsurabhikusumabharaH / jayajayazabdonmizraH pramuktaH narapatizIrSe / / 18 / / haaraa'rdhhaar-knycukiiklaap-mnni-mukuttmnndditshriiraa| raNajjhaNitamadhuranUpurakhapUritadazadigbhAgA / / 19 / / navapArijAtamaJjarIsaurabharabhasonmiladbhasalakulA | dhRtadhavalA''tapatrA tathA''gatA devatA ekA ||20|| yugmm|| mallonI jema muSTi-yuddha karatAM, kSaNamAM paDatAM, kSaNamAM uThatA, kSaNamAM ghumarI mAratAM, kSaNamAM kudatA evA temanI yuddhanI pravRtti bhAre bhayaMkara thai ane temAM utAvaLe Avela bhUto hasatA hatA. (16) evAmAM rAjAe daDha bhujadaMDathI atyaMta dabAvatAM aMga-ceSTA vinAnA ane mUchathI baMdha AMkhovALo te rAjA 43 52 // bhUta 42|yo. (17) te samaye devAMganAoe vikAsa pAmatA sugaMdhI puSpo, jaya jayAravapUrvaka rAjAnA zire nAkhyAM, (18) temaja hAra, ardhahAra, kAMcI-kaMcukIkalApa, maNi-mugaTathI zarIra zaNagArIne raNajhaNATathI madhura dhvani karatA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 zrImahAvIracaritram tIe bhaNiyaM 'narasiMgha! nicchiyaM taMsi ceva nrsiNgho| jeNesa mahApAvo khattiyakhayakArao nihao' / / 21 / / raNNA bhaNiyaM 'kaha devi! kahasu khattiyakhayaMkaro esa? | mai jIvaMte saMpai', paDibhaNai nivaM tao devI / / 22 / / 'eeNa kiMpi siddhiM samIhamANeNa pAvasamaNeNa / haNiyA kaliMga-vaMgaMga-hUNa-paMcAlapamuhanivA / / 23 / / diTThippavaMca-mAiMdajAlapamhehiM kUDakavaDehiM / acchariyAI dAviMtaeNa ko ko na vA naDio? ||24 / / tayA bhaNitaM 'narasiMha! nizcitaM tvamasi eva narasiMhaH / yena eSaH mahApApaH kSatriyakSayakArakaH nihataH' / / 21 / / rAjJA bhaNitaM-'kathaM devi! kathaya kSatriyakSayakaraH eSaH? | mayi jIvati sampati' pratibhaNati nRpaM tataH devI / / 22 / / 'etena kimapi siddhiM samIhamAnena pApazramaNena / hatAH kaliGga-vaGgA'Gga-hUNa-paJcAlapramukhanRpAH / / 23 / / dRSTiprapaJca-mRgendrajAlapramukhaiH kUTakapaTaiH | AzcaryANi dApayatA kaH kaH na vA nATitaH / / 24 / / jhAMjharathI AkAzanA daze dizAbhAgane pUratA nUtana pArijAta-maMjarInI sugaMdha para satvara bhegA thatA bhramara samUhathI yukta tathA zveta chatrane dhAraNa karanAra evI eka devI tyAM AvI (1920) ane kahevA lAgI ke he narasiMha! tuM kharekhara narasiMha-puruSomAM siMha samAna che, ke jethI kSatriya-kuLano kSaya 12nAra meM mahApApIne bhArI nAghyo.' (21) eTale rAjAe kahyuM- he devI! hajI mArA jIvatAM, e kSatriya-kuLano kSaya karanAra zI rIte? te kaho." tyAre devIe rAjAne jaNAvyuM ke "kaMi paNa siddhine icchatA evA e pApI zramaNe kaliMga, vaMga, aMga, hUNa, paMcAla pramukha dezonA rAjAone mArI nAkhyA. (22/23) athavA daSTi-prapaMca, iMdrajAla pramukha kUDa-kapaTathI Azcaryo batAvatAM eNe kone nacAvyA nathI? (24) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 caturthaH prastAvaH na ya keNavi esa jio na yAvi eyassa lakkhiyaM sIlaM | tumae ubhayapi kayaM ahaha maI nimmalA tujjha / / 25 / / iya tuha asarisasAhasasuMdaracarieNa hariyahiyayAe / mama sAhasu kiMpi varaM jeNAhaM tujjha pUremi' ||26 / / tAhe mauliyakarakamalaseharaM nAmiuM siraM raayaa| bhaNai 'tuha daMsaNAo'vi devi! anno varo pavaro?' ||27 / / bhaNiyaM surIe 'naravara! iyarajaNovva na jaivi patthesi / tahavi tuha vaMchiyattho hohI majjhANubhAveNa' ||28 / / na ca kenA'pi eSaH jitaH na cA'pi etasya lakSitaM shiilm| tvayA ubhayamapi kRtam aho! matiH nirmalA tava / / 25 / / iti tava asadRzasAhasasundaracaritena hRthRdyaayaaH| mama kathaya kimapi varaM yenA'haM tava pUrayAmi' ||26 / / tadA mukulitakarakamalazekharaM nAmayitvA zIrSaM raajaa| bhaNati 'tava darzanataH api devi! anyaH varaH pravaraH (kaH)?' ||27 / / bhaNitaM sUryA 'naravara! itarajanaH iva na yadyapi prArthayasi / tathApi tava vAJchitArthaH bhaviSyati mamA'nubhAvena' ||28 / / e koithI jItAyo nathI, tema enuM zIla koinA jANavAmAM Avela nathI. tame e baMne karyo. aho! tArI nirmaNa bhAta! (25) A tArA asAdhAraNa sAhasayukta suMdara caritrathI hRdaye prasanna thayela evI mane kaMi paNa varadAna nivedana 72, 4thI hu~ tArI 427 / pUrI OM." (27) tyAre rAjAe joDelA hastakamaLarUpI mALAthI yukta mAthAne namAvIne kahyuM ke- he devI! tArA darzana sivAya jITuM zreSTha 12 zuMcha?' (27) devI bolI- he nareMdra! sAmAnya jananI jema jo ke tuM vara mAgato nathI, tathApi mArA prabhAvathI tAro manoratha pUrI thaze.' (28) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 iya bhaNie naravaiNA parAe bhattIe paNamiyA devI / lacchivva puNNarahiyANa jhatti addaMsaNaM pattA / / 29 / / zrImahAvIracaritram nariMdo'vi tArisamaccabbabhuyaM devIrUvaM sahasacciya nayaNagoyaramaikkaMtamuvalabbha ciMtAkallolamAlAulo evaM paribhAvei - kimeyaM sumiNaM uAhu bibhIsiyA ahavA eyassa ceva duTTakAvAliyassa mAyApavaMco kiM vA mama maivibbhamo uyAhu avitahameyaMti?, iya jAva nivo saMdehadolamAlaMbiuM vikppei| 'mA kuNasu saMsayaM' tAva vArio gayaNavANI / / 1 / / ghorasivovi matto iva, mucchio iva, daDhadughaNatADio iva, mahApisAyanipphaMdIkao iva, musiyasAravakkharo iva, piyavirahamahAgahagahio iva, duTTosahapANappaNaTThacittaceyaNo iti bhaNite narapatinA parayA bhaktyA praNatA devI / lakSmIH iva puNyarahitAnAM jhaTiti adarzanaM prAptA / / 29 / / narendraH api tAdRzamatyadbhUtaM devIrUpaM sahasA eva nayanagocaramatikrAntam upalabhya cintAkallolamAlA''kulaH evaM paribhAvayati 'kimetat svapnam utAho bibhISikA?, athavA etasyaiva duSTakApAlikasya mAyAprapaJcaH, kiM vA mama mativibhramaH, utAho avitathametad' iti ? iti yAvad nRpaH sandehadolAmAlambya vikalpayati / 'mA kuru saMzayaM tAvad vAritaH gaganavANyA / / 1 / / ghorazivaH api mattaH iva mUrcchitaH iva dRDhamudgaratADitaH iva mahApizAcaniSpandIkRtaH iva, muSitasAropaskaraH iva, priyavirahamahAgrahagrahitaH iva, duSTauSadhapAnapraNaSTacittacetanaH iva kSaNAntaraM sthitvA ema devIe kahetAM, rAjA pa2ma bhaktithI tene namyo. evAmAM puNyahIna janonI lakSmInI jema devI tarata adRzya thA ga. (28) te vakhate atyaMta adbhuta evuM devInuM tevA prakAranuM rUpa ekadama naja2thI dUra thatuM jANIne ciMtA rUpI mojAonI zreNIthI vyAkuLa rAjA ciMtavavA lAgyo ke-'are! A zuM svapna ke bibhISikA (=bhayakArI) che? athavA duSTa kApAlikano mAyAprapaMca che? mAro mativibhrama che ke pachI satya che?' e pramANe rAjA zaMkAnA hIMcake besIne jeTalAmAM vikalpa kare che, teTalAmAM AkAza-vANIe tene aTakAvyo De' he bhUpAla ! saMzaya na 42. (1) evAmAM ghoziva paNa jANe madonmatta thayo hoya, mUrchita banyo hoya, atyaMta mudnagarathI jANe marAyo hoya, mahApizAce jANe ceSTA rahita karyo hoya, sAra cIjo jANe lUTAi gai hoya, priyaviraharUpa moTA vaLagADavALo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 355 iva khaNaMtaraM ciTThiya sisiramArueNa samAsAsiyasarIro, thovovaladdhaceyaNo, maMdamaMdamummIliyaloyaNajuyalo, lajjAvasavisaMtulasavvaMgovaMgo, aidINavayaNo dIhamussasiya rAyANamavaloiuM pvtto| naravaiNAvi daDhasaMjAyakaruNabhAveNa 'aidukkhio esotti uvalakkhiya bhaNio ghorasivo-'bho kimvloesi?|' ghorasiveNa sagaggayaM bhaNiyaM 'mahArAya! avaloemi niyakammapariNaivilasiyaM, / rAiNA bhaNiyaM 'kimevaM savisAyaM jNpsi?| savvahA dhIro bhava, parihara durajjhavasAyaM, paricaya kovakaMDu, vimuMca vijayAbhilAsaM, aNusara pasamAbhiraiM, piyasu karuNArasaM, pariciMtesu juttAjuttaM, samujjhasu khuddajaNociyaM vAvAraMti / aha samIhiyatthasiddhI na jAyatti sammasi tA giNhasu imaM parikuviyakayaMtajIhAkarAlaM, nIlapahApaDalasAmaliyasayaladisicakkavAlaM mama krvaalN| karesu mama sarIraviNAsaNeNa niyasamIhiyasiddhiM, jao mukko mae saMpayaM porisAbhimANo tuha kajjasAhaNaThThAetti / avi yaziziramarutA samAzvAsitazarIraH, stokopalabdhacetanaH, mandaM mandam unmilitalocanayugalaH, lajjAvazavisaMsthulasarvAGgopAGgaH, atidInavadanaH dIrgham ucchvasya rAjAnam avalokayituM prvRttH| narapatinA api dRDhasaJjAtakaruNabhAvena 'atiduHkhitaH eSaH' iti upalakSya bhaNitaH ghorazivaH 'bhoH kim avalokayasi?' | ghoraziveNa sagadgadaM bhaNitaM 'mahArAja! avalokayAmi nijakarmapariNativilasitam' rAjJA bhaNitaM 'kim evaM saviSAdaM bhaNasi? | sarvathA dhIraH bhava, parihara duradhyavasAyam, parityaja kopakaNDum, vimuJca vijayA'bhilASam, anusara prazamA'bhiratim, piba karuNArasam, paricintaya yuktAyuktam, samujjha kSudrajanocitaM vyApAram / atha samIhitA'rthasiddhiH na jAtA iti zyAmo'si tataH gRhANa idaM parikupitakRtAntajihvAkarAlaM, nIlaprabhApaTalazyAmalita(=zyAmIkRta)sakaladikcakravAlaM mama krvaalm| kuru mama zarIravinAzanena nijasamIhitasiddhim, yataH muktaH mayA sAmprataM pauruSAbhimAnaH tavakAryasAdhanArtham / api choya tathA duSTa auSadhanA pAnathI jANe citta-cetanA naSTa thayAM hoya evo te kSaNavAra rahI, zItala pavanathI zarIrane AzvAsana maLatAM kaMIka cetanA AvatAM, haLave haLave locana ughADI, lajjAne lIdhe sarvAge vyAkuLa thatAM atidIna mukhe dIrgha nisAsA mUkatAM te rAjAne jovA lAgyo. eTale tene ati duHkhita jANI atyaMta karUNA utpanna thatAM rAjA paNa ghorazivane kahevA lAgyo ke-"are! zuM juve che?" tyAre ghorazive gadgad avAje kahyuM- he mahArAja! huM mArA karma-pariNatino prabhAva jouM chuM." rAjA bolyo-"kema Ama viSAdasahita bole che? have sarvathA dhIra thA, duSTa adhyavasAyane tajI de, kopanI khaNaja mUkI de, vijayanI AzA taja, prazamamAM prema rAkha, karUNA-rasanuM pAna kara, yogyAyogyano vicAra lAva, tathA sudrajanone ucita pravRttino parityAga kara. vaLI iSTArthanI siddhi na thai, ema samajI jo tane atyAre kheda thato hoya, to kupita kRtAMtanI jIlDA samAna vikarAla ane nIla prabhAsamUhathI badhI dizAone zyAma banAvanAra evI A mArI taravAra le ane mArA zarIranA vinAzathI tuM tArI iSTa-siddhi karI le; kAraNa ke tArA kAryanI siddhi mATe huM have mArA baLanuM abhimAna mUkI dauM chuM. ane vaLI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrImahAvIracaritrama acchau taraMgabhaMguramasAragaM niyasarIrayaM duure|| jIyaMpi hu parahiyakAraNeNa dhAriMti sappurisA / / 1 / / jaM puNa paDhama ciya tujjha kAraNe no samappio appA / vihio ya jhANaviggho eyaM naNu kAraNaM tattha / / 2 / / mama virahe esa jaNo eso nIsesasAhuvaggo y| dhammabbhaMsamavassaM pAvissai pAvaloyAo / / 3 / / iNhiM tuha guru dukkhaM uvalakkhiya baddhakakkhaDasahAvaM / niravekkhaM majjha maNo jAyaM sesesu kajjesu / / 4 / / ghorasiveNa bhaNiyaM 'mahAbhAga! mA evmullvesu| jIvasu tumaM majjIvieNAvi jAva astu taraGgabhaGguram asArakaM nijazarIrakaM duure| jIvitamapi khalu parahitakAraNena dhArayanti satpuruSAH ||1|| yatpunaH prathamameva tava kAraNe na samarpitaH aatmaa| vihitazca dhyAnavighnaH etad nanu kAraNaM tatra / / 2 / / mama virahe eSaH janaH eSaH niHzeSasAdhuvargazca / dharmabhraMzamavazyaM prApsyanti pApalokataH / / 3 / / idAnIM tava guruduHkhamupalakSya baddhakarkazasvabhAvam / nirapekSaM mama manaH jAtaM zeSeSu kAryeSu / / 4 / / ghorazivena bhaNitaM 'mahAbhAga! mA evmullp| jIva tvaM majjIvitenA'pi yAvad jaladhi-kulazaila taraMga samAna kSaNabhaMgura ane asAra evuM potAnuM zarIra to dUra raho, paraMtu puruSo potAnA jIvitane paNa parahitane mATe ja dhAraNa kare che. (1) chatAM prathama tArA kAraNe meM mAro deha-AtmA arpaNa na karyo ane dhyAna-bhaMga karAvyo, temAM khAsa karIne me // 25 // tuM. (2) bhA2vi24 thatai lets-4% tathA sAdhu avazya pApI dotthI dharma-bhraSTatA pAmaze, (3) paraMtu atyAre tAruM bhAre duHkha jotAM mAruM mana atyaMta kaThina thai zeSa kAryomAM nirapekSa thayuM che. (4) ghorazive kahyuM- he mahAbhAga! ema na bola. tame jyAM sudhI samudro, kulaparvato, caMdra, tArA ane sUrya vidyamAna che, tyAM sudhI mArA jIvitanA bhoge paNa dIrdhAyuSI raho, mArA para khuza thAva ane mane eka prasAda Apo." rAjA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 357 jlhi-kulsel-ssi-taary-divaayre| pasIyasu me, viyarasu ekkaM psaayNti| rAiNA bhaNiyaM / 'kimevaM vAharasi?, jIviyadANAo'vi kimavaramadeyaM? tA asaMbhaMto patthesu / ' ghorasiveNa bhaNiyaM-'jai evaM tA aNujANasu mama eyaMmi pajjalaMtajAlAsahassakavaliyasalabhakulasaMkule, misimisaMtaddhadaddhakalevarucchalatavissagaMdhuddhare masANahuyAsaNe pavesujjamaM / havasu dhammabaMdhavo, nannahA me puvvavihiyamahApAvapavvayakkaMtassa avassaM vissAmo bhvissitti|' raNNA bhaNiyaM / 'kuo tuha puvvaM pAvasaMbhavo?, jao kayAiM tumae vivihAiM tavaccaraNAI, ApUriyAI pAvabhakkhaNadakkhAiM maMtajjhANAI, pUiyAiM devakamakamalAiM, nivvattiyAI veyarahassajjhayaNAiM, uvAsio gurujaNo, pavaTTiyA dhammamaggesu paanninno| tA na savvahA vottumavi juttameyaM bhavArisANaM', ghorasiveNa bhaNiyaM-'mahArAya! alamalaM mama pAsaMDicaMDAlassa, vIsatthaghAiNo, payaDiyavicittakUDakavaDassa, dakkhinnarahiyassa, nisAyarasseva nikkaruNassa, shshi-taark-divaakraaH| prasIda mayi, vitara ekaM prsaadm|' rAjJA bhaNitaM 'kimevaM vyAharasi? jIvitadAnataH api kimaparamadeyam? tasmAd asambhrAntaH praarthy|' ghorazivena bhaNitaM 'yadi evaM tataH anujAnIhi mama etasmin prajvalajjvAlAsahasrakavalitazalabhakulasaGkule, prajvaladardhadagdhakalevarocchaladvisragandhoddhUre smazAnahutAzane pravezodyamam / bhava dharmabAndhavaH / nA'nyathA mama pUrvavihitamahApApaparvatA''krAntasya avazyaM vizrAmaH bhvissyti| rAjJA bhaNitaM 'kutaH tava pUrvaM pApasambhavaH?, yataH kRtAni tvayA vividhAni tapazcaraNAni, ApUritAni pApabhakSaNadakSANi mantra-dhyAnAni, pUjitAni devakramakamalAni, nirvartitAni vedarahasyA'dhyayanAni, upAsitaH gurujanaH, pravartitAH dharmamArgeSu prANinaH / tasmAd na sarvathA vaktumapi yuktametad bhavAdRzAnAm / ghorazivena bhaNitaM 'mahArAja! alam alaM mama pASaNDicaNDAlasya, vizvastaghAtinaH, prakaTitavicitrakUTakapaTasya, dAkSiNyarahitasya, nizAcarasya iva niSkaruNasya, kimpAkataruphalasyeva bahirmAtraramaNIyasya, bakasyeva bolyo-"Ama kema bole che? zuM jIvitadAna karatAM paNa bIjuM kAMi adeya hoi zake? to kaMi paNa saMkoca pAmyA vinA mAgI le." ghorazive jaNAvyuM-"jo ema hoya to mane paravAnagI Apo ane baLatI hajAro jvALAomAM pataMga-samUhane bhakSya banAvanAra tathA atyaMta baLI rahelA ardhadagdha kalevaromAMthI uchaLatA durgadhane lIdhe agamya evA zmazAnanA agnimAM praveza karavA dyo. ema karatAM mArA dharmabaMdhu thAo. pUrve karelAM mahApAparUpa parvata vaDe trAselA mane bIjI koI rIte zAMti thavAnI ja nathI.' rAjAe kahyuM-"tane pUrve pApano saMbhava kyAMthI? kAraNa ke teM to vividha tapa karela che, pApane TALanAra maMtra-dhyAnAdi AcaryA che, devatAonAM caraNa-kamaLa pUjyAM che, vedanA rahasyarUpa adhyayano jANI lIdhAM che. gurujananI upAsanA karI che, tathA prANIone dharmamArgamAM pravartAvyA che. mATe tamArA jevAne ema bolavuM paNa sarvathA ayukta che.' ghoraziva bolyo-"he mahArAja! basa karo, basa karo. pAkhaMDIomAM caMDAla samAna, vizvAsa pAmelAno ghAta karanAra, vicitra kUDa-kapaTane pragaTa karanAra, dAkSiNyarahita, rAkSasanI jema niSkaruNa, kiMpAkanA phaLanI jema mAtra bahArathI ja suMdara, bagalAnI jema hAtha-paganA pracArane Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrImahAvIracaritram kiMpAgataruphalasseva bAhiramettaramaNIyassa, bagasseva susaMjamiyapANi-ppAyappayArassa, bhuyaMgamasseva paracchiddAvaloyaNanirayassa, dujjaNasseva muhamahurabhAsiNo saMkittaNeNaM / evaM ca savvahA viratto'mhi pAvapaMkapaDihatthAo niykddevraao| neva ya anno paavvisohnnovaao|' rAiNA bhaNiyaM 'bho bho kimevaM puNo puNo attANaM attANaM va purisaM duusesi?| payaDakkharaM niveesu niyapuvvavittaMtaM / ' ghorasiveNa bhaNiyaM 'mahArAya! garuo esa vuttNto|' rAiNA bhaNiyaM 'kimajuttaM?, sAhesu / ' ghorasiveNa bhaNiyaM 'jai evaM tA nisAmehi asthi sarasaritusAra pavittaparisarudde saM, vivihAvaNa-bhavaNamAlAvibhUsiyaM, samUsiyasiyavejayaMtIrehaMtasuramaMdirasiharaM siribhavaNaM nAma nyrN| tattha ya payaMDamAyaMDamaMDaluddAmapayAvaparisosiyavipakkhajalAsao aNegasamaravAvAraviDhattajaso avaMtiseNo nAma rAyA ahesi, jassa vijayajattApatthiyassa, patthivasahassANugammamANamaggassa udaMDapuMDarIyasusaMyamita-pANi-pAdapracArasya, bhujaGgamasyeva parachidrA'valokananiratasya, durjanasyeva mukhamadhurabhASiNaH saGkIrtanena / evaM ca sarvathA viraktaH ahaM pApapaGkapUrNAd nijakalevarAt / naiva ca anyaH paapvishodhnopaayH|' rAjJA bhaNitaM 'bhoH bhoH! kimevaM punaH punaH AtmAnam atrANam iva puruSaM dUSayasi? / prakaTA'kSaraM nivedaya nijpuurvvRttaantm|' ghorazivena bhaNitaM 'mahArAja! gurukaH eSaH vRttaantH| rAjJA bhaNitaM 'kimayuktam? kathaya / ' ghorazivena bhaNitaM 'yadi evaM tataH niHzruNu - asti surasarittuSArapavitraparisaroddezam, vividhA''paNa-bhavanamAlAvibhUSitam, samucchritazvetavaijayantIrAjamAnasuramandirazikharaM zrIbhavanaM nAma ngrm| tatra ca pracaNDamArtaNDamaNDaloddAmapratApaparizoSitavipakSajalAzayaH anekasamaravyApArArjitayazAH avantisenaH nAmA rAjA AsIt, yasya vijayayAtrAprasthitasya, pArthivasahasrA'nugamyamAnamArgasya uddaNDapuNDarIkapANDurachatrA''cchAditagaganAbhogAH saMyamita karanAra, sApanI jema paranA chidra jovAmAM parAyaNa ane durjananI jema mukhathI mIThuM bolanAra evo huM kIrtana-guNagAnane koi rIte lAyaka nathI. e pramANe pApa-paMkathI bharelA mArA A kalevara thakI huM sarvathA virakta thayo chuM. vaLI pApa-zuddhino anya koi upAya nathI.' rAjAe kahyuM "are! Ama vAraMvAra nirAdhAra puruSanI jema potAne kema dUSita kare che? tuM tAro pUrva vRttAMta pragaTa rIte kahI de.' ghoraziva bolyo-"he nareMdra! e vRttAMta bahu moTo che." rAjAe kahyuM "temAM zuM ayukta che? kahI batAva." ghoraziva kahevA lAgyo-"jo ema hoya to sAmago gaMgAnA tuSAra jaLakaNothI jenI AsapAsano pradeza pAvana thai rahyo che, vividha bajAro ane bhavanazreNithI vibhUSita tathA jyAM bAMdhela zveta dhvajAothI devamaMdironA zikharo zobhI rahyAM che evuM zrIbhavana nAme nagara che. tyAM avaMtisena nAme rAjA ke je pracaMDa sUrya samAna utkaTa pratApavaDe vipakSarUpa jaLAzayane zoSavanAra tathA aneka yuddha karavAthI yaza pAmela hato. hajAro rAjAonA parivArathI parivarela evA jenI vijayayAtrAnA pramANamAM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 359 paMDuracchattacchAiyagayaNAbhogA naTThadivasA(disA?)vagAsavva sohaMti dasa disAbhAgA, jassa ya gajjaMtamattakuMjaragaMDatthalagalaMtaniraMtaramayajalAsArajAyaduddiNaMdhayArabhIyAbhisAriyavva aNusarai kavADaviyaDaM vacchatthalaM rAyalacchI, jassa cauvvihAujjaghoraghosaM mehoharasiyaMpiva soUNa dUraM palAyaMti rAyahaMsA, jassa samaraMgaNesu rosAruNAo paDisuhaDesu paDibiMbiyAo papphulla-sukumArakaravIrakusumamAlAuvva rehiMti ditttthiio| tassa ya niyarUvalAvannajovvaNaguNAvagaNiyaraippavAyAo, nIsesapaNaiNIpahANAo duve bhAriyAo ahesi, pattalehA maNoramA y| paDhamAe jAo ahamekko putto vIraseNo nAma, biyAe puNa vijayaseNotti / gAhiyA do'vi amhe dhaNuvveyaparamatthaM, kusalIkayA citta-pattaccheyaviNoesu, sikkhaviyA ya kheDayakhaggaguNavaNiyaM, jANAviyA mahallajuddhaM, kiM bahuNA?, muNAviyA savvakalAkalAvaM | naSTadivasA(diga?)'vakAzaH iva zobhante dazadigbhAgAH, yasya ca garjanmattakuJjaragaNDasthalagalannirantaramadajalA'sArajAtadurdinA'ndhakArabhItA'bhisArikA iva anusarati kapATavikaTaM vakSasthalaM rAjalakSmIH.., yasya caturvidhA''todya(Ayudha?)ghoraghoSaM meghaugharasitamiva zrutvA dUraM palAyanti rAjahaMsAH..., yasya samarAGgaNeSu roSA'ruNe, pratisubhaTeSu pratibimbite, praphulla-sukumArakaNavIrakusumamAle iva rAjete dRssttii| tasya ca nijarUpa-lAvaNya-yauvana-guNAvagaNitaratipravAde, niHzeSapraNayinIpradhAne dve bhArye AstAm, patralekhA manoramA ca / prathamAyAH jAtaH ahamekaH putraH vIrasena nAmA, dvitIyAyAH punaH vijayasenaH iti / grAhitau dvau api AvAM dhanurvedaparamArtham, kuzalIkRtau citra-patracchedavinodeSu zikSApitA ca kheTaka-khaDgaguNavaNijam, jJApitaM mahAyuddham, kiM bahunA?, jJApitaM srvklaaklaapm| atyaMta vikAsa pAmela puMDarIka kamaLa samAna pILA chatrathI AkAza DhaMkAI jatA, divasano(dizAno?) bhAga jANe naSTa thayo hoya tema daze dizAo zobhatI hatI, gAjatA unmatta hAthIonA gaMDasthaLa thakI niraMtara gaLatA madajaLanI vRSTithI thayela durdina-aMdhakArane lIdhe bhaya pAmela menAnI jema rAjalakSmI kapATa samAna vistRta jenA vakSa:sthaLane anusarI rahI hatI, meghasamUhanA garjArava samAna jenA cAra prakAranA zastrano ghora ghoSa sAMbhaLatAM rAjahaMso dUra bhAgI jatA hatA, vaLI samarAMgaNamAM jenI dRSTi roNAruNa, zatrunA subhaTo pratye pratibiMbita ane vikAsa pAmela kaNeranI kusumamALAtulya sukumAra tathA pracaMDa paNa hatI. tene patralekhA ane manoramA nAmanI be rANIo ke jemaNe potAnA rUpa, lAvaNya ane yauvana-guNathI ratinI khyAtinI avagaNanA karI hatI tathA badhI ramaNIomAM je pradhAna-mukhya hatI. prathama rANIne huM virasena nAme eka putra thayo ane bIjI manoramAne vijayasena nAme putra thayo. amo baMne dhanurvedano paramArtha zIkhyA, citra, patra-cchedAdi vinodamAM ame kuzaLa thayA, DhAlataravAranI cAlAkImAM catura thayA, temaja moTuM yuddha karavAnI paNa kaLA zIkhyA, vadhAre to zuM? paNa badhI kaLAomAM ame pUrNa pravINa thayA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrImahAvIracaritrama ___ annayA ya uciotti pariciMtiya ThAvio'haM tAeNa juvarAyapae, dinnA ya majjha lADacoDa-marahaTTha-soraTThapamuhA desA kumArabhuttIe / paripAlemi juvarAyattaNaM | mamaMpi aNumaggamaNusarai suhaDADovasaMkuDA, pagalaMtagaMDatthalA dppuddhrsiNdhurghddaa| mamAvi maggao dhAvaMti taralataraturaMgapahakarA, majjhapi parasu-sella-caMDagaMDIva-saravisara-kuMta-gayApaharaNahatthAI vittharaMti cauddisiMvi purisblaaiNti| duiyassavi majjha savattabhAuNo dinnAiM tAraNa kaivaya gaamsyaaii| evaM ca visayasuhamaNuhavaMtANaM vaccaMti vAsarA | aNNayA khaNavipariNAmadhammayAe jIvaloyavilasiyANaM, paisamayaviNAsasIlayAe AuyakammadaliyANaM, appaDihayasAsaNattaNao jamamahArAyassa, suriMdacAvacavalayAe piyajaNasaMpaogasamubbhavasuhassa pAvio avaMtiseNarAyA paMcattaMti / kayaMmi ya tammayakicce maMtisAmaMta-sarIrarakkhappAmokkhapahANaloeNa nivesio'haM raaype| payaTTiyAiM mae tAyassa ___ anyadA ca ucitaH iti paricintya sthApitaH ahaM tAtena yuvarAjapade, dattAH ca mahyaM lATa-colamahArASTra-saurASTrapramukhAH dezAH kumArabhuktau / paripAlayAmi yuvraajtvm| mamA'pi anumArgamanusaranti subhaTA''TopasakulAH, pragaladgaNDasthalAH darpodbhUrasindhuraghaTAH / mamA'pi mArgataH dhAvanti taralataraturagapathakarAH, mamA'pi parazu-bANa-caNDagANDIva-zaravisara-kunta-gadA-praharaNahastAni vistRNvanti caturdikSvapi puruSabalAni / dvitIyAyA'pi mama sapatnabhrAtre dattAni tAtena katipayagrAmazatAni / evaM ca viSayasukhaM anubhavatoH vrajanti vaasraanni| _anyadA kSaNavipariNAmadharmatayA jIvalokavilasitAnAm, pratisamayavinAzazIlatayA AyuSkakarmadalikAnAm, apratihatazAsanatvAd yamamahArAjasya, surendracApacapalatayA priyajana-samprayogasamudbhavasukhasya prAptaH avantisenarAjA paJcatvam / kRte ca tanmRtakArye mantri-sAmanta-zarIrarakSa(ka)pramukhapradhAnalokena nivezitaH ema ekadA mane yogya samajIne pitAe yuvarAjapade sthApana karyo ane bhogavaTAmAM lATa, cola, saurASTra, mahArASTra pramukha dezo ApyA. huM te yuvarAjapaNuM pALavA lAgyo. subhaTonA ADaMbarayukta, madajaLane jharatA tathA darpathI uddhata evI gajaghaTA mArI pAchaLa cAlavA lAgI, capaLa azvonA samUha mArA mArge doDatA ane parazu, zalya, pracaMDa dhanuSya, bANano samUha, bhAlA, gadA pramukha zastrone dhAraNa karatA sainyo paNa mArI cotarapha cAre dizAomAM phelAine rahetA hatA, temaja bIjA mArA sAvakAbhAine paNa pitAe ghaNAM gAmo ApyAM. e pramANe viSaya-sukha bhogavatAM amArA divaso javA lAgyA. evAmAM eka divase, jIvalokanA vilAsa kSaNabhaMgura hovAthI, AyukarmanA daLIyAM pratisamaye vinAzazIla hovAthI, yamarAjanuM zAsana apratihata cAlavAthI ane priyajananA saMyogajanya sukhanI iMdradhanuSyanI jema sAkSAt capaLatAne lIdhe avaMtisena rAjA maraNa pAmyo. tenuM mRtakArya karyA pachI maMtrI, sAmaMta, aMgarakSaka pramukha pradhAna Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 caturtha prastAvaH saggaMgayassa kaeNa taDiya-kappaDiya-dINANAhANissiya-videsiyajaNANa mahAdANAiM, kArAviyAI uttuMgasiMgasuMdarAI devamaMdirAI, nirUviyAiM avaariysttaaii| kAlakkameNa ya vigao mama sogo, vasIkayaM sAmaMtacakkaM, nivvAsiyA niyamaMDalaviluMpagA, payaTTio puvvpurismggo| annayA ya siyasiMdhurakhaMdhagao vilyaajnndhuvvmaannsiycmro| dhariyadhavalAyavatto kiMkaranaraniyarapariyario ||1|| ____ ummggpyttttddaamturyghttttkkhuddhyroho| nayarAo niggao'haM vaNalacchIpecchaNaTThAe / / 2 / / juggaM / jAva ya tattha pecchAmi puppha-phalasamiddhabaMdhuraM taruNatarugaNaM, paribbhamAmi mAhavIlayAharesu, ahaM raajpde| pravartitAni mayA tAtasya svargaM gatasya kRtena(=nimittena) taTika-kArpaTika-dInA'nAthA'nizritavaidezikajanAnAM mahAdAnAni, kArApitAni uttuGgazRGgasundarANi devamandirANi, nirUpitAni avAritasatvAni / kAlakrameNa ca vigataH mama zokaH, vazIkRtaM sAmantacakram, nirvAsitA nijamaNDalavilumpakAH, pravartitaH pUrvapuruSamArgaH / anyadA ca zvetasindhuraskandhagataH vilayAjanadhUyamAnazvetacAmaraH / dhRtadhavalA''tapatraH kiMkaranaranikaraparivRttaH / / 1 / / unmaargpvRttoddaamturgghttotkhaatordhvrjaughH| nagarAd nirgataH ahaM vanalakSmIprekSaNArtham / / 2 / / yugmam / ___ yAvacca tatra prekSe puSpa-phalasamRddhabandhuraM taruNatarugaNam, paribhramAmi mAdhavIlatAgRheSu, avalokayAmi janoe mane rAjya para besAryo; eTale svargastha tAtanA nimitte meM, kApeTika, taTika (= eka prakAranA saMnyAsI) dIna, anAtha, anizrita, vaidezika janone ghaNuM dAna ApyuM, UMcA zikharothI zobhatA devAlayo karAvyAM, temaja balavaMtonI paNa kadara karI. ema anukrame mAro zoka dUra thayo, eTale sAmaMtone meM vaza karyA, potAnI hadamAM upadrava karanArA luMTArAone deza nikAla karyA tathA pUrva puruSono mArga calAvyo. eka vakhate zveta hAthIpara besIne vArAMganAoe zveta cAmara DhALatAM, ujvaLa chatra dhAraNa karatAM, kiMnara ane puruSonA parivArathI parivRta ane unmArge pravartelA tophAnI azvoe bahu ja raja uDAvatAM, vana-lakSmI jovA mATe nagarathakI huM bahAra nIkaLyo (1/2) jeTalAmAM tyAM puSpa-phaLathI manohara komaLa vRkSo jouM chuM, mAdhavI-latAgRhomAM bhramaNa karuM , kadalI-patronI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrImahAvIracaritram avaloemi kayalIdalANaM ruMdattaNaM, nirikkhAmi saMpiMDiyasasikhaMDapaMDuraM keyaipattasaMcayaM, agghAemi aNagghabaulamAliyAsurahiparimalaM, karemi karataleNa sorabhabharalobhamilaMtaraNajjhaNaMtaphullaMdhayariMcholilihijjamANamayaraMdaM navasahayArImaMjarIpuMjaM tAva sahasacciya sumi niyapariyaNakalayalaM / kahaM ? sAmI! pecchaha gayaNaMgaNaMmi kaha vaTTae mahAjujjhaM ? / sajjhasakaramaibhImaM surANa vijjAharANaM vA / / 1 / / evaM soccA maevi uttANIkayAnimesaloyaNeNa uDDhamavaloyamANeNa diTThA vivihappayArehiM jujjhamANA gayaNaMmi vijjAharA / te ya evaM jujjhaMti kadalIdalAnAM rundatvam, nirIkSe sampiNDitazazikhaNDapANDuraM ketakIpatrasaJcayam, jighrAmi anarghyabakulamAlikAsurabhiparimalam, karomi karatalena saurabhabharalobhamiladraNajhaNatpuSpandhaya-paGktilihyamAnamakarandaM navasahakAramaJjarIpuJjaM tAvat sahasA eva zruNomi nijaparijanakalakalam / katham svAmin! prekSasva gaganA'GgaNe kathaM vartate mahAyuddham / sAdhvasakaram atibhImaM surANAM vidyAdharANAM vA / / 1 / / evaM zrutvA mayA'pi uttAnIkRtA'nimeSalocanena urdhvamavalokamAnena dRSTAH vividhaprakAraiH yudhyamAnAH gagane vidyaadhraaH| te ca evaM yudhyanti - vistIrNatA nihALuM chuM, ekatra thayela candranA TukaDA jevA ujvaLa evA ketakInA patrono samUha jouM chuM, ghaNA bakula mAlatInI mALAnA suparimalane suMghuM chuM ane atyaMta sugaMdhanA lobhathI ekaThA thatA ane guMjArava karatA bhamarA jyAM madha cUsI rahyA che evI navI kerInA vRkSanI maMjarIno puMja hAthamAM lauM chuM, tevAmAM tarataja mArA parijanano kolAhala mArA sAMbhaLavAmAM Avyo ke-'he svAmin! juo, gaganAMgaNamAM kevuM mahAyuddha thAya che? ke je devo ane vidyAdharone bhayAnaka tathA atibhayaMkara bhAse che.' (1) ema sAMbhaLatAM UMcI ane apalaka AMkhothI UMce jotAM, AkAzamAM aneka prakAre yuddha karatA vidyAdharo mArA jovAmAM AvyA, teo AvuM yuddha kare che Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 caturthaH prastAvaH siyabhallaya-savvala-silla-sUla avaropparu mellahiM bhiMDimAla | vaMcAvahi takkhaNi laddharakkha puNa paharaha jaya-jasa savvapakkha ||1|| khaNu niharamuTThihiM uTThiyaMti, khaNu pacchimabhAgamaNuvvayaMti / khaNu jaNaga-jaNaNi gAlIu deMti, khaNu niyasoMDIrima kittayaMti / / 2 / / acchI nimIliya suya rahiM cira sAhiya vijayavijja, uNu khaNe khaNe jAyahiM jujjhasajja / avigaNiyamaraNa raNarasiyacitta, bhuyadaMDamahAbalamayavilitta / / 3 / / iya tesiM khayarANaM paropparaM jujjhirANamekkeNaM / lakhUNa chalaM anno pahao gurumoggareNa sire / / 4 / / zitabhallI-zavvala-kunta-zUlamaparAparaM muJcantiH bhindipaalN| vaJcayanti tatkSaNaM labdharakSaH punaH praharanti jagadyazAH sarvapakSaH ||1|| kSaNaM niSThuramuSTibhiH uttiSThanti, kSaNaM pazcimabhAgam anuvrajanti / kSaNaM janaka-jananImapazabdAn dadati, kSaNaM nijazauNDIryaM kIrtayanti / / 2 / / akSiNI nimIlIya zrutA rahasi ciraM sAdhitA vijayavidyA, tadanu kSaNe kSaNe jAyante yuddha sajjAH / avigaNitamaraNAH raNarasikacittAH, bhujadaNDamahAbalamadaviliptAH ||3|| iti teSAM khecarANAM parasparaM yudhyamAnAnAm ekena / labdhvA chalaM anyaH prahataH gurumudgareNa zirasi / / 4 / / tIkSNa barachI, zalya, trizULa ane biMdipAla vigere zastro paraspara calAvI rahyA che ane labdhalakSyathI zatrunA prahArone tatkALa cUkAvI potAnI rakSA karanArA jagatamAM yazasvI evA sarva pakSo punaH prahAra karI rahyA cha. (1) vaLI kSaNavAramAM muSTi mAravA taiyAra thAya che ane kSaNavAramAM pAchA haThe che, kSaNavAramAM mAtA-pitAne gALI de che ane kSaNavAra potAnuM zaurya vakhANe che. (2) ekAMtamAM AMkho baMdha karIne sAMbhaLelI vijayavidyA lAMbA samaye sAdhanArA, manathI yuddhanA rasavALA potAnA bhujadaMDanA pracaMDabaLanA madavALA teo maraNanI paNa darakAra rAkhyA vinA kSaNe kSaNe saMgrAma karavA sajja thAya che. ema paraspara yuddha karatA te vidyAdharomAM eke chaLathI bIjAne moTA muphTaravaDe mastakamAM prahAra karyo. (4) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 paDio dharaNIvaTTe mamaMtie vigayaceyaNo so ya / mucchAnimIliyaccho vicchAo chinnarukkhovva / / 5 / / etthaMtare tayaNumaggeNa ceva kaDDiyanisiyakhaggo padhAvio iyaro vijjAharo tassa vhnimittN| muNio ya mae jahA 'eso eyassa viNAsaNakae eti 'tti / tao mae bhaNiyA saddavehiNo dhANuhiyA aMgarakkhA ya, jahA 're re rakkhaha eyaM bhUmItalanivaDiyaM mahAbhAgaM / eyaM viNAsaNujjuyamiMtaM khayaraM paDikkhalaha' / / 1 / / asi-kheDayahatthehiM tassaMgaM chAiyaM varabhaDehiM / ogAsamalabhamANo ruddho khayaro tao bhaNai ||2|| patitaH pRthivIpRSThe mamA'ntike vigatacetanaH saH ca / mUrcchAnimIlitAkSaH vicchAyaH chinnavRkSaH iva ||5|| zrImahAvIracaritram atrAntare tadanumArgeNa eva kRSTanizitakhaDgaH pradhAvitaH itaraH vidyAdharaH tasya vdhnimittm| jJAtazca mayA yathA 'eSaH etasya vinAzakRte Agacchati' iti / tataH mayA bhaNitAH zabdavedhakAH dhanurhitAH (= dhanurdharAH) aGgarakSAH ca, yathA 're re rakSata etaM bhUmitalanipatitaM mhaabhaagm| etaM vinAzanodyutam AyantaM khecaraM pratiskhalata' / / 1 / / asi-kheTakahastaiH tasyA'GgaM chAditaM varabhaTaiH / avakAzamalabhamAnaH ruddhaH khecaraH tataH bhaNati / / 2 / / eTale cetanArahita ane mUrchAthI locana baMdha karI, baLahIna banI chedAyala vRkSanI jema te jamIna para mArI nakumbhAM paDyo. (4) evAmAM tIkSNa taravAra kheMcI, tenI pAchaLa teno vadha karavA bIjo vidyAdhara doDyo. te vakhate mArA jANavAmAM AvyuM ke-'pelo vidyAdhara ene mAravA Ave che, jethI meM zabdavedhI dhanurdharo ane aMgarakSakone jaNAvyuM ke 'are! bhUmipara paDelA A mahAbhAganuM rakSaNa karo ane ene mAravA mATe AvatA vidyAdharane aTakAvo,' (1) eTale hAthamAM DhAla-ta2vA2 upADI mahAsubhaToe tenuM aMga DhAMkI dIdhuM. ema avakAza na pAmavAthI aTakela te vidyAdhara kahevA lAgyo ke - (2) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 caturthaH prastAvaH 'he bho nariMda! muMcasu eyaM khayarAhamaM mama vhtttthaa| eso khu majjha vairI viNAsiyavvo mae'vassaM' ||3|| bhaNio ya mae khayaro 'kiM palavasi taM pisAyagahiovva / kiM esa khattadhammo? jeNevamahaM karemitti / / 4 / / kiM cAvaraddhamimiNA jeNeyaM mAriuM samIhesi' / so bhaNai 'esa mama dArabhogarasiotti tA haNimo' / / 5 / / ___tAhe mae sa bhaNio 'sAhU iyaro va hou na'ppemi / saraNAgayarakkhaNalakkhaNaM ca rAINa khattavayaM' / / 6 / / 'he bho narendra! muJca enaM khecarA'dhamaM mama vdhaarthm| eSaH khalu mama vairI vinAzitavyaH mayA avazyam' / / 3 / / bhaNitaH ca mayA 'khecaraH kiM pralapasi tvaM pizAcagRhItaH iva / kiM eSaH kSatradharmaH, yena evamahaM karomi? / / 4 / / kiM ca aparAddham anena yena enaM mArayituM smiihse'| saH bhaNati 'eSaH mama dArAbhogarasikaH tasmAd hanmi' / / 5 / / tadA mayA saH bhaNitaH sAdhuH itaraH vA bhavatu, na arpayAmi / zaraNA''gatarakSaNalakSaNaM ca rAjJAM kSAtravratama / / 6 / / "he nareMdra! vadhanimitte e adhama vidyAdharane mArI sAme mUko. e mAro zatru che tethI avazya eno mAre nAza 32vo cha.' (3) tyAre meM te khecarane kahyuM ke- "are! pizAca ne parAdhIna thayelAnI jema tuM Ama zuM bake che? zuM e kSatriyadharma che ke jethI huM tArA kahyA pramANe karuM? (4). vaLI eNe tAro zo aparAdha karyo che ke jethI Ama tene mAravA huM taiyAra thayo che?" te bolyo-"e mArI strInA mogamA 2si banyo cha, tathA bhAru 7.' (5) eTale meM tene kahyuM ke-"e bhale sujana hoya ke durjana hoya, to paNa huM soMpavAno nathI, kAraNa ke zaraNe bhAvela- 265 / 42j, me. 2rAmonu kSAtrata cha.' (7) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 zrImahAvIracaritram ubbaddhabhiuDibhaMgo rosAruNanayaNajuyaladuppeccho / pharusakkharehiM khayaro tAhe maM bhaNiumADhatto / / 7 / / jummaM / 're re duTThanarAhiva! mA bohasu kesariM suhapasuttaM / diTThIvisAhituMDaM kaMDUyasu mA karaggeNa / / 8 / / jAlAlibhImamaggiM avakkamasu ya mA tumaM payaMgovva / jai vaMchasi cirakAlaM rajjaM kAuM mahiyalaMmi' ||9|| juggaM / bhaNio ya mae eso 'kiM re vAharasi mukkmjjaay!| sappurisamaggalaggassa majjha jaM hoi taM hou / / 10 / / udbaddhabhRkuTibhaGgaH roSA'ruNanayanayugaladurpakSaH / karkazA'kSaraiH khecaraH tadA mAM bhaNitum ArabdhaH / / 7 / / 're re duSTa narAdhipa! mA bodha kesariNaM sukhaprasuptam / dRSTiviSAhituNDaM kaNDUya mA karA'greNa ||8|| jvAlA''lIbhImamagniM mA avakramasva ca mA tvaM pataGgaH iva / yadi vAJchasi cirakAlaM rAjyaM kartuM mahItale' ||9|| yugmam / bhaNitazca mayA eSaH 'kiM re vyAharasi muktmryaad!| satpuruSamArgalagnasya mama yad bhavatu tad bhavatu / / 10 / / ema sAMbhaLatAM bhrakuTI caDAvI, roSathI karela lAla AMkhone lIdhe duSpakSya evo te vidyAdhara karkaza zabdo posadi bhane 34 vAyo-(7) he duSTa narAdhipa! jo tAre pRthvImAM cirakALa rAjya karavuM hoya to, sukhe sUtelA siMhane jagADa nahi, ane aMgulithI dRSTiviSa sarpanA mukhe kharaja na kara, javALAothI bhayaMkara evA agnimAM pataMganI jema paDa nahi." (8,8) eTale meM tene jaNAvyuM ke "are! maryAdahIna! Ama zuM bole che? satparuSanA mArge cAlatAM mane je thavAnuM hoya te thAmao. (10) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH cirakAlajIvieNavi peraMte'vassameva mariyavvaM / tA avasara diTThipahAo kuNasu jaM tujjha paDihAi' / / 11 / / 'jai evaM tA vihiNo mA dAhisi dUsaNaM tumaM rAya ! / ' iya bhaNiUNa saroso khayaro so gayaNamuppaio ||12|| 367 tayaNaMtaraM mae nirUvio so bhUmitalanivaDio vijjAharo jAva ajjavi sajIvo tA kArAviyA caMdaNarasacchaDApahANA sisirovayArA, saMvAhiyAiM sarIrasaMvAhaNa - niuNehiM purisehiM svvNgaaiN| khaNaMtareNa laddhA teNa ceyaNA, ummIliyaM nayaNanaliNaM, avaloiyaM disimNddlN| Alavio pAsavattI pariyaNo / 'bho bho mahAyasa! kahamahamiha mahIvaTTe nivaDio ?, kattha vA verivijjAharo ?, ko vA esa deso ?, kiMNAmaM imaM nayaraM ? / ko vA cirakAlajIvitenA'pi paryante avazyameva martavyam / tasmAd apasara dRSTipathataH kuru yattava pratibhAti' / / 11 / / 'yadi evaM tataH vidhiM mA dAsyasi dUSaNaM tvaM rAjan ! / ' iti bhaNitvA saroSaH khecaraH saH gaganamutpatitaH ||12|| tadanantaraM mayA nirUpitaH saH bhUmitalanipatitaH vidyAdharaH yAvad adyApi sajIvaH tadA kArApitA candanarasacchaTApradhAnAH ziziropacArAH, saMvAhitAni zarIrasaMvAhananipuNaiH puruSaiH sarvA'GgAni / kSaNAntareNa labdhA tena cetanA, unmIlitaM nayananalinam, avalokitaM digmaNDalam / AlapitaH pArzvavartI parijanaH 'bhoH bhoH mahAyazaH! kathamaham iha mahIpRSThe nipatitaH ?, kutra vA vairividyAdharaH ? kaH vA eSaH dezaH ?, kiM nAma idaM nagaram? / kaH vA eSaH chatrachAyAnivAritaravikaraprasaraH, paricaladdhavalacAmarayugalaH, matkRte naranikaraM lAMbo vakhata jIvatAM paNa prAMte to avazya maravAnuM ja che, mATe mArI dRSTithI dUra thA ane je tane game te 52.' (11) te bolyo - 'jo ema hoya to he bhUpa! tu vidhine doSa daiza nahi.' ema kahI roSa lAvIne te vidyAdhara AAzamAM yAsyo gayo. ( 12 ) tyArapachI bhUmipara paDelA te vidyAdharane meM joyo, to hajI paNa te jIvato hato. eTale caMdana-rasathI zItopacAra karAvyo ane nipuNa za2I2-mardako pAse tenA sarvAMge mardana karAvyuM, jethI kSaNAMtare tene cetanA AvI. teNe locana kholIne cota2pha avalokana karyuM ane pAse rahelA parijanone kahyuM ke-'he mahAyaza! huM ahIM pRthvIpITha para kema paDyo chuM? te zatru vidyAdhara kyAM gayo? A pradeza kayo che? A nagaranuM nAma zuM? athavA chatracchAyAthI sUrya-kiraNane vA2nA2, dhavala cAmara-yugalayukta, tathA mArA nimitte parijanone pravRttimAM lagADato A mahAyaza Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 zrImahAvIracaritram eso chattacchAyAnivAriyaravikarapasaro, paricalaMtadhavalacAmarajuyalo, majjhakae naraniyaraM vAvAriMto puro saMThio ciTThai mahAyaso narAhivaitti ? / ', imaM ca soccA niveiyaM se pariyaNeNa gayaNapaDaNAo Arabbha savvaM jahAvittaMti / tao so khayaro dIhaM nIsasiya mama paccAsanne ThAUNa joDiya karasaMpuDhaM vinnaviumADhatto - 'mahAbhAga ! dhannA sA mahimahilA jIse taM paI, kayalakkhaNA ime bhiccA sevaMti je tuha caraNakamalaM, dhannA te suhaDA je tuha kajje taNaM va navi gaNaMti niyajIviyaM / aho te parovayArittaNaM, aho sappurisakammANuvattittaNaM, aho niyakajjaniravekkhayA, aho saraNAgayavacchalattaNaM / na savvahA mama maNAgapi pIDamuppAei sattuparAbhavo jaM tumaM sayameva purisarayaNabhUo diThThosi / ' mae bhaNiyaM-mahAbhAga! aNavekkhiyajuttAjuttaviyAro hayavihI jaM tumhArisANavi nivaDaMti erisIo AvAo, aNaNubhUyapuvvamavi pAvaMti visamaM dasAvivAgaM / savvahA asarisamimaM vyApArayan purataH saMsthitaH tiSThati mahAyazAH narAdhipaH ? / idaM ca zrutvA niveditaM tasya parijanena gaganapatanAd Arabhya sarvaM yathAvRttam / tataH saH khecaraH dIrghaM niHzvasya mama pratyAsanne sthitvA yuktvA karasampuTaM vijJaptum ArabdhavAn 'mahAbhAga ! dhanyA sA mahImahilA yasyAH tvaM patiH, kRtalakSaNAH ime bhRtyAH sevante ye tava caraNakamalam, dhanyAH te subhaTAH ye tava kArye tRNamiva nA'pi gaNayanti nijajIvitam / aho te paropakAritvam, aho satpuruSakarmAnuvartitvam, aho nijakAryanirapekSatA, aho shrnnaa''gtvtsltvm| na sarvathA mama manAg api pIDAmutpAdayati zatruparAbhavaH yat tvaM svayameva puruSaratnabhUtaH dRSTaH asi / ' mayA bhaNitam 'mahAbhAga! anapekSitayuktAyuktavicAraH hatavidhiH yad yuSmAdRzAnAmapi nipatanti etAdRzaH ApadaH, ananubhUtamapi prApnuvanti viSamaM dazAvipAkam / sarvathA asadRzamidaM yena na kadApi rambhAstambhaH mahArAjA mArI AgaLa koNa beThelo che?' ema sAMbhaLatAM parijane AkAzathakI patanathI mAMDIne badho vRttAMta tene kahI saMbhaLAvyo, eTale te vidyAdhara dIrgha nisAso nAkhatAM mArI najIka besI, hAtha joDIne vInavavA lAgyo-'he mahAbhAga! te mahI-mahilA dhanya che ke jeno tuM pati-svAmI che, tArA caraNa-kamaLane sevI rahyA che, te A sevako paNa bhAgyazALI ja che. te subhaTo paNa dhanya che ke jeo tArA kAje potAnA jIvitane tRNatulya paNa gaNatA nathI. aho! tArUM paropakArI paNuM, aho! satpuruSanA mArgane anusaratuM tArUM vartana, aho! potAnA kArya pratye tArI nirapekSA, aho! zaraNAgata pratye tAro vatsalabhAva. zatrue karela parAbhavathI mane sarvathA jarA paNa saMtApa nathI, kAraNa ke puruSa-ratnasvarUpa tuM pote ja mArA jovAmAM Avyo.' tyAre meM kahyuM-'he mahAbhAga! kuTila vidhi yuktAyuktanA vicArathI bahirmukha che ke jethI tamArA jevA para paNa AvI ApadAo AvI paDe che. pUrve koivAra na bhogavela viSama dazA-vipAka paNa bhogavavo paDe che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 369 jeNa na kayAiM raMbhAthaMbho sahai mattamAyaMgagaMDayalakaMDUvuccheyaM / na rehai jujjamANo muNAlataMtU pAsaMmi / ko puNa sAhesu ettha vaiyaro? / khayareNa bhaNiyaM / 'kimettha kahiyavvaM?, paccakkhameva dilu mahANubhAgeNaM / ' mae bhaNiyaM / 'sammaM niveesu / ' khayareNa bhaNiyaM / 'jai koUhalaM tA nisAmesu' kalahoyakUlakoDIvirAio rynnkoddivicchurio| veyaDDhagirI tumaevi nisuNio bharahakhettaMmi / / 1 / / sur-siddh-jkkh-rkkhs-kiNnr-kiNpurismihunnrmnnijjo| surahivarakusumatarusaMDamaMDiuddAmadisinivaho / / 2 / / sahate mattamAttaGgagaNDatalakaNDUvyucchedam / na rAjate yujyamAnaH mRNAlatantuH pAze / kaH punaH kathaya atra vyatikaraH? / khecareNa bhaNitam 'kimatra kathitavyam? pratyakSameva dRSTaM mahAnubhAgena / ' mayA bhaNitaM 'samyag nivedy|' khecareNa bhaNitaM 'yadi kutUhalaM tataH nizruNu' - kaladhautakulakoTivirAjitaH ratnakoTivicchuritaH / vaitADhyagiriH tvayA'pi nizrutaH bharatakSetre ||1|| sura-siddha-yakSa-rAkSasa-kinnara-kimpuruSamithunaramaNIyaH / surabhivarakusumatarukhaNDamaNDitoddAmadignivahaH / / 2 / / A atyaMta ayogya che, kAraNa ke kadalItaMbha kadApi unmatta hAthInA gaMDasthaLanA khaMjavALa dUra karavA karAtA dabANane sahana karato nathI, temaja kamaLanI nALano taMtu pAzamAM upayogamAM levo ucita nathI; paraMtu tamAro ahIM vRttAMta zo che? te kaho." te bolyo-"emAM kahevAnuM zuM che? tame badhuM sAkSAt joyuM.' kahyuM "barAbara nivedana karo." tyAre vidyAdhare jaNAvyuM-"jo kutUhala hoya, to sAMbhaLo rajatanA killAthI virAjita ane ratna-koTithI vicitra, evo vaitAdyagiri bharatakSetramAM ja che, te to tame sAmanyuM ze. (1) tyAM deva, siddha, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMmuruSa-emanA mithuna-joDalAMthI ramaNIya tathA sugaMdhI evA uttama phUlonA vRkSanA samUhathI atyanta zobhato dizAno samUha che. (2) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrImahAvIracaritram vijjAhararamaNIjaNaramaNIyaM vijiyasavvapurasohaM / tattha'tthi gayaNavallabhanayaraM nAmeNa supasiddhaM / / 3 / / tattha ya rAyA nivasai smggvijjaashssblklio| paNamaMtakhayaramaNimauDakirIDaTiviDikkiyaggakamo / / 4 / / niyabalatuliyAkhaMDalaparakkamo gurupyaavhysttuu| tihuyaNavikkhAyajaso nAmeNaM vijayarAotti / / 5 / / jummaM / rUvAiguNasamiddhAe tassa bhajjAe hiyayadaiyAe / kaMtimaIe puttattaNeNa jAo ahaM ekko ||6|| pakao pure pamoo maha jamme tattha khyrraaennN| kariNo mottUNa pare vimoiyA baMdhaNehito / / 7 / / vidyAdhararamaNIjanaramaNIyaM vijitsrvpurshobhm| tatrA'sti gaganavallabhanagaraM nAmnA suprasiddham / / 3 / / tatra ca rAjA nivasati samagravidyAsahasrabalakalitaH | praNamatkhecaramaNimukuTakirITamaNDitA'grakramaH / / 4 / / nijabalatulitA''khaNDalaparAkramaH gurupratApahatazatruH / tribhuvanavikhyAtayazAH nAmnA vijayarAjaH / / 5 / / yugmam / rUpAdiguNasamRddhAyAH tasya bhAryAyAH hRdayadayitAyAH / kAntimatyAH putratvena jAtaH aham ekaH ||6|| prakRtaH pure pramodaH mama janmani tatra khecararAjJA / kariNaH muktvA pare vimocitAH bandhanAt / / 7 / / tyAM vidyAdharonI ramaNIothI ramaNIya, tathA samasta nagaronI zobhAne parAsta karanAra evuM gaganavallabha nAme prasiddha n||2 cha. (3) tyAM vijayarAja nAme rAjA rAjya kare che ke je samagra hajAra vidyAonA baLathI baliSTha, praNAma karatA khecaronA maNi-mugaTathI jenA caraNAgra zobhAyamAna che. potAnA baLathI iMdranA parAkramanI tulanA karanAra, atyaMta parAkramathI zatruone haNanAro tathA yazathI traNe bhuvanamAM vikhyAta hato. (4/5) tene rUpAdi guNoe samRddha ane hRdayane priya evI kAMtimatI nAme rANI ke jene huM eka putra thayo. () mAro janma thatAM tyAM vidyAdhara rAjAe nagaramAM bhAre AnaMda vartAvyo ane hAthIo sivAya badhAne baMdhanAyI bhuta yA. (7) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 caturthaH prastAvaH aha supasatyaMmi diNe sammANiya paNaisayaNaguruvaggaM | jayaseharotti nAmaM ThaviyaM mama gurujaNeNaMti / / 8 / / gayaNaMgaNaparisakkaNapamokkhavijjAo gAhio ahayaM / aha taruNabhAvapatto gurUhiM pariNAvio bhajjaM / / 9 / / paumAvaitti nAmeNa pvrvijjaahriNdkuljaayN| rUvAiguNagaNeNaM vijayapaDAyaMva kAmassa / / 10 / / jummaM / esa puNa vairikhayaro rhneurckkvaalpurphunno| sirisamarasiMhanAmassa attao amarateotti / / 11 / / bAlavayasso mama gaaddhruuddhpemaannubNdhsvvsso|| vissAsapayaM savvesu pucchaNijjo ya kajjesu / / 12 / / atha suprazaste dine sammAnya praNayi-svajana-gurUvargam / jayazekharaH iti nAma sthApitaM mama gurujanena ||8|| gaganAGgaNaparisarpaNapramukhavidyAH grAhitaH aham / atha taruNabhAvaprAptaH gurubhiH pariNAyitaH bhAryAm / / 9 / / padmAvatIti nAmnA prvrvidyaadhrendrkuljaataam| rUpAdiguNagaNena vijayapatAkA iva kAmasya / / 10 / / yugmm|| eSaH punaH vairikhecaraH rathanupuracakravAlapuraprabhoH / zrIsamarasiMhanAmnaH AtmajaH amaratejaH / / 11 / / bAlavayasyaH mama gaaddhruuddhpremaa'nubndhsrvsvH| vizvAsapadaM sarveSu pracchanIyaH ca kAryeSu / / 12 / / pachI zubha divase svajana, snehI tathA vaDIla vargano satkAra karI, mArA vaDIloe jayazekhara evuM mAruM nAma rAjyu. (8) vaLI gagana gAminI pramukha vidyAo mane zIkhavI ane taruNAvasthA pAmatAM vaDIloe mane padmAvatI nAme sukanyA paraNAvI, je pravara vidyAdhara-rAjAnA kuLamAM utpanna thayela tathA rUpAdi aneka guNavaDe kAmanI jANe vizyatA hoya tavI te zobhAyamAna hatA. (8/10) A zatru vidyAdhara vaLI rathanupura cakravAla nagaranA samarasiMha rAjAno amarateja nAme putra hato, (11) te mAro bALamitra, gADha premAnubaMdhayukta, mAruM sarvasva, vizvAsapAtra ane sarvakAryomAM salAha levA lAyaka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrImahAvIracaritrama sahasayaNa-pANa-bhoyaNa-caMkamaNa-TThANakaraNanirayANaM / amhaM doNhavi kAlo volai daDhamekkacittANaM / / 13 / / aha pariyaNeNa majhaM niveiyaM egayA rhtttthaanne| jaha 'esa tujjha mitto virUvacArI kalattaMmi' / / 14 / / asaddahaNAo mae sa pariyaNo vArio khrgiraahiN| 'aghaDaMtamevamannaM na bhAsiyavvaM maha purotti / / 15 / / sayamavi diTuM jaM juttisaMgayaM taM vayaMti sappurisA / sahasatti bhAsiyAiM pacchA'patthaMva vAhiMti / / 16 / / sahazayana-pAna-bhojana-caGkramaNa-sthAnakaraNaniratayoH / AvayoH dvayoH api kAlaH atikramate dRDhamekacittayoH / / 13 / / atha parijanena mAM niveditamekadA rahasthAne / yathA 'eSaH tava mitraH virUpacArI kalatre' / / 14 / / azraddhayA mayA saH parijanaH vAritaH kharagirbhiH / 'aghaTamAnamevam anyad na bhASitavyaM mama puraH' iti / / 15 / / svayamapi dRSTaM yad yuktisaGgataM tad vadanti satpuruSAH / sahasA iti bhASitAni pazcAd apathyamiva bAdhante / / 16 / / uto. (12) ema sAthe zayana, pAna, bhojana, bhramaNa ane sthiti karatAM daDha ekacittavALA evA amo baMneno kALa javA sAyo. (13) evAmAM ekadA mArA parijane mane ekAMtamAM jaNAvyuM ke-"A tAro mitra tArI patnImAM lubdha banelo che." (14) ema sAMbhaLatAM azraddhAthI meM tene kaThina vANI vaDe aTakAvyo-"he bhadra! evuM aghaTita bIju paNa mArI AgaLa bolavuM nahi, kAraNa ke satparuSo pote joyela ane yuktiyukta hoya tevuM vacana bole che. utAvaLathI bolela vacana pAthI apathyAnI ma bAdhA 650ve che.' (15/17) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 caturthaH prastAvaH ravikarapasarovva jaNe ghaNapaDalacchAio'vi vipphurio| aha esa vaiyaro govio'vi paNayANuroheNa / / 17 / / rAyabhavaNAo sagihami egayA Agao'mhi pecchAmi / sayameva taM kumittaM aNajjakajjaMmi AsattaM / / 18 / / dahnaNa taM tahaTTiyamegaMte jAva ciMtiuM lggo| niyapariyaNapariyario tAvesa palAio jhatti / / 19 / / ahamavi paharaNasahio niythovphaannpurispriyrio| tassANupahe laggo so'vi ya asaNaM patto / / 20 / / ravikaraprasaraH iva jane ghanapaTalA''cchAditaH api visphuritaH / atha eSaH vyatikaraH gopitaH api praNayAnurodhena / / 17 / / rAjabhavanAt svagRhe ekadA AgataH ahaM prekSe / svayameva taM kumitramanAryakArye Asaktam / / 18 / / dRSTavA taM tathAsthitamekAnte yAvat cintayituM lagnaH / nijaparijanaparivRttaH tAvad eSaH palAyitaH jhaTiti / / 19 / / ahamapi praharaNasahitaH nijstokprdhaanpurussprivRttH| tasya anupathaM lagnaH so'pi ca adarzanaM prAptaH / / 20 / / pachI praNaya-anurodhathI e prasaMga DhAMkavA chatAM, ghana-megha-paDalathI AcchAdita chatAM sUrya-kiraNanI jema homa vistAra pAbhyo. (17) ekadA rAjabhavanathakI potAne ghare AvatAM meM pote joyuM, to mAro te kumitra anucita kAmamAM Asakta hato. (18) tene tevI sthitimAM joi huM ekAMtamAM vicAra karato hato, teTalAmAM potAnA parijanane sAthe laine te tarata nAsI gayo. (18) tyAre potAnA thoDA parijanane sAthe lai, hathiyAra sahita huM paNa tenI pAchaLa lAgyo. tevAmAM te adRzya thaI gayo. (20) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrImahAvIracaritrama maNa-pavaNajaiNavegeNa jAva patto'mhi ettha ThANaMmi / tA esa mahApAvo mama paDio cakkhumaggaMmi / / 21 / / pariyaNapurisAvi mae sayalAsu disAsu pesiyA puvvaM / eyassa viNAsakae ahamekko ettha saMpatto / / 22 / / asahAyaM maM daTuM eso sahasatti jujjhiuM lggo| etto annaM savvaM jAyaM tumhaMpi paccakkhaM / / 23 / / etthaMtaraMmi sannAhakaraNa-daDhagUDhakAyaduddharisA / bhUmiyalaM pekkhaMtA khayarA tatthAgayA turiyaM / / 24 / / mana-pavanajayivegena yAvat prApto'haM atra sthAne / tadA eSaH mahApApaH mama patitaH cakSumArge / / 21 / / parijanapuruSAH api mayA sakalAsu dikSu preSitAH pUrvam / etasya vinAzakRte ahamekaH atra samprAptaH / / 22 / / asahAyaM mAM dRSTvA eSaH sahasA yoddhaM lagnaH / itaH anyat sarvaM jAtaM tavA'pi pratyakSam / / 23 / / atrAntare sannAhakaraNa-dRDhagUDhakAyadurdharSAH | bhUmitalaM prekSamANAH khecarAH tatra AgatAH tvaritam / / 24 / / mana ane pavananA vege huM je TalAmAM A sthAne Avyo, teTalAmAM e mahApApI mArI dRSTie paDyo. (21) te daramiyAna meM mArA badhA parijanone prathamathI ja ene mAravA cotarapha mokalI dIdhA hatA, tethI huM ekalo mahI bhAvyo. (22) ema sahAya rahita mane joine te mArI sAthe tarataja yuddha karavA lAgyo. te pachI je kAMi thayuM te tamArAthI 2IeyuM nathI.' (23) evAmAM bakhtarayukta ane daDhakAya-baLathI dudharSa evA vidyAdharo, pRthvItalane jotA tarataja tyAM AvI paDAyyA. (24) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH puTThA ya mae 'sAhaha kiM bho tujjhaM samAgamaNakajjaM ? / ' tehiM kahiyaM 'sAmI iha suvvai nivaDio ahaM' / / 25 / / so daMsio ya tesiM, to te daTThUNa tassa paDiyaraNaM / accaMtaharisiyamaNA maM pai bhaNiuM samAdattA / / 26 / / 'saMmaM kayaM narAhiva ! jamevameyassa pAlaNA vihiyA / jaM eka bADhaM paritappai khayaranaranAho / / 27 / / eyassa maggaNakae savvatthavi pesiyA khayarasuhaDA / jaM ekko cciya putto eso sirikhayaranAhassa / / 28 / / pRSTAH ca mayA 'kathayata kiM bhoH yuSmAkaM samAgamanakAryam?' / taiH kathitaM 'svAmI iha zrUyate nipatitaH asmAkam / / 25 / / saH darzitaH ca teSAM, tataH te dRSTvA tasya praticaraNam / atyantahRSTamanasaH mAM prati bhaNituM samArabdhavantaH ||26|| 'samyak kRtaM narAdhipa ! yena evam etasya pAlanA vihitA / yasmAd etatkRte bADhaM paritapati khecaranaranAthaH / / 27 / / 375 etasya mArgaNakRte sarvatrA'pi preSitAH khecarasubhaTAH / yasmAdekaH eva putraH eSaH zrIkhecaranAthasya / / 28 / / eTale meM temane pUchyuM ke-'are! tamAre ahIM AvavAnuM prayojana zuM che, te kaho.' temaNe kahyuM-'amAro svAmI ahIM AvI paDyo che, ema sAMbhaLavAmAM AvyuM che.' (25) meM temane te vidyAdhara batAvatAM, tenI saMbhALa joIne manamAM atyaMta harSa pAmatA te mane kahevA lAgyA 3- (25) 'he nareMdra! tame sArUM karyuM ke enI Ama rakSA karI, kAraNake enA mATe kheca2 2AjAne bhAre saMtApa thAya che. (27) enI zodha karavA teNe sarvatra kheca2-subhaTo mokalyA, kAraNake te vidyAdhara rAjAno A eka ja putra che; (28) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 tA jayaseharakumaraM pesaha eyaM jahA samappemo / suhi-sayaNa-jaNaNi-jaNayANa daMsaNukkaMThiyamaNANaM' / / 29 / / bhaNio mae sa khayaro kumAra! tuha pariyaNo bhaNai kiMpi / tA sAha tumaM ciya kiM puNesi paccuttaraM demo ||30|| kumareNa tao bhaNiyaM 'egatto tujjha asariso paNao / gatto gariviraho donni'vi dolaMti maha hiyayaM' / / 31 / / tAhe visiTTabhoyaNa-divvaMsuya- - rayaNa-bhAyaNAIhiM / sammANiUNa kumaro saTThANaM pesio sa mae ||32|| tasmAd jayazekharakumAraM preSa etaM yathA samarpayAmaH / suhRt-svajana-jananI-janakAnAM darzanotkaNThitamanasAm / / 29 / / zrImahAvIracaritram bhaNitaH mayA saH khecaraH 'kumAra! tava parijanaH bhaNati kimapi / tasmAt kathaya tvameva kiM punaH eteSAM pratyuttaraM dadAmi?' / / 30 / / kumAreNa tataH bhaNitaM 'ekatra tava asadRzaH praNayaH / ekatra guruvirahaH dve api dolayataH mama hRdayam' / / 31 / / tadA vishissttbhojn-divyaaNshuk-rtn-bhaajndibhiH| sammAnya kumAraH svasthAnaM preSitaH saH mayA / / 32 / / mATe e jayazekhara kumArane mokalo ke jethI enA darzanane mATe utkaMThita thayelA mitro, svajano, mAtA tathA pitAne se soMpIo.' (28) eTale meM te vidyAdharane kahyuM-'he kumA2! tArA parijano je kaMi kahe che, to tuM ja kahe ke emane zo javAba sAthIkhe?' (30) tyAre kumAra bolyo ke-'eka tarapha tAro asAdhAraNa sneha ane eka tarapha vaDIlono viraha, e baMne bAbata mArA hRdayane DolAvI rahI che.' (31) tyArapachI viziSTha bhojana, divya vastra, ratna ane vAsaNAdithI teno satkAra karIne meM kumArane svasthAne bhoDalyo. ( 32 ) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 caturthaH prastAvaH teNAvi bhaNiyameyaM 'nariMda! kAeNa esa vaccissaM / hiyayaM tu nigaDajaDiyaM va tumha pAse parivvasihI / / 33 / / varamatthakhao varamannadesagamaNaM varaM maraNadukkhaM | sajjaNaviraho puNa tikkhadukkhalakkhaMpi akkhivai' / / 34 / / iya bhaNiuM sogglNtnynnjlbiNdudhoygNddylo| kAUNa mama paNAmaM sapariyaNo aigao gayaNaM / / 35 / / ahaMpi tesiM gayaNuppayaNasAmatthamavaloiMto, puvvadiTThasamaravAvArasaMraMbhamaNuciMtayaMto, ciMtayaMto kettiyaMpi velaM vilaMbi, niyarajjakajjAiM aNuciMtiuM pavatto, visumariyaM ca mama bhogapamuhakajjakoDikaraNapasattassa taM gayaNanivaDiyavijjAharamAraNaujjuyaduTThakhayarassa sAmarisaM vayaNaM / tenA'pi bhaNitam 'etad narendra! kAyena eSaH vrjissye| hRdayaM tu nigaDajaTitam iva tava pArzve parivatsyati / / 33 / / varam arthakSayaH varam anyadezagamanaM varaM maraNaduHkham / ___sajjanavirahaH punaH tIkSNaduHkhalakSamapi AkSipati' / / 34 / / iti bhaNitvA zokagalannayanajalabindudhUtagaNDatalaH / kRtvA mama praNAmaM saparijanaH atigataH gaganam / / 35 / / ahamapi teSAM gaganotpAdasAmarthyam avalokamAnaH, pUrvadRSTasamaravyApArasaMrambham anucintayan, cintayan kiyadapi velAM vilambya, nijarAjyakAryANi anucintayituM pravRttavAn, vismRtaM ca mama bhogapramukhakAryakoTikaraNaprasaktasya tad gagananipatitavidyAdharamAraNodyutaduSTakhecarasya sAmarSaM vacanam / A vakhate te kahevA lAgyo ke-"he naranAtha! huM A kAyA thakI ja javA pAmIza, paraMtu jANe sAMkaLathI 44315-15 yeta Doya te mAra haya to tArI pAse4 23vAnu cha. (33) arthanAza, videzagamana ane maraNa-duHkha e traNe sArAM, paraMtu sajjana-viraha to lAkho tINa duHkho nIce cha.' (34) ema kahetAM zokathI gaLatAM azru-jaLathI gAlane jeNe dhoi nAkhela che evo te vidyAdhara mane praNAma karI, potAnA parijana sahita AkAzamAM cAlyo gayo; (35) huM paNa temanA gagana-gAmI sAmarthyane joto, pUrve joyela saMgrAma-samAraMbhane vicArato, keTaloka vakhata thayela vilaMbane vicArato, potAnA rAjya-kArabhArano vicAra karavA lAgyo. tevAmAM bhoga pramukha aneka kAryo karavAmAM tatpara mane gaganathakI paDela vidyAdharane mAravA taiyAra thayelA duSTa khecaranuM veSapUrNa vacana yAda AvyuM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrImahAvIracaritram egayA ya rayaNIe jAva kaivayapahANajaNapariyario niyadesasutthAsuttha-paribhAvabhAvaNeNa ya, rAyaMtararahassAyannaNeNa ya, gaya-turayaguNavannaNeNa ya, kinnarANukArigAyaNa-jaNapAraddhakAgalIgIyasavaNeNa ya sAyarapaNacciravAravilAsiNIcittapayakkhevanirikkhaNeNa ya nammAlAvakaraNeNa ya biMdu-cuya-paheliyApaNhuttarajANaNeNa ya viNoyaMto ciTThAmi tAva ayaMDavihaDiyabaMbhaMDabhaMDuDDAmaro, jugaMtapaNaccirabheravapahayaDamaDameMtaDamaruyaninAyanijhuro, kharanaharaniddAriyamayagala(ya?)galagajjiyadAruNo, pAsaparivattibhavaNabhittipariphAlaNasamucchalaMtapaDisaddayasahassaduvvisaho samuDio halabolotti / taM ca soUNa viSphArinayaNajuyalo sayaladisimaMDalamahamavaloyamANo pecchAmi taDidaMDapayaMDakaravAlavAvaDakare, bhavaNaMgaNamabhisaraMte, haNahaNahaNatti bhaNaMte vijjAhare / te ya daLUNa mama pariyaNo bhayabharatharaharaMtasarIro, karuNAI dINAI vayaNAiM samullaviMto sayaladisAsu sigghaM palAotti / tAhe paharaNarahio egAgIvi ekadA ca rajanyAM yAvat katipayapradhAnajanaparivRttaH nijadezasusthA'susthaparibhAvanena ca, rAjAntararahasyA''karNanena ca, gaja-turagaguNavarNanena ca, kinnarA'nukArigAyakajanaprArabdhakAkalIgItazravaNena ca, sAdarapranRtyadvAravilAsinIcitrapadakSepanirIkSaNena ca, narmA''lApakaraNena ca, bindu-cyUta-prahelikApraznottarajJAnena ca vinodayan tiSThAmi tAvad akANDavighaTitabrahmANDabhANDaprabalaH, yugAntapranRtyabhairavaprahata DamaDama DamaruninAdaniSThuraH, kharanakharanirdAritamadagajagalagarjitadAruNaH, pArzvaparivartibhavanabhIttiparisphAlanasamucchalatpratizabdasahasradurvisahaH samutthitaH kolaahlH| tacca zrutvA visphAritanayanayugalaH sakaladigmaNDalam ahamavalokamAnaH prekSe taDiddaNDapracaNDakaravAlavyAptakarAn, bhavanAGgaNam abhisarataH, hana-hana-hana iti bhaNataH vidyAdharAn / tAn ca dRSTvA mama parijanaH bhayabharakampamAnazarIraH, karuNAni dInAni vacanAni samullapan sakaladikSu zIghraM prlaayitH| tadA praharaNarahitaH ekAkI api sthitvA ahaM teSAM sammukhaM pachI ekadA rAtre keTalAka pradhAnajano sAthe potAnA dezanI sukha-duHkhanI sthitino vicAra karatAM, anya rAjAonI gupta vAta sAMbhaLatAM, hastI, azvonA guNanuM varNana karatAM, kinnaratulya gavaiyAoe calAvela kAkalIgIta sAMbhaLatAM, sAdara nRtya karatI vArAMganAonA vicitra pAda-kSepa jotAM, narma-AlApa karatAM, tathA biMdu-cUtaukhANAnA praznottara jANavAmAM vinodapUrvaka huM jeTalAmAM beTho chuM, tevAmAM akAMDe-akALe brahmAMDa phUTavA samAna bhayAnaka, yugAMte nRtya karatAM bhairave tADana karela DamarUnA avAjanI jema niSphara, pracaMDa nakhathI cIrAyelA unmAdI gajeMdranA garava samAna dAruNa tathA pAsenI bhavana-bhittimAM pratighAta pAmatAM uchaLatA hajAro pratidhvanithI duHsaha evo kolAhala jAgyo. te sAMbhaLatAM vikasita locane cotarapha dizAone jotAM, vIjaLInA samAna pracaMDa taravArane dhAraNa karatAM, bhavanAMgaNa pratye dhasI AvatA tathA mAra, mAra, mAra, ema bolatA evA vidyAdhara mArA jovAmAM AvyA. temane jotAM bhayathI thara thara kaMpatA mArA parijano karuNa ane dIna vacana bolatAM tarataja badhI dizAomAM palAyana karI gayA, eTale zastrarahita ekAkI chatAM temanI sAme ubhA rahIne huM kahevA lAgyo-"are! Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 379 ThAUNAhaM tesiM saMmuhaM jaMpiumevaM pavatto ya / 're re kiM galagahiyavva niratyayaM virasamArasaha?, ke tubbhe?, keNa pesiyA? kiM vA aagmnnkjjN?|' tehiM bhaNiyaM 're re nariMdAhama! taiyA amha pahuNo satturakkhaNeNa vayaNamavagaNiya saMpayaM dhiTTayAe ayANamANo iva ke tubbhe keNa pesiyA kiM vA AgamaNakajjati pucchasi / jai puNa visesakahaNeNa tUsasi tA nisAmehi, amhe vijjAharA rahaneuracakkavAlapuravijjAharanariMdasirisamarasiMghanaMdaNeNa verikhayarAsamappaNaparUDhagADhakovAnalena siriamarateyakumareNa tuha duviNayataruphaladasaNatthaM pesiytti|' mae bhaNiyaM 'jai evaM tA jahAiTTha uvaciThThahatti / ' tao akhayasarIraM ceva maM gahiUNa uppaiyA te gayaNamaggeNa, gayA ya dUradesaM, mukko ya ahaM egattha bhuyaMgabhIme giriniguMje / bhaNiyaM ca mae 'kiM re! evaM muMcaha? jaM neva phrh|' tehiM bhaNiyaM 'ettiyA ceva pahuNo aannaa| pahucittANuvattaNaM hi sevagassa dhammo / ' evaM bhaNiya uppaiyA te tao tthaannaao| jalpitumevaM pravRttavAn ca re re kiM galagRhItAH iva nirarthakaM virasamArasata?, ke yUyam?, kena preSitAH?, kiM vA AgamanakAryam ? / ' taiH bhaNitaM re re narendrAdhama! tadA asmAkaM prabhoH zatrurakSaNena vacanamavagaNayitvA sAmprataM dhRSTatayA ajJAyamAnaH iva-ke yUyam?, kena preSitAH?, kiM vA AgamanakAryam?-iti pRcchasi / yadi punaH vizeSakathanena tuSyasi tataH nizruNu-vayaM vidyAdharAH rathanepuracakravAlapuravidyAdharanarendrazrIsamarasiMhanandanena vairikhecarA'samarpaNaprarUDhagADhakopAnalena zrIamaratejakumAreNa tvaM durvinayataruphaladarzanArthaM pressitaaH|' mayA bhaNitaM 'yadi evaM tadA yathA''diSTam uptissttht| tataH akSatazarIrameva mAM gRhItvA utpatitAH te gaganamArgeNa, gatA ca dUradeze, muktazca ahamekatra bhujaGgabhIme girinikuJja / bhaNitaM ca mayA 'kiM re evaM muJcata, yasmAd naiva prhrth|' taiH bhaNitaM 'etAvatI eva prabhoH AjJA | prabhucittA'nuvarttanaM hi sevakasya dharmaH / ' evaM bhaNitvA utpatitAH te tasmAt sthAnAt / aham api kokilakula-gavala(ya?)gulikA-zyAmAsu galagRhIta-gaLe pakaDAyelAnI jema Ama nirarthaka virasa kema bako cho? tame koNa cho? koNe mokalyA che? athavA ahIM zA mATe AvyA cho?" temaNe kahyuM "are nRpAdhama! te vakhate amArA svAmInA zatrunI rakSA karatAM teM vacananI avagaNanA karI ane atyAre dhRSThatAthI ajANyAnI jema 'tame koNa? koNe mokalyA athavA zA prayojane AvyA?' ema pUche che? haju paNa jo vizeSa kathanathI tuM saMtoSa pAmato hoya, to sAMbhaLa-ame vidyAdharo chIe, ane rathanupura nagaranA vidyAdhararAjA samarasiMhanA putra, zatru vidyAdhara samarpaNa na karavAthI atyaMta kopAyamAna thayela amarateja nAmanA kumAre tane durvinaya-vRkSanuM phaLa batAvavA amane mokalyA che. tyAre meM kahyuM ke-"jo ema hoya, to tame teno hukama bajAvo." eTale zarIrane kaMi paNa bAdhA pamADyA sivAya mane upADIne teo AkAzamArge uDyA ane dUra pradezamAM gayA. tyAM sApovaDe bhayaMkara evA eka parvatanI velaDIomAM mane mUkyo. tyAre meM jaNAvyuM ke"are! mane Ama mUkI kema gho cho? prahAra kema karatA nathI?' temaNe kahyuM-"amArA svAmInI eTalI ja AjJA che. sevakoe svAmInI icchAnusAra vartavuM, e temano dharma che." ema kahIne teo te sthAnathI AkAzamAM uDyA. pachI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrImahAvIracaritram ahaMpi koilakulagavalaguliyasAmalAsu sayaladisAsu, kesarikisoraniddayaniddAriyasAraMgapamukkavirasArAvabhIsaNesu kANaNesu, vaNamahisAvagAhijjaMtapallalasamucchalaMtapaMkapaDaladuggesu maggesu, taruvarasAhAsaMharisavasanivaDaMtadahaNanidajjhamANesu veNugahaNesa, pajjalaMtapaIvasihAbhIsaNavipphuraMtarattaloyaNesu io tao viyaraMtesu nisAyaragaNesu, varAhatikkhadADhukkiNNaleGguniyaruccAvaccAsu vaNasthalIsu amuNiyamaggummaggo vimUDhadisAbhAgo asoDhapayappayAro ekkaMmi gurutaruvare samAruhiuM sAhAe pasuttomhi / duTThamahilavva kaTeNa samAgayA niddA / pacchimarayaNisamae ya jAmakaridhaDavva pAsamallINA cittA / pabohamaMgalatUrehiM piva rasiyaM purANasiyAlehiM / mAgahehiM va paDhiyaM suyagaNehiM / aha uiyaMmi sayalatihuyaNabhuvaNappaIvaMmi divAyaraMmi uThThiUNa kayapAbhAiyakicco oyariUNa taruvarAo ekkadisAe payaTTo gaMtuM / khaNaMtareNa ya taruNatarucakkalAvabaddhapariyaro, kodaMDakaMDavAvaDakaro, niyapaNaiNIe sakaladikSu, kesarikizoranirdayanirdAritasAraGgapramuktavirasA''rAvabhISaNeSu kAnaneSu, vanamahiSA'vagAhamAnapalvalasamucchalatpaGkapaTaladurgeSu(=durgameSu) mArgeSu, taruvarazAkhAsaGgharSavazanipataddahananidahyamAneSu veNugahaneSu, prajvalatpradIpazikhAbhISaNavisphuradraktalocaneSu itastataH vicaratsu nizAcaragaNeSu, varAhatIkSNadaMSTrotkIrNaleSTunikaroccAvaceSu vanasthalISu ajJAtamArgonmArgaH, vimUDhadigbhAgaH, asoDhapadapracAraH ekasmin gurutaruvare samAruhya zAkhAyAM prasupto'ham / duSTamahilA iva kaSTena samAgatA nidrA / pazcimarajanIsamaye ca yAmakari(=yAmika?)ghaTAH iva pArzvam AlInAH cittaaH| prabodhamaGgalatUraiH iva rasitaM vRddhazRgAlaiH / mAgadhaiH iva paThitaM zukagaNaiH / atha udIte sakalatribhuvanabhuvanapradIpe divAkare utthAya kRtaprAbhAtikakRtyaH avatIrya taruvarAd ekadizi pravRttaH gantum / kSaNAntareNa ca taruNatarukuNDalA'vabaddhaparikaraH, kodaNDakANDavyApRtakaraH, nijapraNayinyA anugamyamANaH, guJjAphalamAlikAmAtrakRtA''bharaNaH, bhujnggkngcuknirvrtithuM paNa koyala, jaMgalI mahiSa ane guTikA samAna samasta dizAo zyAma thai jatAM, kesari-kizore nirdayatAthI mArela haraNonA virasa avAjathI jaMgalo bhISaNa bhAsatAM, vana-mahiSonA avagAhanathI pallava-khAbociyAnA uchaLatA kAdavavaDe rastAo durgama thatAM, vRkSa-zAkhAonA gharSaNathI upajatA-paDatA agnivaDe vAMsasamUha baLatA, baLatA dIvAnI zikhA samAna bhISaNa ane pharAyamAna rakta locanavALA rAkSaso Amatema bhamatAM, tathA varAha Dukkaroe tIkSNa dADhathI khodI nAkhela hovAthI uMcI nIcI vanasthaLImAM mArga ke unmArga na jaNAtA, temaja dizA-bhAganI khabara na paDatA, page cAlavAnuM sahana na karI zakavAthI eka moTA vRkSaparanI zAkhA upara caDIne huM sUI gayo. tyAM duSTa mahilAnI jema mahAkaSTa nidrA AvI. evAmAM rAtrino pAchalo pahora thatAM yAma-karighaTApaheregIra jema cittAo AsapAsa besI gayA, jagADavAnA maMgalavAghonI jema purANa=vRddha ziyALIyAo zabda karavA lAgyA tathA popaTo mAgadhajanonI jema bolavA lAgyA; pachI tribhuvananA dIpaka samAna sUryano udaya thatAM, huM uThyo ane prabhAtika kRtya karI, vRkSa thakI nIce utarIne eka dizAmAM cAlyo. tyAM kSaNAMtare komaLa vRkSanI chAlathI kammara kasI, hAthamAM dhanuSya-bANa dhAraNa karato, potAnI priyAthI anusarAto, guMjAphaLa-caNoThInI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 caturthaH prastAvaH aNugammamANo, guMjAphalamAliyAmettakayAbharaNo, bhuyaMgakaMcuyanivvattiyakesakalAvasaMjamaNo, takkhaNaviNivAiyasihaMDisasihamuhaviraiyakannapUro diTTho ekko puliMdo, so ya pucchio ma 'bho mahANubhAga! kA esA aDavI ?, ko vA niyasiharaggabhaggaravirahaturayamaggo esa girivaro ?, kA vA nayaragAmiNI vattiNitti ? / ' puliMdeNa bhaNiyaM 'aNAmiyA nAma esA aDavI, sajjhAbhihANo ya esa girivaro, esAvi vittiNI kaMcaNapuranayaramaNusaraetti / ' tao laggo'haM tIe vattaNIe / tAvasatavassIva kaMda-mUla-phalehiM pANavittiM kariMto patto kaivayavAsarehiM kaMcaNapuraM, tattha ya muNivaro iva nippaDibaddho, vIyarAgo iva savvasaMgarahio ThAUNa kaivaya diNANi pecchaMto'puvvadvANAiM, avale (lo? ) eMto gAmAgare, nirUviMto dhammiyajaNakArAviyAiM samuttuMgasuMdarAgArAI suramaMdirAI, kappaDio iva dANasAlAsu pANaviMttiM kuNamANo aNavarayapayANaehiM patto sarajjasImAsannivesaM / tattha ya kaivayadiNANi kezakalApasaMyamakaH, tatkSaNavinipAtitazikhaNDisazikha-mukhaviracitakarNapUraH dRSTaH ekaH pulindaH / saH ca pRSTaH mayA 'bhoH mahAnubhAga ! kA eSA aTavI ?, kaH vA nijazikharAgrabhagnaravirathaturagamArgaH eSaH girivaraH ?, kA vA nagaragAminI vartanI ? / ' pulindena bhaNitaM anAmikA nAmnI eSA aTavI, sahyAbhidhAnaH ca eSaH girivaraH, eSA'pi vartanI kaJcanapuranagaram anusarati / tataH lagno'haM tasyAM vartanyAm / tApasa-tapasvI iva kanda-mUla-phalaiH prANavRttiM kurvan prAptaH katipayavAsaraiH kaJcanapuram / tatra ca munivaraH iva niSpratibaddhaH, vItarAgaH iva sarvasaGgarahitaH sthitvA katipayadinAni prekSamANaH apUrvasthAnAni, avalokamAnaH grAmA''karAn nirUpayan dhArmikajanakArApitAni samuttuGgasundarA''kArANi suramandirANi, kArpaTikaH iva dAnazAlAsu prANavRttiM kurvan anavarataprayANakaiH prAptaH svarAjyasImAsannivezam / tatra ca katipayadinAni vizramya punarapi mALAmAtrathI vibhUSita, sApanI kAMcaLIvatI jeNe potAno keza kalApa bAMdhela che, tathA taratamAM toDI lIdhela mayUranA pIMchAthI jeNe karNapUra=karNabhUSaNa banAvela che evo eka bhIla mArA jovAmAM Avyo. meM tene pUchyuM ke'he mahAbhAga! A aTavI kaI? athavA potAnA zikharanA agrabhAgathI sUrya 2thanA azvonA mArgane rokanAra A girirAja karyo? ke nagarabhaNI jato mArga kayo?' eTale te bhIla bolyo-'anAmikA nAme A aTavI che, sahya nAme e parvata che ane A mArga kaMcanapura nagara bhaNI jAya che.' pachI huM te paMthe paDyo ane tApasa ke tapasvInI jema kaMdamULa ane phaLothI jIvato huM keTaleka divase kaMcanapuramAM pahoMcyo. tyAM munivaranI jema apratibaddha ane vItarAganI jema sarva-saMgarahita evo huM keTalAka divasa rahIne, navA sthAno jotAM, grAmAka avalokatAM, dhArmikajanoe karAvelA UMcA ane suMdara AkAranA devAlayo nIhALato ane kArpeTikanI jema dAnazALAomAM bhojana karato huM satata prayANa karatAM potAnA rAjya-sImADAnA eka gAmamAM pahoMcyo. tyAMpaNa keTalAka divasa vizrAMti lai punaH mArA nagara bhaNI huM cAlyo, ane jatAM jatAM rastAmAM potAnA bhAI vijayasena ke je rAjyano Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrImahAvIracaritrama vIsamiya puNaravi calio niyanayarAbhimuhaM / iMteNa ya suNiUNa niyalahubhAuNo vijayaseNassa saMpattarajjassa vibhavavittharaM ciMtiyaM mae-nUNaM vijayaseNeNAhiThThiyaMmi rajje na juttaM tattha me gmnnN| jeNa puvvakayadhammakammANubhAvao pAviUNa rjjsiriN| ciMtAmaNivva dAuM ko vaMchai vallahassAvi? / / 1 / / picchAmi tahAviya mitta-maMti-sAmaMtavayaNavinnAsaM | jaM naTuM naNu rajjaM taM dilu haraNakAle'vi / / 2 / / iha ciMtayaMto patto kameNa siribhvnnnyrN| alakkhijjamANo purajaNeNa paviTTho sahapaMsukIliyassa somadattA-bhihANassa vayaMsassa gihe| so ya mamaM daTTaNa jhaDatti calitaH nijanagarA'bhimukham / gacchatA ca zrutvA nijalaghubhrAtuH vijayasenasya samprAptarAjyasya vibhavavistAraM cintitaM mayA 'nUnaM vijayasenena adhiSThite rAjye na yuktaM tatra me gmnm| yena - pUrvakRtadharmakarmAnubhAvataH prApya raajyshriym|| cintAmaNiH iva dAtuM kaH vAJchati vallabhasyApi? / / 1 / / pazyAmi, tathApi ca mitra-mantri-sAmantavacanavinyAsam / yad naSTaM nanu rAjyaM tad dRSTaM haraNakAle'pi / / 2 / / ___ iti cintayan prAptaH krameNa zrIbhavananagaram / alakSyamANaH purajanena praviSTaH sahapAMzukrIDitasya somadattA'bhidhAnasya vayasyasya gRhe / saH ca mAM dRSTvA jhaTiti jAtapratyabhijJAnaH saharSa pAdayoH nipatatya gADhaM praruditaH, bhaNituM aarbdhvaanmAlika banyo che, tenA vibhavano vistAra sAMbhaLatAM huM vicAravA lAgyo ke "vijayasena rAjyano svAmI banyo che, mATe mAre tyAM javuM yogya nathI, kAraNa ke pUrvakRta dharmanA prabhAvathI ciMtAmaNinI jema rAjyalakSmI pAmIne potAnA priyajanane paNa ApavAne koNa 529? (1) tathApi mitra, maMtrI sAmetAdikanI vacana kaLA to jouM. vaLI je rAjya naSTa thayuM te to haraNa-samaye ja meM dIvU.' (2) ema citavato huM anukrame zrIbhavana nagaramAM pahoMcyo. tyAM nagarajano koi na juve tema, sAthe dhUli-krIDA karela evA somadatta nAmanA mArA mitranA ghare gayo, eTale mane jotAM tarataja oLakhI laine saharSa mArA page paDI te atyaMta royo ane kahevA lAgyo ke Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 caturthaH prastAvaH jAyapaccabhinnANo saharisaM pAesu nivaDiya gADhaM parunno, bhaNiumADhatto tuha virahe mama naravara! varisaM va diNaM na jAi pajjaMtaM / hima-hAra-caMda-caMdaNarasAvi dUraM taviMti taNuM / / 1 / / bhavaNaM peyavaNaM piva paNaiNivaggo ya DAiNigaNovva | sayaNAvi bhuyaMgA iva na maNaMpi maNA suhAviMti / / 2 / / ettiyadiNAiM loeNa dhArio kahavi guruniroheNa | jaMto iNDiM videse jai nAha! tumaM na iMto'si / / 3 / / to eyaM varabhavaNaM eso dhaNavittharo ime turyaa| eso kiMkaravaggo paDivajjasu taM mahInAha!||4|| jummaM / 'tava virahe mama naravara! varSamiva dinaM na yAti paryantam / hima-hAra-candra-candanarasAH api dUraM tApayanti tanum / / 1 / / bhavanaM pretavanam iva praNayinIvargaH ca DAkinIgaNaH iva / svajanAH api bhujaGgAH iva na manasi api manAk sukhayanti / / 2 / / etAvandinAni lokena dhAritaH kathamapi gurunirodhena / ayAsyam idAnIM videze yadi nAtha! tvaM na ayAsyaH / / 3 / / tasmAdetad varabhavanam, eSaH dhanavistAraH, ime turagAH / eSaH kiGkaravargaH pratipadyasva tvaM mahInAtha!' / / 4 / / yugmam / he naravara! tArA viyoge mane eka divasa paNa varasatulya thai paDyo, temaja hima, hAra, caMdanano rasa ke caMdramA e badhA mArA dehane bahu ja garama bhAsatA hatA. (1) bhavana te smazAna samAna, strIo DAkiNItulya ane svajano paNa sApanI jema mArA manane jarApaNa sukha 34%a4tA nali. (2) ATalA divasa lokoe moTA AgrahathI mahAkaSTa mane aTakAvI rAkhyo. he nAtha! jo tame AvyA na hota, to huM atyAre videzamAM cAlyo jAta. mATe A zreSTha bhavana, A dhanabhaMDAra, A azvo ane A sevakavargano meM nareMdra! Apa svI12 72. (3,4) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrImahAvIracaritram ___ emAiM paNayasArAiM vayaNAiM bhAsaMto bhaNio mae somadatto 'piyavayaMsa! kiM soyavihuro havasi?, kiM vA niyabhavaNadhaNAiyaM samappesi?, kimevaM tuha paNayasAro payaDIbhavissai? ko vA anno mamAovi tuha pANappio?, kiM vA tuha daMsaNAo'vi annaM mamehAgamaNappaoyaNaM? | tA dhIro bhava / acchau savvassasamappaNaM / tuha jIviyaMpi mamAyattaM ceva / ' tao kArAvio'haM NhANa-vilevaNa-bhoyaNapamuhaM kAyavvaM, khaNaMtareNa pucchio mae 'piyavayaMsa! sAhesu kimiyANiM kAyavvaM? / ' somadatteNa bhaNiyaM deva! kiM nivedemi?, maM ekkaM pamottUNaM anne savve'vi maMtisAmaMtA daDhapakkhavAyA vijayaseNe | necchaMti nAmamavi tuha saMtiyaM bhaNiuM / jai so kahavi Agamissai tahAvi eyassa ceva rajjaM, jao eyassa muddhA matI amha daDhaM vasavattI thevaMpi vayaNaM na vilaMgheitti / vijayaseNo puNa niyasarIra metteNa tumha virahe bADhaM paritammai, bhaNai ya-jai ei jeTThabhAyA tA dhuvaM samappemi rajjadhuraM, jahAjeTTharajjapAlaNameva amha kuladhammotti / evamAdIni praNayasArANi vacanAni bhASamANaH bhaNitaH mayA somadattaH 'priyavayasya! kiM zokavidhuraH bhavasi?, kiM vA nijabhavana-dhanAdikaM samarpayasi?, kimevaM tava praNayasAraH prakaTIbhaviSyati?, kaH vA anyaH mattaH api tava prANapriya?, kiM vA tava darzanAdapi anyad mama ihA''gamanaprayojanam? / tasmAd dhIraH bhava / AstAm sarvasvasamarpaNam / tava jIvitvamapi mama Ayattameva / tataH kArApitaH ahaM snAna-vilepanabhojanapramukhaM kartavyam / kSaNAntareNa pRSTaH mayA 'priyavayasya! kathaya kim idAnIM kartavyam?' somadattena bhaNitaM 'deva kiM nivedayAmi? mAmekaM pramucya anye sarve'pi mantri-sAmantAH dRDhapakSapAtAH vijysene| necchanti nAma api tava satkaM bhaNitum / yadi saH kathamapi AgamiSyati tathA'pi etasyaiva rAjyam, yataH etasya mugdhA matiH asmAkaM dRDhaM vazavartI stokamapi vacanaM na ullaGghate iti| vijayasenaH punaH nijazarIramAtreNa tava virahe bADhaM paritAmyati, bhaNati ca-yadi eti jyeSThabhrAtA tadA dhruvaM samarpayAmi e pramANe premapUrNa vacano bolatA somadattane meM jaNAvyuM ke he priya mitra! Ama zokAkula kema bane che? athavA potAnA bhavana, dhanAdika mane zAmATe soMpe che? zuM ema karavAthI tAro apUrva prema pragaTa thaze? zuM mArA karatAM paNa anya koi tane prANavallabha che? athavA tArA darzana karatAM paNa mAre ahIM AvavAnuM anya kAMi prayojana che? mATe dhIra thA. tAruM sarvasva samarpaNa to dUra raho, paraMtu tAruM jIvita paNa mane AdhIna ja che. pachI teNe mane snAna, vilepana, bhojana pramukha karAvyuM. kSaNAMtare meM tene pUchyuM ke "he priya mitra! kahe atyAre zuM karavAnuM che?' somadatta bolyo-"he deva! zuM kahuM? eka mane mUkIne bIjA badhA maMtrI, sAmaMto vijayasenanA gADha pakSapAtI banyA che. tamAruM nAma levAne paNa teo icchatA nathI. vaLI teo ema bole che ke - "jo kadAca te Avaze, topaNa rAjya to vijayasenanuM ja samajavuM, kAraNake AnI mugdhamati amane atyaMta AdhIna che ane e amAruM alpavacana paNa oLaMgato nathI. paraMtu vijayasena to tamArA virahamAM atyaMta potAnA zarIre saMtapta thAya che ane kahe che ke-jo jyeSTha bhrAtA Ave, to rAjyanI lagAma avazya tene soMpuM, kAraNake amAro evo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 385 evaM Thie kiMpi na jANijjai juttAjuttaM, tA ettheva alakkhijjamANo tumaM ciTThasu kaivayadiNANi jAva uvalakkhemi nariMdAINa cittaM / ' mae bhaNiyaM-'evaM hvutti| tao somadatteNa sAmeNa ya daMDeNa ya bheeNa ya uvappayANeNa ya ADhattA maMtisAmaMtAdao bheiuN| niTTharavajjagaMThiMpiva na ya keNavi bhijjaMti uvaaennN| nAo ya tehiM smaagmnnviyro| nivAriyA ya rAyaduvArapAlA jahA 'na somadattassa rAyabhavaNe paveso daayvvotti|' vijayaseNassavi siLU jahA tumha jeTThabhAyA paMcattaM gaotti nisAmijjaitti / teNAvi evaM nisAmiya kao mhaasogo| payaTTiyAiM mayakiccAiMti / evaMti maha rajjakajjavisayaM jaM jamuvAyaM ghaDei so niunno| daivo paDikUlo iva taM taM vihaDei nikkaruNo / / 1 / / annayA ya gADhavisAyavasavisaMtuleNa muNiyaparamatyeNa bhaNiyaM somadatteNa 'deva! nimmajjAehiM rAjyadhurAm, yathAjyeSTharAjyapAlanameva asmAkaM kuldhrmH| evaM sthite kimapi na jJAyate yuktAyuktam / tasmAdatraiva alakSyamANaH tvaM tiSTha katipayadinAni yAvadupalakSe narendrAdInAM cittm| mayA bhaNitam 'evaM bhavatu / ' tataH somadattena sAmena ca daNDena ca bhedena ca upapradAnena ca ArabdhA mantri-sAmantAdayaH bhettum / niSThuravajragranthiH iva na ca kenA'pi bhidyante upAyena / jJAtazca taiH smaagmnvytikrH| nivAritA ca rAjadvArapAlAH yathA 'na somadattasya rAjabhavane pravezaH dAtavyaH' iti| vijayasenasyApi ziSTaM yathA tava jyeSThabhrAtA paJcatvaM gataH iti nizrUyate / tenA'pi evaM nizrutya kRtaH mahAzokaH | pravartitAni mRtakAryANi | evamiti mama rAjyakAryaviSayaM yaM yamupAyaM ghaTayati saH nipuNaH / daivaH pratikUlaH iva taM taM vighaTati niSkaruNaH / / 1 / / anyadA ca gADhaviSAdavazavisaMsthulena jJAtaparamArthena bhaNitaM somadattena 'deva! nirmaryAdaiH mntrikuLadharma che ke jyeSTha kumAra rAjya calAve. Ama hovAthI kaMipaNa yuktAyukta jANI zakAtuM nathI, mATe nareMdrAdikanuM mana mArA jANavAmAM barAbara AvI jAya, teTalA divaso koi na jANe tema ahIM ja raho. tyAre meM kahyuM - "bhale ema thAo." pachI somadatta sAma, daMDa, bheda ane upapradAna pramukhathI maMtrI, sAmaMtAdikane bhedavA lAgyo, paraMtu kaThina vajagAMThanI jema teo koipaNa upAyathI bhedAyA nahi; eTaluM ja nahi paNa mArA AvavAnI vAta temanA jANavAmAM AvI, jethI dvArapAlone temaNe kahI dIdhuM ke "somadattane tamAre rAjabhavanamAM AvavA na devo." vaLI vijayasenane paNa kahyuM ke tamAro jyeSTha bhrAtA maraNa pAmyo ema saMbhaLAya che." e pramANe sAMbhaLatAM tene mahAzoka thayo, ane teNe mRtakAryo karAvyAM. e rIte mane rAjya pamADavA te nipuNa je je upAya leto te te niSkaruNa deva, pratikULanI jema astavyasta 52rI bhUtuM. (1) ekadA gADha viSAdane vaza thatAM, paramArthane jANatA somadatte mane kahyuM ke "he deva!nirmaryAda maMtrI, sAmaMtAdikoe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram maMti-sAmaMtAIhiM tumha paMcattagamaNavattA nivattiyA rAiNo puro / tA jai kahaMpi rAyavADiyA niggayassa vijayaseNassa daMsaNapahe ThAUNa niyadaMsaNaM ThAvesi tA juttaM hoitti, jao tumha daMsaNaM bADhamabhikaMkhara eso / ' paDivannaM ca mae eyaM tadaNuroheNa / annayA ya pavarakareNugAkhaMdhagao niggao vihArajattAe vijayaseNo / pAsAyasiharamAruhiUNa ya Thio ahaM se cakkhugoyare / jhaDatti diTTho'hamaNeNa / 'sAgayaM 2 cirAgayabaMdhavassa' tti harisupphullaloyaNo ya jAva so vAhariuM pavatto tAva takkhaNA ceva maMti- sAmaMtapamuhe hiM raiyA aMbare aMtaravaDA / kao hlbolo| niyattio vihArajattAo raayaa| bhaNiyaM ca 386 'asivaM tuha kiMpi imaM jaM deva! pisAyadaMsaNaM jAyaM / kiM paMcattagayajaNo dIsai ya kayAvi paccakkho ? / / 1 / / sAmantAdibhiH tava paJcatvagamanavArtA nirvarttitA rAjJaH puraH / tasmAt yadi kathamapi rAjavATikAyai nirgatasya vijayasenasya darzanapathe sthitvA nijadarzanaM sthApayasi tadA yuktaM bhavati, yataH tava darzanaM bADham abhikAGkSate essH| pratipannaM ca mayA etat tadanurodhena / anyadA ca pravarakareNukAskandhagataH nirgataH vihArayAtrAyai vijayasenaH / prAsAdazikharamAruhya ca sthitaH ahaM tasya cakSugocare / jhaTiti dRSTaH aham anen| svAgataM svAgataM cirA''gatabAndhavasya - iti harSotphullalocanaH ca yAvatsaH vyAhartuM pravRttaH tAvat tatkSaNaM eva mantri-sAmantapramukhaiH racitA ambare antarapaTAH / kRtaH kolAhalaH / nivartitaH vihArayAtrAtaH rAjA / bhaNitaM ca - 'azivaM tava kimapi idaM yasmAd deva! pizAcadarzanaM jAtam / kiM paJcatvagatajanaH dRzyate ca kadApi pratyakSa: ? / / 1 / / tamArA maraNanI vAta rAjA AgaLa jAhera karI che, mATe 25vADIe bahAra nIkaLela vijayasenanA dRSTipathamAM rahIne tame koi rIte potAnuM darzana Apo to barAbara thAya; kAraNake te tamArA darzanane atyaMta icche che.' tenA AgrahathI e paNa meM kabUla karyuM. evAmAM eka divase pravara hAthaNIpara ArUDha thaine vijayasena 2yavADIe nIkaLyo, eTale huM eka prAsAdanA zikhara5ra rAjA juve tema besI rahyo, jethI teNe mane tarataja joyo ane 'cirakALe AvelA baMdhune svAgata che, svAgata che.' ema harSanA prakarSathI locana vikAsIne te jeTalAmAM bolavA jAya che, tevAmAM; tarataja maMtrI sAmaMta pramukhajanoe AkAzamAM ADu kapaDu = paDado goThavI kolAhala macAvI mUkyo; eTale rAjA vihAra yAtrA thakI pAcho vaLyo. pachI temaNe rAjAne jaNAvyuM ke 'he deva! pizAcanuM darzana thayuM, tethI tamane e kaMI amaMgaLa thayuM, nahi to maraNa pAmela mANasa zuM pratyakSa kadI jovAmAM Ave? (1) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 caturthaH prastAvaH tA lahu gacchaha bhavaNaM saMtiM kAreha deha bhUyabaliM / pAraMbhaha homavihiM sumaraha maccuMjaya maMtaM / / 2 / / - viyarasu suvaNNadANaM mAhaNasamaNANa takkuyajaNANaM / ' evaM kahie sigghaM miMTheNaM coiyA kariNI / / 3 / / bhavaNaMmi tao gaMtuM jaM jaha bhaNiyaM taheva nIsesaM | aimuddhabuddhibhAvA karAviyaM vijayaseNeNa / / 4 / / ahaM puNa nirucchAho, nirANaMdo, vavagayadhIrimabhAvo avayariya tao ThANAo somadattassa akahamANo ceva pacchannadese ThAUNa ciMtiumADhatto, kahaM? tasmAd laghu gacchata bhavanaM zAntiM kArayata datta bhUtabalim / prArabhadhvaM homavidhiM smarata mRtyuJjaya mantram / / 2 / / vitarata suvarNadAnaM brAhmaNa-zramaNAnAM svajanajanAnAm / evaM kathite zIghraM miNThena noditA kariNI / / 3 / / bhavane tataH gatvA yad yathA bhaNitaM tathaiva niHshessm| atimugdhabuddhibhAvAt kArApitaM vijayasenena / / 4 / / ahaM punaH nirutsAhaH, nirAnandaH, vyapagatadhRtibhAvaH avatIrya tataH sthAnAt somadattassa akathayan eva pracchannadeze sthitvA cintayitumArabdhavAn / katham - mATe bhavana bhaNI satvara cAlo, zAMtikarma karAvo, bhUtone balidAna Apo, homavidhi AraMbho, mRtyuMjaya maMtrane yAda karo, brAhmaNa-zramaNone temaja svajanone suvarNa dAna Apo.' ema temanA kahevAthI mahAvate tarata lthae pachI yasAvI. (2/3) pachI bhavanamAM AvatAM temaNe je kAMi kahyuM, te badhuM potAnI atimugdha buddhine lIdhe vijayasene 72|vyu. (4) eTale huM AnaMda ane utsAha rahita banI, dhIraja khoi, te sthAnathakI nIce utarI, somadattane kahyA vinA ja eka gupta sthAne besIne ciMtavavA lAgyo ke Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 aNavarayakaNayaviyaraNaparitosiyamANasAvi kaha pAvA / sAmaMtA mattA iva puraTThiyaMpihu muNaMti na maM ? / / 1 / / kaha vA'varAhasahaNeNa bhUriso mai sapayaMmi ThaviyAvi / na gaNaMti maMtiNo maM taNaM va pammukkamajjAyA ? / / 2 / / kaha nayaramahattarayA uvayariyA Negaso'vi kajjesu / mANaMti na maM sappaNayavayaNametteNa vihayAsA ? / / 3 / / zrImahAvIracaritram jayaseharakumaro so vijjAhararAyasukulajAo'vi / taha uvayario'vi kahaM uvehae maM tadiyarovva ? / / 4 / / anavaratakanakavitaraNaparitoSitamAnasAH api kathaM pApAH / sAmantAH mattAH iva puraHsthitamapi khalu jAnanti na mAm ? / / 1 / / kathaM vA aparAdhasahanena bhUrizaH mayA svapade sthApitAH api / na gaNayanti mantriNaH mAM tRNamiva pramuktamaryAdAH ? / / 2 / / kathaM nagaramahattarAH upacaritAH anekazaH api kAryeSu / manyante na mAM sapraNayavacanamAtreNa vihatA''zAH ? / / 3 / / jayazekharakumAraH saH vidyAdhararAjasukulajAtaH api / tathA upacaritaH api kathamupekSate mAM taditaraH iva ||4|| 'satata sonAnA dAnathI saMtuSTa karyA chatAM e pApI sAmaMto madonmattanI jema mane sAme ubhelane paNa kema bhAtA nathI ? (1) athavA to anekavAra aparAdha sahana karIne pharI svapade sthApyA chatAM e amaryAda maMtrIo mane tRNa samAna paNa kema gaNatA nathI? (2) vaLI nAgarikajanone aneka vakhata kAryomAM satkAryA chatAM AzAhIna banelA teo mane snehanA vacanamAtrathI paae| bha jolAvatA nathI ? (3) temaja te jayazekhara kumAra, vidyAdhara rAjAnA kuLamAM janmela chatAM ane tathAprakAranI tenI sAravAra karyA chatAM eka sAmAnyajananI jema mArI kema upekSA kare? (4) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 389 hou vA, kiM eeNa vigappieNa?, attahiyamiyANiM kIrai, muccai imaM nayaraM, gammai annattha dese, olaggijjai anno garuo naravaitti / ahavA sayalajayapayaDaparakkamassa siriavaMtiseNamahAnarAhivassa suo hoUNa kaivaya diNAI rajjariddhimuddharamaNubhaviya kahamiyANiM annassa heTThA ThAissAmitti savvahA na juttaM pariciMtiuM| bheravapaDaNeNa attapariccAo ceva saMpayaM me savvovAhivisuddhotti nicchiUNa niggao nayarAo laggo bheravapaDaNAbhimuhaM, vattiNIe akhaMDapayANehiM pavaccaMto saMpatto taruNatarusaMDamaMDiyaM, ubbhaDasihaMDitaMDavADaMbararamaNijjaM, haMsa-sArasa-kapiMjala-kokilakulakalakalaravamuhalaM, puMnAga-nAga-jaMbu-jaMbira-nibaMba-caMpayAsoyasohiyaparisaruddesaM, bheravapaDaNapaccAsannaM ekkamuvavaNaM / diTTho ya tattha aNegajaNanamaMsijjamANacaraNo, sallakkhaNanarasirakavAlamettapariyaro, maMtajjhANaparAyaNo, karakamalakaliyajogadaMDo, samatthanANa-vinnANaparamapagarisapatto, sasAhasaparitosiyaveyAlo mahAkAlo nAma jogaayrio| paNamio ya mae savvAyareNaM dinnAsIso ya niviTTho ____ bhavatu vA, kimetena vikalpitena? AtmahitamidAnIM kriyate, mucyate idaM nagaram, gamyate anyatra deze, avalagyate anyaH gurukaH narapatiH / athavA sakalajagatprakaTaparAkramasya zrIavantisenamahAnarAdhipasya sutaH bhUtvA katipayadinAni rAjyarddhim ucUramanubhUya kathamidAnImanyasya adhaH sthAsyAmi iti sarvathA na yuktaM paricintayitum / bhairavapatanena AtmaparityAgaH eva sAmprataM mama sarvopAdhivizuddhaH iti nizcitya nirgataH nagarAd lagnaH bhairavapatanA'bhimukham / vartanyAm akhaNDaprayANakaiH pravrajan samprAptaH taruNatarukhaNDamaNDitam, udbhaTazikhaNDitANDavA''DambararamaNIyam, haMsa-sArasa-cAtaka-kokilakulakalakalaravamukharam, punnAganAga-jambU-jambIra-nimbA''mra-campakA'zokazobhitaparisaroddezam, bhairavapatanapratyAsannam ekamupavanam / dRSTazca tatra anekajananamyamAnacaraNaH, salakSaNanaraziraskapAlamAtraparikaraH, mantradhyAnaparAyaNaH, karakamalakalitayogadaNDaH, samastajJAna-vijJAnaparamaprakarSaprAptaH, svasAhasaparitoSitavetAlaH mahAkAla: nAmA yogaacaaryH| praNatazca athavA to AvA vikalpa karavAthI paNa zuM? have to Atmahita karuM. A nagarano tyAga karI anya dezamAM cAlyo jAuM ane bIjA koi moTA rAjAno Azraya lauM, athavA to samasta jagatamAM prasiddha parAkramI evA zrIavaMtisena mahArAjAno putra thai, keTalAka divasa adbhata rAjya-Rddhi bhogavI, have bIjAno tAbedAra thaine kema rahI zakIza? mATe evo to sarvathA vicAra karavo paNa yukta nathI. have to mAre bhairava-patanathI Atma-tyAga karavo eja sarva upAdhithI vizuddha thavAno mArga yogya che.' evo nizcaya karI huM nagarathakI nIkaLyo ane bhairavapatana bhaNI cAlyo. mArgamAM akhaMDa pramANe cAlatAM, komaLa vRkSothI suzobhita, udubhaTa mayUronA nRtyADaMbarathI 2bhaeIya, sa., sArasa, yAta, usa prabhuja pkssaamon| 12vayuta, puMnA, nA, nu, bIra, dIbha31, Amra, caMpaka, azoka pramukha vRkSothI cotarapha zobhAyamAna, tathA bhairava-patananI najIkamAM AvelA evA eka upavanamAM huM jai pahoMcyo. tyAM eka mahAkAla nAme yogAcArya mArA jovAmAM Avyo ke jene aneka loko namaskAra Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 zrImahAvIracaritram saMnihiyadharaNivaDhe / avaloio'haM teNa siNiddhAe diTThIe, khaNaMtare saMbhAsio ya 'bhadda! ubviggacitto iva lakkhIyasi, tA kiM bhaTThalacchIvicchaDDotti uyAhu videsAgaotti, annaM vA kiMpi kAraNaM?, mae bhaNiyaM 'bhayavaM! amhArisA punnarahiyA pANiNo pae pae uvviggacittA ceva, kittiyAiM kAraNAiM sAhijjati?, teNa jaMpiyaM 'tahAvi visesayaraM soumicchAmi / ' mae bhaNiyaM 'bhayavaM! kiM eeNa jhANavigghakAraeNa niyavaiyarasAhaNeNa?, mahAkAleNa bhaNiyaM 'kiM tujjha jhANaciMtAe?, jahAilaiM kuNasu / ' tao mae vijjAharAvaloyaNaM ca, jujjhanivaDiyakhayararakkhaNaM ca, mahADavinivADaNaM ca, niyanagarAgamaNaM ca, maMtisAmaMtapamuhajaNAvamANaNaM ca, rajjAvahAradukkhaM ca, uvayariyavijjAharovekkhaNaM ca, nayaraniggamaNaM ca, bheravapaDaNaM paDucca samAgamaNaM ca siTThameyassa / aha mahAkAleNa bhaNiyaM 'aho viruddhakArittaNaM mayA sarvA''dareNa dattAziH ca niviSTaH snnihitpRthiviipRsstthe| avalokitaH ahaM tena snigdhayA dRSTyA, kSaNAntare sambhASitaH ca 'bhadra! udvignacittaH iva lakSyase / tataH kiM bhraSTalakSmIvicchardaH (vistAraH) utAhu videzAgataH iti, anyadvA kimapi kAraNam?' mayA bhaNitam 'bhagavan! asmAdRzAH puNyarahitAH prANinaH pade pade udvignacittAH eva, kiyanti kAraNAni kathyante?' tena jalpitaM 'tathApi vizeSataraM shrotumicchaami|' mayA bhaNitaM 'bhagavan! kimetena dhyAnavighnakArakena nijavyatikarakathanena?' mahAkAlena bhaNitaM 'kiM tava dhyAnacintayA?, yathAdiSTaM kuru / ' tataH mayA vidyAdharA'valokanaM ca, yuddhanipatitakhecararakSaNaM ca, mahATavInipAtanaM ca, nijanagarA''gamanaM ca, mantrisAmantapramukhajanApamAnaM ca, rAjyApahAraduHkhaM ca, upacaritavidyAdharopekSaNaM ca, nagaranirgamanaM ca, bhairavapatanaM pratItya samAgamanaM ca ziSTametasya / atha mahAkAlena bhaNitam 'aho viruddhakAritvaM hatavidheH yad IdRzAn asamasAhasadhanAn janAn vinirmAya etAdRzatIkSNaduHkhabhAjanaM karatA, mAtra lakSaNayukta puruSonI khoparInA parivAravALo, maMtradhyAnamAM parAyaNa raheto, hAthamAM yogadaMDa rAkhato, samasta jJAna-vijJAnamAM parama prakRSTa ane potAnA sAhasathI je vetALone saMtuSTa karato hato. tene jotAM meM praNAma karyA, eTale AdarapUrvaka teNe mane AziSa ApatAM huM pAsenI bhUmi para beTho. teNe mane snigdha dRSTithI jotAM kSaNavAra pachI bolAvyo ke- he bhadra! tuM bahu udvigna jevo dekhAya che to zuM tAruM dhana nAza pAmyuM che? videzamAM AvI caDyo che ke bIjuM kAMI kAraNa che?" tyAre meM kahyuM- he bhagavan! amArA jevA puNyahIna prANIo pagale pagale udvigna ja hoya che, temAM keTalAM kAraNo kahI batAvavA?" te bolyo-"topaNa kaMi vizeSa kAraNa sAMbhaLavA icchuM chuM,' jaNAvyuM- he bhagavan! dhyAnamAM vighna karanAra evA e kAraNa kahI batAvavAthI paNa zuM?" mahAkAla bolyo-"tAre dhyAnanI ciMtA karavAthI zuM? tuM mArA kahyA pramANe kara." eTale vidyAdharanuM avalokana, yuddha karatAM paDelA khecaranuM rakSaNa, mahA-aTavImAM nipAtana, potAnA nagaramAM Agamana, maMtrI, sAmaMta pramukha janoe karela apamAna, rAjyanA apahAranuM duHkha, upacAra karela vidyAdhara dvArA upekSA, nagara thakI nIkaLavuM ane bhairavapatana pratye jatAM tamAro samAgama-ityAdi tene meM kahI saMbhaLAvyuM. je sAMbhaLatAM mahAkAle kahyuM-"aho! duSTa devanI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 391 hayavihiNo jamerise asamasAhasadhaNe jaNe viNimmiya erisatikkhadukkhabhAyaNaM karei / ahavA sAhasadhaNANa hiyayaM dukkhaM garuyaMpi sahai nivaDaMtaM / irANa duhalaveNavi vihaDai jarasippiNipuDaM va / / 1 / / jaha nivaDai gurudukkhaM taheva sokkhaMpi saMbhavai tesiM / iyarANa tullasuhadukkhasaMbhavo niccakAlaMpi / / 2 / / kassa va niraMtarAyaM sokkhaM ? kasseva nAvayA iMti ? | ko dUsio khalehiM no ? kassa va saMThiyA lacchI ? / / 3 / / karoti / athavA iya nAuM caya soyaM puNo'vi tuha vaMchiyAiM hohiMti / sUro'vi rayaNitamaniyaravigamao pAvae udayaM / / 4 / / sAhasadhanAnAM hRdayaM duHkhaM gurukamapi sahate nipatantam / itare duHkhalavenA'pi vighaTante jaratzuktipuTamiva ||1|| yathA nipatati guruduHkhaM tathaiva saukhyamapi sambhavati teSAm / itareSAM tulyasukhaduHkhasambhavaH nityakAlamapi / / 2 / / kasya vA nirantarAyaM saukhyam ? kasyaiva nApadaH Ayanti ? / kaH dUSitaH khalaiH na ? kasya vA saMsthitA lakSmI : ? / / 3 / / iti jJAtvA tyaja zokaM punaH api tava vAJchitAni bhaviSyanti / sUryo'pi rajanItamonikaravigamataH prApnoti udayam / / 4 / / A badhI virUddha ceSTA che, ke AvA asAdhAraNa sAhasika puruSone banAvIne, temane AvA tIvra du:khanuM bhAjana kare che. athavA to sAhasika puruSonuM hRdaya, hoTuM duHkha paDatAM paNa te sahana karI le che ane sAmAnya jano, leza du:khamAM paNa jIrNa motInI chIpanA puTanI jema tarata bhAMgI jAya che-hatAza bane che. (1) jema temanA 52 moTuM du:kha AvI paDe che, tema sukha paNa temane saMbhave che. paraMtu sAmAnya janone to sadAkALa sukha-duHkha tulya 4 hoya che. (2) athavA to aMtarAyarahita sukha kone maLyuM che? ApadAo konA zire paDI nathI? durjanoe kone dUSita karela Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 zrImahAvIracaritram jaM puNa tumae bhaNiyaM bheravapaDaNaM karemi maraNaTuM / taM buhajaNapaDisiddha khattiyadhamme viruddhaM ca / / 5 / / jeNa-baMbhaNa-samaNacciya maraNakajjamabbhujjamaMti no dhIrA / vihivihaDiyaMpi kajjaM ghaDaMti te buddhivihaveNaM / / 6 / / tahA-cattavisAyapisAyaM annlsmvimukkvikkmekkrsN| aNusarai sirI dUraM gayAvi purisaM harisiyavva / / 7 / / tao mae bhaNiyaM 'bhayavaM! vimUDhacittalakkho mhi saMpayaM / na jANAmi juttAjuttaM, na muNAmi uvAyaM, na samIhemi khattadhammaM, na viyAremi jaNaniMdaM, na lakkhemi suhadukkhaM / yatpunaH tvayA bhaNitaM bhairavapatanaM karomi maraNArtham / tad buddhajanapratiSiddhaM kSatriyadharme viruddhaM ca / / 5 / / yena brAhmaNa-zramaNAH eva maraNakArye udyatante na dhIrAH / vidhivighaTitamapi kAryaM ghaTayante te buddhivibhavena ||6|| tathA-tyaktaviSAdapizAcam analasam avimuktavikramaikarasam / anusarati zrIH dUraM gatA'pi puruSaM hRSTA iva / / 7 / / tataH mayA bhaNitaM 'bhagavan! vimUDhacittalakSaH asmi sAmpratam / na jAnAmi yuktA'yuktam, na jAnAmi upAyam, na samIhe kSatradharmam, na vicArayAmi jananindAm, na lakSe sukha-duHkham / sarvathA kulaaldRddhdnnddnathI? agara lakSmI konI sthira rahI che? ema samajIne zoka tajI de. pharI paNa tane vAMchita prApta thaze. sUrya paNa rAtrinA ghora aMdhakAranA nAza pachI udaya pAme che. (3/4). vaLI teM kahyuM ke "maraNa nimitte bhairava-patana karuM." eto sujJa janoe niSedha karela che ane kSatriya-dharmathI vi3ddha che. (5) kAraNake brAhmaNa-zramaNo maraNanimitte prayatna kare che, paNa dhIra puruSo tema karatA nathI. teo to potAnA buddhi-vibhavathI vidhAtAe bagADelA kAryane paNa sudhArI le che. (9) viSAdarUpa pizAcane tajatAM, Alasyarahita ane parAkramamAM ja eka rasika evA puruSane, lakSmI dUra chatAM jarSita hoya tama avazya anusare -prApta thAya che.' (7) eTale meM kahyuM ke-"he bhagavan! atyAre vicAra-vimUDha chuM, yuktAyuktane jANato nathI, upAyanI khabara nathI, kSAtradharmanI darakAra karato nathI, lokaniMdAno vicAra lAvato nathI, sukha-duHkhane lakSyamAM leto nathI, temaja Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 393 savvahA kulAladaDhadaMDacAliyacakkAdhirUDhaM va mama maNo na maNAgaMpi katthavi avatthANaM paavi| to bhayavaM! tumaM ceva sAhehi, kiM kAyavvaM ? ko vA uvAo samIhiyatthasiddhIe ? ; mahAkAleNa bhaNiyaM 'vaccha ! pavajjasu mama pavvajjaM, ArAhesu caraNakamalaM, abbhassesu jogamaggaM, hohiMti gurubhattIe mnnorhsiddhiio|' tao bhayasaMbhaMto iva saraNAgayavacchalaM, dAliddAbhibhUo iva kappapAyavaM, mahArogapIDio iva paramavejjaM, pahINacakkhubalo iva pahadesagaM savvAyareNa tamArAhiuM pvtto| dUramAgarisiyaM ca viNaeNa mae tassa cittaM / niutto'hamekko teNa niyarahassaThANesu sikkhAvio nissesAiM AgiTThipamuhAI kouuhlaaii| annayA ya pasatthesu tihi-nakkhatta-muhuttesu paramapamoyamuvvahaMteNa teNa egaMte uvaiTTho mama tailokkavijao mNto| kahio sAhaNavihI jahA- aTThottarasayapahANakhattiehiM masANahuyAsaNo tappaNijjo, kAyavvaM disidevayAbaliviyaraNaM, pavahiyavvaM aNavarayamaMtasumaraNaM, tao esa cAlitacakrA'dhirUDham iva mama manaH na manAgapi kutrApi avasthAnaM prApnoti / tataH bhagavan! tvameva kathaya, kiM kartavyam? kaH vA upAyaH samIhitA'rthasiddhau ?' | mahAkAlena bhaNitam 'vatsa! prapadyasva mama pravrajyAm, ArAdhnuhi caraNakamalam, abhyAssva yogamArgam, bhaviSyanti gurubhaktyA manorathasiddhayaH / tataH bhayasambhrAntaH iva zaraNAgatavatsalam, dAridryAbhibhUtaH iva kalpapAdapam, mahArogapIDitaH iva paramavaidyam, prahInacakSubalaH iva pathadezakam sarvA''dareNa tamArAddhuM pravRttavAn / dUram AkRSTaM ca vinayena mayA tasya cittam / niyuktaH ahamekaH tena nijarahasyasthAneSu zikSApitaH niHzeSANi aakRssttiprmukhkautuuhlaani| anyadA ca prazasteSu tithi-nakSatra - muhUrtteSu paramapramodamudvahatA tena ekAnte upadiSTaH mAM trailokyavijayaH mantraH / kathitaH sAdhanavidhiH yathA - aSTottarazatapradhAnakSatriyaiH smazAnahutAzanaH tarpaNIyaH, kartavyaM digdevatAbalIvitaraNam, prohyam sarvathA kuMbhAranA daDha daMDathI calAvavAmAM Avela cakrapa2 jANe ArUDha thayela hoya tema mAruM mana jarA paNa kyAM sthiti karatuM nathI, mATe he bhagavan! tame ja kaho ke huM zuM karuM? athavA iSTa-siddhino zo upAya che?' mahAkAla bolyo-'he vatsa! mArI pravrajyA dhAraNa kara. mArA caraNa-kamaLanI ArAdhanA kara ane yoga-mArgano abhyAsa ka2, eTale gurubhaktithI tane iSTa-siddhio prApta thaze.' pachI bhayathI saMbhrAMta thayela jema zaraNAgata-vatsalane ArAdhe, daridrI jema kalpavRkSane, mahArogI jema parama vaidyane tathA cakSuhIna jema mArga-darzakane ArAdhe, tema huM bhAre AdarathI tenI ArAdhanA karavA lAgyo ane thoDA vakhatamAM meM vinayathI tenuM mana atyaMta AkarSI lIdhuM, jethI teNe potAnA gupta sthAnomAM mane ekane ja niyukta karyo ane AkRSTi pramukha badhA kautUhalo mane zIkhavyAM. ekadA zubha tithi, nakSatra ane muhUrta AvatAM parama pramoda pAmatA teNe mane ekAMtamAM trailokyavijaya nAme maMtra batAvyo ane sAdhana-vidhi jaNAvatAM kahyuM ke-'eka so ATha pradhAna kSatriyothI smazAnanA agnine tRpta karavo, dizidevatAone baLidAna ApavuM tathA niraMtara maMtra-smaraNa karavuM, tethI e siddha thaze ane ekachatra dharaNInuM rAjya Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrImahAvIracaritrama sijjhihiI, kAhI ya egacchattadharaNiyalarajjadANaM / ' paDivanno ya mae viNayapaNaeNa, samADhatto ya saahiuN| gao kaliMgapamuhesu desesu, Araddho ya jahAlAbhaM khattiyanaruttamehi homo jAva ettiyaM kaalNti| tA narasehara! narasiMgha jaM tae pucchiyaM purA Asi / kiM appANaM niMdasi iNamo naNu kAraNaM tattha / / 1 / / bhayavasavisaMThulaMgA sAraMgA iva vicittakUDehiM / jaM sattA viddaviyA tamiyANiM dahai maha hiyayaM / / 2 / / dujjhANakalusabuddhittaNeNa puvvaM na yANiyaM eyN| tuha daMsaNeNa iNhiM viveyarayaNaM samullasiyaM / / 3 / / anavaratamantrasmaraNam, tataH eSaH setsyati kariSyati ca ekcchtrpRthiviitlraajydaanm|' pratipannazca mayA vinayapraNatena samArabdhazca sAdhayitum / gataH kaliGgapramukheSu dezeSu Arabdhazca yathAlAbhaM kSatriyanarottamaiH homaH yaavdetaavtkaalm| tasmAnnarazekhara! narasiMha! yat tvayA pRSTaM purA AsIt / kimAtmAnaM nindasi idaM nanu kAraNaM tatra / / 1 / / bhayavazavisaMsthulAH sAraGgAH iva vicitrakUTaiH / yasmAt satvAH vidravitAH tasmAd idAnIM dahati mama hRdayam / / 2 / / durdhyAnakaluSabuddhitvena pUrvaM na jJAtametad / tava darzanena idAnIM vivekaratnaM samullasitam / / 3 / / tane Apaze." vinayathI zira namAvI meM e badhuM svIkArI lIdhuM ane maMtra sAdhavA huM kaliMga pramukha dezomAM gayo. tyAM uttama kSatriyone phasAvIne yathAlAbha temano homa karavA lAgyo, te ATalo vakhata karyo. to he narasiMha nareMdra! teM je pUrve mane pUchyuM ke "tuM tArA AtmAne kema niMde che?' temAM e ja khAsa kAraNa cha. (1) bhayathI tharatharatAM sAraMga-haraNanI jema vicitra chaLavaDe prANIone je meM dUbhavyA, te smaraNa atyAre mArA hayane 625 72rI bhU cha. (2) pUrve durgAnathI buddhi kaluSita hovAthI e mArA jANavAmAM na AvyuM, paraMtu atyAre tArA darzanathI vivekartn samudAsa pAbhyuM che.' (3) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 caturthaH prastAvaH narasiMheNaM bhaNiyaM saccaM pAvaM kayaM tae bhuuri| jaM kIDiyANavi vahe pAvaM guru kimu nariMdANaM? ||4|| tesi viNAse jamhA dhammabhaMso ya sImavigamo ya / avaropparaM ca jujjhaM vilayAjaNasIlavilao ya / / 5 / / tA ThANe tuha duccariyagarihaNaM dhammagoyarA buddhI / evaM Thie'vi jalaNappavesaNaM tujjha no juttaM / / 6 / / titthesu vacca kuru devapUyaNaM muMca niMdiyaM bhAvaM / pAyacchittaM paDivajja sugurusayAse payatteNa / / 7 / / narasiMhena bhaNitaM-satyam, pApaM kRtaM tvayA bhUriH / yasmAt kITikAnAmapi vadhe pApaM guru kiM narendrANAm? ||4|| teSAM vinAze yasmAd dharmabhraMzaH ca sImAvigamaH ca / aparAparaM ca yuddhaM vilayAjanazIlavilayazca / / 5 / / tasmAt sthAne tava duzcaritagahaNam dharmagocarA buddhiH| evaM sthite'pi jvalanapravezanaM tava na yuktam / / 6 / / tIrtheSu vraja, kuru devapUjanam, muJca ninditaM bhAvam / prAyazcittaM pratipadyasva sugurusakAze prayatnena / / 7 / / tyAre narasiMha rAjAe jaNAvyuM e vAta satya che ke teM ghaNuM pApa AcaryuM, kAraNake kIDAone mAravAmAM paNa mahApA5 cha, to 2mon| ma toj 04 ? (4) vaLI temano vinAza thatAM dharmabhraMza ane rAjyahAni thAya, paraspara yuddha thAya tathA strIonA zIlano lopa thAya. (5) tethI tArI duzcaritranI gahaNA ane dharmabuddhi yogya sthAne che, tema chatAM agnimAM praveza karavo, te tane yogya nathI. (7) mATe tIrthomAM jA, deva-pUjA kara, niMdita bhAva tajI de, guru pAse prayatnapUrvaka prAyazcitta grahaNa kara. (7) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 niMdasu paikkhaNaM dukkayAiM, nisuNesu dhammasattthAiM / uttamasaMsaggiM kuNasu cayasu tivvaM kasAyaM ca ||8|| IsAvisAyamucchiMda bhiMda visamavisayataruniyaraM / niyajIyanivvisesaM nIsesaM peccha pANigaNaM / / 9 / / pasamarasaM pibasu sayA dUraM pariharasu khuddacariyAiM / juttAjutta (ttaM ?) viyArasu savvakajjesu jatteNaM / / 10 / / zrImahAvIracaritram khaNapariNaidhammattaM ciMtesu bhavaMmi savvavatthUNaM / niyasukayadukayasacivattaNaM ca lakkhesu parajamme / / 11 / / ninda pratikSaNaM duSkRtAni, nizruNu dharmazAstrANi / uttama saMsargaM kuru, tyaja tIvrakaSAyaM ca / / 8 / / IrSyA-viSAdaM ucchindhi, bhinda viSamaviSayatarunikaram / nijajIvanirvizeSaM niHzeSaM prekSasva prANigaNam / / 9 / / prazamarasaM piba, sadA dUraM parihara kSudracaritrANi / yuktAyuktaM vicAraya sarvakAryeSu yatnena / / 10 / / kSaNapariNatidharmatvaM cintaya bhave sarvavastUnAm / nijasukRtaduSkRtasacivatvaM ca lakSasva parajanmani / / 11 / / pratikSaNe duSkRtanI niMdA kara, dharma-zAstra sAMbhaLa, uttama puruSono saMga kara, tIvra kaSAyane mUkI de. (8) irSyA ane viSAdane chedI nAkha, viSama viSayarUpa vRkSanuM bhedana kara, badhA prANIone potAnA jIvita samAna gae. (8) sadA prazama-2sanuM pAna ka2, kSudra-caritrane bilakula tajI de, sarve kAryomAM yatnapUrvaka yogyAyogyano vicAra 52. (10) saMsAramAM sarva vastuonA kSaNika dharmano khyAla kara tathA 52-janmamAM potAnA sukRta ane duSkRta sAthe Avaze te lakSyamAM se. (11) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 caturthaH prastAvaH iya jayamANassa sayA suddhI tujhaM bhavissai avssN| jalaNapavesaM salabhA kuNaMti kusalA u na kayAvi / / 12 / / evaM saMThaviUNa maraNadurajjhavasAyAo ghorasivaM jAva virao nariMdo tAva pahayapaDahamuravapamuhatUraninAyabahiriyadiyaMtarA, vicittamaNibhUsaNakiraNakabburiyamasANaMgaNA gayaNAo oyariyA vijjAharA | paramapamoyamuvvahaMtA nivaDiyA ghorasivacaraNesu, bhaNiumADhattA ya deva! amhe gayaNavallahapurAhivavijayarAyavijjAhariMdasueNa sirijayasehararAyakumAreNa pesiyA tumha aannynnnimittN| tA kuNaha pasAyaM / Aruhaha imaM samuddhayavijayavejayaMtIsahassAbhirAmaM, DajhaMtakasiNAgarukappUrapUrasurahidhUvadhUmaMdhayAriyadisAbhogaM, maNi-kaNagarayaNaraiyavicittavicchittibhittibhAgaM kusumAvayaMsAbhihANaM varavimANaM / ' ghorasiveNa bhaNiyaM iti yatamAnasya sadA zuddhiH tava bhaviSyati avazyam / jvalanapravezaM zalabhAH kurvanti kuzalAH tu na kadApi / / 12 / / evaM saMsthApya duradhyavasAyAd ghorazivaM yAvad virataH narendraH tAvad prahatapaTaha-murajapramukhatUryaninAdabadhiritadigantarAH, vicitramaNibhUSaNakiraNakarburitasmazAnAGgaNAH gaganAd avatIrNAH vidyAdharAH / paramapramodam udvahantaH nipatitAH ghorazivacaraNayoH bhaNitum ArabdhAH ca 'deva! vayaM gaganavallabhapurAdhipavijayarAjavidyAdharanarendrasutena zrIjayazekhararAjakumAreNa preSitAH tava aanynnimittm| tasmAt kuru prsaadm| Aroha idaM samudbhUtavijayavaijayantIsahasrA'bhirAmaM, dahatkRSNA'garu-karpUrapurasurabhidhUpadhUmAndhakAritadigAbhogaM, maNi-kanaka-ratnaracitavicitravicchittibhittibhAgaM kusumA'vataMsA'bhidhAnaM varavimAnam / ' ghorazivena bhaNitaM e pramANe sadA yatna karatAM tArI avazya zuddhi thaze. agni-praveza to pataMgo kare, paNa kuzaLa puruSo kadApi tama 42tA nathI.' (12) e pramANe ghorazivane maraNanA kuvicArathI aTakAvIne narasiMha rAjA jeTalAmAM virAma pAmyo, teTalAmAM paTala, mRdaMga pramukha vAghonA nAdathI dizAo baherI thatAM, tathA vicitra maNi-bhUSaNanA kiraNothI smazAna-bhUmi anekaraMgI banatAM vidyAdharo AkAzathI nIce utaryA ane parama pramoda pAmatA te ghorazivanA page paDIne kahevA lAgyA- he deva! gaganavallabha nagaranA vidyAdhara rAjAnA putra jayazekhara kumAre tamane lAvavA mATe amane mokalyA che, to maherabAnI karI, uchaLatI aneka dhvajAothI abhirAma, baLatA kRSNAgaru, kapUranA sugaMdhI dhUpa-dhUmathI dizAbhAgane aMdhakAramaya banAvanAra, tathA maNi, kanaka, ratnathI banAvela vicitra racanAyukta bhIMtothI zobhAyamAna evA kusumAvataMsaka nAmanA zreSTha vimAnapara ArUDha thAo.' tyAre ghoraziva bolyo-"are! vidyAdharo! tame mArA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 zrImahAvIracaritram 'bho vijjAharA! muyaha mama visae paDibaMdhaM, anno'hamiyANiM vigybhogpivaaso| vijaNavihAresu raNNesu jAyA nivAsabuddhI, baddhA migakulesu sayaNasaMbaMdhasaddhA, palINo mAyAmoho, jalaNajAlAkalAvakavaliyamiva pecchAmi jIvaloyaM / tA jahAgayaM gacchaha tubbhe, jahAdiTuM ca se niveejjhtti|' vijjAharehiM bhaNiyaM-'mA bhaNaha eyaM, jao jaddiNAo tumha pAsAo gao jayaseharakumAro taddiNAdArabbha jAo rahaneuracakkavAlapuranAheNa sirisamarasiMghakheyarAhivaiNA saha mhaasmrsNrNbho| nivaDiyA aNegasuhaDA / kahamavi mahAkaTTeNa nippiThTho so amarateyAbhihANo dutttthmitto| ghaDiyA iyANiM paropparaM sNdhii| kayAiM anno'nnadharesu bhoynn-vtth-daannaaiN| ao ettiyakAlaM niyakajjakoDivAvaDattaNeNa saMpayameva nAo tumha aDavinivADaNapAmokkho vaiyaro, kumAreNa tao accaMtajAyativvasogasaMdabbheNa visajjiyA amhe savvAsu disAsu tumhAvaloyaNatthaM, bhaNiyA ya-'are sigghaM jattha pecchaha taM mahANubhAvaM 'bhoH vidyAdharAH! muJcata mama viSaye pratibandham, anyo'ham idAnIM vigtbhogpipaasH| vijanavihAreSu araNyeSu jAtA nivAsabuddhiH, baddhA mRgakuleSu svajanasambandhazraddhA, pralInaH mAyAmohaH, jvalanajvAlAkalApakavalitam iva prekSe jIvalokam / tasmAd yathA''gataM gacchata yUyam, yathAdiSTaM ca tasya nivedyt|' vidyAdharaiH bhaNitaM 'mA bhaNa evam, yataH yadinAt tava pArzvataH gataH jayazekharaH kumAraH taddinAd Arabhya jAtaH rathanepuracakravAlapuranAthena zrIsamarasiMhakhecarA'dhipatinA saha mahAsamarasaMrambhaH | nipatitAH anekasubhaTAH / kathamapi mahAkaSTena niSpiSTaH saH amaratejA'bhidhAnaH duSTamitraH / ghaTitA idAnIM parasparaM sandhiH / kRtAni anyonyagRheSu bhojana-vastradAnAni / ataH etAvatkAlaM nijakAryakoTivyApRtatvena sAmprataM jJAtaH tava aTavInipAtanapramukhaH vyatikaraH / kumAreNa tataH atyantajAtatIvrazokasandarbheNa visarjitAH mATeno Agraha mUkI gho. huM atyAre agAunI sthitimAM nathI, bhoga-pipAsAthI rahita banyo chuM, nirjana araNyomAM nivAsa karavAnI buddhi jAgI che, mRgo sAthe svajanasaMbaMdha joDavA icchA che, mAyA-mohano nAza thayo che, tathA jIvalokane jANe agni-vALAnA kavalarUpa thato hoya tevo jouM chuM; mATe tame AvyA tema pAchA cAlyA jAo ane mAruM kathana kumArane nivedana karajo.' vidyAdharoe jaNAvyuM- tame ema na bolo, kAraNake je divasathI jayazekhara kumAra tamArI pAsethI gayo, te divasathI mAMDIne rathanUpura nagaranA samarasiMha vidyAdhara rAjA sAthe mahAsaMgrAma thatAM aneka subhaTo mAryA gayA. temAM mahAkaSTa amarateja nAmanA duSTa mitrano ghAta thayo ane atyAre paraspara saMdhi baMdhAi, tathA eka bIjAnA ghare bhojana temaja vastrAdikanAM dAna karavAmAM AvyAM, jethI ATalo vakhata potAnA kAryamAM parovAyela hovAthI aTavI-nipAtana pramukha tamAro prasaMga hamaNAM ja temanA jANavAmAM Avyo; eTale atyaMta tIvra zoka pragaTatAM kumAre tamArI tapAsa karavA amane cAre dizAmAM mokalyA ane kahyuM ke - "are te mahAnubhAva jyAM tamArA jovAmAM Ave tyAMthI game te rIte jaladI lai Avo, te vinA huM bhojana karanAra nathI. tethI sarva sthAne bahu ja bArIka tapAsa karatAM ame A pradezamAM AvyA. ahIM AvatAM tamAro zabda Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 399 tatto savvahA ANejjaha, nannahA bhoyaNamahaM karissAmi, tao savvattha niuNaM niuNaM nirUvaMtA pattA ettiyaM bhUmibhAgaM, ettha Agaehi ya nisAmio tumha saddo / 'ko puNa bhIsaNe masANe ettiyavelaM hohi tti koUhaleNa suNaMtehiM kumArapaccANayaNakAlAgaehiM purA tumha nisuyasaddANumANeNa paccabhinnAyatti / tA kuNaha pasAyaM jayaseharakumArajIviyadANeNa / ' etthaMtare viNNAyaparamattheNa bhaNiyaM patthiveNa 'bho mahAsatta! paricaya pharusabhAvaM, paNayabhaMgabhIrUNi bhavaMti sappurisahiyayANi, tA aMgIkaresu eesi patthaNaM / ' ghorasiveNa bhaNiyaM - mahArAya ! bADhaM virattaM mama rajjAdIhiMto cittaM / gADhapAvanibaMdhaNaM khu eyaM / ' raNNA bhaNiyaM mA mevaM jaMpesu, jao sannAyaM disao, visiTThamuNiNo pAlitayassANisaM, sAsiMtassa visiThThanIi maNue dANAI diMtassa ya / vayaM sarvAsu dikSu tavA'valokanArtham bhaNitAH ca are! zIghraM yatra prekSadhve taM mahAnubhAvaM tattaH sarvathA Anayata, nAnyathA bhojanam ahaM kariSyAmi / tataH sarvatra nipuNaM nipuNaM nirUpayantaH prAptAH etAvantaM bhUmibhAgam / atra Agate eva ca nizrutaH tava zabdaH / 'kaH punaH bhISaNe smazAne etAvadvelAM bhaviSyati' iti kautUhalena zruNvadbhiH kumArapratyAnayanakAlA''gataiH purA tava nizrutazabdAnumAnena pratyabhijJAtaH iti| tasmAt kuru prasAdaM jayazekharakumArajIvitadAnena / ' atrAntare vijJAtaparamArthena bhaNitaM pArthivena 'bhoH mahAsattva! parityaja paruSabhAvam, praNayabhaGgabhIrUNi bhavanti satpuruSahRdayAni, tasmAd aGgIkuru eteSAM praarthnaam|' ghorazivena bhaNitaM 'mahArAja ! bADhaM viraktaM mama rAjyAdibhiH cittam / gADhapApanibandhanaM khalu etad / ' rAjJA bhaNitaM 'mA mA evaM jalpa, yataH sanyAyam (upa)dizataH, viziSTamunIn pAlayataH anizam, zAsataH viziSTanItiM manujAn dAnAni dadataH ca / amArA sAMbhaLavAmAM Avyo.' eTale-'A vakhate bhISaNa masANamAM koNa haze?' ema kutUhalathI sAMbhaLatAM, vaLI kumArane te vakhate lAvavA mATe Avela amoe pUrve tamAro zabda sAMbhaLela hovAthI ame e anumAnathI tamane oLakhI lIdhA; mATe have jayazekhara kumArane jIvita-dAna ApavAnI maherabAnI karo.' evAmAM paramArthane jANanArA rAjAe jaNAvyuM-'he mahAsattva! kaThora bhAvano tyAga karo. satpuruSonAM hRdaya sneha-bhaMgamAM bhIrU-bIkaNa hoya che, mATe emanI prArthanAno svIkAra karo. ghoraziva bolyo-'he mahArAja! rAjyAdika thakI mArUM citta atyaMta virakta thayuM che, kAraNa ke e gADha pApanA kAraNarUpa che.' rAjAe kahyuM-'ema na bolo, kAraNake sanyAya batAvatAM, viziSTa munionuM rakSaNa karatAM, lokone niraMtara zreSThanItithI zAsana karatAM ane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 zrImahAvIracaritram dhammo hoi nivassa vassamaiNo rajje'vi saMciTThao, no sAhussa sa satthavajjiyavihIjuttassa guttassavi / / 1 / / ghorasiveNa bhaNiyaM 'mahArAya! evamevaM / ' rAiNA bhaNiyaM 'jai evaM tA gacchaha tubbhe, paDicchaha (vi)jayaseharakumArapUyApaDivattiM / ' ghorasiveNa bhaNiyaM 'mahArAo niveyai taM kIrai'tti / tao paharisiyA vijjAharA / sAyaraM paNamiuM tehiM rAyA vinnatto 'aho mahAyasa! paramattheNa tubbhehiM dinnaM amha pahuNo jIviyaM / ' aha pamukkakavAlapamuhakuliMgovagaraNo, viogaveyaNAvasavisappamANanayaNaMsudhArAdhoyavayaNo ghorasivo gADhamAliMgiya naravaiM sagaggayagiraM bhaNiumADhatto 'kubbhamatimirubbhAmiyaloyaNapasareNa tujjha avaraddhaM / jaM kiMpi pAvamaiNA tamiyANiM khamasu mama savvaM / / 1 / / dharmaH bhavati nRpasya vazyamateH rAjye'pi santiSThataH, na sAdhoH saH zAstravarjitavidhiyuktasya guptasyA'pi / / 1 / / ghorazivena bhaNitaM 'mahArAja! evmevm|' rAjJA bhaNitaM 'yadi evaM tadA gaccha tvam, patIccha jyshekhrkumaarpuujaaprtipttim|' ghorazivena bhaNitaM 'mahArAjaH nivedayati tat kriyte| tataH praharSitAH vidyaadhraaH| sAdaraM praNamya taiH rAjA vijJaptaH 'aho mahAyazaH! paramArthena yuSmAbhiH dattam asmAkaM prabhoH jIvitam / atha pramuktakapAlapramukhakuliGgopakaraNaH, viyogavedanAvazavisarpamANanayanA'zrudhArAdhautavadanaH ghorazivaH gADham AliGgya narapatiM sagadgadgiraM bhaNitum ArabdhavAn 'kubhramatimirodbhrAmitalocanaprasareNa tava aparAddham / yat kimapi pApamatinA tad idAnI kSamasva mama sarvam / / 1 / / dAnAnika ApatAM, svAdhIna matithI rAjya calAvatAM paNa rAjAne dharmano lAbha thAya, tevo lAbha, zAstramAM na hoya te rAta (= avidhi) 72 naa2| sAdhune saMyamI chatai yato nathI.' (1) ghoraziva bolyo-"he nareMdra! e vAta barAbara che." rAjAe jaNAvyuM 'jo ema hoya to tame jAo ane jayazekhara kumArano Adara-satkAra svIkAro." ghoraziva bolyo-"bhale, Apa kaho cho, tema huM karIza." jethI vidyAdharo bhAre harSa pAmyA ane sAdara praNAma karatAM temaNe rAjAne vinaMti karI-"mahAyaza! paramArthathI to tame ja amArA svAmIne jIvitadAna ApyuM che,' pachI kapAla (= khoparI) pramukha tApasanA upakaraNa tajI viyoga-vedanAnA AMsuthI jenuM mukha dhovAi gayuM che evo ghoraziva, rAjAne gADha AliMgana karI, gadgada vANIthI kahevA lAgyo ke he rAjana! kubhramarUpI timirathI locana bhrAMtimaya thatAM meM pApanI matithI je kAMi tamAro aparAdha karyo, te ve padhuM kSamA 42). (1) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 caturthaH prastAvaH sIso iva dAso iva riNio iva kiMkaro iva tuhAhaM / tA sAhasu kiM karaNIyamuttaraM rAya narasiMha!' / / 2 / / rannA bhaNiyaM 'jaiyA niyarajjasiriM samaggamaNuhavasi / mama saMtosanimittaM taiyA sAhijjasu savattaM' / / 3 / / 'evaM kAhaM ti payaMpiUNa vijjAharehiM priyrio| divvavimANArUDho so jhatti gao jahAbhimayaM / / 4 / / rAyAvi pattatihuyaNarAyasirivittharaM piva, sayalasukayasaMcayapattovacayaMpiva, samatthapasatthatitthadaMsaNapUyaM piva appANaM mannaMto pANipaiTTiyakhaggarayaNo gao niyabhavaNaM / nisaNNo sejjAe sutto khaNaMtaraM samAgaA niddA, nisAvasANe ya raNajjhaNaMtamaNineuraravANu ziSyaH iva, dAsaH iva, RNikaH iva, kiGkaraH iva tavA'ham / tasmAt kathaya kiM karaNIyam uttaram rAja narasiMha! / / 2 / / rAjJA bhaNitaM 'yadA nijarAjyazriyam samagrAm anubhavasi / mama santoSanimittaM tadA kathayatu svavRttam' / / 3 / / 'evaM kariSye' iti prajalpya vidyAdharaiH parivRttaH / divyavimAnA''rUDhaH saH jhaTiti gataH yathA'bhimatam / / 4 / / rAjA'pi prAptatribhuvanarAjazrIvistAram iva, sakalasukRtasaJcayaprAptopacayam iva, samastaprazastatIrthadarzanapUtam iva AtmAnaM manyamAnaH pANipratiSThitakhaDgaratnaH gataH nijbhvnm| niSaNNaH zayyAyAm, suptaH kSaNAntaram, samAgatA nidrA / nizA'vasAne ca raNaraNanmaNinepuraravA'numArga-lagnacakrAGgaskhalitacakramaNA, he narasiMha! huM tamArA ziSya, dAsa, RNI ke kiMkara samAna chuM, mATe have je kAMi karavAnuM che, te 58o.' (2) rAjAe kahyuM ke he bhadra! jyAre tuM samagra potAnI rAjya-lakSmI pAmIza, te vakhate mArA saMtoSa nimitte svavRttit so .' (3) eTale 'bhale, ema karIza." e rIte kahetAM te vidyAdharo sahita divya vimAnamAM beTho ane tarataja yatheSTa sthAne paDAyyo. (4) have ahIM narasiMha rAjA paNa jANe tribhuvananI rAjalakSmI pAmyo hoya, jANe samasta sukRtano saMcaya prApta thayo hoya, tathA samasta prazasta tIrthonA darzanathI jANe pavitra thayo hoya tema potAnA AtmAne mAnato, hAthamAM khaga-ratna dhAraNa karI te potAnA bhavanamAM gayo. tyAM sukha-zayAmAM sUtAM kSaNabhara tene nidrA AvI. evAmAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 zrImahAvIracaritrama maggalaggacakkaMgakhaliyacaMkamaNA, aNAyarasaTThANaNiuttalaTThakaMcIkalAvappamuhAbharaNA, saharisapadhAviyakhujji-vAmaNi-puliMdipamokkhaceDIyAcakkavAlaparivuDA paviTThA caMpayamAlA devii| diTTho rAyA niddaavsnisshsejjaavimukksvvNgovNgo| bhaNiyaM ca'NAe 'pariNIyaputtio iva, hayasattU iva, viDhattadaviNovva, paripaDhiyasavvasatthovva nibbhayaM suyai nrnaaho|' aha khaNaMtare pavajjiyAiM pAbhAiyamaMgalatUrAiM, payaDIhUyAiM disimuhaaii| paDhiyaM mAgaheNa laMdheuM visamaMpi dosajalahiM gaMjittu dosAyaraM, gottaM pAyaDiuM savIriyavasA caMkaMmiuM bhiisnne| AsA aMgasamubbhaveNa mahasA sAreNa saMpUriuM, sUro deva! tumaM pivodayasiriM pAvei sohAvahaM / / 1 / / anAdarasvasthAnaniyuktamanoharakAJcIkalApapramukhA''bharaNA, saharSapradhAvitakubjI-vAmanI-pulindIpramukhaceTikAcakravAlaparivRttA praviSTA campakamAlA devii| dRSTaH rAjA nidraavshniHsh-(mnd)shyyaavimuktsrvaanggopaanggH| bhaNitaM ca anayA 'pariNItaputrikaH iva, hatazatruH iva, arjitadraviNaH iva, paripaThitasarvazAstraH iva nirdhAntaM zete naranAthaH / atha kSaNAntare pravAditAni prAbhAtikamaGgalatUryANi, prakaTIbhUtAni digmukhAni / paThitaM mAgadhena laGghitvA viSamamapi doSAjaladhim, gajitvA doSA''karam, gotraM prakaTayitvA svavIryavazAt cakramya bhiissnne| AzAH aGgasamudbhavena mahatA sAreNa sampUrya, sUryaH deva! tvamiva udayazriyaM prApnoti zobhAvahAm / / 1 / / prabhAta thatAM raNajhaNATa karatA maNi-nUpuranA avAja pAchaLa lAgelA pakSIonA caMkramaNa-gamanane alita karanAra, anAdarapUrvaka svasthAne paherelAM viziSTha kAMcaLI, kalApa-kaMThAbharaNa pramukha alaMkArathI virAjamAna tathA harSapUrvaka doDI Avela kubbA, vAmana, puliMdI pramukha dAsIothI paravarela evI caMpakamAlA rANI tyAM dAkhala thai. eTale nidrAnA yoge jenA sarva aMgopAMga sTeja zayAmAM rahelA joine rANI kahevA lAgI-"aho! jANe putrIne paraNAvI dIdhela hoya, zatruone parAsta karI nAkhyA hoya, dhana akhUTa vadhArI mUkela hoya athavA jANe sarva zAstro paDhI lIdhela hoya tema rAjA nizcita thaine sUto che. evAmAM kSaNAMtare prabhAtika maMgala-vAdyo vagADAyA ane cotarapha prakAza phelAyo eka mAgadha bolyo ke he deva! viSama chatAM doSa-doSA-rAtrirUpa samudrane oLaMgI, ajJAnatAne pakSe caMdrane parAjIta karI, potAnA vIrya-baLathI gotra prakAzamAM lAvI, vikaTa mArga-zmazAnAdi sthAne pharI AvI, aMgobhUta moTA teja-baLavaDe dizAone pUrI dai, tamArI jema sUrya zobhAyamAna udaya-lakSmIne pAme che." (1) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 caturthaH prastAvaH evaM ca nisAmittA pabuddho rAyA, ciMtiumADhatto ya-'aho sArassayaMpiva vayaNaM jahAvittavatthugabbhaM kahaM paDhiyaM mAgaheNa?', evameva puNo puNo paribhAvamANo uThThio sayaNAo, avaloiyA ya harisavasaviyasaMtanayaNasahassapattA devI cNpymaalaa| puTThA ya sA AgamaNapaoyaNaM / bhaNiyaM ca tIe 'deva! ajja pacchimaddhajAme sesarayaNIe suhapasuttAe sumiNayaMmi sahasacciya vayaNami pavisamANo mae anaNuppamANo, maNirayaNamAlAlaMkio, pavaNasamuddhayaMcalAbhirAmo, phalihamayaDiMDirapaMDuraDaMDovasohio mahajjhao dittttho| evaMvihaM ca adiTThapuvvaM sumiNaM pAsiUNa paDibuddhA samANI samAgayA tumha pAsaMsi sumiNasubhAsubhaphalajANaNatthaM / tA sAhiumarihai devo eyassa phlNti|' rannA bhaNiyaM 'devi! visiTTho tae sumiNo diTTho / tA nicchiyaM hohI tuha causamuddamehalAvalayamahimahilApaissa kulakeussa puttassa laabho|' 'jaM tubbhe vayaha avitahameyaMti' paDivajjiya nibaddhA devIe uttarIyaMmi evaM ca nizamya prabuddhaH rAjA, cintayituM ArabdhavAn ca 'aho! sArasvatam iva vacanaM yathAvRttavastugarbha kathaM paThitaM mAgadhena? / evameva punaH punaH paribhAvayan utthitaH zayyAtaH, avalokitA ca harSavazavikasannayanasahasrapatrA devI campakamAlA | pRSTA ca sA Agamanaprayojanam / bhaNitaM ca tayA deva! adya pazcimAdhyAme zeSarajanyAM sukhaprasuptAyAM svapne sahasA eva vadane pravizyamAnaH mayA ananyopamAnaH, maNiratnamAlA'laGkRtaH, pavanasamudbhUtA'JcalA'bhirAmaH, sphaTikamayaDiNDIrapANDuradaNDopazobhitaH mahAdhvajaH dRSTaH / evaMvidhaM ca adRSTapUrvaM ca svapnaM dRSTvA pratibuddhA santI samAgatA tava pArzve svapnazubhA'zubhaphalajJAnArtham / tataH kathayitum arhati devaH etasya phalam / ' rAjJA bhaNitaM 'devi! viziSTaM tvayA svapnaM dRSTam / tasmAd nizcitaM bhaviSyati tava catuHsamudramekhalAvalayamahImahilApatyuH kulaketoH putrasya lAbhaH / ' 'yat tvaM vadasi avitatham etad iti pratipadya nibaddhA devyA uttarIye niSThurA zakunagranthiH / kSaNAntaraM ca mithaHkathAbhiH vigamayya gatA ema sAMbhaLatAM rAjA jAgRta thaine ciMtavavA lAgyo ke "aho! yathAsthita vastu-svarUpane batAvanAra jANe sarasvatInuM vacana hoya tevuM e mAgadha kevuM madhura bolyo?" ema vAraMvAra vicAratAM rAjA zayyAthakI uThyo. evAmAM harSathI vikAsa pAmatAM nayana-kamaLayukta caMpakamAlA rANI tenA jovAmAM AvatAM rAjAe tene AvavAnuM prayojana pUchyuM, eTale te bolI- he deva! Aje AvatAM rAtri ardha prahara bAkI rahI, tyAre sukhe sUtelI meM svapnamAM ekadama mukhe praveza karato, maNi-ratnanI mALAthI alaMkRta, pavanane lIdhe uDatA vastrathI abhirAma, sphaTikamaya tathA phINa samAna ujvaLa daMDathI suzobhita, temaja upamA rahita evo mahAdhvaja joyo. evuM pUrve kadI na joyela svapna joi, jAgRta thatAM huM svapnanuM zubhAzubha phaLa jANavA mATe tamArI pAse AvI; mATe Apa enuM phaLa kaho.' rAjAe kahyuMhe devI! teM viziSTha svapna joyuM, jethI tane avazya cAra samudrarUpa mekhalAyukta mahI-mahilAno pati ane kuLamAM dhvajatulya evA putrano lAbha thaze." eTale "he deva! tame je kaho cho, te satya ja che' ema svIkArI rANIe Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrImahAvIracaritrama nirA sauNagaMThI, khaNaMtaraM ca mihokahAhiM vigamiya gayA devI niyybhvnnN| rAyAvi kayapAbhAiyakAyavvo nisaNNo sabhAmaMDavaMmi / aha paDhamameva gADhakouhalAulijjamANamANasA samAgayA buddhisAgarapamuhA maMtiNo, bhUmitalaviluliyamaulimaMDalA nivaDiyA caraNesu / dinnAsaNA niviThThA saTThANesu, vinnaviumADhattA ya 'deva! ajja caujAmAvi sahassajAmavva kahamavi pabhAyA amha rayaNI ghorsivmunniviyrovlNbhsmuusugttnnennN| jaivi kiMpi pasaMtavayaNAvaloyaNAiliMgovagayA kajjasiddhI vaTTai tahAvi viseseNa tubbhehiM sAhijjamANiM soumicchAmo, tA pasiyau devo rynniviyrniveynnennNti|' tAhe tesiM vayaNANurohao IsiM vihasiyaM kAuM jahA ghorasiveNa samaM masANadesaMmi saMpatto, jaha vinnAo chobhamAyaramANo, jahA ya so bhaNio giNhasu satthaM, jaha teNa kattiyA vAhiyA kaMThe, jaha paDiruddho bAhU sakattio, jaha mahIyale nihao, jaha uThThio puNo'vi hu nippaMdo, jaha hao, pacchA devI nijabhavanam / rAjA'pi kRtaprAbhAtikakartavyaH niSaNNaH sabhAmaNDape / atha prathamameva gADhakautUhalA''kulIyamAnamAnasAH samAgatAH buddhisAgarapramukhAH mantriNaH, bhUmitalavilulitamaulImaNDalAH nipatitAH caraNayoH / dattA''sanAH niviSTAH svasthAneSu, vijJaptumArabdhavantaH ca 'deva! adya caturyAmA'pi sahasrayAmA iva kathamapi prabhAtA asmAkaM rajanI ghorazivamunivyatikaropalambhasamutsUkatvena / yadyapi kimapi prazAntavadanA'valokanAdiliGgopagatA kAryasiddhiH vartate tathApi vizeSeNa yuSmAbhiH kathyamAnAM zrotum icchAmaH / tataH prasIda deva! rjniivytikrnivednen|' tadA teSAM vacanA'nurodhataH ISad vihasitaM kRtvA yathA ghorazivena samaM smazAnadeze samprAptaH, yathA vijJAtaH kSobham AcaramAnaH, yathA ca saH bhaNitaH-gRhANa zastram, yathA tena kartikA vAhitA kaNThe, yathA pratiruddhaH bAhuH sakartikaH, yathA mahItale nihataH, yathA utthitaH punarapi khalu niSpandaH, yathA hataH, pazcAt surasundarIbhiH kSiptaH yathA kusumabharaH, samAgatA devI, potAnA uttarIya vastramAM majabUta zakuna-graMthi-gAMTha bAMdhI lIdhI, ane kSaNavAra paraspara vAto karI, te potAnA bhavanamAM gai. pachI rAjA paNa prabhAtika kRtya AcarIne sabhAmaMDapamAM beTho. evAmAM prathamathI ja gADha kutUhaLathI Atura manavALA buddhisAgara pramukha maMtrIo AvyA, ane mastaka namAvI page paDIne teo yogya-Asane beThA. temaNe vinaMtI karatAM jaNAvyuM he deva! Aje cAra praharanI rAtri paNa sahasayAmAM jevI thai paDI, jethI ame mahAkaSTa pasAra karI che; kAraNake ghorazivano prasaMga sAMbhaLavAnI amane bhAre utsukatA che. jo ke tamAruM prazAMta vadana vagere cihno jovAthI kaMika kAryasiddhinI khAtrI thAya che, tathApi vizeSa tamArA mukhathI sAMbhaLavAnI abhilASA che, mATe rAtrino prasaMga saMbhaLAvavAnI Apa maherabAnI karo. tyAre temanA vacananA AgrahathI jarA hAsya karI, ghorazivanI sAthe smazAnamAM pote gayo, teno chaLa-prapaMca jANavAmAM Avyo, tene zastra hAthamAM levA kahyuM, teNe potAnA gaLe kAtara calAvI, kAtara sahita tenI bhujA aTakAvI dIdhI, pRthvI para pADI nAkhyo, pharI sAvadhAna thaine uThyo, pAcho tene pratighAta pamADyo, pachI devAMganAoe puSpavRSTi karI devI AvI, teNe vara Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 405 surasuMdarIhiM khitto jaha kusumabharo, samAgayA devI, jaha dino tIe varo, jaha sA aiMsaNaM pattA, jahA ghorasivo nivveyamupagao paTTio ya maraNatthaM, jaha puvvavaiyaro teNa saMThio (niveio), jaha va saMThavio jaha pariciyavijjAharavimANamAruhiya so gao namiuM-saMkheveNaM taha naravareNa siTuM smtthNpi| soccamaM harisio maMtivaggo, payaTTio ya nayarIe mahaMtUsavotti / aha annayA kayAI caMpayamAlAe raaymhilaae| duhisattarakkhaNaMmI dINANAhANa dANe ya / / 1 / / deva-gurupUyaNaMmI paNaINaM ciMtiyatthadANe ya / uppaNNo dohalao visiThThagabmANubhAveNa / / 2 / / jummaM / ciMtei ya sA evaM 'tAo dhannAo ammayAu ihaM / iya punnadohalAo jAo gabbhaM vahati suhaM' / / 3 / / yathA dattaH tayA varaH, yathA sA adarzanaM prAptA, yathA ghorazivaH nirvedam upagataH prasthitazca maraNArtham, yathA pUrvavyatikaraH tena niveditaH, yathA ca saMsthApitaH, yathA paricitavidyAdharavimAnam Aruhya saH gataH natvAsaMkSepaNa tathA naravareNa ziSTaM samastamapi / zrutvA idaM hRSTaH mantrivargaH, pravartitazca nagaryAM mhotsvH| atha anyadA kadAcita campakamAlAyAH raajmhilaayaaH| duHkhisattvarakSaNe dInA'nAthAnAM dAne ca / / 1 / / deva-gurupUjane praNayinAM cintitArthadAne c| utpannaH dohadaH viziSTagarbhAnubhAvena / / 2 / / yugmam / cintayati ca sA evaM 'tAH dhanyAH ambAH iha / iti pUrNadohadAH yAH garbhaM vahanti sukham' / / 3 / / Apyo, te adazya thai, ghoraziva nirveda pAmyo ane maraNa-nimitte te cAlyo, pUrva vyatikara teNe kahI saMbhaLAvyo, ane tethI tene jema aTakAvI rAkhyo, tathA pUrva paricita vidyAdharanA vimAnapara besIne ghoraziva tene maLavA gayo. ityAdi rAjAe badhuM saMkSepamAM kahI saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLatAM badhA maMtrIo harSita thayA ane nagarImAM mahotsava pravartI rahyo. have ekadA viziSTa garbhanA prabhAvathI caMpakamAlA rANIne duHkhI prANIonuM rakSaNa karavuM, dIna ke anAthone dAna ApavuM, deva gurunI pUjA karavI, tathA saMbaMdhIone manovAMchita ApavuM, evA DohalA utpanna thayA. (1/2) eTale te A pramANe ciMtavavA lAgI-"A duniyAmAM te ramaNIo ja dhanya che ke jeo potAnA dohalA pUrNa rIne suje mana dhaa25|| 42 cha.' (3) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram 406 evaM ca apujjaMtadohalayasaMkappavaseNa kasiNapakkhamayalaMchaNamuttivva kisattaNamaNubhaviuM pavattA devii| annayA ya puTThA naravaiNA 'devi! kimevaM paidiNaM kisattaNaM pAvesi ? | sAhesu eykaarnnN|' gADhanibaMdhe siddhaM tIe niyamaNavaMchiyaM / tAhe paraM pamoyamuvvahaMteNa visesayaraM pUriyaM nariMdeNa / mANiyaDohalA ya dharaNivva nihANasaMcayaM disavva naliNInAhaM suhaMsuheNaM gabbhaM vahamANI devI kAlaM gamei / aNNayA ya paDipuNNesu navasu mAsesu addhaTThamarAidiesu subhesu tihi karaNa - nakkhatta-muhuttesu puraMdaradisivva diNayaraM komalapADalakarapaDipuNNasavvaMgovaMgasuMdaraM puttaM pasUyA / tao saharisaM gayAo nariMdabhavaNaMmi ceddiiyaao| diTTho rAyA, bhaNio ya 'deva! vaddhAvijjasi jaeNa vijaeNa ya tumaM, jao iyANi ceva pasUyA devI caMpayamAlA, jAo ya samujjotiyasayaladisAmaMDalo teyarAsivva putto tti / imaM ca soccA nariMdeNa dinnaM tAsiM bhUri pAriosiyaM, kao dAsittavigamo, AhUyA evaM ca apUryamANadohadasaGkalpavazena kRSNapakSamRgalAJchanamUrtiH iva kRzatvam anubhavituM pravRttA devii| anyadA ca pRSTA narapatinA 'devi! kimevaM pratidinaM kRzatvaM prApnosi? / kathaya ettkaarnnm|' gADhanirbandhe ziSTaM tayA nijamanovAJchitam / tadA paraM pramodamudvahatA vizeSataraM pUritaM narendreNa / mAnitadohadA ca pRthivI iva nidhAnasaJcayam, dig iva nalinInAtham, sukhaMsukhena garbhaM vahamAnI devI kAlaM gamayati / anyadA ca pratipUrNeSu navasu mAsesu ardhASTamarAtridineSu zubheSu tithi - karaNa-nakSatra - muhUrtteSu purandaradig iva dinakaraM komalapATalakarapratipUrNasarvA'GgopAGgasundaraM putraM prasUtA / tataH saharSaM gatAH narendrabhavane cettikaaH| dRSTaH rAjA, bhaNitazca 'deva vardhApayiSyase jayena vijayena ca tvam, yataH idAnImeva prasUtA devI campakamAlA, jAtazca samudyotitasakaladigmaNDalaH tejorAziH iva putraH' iti / idaM ca zrutvA narendreNa dattaM tAsAM bhUri pAritoSikam, kRtaH dAsitvavigamaH, AhUtAH pradhAnapuruSAH samAdiSTAH ca yathA 'pravartadhvaM nizeSanagaryAM e pramANe dohalA pUrNa na thatAM ciMtAne kA2Ne kRSNapakSanA caMdramAnI jema rANI zarIre kRzatA anubhavavA lAgI. bhevAmAM khecchA rAbhakhe tene pUchyuM- 'he devI! ma sAma pratidhivase tuM dRza janatI bhaya che ? tenuM are| uhe. ' chevaTe atyaMta AgrahathI pUchatAM teNe potAnA dohalA kahI saMbhaLAvyA, jethI parama pramodane dhAraNa karatA rAjAe vizeSatAthI te pUrNa karyA. ema dohalA pUrNa thatAM dharaNI jema nidhAnane dhAraNa kare ane sUryane jema dizAo, tema rANI sukhe sukhe garbhane dhAraNa karatI kALa vItAvavA lAgI. ema karatAM nava mAsa ane sADA sAta divasa thatAM zubha tithi, nimitta, nakSatra, muhUrtamAM pUrva dizA jema dinakarane, tema rANIe komaLa ane rakta jenA hAtha-paga che tathA pUrNa sarva aMgopAMgavaDe zobhAyamAna evA putrane janma Apyo; eTale tarataja harSa pAmatI dAsIo rAjabhavanamAM gaI, tyAM rAjAne vadhAvatAM kahevA lAgI-'he deva Apane vijayanI vadhAmaNI che. hamaNA caMpakamAlA devIe badhI dizAone prakAzita karanAra sUrya samAna putrane janma Apyo che.' ema sAMbhaLatAM rAjAe temane ghaNuM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 407 pahANapurisA, samAdiTThA ya jahA 'payaTTeha nIsesanayarIe tiya-caukka-caccaresu khaMda-muguMda-sUriMda-gayamuhamaMdiresu ya paramamahUsavaM, viyaraha aNivAriyapasaraM kaNayadANaM muyaha cAragAhiMto jaNaM' ti vutte 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa purIe pAraddhaM tehiM vddhaavnnyN| kahaM ciya?,-paMcappayAravanayaviraiyasupasatthasatthiyasamUhaM / vikkhittakkhaya-dovA-pavAlasohaMtamahivIDhaM / / 1 / / rhspnnccirtrunnignnvcchtthltutttthaarsiriniyrN| annonnAvahariyapuNNapattavaTaitahalabolaM / / 2 / / trika-catuSka-catvareSu skanda-mukunda-surendra-gajamukhamandireSu ca paramamahotsavam, vitarata anivAritaprasaraM kanakadAnam, muJcata cArakaiH janam' iti ukte 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA puryAM prArabdhaM taiH vardhApanam / kathameva? paJcaprakAravarNakaviracitasuprazastasvastikasamUham / vikSiptA'kSata-dUrvA-pravAlazobhamAnamahIpITham / / 1 / / rabhasapranRtyattaruNIgaNa-vakSasthalatruTitahArazrInikaram / anyonyA'pahRtapUrNapAtravartamAnakalakalam / / 2 / / / pAritoSika ApyuM jethI temanuM dAsItva TaLI gayuM. pachI pradhAna puruSone bolAvIne rAjAe Adeza karyo"samasta nagarInA trimArga, covaTA ane corA temaja skaMda, mukuMda, sureMdra, gaNapati pramukhanA maMdiromAM parama mahotsava pravartAvo. kaMipaNa aTakAyata vinA suvarNadAna cAlu karo ane kArAgRhamAMthI kedIone mukta karo." ema rAjAe hukama karatAM "jevI devanI AjJA' e pramANe mAnya karI, temaNe nagarImAM mahotsava zarU karyo, ke jemAM pAMca prakAranA varNanA prazasta svastiko racavAmAM AvyA, nAkhavAmAM Avela akSata, dUrvA ane pravAlathI pRthvItara zomatuM, (1) harSathI nAcatI tarUNIonAM vakSasthaLathakI hAro tUTI paDatA, eka bIjAnA pUrNa pAtro chInavI levAmAM AvatAM bAla bhayI 26yo, (2) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrImahAvIracaritrama paDibhavaNadAraviraiyavaMdaNamAlAsahassaramaNijjaM / kamalapihANAmalapunnakalasarehaMtagehamuhaM / / 3 / / vjjNtaaujjsmucchlNtghnnghorghosbhriydisN| cintAirittadijjaMtadaviNasaMtosiyatthigaNaM / / 4 / / pamuiyanIsesajaNaM kulatherIkIramANamaMgallaM | iya naravaikayatosaM vaddhAvaNayaM kayaM tattha / / 5 / / etthaMtare maMti-sAmaMta-seNAvai-satyavAhapamuhA pahANaloyA gahiyavivihaturaya-rayaNasaMdaNapamokkhavisiTThavatthuvittharA gaMtUNa naravaiM vddhaaviNsu| pratibhavanadvAraviracitavandanamAlAsahasraramaNIyam / kamalapidhAnA'malapUrNakalazarAjamAnagRhamukham / / 3 / / vAdyamAnA''todyasamucchaladghanaghoraghoSabhRtadik / cintAtiriktadIyamAnadravyasantoSitArthigaNam / / 4 / / pramuditaniHzeSajanaM kulasthavirAkriyamANamaGgalam / iti narapatikRtatoSaM vardhApanakaM kRtaM tatra / / 5 / / atrAntare mantri-sAmanta-senApati-sArthavAhapramukhAH pradhAnalokAH gRhItavividhaturaga-ratnasyandanapramukhaviziSTavastuvistarAH gatvA narapatiM avrdhaapyn| pratyeka gharanA dvAra para bAMdhela aneka toraNothI zobhA vadhI, kamaLathI DhAMkelAM nirmaLa pUrNa kaLazo gRhadvArA bhAgaNa bhUvAmAM AvyA, (3) vAgatA vAjiMtronA uchaLatA vAdaLo samAna moTA ghoSathI dizAo pUrAi gaI, icchA uparAMta ApavAmAM bhApatA dravya-hAnathA mAno saMtoSa pAmatA, (4) samasta loko jyAM pramoda pAmatA, tathA kuLavRddhAo maMgala karI rahI. e rIte tyAM rAjAne bhAre saMtoSa-kAraka qApana thayu. (5) evAmAM maMtrI, sAmaMta, senApati, sArthavAha pramukha pradhAnajano, vividha azva, rana, ratha pramukha viziSTa vastuo lai AvIne rAjAne vadhAvavA lAgyA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 409 ___ io ya so ghorasivo vijjAharehiM neUNa samappio jayaseharassa kumArassa / teNAvi piuNovva guruNovva tadAgamaNe kao paramamahUsavo, puTTho ya eso paDhamadaMsaNAo Arabbha savvavuttaMtaM / dhario NhANa-vilevaNa-bhoyaNa-divsuyadANapurassaraM kaiyavi vaasraaiN| annadiyahe cAuraMgaseNAsaNNAheNa jayaseharakumAreNa gaMtUNa siribhavaNaMmi nagare vijayaseNaraNNo daMsiUNa jahAvittaM saMsiUNa ya dudaMtamaMtisAmaMtussiMkhaladalaNapuvvaM so ghorasivo sahattheNa nivesio raaype| vijayaseNo'vi Thavio juvarAyatte / evaM kayakAyavvo jahAgayaM paDigao jysehro| ghorasivo'vi puvvaMpiva bhuMjiuM pavatto niyarajjaMti / annayA teNa sumariUNa narasiMhanaravaiNo rajjasaMpattivuttaniveyaNaM puvvakAlapaDivannaM takkhaNaMciya visajjiyA pahANapurisA visiTThapAhuDasameyA narasiMghanaravaiNo samIve niyviyrniveynntthN| pattA ya te aNavarayapayANaehiM jyNtiinyriprisruddesN| nisuNiyA ya rannA, pavesiyA ya mahAvibhUIe | itazca saH ghorazivaH vidyAdharaiH nItvA samarpitaH jayazekharasya kumArasya / tenA'pi pitA iva guruH iva tadA''gamane kRtaH paramamahotsavaH, pRSTazca eSaH prathamadarzanAd Arabhya sarvavRttAntam / dhRtaH snAna-vilepanabhojana-divyAMzukadAnapurassaraM kiyantyapi vAsarANi / anyadivase cAturaGgasenAsanAthena jayazekharakumAreNa gatvA zrIbhavane nagare vijayasenarAjAnaM darzayitvA yathAvRttaM kathayitvA ca durdAntamantri-sAmantocchRGkhaladalanapUrvaM saH ghorazivaH svahastena nivezitaH raajpde| vijayasenaH api sthApitaH yuvraajtve| evaM kRtakartavyaH yathA''gataM pratigataH jayazekharaH / ghorazivaH api pUrvamiva bhoktuM pravRttaH nijarAjyam / anyadA tena smRtvA narasiMhanarapateH rAjyasamprAptivRttAntanivedanaM pUrvakAlapratipannaM tatkSaNam eva visarjitA pradhAnapuruSAH viziSTaprAbhRtasametAH narasiMhanarapateH samIpe nijvytikrnivednaarthm| prAptA ca te anavarataprayANakaiH jyntiingriiprisroddeshm| nizrutaM ca rAjJA, pravezitAH ca mahAvibhUtyA / samarpitAni rAjAnaM taiH prAbhRtAni, ahIM ghorazivane laine vidyAdharoe jayazekhara kumArane sopyo. eTale teNe paNa pitA tathA gurunI jema tenA Agamana prasaMge parama mahotsava karyo, ane prathamanA melApa pachIno badho vRttAMta teNe pUchyo. pachI snAna, vilepana, bhojana, divya vastrAdikanA dAnapUrvaka teNe ghorazivane keTalAka divasa tyAM rokyo. ekadA caturaMga senA sajja karI jayazekhara kumAre zrIbhavananagaramAM jai, vijayasena rAjAne pragaTa karI sAcI vAta jaNAvI, tathA duddata maMtrI, sAmaMtonI uzruMkhalAne dUra karavApUrvaka, teNe ghorazivane potAnA hAthe rAjyAsane besAryo ane vijayasenane yuvarAjapade sthApyo. ema kRtakRtya thaine jayazekhara jema Avyo, tema pAcho cAlyo gayo. ghoraziva paNa prathama pramANe potAnuM rAjya bhogavavA lAgyo. evAmAM eka vakhate ghorazivane narasiMha rAjAne potAnI rAjya prAptinI vAta jaNAvavA vizenuM pUrve svIkArela vacana yAda AvyuM, eTale tarataja viziSTa bheTo sahita teNe potAnA pradhAna puruSo, narasiMha rAjAne potAnI vAta jaNAvavA mATe mokalyA. teo akhaMDa prayANa karatAM jayaMtInagarInA bAhya udyAnamAM pahoMcyA. tyAM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram samappiyAiM ranno tehiM pAhuDAiM, sAhio ghorasivanaravaisamAiTThavuttaMto / harisio rAyA, sammANiyA uciyapaDivattIe, pesiyA ya saTThANaMmi / 410 annadivase ya samAraddho kumArassa nAmakaraNamahUsavo / samAhUo kulatherIjaNo / tao vajjaMtesu caubvihAujjesu, naccaMtesu taruNIsatthesu, maMgalamuhalesu vAravilayAjaNesu, paDhatesu mAgahesu paiTTiyaM kumArassa puvvapurisakkamAgayaM naravikkamotti nAmaM / kAlakkameNa ya viikkaMtabAlabhAvo nIsesavijjApArayassa lehAyariyassa ceDayacakkavAlaparivuDo mahAvibhUIe paDhaNatthamuvaNIo, akAlakkheveNa ya buddhipagariseNa jAo eso kalAsu kuslo| kahaM ciya? pattaTTho dhaNuve, kusalo nIsesamallavijjAsu / kayakicco karaNesuM, vicittacittesu niuNamaI ||1|| kathitaH ghorazivanarapatisamAdiSTavRttAntaH / hRSTaH rAjA, sammAnitAH ucitapratipattyA, preSitAH ca svsthaane| anyadivase ca samA''rabdhaH kumArasya nAmakaraNamahotsavaH / samAhUtaH kulasthavirAjanaH / tataH vAdyamAneSu caturvidhA''todyeSu, nRtyatsu taruNIsArtheSu, maGgalamukhareSu vAravilayAjaneSu, paThatsu mAgadheSu pratiSThitaM kumArasya pUrvapuruSakramA''gataM naravikramaH iti nAma / kAlakrameNa ca vyatikrAntabAlabhAvaH niHzeSavidyApAragasya lekhA''cAryasya ceTakacakravAlaparivRttaH mahAvibhUtyA paThanArtham upanItaH, akAlakSepeNa ca buddhiprakarSeNa jAtaH eSaH kalAsu kuzalaH / kathameva ? - paTiSThaH dhanurvede, kuzalaH niHzeSamallavidyAsu / kRtakRtyaH karaNeSu, vicitracitreSu nipuNamatiH / / 1 / / rAjAne khabara paDatAM teNe mahAvibhUtipUrvaka rAjadhAnImAM temane praveza karAvyo. temaNe rAjAne prAbhUta-bheTaNAM ApyA. ghoraziva rAjAno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM rAjA bhAre harSa pAmyo. pachI yogya dAna-mAnathI temano satkAra karIne svasthAne mokalyA. eka divase narasiMha rAjAe kumAranA nAmakaraNano mahotsava zarU karyo, tyAM kuLavRddhAone teNe bolAvI. pachI caturvidha vAjIMtro vAgatAM, taruNIoe nRtya calAvatAM, vArAMganAoe maMgala-gIta gAtAM tathA mAgadhajanoe stuti-pATha bolatAM, pUrva puruSonA kramane anusarIne rAjAe kumAranuM naravikrama evuM nAma rAkhyuM. ema vakhata jatAM kumAra taruNAvasthA pAmyo tyAre rAjAe aneka sevako sahita ane mahAvibhUtipUrvaka kumAra, badhI vidyAomAM pAraMgata evA vidyA-AcAryane bhaNavA mATe soMpyo, eTale alpakALamAM te potAnI buddhinA prakarSathI badhI kaLAomAM pravINa thayo. dhanurveha, samasta bhallavidyAo, 12e| = nimitta, vibhitra yitro, parano abhiprAya bhAvAmAM, aja-samaya Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 caturthaH prastAvaH parabhAvalakSaNammI viyakkhaNo, jANao smystthe| pattaccheye cheo, nimmAo saddamaggesu / / 2 / / niuNo maMtaviyAre, taMtapaogesu kusalabuddhI y| purisa-kari-turaya-nArI-gihalakkhaNabohaniuNo ya / / 3 / / Aujja-naTTa-jUyappaoga-bahubheyageyacauro ya / kiM bahuNA?, savvatthavi guruvva so pagarisaM patto ||4|| evaM ca gahiyakalAkalAvaM kumaraM ghettUNa gao kalAyario naravaisamIvaM / abbhuTThio paramAyareNaM naravaiNA, davAviyAsaNo uvaviThTho puTTho ya 'kimaagmnnkaarnnNti|' kalAyarieNa bhaNiyaM 'deva! esa tumha kumAro gAhio nIsesakalAo suraguruvva patto paramapagarisaM / na parabhAvalakSaNe vicakSaNaH, jJAyakaH samayazAstrANAm / patracchede chekaH, nirmAtaH zabdamArgeSu / / 2 / / nipuNo mantravicAre, tantraprayogeSu kuzalabuddhiH ca / puruSa-kari-turaga-nArI-gRhalakSaNabodhanipuNaH ca / / 3 / / Atodya-nATya-dyUtaprayoga-bahubhedageyacaturazca / kiM bahunA?, sarvatrA'pi guruH iva saH prakarSaM prAptaH / / 4 / / evaM ca gRhItakalAkalApaM kumAraM gRhItvA gataH kalAcAryaH narapatisamIpam / abhyutthitaH paramAdareNa narapatinA, dApitA''sanaH upaviSTaH pRSTaH ca 'kimA''gamanakAraNam?' iti / kalAcAryeNa bhaNitaM 'deva! eSaH tava kumAraH grAhitaH niHzeSakalAH, suraguruH iva prAptaH paramaprakarSam / na itaH uttareNa grahItavyamasti, zAstramA, patrache6, zavedha yA zAstramA, maMtraviyAra, taMtrayoga, puruSa, sAthI, azva, strI, gRDana sakSa jANavAmAM, vAjIMtra, nATya, dhUta, aneka prakAranA saMgItamAM-vadhAre to zuM paraMtu sarvatra dareka kaLAmAM te gurunI jema praSTatA pAbhyo. (1/4) e pramANe kumAre kalAno samUha grahaNa karI letAM kalAcArya tene laine rAjA pAse gayo. rAjAe AdarapUrvaka ubhA thaIne, Asana apAvatAM te beTho, eTale rAjAe AgamananuM kAraNa pUchyuM. tyAre kalAcArye jaNAvyuM ke he deva! A tamAro kumAra badhI kaLAo zIkhI gayo ane bRhaspatinI jema parama prakarSane pAmyo. e uparAMta have ene zIkhavA jevuM kAMi nathI, mATe have mane svasthAne javAnI rajA Apo." jethI alpa vakhatamAM kumAranI kaLA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 zrImahAvIracaritrama etto uttareNa gAhiyavvamatthi, tA aNujANeu devo amhe saTThANagamaNAyatti / aha akAlakkhevasikkhiyakumArakalAkosalasavaNapavaDDhamANaharisabharanibbhareNa naravaiNA AcaMdakAliyasAsaNanibaddhadasaggahAradANeNa, pavaracAmIyara-rayaNarAsiviyaraNeNa visiTThavattha-phullataMbolasahatthasamappaNeNa ya sammANiUNa paramAyareNaM pesio kalAyario stttthaannN| kumAro'vi niutto gaya-turayavAhIyAlIsu samakaraNatthaM, so ya daDhAsaNabaMdhadhIrayAe mahAbaleNa ya jAmametteNavi samamuvaNei satta mattasiMdhure, pavaNajavaNavege paramajacce cauddasa turaMgame aTTha mahAmalle ya / evaM ca rAyA asamabAhubaleNa ya maipagariseNa ya kalAkosalleNa ya, nayapAlaNeNa ya, viNayapavattaNeNa ya, samaociyajANaNeNa ya, asarisasAhasattaNeNa ya, mayaNAireyarUvavibhaveNa ya, jaNavacchalattaNeNa ya bADhamakkhittacitto kumAramekkameva paDhAvei maMgalapADhesu, lehei cittabhittisu, nisAmei kittIsu, gAyAvei gIesu, abhiNaccAvei naTTesu / aviyatasmAd anujAnIhi deva! asmAkaM svasthAnagamanAya' iti / atha akAlakSepazikSita-kumArakalAkauzalyazravaNapravardhamAna-harSabharanirbharaNa narapatinA AcandrakAlikazAsananibaddhadazAgrahAradAnena, pravaracAmIkara-ratna-rAzivitaraNena viziSTavastra-puSpa-tAmbUlasvahastasamarpaNena ca sammAnya paramA''dareNa preSitaH kalAcAryaH svasthAnam / kumAraH api niyuktaH gaja-turagavAhIkAlISu zramakaraNArtham / saH ca dRDhA''sanabandhadhIratayA mahabalena ca yAmamAtreNA'pi samam upanayati sapta mattasindhurAn, pavanajavanavegAn paramajAtyAn caturdaza turaGgamAn aSTa mahAmallAn ca / evaM ca rAjA asamabAhubalena ca, matiprakarSeNa ca, kalAkauzalyena ca, nyAyapAlanena ca, vinayapravartanena ca, samayocitajJAnena ca, asadRzasAhasattvena ca, madanA'tirekarUpavibhavena ca, janavatsalatvena ca bADham AkSiptacittaH kumAram ekameva pAThayati maGgalapAThakeSu, lekhayati citrabhittiSu, nizAmyati kIrtiSu, gApayati gIteSu, abhinartayati nATyeSu / api ca - kuzaLatA sAMbhaLatAM bhAre harSa pAmatAM rAjAe, caMdranI jema kAyamI, tevo khAsa potAnI AjJAthI taiyAra karAvela dasasaro hAra, temaja kIMmatI suvarNa, ratna, viziSTa vastro, puSpa, tAMbUla vigere potAnA hAthe parama AdarapUrvaka ApI, sanmAnI kalAcAryane potAnA sthAne mokalyo. pachI kumAra paNa gaja, azvane pheravatAM zrama karavA mATe niyukta thayo. te daDha Asana-baMdha ane dhIratA temaja mahAbalane lIdhe eka praharamAtramAM sAta madonmatta hAthI, cauda pavanavegI jAya azvo ane ATha mahAmallane zrama 5mAtA-25vI nApato. me prbhaae| asaadhaa29|| bAIpaNa, bhati , 300-5auzalya, nyAyapAsana, vinypravartana, samayocita jJAna, asAmAnya sAhasa, manmatha karatAM adhika rUpasaMpatti, loko pratye vAtsalya ityAdi kumAranA guNo jotAM rAjA atyaMta tanmaya banIne maMgala-pAThako pAse te eka kumArane uddezIne ja zloko bolAvato, citranI bhIMtomAM tene ja ALekhAvato, tenI ja kIrti sAMbhaLato, saMgItamAM tene ja gavarAvato ane tene uddezIne ja naTone nacAvato hato. kahyuM che ke Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 caturthaH prastAvaH ruddevi duTThasIle'vi rUvarahie'vi guNavihINe'vi | loo putte paNayaM kiMpi apuvvaM payAsei / / 1 / / kiM puNa cirakAlasamubbhavaMmi niisesgunnmnninihiNmi| sakulabbhuddharaNakhame na hojja neho naravaissa? ||2|| jummaM | egayA ya atthANamaMDavanisannaMmi naravaiMmi, pAyapIDhAsINe kumAre, niyaniyaTThANaniviDhesu maMtisAmaMtesu, samAraddhaMmi gAyaNajaNe maNohArisareNa gee, paNacciraMmi cittapayakkhevanaTTavihiviyakkhaNe vAravilAsiNIjaNe paccAsannamAgaMtUNa vinnaviyaM paDihAreNa 'deva! harisapuranayarAhivaissa devaseNabhUvaissa dUo duvAre devadarisaNaM smiihei|' rAiNA bhaNiyaM 'bhadda! sigdhaM pvesehi|' 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa pavesio aNeNa | kayA se uciyapaDivattI, puTTho ya aagmnnppoynnN| dUeNa jaMpiyaM 'deva! harisapurapahuNA devaseNanariMdeNa rUva raudre'pi duSTazIle'pi, rUparahite'pi guNavihIne'pi / lokaH putre praNayaM kimapi apUrvaM prakAzayati / / 1 / / kiM punaH cirakAlasamudbhave niHzeSaguNamaNinidhau / svakulA'bhyuddharaNakSame na bhavet snehaH narapateH? ||2|| yugmam / ekadA ca AsthAnamaNDapaniSaNNe narapatau, pAdapIThA''sane kumAre, nijanijasthAnaniviSTeSu mantrisAmanteSu, samArabdhe gAyakajanaiH manohArisvareNa geye, pranRtyati citrapadakSepanATyavidhivicakSaNe vAravilAsinIjane pratyAsannam Agatya vijJApitaM pratihAreNa 'deva! harSapuranagarAdhipateH devasenabhUpateH dUtaH dvAri devadarzanaM smiihte| rAjJA bhaNitaM 'bhadra! zIghraM pravezaya / ' 'yathA devaH AjJApayati' iti bhaNitvA pravezitaH anena / kRtA tasya ucitapratipattiH, pRSTazca Agamanaprayojanam / dUtena jalpitaM deva! harSapuraprabhuNA devasenanarendreNa rUpa raudra, durAcArI, rUparahita ane guNahIna chatAM potAnA putra pratye loko kaMi apUrva prema batAve che, to pachI lAMbA kALe prApta thayela, samasta guNa-maNinA nidhAnarUpa, tathA potAnA kuLano uddhAra karavAmAM samartha evA putramAM 2sAno sne ma na DAya? (1/2) ekadA rAjA rAjasabhAmAM beTho hato, ane kumAra pAdapITha AgaLa beTho. maMtrI, sAmaMto potapotAnA sthAne beThA, gAyakoe manohara svarathI saMgIta zarU karatAM, temaja vicitra padakSepa sahita nATya vidhAnamAM vicakSaNa evI vArAMganAoe abhuta nRtya calAvatAM, pratihArIe pAse AvIne vinaMtI karI ke he deva! harSapura nagaranA devasena rAjAno dUta dvArapara ubho che, te ApanA darzanane icche che." rAjAe kahyuM-"he bhadra! tene satvara praveza karAva." eTale "jevI devanI AjJA" ema kahI dvArapAle tene praveza karAvatAM, rAjAe teno yogya satkAra karyo ane AgamananuM prayojana pUchyuM. tyAre dUta bolyo-"harSapuranA rAjA devasene rUpa, yauvana ane guNothI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrImahAvIracaritram jovvaNa-guNovahasiyanAgakannagAe niyasuyAe sIlavainAmAe varanirUvaNatthaM pesio'mhi tumha paase|' raNNA jaMpiyaM 'bhadda! pecchasu pAyapIDhAsINaM kumAra, paribhAvesu ya kimaNurUvo varo na vtti|' dUeNa bhaNiyaM-deva! vinnavaNIyaM atthi kiNcii| rannA bhaNiyaM 'vinnavesu / ' dUeNa jaMpiyaM 'jai evaM tA nisAmesu / atthi amha narAhivassa devaseNassa samaggavIravaggapahANo kAlameho nAma mhaamllo| tassa ya kiM vannijjai balapagarisaMmi?, tathAhi daDhakaDhiNakAyavaNamahisajUhanAheNa saha saroseNaM / sIseNa saMpalaggai jujjheuM so balamaeNaM / / 1 / / suMDAdaMDe ghettUNa pANiNA mattadaMtinAhaMpi / taddiNapasUyasurahIsuyaM va kaDDhei lIlAe / / 2 / / yauvana-guNopahasitanAgakanyakAyai nijasutAyai zIlavatInAmikAyai vararUpanirUpaNArthaM preSito'haM tava pArzve / ' rAjJA jalpitaM 'bhadra! prekSasva pAdapIThA''sInaM kumAram, paribhAvaya ca kim anurUpaH varaH na vA?' iti / dUtena bhaNitaM 'deva! vijJApanIyam asti kinycit|' rAjJA bhaNitaM 'vijnyaapy|' dUtena jalpitaM 'yadi evaM tataH nizruNuta / asti asmAkaM narAdhipasya devasenasya samagravIravargapradhAnaH kAlameghaH nAmakaH mahAmallaH / tasya ca kiM varNyate balaprakarSe! tathAhi - dRDhakaThinakAyavanamahiSayUthanAthena saha saroSeNa / zIrSeNa sampralagati yoddhaM saH balamadena / / 1 / / karadaNDaM gRhItvA pANinA mattadantinAthamapi / taddinaprasUtasurabhisUtam iva karSati lIlayA / / 2 / / nAgakanyAne paNa hasI kahADanAra evI potAnI zIlavatI nAmanI kanyA nimitte vara jovA mATe mane tamArI pAse mokalyo che." rAjAe jaNAvyuM-"he bhadra! pAdapITha pAse beThela kumArane joi le ane te pote vicAra karI le ke e vara yogya che ke nahi?" dUta bolyo-"he deva! kaMika vinaMti karavAnI che." rAjAe kahyuM-"bhale nivedana kara.' dUte jaNAvyuM-jo ema hoya, to sAMbhaLo-amArA devasena rAjAno samasta vIra vargamAM pradhAna evo kAlamegha nAme mahAmalla che, tenA baLa-prakarSanuM keTaluM varNana karIe? kAraNake daDha ane kaThina kAyAvALA, vanamahiSono yUthapati krodhI thayela hoya, chatAM tenI sAthe te kAlamegha potAnA baLamadane laine zira jhukAvIne laDavA taiyAra thAya che. (1) vaLI madonmatta hAthIne paNa potAnA hAthe cUMDhamAM pakaDIne te divase janmela vAcharaDAnI jema lIlApUrvaka bhAgaNa thI 14 cha. (2) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 415 bhArasayasaMkalaMpi hu toDai helAe juNNarajjuM va / niyamuTThipahAreNa ya silaMpi so jajjaraM kuNai / / 3 / / maMsassa viruddhaM kira lohaM eyaMpi tattha vivarIyaM / jaM nArAyA khittAvi tassa bAhiMpi na chibaMti / / 4 / / iya so niyagADhabalAvalevao tihuyaNaM jarataNaM v| mannaMto bhamai pure niraMkuso mattahatthivva / / 5 / / annayA ya tassa pasiddhimasahamANA samAgayA desaMtarAo mllaa| diTTho tehiM rAyA / sAhiyaM aagmnnpoynnN| samAhUo ya raNNA kaalmehmllo| niveio se tvviyro| abbhuvagayaM teNa tehiM samaM jujjhN| sajjIhUyA dovi pakkhA, kao akkhaaddo| viraiyA bhArazatazRGkhalA'pi khalu troTayati helayA jIrNarajjumiva / nijamuSTiprahAreNa ca zilAmapi saH jarjaraM karoti / / 3 / / ___ mAMsasya viruddhaM kila lohama etadapi tatra viparItama | yad nArAcAH kSiptAH api tasya bahirapi na spRzanti / / 4 / / iti saH nijagADhabalAvalepataH tribhuvanaM jIrNatRNamiva / manyamAnaH bhramati pure niraGkuzaH mattahastiH iva / / 5 / / anyadA ca tasya prasiddhima asahamAnAH samAgatAH dezAntarebhyaH mllaaH| dRSTaH taiH rAjA / kathitama Agamanaprayojanam / samAhUtaH ca rAjJA kaalmeghmllH| niveditaH tasya tdvytikrH| abhyupagataM tena taiH samaM yuddhm| sajjIbhUtau dvau api pkssau| kRtaH akssvaattkH| viracitau ubhayapAzvayoH mnycau| niviSTaH te so bhAra vajananI sAMkaLa, jIrNa doraDInI jema sTejamAM toMDI nAkhe che ane potAnA muSTiprahArathI zikhAne 55 te 44rita 2rI bhU: cha. (3) mAMsanI virUddha loha manAya che e paNa tyAM viparIta thai jAya che, kAraNake tenA pratye choDela bANo paNa bAhya bhAgane paNa sparzI zakatA nathI. (4) e pramANe te potAnA gADha baLa-madathI tribhuvanane jIrNa tRNa samAna mAnato matta hAthInI jema niraMkuza thaine nagarabha bhabhyA 42 cha. (5) evAmAM kAlameghanI prasiddhine sahana na karatAM mallo bIjA dezomAMthI tyAM AvyA. rAjAne maLyA. potAnA AgamananuM prayojana batAvyuM. eTale rAjAe kALameghane bolAvIne teonI vAta jaNAvI. teNe temanI sAthe yuddhakustI karavAnuM kabUla karyuM. pachI baMne pakSa sajja thayA ane akhADo karyo. baMne bAju mAMcaDA goThavavAmAM AvyA. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrImahAvIracaritram ubhayapAsesu mNcaa| niviTTho avaloyaNakoUhaleNa nIsesaaMteurasameo naravaI purapahANapurisavaggo y| samADhattaM ca bhuyAhi ya aDDapAyaiyAhiM ca baMdhehi ya visamakaraNapaogehiM mallehiM saha teNa jujjhiuM | khaNaMtareNa ya daDhamuTThippahArehiM nihayA kAlameheNa desaMtarAgayA mallA / kao logeNa jayajayasaddo, dinnaM se nariMdeNa vijayapattaM / sammANio vicittavatthAbharaNehiM / gao niyaniyaTThANesu nyrjnno| rAyAvi aMteurapariyario saMpatto niyamaMdiraM / bIyadivase ya savvAlaMkAravibhUsiyA kAUNa devIe paumAvaIe pesiyA sIlavaI kaNNagA piuNo pAyavaDaNatthaM / ceDIcakkavAlaparivuDA ya sA pattA nariMdasagAse / nivaDiyA caraNesu / nivesiyA raNNA ucchaMge, pucchiyA ya 'putti! keNa kAraNeNa AgayA'si?', tIe bhaNiyaM 'tAya! tumha pAyapaDaNanimittaM ammagAya pesiyamhi |'raainnaa ciMtiyaM-aho varajogatti kaliUNaM nRNaM devIe pesiyA, tA kimiyANiM kAyavvaM?'avalokanakautUhalena niHzeSA'ntaHpurasametaH narapatiH purapradhAnapuruSavargazca / samArabdhaJca bhujAbhyAM ca, tiryak pAdabandhAbhiH ca bandhaiH ca viSamakaraNaprayogaiH mallaiH saha tena yoddham / kSaNAntareNa ca dRDhamuSTiprahAraiH nihatAH kAlameghena dezAntarA''gatAH mallAH / kRtaH lokena jayajayazabdaH / dattaM tasmai narendreNa vijayapatram / sammAnitaH vicitravastrA''bharaNaiH / gataH nijanijasthAneSu nagarajanaH / rAjA'pi antaHpuraparivRttaH samprAptaH nijamandiram / dvitIyadivase ca sarvA'laGkAradibhUSitA kRtvA devyA padmAvatyA preSitA zIlavatI kanyA pituH pAdapatanArtham / ceTikAcakravAlaparivRttA ca sA prAptA nrendrskaashm| nipatitA caraNayoH, niveSitA rAjJA utsaGge pRSTA ca 'putri! kena kAraNena AgatA asi? / ' tayA bhaNitaM 'tAta! tava pAdapatananimittam ambayA preSitA'ham / ' rAjJA cintitaM 'aho! varayogyA iti kalayitvA nUnaM devyA preSitA, tataH kim idAnIM krtvym?| tyAM avalokananA kutUhaLane lIdhe badhA aMtaHpura sahita rAjA ane nagaranA pradhAna puruSono varga paNa beTho. eTale mallo bhujAo, ADA pAda-baMdhana tathA viSama-karaNanA prayogathI tenI sAthe yuddha karavA lAgyA. kSaNAMtare majabUta muSTi-prahArathI kAlameghe te mallone pratighAta pamADyA, jethI lokoe jayajaya zabdo karyA. rAjAe tene vijayapatra ApyuM ane vicitra vastra-AbharaNothI teno bhAre satkAra karyo. nagarajano potapotAnA sthAne gayA ane rAjA paNa aMtaHpura sahita potAnA AvAsamAM Avyo. pachI bIje divase padmAvatI rANIe zIlavatI kanyAne sarvAlaMkArathI vibhUSita karI, rAjAne page lAgavA mokalI, eTale dAsIonA parivAra sahita te pitA pAse AvI ane page paDI. rAjAe tene potAnA khoLAmAM besArIne pUchyuM- he putrI! tuM zA kAraNe AvI che?' te bolI-he tAta! mArI mAtAe tamane page paDavA mane mokalI che. jyAre rAjAe vicAryuM-"aho! A kanyA to varayogya thai che, ema dhArIne ja rANIe mokalI haze, to have Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH ekkaM ciya maha taNayA parUDhapaNayAe aggamahisIe / esA varassa joggA ko puNa eyAe hojja varo ? / / 1 / / eyAe cittavittiM aviyANiya jai varejja nivaputto / jo vA so vA Ajamma dukkhiyA hojja tA esA / / 2 / / 417 iti paribhAviUNa pucchiyA sA naravaiNA - 'putti ! ko tujjha varo dijjai ? kiM surUvo uyAhu samaraMgaNasavaDaMmuhasuhaDapaDikkhalaNapayaMDaparakkamo kiM vA samarabhIruo tti| tao IsiM vihasiUNa bhaNiyaM tIe- 'tAo jANai / ' rAiNA bhaNiyaM - putti ! a (u?) varohakayakajjAiM na suhAvahAiM hoMti tA sammamaNuciMtiya bhaNasu / ' tIe bhaNiyaM - 'tAya! jai evaM tA jo eyaM kAlamehamallaM niyabhuyabaleNa mahiyaparakkamaM karejjA so mama varo hojja' tti / rAiNA ciMtiyaM-'aho balANurAgiNI mama taNayA ko puNa samatyo eyassa vaiyarassa?', bhaNiyA ekA eva mama tanayA prarUDhapraNayAyAH agramahiSyAH / eSA varasya yogyA kaH punaH etasyAH bhaved varaH ? ||1|| etasyAH cittavRttimavijJAya yadi vRNuyAt nRpaputraH / yaH vA saH vA Ajanma duHkhitA bhavet tataH eSA / / 2 / / iti paribhAvya pRSTA sA narapatinA 'putri ! kaH tava varaH dIyate ?, kiM surUpaH utAhu samarAGgaNasammukhasubhaTapratiskhalanapracaNDaparAkramaH kiM vA samarabhIruH iti / tataH iSad hasitvA bhaNitaM tayA 'tAtaH jAnAti / ' rAjJA bhaNitaM 'putri ! uparodhakRtakAryANi na sukhAvahAni bhavanti tasmAt samyag anucintya bhaNa / ' tayA bhaNitaM 'tAta! yadi evaM tadA yaH etaM kAlameghamallaM nijabhujabalena mathitaparAkramaM karotu saH mama varaH bhavatu iti / rAjJA cintitam 'aho! balAnurAgiNI mama tanayA / kaH puna samarthaH etasya vyatikarasya? / ' zuM karavuM? bhAre premapAtra paTarANInI mAre eka ja kanyA che ane te vara-yogya thai che, to eno va2 koNa thaze? (1) enI manobhAvanA jANyA vinA jo koi game te rAjaputra ene va2ze, to Ajanma e duHkhI thaze.' (2) ema vicArIne rAjAe tene pUchyuM-he vatse! tane kevo vara joie? zuM rUpavAna joie? ke yuddhabhUmimAM subhaTone pratighAta pamADanAra pracaMDa parAkramI, athavA saMgrAmabhIru joIe?' eTale jarA hasIne te kahevA lAgI ke-'te to Apa jANo.' rAjAe kahyuM-'he putrI! AgrahapUrvaka je kAryo karavAmAM Ave che, te pariNAme sukhakArI nIvaDatAM nathI, mATe barAbara vicAra karIne kahe .' te bolI-'he tAta! jo ema hoya, to e kAlamegha mallane potAnA bhujabaLathI je hataparAkramI banAve, te mAro vara thAya.' te sAMbhaLatAM rAjAe vicAra karyo ke-'aho! mArI putrI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrImahAvIracaritram ya sA - 'putti ! mA kuNasu evaM atulamallo khu eso, tA annaM varaM patthesu / ' tIe bhaNiyaMtAya! 'jai paraM huyAsaNo anno tti / iya tIe nicchayamuvalabbha rannA pesiyA savvanaravaINaM yA / niveyAvio esa vRttaMto / eyaM ca aNabbhuvagacchamANA naravaikumArA evaM payaMpaMti ko bohejja kayaMtaM ? ko vA hAlAhalaM visaM bhakkhe ? | ko kAlamehamalleNa jujjhiuM saha pavajjejjA ? ||1|| teNa na kajjaM rajjeNa kiMpi na kajjaM ca tIe bhajjAe / jA labbhai khittasaMsayajIviyavvehiM kaTTeNa ||2|| evaM ca nibbhaggajaNamaNorahehiM asiddhakajjehiM ceva paDiniyattiUNa dUehiM raNNo bhaNitA ca sA 'putri! mA kuru evam, atulamallaH khalu eSaH, tasmAd anyaM varaM praarthy|' tayA bhaNitaM tAt! yadi paraM hutAzanaH anyaH' iti / iti tasyAH nizcayamupalabhya rAjJA preSitA sarvanarapatInAM duutaaH| niveditaH eSaH vRttaantH| etaM ca anabhyupagacchantaH narapatikumArAH evaM prajalpanti - kaH vAM bodhayet kRtAntam ? kaH vA hAlAhalaM viSaM bhakSayet ? / kaH kAlameghamallena yoddhuM saha prapadyeta ? || 1 || tena na kAryaM rAjyena, kimapi na kAryaM ca tayA bhAryayA / yA labhyate kSiptasaMzayajIvitavyena kaSTena ||2|| evaM ca nirbhagnajanamanorathaiH asiddhakAryaiH eva pratinivartya dUtaiH rAjJaH kathitaH mallayuddhA'nabhyupagamagarbhaH to baLano pakSapAta karanArI che, paraMtu e kArya karavAne koNa samartha che?' ema dhArI rAjA bolyo-he putrI! evo Agraha na kara. e to asAdhAraNa malla che, mATe bIjo vara mAgI le.' teNe kahyuM-'jo ema hoya, to mAre mATe anya agni che.' e pramANe teno nizcaya jANIne rAjAe badhA rAjAone potAnA dUto mokalIne e vRttAMta kahevarAvyo, eTale e vAtano svIkAra na karatAM rAjakumAro kahevA lAgyA ke 'yamane koNa jagADe? athavA viSanuM koNa bhakSaNa kare? e kAlamegha mallanI sAthe saMgrAma karavA koNa taiyA2 thAya ? (1) tevA rAjyanI kAMi jarU2 nathI, ane tevI strInI paNa apekSA nathI ke je jIvitane saMzayamAM nAkhatAM paNa mahAkaSTa pAmI zakAya.' (2) e pramANe bhagnamanoratha thaI, kArya siddha na thatAM dUtoe pAchA pharIne mallayuddha na svIkAravAno badhA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 419 kahio mallajujjhANabbhuvagamagabbho nIsesanaresarakumAravuttaMto / taM ca soUNa gADhasogAulo jAo devsennnrvii| etthaMtare vinnatto maMtisAmaMtehiM-'deva! kimevaM ucchannucchAhA hoha, ajjavi deveNa anirUvio ciThThai kurudesAhivanaravaisuo naravikkamakumAro', rAiNA bhaNiyaM-'so'vi evaM ceva paraMmuho hvissi|' maMtisAmaMtehiM vuttaM-'deva! mA evaM jaMpaha, jao aporise(parime)o tassa balapagariso, asaMbhAvaNijjo nijuddhaparissamo aNAikkhaNijjA mallavijjAe kosllyaa| kiM bahuNA?, narasiMhanaravaisAhasatosiyAe bhagavaIe jo diNNo tassa kiM vanniyavvaM?, sarIrametteNa ceva so nararUvo sesaguNehiM nicchiyaM devo'tti / eyaM ca samAyaNNiUNa saMjAyahariseNa deveNa pesio'haM tumha smiive| tA deva! eyaM taM viNNavaNijjati / rAiNA bhaNiyaM'bhadda! vararayaNapunnakesariguhavva, sesAhimatthayamaNivva samagaM ciya bhayaharise jaNei viNNattiyA tujjh|' dUeNa kahiyaM-deva! evameyaM / tao rAiNA niHshessnreshvrkumaarvRttaantH| taM ca zrutvA gADhazokA''kulaH jAtaH devasenanarapatiH / atrAntare vijJaptaH mantrisAmantaiH deva! kimevaM ucchinnotsAhAH bhavasi? / adyApi devena anirUpitaH tiSThati kurudezA'dhipanarapatisutaH nrvikrmkumaarH|' rAjJA bhaNitaM 'saH api evameva parAGmukhaH bhvissyti|' mantri-sAmantaiH uktaM deva mA evaM jalpa, yataH apauruSeyaH (aparimeyaH) tasya balaprakarSaH, asambhAvanIyaH niyuddhaparizramaH, anA''khyAnIyA mallavidyAyAM kuzalatA / kiM bahunA? narasiMhanarapatisAhasatuSTayA bhagavatyA yaH dattaH tasya kiM varNitavyam? | zarIramAtreNa eva saH nararUpaH, zeSaguNaiH nizcitaM devaH iti / etacca samAkarNya saJjAtaharSeNa devena preSitaH ahaM tava samIpe / tasmAd deva! etat tava vijJApanIyam / ' rAjJA bhaNitaM 'bhadra! vararatnapUrNakesariguhA iva, zeSAhimastakamaNiH iva samakam eva bhaya-harSoM janayati vijJaptikA tava / ' dUtena kathitaM 'deva! evameva / ' tataH rAjJA ardhAkSNA prekSitaM kumAravadanam / kumAraH api tatkSaNameva utthitaH nipatitaH rAjJaH caraNayoH, bhaNituM rAjakumArono vRttAMta rAjAne saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM devasena rAjA bhAre zokAtura thaI gayo. evAmAM maMtrI, sAmaMtoe vinaMti karI-"he deva! Ama nirUtsAhI kema banI jAo cho? adyApi tamArA jovAmAM na Avela kurUdezanA rAjAno rAjaputra naravikrama kumAra che." rAjAe kahyuM- te paNa e ja pramANe vimukha thai jaze. tyAre maMtrI, sAmaMto bolyA ke-"he deva! ema na bolo, kAraNake teno baLa-prakarSa aparimita che, yuddha-parizrama khyAlamAM na AvI zake tevo che ane malla-vidyAnI kuzaLatA to tenI avarNanIya ja che. vadhAre zuM kahevuM? narasiMha rAjAnA sAhasathI saMtuSTa thayela devIe je Apyo, tenuM zuM varNana thai zake? te mAtra zarIrathI ja nararUpe che, paraMtu bIjA guNothI to nizcaya devarUpa ja che." ema sAMbhaLatAM bhAre harSa pAmatAM rAjAe mane tamArI pAse mokalyo che, mATe he deva! te e ja vinavavAnuM hatuM. rAjA bolyo-"he bhadra! zreSTha ratnothI bharela siMhanI guphAnI jema athavA to zeSanAganA zire rahela maNinI jema A tArI vinaMti ekI sAthe bhaya ane harSa upajAve che. dUte kahyuM- he deva! e to emaja che.' pachI rAjAe trAsI najare kumAranuM mukha joyuM eTale kumAra paNa tarata ukyo ane rAjAnA caraNe Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 zrImahAvIracaritram addhacchIe pecchiyaM kumAravayaNaM / kumAro'vi takkhaNaM ciya uThThio nivaDio raNNo caraNesu / bhaNiumADhatto ya-'tAya! samAisaha kiM kiirutti?| rAiNA bhaNiyaM-'kumAra! nisuNiyaM tae dUyavayaNaM / , keriso vA tuha bhuydNddprkkmo?|' kumAreNa bhaNiyaM-'tAo jANai / ' tao rAiNA joggayamuvalabbha abbhuvagayaM mlljujjhN| sammANiUNa saTThANaM pesio dUo gao jahAgayaM, niveiyaM ca teNa jahAvittaM devsennrnnnno| jAo se paramo pmoo| nirUviyaM pariNayaNajoggaM laggaM / pesiyA ya varAgarisagA pahANapurisA, aNavarayapayANaehiM pattA jyNtinyriN| viraio aavaaso| aNurUvasamae diTTo raayaa| siTuM niykjjN| tao paurakarituraga-suhaDakoDiparivuDo pesio tehiM samaM kumAro, patto kAlakkameNa harisapuranagarasamIve / to taM iMtaM nAuM, rannA kArAvio payatteNaM / vaMsaggabaddhadhayaciMdhabaMdhuro jhatti nayaramaho / / 1 / / ArabdhavAn ca 'tAta! samAdiza kiM kriye' iti / rAjJA bhaNitaM 'kumAra! nizrutaM tvayA dUtavacanam, kIdRzaH vA tava bhujadaNDaparAkramaH?' kumAreNa bhaNitaM 'tAtaH jAnAti / tataH rAjJA yogyatAm upalabhya abhyupagataM mallayuddham / sammAnya svasthAnaM preSitaH dUtaH gataH yathA''gatam, niveditaM ca tena yathAvRttaM devsenraajnyH| jAtaH tasya paramaH prmodH| nirUpitaM pariNayanayogyaM lagnam / preSitA ca varA''karSakAH pradhAnapuruSAH anavarataprayANakaiH prAptA jyntiingriim| viracitaH AvAsaH / anurUpasamaye dRSTaH raajaa| ziSTaM nijakAryam / tataH pracurakari-turaga-subhaTakoTiparivRttaH preSitaH taiH samaM kumAraH prAptaH kAlakrameNa hrsspurngrsmiipe| tataH tam AyantaM jJAtvA rAjJA kArApitaM prayatnena / vaMzAgrabaddhadhvajacihnabandhuraM jhaTiti nagaramatha ||1|| namIne kahevA lAgyo- he tAta! AjJA karo ke zuM karavAnuM che?" rAjA bolyo-"he kumAra! teM A dUtanuM vacana sAMbhaLyuM? athavA to tArA bhujadaMDanuM parAkrama kevuM che?" kumAre kahyuM- te Apa jANo cho? AthI rAjAe tene yogya samajIne mallayuddhano svIkAra karyo ane dUtano satkAra karIne svasthAne mokalatAM te potAnA nagaramAM gayo. tyAM devasena rAjAne badho vRttAMta teNe kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM tene parama pramoda thayo. pachI paraNavA yogya lagna (coghaDIyuM) joyuM ane teNe sArA cAlAka pradhAna puruSo mokalyA. teo akhaMDa prayANa karatAM jayaMtI nagarImAM AvyA. tyAM rAjAne yogya avasare maLyA ane potAnuM kArya temaNe nivedana karyuM, eTale rAjAe ghaNA hAthI, azva ane koTi subhaTo sahita kumArane temanI sAthe mokalyo. anukrame kumAra harSapura nagaranI samIpe AvI pahoMcyo. evAmAM have kumArane Avato jANIne rAjAe tarataja prayatnapUrvaka nagarane sthAne sthAne vAsamAM dhvajAo baMdhAvIne suzobhita aryu. (1) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 caturthaH prastAvaH vihiyA narehiM kusalehi kusumachaDADovasuMdarA mggaa| khittA ya kusumapayarA raNajjhaNirabhamaMtabhamaraulA / / 2 / / naccaMtanADaijjA tAlAyara-kahagapavararamaNijjA / jAyA caukka-caccara-caummuhappamuhadesAvi / / 3 / / ThANe ThANe raiyA dasaddhavaNNehiM surabhikusumehiM / vicchittivicittAo laMbaMtuddAmadAmAo / / 4 / / bhavaNaMpi tassa joggaM nirUviyaM sattabhUmiyaM rammaM / caMdaNarasalihiyapasatthasatthiyaM thaMbhasayakaliyaM / / 5 / / vihitA naraiH kuzalaiH kusumachaTA''TopasundarAH mArgAH / kSiptAH ca kusumaprakarAH raNaraNAyamAnabhramabhramarakulAH / / 2 / / nRtyannATakAH taalaacr-kthkprvrrmnniiyaaH| jAtAH catuSka-catvara-caturmukhapramukhadezAH api / / 3 / / sthAne sthAne racitAni dazArdhavarNaiH surabhikusumaiH / vicchittivicitrANi lambamAnoddAmadAmAni / / 4 / / bhavanamapi tasya yogyaM nirUpitaM saptabhUmikaM ramyam / candanarasalikhitaprazastasvastikaM stambhazatakalitam / / 5 / / kuzaLa janoe mArgomAM sugaMdhI jaLa chaMTakAvatAM suMdara banAvyA ane guMjArava karatA bhamarAothI bharapUra mevai puSyo patharAvya.. (2) catuSka, corA, cauTA pramukha sthAno nRtya karatA naTothI tathA kathAkAro ane tAla ApanArA prekSakothI ramaNIya bhAsato tA. (3) vaLI pratisthaLe vicitra racanAyukta, pAMca varNanA sugaMdhI puSpothI banAvela laTakatI moTI mALAo zobhatI utA. (4) temaja sAta bhUmikAvALuM, caMdanarasathI jyAM prazasta svastiko ALakhavAmAM AvyAM che, tathA eka so staMbhayukta evuM ramaNIya bhavana paNa te kumArane yogya joine taiyAra rAkhavAmAM Avela hatuM. (5) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 zrImahAvIracaritram taM natthi jaM na vihiyaM kumarAgamaNe puraMmi nrvinnaa| __ ahavA harisukkarisA purisA kiM kiM na kuMvvaMti? ||6|| etthaMtare samAgayA phaannpurisaa| paNamiUNa bhaNiyaM tehiM-'deva! vaddhAvijjaha tubbhe purasamIvasamAgayakumArakusalodaMtasavaNeNa| tao samuddhayavijayavejayaMtIsahassAbhirAmAe cAuraMgiNIe seNAe sameo siyasiMdhurakhaMdhAdhirUDho paDipuNNacaMdamaMDalANukAriNA chatteNa dharijjamANeNaM niggao rAyA kumArAbhimuhaM / khaNaMtareNa diTTho kumAro samAliMgio gADhapaNayaM puTTho ya sarIrAroggayaM / daTThaNa kumArasarIrasaMThANasiriM ciMtiyaM raNNA-nicchiyaM iyANiM viNassai kAlamehamallassa bAhubalamaDappharotti / aha muhuttamettamaNugacchiya puvvaniuttaniyaniyaTThANesu pesio kumaarpriyro| kumAro'vi vimukko taMmi ceva paasaae| davAviyAI kariturayAINaM joggaasnnaaiN| kumArassavi kae pesiyA pauravaMjaNabhakkhabhoyaNasamiddhA tad nAsti yad na vihitaM kumArA''gamane puri nrptinaa| athavA harSotkarSAH puruSAH kiM kaM na kurvanti / / 6 / / atrAntare samAgatAH prdhaanpurussaaH| praNamya bhaNitaM taiH 'deva! vardhApayata tvaM pursmiipsmaagtkumaarkushlodntshrvnnen| tataH samudbhUtavijayavaijayantIsahasrA'bhirAmayA cAturaMgiNyA senayA sametaH zvetasindhuraskandhAdhirUDhaH pratipUrNacandramaNDalA'nukAriNA chatreNa dhriyamANena nirgataH rAjA kumArA'bhimukham / kSaNAntareNa dRSTaH kumAraH, samAliGgitaH gADhapraNayena pRSTazca zarIrA''rogyam / dRSTavA kumArazarIrasaMsthAnazriyaM cintitaM rAjJA 'nizcitam idAnIM vinazyati kAlameghamallasya bAhubalA'haGkAraH' iti / atha muhUrtamAtramanugatya pUrvaniyuktanijanijasthAneSu preSitaH kumAraparikaraH / kumAraH api vimuktaH tasminneva praasaade| dApitAni kari-turagAdIbhyaH yogyA'zanAdIni / kumArasyApi kRte preSitAH pracuravyaJjanabhakSaNabhojana evuM kAMi bAkI na rahyuM ke kumAranA Agamana vakhate rAjAe nagaramAM te karAvyuM na hoya athavA to harSano 45 thatAM puruSo zuM zuMratA nathI? (7) evAmAM pradhAna puruSo AvyA, temaNe rAjAne praNAmapUrvaka nivedana karyuM ke "he devI nagara pAse AvelA kumAranA kuzaLa samAcArathI tamane vadhAvIe chIe." eTale uMce laTakatI hajAro dhvajAothI suMdara evI caturaMgiNI senA sahita, zveta hAthIpara ArUDha thayela, pUrNa caMdramaMDaLa samAna upara dharavAmAM Avela chatrayukta rAjA, kumAranI sanmukha cAlyo. kSaNavAre kumAra jovAmAM AvatAM teNe gADha snehapUrvaka AliMgana karIne Arogya pUchayuM, ane kumAranA zarIra-saMsthAnanI saMpatti jotAM rAjAe vicAra karyo ke have to avazya kAlameghano bAhubaLano garva nAza ja pAmaze." pachI thoDIvAra kumAranI sAthe AvatAM, kumAranA parivArane pUrve taiyAra rAkhela potapotAnA sthAne mokalI dIdho ane kumArane paNa te ja mahelamAM rAkhyo. vaLI hAthI, ghoDA vigerene yogya khAnapAnAdi mokalavAmAM AvyAM, temaja kumArane mATe paNa pracura zAka ane bhakSya bhojanavaDe svAdiSTa evI rasavatI mokalAvavAmAM AvI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 423 rsvii| kayaM ca annaMpi takkAlociyaM karaNijjaM / AhUyA ya avaraNhasamae pahANapurisA / bhaNiyA ya-'bho gaMtUNa niveyaha kumArassa jahA esA amha suyA balANurAgiNI, tA daMseha kAlamehamallassa vijaeNa niyasAmatthaM ti / 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa te gayA kumaarsmiive| niveio tassa nIsesavaiyaro | abbhuvagao kumAreNa / tato bIyadivase ADhatto akkhADayaparikkhevo / nibaddhA maMcA / paramakoUhalAulijjamANamANaso milio nayarajaNo / Thio maMcami saMteuro naravaI / ArUDhA ya ekkadesaMmi ceDIcakkavAlaparivuDA pANipaiTThiyalaTThapapphullaphullamAlA sIlamaI rAyasuyA / paDikkhalio savvattha jnnsNcaaro| kao aMgarakkhehiM parikkhevo / vajjiyaM palayakAlagajjaMtapakkhuhiyapukkhalAvattapagajjiraravagaMbhIraM cauvvihamAujjaM / jAo avasaro / maMcAo tao kumA gADhuppIDiyaniyaMsiyakaDillo, daDhabaddhakesapAso, pamukkAbharaNasaMbhAro, kulatherIkayarakkho, samRddhA rsvtii| kRtaM ca anyadapi tatkAlocitaM karaNIyam / AhUtAH ca aparAhNasamaye pradhAnapuruSAH / bhaNitAH ca 'bhoH gatvA nivedaya kumArasya yathA eSA asmAkaM sutA balAnurAgiNI, tasmAd darzaya kAlameghamallasya vijayeNa nijasAmarthyam' iti / 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA te gatAH kumArasamIpam / niveditaH tasya niHzeSavyatikaraH / abhyupagataH kumAreNa / tataH dvitIyadivase ArabdhaH akSavATakaparikSepaH / nibaddhAH maJcAH / paramakutUhalA''kulIyamAnamAnasaH militaH ngrjnH| sthitaH maJce sAntaHpuraH narapatiH / ArUDhA ca ekadeze ceTIcakravAlaparivRtA pANipratiSThitalaSTapraphullapuSpamAlA zIlamatI rAjasutA / pratiskhalitaH sarvatra janasaJcAraH / kRtaH aGgarakSaiH prikssepH| vAditaM pralayakAlagarjatprakSubhitapuSkarAvartapragarjadravagambhIraM cturvidhaa''todym| jAtaH avasaraH / maJcAt tataH kumAraH gADhotpIDitanivasanakaTikaH, dRDhabaddhakezapAzaH, pramuktA''bharaNasambhAraH, kulasthavirAkRtarakSaH, vaLI te avasarane ucita bIjuM paNa je kAMi karavAnuM hatuM te karyuM. have pAchalA pahore rAjAe pradhAna puruSone bolAvIne kahyuM-'are! tame kumAra pAse jaine nivedana karo ke A mArI putrI balAnurAgiNI che, mATe kAlamegha mallane jItIne tame tamAruM sAmarthya batAvo.' eTale 'jevI devanI AjJA' ema kahI teo kumAra pAse gayA ane rAjAe kahela vyatikara temaNe kumArane kIdho, kumAre te svIkAryuM. pachI bIje divase eka moTo akhADo karAyo, jyAM mAMcaDA bAMdhavAmAM AvyA ane naga2jano bhAre kutUhalathI bhegA thayA. rAjA aMtaHpura sahita mAMcaDApara beTho, temaja dAsIo sAthe ane hAthamAM suMdara ane vikasita puSponI mALA lai rAjaputrI zIlavatI eka mAMcaDApara beThI. tyAM lokono saMcAra sarvatra baMdha rAkhavAmAM Avyo. aMgarakSakoe parikSepa-gherAva karyo. pralaya-kALe kSubhita thayela mahAsAgara athavA puSkarAvartta meghanA ghoSa samAna gaMbhIra avAja karatA cAra prakAranA vAjIMtro vagADavAmAM AvyAM. evAmAM avasara thatAM majabUta rIte vastrathI kammara kasI, kezapAzane daDha bAMdhI, alaMkAro tajI dai, kuLavRddhAo jenI rakSA karI rahI che, agni samAna utkaTa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrImahAvIracaritram jalaNubbhaDagurupayAvaduppekkho saMnihiyapADiherovva bhAsuro jhatti avayario, tahA kaMThataDubbhaDaparihiyapayatalavilulaMtavimalavaNamAlo / Abaddhamallavalao gajjaMto palayamehovva / / 1 / / mayabhiMbhalarattaccho gavvuddharakaMdharo turiyacavalaM / pecchayajaNapariyario saMpatto kAlamehovi / / 2 / / 're malla! mellasu lahuM puvvjjiyvijygvvmettaahe| aNusarasu mamaM sigdhaM' aha bhaNio so kumAreNa / / 3 / / souM kumAravayaNaM jarovva gavvo jhaDatti tassa go| aNuciMtiuM ca laggo juttAjuttaM sabuddhIe / / 4 / / jvalanodbhaTagurupratApaprekSyaH sannihitaprAtihAryaH iva bhAsuraH jhaTiti avatIrNaH / tathA - kaNThataTodbhaTaparihitapAdatalaviluThadvimalavanamAlaH / AbaddhamallavalayaH garjan pralayameghaH iva / / 1 / / madavihvalaraktA'kSaH garvoddharakandhaH tvaritacapalam / prekSakajanaparivRttaH samprAptaH kAlameghaH api / / 2 / / 're malla! muJca laghu pUrvA'rjitavijayagarvam idAnIm / anusara mAM zIghram atha' bhaNitaH saH kumAreNa ||3|| zrutvA kumAravacanaM jvaraH iva garvaH jhaTiti tasya gataH / anucintayituM ca lagnaH yuktAyuktaM svabuddhyA / / 4 / / pratApathI duSpakSya ane jANe devatAnuM sAMnidhya pAmyo hoya evo naravikrama kumAra tarataja mAMcaDA parathI nIce utaryo. temaja kaMThe paherela nirmaLa puSpamALA jenA pAdataLa sudhI laTakatI hatI, mallavalaya jeNe dhAraNa karela hato ane pralayakALanA meghanI jema je garjanA karato. (1) mada(gha)nI vyAkuLatAthI rakta locanayukta, garvathI khabhAne uMce rAkhanAra tathA utAvaLa ane capaLatA sahita evo kAlamegha paNa prekSaka loko sAthe AvI pahoMcyo. (2) tyAre kumAre tene kahyuM "are malla! pUrve upArjana karela vijayano garva badho mUkI de ane tarata mane vaza thai 1.' (3) e pramANe kumAranuM vacana sAMbhaLatAM tAvanI jema teno garva tarataja nirasta thai gayo, ane te potAnI buddhithI yuktAyuktano vicAra karavA lAgyo-(4) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 caturthaH prastAvaH kahaM?-jai esa mae vijio, eyajaNAo tahAvi no kusalaM / aha eeNa jio'haM, vitticcheo tao'vassaM / / 5 / / atulabalavikkamassa u imassa vijae'vi majjha sNdeho| tA ubhayapAsarajjuvva saMkaDaM eyamAvaDiyaM' / / 6 / / iya bahubheyavikappaNavasAulijjaMtacittavittissa | phuTTa taDatti hiyayaM tassa kumittassa va rahassaM / / 7 / / tao jAo klylo| ugghosiyaM ca jaNeNa-'aho mahappabhAvaM daMsaNaM kumArassa, jeNAvaloyaNametteNavi vajjagaMThivva niTTharaM phuTTa taDatti hiyymeyss| tA jayai savvahA kumaaro|' etyaMtare oyariUNa maMcAo ceDIjaNaparivuDAe sIlamaIe khittA kumArakaMThadese katham-yadi eSaH mayA vijitaH, asya janebhyaH tathApi no kuzalam / atha etena jitaH ahaM, vRtticchedaH tataH avazyam / / 5 / / atulabalavikramasya tu asya vijaye'pi mama sandehaH / tasmAd ubhayapArzvarajjuH iva saGkaTametadApatitam' / / 6 / / iti bahubhedavikalpanavazA''kulIyamAnacittavRtteH / sphuTitaM taD iti hRdayaM tasya kumitrasya iva rahasyam / / 7 / / tataH jAtaH klklH| udghoSitaM ca janena 'aho! mahAprabhAvaM darzanaM kumArasya, yena avalokanamAtreNA'pi vajragranthiH iva niSThuraM sphuTitaM taD iti hRdayam asya / tasmAd jayati sarvathA kumAraH' / atrAntare avatIrya maJcAt ceTIjanaparivRttayA zIlamatyA kSiptA kumArakaNThadeze samaM nijacittavRttyA varamAlA | pravAditAni "jo ene huM jItI laIza, to paNa enA mANasothI mane kuzaLa nathI, athavA e mane jItI leze, to avazya mArI vRtti-AjIvikA tUTI jaze. (5) e atula baLa ane parAkramavALo che, tethI ene jItavAmAM mane to moTI zaMkA thAya che, jethI baMne bAju 28. 2004-231-0 sema mA to bhoTuM saM.52 bhAvI 5'yuM.' (7) e pramANe aneka vikalpane vaza cittavRtti thatAM, kumitrane kahela guhya vAtanI jema tenuM hRdaya taDataDATa daine eMTI 5'yuM. (7) AthI moTo kolAhala thatAM lokoe udghoSaNA karI ke "aho! kumAranuM darzana paNa mahA prabhAvI che, ke jethI jovAmAtramAM vajagAMTha samAna enuM niSphara hRdaya taDataDATa daine phUTI paDyuM, mATe kumAra sarvathA jayavaMta varte che." evAmAM mAMcaDA thakI nIce utarI, dAsIothI paravarela zIlavatIe potAnI cittavRtti sAthe kumAranA kaMThamAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 zrImahAvIracaritram samaM niyacittavittIe vrmaalaa| pavajjiyAiM asaMkhaghosasaMkhobhiyabhavaNAI maMgalatUrAiM / jAo Nayare pmoo| tuTTho rAyA saha mNti-saamNtehiN| pAraddho vivAho mahAvibhUIe ubhayapakkhaparitoseNaM / nivvattie ya taMmi pagalaMtamayajalubbhaDakaraDataDuddAmabhamirabhamarANaM / suhalakkhaNaMkiyANaM paMcasayAiM gaiMdANaM / / 1 / / maNa-pavaNajaviNavegANa jaccaturaMgANa vaMkagIvANaM / bArasa ceva sahassA rahANa do tuMgasiMgANaM / / 2 / / kaNagassa tIsa koDI ciinnNsuypmuhvtthraasiio| dinnAo kumArassA(ssa?) pANissa vimoyaNe rannA ||3|| tigaM | asaMkhyaghoSasaMkSobhitabhavanAni maGgalatUrANi / jAtaH nagare pramodaH / tuSTaH rAjA saha mantri-sAmantaiH / prArabdhaH vivAhaH mahAvibhUtyA ubhayapakSaparitoSeNa / nirvartite ca tasmin - pragaladmadajalodbhaTakaraTataToddAmabhramabhramarANAm / zubhalakSaNA'GkitAnAM paJcazatAni gajendrANAm / / 1 / / mano-pavanajayivegAnAM jAtyaturaGgAnAM vkrgriivaannaam| dvAdaza eva sahasrANi rathAnAM dve tuGgazRGgANAm / / 2 / / kanakasya triMzat koTiH cInAMzukapramukhavastrarAzayaH / dattAH kumArAya pANeH vimocane rAjJA ||3|| trikama / varamALA AropaNa karI, eTale aparimita ghoSathI bhavanone kSobha pamADanAra maMgalavAdyo vAgyAM, nagaramAM AnaMda patharAI rahyo, sAmaMto sAthe rAjA bhAre saMtuSTa thayo. pachI ubhaya pakSanA saMtoSathI mahAvibhUtipUrvaka vivAhamahotsava cAlu thayo, ane te samApta thatAM rAjAe kara-vimocanamAM kumArane mada jharatA suMdara gaMDasthala vALA ane sArA lakSaNayukta pAMca so hAthIo, vakra grIvAvALA, mana tathA pavanane jItanAra vegazALI evA bAra hajAra jAtya azvo, uMcA zikharovALA be hajAra 2tho, trI roTi supae mane rezamI vastra puSNa sApyai. (1/2/3) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 caturthaH prastAvaH ___ kayamannaMpi savisesaM kAyavvaM, jAo avaropparaM pnnybhaavo|| avaravAsare ya pesiyA kumAreNa pahANapurisA devaseNa-naravaissa pAse niyaTThANagamaNANunnAgahaNanimittaM / gaMtUNa niveiyaM tehiM naravaissa / tao devaseNeNa puNaravi sammANio pahANavatthusamappaNeNa kumaaro| nirUviyaM gamaNajoggaM diNaM / niuttA daMDanAyagA aNugamaNatthaM / aha pasatthavAsare sasurappabhiINa kayamuciyakAyavvo patthio kumAro hari-kari-naraniyarasameo sanayarAbhimuhaM / etyaMtare savvAlaMkAradhariM sIlavaiM ceDiyAjaNasameyaM / lacchiMva kumArapuro kAuM rannA bhaNiyameyaM / / 1 / / kRtamanyad api savizeSaM kartavyam, jAtaH aparAparaH prnnybhaavH| aparavAsare ca preSitAH kumAreNa pradhAnapuruSAH devasenanarapateH pArzve nijasthAnagamanA'nujJAgrahaNanimittam / gatvA niveditaM taiH nrpteH| tataH devasenena punarapi sammAnitaH pradhAnavastusamarpaNena kumaarH| nirUpitaM gamanayogyaM dinm| niyuktAH daNDanAyakAH anugamanArtham / atha prazastavAsare zvasuraprabhRtInAM kRtaH ucitakartavyaH prasthitaH kumAraH hari-kari-naranikarasametaH svanagarA'bhimukham / atrAntare - sarvA'laGkAradhRtAM zIlavatIM cettikaajnsmetaaN| lakSmIH iva kumArapuraH kRtvA rAjJA bhaNitametat / / 1 / / temaja bIjuM paNa je kartavya bajAvavAnuM hatuM, te badhuM savizeSa karyuM, jethI paraspara sneha-bhAva vadhyo. have ekadA kumAre potAnI rAjadhAnImAM javAnI anujJA levA mATe devasena rAjA pAse potAnA pradhAna puruSo mokalyA, temaNe jaine rAjAne nivedana karyuM, eTale devasena rAjAe pharIthI paNa kiMmatI vastuo ApatAM kumArano satkAra karyo. evAmAM prayANano divasa nakkI thatAM rAjAe, tenI sAthe javA mATe koTavALone AjJA karI, eTale prazasta divase zvasura pramukha pratye potAnuM ucita kartavya bajAvI, azva, hAthI tathA ghaNA mANaso sahita kumAra potAnA nagarabhaNI cAlyo. evAmAM sarvAlaMkArathI zobhAyamAna ane dAsIothI paravarela zIlavatIne lakSmInI jema kumAranI Agala karIne 2 4||vyu- (1) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrImahAvIracaritrama putti! pavittaM sIlaM pAlejjasu, mA karejjasu kusaMgaM / aNuvattijjasu gurujaNamavaNijjasu duviNayabhAvaM / / 2 / / sevijjasu nayamaggaM, miyamahurakkharagiraM vaejjAsi / ArAhejjasu sapiyaM, devo bhattA kulavahUNaM / / 3 / / jummaM / kumaro'vi imaM vutto esA ekkA suyA mamaM itthtthaa| chAyavva sahayarI jaha havai sayA taha tae kiccaM / / 4 / / iya sikkhaviuM rAyA dhUyaM virhggiduumiysriiro| aNugamiUNa kumAraM niyanayarAbhimuhamaha calio ||5|| kumAro'vi pecchaMto naga-nagarAgara-gAma-kANaNaramaNijjaM meiNiM, sAhito visamapallIputri! pavitraM zIlaM pAlyatAm, mA kriyatAM kusnggm| anuvartasva gurujanam, apanaya durvinayabhAvam / / 2 / / sevasva nyAyamArgam, mita-madhurAkSaragiraM vada / ArAdhnuhi svapriyam, devaH bhartA kulavadhUnAm / / 3 / / yugmam / kumAro'pi idam uktaH eSA ekA sutA mama issttaa| chAyA iva sahacarI yathAbhavati sadA tathA tvayA kAryam / / 4 / / iti zikSayitvA rAjA duhitAM virahAgnidutazarIraH / anugamya kumAraM nijanagarA'bhimukham atha calitaH / / 5 / / kumAraH api prekSamANaH naga-nagarA''kara-grAma-kAnanaramaNIyAM medinIm, sAdhayan viSamapallInilInAn he putrI! tuM pavitra zIla pALaje, kusaMgano tyAga karaje, vaDIlone anusarIne cAlaje, durvinayane pariharaje, nItinuM pAlana karaje, mita ane madhura vacana bolaje tathA potAnA priyatamanI barAbara sevA karaje; kAraNa ke pudIna silo potAnA tine heva samAna samaThe cha.' (2/3) pachI rAjA kumArane paNa kahevA lAgyo-"he kumAra! A eka ja mArI iSTa putrI che, mATe chAyAnI jema sadA me saDayarI thane 24, tema tAre 42j.' (4) e pramANe zikhAmaNa ApI, virahAgnithI vyAkuLa banI, amuka mArga sudhI kumAranI sAthe AvIne te rAjA potAnA na2 ta26 57 kyo. (5) ahIM kumAra paNa parvata, nagara, Akara, gAma, vanavaDe ramaNIya pRthvIne joto, viSama pallImAM rahelA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 caturthaH prastAvaH nilINe bhillAhivaiNo, payarseto puvvanIIo, avaloyaMto tAvasajaNanisevie aNavarayaDajhaMtaghayamahu-samiha-mahosahisamucchalaMtabahaladhUmapaDalakayamehasaMka-sihaMDitaMDavADaMbararamaNijje Asamapae, paidiNapayANaehiM saMpatto jayaMtIe nayarIe bAhirujjANe / vaddhAvio nrsiNghnrvii| kArAviyA nyrsohaa| jAyA samuddhayavicitta-cINaMsuyaciMdhabaMdhurA rAyamaggA / aha pasatthaMmi muhutte aMteurapurappahANajaNapariyarieNa nariMdeNa aNugammamANo naravikkamo nayariM pvisiumaarddho| ThiyA ya rAyamaggobhayapAsapAsAyamAlAsu tadavaloyaNakoUhalAulA kusumummissakkhayahatthA loystthaa| jAyA ya kumArarUvapaloyaNapAubbhavaMtavivihaviyArANa juvaIjaNANa vibbhmaa| kahaM ciya? duhUNa kAvi paDijuvaikaMtagaMDatthalaMtasaMkaMtaM / kusumakkhaehiM tADai IsAiMtivva rAyasuyaM / / 1 / / bhillAdhipatIn, pravartayan pUrvanItIn, avalokayan tApasajananiveSitAn anavaratadahyamAnaghRta-madhu-samidhamahauSadhisamucchalabahudhUmapaTalakRta-meghazaGkAzikhaNDitANDavA''DambararamaNIye Azramapade, pratidinaprayANakaiH samprAptaH jayantyAH nagaryAH bhirudyaane| vardhApitaH narasiMhaH nrptiH| kArApitA ngrshobhaa| jAtAH samudbhUtavicitracinAMzukacihnabandhurAH rAjamArgAH / atha prazaste muhUrte antaHpura-purapradhAnaparijanaparivRttena narendreNa anugamyamANaH naravikramaH nagaryAM praveSTum aarbdhvaan| sthitA ca rAjamArgobhayapArzvaprAsAdamAlAsu tadavalokanakutUhalA''kulAH kusumonmizrA'kSatahastAH loksaarthaaH| jAtAH ca kumArarUpapralokanaprAdurbhavadvividhavikArANAM yuvatIjanAnAM vibhramAH / kathameva? - dRSTvA kA'pi pratiyuvatIkAntagaNDasthalAntaHsaGkrAntaM / kusumA'kSataiH tADayati IrSyAvatI iva rAjasutam / / 1 / / bhIlonA adhipatine sAdhato-vaza karato, pUrvajonI nItine pravartAvato, tApasoe sevita, niraMtara baLatA ghI, madha, samidha, mahauSadhinA uchaLatA dhUma paDalane jotAM meghanI zaMkA lAvanAra mayUronA nRtyADaMbaravaDe ramaNIya evA Azramone avalokato te pratidina prayANa karatAM jayaMtI nagarInA bAhya udyAnamAM pahoMcyo; eTale narasiMha rAjAne vadhAmaNI ApavAmAM AvI. teNe nagaranI zobhA karAvI, rAjamArgo para rezamI vicitra dhvajAo bAMdhavAmAM AvI, pachI prazasta muhUrta AvatAM, aMtaHpura ane pradhAna puruSothI paravarela rAjA sAthe naravikrama kumAre nagarImAM praveza karyo. tyAre rAjamArganI baMne bAju prAsAdopara loko tene jovA mATe kautuka pAmatAM hAthamAM puSpamizrita akSato laine beThA, temaja kumAranuM rUpa jotAM vividha vikAro utpanna thavAthI yuvatIomAM aneka prakAranI ceSTAo thavA dAgI -- - koi kAMtA pratiyuvatI-zokyanA caLakatA gAlamAM saMkrAta thayela rAja kumArane jANe irSyA pAmI hoya tema subha-akSatathA bhAravA dI. (1) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 zrImahAvIracaritram paviyaMbhiyakusumAuhavasaviyasiyaloyaNA ployNtii| na muNai sakaDillaMpihu pavaNeNAyaTTiyaM avarA / / 2 / / kumarapaloyaNavAmUDhamANasA niccalA gihgggyaa| anilacalaMcalacUDA kAvihu rehai paDAyavva / / 3 / / amme! jAmi paloiduM dasadisaM kolAhalA subbae, sA mA gaccha mayacchi! nicchiyamimo so ei raNNo suo| diDhe jammi paNaTThanivvuimaNA muddhAvarA magga(Gga)NA, vaTuMtI viva sAsuyAe purao annA imaM japai / / 4 / / pravijRmbhitakusumAyudhavazavikasitalocanA prlokyntii| na jAnAti svakaTivastramapi khalu pavanena AkarSitam aparA ||2|| kumArapralokanavyAmUDhamAnasA nizcalA gRhaagrgtaa| anilacaladaJcalacUDA kA'pi khalu rAjate patAkA iva / / 3 / / 'ambe! yAmi pralokayituM dazadizaM kolAhalaH zrUyate' sA (strI jalpati) 'mA gaccha mRgAkSi! nizcitam ayaM saH eti rAjJaH sutH| dRSTe yasmin praNaSTanivRttimanAH mugdhA'parA mArgaNAm, vartamAnA iva zvasuH purataH anyA idaM jalpati' / / 4 / / koi mugdhA, manmatha jAgrata thatAM locana vikAsIne kumArane jovAthI, pavanane lIdhe potAnA kaTItaTathI khasI gayeda vastrane na zI.. (2) koi kAminI potAnA gharanI agAsI para jai, nizcala banI kumArane jotAM manamAM mUDha banela te pavanane lIdhe vastrano cheDo phaDaphaDatAM eka patAkA-dhvajAnA jevI zobhavA lAgI, (3) koi vAmA kahevA lAgI ke he aMbA!A cotarapha kolAhala saMbhaLAya che, te huM jovA jAuM chuM." eTale ammA bolI- mRgAkSI! tuM jatI nahi. e nizcaya te rAjakumAra Ave che. ke jene joye chate mananI zAMti vinAnI anya koIka mArgaNA = vicAromAM caDelI hoya evI mugdha strI potAnI sAsunI sAme kaMIpaNa babaDATa 72. .' (4) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 caturthaH prastAvaH iya evaM savilAsAhiM nayaranArIhiM sccvijjNto| kumaro vahUsameo saMpatto niyayabhavaNaMmi / / 5 / / tahiM gaeNa ya kayA savisesaM gurujaNANa pnnaamaaipddivttii| samappio ya raNNA aMbaratalamaNulihaMto niyayabhavaNanivviseso pAsAo kumArassa / tattha TThio ya so sakko iva devaloe, dharaNo iva pAyAle visayasuhaM bhuMjaMto kAlaM gamei / antaraMtarA ya turagavAhiyAliM ca, mattasiMdhuradamaNaM ca, mallajujjhabbhasaNaM ca, rAhAvehakoUhalaM ca, dhammasatthasavaNaM ca, desaMtaranayaravattAnisAmaNaM ca, gurucaraNanisevaNaM ca, maggaNajaNamaNorahapUraNaM ca kareitti / aha kumArassa kAlakkameNa sIlamaIe saha visayasuhaM bhuMjamANassa kusumaseharavijayaseharanAmANo jAyA donni puttaa| te ya vallahA piyAmahassa, vivihappayArehiM uvalAlijjamANA vddNti| ityevaM savilAsAbhiH nagaranArIbhiH satyApayan / kumAraH vadhUsametaH samprAptaH nijabhavane / / 5 / / tatra gatena ca kRtA savizeSaM gurujanAnAM praNAmAdipratipattiH / samarpitazca rAjJA ambaratalam anulikhan nijabhavananirvizeSaH prAsAdaH kumArasya / tatra sthitazca saH zakraH iva devaloke, dharaNendraH iva pAtAle viSayasukhaM bhuJjan kAlaM gmyti| antarA antarA ca turagavAhikAliM ca, mattasindhuradamanaM ca, mallayuddhA'bhyasanaM ca, rAdhAvedhakautUhalaM ca, dharmazAstrazravaNaM ca, dezAntaranagaravArtAnizravaNaM ca, gurucaraNaniSevaNaM ca, mArgaNajanamanorathapUraNaM ca karoti / atha kumArasya kAlakrameNa zIlamatyA saha viSayasukhaM bhuJjAnasya kusumazekhara-vijayazekharanAmAnau jAtau dvau putrau / tau ca vallabhau pitAmahasya vividhaprakAraiH upalAlyamAnau vrdhete| e pramANe nAgarAMganAo vilAsapUrvaka jenA sauMdaryanA yathArtha guNa-gAna karI rahI che evo kumAra vadhU sahita potAnA mAvAsamA mAvyo. (5) tyAM jatAM teNe vaDIlono praNAmAdikathI vizeSa Adara sAcavyo. te vakhate rAjAe gaganatalasparzI potAnA bhavana jevo eka prAsAda kumArane samarpaNa karyo. tyAM rahetAM kumAra, devalokamAM iMdranI jema ane pAtALamAM dharaNaMdranI jema viSaya-sukha bhogavatAM kALa nirgamana karavA lAgyo. vaLI vacavacamAM prasaMge te azvo khelAvato, madonmatta hAthIone damato, mallayuddhano abhyAsa karato, rAdhAvedhanuM kautuka batAvato, dharmazAstra sAMbhaLato, dezAMtaranA nagaranI vAto avadhArato, guru-vaDIlonI sevA karato tathA yAcakone icchApUratuM dAna Apato hato. ema viSayasukha bhogavatAM kumArane kAlakrame zIlavatInA udarathI kusumazekhara ane vijayazekhara nAme be putro utpanna thayA, te pitAmaha-dAdAne bahu ja priya thai paDyA ane vividha prakAre lAlana pAlana karAtA te anukrame vRddhi pAmavA lAgyA. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 zrImahAvIracaritram ____ annayA rAiNo samIve nisannaMmi naravikkame, jahociyaThANaniviTuMmi sevagajaNe mayabharasaMbhariyasacchaMdajamuNAvaNavihAro, taDayaDArAvatoDiyaniviDaghaDaNuttaratArasayappamANalohanigaDo, sayakhaMDacunniyamahAlANakhaMbho, niddayakarappahArAhayArohagavaggo pahAvio nayaramajjheNa jayakuMjaro ummUliyagaruyaddumamoDiyaguruviDavakaDayaDarauddo, kuMbhatthalapaNollaNapADiyasurabhavaNasiharaggo, aikaDhiNakarapphAlaNavihADiuddAmatuMgapAgAro, aiveguccAliyakannatAlaviddaviyabhasalaulo, airabhasabharapahAvaNasapakkhakulaselacallikayasaMko, daDhadaMtadaMDatADaNaDhalaDhaliyaTTAlayasamUho, karaghAya-daMtavehaNa-caraNuppIDaNanivADiyajaNoho savvattha bhamai bhImo jamovva jugavigamasamayaMmi / aha maMdaramahijjamANamahoyahighosaghore samucchalie tiya-caukka-caccaresu jaNANaM akkaMdiyarave pucchiyaM naravaiNA-'bho bho kimevaM ___ anyadA rAjJaH samIpe niSaNNe naravikrame, yathocitasthAnaniviSTe sevakajane madabharasaMsmRtasvacchandayamunAvanavihAraH, taDataDA''rAvatroTitanibiDaghaTanottaratArazatapramANalohanigaDaH, zatakhaNDacUrNitamahA''lAnastambhaH, nirdayakaraprahArA''hatA''rohakavargaH pradhAvitaH nagaramadhyena jayakuJjaraH unmUlitagurudrumamoTitaguruviTapa'kaDakaDa'raudraH, kumbhasthalapraNodanapAtitasurabhavanazikharAgraH, atikaThinakarasphAlanavighATitoddAmatuGgaprAkAraH, ativegoccAlitakarNatAlavidravitabhasalakulaH, atirabhasabharapradhAvanasvapakSakulazailacalIkRtazaGkaH, dRDhadantadaNDatADana(su)pAtitA'TTAlakasamUhaH, karaghAtadantavedhanacaraNotpIDananipAtitajanaughaH, sarvatra bhramati bhImaH yamaH iva yugvigmsmye| atha mandaramathyamAnamahodadhighoSaghore samucchalite trika-catuSka-catvareSu janAnAM Akranditarave pRSTaM narapatinA 'bhoH bhoH kimevaM nagare evAmAM ekadA naravikrama, rAjAnI pAse beTho hato ane sevaka jano yathocita sthAne beThA hatA, tevAmAM pralayakALanA yama samAna bhayaMkara jayakuMjara nagaranA madhyabhAgamAM sarvatra doDato bhamI rahyo hato, ke je madabharathI svachaMda yamunAnA vanavihArane yAda karAvato, majabUta rIte banAvela so bhAra (= vajanasUcaka zabda che.) lohanI sAMkaLane jeNe taDataDATathI toDI nAkhela che, moTA AlAna-staMbhanA jeNe so khaMDa karyA che, mahAvatone potAnA kaThina kara-prahArathI jeNe pratighAta pamADela che, moTA vRkSone jeNe mULathI ukheDI nAkhela che tathA bIjAM keTalAka bhAMgI-toDatAM kaDakaDATa avAjathI te bhAre raudra bhAsato, kuMbhasthaLanA ghasArAthI jeNe devAlayonAM zikharo pADI nAkhyAM che, ati kaThina kara-suMDhanA AsphAlanathI jeNe majabUta ane unnata killo jarjarita karela che, ativegathI karNatAla calAvatAM bhamarAone jeNe satAvela che, atyaMta utAvaLe doDatAM potAnA sapakSa kulaparvatanA gamananI jeNe zaMkA upajAvela che, daDha daMtadaMDanA tADanathI aTArIo jeNe toDI pADela che temaja karaghAta, daMtavedha tathA caraNanA dabANathI jeNe lokone pADI nAkhyA che ane yugantasamaye yamanI jema te bhaTake che. A vakhate maMdarAcalathI maMthana karAtA mahodadhinA ghora ghoSa samAna lokono AkaMda trimArga, covATA ane corAomAM prasaratAM rAjAe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 433 nayare kolAhalo summaitti?', jaNeNa bhaNiyaM-'deva! esa tumha jayakuMjaro bhaggAlANakhaMbho nayaraM viddvei|' evaM soccA visajjiyA kumArapamuhA pahANaloyA jayakuMjaragahaNanimittaM, bhaNiyA ya-'are! savvahA satyaghAyaM pariharaMtehiM eyassa vaTTiyavvaM / ' evaM ca paDivajjiya gayA te tadabhimuhaM / na ya pecchaMti kamavi uvAyaM jeNa hatthI vasamuvagacchaitti / etyaMtare velAmAsavattiNI, gurugabbhabhAravasavisaMtulanivaDaMtacaraNA, gADhapANabhayakaMpaMtasarIrajaTThI io tao ya dhAvaMtI egA kulaMgaNA diTThA jayakuMjareNa / tao ullAliyakaraggo pavaNavegeNa dhAvio tIse abhimuho| sAvi kuMjaraM tahA sigghamAgacchaMtaM pecchiUNa sajjhasabharaniruddhapayappayArA kaluNAI dINAI vilaviuM payattA, kahaM ciya? 'he mAi bhAya tAyA tAyaha maM, mA uvekkhaha iyANiM / eso mama vahaNaTThA duTTakarI pAsamalliyai / / 1 / / kolAhalaH zrUyate?' janena bhaNitaM deva! eSaH tava jayakuJjaraH bhagnA''lAnastambhaH nagaraM vidrvti|' evaM zrutvA visarjitAH kumArapramukhAH pradhAnalokAH jayakuJjaragrahaNanimittam / bhaNitAH ca 'are! sarvathA zastraghAtaM pariharadbhiH etasya vartitavyam / evaM ca pratipadya gatAH te tadabhimukham / na ca prekSante kimapi upAyaM yena hastI vazam upgcchti| atrAntare velAmAsavartinI, gurugarbhabhAravazavisaMsthulanipataccaraNA, gADhaprANabhayakampamAnazarIrayaSTiH itastataH ca dhAvantI ekA kulAGganA dRSTA jykunyjrenn| tataH ullAlitakarAgraH pavanavegena dhAvitaH tasyAH abhimukham / sA'pi kuJjaraM tathA zIghram AgacchantaM prekSya sAdhvasabharaniruddhapAdapracArA karuNAni dInAni vilapituM prvRttaa| kathameva 'he mAtaH bhrAtaH tAta trAyadhvaM mAM mA upekssdhvmidaaniim| eSaH mama vadhAya duSTakariH pArzvamupasarpati / / 1 / / pUchyuM-"are! nagaramAM Avo kolAhala kema saMbhaLAya che?' eTale lokoe jaNAvyuM- he deva! A tamAro jayakuMjara AlAna-staMbhane bhAMgI nAkhIne nagarane parAbhava pamADe che." ema sAMbhaLatAM teNe jayakuMjarane pakaDavA mATe kumAra pramukha pradhAna puruSo mokalyA ane kahyuM "are! koi paNa rIte zastraghAta karyA vinA tame ene pakaDajo.' ema kabUla karIne teo hAthInI sanmukha gayA, paraMtu hastI vaza thAya, evo koi upAya temanA jovAmAM na Avyo. evAmAM gabharAine Amatema doDatI eka kulAMganA jayakuMjaranA jovAmAM AvI ke je pUrNa garbhakALamAM vartatI hatI, garbhanA bhAre bhArathI je maMda-pagale cAlatI ane gADha prANa bhayane lIdhe je zarIre kaMpatI hatI. tene jotAM ja sUMDhane uchALato hastI pavanavege tenI tarapha doDyo, eTale te hAthIne ekadama zIdhra Avato joine bhAre bhayane lIdhe AgaLa cAlavAnI gati aTakI paDatAM te dIna ane karuNa svare vilApa karavA lAgI ke ' bhAta! he mAta! tAta! bhAru 215 / 42, matyAre bhArI 6pekSA na 42), bhA215 421 mA huSTa hAthI cha na mAvI paThAyo che. (1) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 zrImahAvIracaritrama haM ho pecchagaloyA! nikkaruNA! karivaraM paDikkhalaha / gurugabbhabharakkaMtA esA saMpai vivajjA mi / / 2 / / ahaha kahaM pAvakarI eso so Agao mama samIve / nissaraNA nittANA kamuvAyaM saMpai sarAmi? ||3|| kiM ko'vi mahApuriso provyaartthdhriyniypaanno| ettha na pecchai sahasA maM dukkhattaM viNassaMti' / / 4 / / iya dINakaluNavayaNAI Negaso bhAsiUNa khaNamekkaM / mucchAnimIliyacchI dhasatti sA mahiyale paDiyA / / 5 / / haM bhoH prekSakalokAH! niSkaruNAH! karivaraM prtiskhlt| gurugarbhabhArA''krAntA eSA samprati vivrajA'ham / / 2 / / ahaha! kathaM pApakarI eSaH saH AgataH mama smiipe| niHzaraNA nistrANA kam upAyaM samprati sarAmi? / / 3 / / kiM ko'pi mahApuruSaH paropakArArthadhRtanijaprANaH / atra na prekSate sahasA mAM duHkhArtI vinazyantIm?' ||4|| iti dInakaruNavacanAni anekazaH bhASitvA kSaNamekam / mUrchAnimIlitAkSI dhasiti sA mahItale patitA / / 5 / / are niSkaruNa prekSaka jano! A gajavarane aTakAvo. hamaNAM pUrNa garbhanA bhAravALI huM zIrIte doDI zakuM? (2) ahA! A pApI hastI kevI rIte mArI samIpe AvI pahoMcyo. have to huM niHzaraNa ane nistrANa hovAthI syA pAyane anusaI? (3) zuM paropakArArthe potAnA prANane dhAraNa karanAra evo koi mahApuruSa nathI? ke je duHkhArUM ane vinAza pAmatI sevA bhane sahI tarata 5 za.' (4) e pramANe dIna ane karuNa vacana anekavAra bolI, eka kSaNabharamAM mUchathI AMkho mIMcAi jatAM te dhabAka 67ne mahAtala52 5ii; (5) eTale te hAthI paNa bhAre roSathI rakta locana karI, te abaLAne thoDe aMtare AvI pahoMcyo. tyAM to bhayanA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 435 ___ sovi karivaro daDharosabhararattaNetto saMpatto tIse thevaMtareNa, diTThA ya sA kumAreNa bhayavasabhUminissahanivaDiyaMgI, ciMtiyaM ca-ajuttamajuttamiyANiM uvehaNaM eyAe, jao ekkaM abalA esA annaM gurugbbhbhaarvivsNgii| annaM puNa mucchAe nimIliyacchI dharaNipaDiyA / / 1 / / annaM ca puNo tAyassa esa jayakuMjaro atIva pio| satyeNa na haMtavvo visamamimaM nivaDiyaM kajjaM / / 2 / / ahavA rUsau tAo jaM bhavai taM kareu mama innhiN| haMtavvo esa karI dubbalajaNapAlaNaM dhammo / / 3 / / so'pi karivaraH dRDharoSabhararaktanetraH samprAptaH tasyAH stokAntareNa, dRSTA ca sA kumAreNa bhayavazabhUminiSadyAnipatitAGgI, cintitaM ca - ayuktamayuktam idAnIm upekSaNam etasyAH, yataH - ekam abalA eSA, anyad gurugrbhbhaarvivshaanggii| anyat punaH mUrcchayA nimIlitAkSI pRthivIpatitA / / 1 / / anyacca punaH tAtasya eSaH jayakuJjaraH atIvaH priyH| zastreNa na hantavyaH, viSamamidaM nipatitaM kAryam / / 2 / / athavA ruSyatu tAtaH yad bhavati tat karotu mama idAnIm / hantavyaH eSaH kariH, durbalajanapAlanaM dharmaH ||3|| vaze vyAkuLa thaine nirAdhArapaNe bhUmirUpI zavyApara paDela te kulIna kAminI kumAranA jovAmAM AvI. tene jotAM ja kumAra ciMtavavA lAgyo ke "e abaLAnI atyAre upekSA karavI, te koi rIte yukta nathI, kAraNa ke eka to e abaLA ane vaLI pUrNa garbhanA bhArathI zarIre paravaza che, temaja mUchathI AMkho mIMcAi jatAM te 525 // 52 53 cha. (1) temAM paNa vaLI A jayakuMjara pitAne atyaMta priya che, jethI zastrathI tene mAravAnI manAi karI che. aho! A kAma to kharekhara bahu viSama AvI paDyuM. (2) athavA to tAta bhale roSAyamAna thaine mAruM atyAre game te kare, paNa e hAthI to mAravA lAyaka ja che; 525 3 54nasana 2j 4 dharma cha.' (3) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 zrImahAvIracaritram iya nicchiUNa nibiDabaddhadugulaMcalo turaMgAo avayariUNa avaloijjaMto naranArIjaNeNa, nivArijjaMto pAsavattipariyaNeNa, paDikhalijjamANo aMgarakkhehiM, niravekkho niyajIviyassa sigdhaM padhAviUNa mehassa va mayajalAsArapasamiyarayaniyarassa, kayagaMbhIragalagajjiyassa sahassanayaNovva thevaMtareNAsaMpattassa jayakuMjarassa karaNappaogavaseNa ArUDho paTThidesaMmi kumAro, tADio ya kulisaniTTareNa muTThippahAreNa karI kuMbhatthalaMmi / aha kharayaraM rosamuvAgao maNAgaMpi aniyattaMto nArIvahAo so kumAreNa jamajIhAduvvisahAe khaggadheNUe Ahao savvasattIe kuMbhajuyalaMtarAle / tao paDhamuggamaMtaravimaMDalAovva karapasaro, kharapavaNapaNunnakamalasaMDAova mayaraMdanIsaMdo, mahAgirigeruyAgarAovva nibbharasaliluppIlo kuMbhatthalAo se vUDho mhaaruhirppvaaho| sahasacciya vigayanayaNovalaMbho vihalaMghalIbhUo mao iva, mucchio iva, daDhapAsasahassasaMjamio iva niccalo Thio krii| tao avayariUNa ___ iti nizcitya nibiDabaddhadukulAJcalaH turaGgAd avatIrya avalokyamAnaH nArIjanena, nivArayan pArzvavartiparijanena, pratiskhalyamAnaH aGgarakSaiH, nirapekSaH nijajIvitasya zIghraM pradhAvya meghasya iva madajalA''sAraprazamitarajanikarasya, kRtagambhIragalagarjitasya sahasranayanaH iva stokAntaraNa asamprAptasya jayakuJjarasya karaNaprayogavazena ArUDhaH pRSThideze kumAraH, tADitazca kulizaniSThureNa muSTiprahAreNa krikumbhsthle| atha kharataraM roSam upAgataH, manAgapi aniyantrayan nArIvadhAt saH kumAreNa yamajihvAdurvisahayA khaDgadhenvA AhataH sarvazaktyA kumbhyuglaantraale| tataH prathamodgacchadravimaNDalAd iva karaprasaraH, kharapavanapraNUnakamalakhaNDataH iva makarandaniSyandaH, mahAgirigerukA''karataH iva nirbharasalilotpIlaH kumbhasthalataH tasya uDhaH mahArudhirapravAhaH / sahasA eva vigatanayanopalambhaH vihvalAndhIbhUtaH mRtaH iva, mUrchitaH iva, dRDhapAzasahasrasaMyamitaH iva nizcalaH sthitaH kariH / tataH avatIrya kumAreNa saMsthApitA sA bhUmigatA strIH, ema nizcaya karI, vastrathI kammara kasI, azvaparathI nIce utarI, nagarajanonA jotAM, pAse rahela parijananA nivAratAM, aMgarakSakonA aTakAvatAM, potAnA jIvitanI apekSA na karatAM, ekadama doDIne, madajaLanI vRSTithI meghanI jema rajasamUhane zamAvanAra, indranI jema gaMbhIra garjanA karanAra tathA te abaLAne thoDe AMtare rahela evA te jayakuMjaranA pRSThabhAga para kumAra karaNa-prayogathI iMdranI jema caDI beTho, ane vajasamAna kaThina muSTi-prahArathI teNe karivarane kuMbhasthaLamAM mAryo, chatAM bhAre roSa lAvI strIvadhathakI jarA paNa na aTakavAthI kumAre yamajIllA samAna duHsaha chUrI vatI sarva zaktipUrvaka tene baMne kuMbhanA madhyabhAgamAM mAryo. eTale prathama ugatA ravimaMDaLathakI nIkaLatA kiraNanI jema, sakhta pavanathI prerAyela kamaLakhaMDathakI jema makaraMda jhare ane mahAgirinI garUka-khANathakI jema raMgIna jaLasamUha nIkaLe, tema tenA kuMbhasthaLamAMthI moTo rudhira-pravAha vahevA lAgyo, jethI tarataja tenI daSTi maMda paDatAM vyAkuLatAnI vizeSatAthI aMdha banI jatAM jANe prANarahita thayo hoya, mUchita banyo hoya athavA jANe hajAro dRDha baMdhanothI baMdhAyo hoya tema te nizcaLa-stabdha thaine ubho rahyo. eTale kumAre nIce Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 437 kumAreNa saMThaviyA sA bhUmigayA itthiyA, vimukkA ya smiihiypesNmi| sayaMpi gao niymNdirN| so'vi karivaro gahio aarohehiN| pAraddho aNavarayajalaghaDasahassakheveNa sisirovyaaro| payaTTAviyAiM ghAyavisohaNAiM, mahAvimaddeNa nIo niyyaavaase| niveiyaM naravaiNo jahAvittaM, ruTTho rAyA, paraM soyamuvAgao, bhaNiumADhatto ya 're re vaccaha purisA! nissAraha taM suyaM durAyAraM / jayakuMjare'vi nihae ajjavi iha vasai jo'lajjo / / 1 / / avvo! sAhasatuTThAe tIe devIe suMdaro dinno| putto amittarUvo, devAvihu vippayAraMti / / 2 / / vimuktA ca smiihitprdeshe| svayamapi gataH nijamandiram / so'pi karivaraH gRhItaH aarohkaiH| prArabdhaH anavaratajalaghaTasahasrakSepeNa ziziropacAraH / pravartitAni ghAtavizodhanAni / mahAvimardaina nItaH nijkaa''vaase| niveditaM narapatiM yathAvRttam / ruSTaH rAjA paraM zokam upAgataH, bhaNitum ArabdhavAn ca - 're re vrajata puruSAH! nissArayata taM sutaM durAcAram / jayakuJjare'pi nihate adyApi iha vasati yaH alajjaH ||1|| aho! sAhasatuSTayA tathA devyA sundaraH dattaH / putraH amitrarUpaH, devAH api khalu vipratArayanti / / 2 / / utarIne te bhUmipatita abaLAne svastha karI ane tene tenA iSTa sthAne mUkI, temaja pote potAnA AvAsamAM Avyo. pachI mahAvatoe te hAthIne pakaDyo ane satata hajAro pANInA ghaDA tenA para nAkhatAM zItopacAra zarU karyo, temaja ghAtane rUjhave tevAM auSadho cAlu rAkhyAM. ema mahAkaSTa teo hAthIne potAnA sthAne laI gayA. vaLI temaNe e yathAsthita vRttAMta rAjAne nivedana karyo, je sAMbhaLatAM rAjA kopAyamAna thatAM parama zoka pAmyo ane 534 lAyo - "are! parijano! tame jAo ane te durAcArI putrane kADhI mUko. mArA jayakuMjarane mAryA chatAM e nirlajja adyApi sahI sI 2tyo cha? (1) are! mArA sAhasathI saMtuSTa thaine devIe mane zatrurUpa suMdara putra Apyo hato. aho! devatAo paNa chataravAma paDI patA nathI. (2) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 zrImahAvIracaritram nUNaM mUDho loo tammai puttassa jo nimittaMmi na muNai evaMvihadosasAhaNe payaDasattuttaM / / 3 / / annANavilasiyamiNaM gaI aputtassa jaM nivAreMti / ihaloyappaDiNIo paraloyasuho kahaM hojjA? ||4|| nIsesarajjasAraM eyaM jayakuMjaraM haNaMteNa / kaha maha sAvekkhattaM putteNa payAsiyaM bhaNasu? ||5|| tA jaha puvvaM ekkeNa rakkhiyaM khoNivalayamakkhaMDaM / rakkhissAmi taheNDiM, nissAraha veriyaM eyaM / / 6 / / nUnaM mUDhaH lokaH tAmyati putrasya yaH nimittam / na jAnAti evaMvidhadoSasAdhane prakaTazatrutvam / / 3 / / ajJAnavilasitam idaM gatim aputrasya yad nivArayanti / ihalokapratyanIkaH paralokasukhaH kathaM bhavet / / 4 / / niHzeSarAjyasAram evaM jayakuJjaraM ghntaa| kathaM mama sApekSatvaM putreNa prakAzitaM bhaNa? / / 5 / / tasmAd yathA pUrvam ekena rakSitaM kSoNIvalayam akhaNDam / rakSisyAmi tathA idAnIM, nissArayata vairikam enam / / 6 / / aho! loko mUDha che ke putrane mATe viSAda pAme che, paraMtu AvA prakAranA doSa AcaratAM te spaSTa zatrurUpa pane cha, te 10-15 25 nathI. (3) qNI 'aputrasya gatirnAsti' seTa aputrIyAnI tinaM 4 nivaa25|| 42. cha, ta to 15 zAna-yeSTA 4 che. je A lokamAM ja zatrurUpa nIvaDe che, te paraloka nimitte sukharUpa kema thaI zake? (4) samasta rAjyanA sArarUpa jayakuMjarane haNatAM e putre mArI darakAra zI rAkhI? te to kaho. (5) mATe pUrve jema meM ekalAe pRthvInuM akhaMDa rakSaNa karyuM, tema have paNa huM pote ja rakSaNa karIza; paraMtu e vairIne DIDhI bhU., (7) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 caturthaH prastAvaH jo erisaM aNatthaM vIsattho kuNai vasai nissNko| so nUNa mamaMpi viNAsiUNa rajjaMpihu harejjA' / / 7 / / iya puNaruttaM naravaissa nicchayamuvalabbha vimaNadummaNA gayA kumArasamIvaM raaypurisaa| taM ca paNamiUNa sAmavayaNA niviTThA egdese| paloiUNa ya tesiM muhasohaM bhaNiyaM kumAreNa-'kiM bho! gADhamuvviggA dIsaha?, sAhaha kimettha kAraNaM?', khaNaMtaraM niruddhakaMThaM ciTThiya dIhuNhuNhamukkanIsAsapurassaraM dussahavirahavihuranissaraMtabAhappavAhaM parAmusiyaloyaNajuyalaM bhaNiyaM purisehiM-'kumAra! nibbhaggasiraseharA kiM sAhemo?', kumAreNa bhaNiyaM-'kahaM ciya?', parisehiM bhaNiyaM'jeNa tumhehiM saha dussaho dIhaviraho bhvissitti|' iMgiyAkArakusalattaNao pariyANiUNa tesimabhippAyaM bhaNiyaM kumAreNa-'kiM kuvio tAo nivvisayamANavei?', rAyapurisehiM bhaNiyaM-'kahameyaM parusakkharaM devadullahANaM tumha bhaNijjai?, yaH etAdRzam anartham vizvasthaH karoti vasati niHshngkH| saH nUnaM mAmapi vinAzya rAjyamapi khalu hariSyati' / / 7 / / iti punaruktaM narapateH nizcayamupalabhya vimanodurmanAH gatAH kumArasamIpaM raajpurussaaH| taM ca praNamya zyAmavadanAH niviSTAH ekdeshe| pralokya ca teSAM mukhazobhA bhaNitaM kumAreNa 'kiM bhoH gADhamudvignAH dRzyante?, kathayata kimatra kaarnnm|' kSaNAntaraM niruddhakaNThaM sthitvA dIrghoSNoSNamuktaniHzvAsapurassaraM duHsahavirahavidhuranissarabASpapravAhaM parAmRSTalocanayugalaM bhaNitaM puruSaiH 'kumAra! nirbhagnaziraHzekharAH kiM kthyaamH?|' kumAreNa bhaNitaM kathameva?' puruSaiH bhaNitaM yena yuSmAbhiH saha duHsahaH dIrghavirahaH bhaviSyati' iti / iGgitA''kArakuzalatvAt parijJAya teSAm abhiprAyaM bhaNitaM kumAreNa kiM kupitaH tAtaH nirviSayam AjJApayati?' rAjapuruSaiH bhaNitaM katham etat paruSAkSaraM devadurlabhAnAM yuSmAkaM bhaNyate? svayameva jAnIta ke je nizcita thai AvuM aniSTa kAma karatAM paNa niHzaMka thaine beTho che, te avazya koivAra mane paNa bhArIne 20ya sa ze.' (7) e pramANe vAraMvAra bolatA rAjAno nizcaya jANI laine manamAM kheda pAmatA rAjapuruSo kumAra pAse gayA. tyAM tene praNAma karI zyAma mukhe eka bAju beThA, eTale temane utsAha rahita jotAM kumAre kahyuM-"are! tame ekadama AvA zokAtura kema dekhAo cho? tame kaho to kharA ke ema thavAnuM kAraNa zuM che?" AthI kSaNavAra temano kaMTha rUMdhAi gayo, pachI uSNa ane dIrgha nisAsA mUkatAM, duHsaha virahathI vyAkuLa thai azru-pravAhane prasAratAM, locanayugalane luMchatAM te rAjapuruSo bolyA- he kumAra! nirbhAgya-ziromaNi ame zuM kahIe?" kumAre kahyuM- te zI rIte?" puruSoe jaNAvyuM"tamArI sAthe duHsaha dIrgha viraha thavAno che." eTale hAvabhAva ane AkAra jANavAnI kuzaLatAthI temano abhiprAya jANavAmAM AvatAM kumAre kahyuM-zuM tAta kopAyamAna thaine mane dezapAra karavA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrImahAvIracaritram sayameva jANaha tubbhe jamettha pattakAlaM / ' tao vattha - taMbolAiNA pUiUNa rAyapurisA saTThANe pesiyA kumAreNa / vAharAviyA ya niyayasevagA, bhaNiyA ya- 'bho mahANubhAvA ! vAraNasira-viyAraNakuvieNa tAeNa nivvisao ANattomhi, tA gacchaha niyaTThANesu tubhe, avasare puNaravi ejjaha' tti, sammANiUNa sappaNayaM pesiyA / devI ya sIlamaI bhaNiyA, jahA - 'gacchasu pie! tumaMpi piyaharaM, patthAve puNaravi ejjAhi / ' sA ya khaNamavi viogadukkhamasahamANI jamuNAjalasacchahaM sakajjalaM nayaNabAhappavAhaM muMcaMtI roviuM payattA / saMThaviyA kumAreNa tehiM tehiM mahuravayaNehiM / necchai ya sA khaNamavi viogaM / tao bhaNiyA kumAreNa - 'pie! duggA maggA AjammasuhalAliyANaM daDhamajoggA ya / asaMjAyasarIrabalA bAlajuyalaparivuDA ya taMsi / tA virama savvahA mamaNuggahaM kuNamANI imAo asaggahAo tti / yUyaM yadatra praaptkaalm| tataH vastra - tAmbUlAdinA pUjayitvA rAjapuruSAH svasthAne preSitAH kumAreNa / vyAhRtAH ca nijasevakAH, bhaNitAH ca 'bhoH mahAnubhAvAH vAraNazirovidAraNakupitena tAtena nirviSayaH AjJaptaH aham, tasmAd gacchata nijasthAneSu yUyam, avasare punaH AgamiSyata iti sammAnya sapraNayaM pressitaaH| devI ca zIlamatI bhaNitA yathA gaccha priye ! tvamapi pitRgRham, prastAve punaH AgamiSyahi / sAca kSaNamapi viyogaduHkham asahamAnA yamunAjalasacchAyaM sakajjalaM nayanabASpapravAhaM muJcantI rodituM pravRttA / saMsthApitA kumAreNa taiH taiH madhuravacanaiH / necchati ca sA kSaNamapi viyogam / tataH bhaNitA kumAreNa 'priye durgA mArgAH AjanmasukhalAlitAnAM dRDham ayogyAH ca / asaJjAtazarIrabalA bAlayugalaparivRttA ca tvmsi| tasmAd virama sarvathA mama anugrahaM kurvantI asmAd asadgrahAt' iti / zIlamatyA bhaNitaM pharamAve che?' rAjapuruSo bolyA-'devone paNa durlabha evA tamane e kaThina zabdo kema kahI zakAya? tame pote ja samayocita samajI lyo.' pachI vastra, tAMbulAdikathI temano Adara-satkAra karI kumAre temane svasthAne mokalyA ane potAnA sevakone bolAvIne jaNAvyuM-'he mahAnubhAvo! jayakuMjaranuM zira chedavAthI kopAyamAna thayela tAta mane dezavaTo devA pharamAve che, mATe tame svasthAne jAo, pharI avasare Avajo.' ema kahI temane saMtoSIne prema sahita mokalyA ane teNe zIlavatI rANIne kahyuM-'he priyA! tuM paNa tArA pitAne ghera jA, pharI avasare Avaje.' ema sAMbhaLatAM eka kSaNa paNa viyogajanya duHkha sahevAne asamartha evI te yamunAnA jaLa samAna sakajjala azrupravAha mUkatI rovA lAgI. tyAre kumAre aneka prakAranAM madhura vacanothI tene zAMta karI, paraMtu eka kSaNa paNa te viyoga chacchatI na hatI. kheTale DumAre punaH tene samabhavatAM dhuM- 'he priye ! durga-viSama bhArgo, khAnma sujabhAM ucharelA mATe bahu ja vikaTa ane ayogya che, vaLI tArA zarIramAM joie tevuM baLa hajI AvyuM nathI, temaja be bALako tArA Azrita che; mATe mArA para anugraha lAvI, e durAgrahathI tuM sarvathA nivRtta thA.' tyAre zIlavatI bolI-'he Aryaputra! te vakhate mA2A tAte tamane kevI zikhAmaNa ApI hatI?' kumAre kahyuM-'te mane yAda nathI.' Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 caturthaH prastAvaH sIlamaIe bhaNiyaM'ajjaputta! taiyA tAeNa tuha kimuvaiTuM?' | kumAreNa bhaNiyaM-'na sarAmi / ' sIlamaIe jaMpiyaM-'mama ekkacciya dhUyA esA accaMtaM nivvuiThANaM chAyavva sahacarI jaha havai sayA taha tae kiccaM ti / kumAreNa bhaNiyaM-'pie! sumariyamiyamiyANiM / ' tIe jaMpiyaM'tA kIsa niyattesi maM?', kumAreNa bhaNiyaM-'maggagADhaparissamakAraNeNa niyattemi, jai puNa avassamevAgaMtavvaM mae samaM tA pauNA bhavasu, vimuMcasu bhavaNanivAsAbhiraiM paricaya sukumArattaNaM ti| sIlamaIe bhaNiyaM-'esA samasuhadukkhasahA jAyA paguNamhi / ' tao karakaliyasarAsaNo, piTTippaesabaddhatoNIro, suyajuyalasameyAe sIlamaIe sahio suhapasuttesu nayaraloesu, pasaMtesu gIyaravesu, saTThANaniviDhesu aMgarakkhesu, pamattesu jAmakarighaDAdhirUDhesu suhaDesu, io tao pesiesu niyaceDagesu nIhario nayarAo kumAro, avicchinnappayANaehiM paraM rajjaMtaraM gattuM pavatto y| | 'Aryaputra! tadA tAtena tubhyaM kim updissttm?|' kumAreNa bhaNitaM 'na smraami| zIlamatyA jalpitaM mama ekA eva duhitA eSA atyantaM nivRttisthAnaM chAyA iva sahacarI yathA bhavati sadA tathA tvayA kAryam' iti| kumAreNa bhaNitaM 'priye! smRtam idam idAnIm / ' tayA jalpitaM 'tataH kathaM nivartayasi mAm? / ' kumAreNa bhaNitaM 'mArgagADhaparizramakAraNena nivartayAmi / yadi punaH avazyameva AgantavyaM mayA samaM tadA praguNA bhava, vimuJca bhavananivAsA'bhiratim, parityaja sukumAratvam' iti / zIlamatyA bhaNitaM 'eSA samasukha-duHkhasahA jAtA prgunnaa'hm| tataH karakalitazarAsanaH, pRSThapradezabaddhatoNIraH, sutayugalasametayA zIlamatyA sahitaH sukhaprasupteSu nagaralokeSu, prazAnteSu gItaraveSu, svasthAnaniviSTeSu aGgarakSeSu, pramatteSu yAmakarighaTA'dhirUDheSu subhaTeSu, itastataH preSiteSu nijaceTakeSu nihRtaH nagarAt kumAraH, avicchinnaprayANakaiH paraM rAjyAntaraM gantuM pravRttaH c| zIlavatIe jaNAvyuM-"mArA pitAe tamane evuM kahyuM hatuM ke-"mArI A eka ja putrI atyaMta vizrAMtinA sthAnarUpa cha, to mechAyAnI matabhArI saha sahayarI thane 23, tama tame vatI. kumAra bolyo- sid! t, , te vacana atyAre mane yAda AvyuM.' eTale te bolI-"to tame mane kema AvatAM aTakAvo cho?' kumAre kahyuM "rastAnA gADha parizramanA kAraNe huM tane aTakAvuM chuM, chatAM jo tAre avazya mArI sAthe AvavAnuM ja hoya, to taiyAra thaI jA. AvA AvAsamAM rahevAnI icchA mUkI de tathA sukumArapaNAno paNa tyAga kara." zIlavatIe jaNAvyuM-"sukhaduHkhane samAna rIte sahana karanArI A huM taiyAra ja chuM." pachI hAthamAM dhanuSya lai, pITha para bhAtho bAMdhI, sutayugala sahita zIlavatIne sAthe teDI, nagarajano sukhe sUtA hatA, gItadhvani zAMta thatAM, aMgarakSako potapotAnA sthAne paDI rahetAM, yAma-hastI para ArUDha thayelA subhaTo pramatta banI jatAM, potAnA sevakone Ama-tema mokalI detAM, kumAra nagara thakI bahAra nIkaLyo ane satata prayANa karatAM te pararAjyamAM javA lAgyo. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 zrImahAvIracaritram ___ io ya AyanniUNa kumArassa videsagamaNaM sayalo'vi nayarIjaNo mukkakaMThaM vilaviumAraddho / maMtiNo'vi paricattanIsesarajjavAvArA, hariyasavvassasArA iva vimaNadummaNA gaMtUNa naranAhaM uvalaMbhiuM pvttaa| kahaM viya? 'tilatusamittaMpihu niyapaoyaNaM amha sAhiuM devo| puTviM kariMsu iNhiM pavvayamette'vi no puTThA / / 1 / / tA deva! juttameyaM kAuM kiM tumha thevakajje'vi? | rajjabharadharaNadhIro jamesa nivvAsio kumaro / / 2 / / kiM egaduTThakuMjarakaeNa niyajIyanivvisesassa | puttassa erisagaI vihiyA keNAvi naravaiNA? ||3|| itazca AkarNya kumArasya videzagamanaM sakalaH api nagarIjanaH muktakaNThaM vilapitum ArabdhavAn / mantriNaH api parityaktaniHzeSarAjyavyApArAH, hRtasarvasvasArAH iva vimanodurmanAH gatvA naranAthamupAlabdhaM prvRttaaH| kathamiva? - 'tilatuSamAtramapi khalu nijaprayojanamasmAkaM kathayitvA devH| pUrvaM kRtavAn idAnIM parvatamAtre'pi na pRSTAH? ||1|| tasmAd deva! yuktametat kartuM kiM tava stokakArye'pi?| rAjyabharadhAraNazIlaH yadeSaH nirvAsitaH kumAraH ||2|| kim ekaduSTakuJjarakRte nijajIvanirvizeSasya / putrasya etAdRggatiH vihitA kenA'pi narapatinA? / / 3 / / have ahIM kumAranuM videza-gamana sAMbhaLatAM badhAM nagarajano muktakaMThe vilApa karavA lAgyA, temaja maMtrIo paNa rAjyano badho kArabhAra tajI dai, jANe gharanuM sarvasva corAI gayuM hoya tema AkuLa vyAkuLa thatA teo rAjA pAse jaine Thapako ApavA lAgyA ke "eka talanA photarA jeTaluM potAnuM prayojana paDatAM Apa amane prathama jaNAvIne karatA ane atyAre parvata jevA moTA prayojanamAM paNa amane pUchyuM nahi. (1) to he deva! ema karavuM, tamane zuM ucita hatuM? kAraNake eka alpamAtra kAryanI khAtara rAjya-bhAra dhAraNa karavAmAM dhIra evA e kumArane dezapAra karyo. (2) zuM eka duSTa kuMjaranA kAraNe potAnA jIvita samAna putranI AvI gati koi rAjAe karI che? (3) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 caturthaH prastAvaH kiM vA viMjhamahAgiriparisaradharaNIe kuNjrkulaaii| hariyAI takkarehiM jaM devo vavasio evaM / / 4 / / itthIe rakkhaNao kimajuttaM naNu kayaM kumAreNa? | niyaDiMbhaduThThaceTThAvi jaNei jaNayassa saMtosaM / / 5 / / pararajjesu ya ajaso amhANa payAsio tae nuunnN| jaha narasiMghanarAhivarajjamuvekkhaMti guruNo ya / / 6 / / tA giNhaha niyamudaM saha bhavaNadhaNehiM mokkalaha amhe / na sahissAmo ettiyamavajasarayaphaMsaNaM deva!' / / 7 / / kiM vA vindhyamahAgiriparisaradharaNyAM kunyjrkulaani| hRtAni taskaraiH yad devaH vyavasitavAn evam? ||4|| striyaH rakSaNataH kim ayuktaM nanu kRtaM kumaarenn!| nijaDimbhaduSTaceSTA'pi janayati janakasya santoSam / / 5 / / pararAjyeSu ca ayazaH asmAkaM prakAzitaH tvayA nuunm| yathA narasiMhanarAdhiparAjyamupekSante guravazca / / 6 / / tasmAd gRhANa nijamudrAM saha bhavanadhanaiH muktIkuru asmAn / na sahiSyAmahe etAvadapayazorajasspa rzanaM deva!' / / 7 / / athavA to vidhyAcalanI AsapAsa rahelA hAthIone zuM corI corI gayA ke tame AvA vyAkuLa banI gayA? (4) temaja vaLI eka abaLAnuM rakSaNa karatAM kumAre zuM anucita karyuM? potAnA bALakanI duSTa ceSTA paNa pitAne saMtoSa 5mA cha. (5) have to tame pote ja para-rAjyomAM amAro apayaza phelAvyo ke dharmaguruo paNa narasiMha rAjAnA rAjyanI upekSA 73 cha. (7) mATe dhana-bhavana sahita tamArI mudrA lai lyo ane amane mukta karo. he deva! AvI apayaza-rajanI sparzanA sabhArAthI sana 24 zaze nahi. (7) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 zrImahAvIracaritram iya maMtIhiM bhaNie rAyA saMjAyacittasaMtAvo / abbhuvagayaniyadoso tAhe te bhaNiumADhatto / / 8 / / 'marisaha mama avarAhaM jamapucchiya erisaM kayaM kajjaM / no kovabharAo jao juttAjuttaM mae nAyaM / / 9 / / jaha tubbhe bhaNaha tahA na ko'vi dose'vi cayai niyaputtaM / iya vaiyarachaumeNaM manne lacchIe chalio'haM / / 10 / / jaM puNa iya dosAo maMtittavimoyaNaM kuNaha tubbhe / eseva niraMjaNasAmibhattijuttANa hoi maI / / 11 / / iti mantribhiH bhaNite rAjA saJjAtacittasantApaH / abhyupagatanijadoSaH tadA tAn bhaNitumArabdhavAn / / 8 / / 'marSata mamA'parAdham yadapRSTvA etAdRzaM kRtaM kAryam / no kopabharAd yataH yuktAyuktaM mayA jJAtam / / 9 / / yathA yUyaM bhaNatha tathA na ko'pi doSe'pi tyajati nijaputram / iti vyatikarachadmena manye lakSmyA chalitaH aham / / 10 / / yatpunaH etaddoSAd mantritvavimocanaM kurutha yUyam / eSA eva niraJjanasvAmibhaktiyuktAnAM bhavati matiH / / 11 / / e pramANe maMtrIoe kahetAM rAjAne bhAre saMtApa thaI paDyo, jethI tarataja potAno doSa kabUla karatAM te pradhAnAne 34 sAyo - (8) "he mahAnubhAva maMtrIo! tame e mAro aparAdha kSamA karo, ke tamane pUchyA vinA meM AvuM kAma karI nAkhyuM; kAraNake adhika kopathI huM yuktAyukta jANI na zakyo. (9) vaLI tame kaho cho, tema doSa chatAM koipaNa potAnA putrano tyAga na kare, AthI huM ema samajuM chuM ke A prasaMganA bahAnAthI lakSmIe mane chetaryo che. (10) vaLI e mArA doSathI je tame maMtritva-padavI mUkI gho cho, tethI nirmaLa svAmibhakti dharAvanArAnI evI 4 bhAti hoya cha; (11) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 caturthaH prastAvaH kevalamekko putto rajjasamattho gao videsaMmi / tumhevi uvekkhaha maM ubhayaM soDhuM na sakko'haM / / 12 / / tA saMpayaM pasIyaha, rajjaM ciMteha, lahaha kumarassa / savvatthAvi pauttiM, etto roseNa pajjattaM' / / 13 / / evaM gADhanibaMdheNa paDivannaM maMtijaNeNameyaM, pesiyA ya sayaladisAsu varaturayAdhirUDhA purisaniyarA kumArannesaNanimittaM, gayA ya savvattha, nirUvio svvjttenn| na keNavi disAbhAgamettaMpi viyANiyaM / tao kaivayavAsarAiM viyariya tesu tesu ThANesu akayakajjehiM ceva niyattiUNa tehiM siTTho sabhAniviTThassa maMtijaNasameyassa nariMdassa kumaaraannuvlNbhvuttNto| taM ca soccA accaMtaM sogaM kuNaMto rAyA vAgario maMtIhiM-'deva! alaM paridevieNa| na kevalam ekaH putraH rAjyasamarthaH gataH videshe| yUyamapi upekSadhve mAm ubhayaM soDhuM na zaktavAnaham / / 12 / / tasmAt sAmprataM prasIda, rAjyaM cintayatha, labhadhvaM kumArasya / sarvatrApi pravRttim, itaH roSeNa paryAptam' / / 13 / / evaM gADhanibandhena pratipannaM mantrijanena etat / preSitAH ca sakaladizu varaturagAdhirUDhAH puruSanikarA: kumArA'nveSaNanimittam, gatAH ca sarvatra, nirUpitaH sarvayatnena / na kenA'pi digbhAgamAtramapi vijJAtam / tataH katipayavAsarANi vicarya teSu teSu sthAneSu akRtakAryaiH eva nivartya taiH ziSTaH sabhAniviSTaH, mantrijanasametaH narendra kumaaraa'nuplmbhvRttaantH| tacca zrutvA atyantaM zokaM kurvan rAjA vyAkRtaH mantribhiH 'deva! alaM prideviten| na kadAcit karatalAd vigalitaH punarapi prApyate cintAmaNiH, na ca paraMtu rAjyane samartha eka ja putra videzamAM cAlyo gayo ane tame mArI upekSA karo cho, e baMne sahana 32vAne huM samartha nathI. (12) mATe have maherabAnI karIne rAjyanI ciMtA karo ane koi paNa rIte kumArano patto zodhI kADho. atyAre roSa 42vAno avasa2. nathI.' (13) e pramANe rAjAnA gADha AgrahathI maMtrIoe te bAbatano svIkAra karyo ane kumArane zodhavA nimitte anubhavI asavAro cAre dizAomAM doDAvI mUkyA. temaNe sarvatra bahu bArIkAithI tapAsa karI. kumAra kaI dizAmAM gayo che teTalI jANakArI paNa koI na meLavI zakyA ane temAM keTalAka divaso tevA tevA (saMbhavita) sthAnomAM pharIne kAryasiddhi na thavAthI teo pAchA pharyA ane maMtrIo sAthe sabhAmAM beThela rAjAne kumAra prApta na thavAno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM atyaMta zoka pAmatA rAjAne maMtrIoe kahyuM- he deva! have vilApa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrImahAvIracaritram kayAi karatalAo vigalio puNovi pAvijjai ciMtAmaNI, na ya daDhakunayadaMDatADiyA puNo'vi maMdire nivasai rAyalacchI, na gADhamakkAraNAvamANio niyattai sappurisajaNo / ' rAiNA bhaNiyaM-'jai paDhamameva so tumhehiM niyattio hoto tA juttaM huttaM / ' maMtIhiM bhaNiyaM'jai mUle'vi se na rosuppAyaNaM devo kareMto tA juttataraM huMtaM / avi ya kajjaviNAse jAe jaha buddhI baMdhurA pavittharai / taha jai paDhamaM ciya hojja deva! tA kiM na pajjattaM? ||1|| dhannA sabuddhivibhaveNa jANiuM vatthu tassa ya sarUvaM / paDhamaM ciya suggahiyaM kuNaMti sappassa vayaNaM va / / 2 / / rannA vuttaM 'saccaM eyamaho kevalaM vhusnnaaho| jANeNa viNA kaha so dUrapahaM pAvio hohI?' ||3|| daDhakunyAyadaNDatADitA punarapi mandire nivasati rAjalakSmIH, na gADham akAraNA'vamAnitaH nivartate satpuruSajanaH / 'rAjJA bhaNitaM' yadi prathamameva saH yuSmAbhiH nivartitaH bhavet tadA yuktam AsIt / mantribhiH bhaNitaM 'yadi mUle'pi tasmin na roSotpAdanaM devaH kuryAt tadA yuktataraM bhavet / api ca - kAryavinAze jAte yathA buddhiH bandhurA prvistRnnoti| tathA yadi prathamameva bhavet deva! tataH kiM na paryAptam! / / 1 / / dhanyAH svabuddhivibhavena vijJAya vastu tasya ca svruupm| prathamameva sugRhItaM kurvanti sarpasya vadanam iva / / 2 / / rAjJA uktaM 'satyametad aho! kevalaM vadhUsanAthaH / yAnena vinA kathaM saH dUrapathaM prAptaH bhaviSyati?' / / 3 / / ke zoka karavAthI zuM? hAthamAMthI naSTa thayela ciMtAmaNi zuM pharI pharI pAmI zakAya? atyaMta anyAyarUpa daMDathI tADana pAmela rAjyalakSmI zuM pharI rAjamaMdiramAM AvIne vase? tema vinA kAraNe atyaMta apamAna pAmela sanduruSa zuM pAcho phare kharo?" rAjAe jaNAvyuM-"jo prathamathI ja tame tene aTakAvI rAkhyo hota to bahu sAruM thAta. maMtrIo bolyA- "jo AdimAM tame tenA para kopAyamAna na thayA hota to te karatAM paNa vadhAre sAruM thAta; kAraNake kAryano vinAza thatAM je kuzaLa mati vistAra pAme, te jo prathama vikAsa pAme, to he deva! zuM siddha na thAya? (1) teja puruSo dhanya che ke jeo potAnI buddhinA vibhavathI vastu ane tenuM svarUpa jANI laine prathamathI ja sapanA bhupanI bha 52 / 52 5:30. che.' (2) rAjA bolyo-"e tamAruM kathana satya che, paraMtu aho! te mAtra potAnI vadhU sahita vAhana vinA dUra paMthe ma yAdI. zaze?' (3) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 caturthaH prastAvaH maMtIhiM tao bhaNiyaM 'jeNesA vihaDaNA kayA dev!| so dUre'vi naejjA nUNa kumAraM lahuM daivo' / / 4 / / evaM ciraM paritappiya puNovi cArapurise[hiM] kumAravattAjANaNatthaM pesiya niyaniyaThANesu gayA mNtinno| rAyAvi suyavirahaveyaNAvihurAe caMpayamAlAe devIe saMThavaNanimittamaMteuraM gaotti / / io ya so kumAro kamaMkameNa gacchaMto cirakamalavaNavihArubbiggAe lacchidevIe tuTTeNa payAvaiNA nivAsanimittaM va viraie nANAvihataruNatarusAmaliyasayalaravikarapasare, aNegakoDIsarIyajaNasaMkule saMdaNapuravelAule saMpatto, aviyANamANo ya tahAvihaM gehaMtaraM gopurapaccAsannassa pADalAbhihANamAlAgArassa maMdiraMmi pvittttho| diTTho ya so pADaleNa mantribhiH tataH bhaNitaM 'yena eSA vighaTanA kRtA dev!| saH dUre'pi nayet nUnaM kumAraM laghu daivaH' ||4|| evaM ciraM paritapya punaH api cArapuruSAn kumAravArtAjJAnArthaM preSayitvA nijanijasthAneSu gatAH mantriNaH / rAjA'pi sutavirahavedanAvidhurAyAH campakamAlAyAH devyAH saMsthApananimittaM antaHpuraM gtH| itazca saH kumAraH kramaGkrameNa gacchan cirakamalavanavihArodvignAyAM lakSmIdevyAM tuSTena prajApatinA nivAsanimittam iva viracite nAnAvidhataruNataruzyAmalitasakalaravikaraprasare, anekakoTIzvara-janasaGkule syandanapuravelAkule samprAptaH, avijAnan ca tathAvidhaM gRhAntaraM gopurapratyAsannasya pATalA'bhidhAnamAlAkArasya mandire prvissttH| dRSTazca saH pATalena vijJAtazca viziSTA''kRtyA yathA 'nUnaM ko'pi eSaH mahApuruSaH maMtrIoe kahyuM- he deva! jeNe A vighaTanA karI, te deva pote kumArane satvara dUra paNa lai jaze." (4) e pramANe lAMbo vakhata saMtApa pAmI, pharIne paNa kumAranI khabara jANavA mATe jAsusone mokalI, maMtrIo potapotAnA sthAne gayA ane rAjA paNa putra-virahanI vedanAthI vyAkuLa thayela caMpakamALA rANIne zAMta karavA aMta:puramA gayo. evAmAM ahIM kumAra anukrame AgaLa cAlatAM, lAMbo vakhata kamala-vanamAM vihAra karavAthI udvigna thayela lakSmIdevI para saMtuSTa thayela prajApatie tenA nivAsa nimitte racela, aneka prakAranA komaLa vRkSothI jyAM sUryakiraNono pracAra aTakI paDyo che tathA aneka koTyAdhipati lokothI bharapUra evA caMdanapura baMdaramAM pahoMcyo. tyAM uMcA ke nIca gRhanA aMtarane na jANato kumAra, mukhya dvAra pAse Avela pATala nAmanA eka mAlAkAra-mALInA gharamAM peTho. eTale tene jotAM viziSTa AkRtithI pATale jANI lIdhuM ke-"A koi mahApuruSa che jethI sAme AvIne teNe snehapUrvaka ucita Adara-satkAra karyo. pachI teNe batAvela gharanA eka bhAgamAM kumAra utaryo, temaja niSkAraNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 zrImahAvIracaritram vinnAo ya visiTThAgiIe jahA 'nUNaM koI esa mahApuriso tti / tao abbhuTThiUNa sapaNayaM kyA uciyapaDivattI / daMsio gihassa egadeso / nikkAraNavacchallayAe ya bhAyaraM va taM uvyriumaaddhtto| kumAro'vi tatthaTThio sajUhabhaTThovva pavaMgamo diNagamaNiyaM kuNato acchai / annayA ya puvvasamANiyaMmi niTThiyaMmi daviNajAe pADaleNa bhaNiyaM-kumAra! mahAyasa nivvavasAyANaM keriso nivvAho ?, tA paricayasu AlassaM, giNhasu mamArAmassa egadesaM, samuci kusumAiM, guMthiUNa ya vivihamAlAo vikkiNasu rAyamaggaMmi jahA suheNa ceva nivvahai tuha pariggahotti / tao-'jaha jaha vAei vihI visarisakaraNehiM niThuraM paDahaM / dhIrA pahasitavayaNA naccaMti tahA taha cceva' ||1|| iya ciMtiUNa khattadhammANaNurUvaMpi tayaNuroheNa paDivannameyaM kumAreNa / paidiyahaM ca iti| tataH abhyutthAya sapraNayaM kRtA ucitapratipattiH / darzitaH gRhasya ekadezaH / niSkAraNavatsalatayA ca bhrAtAram iva tam upacaritum aarbdhvaan| kumAraH api tatrasthitaH svayUthabhraSTaH iva plavaGgamaH dinagamanikAM kurvan Aste / anyadA ca pUrvasamAnIte niSThite draviNajAte pATalena bhaNitaM 'kumAra! mahAyazaH! nirvyavasAyAnAM kIdRzaH nirvAhaH? / tasmAt parityaja Alasyam, gRhANa mamA''rAmasya ekadezam, samuccinu kusumAni, grathitvA ca vividhamAlAH vikrINIhi rAjamArge yathA sukhena eva nirvahati tava parigrahaH' iti / tataH 'yathA yathA vAdayati vidhiH visadRzakaraNaiH niSThuraM paTaham / dhIrAH prahasitavadanAH nRtyanti tathA tathA eva' ||1|| iti cintayitvA kSatradharmA'nanurUpamapi tadanurodhena pratipannametat kumAreNa / pratidivasaM ca saha zIlamatyA vatsalatAthI pATala eka bhrAtAnI jema tenI bhakti karavA lAgyo. kumAra paNa tyAM rahetAM potAnA ToLAthI bhraSTa thayela vAnaranI jema divaso pasAra karavA lAgyo. ekadA pUrve lAvela dravya khalAsa thatAM pATale kumArane kahyuM-'he bhadra! mahAyaza! vyavasAya vinA nirvAha kema cAle? mATe Alasya tajI mArA bAgano eka bhAga lyo. tyAM puSpo vINI, vividha mALAo guMthIne rAjamArga para veco, ke jethI tAro nirvAha sukhe cAlI zake.' eTale te ciMtavavA lAgyo ke 'vidhAtA visadeza kAraNothI je je prakAre niSThura paTaha vagADe, te te prakAre dhIra puruSo hasate mukhe nAce che.' (1) ema dhArI kSatriyadharmane ayogya chatAM tenA AgrahathI kumAre te svIkArI lIdhuM. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAvaH 449 saha sIlamaIe mAlAgArovadaMsiyakANaNegadesatarukusumAiM ucciNiya niyagehamAgaMtUNa mAlAo viraei, pADalagabhajjAe ya samaM sIlamaiM tavikkayanimittaM rAyamagge pesei / uppajjai bahU attho| evaM ca paidiNaM pupphavikkayakaraNeNaM suheNa saMpajjai nivvaaho| annayA papphullaviillamAlAo gahAya sIlavaI gayA rAyamagge| aha tIse rUveNa, jovvaNeNa ya, lAyaNNeNa ya, sohaggeNa ya akkhittacitto samAgao ego koDIsarIo dehilo nAma nAvAvaNio, bhaNiyA ya teNa-bhadde! kettieNa imAo mAlAo lbmNti?| tIe bhaNiyaM-paMcahiM suvaNNadharaNehiM, tao dAnena vairANyupayAnti nAzaM, dAnena bhUtAni vshiibhvNti| dAnena kIrtirbhavatIMduzubhrA, dAnAtparaM no varamasti vastu ||1|| mAlAkAropadarzitakAnanaikadezatarukusumAni ucciya nijagRhamAgatya mAlAH viracayati, pATalakabhAryayA ca samaM zIlamatIM tadvikrayanimittaM rAjamArge preSati / utpadyate bahuH arthaH / evaM ca pratidinaM puSpavikrayakaraNena sukhena sampadyate nirvaahH| __anyadA praphullavyatikIrNamAlAH gRhItvA zIlavatI gatA rAjamArge / atha tasyAH rUpeNa, yauvanena ca, lAvaNyena ca, saubhAgyena ca AkSiptacittaH samAgataH ekaH koTIzvaraH dehilaH nAmA nauvaNik, bhaNitA ca tena 'bhadre! kiyantena imAH mAlAH lbhynte?|' tayA bhaNitaM 'paJcabhiH suvarNadharaNaiH' tata: dAnena vairANyupayAnti nAzam, dAnena bhUtAni vazIbhavanti / dAnena kIrtirbhavatInduzubhrA, dAnAtparaM no varamasti vastu / / 1 / / pachI pratidivase zIlavatI sAthe, mALIe batAvela bagIcAnA eka bhAgamAMthI vRkSanA puSpo lAvI, tenI mALAo guMthI, pATalanI bhAryA sAthe zIlavatI te vecavA mATe rAjamArga para javA lAgI. tenAthI bahu dhana maLavA lAgyuM. e rIte pratidina puSpavikrayathI sukhe nirvAha cAlato. ekadA vikasita moTI puSpamALAo lai zIlavatI rAjamArgamAM gai. tenA rUpa, yauvana, lAvaNya ane saubhAgyamAM Asakta thayela eka dehila nAme koTaTyAdhipati vahANavaTI tyAM Avyo. teNe zIlavatIne kahyuM- he bhadra! A mALAo keTalAmAM maLI zake?" te bolI-'pAMca sonAnI dharaNamAM." eTale teNe vicAra karyo ke dAnathI vaira zAMta thAya che, prANIo vaza thAya che, caMdramA samAna nirmaLa kIrti dAnathI vadhe che, mATe dAna samAna bIjI koi zreSTha vastu nathI. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram 450 iya ciMtiMteNa tIse cittAvaharaNatthaM samappiyA teNa tiNNi dINArA / saharisAe tIe gahiUNa samappiyAo phullamAlAo / viNaeNa bhaNiyA ya sA- 'bhadde ! io diNAo Arambha mA annassa dAhisi, samahigataramulleNavi ahameva gahissAmi / ' paDivannaM ca tiie| gayAI donnivi niyaniyagehesu / evaM paidiNaM so tIe sagAsAo pupphamAlAo giNhai / sA'vi samahigadaviNalobheNa tassa cevaM dalayai / annayA paratIragamaNanimittaM nANAvihaamullabhaMDabhariyaM jANavattaM ThAviyaM aNeNa samuddatIre / sAvi bhaNiyA, jahA-'kalle'haM paratIre gamissAmi, tamhA tume samuddatIre amugaMmi pase AgaMtUNa nIsesAiM kuMda-veilla- navamAlaI - pADalAimuttaya - caMpayapamuhAI kusumAiM samappejjAsi / ahaM te caugguNaM mollaM davAvissAmi / ' paDivannaM ca tIe haTThahiyayAe / na muNio ko vi prmttho| bIyadivase gayA samaggakusumamAlAo gahiUNa niddiTThaTThANe / diTTho so vaNio iti cintitena tasyAH cittA'paharaNArthaM samarpitAH tena trayaH dInArAH / saharSayA tayA gRhItvA samarpitAH puSpamAlAH / vinayena bhaNitA ca sA 'bhadre ! itaH dinataH Arabhya mA anyasmai dAsyasi, samadhikataramUlyenA'pi ahameva grhiissyaami|' pratipannaM ca tayA / gatau dvau api nijanijagRhe / evaM pratidinaM saH tasyAH sakAzAt puSpamAlAH gRhNAti / sA'pi samadhikadravyalobhena tasmai eva datte / anyadA paratIragamananimittaM nAnAvidhA'mUlyabhANDabhRtaM yAnapAtraM sthApitam anena samudratIre / sA'pi bhaNitA yathA-'kalye ahaM paratIre gamiSyAmi / tasmAt tvaM samudratIre amukaM pradezam Agatya niHzeSANi kunda-vicakila-navamAlatI -pATala-atimuktaka - campakapramukhAni kusumAni samarpayitAsi / ahaM tubhyaM caturguNaM mUlyaM dApayitAsmi / ' pratipannaM ca tayA hRSyahRdayayA / na jJAtaH ko'pi paramArthaH / dvitIyadivase gatA ema dhArI tenuM mana ha2vAne teNe traNa sonAnI dInAra ApI, jethI harSa pAmatAM teNIe dehilane puSpamALAo ApI. tyAre namra thaine vaNike jaNAvyuM- 'he bhadre! AjathI e mALAo bIjA koine ApIza nahi. adhika kiMmata ApIne paNa huM ja e laiza.' e vAta zIlavatIe svIkArI, eTale baMne potapotAnA sthAne gayA. ema te hila dararoja tenI pAsethI puSpamALAo levA lAgyo ane adhika dhananA lobhathI zIlavatI tene ja AApatI hatI. evAmAM eka divase bIjA baMdare javA mATe vividha amUlya kariyANAM bharI vahANane teNe samudrakAMThe taiyAra rabhAvI zIlavatIne 4e||vyuN - 'he bhadre ! DAle huM paratIre 4vAno chaM. bhATe tabhe muMha, viyaDila, navabhAratI, pATala, atimuktaka, caMpaka pramukhanA puSpo lai samudratIre amuka pradezamAM AvIne mane Apajo. huM tane cAragaNuM mUlya apAvIza.' teNe manamAM bhAre harSa pAmIne kabUla karyuM, paraMtu paramArtha te jANI na zakI. bIje divase badhI puSpamALAo laine te sAMketika sthAne gaI. tyAM vahANamAM beThela te vaNikane teNe joyo. zIlavatIe phUlo mUkyA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 451 jaannvttaadhiruuddho| paNAmiyAiM tIe kusumaaiN| pasArio teNa httho| tIevi samappaNatthaM palaMbiyA muNAlakomalA niyabhuyalayA, teNavi harisabharanibbharaMgeNa sakusumamAlA ceva gahiUNa AroviyA sIlavaI jaannvtte| ukkhittA uvrigaae| etyaMtare vajjAviyAI mNgltuuraaiN| payaTTiyaM pvhnnN| vimukkA siyvddaa| vAhiyAI AvallayAiM / caMDagaMDIvavimukkakaMDaMva vegeNa gaMtuM pavattaM jANavattaM / io ya so naravikkamakumAro accaMtaM tadaNAgamaNa-kAlavilaMbudhviggacitto io tao sIlamaiM paloiuM pvtto| taM apecchamANeNa ya teNa puThThA pADivesiyA / avaloio rAyamaggo / sammaM nirikkhiyA tiy-cukk-cccraa| avaloiyAI syldevul-bhvnn-kaannnnaaii| niveiyA vattA paaddlymaalaagaarss| teNAvi savvAyareNa gavesiyA sIlamaI savvaTThANesu / samagrakusumamAlAH gRhItvA nirdiSTasthAne / dRSTaH saH vaNik yAnapAtrA'dhirUDhaH / arpitAni tayA kusumAni / prasAritaH tena hastaH / tayApi samarpaNArthaM pralambitA mRNAlakomalA nijbhujltaa| tenA'pi harSabharanirbharA'Ggena sakusumamAlA eva gRhItvA AropitA zIlavatI yAnapAtre / utkSiptA uparikAyAm / atrAntare vAdayitAni mnggltuuraanni| pravartitaM pravahaNam / vimuktAH zvetapaTAH / vAhitA ApallatAH (halesA iti bhaassaayaam)| caNDagANDIvavimuktakANDam iva vegena gantuM pravRttaM yaanptrm| __itazca saH naravikramakumAraH atyantaM tadanAgamana-kAlavilambodvignacittaH itastataH zIlamatI pralokayituM pravRttavAn / tAm aprekSamANena ca tena pRSTAH prAtivezmikAH / avalokitaH rAjamArgaH / samyag nirIkSitAH trika-catuSka-catvarAH / avalokitAni skldevkul-bhvn-kaannaani| niveditA vArtA pATalamAlAkArasya / tenA'pi sarvA''dareNa gaveSitA zIlamatI sarvasthAneSu / kutrApi ca pravRttim aprApyamAnena zIghrameva nivartya dehile hAtha laMbAvyo eTale puSpo ApatAM zIlavatIe mRNAla samAna komaLa potAnI bhujA laMbAvI, jyAre dehile potAno hAtha laMbAvI bhAre harSapUrvaka puSpamALA sahita zIlavatIne vahANamAM upADI ane uparanA bhAgamAM besArI mUkI. evAmAM maMgalavAdyo vagADavAmAM AvyAM ane chANa cAlavAne taiyAra thayuM. saDha mUkavAmAM AvyA temaja halesA calAvavAmAM AvatAM, dhanuSya thakI choDela bANanI jema yAnapAtra vegathI cAlavA lAgyuM. have A tarapha naravikrama kumAra, zIlavatIne AvavAno vilaMba thatAM bhAre udvega pAmI Amatema zodhavA lAgyo. te kyAMya najare na paDavAthI, teNe pADosaNone pUchyuM. rAjamArga joi vaLyo, trimArga, covaTA ane corA barAbara tapAsI joyA, tathA badhA devAlayo, bhavano ane bAga-bagIcA paNa joi lIdhAM. chevaTe teNe pATala mALIne te vAta jaNAvI, eTale teNe paNa sarva sthAne zIlavatInI barAbara zodha karI; chatAM kyAM paNa khabara na maLavAthI tarataja pAchA pharIne teNe kumArane kahyuM ke- he kumAra! tuM dhIraja dhara ane kAyaratA tajI de.' kumAre jaNAvyuM "mAre Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 zrImahAvIracaritram katthaviya pauttimapAvamANeNa sigghameva niyattiya bhaNio kumAro-mahAyasa! dhIro bhava, paricayasu kAyarattaM / ' kumAreNa bhaNiyaM-'bhadda! na kiMpi mama kAyarattaM, kevalaM ee bAlae jaNaNIviogavasavisaMtulaM royamANe na sakkemi pecchiuM', pADaleNa bhaNiyaM-'evaM Thievi purisAya(sayAra)taM kAyavvaM, tA puvvadisivibhAge tIse annesaNanimittaM ahaM gacchAmi, tumaM puNa puttasameo ciya uttaradisihuttaM imAe naIe ubhayakUlesu ujjharesu ya darIsu ya, duttaDIsu ya, visamappavesesu ya avaloijjAsitti / evaM karemitti paDivajjiya puttajuyalasameo ceva gao naravikkamo naIe paasdesNmi| te ya puttae maNAgaMpi sannihimamuMcamANe saMThaviya ciNtiumaarddho| kahaM ciya? 'kiM hojja keNavi haDA? vasIkayA vAvi keNavi nrenn?| kiM vA sarIrapIDAe hojja katthavi nisannA sA / / 1 / / bhaNitaH kumAraH 'mahAyazaH! dhIraH bhv| parityaja kAtaratvam / kumAreNa bhaNitaM 'bhadra! na kimapi mama kAtaratvam, kevalaM etau bAlau jananIviyogavazavisaMsthulaM rudantau / na zaknomi prekSitum / ' pATalena bhaNitam 'evaM sthite'pi pauruSatvam kartavyam / tasmAt pUrvadigvibhAge tasyAH anveSaNanimittam ahaM gacchAmi / tvaM punaH putrasametaH eva uttaradigabhimukham asyAH nadyAH ubhayakUlayoH ujhareSu ca, darISu ca, duttaTISu ca, viSamapravezeSu ca avalokaya' iti / 'evaM karomi' iti pratipadya putrayugalasametaH eva gataH naravikramaH nadyAH paarshvdeshe| tau ca putrau manAgapi sannidhAnam amuJcantau saMsthApya cintayitum ArabdhavAn / kathameva? - 'kiM bhavet kenA'pi apahRtA? vazIkRtA vA kenA'pi nrenn?| kiM vA zarIrapIDayA bhavet kutrApi niSaNNA sA? ||1|| kAMi kAyara thavAnuM nathI, paraMtu potAnI mAtAnA viyogathI vyAkuLa banI rudana karatAM A bALakone huM joi zakato nathI." pATala bolyo-"tema chatAM prayatna cAlu rAkhavo, mATe huM pUrvadizAmAM tene zodhavA jAuM chuM ane tame putro sahita uttara dizAmAM e nadInA baMne kAMThA para, jharaNAmAM, guphAomAM, vikaTa voMkarAmAM, tathA viSama pradezomAM barAbara tapAsa karo." eTale "bhale huM tema karUM chuM' ema kahI te potAnA putra-yugalane sAthe lai nadInI najIkamAM gayo. tyAM jarA paNa potAnA sAnidhyane na mUkatA bALakone zAMta pADIne te A pramANe vicAravA lAgyo "are! zIlavatInuM koie haraNa karyuM haze? ke koi puruSe tene vaza karI haze? athavA to zarIranI bAdhAthI te jyAMya desI 15 ze? (1) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 caturthaH prastAvaH kiM vA mamAvamANaM kiMpi hu daTThaNa vilymaavnnaa| purisaMtaraMmi ahavA jAo tIse paNayabhAvo / / 2 / / sumarAmi na tAva'vamANakAraNaM hou vA'vamANe'vi | no sA caejja puttaM avaccaneho jao garuo / / 3 / / saMbhavai na eyaMpi hu jamannapurisaM maNe'vi ciMtejjA / kaha tArisakulajAyA sIlaM mailejja sasidhavalaM? ||4|| ahavA juvaINa maNaM kuDaMgaguvilaM ka eva jANejjA?| bAhiMdaMsiyapaNayANa kavaDabhariyANa majjhami? / / 5 / / kiM vA mama apamAnaM kamapi khalu dRSTvA vilayamApannA / puruSAntare athavA jAtaH tasyAH praNayabhAvaH / / 2 / / smarAmi na tAvadapamAnakAraNaM bhavatu vA apamAne'pi / no sA tyajet putram apatyasnehaH yataH gurukaH / / 3 / / sambhavati na etadapi khalu yadanyapuruSaM manasi cintyet| kathaM tAdRzakulajAtA zIlaM malinayet zazidhavalam? ||4|| athavA yuvatInAM manaH kuTaGkagupilaM kaH eva jAnIyAt / bahiH darzitapraNayAnAM kapaTabhRtAnAM madhye / / 5 / / ke mAruM kaMika apamAna joine duHkhI thaI haze? ke tene bIjA puruSa upara prema thayo haze? (2) tene apamAna thavAnuM kAraNa kaMi yAda AvatuM nathI, tema chatAM kadAca apamAna thavA pAme, topaNa te potAnA putrone na ta?; // 29 // 3 putra sne aparimita cha (3) vaLI te manathI paNa anya puruSanuM ciMtana kare, ema paNa saMbhavatuM nathI; kAraNa ke tevA uMcA kuLamAM utpanna thaine te potAnA caMdra sama dhavala zIlane malina kema banAve? (4) athavA to bahArathI sneha batAvanAra ane aMtaramAM kapaTathI bharela evI yuvatIonA vAMsajALa samAna una bhanane aura 10 A3 ? (5) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrImahAvIracaritram annaM vayaMti puvvaM pacchA puNa vAharaMti giramannaM / annaM dhareMti hiyae sAbhippeyaM kareMti puNo / / 6 / / gayaNe gaNaMti gahagaNamuyahiMmi jalaMpi je parimiNaMti / pecchaMti bhAvi kajjaM, na te'vi jANaMti juvaiyaNaM / / 7 / / saccaM ciya juvaIo erisiyAo na ettha sNdeho| kevalameyAe mae diTuM lahuyaMpi no viliyaM / / 8 / / tA savvahA na uvehaNijjA hoi esa tti nicchiUNa putte ya naIkUle saMThaviya parakUlannesaNaTThAe paviThTho naIe, patto ya majjhayAre | etyaMtare accaMtapaDiNiyattaNao hayavihissa, aghaDaMtavatthusaMghaDaNasIlayAe bhaviyavvayAniogassa balavattaNao veyaNIyakammassa girisira anyad vadanti pUrva pazcAt punaH vyAharanti giraM anyaam| anyaM dhArayanti hRdaye sAbhipretaM kurvanti punaH / / 6 / / gagane gaNayanti grahagaNam udadhau jalamapi ye pariminvanti / prekSante bhAvikArya, na te'pi jAnanti yuvatIjanam / / 7 / / satyameva yuvatyaH etAdRzAH nA'tra sandehaH / kevalaM etasyA mayA dRSTaM laghumapi no vyalIkam / / 8 / / tasmAt sarvathA na upekSaNIyA bhavati eSA' iti nizcitya putrau ca nadIkUle saMsthApya parakUlA'nveSaNArthaM praviSTaH nadyAm, prAptaH ca mdhye| atrAntare atyantapratyanIkatvAd hatavidheH, aghaTamAnavastusaGghaTanazIlatayA bhavitavyatAniyogasya, balavattvAd vedanIyakarmaNaH, girizirovarSaNavazavisarpatsalilapravAheNa pUritA tatkSaNena strIo prathama kaMi juduM ja bole che ane pachI vartana te karatAM bhinna kare che, hRdayamAM anyane dhAraNa kare cha bhane irI potAnA bha27 prbhaae| 42 cha. (7) jeo AkAzamAM graha-gaNa gaNI zake, jeo mahAsAgaranuM jaLa pAmI zake, tathA bhAvi kAryane jeo joi zake che, teo paNa yuvatIone jANI zakatA nathI. (7) yuvatIo evIja hoya che, e vAta satya che, temAM leza paNa saMdeha nathI, chatAM kevaLa enuM evuM khoTuM kArya meM 42 / 55 yuM nathI. (8) mATe e sarvathA upekSA karavA lAyaka nathI.' ema nizcaya karI, potAnA putrone nadI kAMThe besArIne te kumAra nadInA sAme kinAre tene zodhavA mATe nadImAM peTho ane madhyabhAgamAM pahoMcyo. evAmAM durdeva atyaMta zatrurUpa hovAthI, bhavitavyatA-niyogano asaMbhavita padArthane karavAno svabhAva hovAthI, tathA bhogavavA yogya karmanA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 caturthaH prastAvaH varisaNavasavisappamANasalilappavAheNa pUriyA takkhaNeNa naI, jAyA agaahaa| khalio payappayAro, pavAhio tarupallavavAripUreNa naravikkamakumAro nIo dUrappaesaM / aha kahavi kusalakammavasao pAviyamaNeNa phalagaM / taMnissAe avayario tIre tIe, nuvanno taruvaracchAyAe, ciMtiuM pavatto 'kaha niyanayaraccAo? kahettha vAso? kahiM gayA bhajjA? | kaha puttehi viogo? kaha vA naivegavahaNaM ca? ||1|| kharapavaNAhayajaratiNaniyaro viva devayAdisibalivva / ekkapae cciya kaha majjha pariyaro visario jhatti? / / 2 / / nadI, jAtA agAdhA / skhalitaH pAdapracAraH, pravAhitaH tarupalvalavAripUreNa naravikramakumAraH nItaH dUrapradezam / atha kathamapi kuzalakarmavazataH prAptam anena phalakam / tannizrayA avatIrNaH tIre tasyAH, niSaNNaH taruvaracchAyAyAm, cintayituM pravRttavAn - 'kutra nijanagaratyAgaH! kathamatra vAsaH! kutra gatA bhAryA? | kathaM putrAbhyAM viyoga? kathaM vA nadIvegavahanaM ca / / 1 / / kharapavanA''hatatRNanikaraH iva devatAdigbaliH iva / ekapadena eva kathaM mama parivAraH visRtaH jhaTiti? ||2|| baLavattarapaNAne lIdhe parvata paranA varasAdathI dhodhabaMdha AvatA jaLa-pravAha thakI tatkALa nadI pUrAi gai ane agAdha thai. eTale kumArano pada-pracAra slakhanA pAmyo tathA vRkSo ane pallavayukta jaLapUramAM te taNAyo ane dUra pradezamAM nIkaLI gayo. evAmAM kaMika zubha karmanA yoge tene eka pATIyuM hAtha lAgyuM, tenA yoge te nadI kinAre utaryo. tyAM eka vRkSanI chAyAmAM besIne kumAra ciMtavavA lAgyo ke aho! potAnA nagarano tyAga, ahIM rahevAnuM, bhAryAno viyoga, putrono viraha ane nadInA vegamAM vahana - me padhuma eghAryu thayu? (1) pracaMDa pavanathI uchaLela ghAsanA samUhanI jema athavA devatAne ApavAmAM Avela balinI jema eka alpa vakhatamAM mAro parikara-parivAra kema tarata dUra thai gayo. (2) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 zrImahAvIracaritrama he daiva! tujjha paNao eso'haM khivasu svvdukkhaaiN| majjhaM sayaNajaNAo jeNa'nnajaNo suhaM vasai' / / 3 / / etyaMtare paccAsannajayavaddhaNanayarAhivaI kittivammanAmo naravaI anivattagasUla-veyaNAe aputto sahasA pNcttmuvgo| tao miliA maMti-sAmaMtAiNo loyA / kao paMcadivvAbhiseo, rajjArihaM ca purisaM savvattha maggiuM pavattA | khaNaMtareNa nayarabbhaMtare rajjArihamapecchaMtANi bAhiM avaloyaNaTThA niggayANi paMca divvANi, gaMtuM payaTTANi ya tamuddesaM jattha so ciMtAuro naravikkamakumAro nivasai / aha tadaggagAmiNaM payaMDasuMDAdaMduDDAmaraM vegeNa pavarakuMjaramintaM daLUNa vigappiyaM evaM kumAreNa manne puvvabmatthaM iyANi daivo samIhae kAuM / kahamannaheha hatthI dUrullAliyakaro ejjA? / / 1 / / he daiva! tubhyaM praNatavAn eSaH aham kSipa sarvaduHkhAni / mayi svajanajanAd yenA'nyajanaH sukhaM vasati' / / 3 / / atrAntare pratyAsannajayavardhananagarAdhipatiH kIrtivarmanAmA narapatiH anivartakazUlavedanayA aputraH sahasA pnyctvmupgtH| tataH militAH mantri-sAmantAdayaH lokAH / kRtaH paJcadivyAbhiSekaH, rAjyAha~ ca puruSaM sarvatra mArgayituM pravRttAH / kSaNAntareNa nagarAbhyantare rAjyAham aprekSamANAni bahiH avalokanArthaM nirgatAni paJcadivyAni, gantuM pravRttAni ca taduddezaM yatra saH cintAturaH naravikramakumAraH nivasati / atha tadagragAminaM pracaNDakaradaNDodbhaTaM vegena pravarakuJjaram AyantaM dRSTvA vikalpitamevaM kumAreNa - manye pUrvA'bhyastam idAnIM daivaH samIhate kartum / kathamanyathA iha hastI durullAlitakaraH AyAt? / / 1 / / he daiva! A huM tane namaskAra karuM chuM. mArA para bhale badhAM duHkho nAkha, kAraNa ke svajana-sujanathakI sAmAnya 4na sudhe 23 cha.' (3) 'evAmAM pAsenA jayavardhana nagarano kIrtivarmA nAme rAjA, anivArya zULa-vedanAthI tatkALa maraNa pAmyo ke je aputrIyo hato, jethI maMtrI, sAmaMtAdika pradhAna puruSo bhegA thayA ane temaNe paMca divyano abhiSeka karyo. rAjya-yogya puruSane teo sarvatra zodhavA lAgyA. kSaNAMtare nagaramAM rAjya-lAyaka koi jovAmAM na AvavAthI bahAra jovAne mATe te paMca divyo bahAra nIkaLI tyAM gayAM, ke jyAM naravikrama kumAra ciMtAtura thai beTho hato. eTale temAM pracaMDa sUMDhathI bhayAnaka ane agragAmI evA pravara kuMjarane vegathI Avato joine kumAra vicAravA sAyo - mane to emaja bhAse che ke deva pUrve dhArI rAkhela atyAre AcaravAne Icche che. nahi to sUMDhane uchALato thI sahI zI rIta bhAva? (1) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 caturthaH prastAvaH ahavA eu imo lahu kuNau ya maNavaMchiyaM jahA majjhaM / sasuyadaiyavirahapamokkhadukkhavoccheyaNaM hoi / / 2 / / aha galagajji ghaNaghosavibbhamaM kuMjareNa kAUNa | niyapaTThIe Thavio jhattiM kumAro karaggeNa / / 3 / / hayahesiyaM ca jAyaM jayatUraravo viyaMbhio sahasA / sAmaMta-maMti-loeNa parivuDo to gao nayaraM / / 4 / / jAo pure pamoo apaNayapuvvAvi patthivA paNayA / naravikkameNa rajjaM attAyattaM kayaM savvaM / / 5 / / athavA etu ayaM laghu karotu ca manovAJchitaM yathA mama / sasutadayitAvirahapramukhaduHkhavicchedanaM bhavati / / 2 / / atha galagarjitaM ghanaghoSavibhramaM kuJjareNa kRtvA / nijapRSThe sthApitaH jhaTiti kumAraH karAgreNa / / 3 / / hayaheSitaM ca jAtaM jayatUraravaH vijRmbhitaH sahasA / sAmanta-mantrilokena parivRttaH tataH gataH nagaram / / 4 / / jAtaH pure pramodaH apraNatapUrvA api pArthivAH praNatAH / naravikrameNa rAjyaM AtmAyattaM kRtaM sarvam / / 5 / / athavA to e paNa bhale Ave ane potAnuM manavAMchita karI le, ke jethI mAruM putra, patnInA viyoganuM duHkha nAza pA.' (2) evAmAM vAdaLanA ghoSa samAna garjanA karIne hAthIe sUMDhavatI kumArane tarataja potAnI pITha para besArI hIdho. (3) te vakhate azva hekArava karyo tathA ekadama jayadhvani thayo. eTale sAmaMta-maMtrIothI paravarela kumAra nagaramAM gayo. (4) nagaramAM bhAre AnaMda pragaTyo ane pUrve tAbe na thayelA rAjAo paNa AvIne namyA. ema naravikrama kumAre badhuM rAjya potAne svAdhIna karyuM. (5) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 zrImahAvIracaritrama narasiMghanivvisesA jAyA kri-tury-rynnbhNddaaraa| sakkovva devaloe vilasai so vivihakIlAhiM / / 6 / / kevalamekko ciya phurai tassa hiyayaMmi naTThasallaM va / daiyA-suyadIharavirahavaiyaro dussaho aNisaM / / 7 / / annayA jayavaddhaNanayarAsannujjANe aNegasIsaparivuDo, sIhovva duddhariso, sUrobva nihiyatamapasaro, caMdovva somasarIro, maMdaro iva thiro, jaccakaNagaMva parikkhakhamo, dUravivajjiyarAovi aNaMtarAo, dhariyapayaDajamavvaovi nIsesasattarakkhaNabaddhalakkho, samiivAvAriyamaNapasaro'vi sayA pasaMtacitto, chattIsaguNamahAmaNirohaNabhUmivva dhInihANaM va, paccakkhadhammarAsivva, bhuvaNabhavaNekkadIvovva, sivapaMthasatthavAhovva, kammataruniyarahavvavAhovva, daDhajAyadappa narasiMhanirvizeSAH jAtAH kri-turg-rtnbhnnddaaraaH| zakraH iva devaloke vilasati saH vividhakrIDAbhiH / / 6 / / kevalamekaH eva sphurati tasya hRdaye naSTazalyamiva / dayitA-sutadIrghavirahavyatikaraH duHsahaH anizam / / 7 / / anyadA jayavardhananagarAsannodyAne anekaziSyaparivRttaH, siMhaH iva durdharSaH, sUryaH iva nihRtatamaHprasaraH, candraH iva saumyazarIraH, mandaraH iva sthiraH, jAtyakanakam iva parIkSAkSamaH, dUravivarjitarAgaH api anantarAgaH, dhRtaprakaTayamavrataH api niHseSasattvarakSaNabaddhalakSaH samitivyApAritamanaHprasaro'pi sadA prazAntacittaH, SaDviMzanmaNirohaNabhUmiH iva, dhInidhAnam iva, pratyakSadharmarAziH iva, bhuvanabhavanaikadIpaH iva, zivapanthasArthavAhaH tyAM hAthI, azvo, ratna-bhaMDAra vigere samRddhi narasiMha rAjAnA jevI ja tene saMpanna thai, jethI devalokamAM iMdranI jema te vividha vilAsa karavA lAgyo. (9) paraMtu asahya evo strI ane putrono eka mAtra dIrgha viyogano prasaMga, niraMtara bhAMgelA zalyanI jema tenA hRdhyama yA urato to. (7) eka divase jayavardhana nagaranI pAsenA udyAnamAM aneka ziSyoe paravarelA, siMhanI jema dudharSa, sUryanI jema tama-ajJAnatAne TALanAra, caMdranI jema saumyatAyukta, maMdarAcalanI jema sthira, jAtya suvarNanI jema kasoTI sahana karanAra atyaMta saMpUrNa paNe rAgane choDavA chatAM (jJAna-darzana-cAritra vagere guNonA) anaMta rAgavALA, spaSTarIte saMyamanuM vrata lIdheluM hovA chatAM sarva jIvonA rakSaNanA karelA lakSavALA, mananI pravRtti samitinA pAlanamAM rAkhI hovA chatA prazAMta manavALA, chatrIza guNarUpa mahAmaNinI rohaNAcalanI bhUmitulya, buddhinA nidhAna, jANe sAkSAt dharmanA bhaMDAra hoya, jagatarUpI mahelamAM eka dIpaka samAna, zivamArganA sArthavAhatulya, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 caturthaH prastAva kaMdappasappasannAgadamaNivva, sasamaya-parasamayajalappavAhasiMdhuvva, loyacakkhuvva, niyaniyavisaMThulakaraNakuraMge-kkapAsovva, micchattajalAulabhavasamuddanivaDaMtajaMtubohittho, paMcavihAyAramahAbharekkanitthAraNasamattho, jaidhamme asamatthe sAvayadhammami saMThavamANo iyare puNa jaidhamme siddhaMtapasiddhanAeNaM, apuvvApuvvajiNabhavaNAiM vaMdamANo, gAmANugAmaM viharaMto AgaMtUNa samaMtabhaddAbhihANo sUrI smosriotti| jAyA nayare pasiddhI, jahA asesaguNagaNAvAso sUrI aago| tao koUhaleNa ya, bhavanivveeNatti ya, saMdehapucchaNeNa ya, bahumANeNa ya, dhammasavaNanimitteNa ya, niyaniyadarisaNAbhippAyavimariseNa ya samAgayA bahave maMti-sAmaMtaseTThi-seNAvai-satthavAha-daMDanAhappamuhA nyrloyaa| nivaDiyA crnnesu| niviTThA jahAsaMnihiyA dharaNivaDhe / sUrIvi puvvabhavajjiyagurukammajalaNajAlAlitattagattesu karuNAmayavuTuiMpiva diThiM sattesu pesaMto maMdaragirimaMthamahijjamANakhIroyaravagaMbhIreNa saddeNa saddhammadesaNaM kAumAraddho / kaha? iva, karmatarunikarahavyavAhaH iva, dRDhajAtadarpa-kandarpasarpasannAgadamanI iva, svasamaya-parasamayajalapravAhasindhuH iva, lokacakSuH iva, nijanijavisaMsthulakaraNakuraGgakapAzaH iva, mithyAtvajalA''kulabhavasamudranipatajjantubohitthaH, paJcavidhA''cAramahAbharaikanistAraNasamarthaH, yatidharme asamarthe (sati) zrAvakadharme sthApayan itarAn punaH yatidharme siddhAntaprasiddhanyAyena, apUvA'pUrvajinabhavanAni vandamAnaH, grAmAnugrAmaM viharan Agatya samantabhadrA'bhidhAnaH sUriH samavasRtaH / jAtA nagare prasiddhiH, yathA 'azeSaguNagaNA''vAsaH sUriH aagtH| tataH kautUhalena ca, bhavanirvedena ca, sandehapRcchanena ca, bahumAnena ca, dharmazravaNanimittena ca, nijanijadarzanA'bhiprAyavimarSeNa ca samAgatAH bahavaH mantri-sAmanta-zreSThi-senApati-sArthavAha-daNDanAthapramukhAH ngrlokaaH| nipatitAH crnnyoH| niviSTAH yathAsannihitAH pRthiviipRsstthe| sUriH api pUrvabhavA'rjitagurukarmajvalanajvAlA''lItaptagAtreSu karuNAmayavRSTimiva dRSTiM satveSu preSan mandaragirimanthamathyamANa karmarUpa vRkSone bALavAmAM agnitulya, mahAgarviSTha kaMdarparUpa sarpane vaza karavAmAM nAgadamaNi samAna, svasamaya ane parasamayarUpa jaLa-pravAhanA siMdhu-sAgara samAna, lokanA locanarUpa, potapotAnA viSayamAM pravartatI iMdriyarUpa kuraMga-mRganA eka pAzatulya, mithyAtvarUpa jaLathI bharelA bhava-samudramAM paDatA prANIone eka nAvarUpa, paMcavidha AcAranA mahAbhArane upADavAmAM samartha, siddhAMta prasiddha nyAyathI yatidharma AcaravAne asamartha bhavyone zrAvakadharmamAM sthApatA, temaja samartha janone yatidharmamAM pravartAvatA, apUrva apUrva jinacaityone vaMdatA, prAmAnugrAma vicaratA zrImaMtabhadrasUri AvIne samosaryA. eTale nagaramAM prasiddhi thai ke-"azeSa guNanA nidhAnarU5 AcArya padhAryA che." jethI kutUhala ke bhava-nirvedane lIdhe, zaMkA pUchavA mATe, bahumAna karavA, dharmazravaNanA nimitte ke potapotAnA mata-darzananA tattvano vicAra karavA aneka maMtrI, sAmaMta, zreSThI, senApati, sArthavAha, daMDanAyaka pramukha nagarajano AvIne temane page paDyA; ane pAsenI bhUmipara beThA. tyAre AcArya mahArAja paNa pUrvopArjita bhAre karmarUpa agni-jvALAthI tapta thayelA prANIo para karUNA-amRtanI vRSTi samAna potAnI dRSTi pheravatA, te maMdarAcalarUpI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 kharapavaNapaNunnakusaggalaggajalabiMducaMcalaM jIyaM / surarAyacAvacavalaM khaNeNavi galai sarIrabalaM / / 1 / / pemmaMpi tuMgagirisirasaraMtasariyAtaraMgamiva trlN| lacchIvi chaDDaNuDDamaravaMchirI pecchai chalAiM / / 2 / / payaDapayaTTiyadAruNavivihaviyArA mahAsamudde va / nivaDaMti AvayA Avayavva niccaM sarIraMmi ||3|| maNi-maMta-taMta-divvosahINa vAvAraNevi aviNAsaM / bhuMjaMtA deMti duhaM visayA visavallarIuvva / / 4 / / kSIrodaravagambhIreNa zabdena saddharmadezanAM krtumaarbdhvaan| katham ? - zrImahAvIracaritram kharapavanapraNUnnakuzAgralagnajalabinducaJcalaM jiivm| surarAjacApacapalaM kSaNenA'pi galati zarIrabalam ||1|| prema api tuGgagirizirassaratsaritAtaraGgamiva taralam / lakSmIH api tyajanaprabalavAJchAluH prekSate chalAni ||2|| prakaTapravartitadAruNavividhavikArAH mahAsamudre iva / nipatanti ApadaH AvarttAH iva nityaM zarIre ||3|| maNi-mantra-tantra- divyauSadhInAM vyApAraNe'pi avinAzaM / bhuJjatA dadati duHkhaM viSayAH viSavallI iva / / 4 / / ravaiyAthI mathana karAtA kSIrasAgaranA dhvani samAna gaMbhIra vANIthI dharma-dezanA ApavA lAgyA ke 'he bhavyo! pracaMDa pavanathI prerAyela, kuza ghAsanA cheDe rahelA jaLabiMdu samAna jIvita caMcaLa che ane zarIrabaLa te iMdradhanuSyanI jema kSaNavAramAM dRSTanaSTa thAya tevuM che. (1) prema paNa uMcA parvatanA zikhara parathI saratI saritAnA taraMga samAna tarala che tathA lakSmI paNa tajavAne tatpara banI chaLa joyA kare che. (2) mahAsAgaramAM AvartanI jema pragaTa rIte aneka dArUNa vikAra batAvanAra ApadAo paNa zarIra para sadA khAvI paDe che. (3) temaja viSayo maNi, maMtra, taMtra ke divya auSadhonA prayoga vaDe kAyama bhogavavAthI viSalatAnI jema bhAre duHkha jAye che. (4) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 caturthaH prastAvaH micchattamohamohiyamaIhiM kIraMti jAiM paavaaiN| bhavasayaparaMparAsuvi verivva muyaMti no tAI / / 5 / / piyaputta-kalattAINa jANa kajjesu vaTTiyaM bhuso| paraloyapayaTTANaM tANivi no huMti tANAya / / 6 || iya bho nAuM jiNadhammamaNudiNaM saraha sarahasaM kuslaa!| jAvajjavi vajjamahAsaNivva nivaDai na tumha jarA / / 7 / / tIse paDaNe puNa chinnapakkhapuDayA vihaMgavaggavva / uDDiyadADhAbhuyagavva hariyarajjA NariMdavva / / 8 / / mithyAtvamohamohitamatibhiH kriyante yAni pApAni / bhavazataparamparAsu api vairiH iva muJcanti no tAni / / 5 / / priyaputra-kalatrAdInAM yeSAM kAryeSu vartitaM bhushH| paralokapravRttAnAM te'pi no bhavanti trANAya / / 6 / / iti bhoH! jJAtvA jinadharmam anudinaM sarata sarabhasaM kushlaaH!| yAvad adyApi vajramahAzaniH iva nipatati na yuSmAsu jarA / / 7 / / tasyAM patanAyAM punaH chinnapakSapuTakaH vihagavargaH iva / uddhRtadaMSTrAbhujagaH iva, hRtarAjyaH narendraH iva / / 8 / / vaLI mithyAtva-mohanIyathI mUDha banelA prANIo je pApa kare che, te zatrunI jema seMkaDo bhavo thatAM paNa mUkatuM nathI. (5) je priya putra, patnI pramukhanA kAryamAM anekavAra pravarte che te paNa paraloka jatAM jarA paNa rakSA karatA nathI. (7) mATe he kuzaLajano! ema samajIne tame pratidina sara jinadharmamAM pravarte ke jyAM sudhI vaja ane vIjaLInI jema tamArA para vRddhAvasthA AvI paDI nathI, (7) te vRddhAvasthA AvatAM to pAMkha chedAyelA pakSI, dADhA kheMcela bhujaMga athavA rAjyahIna banela nareMdranI jema svacchede gamana, parane bhaya pamADavo athavA sarvArtha-sAdhanathI rahita banatAM tame pUrva saMpattine saMbhAratA lAMbo quta leza pAmazo. (8/8) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 zrImahAvIracaritram sacchaMdagamaNa-parabhIijaNaNa-savvatthasAhaNavihINA / cirariddhiM sumaraMtA suciraM tubbhe kilissihiha / / 9 / / jummaM / pajjaMtaM etto jaMpieNa, jai kAmiyAiM sokkhaaiN| bhottuM vaMchaha tA vIyarAyavayaNe samujjamaha / / 10 / / iya saMsAranissArattaNaparikahaNeNa paDibuddhA bahave paanninno| bIyadivase ya samAyanniyasUrisamAgamaNavuttaMto samaggagaya-turaya-naraniyarapariyario bhAriyA-'suyasaMpaogapucchaNakae samAgao nrvikkmnraahivo| tao vaMdiUNa sUriM ciMtiumADhatto-aho eyassa bhuvaNacchariyabhUyaM rUvaM, vimukkAmayavuThThI diTThI, sajalaghaNaghosasuMdaro saro, nIsesapasatthalakkhaNajuttaM gattaM, pANigaNakayaraI bhaarii| tahA svacchandagamana-parabhItijanana-sarvArthasAdhanavihInAH / cirarddhi smarantaH suciraM yUyaM kleziSyatha / / 9 / / yugmam / ___paryAptam itaH jalpitena, yadi kAmitAni saukhyaani| bhoktuM vAcchatha tadA vItarAgavacane samudyatadhvam / / 10 / / iti saMsAraniHsAratvaparikathanena pratibuddhAH bahavaH prANinaH / dvitIyadivase ca samAkarNitasUrisamAgamanavRttAntaH samagragaja-turaga-naranikaraparivRttaH bhAryAsutasamprayogapRcchAkRte samAgataH naravikramanarAdhipaH / tataH vanditvA sUriM cintayitumArabdhavAn-'aho! etasya bhuvanA'zcaryabhUtaM rUpam, vimuktA'mRtavRSTiH dRSTiH, sajalaghanaghoSasundaraH svaraH, niHzeSaprazastalakSaNayuktaM gAtram, prANigaNakRtaratiH bhaartii| tathA - have e karatAM vadhAre zuM kahevuM? jo tame vAMchita sukho bhogavavA icchatA ho, to vItarAganA vacananuM mArAdhana 42].' (10) e pramANe gurue saMsAranI asAratA samajAvatAM ghaNA prANIo pratibodha pAmyA. pachI bIje divase AcAryanA Agamanano prasaMga sAMbhaLavAmAM AvatAM, samagra gaja, azva, ane manuSyanA samUhathI parivarelo naravikrama rAjA bhAryA ane putronI pravRtti pUchavA mATe guru pAse gayo. tyAM AcAryane vaMdana karIne te ciMtavavA lAgyo ke "aho! jagatane Azcarya pamADe tevuM enuM rUpa, amRtavRSTi samAna daSTi, sajala ghanaghoSa samAna manohara svara, samasta prazasta lakSaNayukta zarIra ane badhA prANIone prIti pamADanAra enI vANI! temaja Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 463 tamaniggahio caMdo tavaMmi maMdA rUI diNayarassa / girivihiyAbhibhavo sAyaro'vi ko hujja eyasamo? ||1 / / taM natthi jaM na jANai bhUyaM bhavvaM bhavissamavi vatthu / tA hoi pucchaNijjo niyadaiyA-puttavuttaMtaM' / / 2 / / iya nicchiUNa uvaviThTho uciyAsaNe raayaa| guruNAvi pAraddhA dhmmkhaa| puNaravi paDibuddhA pbhuuypaanninno| rAiNAvi patthAvamuvalabbha pucchio sUrI-'bhayavaM! nicchiyaM mae, jahA-taM natthi jaM na jANaha tubbhe, tA kAUNANukaMpa sAhaha kaiyA bhAriyAe suehi ya saha mama samAgamo bhavissaitti / guruNA bhaNiyaM-'mahArAya! dhammujjameNa tadaMtarAiyakammakkhaovasamo jayA hohii|' rAiNA bhaNiyaM-'bhayavaM! jANAmi eyaM, kevalaM dussahaviogavihuro tamonigRhItaH candraH, tApe mandA ruciH dinkrsy| girivihitA'bhibhavaH sAgaro'pi kaH bhaved etatsamaH? / / 1 / / tannAsti yanna jAnAti bhUtaM bhAvyaM bhaviSyamapi vstu| tasmAd bhavati pracchanIyaH nijadayitA-putravRttAntaH' / / 2 / / iti nizcitya upaviSTaH ucitA''sane raajaa| guruNA'pi prArabdhA dhrmkthaa| punarapi pratibuddhAH prabhUtaprANinaH / rAjJA'pi prastAvamupalabhya pRSTaH sUriH 'bhagavan! nizcitaM mayA, yathA-tannAsti yanna jAnIhi tvam / tasmAt kRtvA anukampAM kathaya kadA bhAryayA sutAbhyAM ca saha mama samAgamaH bhaviSyati' iti / guruNA bhaNitaM 'mahArAja! dharmodyamena tadantarAyakarmakSayopazamaH yadA bhvissyti...|' rAjJA bhaNitaM 'bhagavan! jAnAmi tama-rAhu ke aMdhakArathI nigraha pAmela caMdra, sUryanI tapa-tApamAM maMdaruci = kiraNa tathA parvatathI parAbhava pAmanAra sAgara paNa emanI samAna kema thaI zake? (1) evuM kaMi nathI ke je bhUta, bhAvi ane vartamAna vastune e na jANI zake, mATe mArI dayitA ane putrono vRttAMta abhane puuch| vo cha.' (2) ema nizcaya karIne rAjA ucitAsane beTho, eTale AcArye dharmakathA zarU karI, je sAMbhaLatAM pharI paNa ghaNA prANIo pratibodha pAmyA. evAmAM prasaMga maLatAM rAjAe paNa pUchyuM- he bhagavan! tame na jANatA ho tevuM kaMI ja nathI, ema mane khAtrI thAya che, mATe karuNA lAvI jaNAvo ke strI ane putronI sAthe mAro samAgama kyAre thaze?' guru bolyA-"he rAjanuM! dharma-ArAdhana karatAM te aMtarAyakarmano kSayopazama thaze, tyAre te maLaze.' rAjAe kahyuM- he bhagavan! e to huM jANuM chuM chatAM duHsaha viyogathI vyAkuLa banatAM dharmasAdhana karI zakato nathI, kAraNake manano nirodha karavo e dharmanuM mukhya lakSaNa che. te amArA jevAthI kema banI zake? mATe sarvathA prasAda lAvI, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrImahAvIracaritram na sakkemi dhammujjamaM kAuM / cittanirohasavvapekkho hi dhammalakkho kahamamhArise hiM sAhiuM tIrai? / tA savvahA kuNaha pasAyaM, niveyaha avrmuvaayNti|' guruNA bhaNiyaM - 'jai evaM tA pajjuvAsesu paidiNaM muNijaNaM / eyaM khu paramovAo vaMchiyakajja-siddhIe, jao vihaDai niviDakammanigaDaMpi hu bhiMdai duggaI, lahu kallANavallimullAsai nAsai dukkhsNgiN| vaMchai lacchi pAsa parisappaNu dappaNu jima pabhAsae, muNijaNasaMgamevi kiM kiM jaNu jaM navi sokkhu pAsae ? / / 1 / / tao rogiNavva vejjovaiTThosahaM, paMthaparibbhadveNa va sumaggadesaNaM, taNhAbhibhUeNa va vimalasalilapaDipuNNamahAsarovaraniveyaNaM rAiNA saMmamabbhuvagayamimaM guruvayaNaM, gao ya paNamiUNa sadvANaM / etat, kevalaM duHsahaviyogavidhuraH na zaknomi dharmodyamaM kartum / cittanirodhasavyapekSaH hi dharmalakSa (Na) katham asmAdRzaiH sAdhayituM tIryate ? / tasmAt sarvathA kuru prasAdaM / nivedaya aparam upAyama' iti| guruNA bhaNitaM 'yadyevaM tadA paryupAssva pratidinaM munijanam / eSaH khalu paramopAyaH vaanychitkaarysiddhau| yataH - - vighaTate nibiDakarmanigaDamapi khalu bhinatti durgatiH, laghu kalyANavallI ullasati nazyati duHkhasaGgatiH / vAJchati lakSmIH pArzvaM parisarpaNaM darpaNaH yathA prabhAsate / munijanasaGgame'pi kiM kiM janaH yad na saukhyaM pazyati? / / 1 / / tataH rogiNA iva vaidyopadiSTauSadham, panthaparibhraSTena iva sumArgadezanam, tRSNAbhibhUtena iva vimalasalilapratipUrNamahAsaronivedanaM rAjJA samyag abhyupagatam idaM guruvacanam, gatazca praNamya svsthaanm| koI bIjo upAya batAvo' gurue jaNAvyuM-'jo ema hoya to pratidina munionI upAsanA karo vAMchita siddhi sAdhavA mATe e upAya che. munionA samAgamathI paNa loko zuM zuM sukha meLavI zakatA nathI? kAraNa ke enAthI majabUta karmanI sAMkaLa tUTe che, durgati bhedAya che, kalyANa-latA vikAsa pAme che, pAse raheluM duHkha nAza pAme che ane prakAzita darpaNamAM paDatA pratibiMbanI jema lakSmI sadA nikaTa rahe che.' (1) eTale rogI jema vaighe batAvela auSadha svIkAre, pathabhraSTajana jema sumArga-sUcanAne, pipAsu jema nirmaLa jaLathI pUrNa mahAsarova2nI jANakArIne svIkAre, tema rAjAe bhAre ullAsathI guru-vacana svIkArI lIdhuM ane praNAma karIne te potAnA sthAne gayo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 caturthaH prastAvaH io ya te dovi tassa suyA nadIe kUlaMmi nilINA taNhA-chuhAbhibhUyA jAva khaNaMtaraM ciTuMti tAva ego goulio dahimahiyANi Nayare vikkiNiUNa samAgao tattha paese, pecchai devakumAranivvisesarUve karuNasaraM ruyamANe te do'vi daarge| tao pucchiyA teNa're puttagA! kIsa royaha?, keNa tubbhe ettha ThaviyA? ko vA tumha ettha sayaNajaNo tti? | jeTeNa sAhio savvo puvvvuttNto| aha aNAhatti parikaliUNa teNa jahAsaMnihiyaasaNapANadANeNamahinaMdiUNa tehiM tehiM payArehiM uvalobhiUNa ya nIyA te niyagoulaMmi, samappiyA ya goulAhivassa / teNAvi puttavirahiyAe samappiyA niyadaiyAe / sAvi udarubbhave iva paripAlei svvjttenn| uvayarai khaMDakhajjAipamuhavisiTThavatthuppayANeNa aNavarayaM, so'vi goulAhivaI kila jayavaddhaNanayarAhivassa saMbaddhotti annayA kayAi tehiM dohivi puttehiM sameo mahAmullaM pAhuDamAdAya naravikkamanariMdadaMsaNatthaM samAgao jayavaddhaNanayaraM, itazca tau dvau api sutau nadyAH kUle nilInau tRSNA-kSudhA'bhibhUtau yAvat kSaNAntaraM tiSThataH tAvadekaH gaukulikaH dadhimathitAni nagare vikrIya samAgataH tatra pradeze, prekSate devakumAranirvizeSarUpau karuNasvaraM rudantau tau dvau api dArakau / tataH pRSTau tena 're putrau! kathaM rudithaH?, kena yuvAm atra sthApitau?, ko vA yuvayoH atra svajanajanaH?' iti / jyeSThena kathitaH sarvaH pUrvavRttAntaH / atha anAthau iti parikalayya tena yathAsannihitA'zana-pAnadAnena abhinandya taiH taiH prakAraiH upalobhya ca nItau tau nijagokule, samarpitau ca gokulaadhiptye| tenA'pi putravirahitAyai samarpitau nijadayitAyai / sA'pi udarodbhavau iva paripAlayati sarvayatneNa, upacarati khaNDa-khAdyAdipramukhaviziSTavastupradAnena anavaratam / so'pi gokulAdhipatiH kila jayavardhananarAdhipena sambaddhaH iti anyadA kadAcita tAbhyAM dvAbhyAmapi putrAbhyAM sametaH mahAmUlyaM prAbhRtamAdAya naravikramanarendradarzanAya samAgataH jayavardhananagaram, dRSTazca narapatiH, praNataH sarvA''dareNa, samarpitaM prAbhRtam / have ahIM vikramakumAranA te baMne putro tRSA ane sudhAthI AkuLa-vyAkuLa banI nadInA kinAre thoDIvAra beThA hatA, tevAmAM eka govALIyo ke, je nagaramAM dahI ane chAza vecavA gayo hato, te tyAM AvI pahoMcyo. eTale devakumAra samAna rUpavaMta ane karuNa-svare rudana karatA te baMne bALako teNe joyA. teNe pUchyuM- he putro! tame zA mATe rovo cho? tamane ahIM koNe lAvI mUkyA che? athavA ahIM tamAro saMbaMdhI koNa che?" tyAre moTA bALake badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM-"A anAtha che" ema dhArI potAnI pAse rahela azana-pAna ApatAM AnaMda pamADI, tathA aneka prakAre lobhAvI, te temane potAnA gokuLamAM lai gayo, ane teNe gokuLanA uparIne soMpyA. eTale teNe paNa putraviyogI potAnI patnIne te soMpyA. tyAM te jANe potAnA udaramAM utpanna thayA hoya tema sarva prakAre temanuM pAlana karavA lAgI, temaja mIThAI-khAdya pramukha viziSTa vastu ApatAM niraMtara temane rAjI rAkhatI. te gokulapati paNa jayavardhana nagaranA rAjAno mAnIto hato. te ekadA bahu ja kiMmatI bheTa laI pelA baMne putro sAthe naravikrama rAjAnA darzana nimitte jayavardhana nagaramAM Avyo. tyAM rAjAne maLyo ane AdarathI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram 466 diTTho ya naravaI, paNamio savvAyareNaM, samappiyaM pAhuDaM / dinno rAiNA sahattheNa taMbolo, puTTho ya sayalasutyAsutthavattAo / etyaMtare nivaDiyA dosu tesu puttesu rAiNo diTThI, jAo gADhaM pmoo| paribhAviyaM ca jahA 'dhuvaM ee mama taNayatti, tahAvi pucchAmi eyaM ko puNa ettha vaiyarotti paribhAviya puTTho goulAhivaI, 'kassa bho ee puttaga' tti ? / teNa bhaNiyaM - 'deva! mama saMbaMdhiNo, gehiNIe AbAlakAlAo u vaDDiya'tti / rAiNA bhaNiyaM- 'saMmaM sAhesu / ' jAyasaMkhobheNa teNa siTTho naIkUlAo Arambha sayalo vRttaMto / eyamAyanniUNa rAiNA paramaharisapagarisamuvvahaMteNa te do'vi dAragA gADhamAliMgiya ucchaMge nivesiyA / goulanAyageNa bhaNiyaM-'deva! purAvi mae vivihaceTThAhiM nAyA ee jahA kassai sAmaMtassa vA, . seNAvaissa vA, naravaissa vA magge gacchaMtassa keNAvi visamapaogeNa pabbhaTThA hohiNti| kahamannahA eesiM paidipi maTTiyAghaDiyadoghaTTaghaDabheDaNeNa ya, kittimaturayaghaTTapayaTTaNeNa ya, dattaM rAjJA svahastena tAmbUlam, pRSTazca sklsusthaa'susthvaartaaH| atrAntare nipatitA dvayoH tayoH putrayoH rAjJaH dRSTiH, jAtaH gADhaH pramodaH / paribhAvitaM ca yathA-dhruvaM etau mama tanayau, tathApi pRcchAmi enaM kaH punaH atra vyatikaraH iti paribhAvya pRSTaH gokulAdhipatiH 'kasya bhoH etau putrau ?' iti / tena bhaNitaM 'deva! mama sambandhinaH, gRhINyA AbAlakAlAttu vardhitau' iti / rAjJA bhaNitaM 'samyag kathaya / ' jAtasaMkSobhena tena ziSTaH nadIkUlataH ArabhyaH sakalaH vRttAntaH / etadA''karNya rAjJA paramaharSaprakarSamuddhahatA tau dvau api dArakau gADhamAliGgya utsaGge niveSitau / gokulanAyakena bhaNitaM 'deva purA'pi mayA vividhaceSTAbhiH jJAtau etau yathA kasyA'pi sAmantasya vA, senApateH vA, narapateH vA mArgeNa gacchataH kenA'pi viSamaprayogena prabhraSTau bhvetaam| kathamanyathA etayoH pratidinamapi mRttikAghaTitahastighaTAbhedanena ca, kRtrimaturagaghaTApravartanena ca, praNAma karI bheTa arpaNa karI. eTale rAjAe potAnA hAthe tene tAMbUla ApyuM ane sukha-duHkhanI badhI vAta pUchI. evAmAM rAjAnI dRSTi te baMne bALako para paDI ane atyaMta AnaMda thayo, jethI tene vicAra Avyo ke-'A baMne putro avazya mArA ja lAge che chatAM e bAbata gokulapatine pUchuM.' ema dhArI teNe govALIyAne pUchyuM ke-'are bhadra! A konA putro che? teNe kahyuM-'he deva! e mArA saMbaMdhInA bALako che. bAlyAvasthAthI mArI patnIe emane ucherIne moTA karyA che.' tyAre rAjA bolyo-'bhadra! satya kahe.' eTale tene kSobha utpanna thavAthI nadIkinArAthI mAMDIne badho vRttAMta teNe rAjAne kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM parama praharSa pAmatA rAjAe te baMne bALakone atyaMta bheTIne potAnA khoLAmAM besAryA. e banAva jotAM gokuLanAyaka kahevA lAgyo-'he deva! meM prathamathI ja emanI vividha ceSTAothI jANI lIdhuM ke A mArge jatA koi sAmaMta, senApati ke rAjAnA, viSama kAraNathI vimukta thayelA bALako haze, nahi to pratidina emanI vividha prakAranI AvI vicitra krIDA kema saMbhave? kAraNake eo potAnI buddhithI mATInA hAthI banAvI tene zastravatI bhede che, banAvaTI azvo kalpIne doDAve che, mATInA piMDanA 2tho banAvI calAve che ane potAnI matithI kalpelI majabUta lAkaDIorUpI taravArone zastra tarIke upADI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 caturthaH prastAvaH saMpiMDiyasariMDayaparikappiyasaMdaNavAhaNeNa ya, buddhipaiTThiyakaThThalaTThikhagguvvahaNeNa ya, cAuraMgaseNAsaMmadduddAmasaMgAmaparikappaNeNa ya, DiMbhANa gAmAgara-nagarapasAyadANeNa ya vivihA kIlA ahesi?, na ya evaMvihA ceTThA pAgayasuyANa hoi| tahA savvavelAsu mama tumha daMsaNatthameMtassa eyANavi nariMdabhavaNadaMsaNakae gADhanibbaMdho Asi, kevalamahaM vAvattiUNa visiTThavatthadANeNa diTThivaMcaNeNa ya purA eMto, iNhiM puNa gADhanibbaMdhaM kAUNa mama khaNaMpi pului amuMcamANA samAgaya tti / 'aho mahANubhAveNa kahaM mamovayariyaMti ciMtaMteNa rannA paramapamoyabharanibmaraMgeNa dinnaM tassa taM ceva goulaM gAmasayaM ca AcaMdakAliyaM sAsaNanibaddhaM bhuttIe, pabhUyavattha-taMbolAiNA ya pUiUNa pesio stttthaannNti| sayaMpi puttajuyalapariyario gao sUrisamIvaM, vaMdittA paramAyareNaM niveio puttsmaagmvuttNto| sUriNA bhaNiyaM-'mahArAya! sumarisi puvvabhaNiyaM amha vayaNaM?' rAiNA bhaNiyaM-'bhayavaM! niyanAmaMpiva sumarAmi / ' sUriNA saMpiNDitasariNDaka(?mRttikA)parikalpitasyandanavAhanena ca, buddhipratiSThita kASThalaSTikhaDgodvahanena ca, cAturaGgasenAsammardoddAmasaGgrAmaparikalpanena ca, DimbhAnAM grAmA''kara-nagaraprasAdadAnena ca vividhAH krIDAH Asan? / na ca evaMvidhAH ceSTAH prAkRtasutAnAM bhavanti / tathA sarvavelAsu mama tava darzanArtham AyataH (=AgacchataH) etayorapi narendrabhavanadarzanakRte gADhanirbandhaH AsIt / kevalamahaM vyAvartya viziSTavastradAnena dRSTivaJcanena ca purA etavAn (=AgatavAn), idAnIM punaH gADhanirbandhaM kRtvA mama kSaNamapi pRSThaM amuJcamANau samAgatau iti| 'aho! mahAnubhAvena kathaM mama upacaritam! iti cintayatA rAjJA paramapramodabharanirbharAGgena dattaM tasya tadeva gokulaM grAmazataM ca AcandrakAlikaM zAsananibaddhaM bhuktau, prabhUtavastratAmbUlAdinA ca pUjayitvA preSitaH svasthAnam / svayamapi putrayugalaparivRttaH gataH sUrisamIpam, vanditvA paramapramodena niveditaH putrasamAgamavRttAntaH / sUriNA bhaNitaM 'mahArAja! smarasi pUrvabhaNitaM mama vacanam? | rAjJA bhaNitam 'bhagavan! nijanAmeva smarAmi / ' sUriNA bhaNitaM 'mahAbhAga! kiyanmAtram etat?, pherave che; ema caturaMga senAne lai utkaTa saMgrAma kalpIne anya bALakone gAma, nagara pramukha prasAdathI dAna Ape che. AvI ceSTa sAmAnya jAtinA bALakomAM saMbhave nahi, temAM ja vaLI jyAre jyAre huM tamArA darzanArthe Avato, tyAre tyAre eo rAjabhavana jovAne bhAre Agraha karI besatA. te vakhate huM emane viziSTa vastra-vastu ApatAM ke najara cUkAvIne Avato, paraMtu atyAre to emano bhAre Agraha thayo ane eka kSaNa paNa mane na mUkatAM mArI sAthe AvyA che.' ema sAMbhaLatAM rAjAe ciMtavyuM ke-"aho! A mahAnubhAve mArApara moTo upakAra karyo.' ema dhArI parama pramoda pAmatA rAjAe tene te gokuLa tathA so gAmo, potAnA rAjyanI paraMparA sudhI bhogavaTAmAM ApyAM; temaja bhAre kiMmatI bahu vastrAdi tathA taMbola ApI tene vidAya karyo. pachI pote baMne putro sAthe te AcArya pAse gayo ane bhaktithI gurune vaMdana karIne teNe putra-prAptino badho vRttAMta kahyo, je sAMbhaLatAM AcArya bolyA- he rAjanu! pUrve kahela amAruM vacana tane yAda che?' rAjAe kahyuM- he bhagavan! te to svanAmanI jema barAbara yAda che." gurue jaNAvyuM-he mahAbhAga! e to zuM mAtra che? paraMtu evI koi vastu nathI ke je gurusevAthI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrImahAvIracaritram bhaNiyaM-'mahAbhAga! kettiyamettameyaM?, gurujaNapajjuvAsaNeNa taM natthi jaM na sijjhaitti, rannA bhaNiyaM-'avitahameyaM, kiM paccakkhevi aNuvavannaM bhaNijjai?, pasIyasu iyANi ekkeNa daiyaviyogadukkhavoccheyaNeNaM', guruNA bhaNiyaM-'mA Usugo hosu|' 'evaM ti paDivajjiya paNamiUNa ya savvAyareNa gao rAyA saTThANaM | io ya so dehilo nAvAvaNio aNukUlapavaNapaNolijjamANasiyavaDavasavegapayaTTiyajANavatto gaMtuM pavatto smudNmi| sIlamaIvi tahAvihaM adiTThapuvvaM vaiyaraM avaloiUNa 'hA piya! pANanAha! kimevaMvihaM vasaNaM visamamAvaDiyaMti jaMpiUNa ya akaMDanivaDiyavajjadaMDatADiyavva mucchAnimIliyacchI parasuchinnavva caMpagalayA nivaDiyA jANavattabhUmitale / samAsAsiyA pAsavattiNA pariyaNeNa sisirovayArehiM, khaNaMtareNa laddhaceyaNA gADhasuyapiyayamaviyogavasavisaMThulA galaMtanayaNajalappavAhA vilaviumevaM pavattA gurujanaparyupAsanena tannAsti yanna setsyti|' rAjJA bhaNitaM 'avitathametat, kiM pratyakSe'pi anupapannaM bhaNyate? prasIda idAnImekena dyitaaviyogduHkhvyucchednen|' guruNA bhaNitaM 'mA utsukaH bhava / ' 'evam' iti pratipadya praNamya ca sarvA''dareNa gataH rAjA svasthAnam / itazca saH dehilaH nauvaNig anukUlapavanapraNUdyamAnazvetapaTavazavegapavRttayAnapatraH gantuM pravRttaH samudre / zIlamatI api tathAvidham adRSTapUrvaM vyatikaram-avalokya 'hA priya!, prANanAtha! kim evaMvidhaM vyasanaM viSamamApatitam' iti jalpitvA ca akANDanipatitavajradaNDatADitA iva mUrchAnimilitA'kSI parazuchinnA iva campakalatA nipatitA yaanpaatrbhuumitle| samAzvAsitA pArzvavartinA parijanena ziziropacAraiH, kSaNAntareNa labdhacetanA gADhasuta-priyatamaviyoga-vazavisaMsthulA galannayanajalapravAhA vilapitumevaM pravRttA siddha na thai zake." rAjA bolyo-"he bhagavan! e to kevaLa satya ja che. mane to sAkSAt anubhava thayo, eTale temAM zaMkA zI? have eka strI viyoganA duHkhano uccheda karavA Apa kRpA karo' guru bolyA- he nareMdra! eTalo badho utAvaLo na thA." eTale rAjA te vacana svIkArI, praNAma karI svasthAne gayo. ahIM dehila vahANavaTI anukULa pavananA yoge zveta saDhanA baLathI cAlatA jahAjavaDe samudramAM AgaLa cAlavA lAgyo. evAmAM pUrve na joyela tathA prakArano prasaMga jotAM "hA priya! hA prANanAtha! AvuM viSama duHkha mArApara kema AvI paDyuM? ema akALe paDelA vajathI jANe AghAta hoya tema mUchathI zIlavatInI AMkho baMdha thai gai. kuhADAthI chedAyela caMpakalatAnI jema te vahANanA bhUmitalapara paDI gai, eTale pAse rahelA parijanoe zItala upacArothI tene zAMta karI. kSaNavAra pachI sAvadhAna thatAM putra ane priyatamanA atyaMta viyogathI vyAkuLa banI locanamAMthI azruno pravAha pADatAM te A pramANe vilApa karavA lAgI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 'hA bhuvaNapayaDaporisa tAya! sajIyassa saMnihaM daDuM / kimuvehasi aiduhiyaM niyaduhiyaM saMpayaM eyaM ? / / 1 / / narasiMhanarAhiva! niyavahuMpi kimuvehase aNajjeNa / evaMpi hIramANi? hA hA viparaMmuho daivo / / 2 / / ho pANanAha! hA gottadevayA hA samatthadisinAhA / rakkhaha rakkhaha eyaM hIraMtI pAvamiccheNaM' ||3|| evamAINi karuNAiM jaMpaMtI sA saMbhAsiyA nAvAvaNieNa-'bhadde! kIsa evaM vilavasi ?, ghIrA bhv| nAhaM sumiNevi tuha paDikUlakArI, jao esA samuddhurA riddhI tuhAyattA / eso'haM dAsanivviseso / tA paDivajjasu sAmiNIsa, vAvAresu niyabuddhIe gehakajjesu 'hA bhuvanaprakaTapauruSaH tAta! svajIvasya saMnibhaM dRSTvA / kim upekSase atiduHkhitAM nijaduhitaraM sAmpratametAm / / 1 / / narasiMhanarAdhipa! nijavadhUmapi kimupekSase anAryeNa / evamapi hriyamANAM ? hA hA! viparAGmukhaH daivaH ||2|| 469 hA prANanAtha! hA gotradevate! hA samastadignAthAH / rakSata rakSata etAM hriyamANAM pApamicchunA' / / 3 / / evamAdIni karuNAni jalpantI sA sambhASitA nauvaNijA 'bhadre! kathamevaM vilapasi ? / dhIrA bhava / nA'haM svapne'pi tava pratikUlakArI, yataH eSA samuddhUrAH RddhiH tavA''yattA / eSo'haM dAsanirvizeSaH / tasmAt 'hA! jagatamAM vikhyAta baLazALI he tAta! potAnA jIvita samAna gaNIne atyAre ati duHkhita A potAnI putrInI kema upekSA karo cho? (1) he narasiMha nareMdra! e rIte anArya-durjanathI haraNa karAtI potAnI putravadhUnI paNa kema upekSA karo cho? hA! hA! atyAre to bhAgya 4 atiDUna che. (2) hA prANanAtha! hA gotradevatA! hA samasta dikpAlo! pApamatinA hAthe haraNa karAtI A abaLAnuM rakSaNa karo, rksse| ro.' (3) e rIte karuNa svare vilApa karatI zIlavatIne pelA dehile kahyuM-'he bhadre! Ama vilApa zA mATe kare che? dhIraja dhara, svapnamAM paNa tAruM pratikULa huM kadI karanAra nathI, kAraNake A akhUTa samRddhi tAre AdhIna che; ane A mane paNa eka dAsa samAna samajI leje. mATe svAminI-zabda svIkArI le, temaja gRhakAryomAM potAnI buddhithI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 eyaM pariyaNaM ti sIlamaIe bhaNiyaM / 'avasara diTThipahAo niThura! pAviTTha! dhiTTha! ducceTTha! | ahavA sAsaniroheNa jIviyaM lahu caissAmi ||1|| re re khattiyakulasaMbhavaMpi AjammasuddhasIlaMpi / maM evamullavaMto niyajIyassavi na lajjesi ? / / 2 / / kiMca-khijjau dehaM niharau jIviyaM paDau dukkhariMcholI / niyatAyadinnanAmatthavihaDaNaM neva kAhAmi / / 3 / / zrImahAvIracaritram iya tIe nicchayamuvalabbha nivAriyaM teNa bhattapANaM, chuhA pivAsAmi (bhi?) bhUyAevi na paricatto tIe niyanicchao / pratipadya svAminIzabdam, vyApAraya nijabuddhyA gRhakAryeSu enaM parijanam' iti / zIlamatyA bhaNitam'apasara dRSTipathataH niSThura!, pApiSTha!, dhRSTa! duzceSTa ! | athavA zvAsanirodhena jIvitaM laghu tyakSyAmi / / 1 / / re! re! kSatriyakulasambhavAmapi aajnmshuddhshiilaampi| mAmevam ullapan nijajIvasyApi na lajase ? / / 2 / / kiJca-khidyatAm dehaH, nihriyatAM jIvitaM, patyatAM duHkhazreNI / nijatAtadattanAmArthavighaTanaM naiva kariSyAmi ||3|| iti tasyAH nizcayamupalabhya nivAritaM tena bhaktapAnam / kSudhA-pipAsA'bhibhUtayA'pi na parityaktaH tayA nijanizcayaH / A parijanane goThava' ema sAMbhaLatAM zIlavatI bolI 'he niSThura! he ghRSTa! he pApiSTha! he huzyeSTa ! dRSTipathathI dUra thA, nahiM to zvAsanirodhathI huM bhArA kavitano satvara tyAga karIza. (1) are! kSatriya-kuLamAM utpanna thayela chatAM, ane janmathI zuddha zIla pALanAra evI mane AvuM kahetAM potAnA jIvitathI paNa tuM lajjA pAmato nathI? (2) ane vaLI deha kheda pAme, jIvita naSTa thAya, temaja eka pachI eka duHkha bhale mAthe AvI paDe topaNa tAte Apela sArthaka nAmane kadApi huM tajanAra nathI.' (3) Avo teno nizcaya jANI, dehile tene khAnapAna ApavAnuM baMdha rakhAvyuM. ema te kSudhA-pipAsAthI parAbhUta chatAM potAnA nizcayano teNe tyAga na karyo. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 caturthaH prastAvaH etthaMtare tIe visuddhasIlaparipAlaNatuTThAe saNNihiyasamuddadevayAe khittaM mahAvatte tassa jANavattaM / kao jugaMtasamayadAruNo samIraNo, samullAsiyA kulasiharavibbhamA jalakallolA, viuvviyAiM gayaNe ghorAyArAI gaMdhavvanayarAiM, daMsiyA gahiragajjiravabhIsaNA phuraMtaphAravijjupuMjapiMjarA jalaharA / tao vAulIhUo kannadhAro, jAyA vihatthA suhaDasatthA, ThiyA vimaNadummaNA avallavAhagajaNA, bADhaM vAulIbhUo nAvAvaNio, etyaMtare gayaNaTThiyAe jaMpiyaM devIe re re jai duTThavaNiyataNaya! Nayavirahiya hiyakAma kAmagaddaha dahaNasAriccha ricchovva tucchapecchaya chayalagalathaNasamANa-mANavajaNagarahaNijjasIla! sIlamaiM dharisihasi evaM tA pAva! pAvesi iyANiM viNAsaMti soccA paMDurapaDapAuraNo, kayapUyAvittharo, viNayapaNao, karakaliyadhUvadahaNo so vinnaviuM samADhatto-'devi! mamekkaM dosaM dAsassa va khamasu, atrAntare tasyAH vizuddhazIlaparipAlanatuSTayA sannihitasamudradevatayA kSiptaM mahA''varte tasya yaanpaatrm| kRtaH yugAntasamayadAruNaH samIraH, samullAsitAH kulazikharavibhramAH jalakallolAH, vikurvitAni gagane ghorA''kArANi gandharvanagarANi, darzitAH gambhIragarjiravabhISaNAH sphuratsphAra-vidyutpuJjapiJjarA jaladharAH / tataH vyAkUlIbhUtaH karNadhAraH, jAtA vihastAH subhaTasArthAH, sthitAH vimanodurmanAH ApallatA(halesA iti bhASAyAm)vAhakajanAH, bADhaM vyAkUlIbhUtaH nauvaNik / atrAntare gaganasthitayA jalpitaM devyA - 're! re! yadi duSTavaNikputra!, nyAyavirahita!, hRdayakAma!, kAmagardabha!, dahanasadRza!, RkSaH iva, tucchaprekSaka!, chagalagalastanasamAnamAnavajanagarhaNIyazIla! zIlamatIM dharSiSyasi evaM tadA pApa! prApsyasi idAnIM vinAzam' iti zrutvA pANDurapaTaprAvaraNaH, kRtapUjAvistAraH, vinayapraNataH, karakalitadhUpadahanaH saH evAmAM zIlavatInA vizuddha zIlathI saMtuSTa thayela pAsenI samudradevIe tenA yAnapAtrane ghumarImAM nAkhI dIdhuM, pralayakALanA jevo dAruNa pavana teNe pedA karyo, kuLa-parvatonA jevA jaLa-kallola pragaTa karyA, AkAzamAM bhayaMkara gaMdharva-nagara vikavya, bhISaNa garjanA ane bhAre vidyutanA puMja sahita vAdaLAM pragaTAvyAM. AthI karNadhAravahANa calAvanAra bhAre gabharAyo, subhaTo zastradhArI chatAM vyAkuLa thavA lAgyA, halesA calAvanArA gabharATamAM paDyA ane nAvano mAlika dehila paNa atyaMta AkuLa vyAkuLa thavA lAgyo. evAmAM AkAzamAM rahela devI bolI are! duSTa vaNiputra! nyAyahIna! kAmAtura! are kAmagardabha! he agnitulya! rIMchanI jema tuccha jonAra! ajAnA gala-stananI jema janagaNane niMdanIya caritravALA! jo zIlavatIne satAvIza, to A pramANe hamaNA ja nAza pAmIza.' ema sAMbhaLatAM zveta vastranuM uttarAsaMga dhAraNa karI, pUjAvidhi AcarI, vinayapUrvaka hAthamAM dhUpa laine te devIne vinavavA lAgyo-"he devI! dAsanI jema mAro eka aparAdha kSamA karo ane kopano tyAga karo. Avo Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 zrImahAvIracaritrama pariharasu kovaM, na puNo kAhAmImaM, paNae na paraMmuhA devA / ' tAhe bhaNiyaM devIe-'re tumaM jai suheNa pAlihisi niyajaNaNinivvisesaM eyaM tA jIvasi hyaas!|' teNa 'tahatti savvaM paDivannaM gADhabhayavasaTTeNa| uvasaMhariyaM devIe DamaraM asaNaM ca gyaa| aha jAo aNukUlo pvnno| maggeNa laggaM jANavattaM / harisiyA kannadhArAiNo jnnaa| pariThTho so vaNio, paDio savvAyareNa calaNesu sIlamaIe, khAmiyA niyaduccariyaM, bhaNiyA ya sA-'suyaNu! mA kAhisi savvahA sogaM, acireNa tahA kAhAmi jahA milasi niypiyymss|' kArAviyA ya pANavittiM / samappiyA niruvaddavanivAsanimittamekkA uvvrigaa| tao paidiNaM mAyaraM va, bhayaNiM va, devayaM va, guruM va, sAmiM va, vattheNa ya, bhoyaNeNa ya, bhesaheNa ya, taMboleNa ya saMmaM paDiyaramANo patto prtiirN| vikkiNiyAiM niyayabhaMDAiM, pAvio bhuuriatthsNco| nivattiyAsesakajjo valio sanayarAbhimuhaM / aMtare AgacchaMtassa vijJaptumArabdhavAn 'devi! mama ekaM doSaM dAsasya iva kSamasva, parihara kopam, na punaH kariSyAmi idam, praNate na parAGmukhAH devaaH| tadA bhaNitaM devyA 're! tvaM yadi sukhena pAlayiSyasi nijajananInirvizeSAm etAM tadA jIvasi htaash!| tena 'tathA' iti sarvaM pratipannaM gADhabhayavazA''rtena / apasaMhRtaM devyA Damaram adarzanaM ca gtaa| atha jAtaH anukUlaH pavanaH / mArgeNa lagnaM yAnapAtram / hRSTAH karNadhArAdayaH janAH / parituSTaH saH vaNik, patitaH savA''dareNa caraNayoH zIlamatyAH, kSAmitaM nijaduzcaritram, bhaNitA ca sA 'sutano! mA kariSyasi sarvathA zokam, acireNa tathA kariSyAmi yathA milasi nijapriyatamasya / ' kArApitA ca prANavRttiH / samarpitA nirupadravanivAsanimittam ekA uparikA / tataH pratidinaM mAtaramiva, bhaginImiva, devatAmiva, gurumiva, svAminamiva vastreNa ca, bhojanena ca, bheSajena ca, tAmbUlena ca samyak praticaramANaH prAptaH prtiirm| vikrItAni nijabhANDAni, prAptaH bhUryarthasaJcayaH / nirvarttitA'zeSakArya valitaH svanagarA'bhimukham / aparAdha have huM kadI karIza nahi. devo namanAranI upekSA karatA nathI tyAre devIe kahyuM-"are! tuM ene mAtAnI jema sukhe pALIza, to ja te hatAza! tuM jIvI zakIza.' eTale bhayabhIta thayelA teNe te badhuM kabUla karyuM, jethI badhI pratikULatA saMtarIne devI adRzya thaI gaI. pachI pavana anukULa thatAM jahAja mArge caDyuM ane karNadhAra pramukha loko harSa pAmyA. pelo vaNika paNa saMtuSTa thaine bhAre AdarapUrvaka zIlavatInA page paDyo ane potAnuM ducaritra khamAvIne tene kahevA lAgyo ke- sutanu! tuM jarA paNa kheda karIza nahi. huM alpa vakhatamAM evo upAya laiza, ke jethI tuM tArA priyatamane maLIza.' ema kahI teNe zIlavatIne bhojana karAvyuM ane rahevAne mATe vahANano eka uparano nirvighna bhAga arpaNa karyo. tyArathI te vaNika pratidina zIlavatIne mAtA, bhaginI, devatA, guru athavA svAmInI jema mAnato ane bhojana, vastra, auSadha, taMbola pramukhathI bhAre teno Adara karatAM te bIje kinAre pahoMcyo. tyAM potAnuM kariyANuM vecatAM teNe ghaNuM dhana meLavyuM. pachI badhAM kAma pUrNa karI te potAnA nagara tarapha pharyo. evAmAM vacce anukULa pavananA abhAve te yAnayAtrA anya mArge caDatAM jayavardhana nagaranI pAse pahoMcyuM. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 caturthaH prastAvaH aNaNukUlapavaNapaNolliyaM laggaM jayavaddhaNanayaraparisaraMmi bohitthaM / tao vimukkA naMgarA, pADio siyavaDo, uttario bahukiMkaranarapariyario so vaannio| gao vicittAiM maharihAI paratIrabhavAiM pAhuDAiM gahAya naravikkamanarAhivassa daMsaNatthaM, paDihAraniveio ya paviTTho raaybhvnnN| diTTho rAyA, samappiyAiM paahuddaaiN| kao rAiNA smmaanno| tao samuddalaMghaNavaiyaraniveyaNeNa paratIranayara-rAyasarUvavattAkahaNeNa niyakayANagaguNadosapaDaNeNa ya Thio naravaissa samIve paharamekkaM / etyaMtare paNamiUNa vinnattaM teNa-'deva! sunnaM pavahaNaM samAgacchai rayaNI tA aNujANaha mamaM gamaNAya tti| rAiNAvi piyayamAviogavihureNa 'esa ceva ajja dIharanisAe viNoyakArI havautti pariciMtayaMteNa bhaNio so-'bhadda! vIsattho iheva ciTThasu, niyapahANapurisehiM rakkhAvaissAmi tuha jaannvttN|' 'jaM devo antare AgacchataH ananukUlapavanapraNoditaM lagnaM jayavardhananagaraparisare bohittham / tataH vimuktAH rajjavaH, pAtitaH zvetapaTaH, uttIrNaH bahukiGkaranaraparivRttaH saH vaNig / gataH vicitrANi mahAyA'Ni paratIrabhavAni prAbhRtAni gRhItvA naravikramanarAdhipasya darzanArtham, pratihAraniveditaH ca praviSTaH raajbhvnm| dRSTaH rAjA, samarpitAni praabhRtaani| kRtaH rAjJA snmaanH| tataH samudralaGghanavyatikaranivedanena paratIranagararAjasvarUpavArtAkathanena nijakrayANakaguNadoSaprakaTanena ca sthitaH narapateH samIpaM praharamekam / atrAntare praNamya vijJaptaM tena deva! zUnyaM pravahaNaM, samAgacchati rajanI, tasmAdanujAnIhi mAM gamanAya' iti / rAjJA'pi priyatamAviyogavidhUreNa 'eSaH eva adya dIrghanizAyAM vinodakArI bhavatu'-iti paricintayatA bhaNitaH saH 'bhadra! vizvastaH iha eva tiSTha, nijapradhAnapuruSaiH rakSayiSyAmi tava yAnapAtram / ' 'yaddevaH AjJApayati' iti bhaNitvA pratipannaM tena, visarjitAH ca rAjJA nijapradhAnapuruSAH pravahaNarakSaNArtham / atrAntare utthitau dvau api tyAM laMgara nAkhI saDha pADI nAkhyo, eTale ghaNA nokaro sahita te vaNika nIce utaryo ane parakAMThe pedA thayelI kiMmatI cIjonI bheTa laine te naravikrama rAjAne bheTavA gayo. tyAM pratihAranI anujJA maLatAM rAjasabhAmAM gayo. rAjAne joyA. vicitra bheTo ApI. rAjAe teno bhAre satkAra karyo. pachI samudra oLaMgavAno vRttAMta, paratIranA nagara rAjA vigerenA svarUpanI vAto, tathA potAnA karIyANAnA guNa-doSa prakAzamAM te eka prahara rAjA pAse beTho. tyAM vakhata vItatAM teNe praNAmapUrvaka rAjAne vinati karI-"he deva! vahANa zUnya paDyuM che ane rAtri paDavAno vakhata thayo che, mATe mane javAnI anujJA Apo." eTale rAjAe vicAra karyo ke-"priyatamAnA viyogathI vyAkuLa thayelA evA mane Aje lAMbI rAta sudhI bhale e vaNika vinoda karAve." ema dhArI rAjAe kahyuM- he bhadra! tuM zAMta thaine ahIM ja rahe. huM mArA pradhAna puruSone mokalIne tArA jahAjanuM rakSaNa karAvIza." eTale "jevI ApanI AjJA' ema kahIne teNe rAjAnuM vacana svIkAryuM. pachI vahANanI rakSA karavA rAjAe potAnA zreSTha subhaTo mokalyA. evAmAM baMne kumAro ubhA thaI rAjAne nivedana karavA lAgyA- he tAta! ame pUrve koivAra vahANa joyela nathI, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 zrImahAvIracaritrama ANaveitti bhaNiUNa paDivannaM teNa, visajjiyA ya rAiNA niyapahANapurisA pavahaNarakkhaNatthaM / etthaMtare uThThiyA dovi kumArA, vinnattaM ca tehiM, jahA-'tAya! adiThThapuvvaM amha pavahaNaM, gADhaM ca kouyaM tadaMsaNe, tA aNujANau tAo jeNa gacchAmo'tti / tannicchayamuvalabbha aNunAyA ya nariMdeNa, gayA ya aMgarakkhanaraparikkhittA te jANavatte, taM ca io tao nirikkhiUNa pasuttA ttthev| aha pacchimarayaNisamae paDibuddhA paropparaM vattA kaaumaarddhaa| khaNaMtareNa lahueNa bhAuNA puTTho jeTho bhAyA-'aho bhAya! kahasu kiMpi apuvvaM akkhANayaM, iha TThiyANa na jhijjai kahamavi vibhaavrii|' jeThThabhAuNA bhaNiyaM-'bhadda! kimanneNa akkhANayasavaNeNa?, eyaM ciya appaNotaNayaM akkhANayamapuvvaM nisunnehi| teNa jaMpiyaM-'eyamavi saahehi| tao karakaliyakusumamAlA jaha jaNaNI raaymggmnnupttaa| jaha valiyA no puNaravi jaha nayare maggiyA bahuso / / 1 / / kumArau, vijJaptaM ca taiH, yathA 'tAta! adRSTapUrvaM AvAbhyAM pravahaNam, gADhaM ca kautukaM tddrshne| tasmAd anujAnIhi tAta! yena gacchAvaH' iti / tannizcayamupalabhya anujJAtau ca narendreNa, gatau ca aGgarakSanaraparikSiptau tau yAnapAtre, tacca itastataH nirIkSya prasuptau tatraiva / atha pazcimarajanI samaye pratibuddhau parasparaM vArtA kartum Arabdhavantau / kSaNAntareNa laghunA bhrAtrA pRSTaH jyeSThaH bhrAtA 'aho bhrAtaH! kathaya kimapi apUrvam AkhyAnakam, iha sthitayoH na kSayati kathamapi vibhaavrii|' jyeSThabhrAtrA bhaNitaM bhadra! kimanyena AkhyAnakazravaNena? etad eva AtmIyakam AkhyAnakam apUrvaM nishrunnu| tena jalpitam 'etadapi kathaya / ' tataH karakalitakusumamAlA yathA jananI raajmaargmnupraaptaa| yathA valitA no punarapi yathA nagare mArgitA bahuzaH / / 1 / / mATe te jovA amane ghaNI utkaMThA che; to ApanI AjJAthI amo tyAM jaie. Avo temano nizcaya jANavAmAM AvatAM rAjAe temane anujJA ApI, eTale aMgarakSako sahita teo vahANa para gayA, tyAM jahAja joIne tyAM ja teo sUi gayA. rAtrinA pAchalA pahore jAgrata thai paraspara vAta calAvatAM nAnA bhAie moTA bhAine kahyuMhe bhrAta! ahIM rahetA koi rIte rAta khalAsa thatI nathI mATe kaMika apUrva kathA calAva." tyAre jyeSTha bhrAtAe jaNAvyuM- he bhadra! anya kathA sAMbhaLavAthI zuM? A ApaNuM ja apUrva AkhyAna te sAMbhaLa." te bolyo-"bhale e ja kahI saMbhaLAvo.' pachI moTo bhAI kahevA lAgyo ke hAthamAM puSpamALA laine mAtA rAjamArge gai, te pAchI na vaLI ane nagaramAM aneka prakAre zodhatAM paNa teno patto nalAgyo; (1) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 caturthaH prastAvaH jaha tAovi duhatto amhehiM samaM gao naIkUle / jaha paratIranirUvaNakaeNa salilaMmi ogADho / / 2 / / jaha sariyanIrapUrappavAhio duurdesmnnuptto| jaha amhe goulieNa goulaM pAviyA vivasA / / 3 / / jaha vuDDiM saMpattA, rAyaule jaha gayA tao amhe| rAyAvaloyaNatthaM jaha vinnAyA ya tAeNaM / / 4 / / jaha vA mahallakoUhaleNa etthAgayA tahA savvaM / akkhANayamappaNagaM uvaiTuM lahugabhAussa / / 5 / / yathA tAtaH api duHkhArttaH asmAbhyAM samaM gataH ndiikuulm| yathA paratIranirUpaNakRte salile avagADhaH ||2|| yathA sarinnIrapUrapravAhitaH dUradezamanuprAptaH / yathA AvAM gaukulikena gokulaM prAptau vivazau / / 3 / / yathA vRddhiM samprAptau rAjakule yathA gatau tataH AvAm / rAjA'valokanArthaM yathA vijJAtau ca tAtena / / 4 / / yathA vA mahAkautUhalena atrAgatau tathA srvm| AkhyAnakamAtmIyam upadiSTaM laghubhrAtaram / / 5 / / jethI duHkhArUM pitA paNa ApaNI sAthe nadI kAMThe gayA. tyAM sAmA tIre zodhavA jatAM pANImAM taNAyA (2) nadI pravAhamAM taNAtAM te dUra dezamAM pahocyAM evAmAM nirAdhAra banelA ApaNane govALIyo gokuLamAM lai yo. (3) tyAM ApaNe moTA thayA. pachI ekadA rAjAne jovA gayA, tyAM pitA-rAjAe ApaNane oLakhI lIdhA. (4) ahIM rahetAM moTA kautukathI ApaNe. ahIM AvyA.' e pramANe potAnI kathA teNe laghu bhrAtAne kahI. (5) Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrImahAvIracaritram ___ eyaM ca kahijjamANamAmUlAo nisuNiyaM samaggamavi samIvadesasaMThiyAe sIlamaIe / tao apuvvaM aNAikkhaNijjaM kevalamaNubhavagammaM niyasuyasAhiyavaiyaraparinnAyasamutthaharisapagarisamuvvahaMtI, samuccaromaMcuccAiyakaMcuyA, suyasiNehavasapagalaMtathaNamuhasuddhaduddhadhArA 'eha cirakAlapattagA puttagA! niyajaNaNiM gADhamAliMgahatti bhaNaMtI gayA tesiM paccAsannaM, niveio puvvvittNto| vinnAyA jettttputtenn| tao gADhaM kaMThamavalaMbiya ciravirahaduhAvegasUyagavisaMtulavayaNagabbhaM nibbharaM saputtAvi roviuM pvttaa| vinnAyaparamatyeNa muhattamettaM vilaMbiya samAsAsiyA kumaarpriynnenn| aha uggayaMmi diNayare pariyaNamajjhAo egeNa puriseNa turiyaM gaMtUNa bhaNio naravikkamo-'deva! tumha daiyA kumArehiM eyassa ceva nAvAvANiyassa jANavatte ptttti| tao harisabharanibbharahiyaeNa savimhayaM pucchio rAiNA eso-'bhadda! ko esa vuttNttotti?| teNavi saMjAyabhaeNa bhaNiyaM-'deva! viyarasu me abhayadANeNappasAyaM etacca kathyamAnam AmUlAd nizrutaM samagramapi samIpadezasaMsthitayA shiilmtyaa| tataH apUrvam, anA''khyeyaM, kevalamanubhavagamyaM nijasutakathitavyatikaraparijJAtasamutthaharSaprakarSamudvahantI, samuccaromAJcoccAyitakaJcukAH sutasnehavazapragalatstanamukhazuddhadugdhadhArA 'etaM cirakAlaprAptau putrau! nijajananIM gADham AliGgatam iti bhaNantI gatA tayoH pratyAsannam, niveditaH puurvvRttaantH| vijJAtA jyeSThaputreNa / tataH gADhaM kaNThamavalambya ciravirahaduHkhA''vegasUcakavisaMsthulavacanagarbha nirbharaM saputrA'pi rodituM prvRttaa| vijJAtaparamArthena muhUrtamAtraM vilambya samA''zvAsitA kumAraparijanena / atha udgate dinakare parijanamadhyAd ekena puruSeNa tvaritaM gatvA bhaNitaH naravikramaH 'deva! tava dayitA kumArAbhyAM etasyaiva nauvaNijaH yAnapAtre prAptA' iti| tataH harSabharanirbharahRdayena savismayaM puSTaH rAjJA eSaH 'bhadra! kaH eSa vRttAntaH?' iti| tenA'pi saJjAtabhayena e vAta mULathI pAsenA bhAgamAM rahela zIlavatIe badhI sAMbhaLI lIdhI, jethI akathanI ane kevaLa anubhavagamya, potAnA putroe kahela vAto jANavAmAM AvatAM apUrva harSa-prakarSane dhAraNa karatI, atyaMta romAMca pragaTatAM kaMcukI tUTI javAthI, sutasnehane lIdhe stanamAM dUdhadhArA vahetAM, 'cirakALe prApta thayelA he putro! tame Avo ane A tamArI jananIne gADha AliMgana karo." ema bolatI zIlavatI temanI pAse gaI ane teNe pUrvano vRttAMta nivedana karyo, jethI jyeSTha putre tene barAbara oLakhI lIdhI, eTale gADha kaMThe vaLagIne lAMbA vakhatanA viraha-duHkhanA vegathI gadgadita vacana thaI jatAM te potAnA putro sahita rovA lAgI. evAmAM paramArtha jANavAmAM AvatAM be ghaDI pachI kumAronA parijanoe tene zAMta karI. evAmAM sUryodaya thatAM parijanomAMnA eka puruSe tarata jaine naravikrama rAjAne nivedana karyuM- he deva! ApanI priyatamA, A vaNikanA vahANamAM kumArone maLI che." eTale bhAre harSa lAvI rAjAe Azcarya sAthe te vaNikane pUchyuM-"he bhadra! zI hakIkata che?" tyAre bhayabhIta thatAM te bolyo-"he deva! mane prathama abhayadAna ApavA maherabAnI karo ke jethI badho vRttAMta Apane jaNAvuM." rAjAe e vAta kabUla rAkhI, eTale prathamanA anurAgathI mAMDIne jahAjamAM ArohaNa, AkraMdana, pralobhana, devabhaya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 caturthaH prastAvaH jeNa jahA vittaM niveemi|' paDivannaM nariMdeNa | tao paDhamANurAgAo Arabbha jANavattArovaNakkaMdaNovalobhaNa-devayAbhesaNappamuho sAhio nIseso vuttNto| eyamAyanniUNa ya naravaiNA samaggadhaNa-jANavattasahio nivvisao ANatto so vaanniygo| sIlamaIvi devI kareNugAkhaMdhagayA, dhariyasiyachattA, cAmarehiM vIijjamANI, pae pae paDicchaMtI nayarajaNakayaM pUyAsakkAraM, ThANe ThANe viyaramANA dINANAhANa kaNagadANaM, pavesiyA paramavibhUIe niyayamaMdiraM / kArAvio pure aTThadivasio mahUsavo / aha NhaviyavilittAe, niyaMsiyAmalamahagghavatthAe, suyajuyalaparivuDAe, pamoyabharanibbharaMgIe sIlamaIe purao puvvaNubhUyaM kahaM kahateNa tIse ya haraNapamuhaM vittaMttaM nisuNamANeNa raNNA mAlAgArassa tassa pADalayanAmadheyassa saccariyamaNuvayAraM tahAvihaM sumariyaM jhtti| to bhaNiyA sIlamaI-'pie! piyAvihu na eriso hoi jArisao sa mahappA mAlAgAro sinnehpro|' bhaNiyaM sIlamaIe-'saccamiMNa bhaNitaM 'deva! vitara me abhayadAnena prasAdaM yena yathAvRttaM nivedyaami|' pratipannaM narendreNa / tataH prathamA'nurAgataH Arabhya yAnapAtrA''ropaNA'krandanopalobhana-devatAbhApayanapramukhaH kathitaH niHzeSaH vRttaantH| etadA''karNya ca narapatinA samagradhana-yAnapAtrasahitaH nirviSayaH AjJaptaH saH vaNik / zIlamatI api devI kareNukAskandhagatA, dhRtazvetachatrA, cAmarAbhyAM vIjayamAnA, pade pade pratIcchantI nagarajanakRtaM pUjAsatkAram, sthAne sthAne vitarantI dInA'nAthAnAM kanakadAnaM pravezitA paramavibhUtyA nijamandiram / kArApitA pure aSTadaivasikaH mahotsavaH / atha snApitaviliptAyAH nivasitA'malamahAya'vastrAyAH sutayugalaparivRttAyAH, paramapramodanirbharaGgAyA zIlamatyAH purataH pUrvAnubhUtAM kathAM kathayatA tasyAH ca haraNapramukhaM vRttAntaM nizruNvatA rAjJA mAlAkArasya tasya 'pATala nAmadheyasya saccaritamanupacAraM tathAvidhaM smRtaM jhttiti| tataH bhaNitA zIlamatiH 'priye! pitA'pi khalu na etAdRzaH bhavati yAdRzaH saH mahAtmA mAlAkAraH snehprH|' bhaNita zIlamatyA 'satyametad vigere badho vRttAMta teNe kahI saMbhaLAvyo; je sAMbhaLatAM rAjAe samagra dhana ane yAnapAtra sahita te vaNikane vidAya thavAnI anujJA ApI. pachI zIlavatIne hAthaNI para besArI, mAthApara zveta chatravALI, be cAmarothI vIMjhAtI pagale pagale lokonA pUjA-satkArane svIkAratI, sthAne sthAne dIna ane anAtha janone kanakadAna ApatI, potAnA rAjabhavanamAM dAkhala thai. rAjAe ATha divasa nagaramAM mahotsava karAvyo. pachI snAna, vilepanapUrvaka kiMmatI vastrone dhAraNa karatAM, tathA putra-yugalathI paravarela ane aMgamAM harSa-prakarSane dhAraNa karatI zIlavatI AgaLa pUrvAnubhUta kathA kahetAM ane tenA haraNa pramukhano vRttAMta sAMbhaLatAM, te pATalamALInuM anupama saccaritra tarataja rAjAnA smaraNamAM AvyuM. eTale teNe zIlavatIne jaNAvyuM- he priye! jevo mahApuruSa mALIe sneha batAvyo, tevo pitA paNa na hoi zake. zIlavatI bolI-"he nAtha e vAta satya che, mATe have samRddhi ApatAM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrImahAvIracaritrama nAha!, tA kuNa pasAyaM susamiddhiviyaraNeNaM mahANubhAvassa tassa tumN| phalameyaM ciya lacchIe nAha! saMjhabbharAgacavalAe jaM pUrijjaMti maNorahAo uvayArilogassa / ' iya soccA se vayaNaM raNNA saMdaNapurAu so sigdhaM | ANAviUNa Thavio coDayavisae mahArAo / / 1 / / dinno se bhaMDAro samappiyA kri-turNg-rh-johaa| kiM bahuNA? attasamo so'vi kao teNa naravaiNA / / 2 / / annadivase ya bhajjA-suyasameo naravikkamo mahayA riddhisamudaeNaM gao ujjANe / diTTho suurii| savvAyareNa paNamiUNa pasAhio smiihiysNpttiviyro| guruNA bhaNiyaM'mahArAya! erisakallANavallinibaMdhaNANi muNijaNacaraNasevaNANi / ' rAiNA ciMtiyaM-'aho nAtha! tasmAt kuru prasAdaM susamRddhivitaraNena mahAnubhAvAya tasmai tvm| phalametad eva lakSmyAH nAtha! sandhyA'bhrarAgacapalAyAH yad pUryante manorathAH upakArilokasya / ' iti zrutvA tasyAH vacanaM rAjJA syandanapurAt saH zIghram / AnIya sthApitaH coTakaviSaye mahArAjaH / / 1 / / dataH tasmai bhANDAgAraH samarpitAH kri-turg-rth-yoddhaaH| kiM bahunA? AtmasamaH so'pi kRtaH tena narapatinA / / 2 / / anyadivase ca bhAryA-sutasametaH naravikramaH mahatA RddhisamudAyena gataH udyaanm| dRSTaH sUriH / sarvA''dareNa praNamya prasAdhitaH samIhitasamprAptivyatikaraH / guruNA bhaNitaM 'mahArAja! etAdRzakalyANavallInibandhanAni munijncrnnsevnaani|' rAjJA cintitaM 'aho! amoghaM guruvacanam, aho! jinadharmasya maahaatmym| te mahAnubhAva para tame prasAda karo. he priyatama! upakArI janonA manoratha pUrAya, e ja saMdhyAnA vAdaLa samAna capaLa lakSmInuM phaLa che." e pramANe vacana sAMbhaLIne rAjAe te mALIne caMdana nagarathI tarata bolAvI lIdho ane tene coTaka dezano 2 janAvyo; (1) temaja tene hAthI, ghoDA, ratha, yoddhA tathA bhaMDAra pramukha ApatA potAnI samAna banAvI dIdho. (2) have ekadA potAnI bhAryA tathA putro sahita moTI samRddhipUrvaka rAjA udyAnamAM gayo. tyAM gurumahArAjanA darzana thatAM bhAre AdarapUrvaka praNAma karIne teNe ISTa-prAptino badho prasaMga gurumahArAjane kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM guru bolyA- he nareMdra! munijanonA caraNanI sevAthI AvAM aneka prakAranAM kalyANa thAya che.' rAjAe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 caturthaH prastAvaH amohaM guruvayaNaM, aho jiNadhammassa mAhappaM | savvahA dhanno'haM jassa me evaMviheNa muNiNAheNa samaM saMgamo jAo, evaM ca ciMtayaMteNa rannA uvajjiyaM sugaikappatarussa sammattassa biiyNti| guruNA bhaNiyaM-'mahArAya! paDivajjasu nicchaiyaM saMpai jiNadhammaM / ' rAiNA bhaNiyaM-'bhayavaM! dRDhamappamattuttamasattajaNajoggo jiNadhammo, kahamamhArisajaNA sakkaMti aNupAliuM? / ' guruNA nAyaM-ajjavi nihuro mohagaMThI, daDhanibaMdhaNA micchattavAsaNA, tivvANubaMdho visayapaDibaMdho, savaNamettA visesdhmmvttaa| tamhA jahAbhaddagattameva eyassa iNhimuciyaMti ciMtiUNa vutto so-'mahArAya! jai evaM tA pajjuvAsejja susAhuNo, pasaMsejjasu jiNadhammaM, aNumoejjasu tappaDivanne bhavvajaNe / ettiyametteNavi hohI daDhakammavigamo', 'evaM ti paDivajjiUNa gao rAyA stttthaannNmi| sarvathA dhanyaH ahaM yasya me evaMvidhena muninAthena samaM saGgamaH jaatH| evaM ca cintayatA rAjJA upArjitaM sugatikalpataroH samyaktvasya bIjam / guruNA bhaNitaM 'mahArAja! pratipadyasva naizcayikaM samprati jinadharmam / ' rAjJA bhaNitaM 'bhagavan! dRDhamapramattottamasattvajanayogyaH jinadharmaH, katham asmAdRzAH janAH zaknuvanti anupaalyitum?|' guruNA jJAtaM 'adyApi niSThuraH mohagranthiH, dRDhanibandhanA mithyAtvavAsanA, tIvrA'nubandhaH viSayapratibandhaH, zravaNamAtrA vizeSadharmavArtA / tasmAd yathAbhadrakatvameva etasya idAnImucitam-iti cintayitvA uktaH saH 'mahArAja! yadi evaM tadA paryupAssva susAdhUn, prazaMsa jinadharmam anumodasva tatpratipannAn bhavyajanAn / etAvanmAtreNA'pi bhaviSyati dRDhakarmavigamaH / ' 'evamiti pratipadya gataH rAjA svsthaanm| vicAra karyo ke-aho! gurunuM vacana amogha hoya che. aho! jinadharmano mahimA! aho! huM paNa sarvathA dhanya chuM ke jene AvA prakAranA guruno samAgama thayo. ema vicAra karatAM rAjAe sugatinA kalpavRkSarUpa samakitanuM bIja upArjana karyuM.' pachI guru bolyA-he rAjana! have nizcayathI jinadharmano svIkAra karo." rAjAe kahyuM- he bhagavan! e jinadharma to atyaMta apramatta janone yogya hoi zake. amArA jevA sAmAnya jano enuM pAlana kema karI zake?" AthI gurue jANI lIdhuM ke "adyApi mohagraMthi majabUta che, mithyAtvanI vAsanA bahu daDha che, viSayano pratibaMdha hajI tIvrAnubaMdhI che ane vizeSa dharmavArtA to zravaNamAtra che; mATe ene atyAre to bhadrakabhAva ja ucita che." ema dhArI gurue jaNAvyuM- he naranAtha! jo ema hoya to susAdhunI upAsanA karo, jinadharmanI prazaMsA ane jina dharmanA ArAdhaka bhavyajanonI anumodanA karo, ema karatAM paNa nikAcita karmano nAza thaze." eTale e guruvacana svIkArIne rAjA potAnA sthAne gayo. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrImahAvIracaritrama nippaccavAyamaule bhoge bhuMjeti pNcruuvevi| savvattha jAyakittI naravikkamanaravaI tAhe / / 1 / / sUrIvi dhammamagge Aroviya bhUri bhavvapANigaNe / sIsagaNasaMparivuDo nayarAu vihario bAhiM / / 2 / / paDiboheMto sUrovva bhavvakamalAiM vayaNakiraNehiM / kAlakkameNa patto jayaMtinayariM vihAreNa / / 3 / / uggahamaNujANAviya nayarIe bAhiM caMpagujjANe / saddhammakammaujjuyajaijaNasahio Thio bhaya / / 4 / / niSpratyapAyamatulAn bhogAn bhunakti paJcarUpAnapi / sarvatra jAtakIrtiH naravikramaNarapatiH tadA / / 1 / / sUriH api dharmamArge Aropya bhUrIn prANigaNAn / ziSyagaNasamparivRttaH nagarAd vihRtaH bahiH ||2|| pratibodhan sUryaH iva bhavyakamalAni vacanakiraNaiH / kAlakrameNa prAptaH jayantInagarI vihAreNa ||3|| avagraham anujJApya nagaryAH bAhiH campakodyAne / saddharmakarmodyutayatijanasahitaH sthitaH bhagavAn / / 4 / / tyAM pAMca prakAranA atula bhoga bhogavatAM naravikrama narapatinI kIrti sarvatra vistAra pAmI. (1) evAmAM bhavya prANIone dharma-mArge sthApana karatA AcArya mahArAje paNa potAnA ziSya-parivAra sahita tyAMcI vihAra yo. (2) mArgamAM sUryanI jema bhavyakamaLone potAnA vacana-kiraNothI pratibodha-vikAsa pamADatA sUri vihAra karatAM anuOM 4yaMtI nagarImA poya. (3) tyAM rAjA pAse avagrahanI rajA lai, nagarInI bahAra caMpakodyAnamAM dharma-karmamAM tatpara evA sAdhuo sahita te 2. (4) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH jAyA pure pasiddhI siddhaMtavisArao jahA sUrI / iha Agautti tAhe vaMdaNavaDiyAe nayarijaNo ||5|| aMteureNa sahio hari - kari-raha- johavUhaparikiNNo / narasiMhabhUminAhovi Agao sUripAsaMmi ||6|| jummaM / sAyaramaha viNamaMtuttimaMgamaNimauDalIDhapayapIDhaM / paNamiya muNijaNasahiyaM gurumuvaviTTho dharaNivaTThe ||7|| saMsArAsArayAgabbhA, tao saddhammadesaNA / guruNA kAumADhattA, mohavidvaMsakAriNI / / 8 / / jAtA pure prasiddhiH siddhAntavizAradaH yathA sUriH / iha AgataH iti tadA vandanavRttitayA nagarIjanaH || 5 || antaHpureNa sahitaH hari - kari-ratha-yodhavyUhaparikIrNaH / narasiMhabhUminAthaH api AgataH sUripArzve / / 6 / / yugmam / sAdaramatha vinamaduttamAGgamaNi-mukuTalIDhapAdapITham / praNamya munijanasahitaM gurumupaviSTaH dharaNipRSThe ||7|| saMsArA'sAratAgarbhA tataH saddharmadezanA / guruNA kartumArabdhA mohavidhvaMsakAriNI / / 8 / / 481 eTale nagarImAM prasiddhi thai ke-'siddhAMtanA saMpUrNa jANanAra AcArya ahIM padhAryA che.' jethI nagaranA loko ane narasiMha rAma pe| ga, azva, ratha, yodhA tebhaSTha aMtaHpura sahita AyArya pAse Avyo. ( 4, 9) tyAM munio sahita (potAnA) namatA mastakanA maNimaya muguTathI sparzelI pAdapITha che jenI tevA AcAryane bhAre vinayathI paMcAMga namaskAra karI te pRthvIpITha para beTho (7) eTale guru mahArAje saMsAranI asAratA batAvanArI mohano dhvaMsa karanArI dharmadezanAno prAraMbha Dayo- (8) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 zrImahAvIracaritram jahA-valayAsiMdhunimmaggavaDabIyaM va dullahaM / ko mANusattaM saMpappa, pamAejja viyakkhaNo? ||9|| ___ khaNo'vi nAukammassa, jAi jennaavinnssro| teNesa mucchio loo, niruvviggo kahaM bhave? ||10|| bhavejja ko'vi kiM dhImaM, niddaakrnnlaalso| maMdire havvavAhuggajAlAmAlApalIvie? ||11 / / viese suhagammevi, sappAheo pytttti| dugge'Nate bhavaTThANe, je na kiMpi samIhae / / 12 / / hae se niyabuddhIe, ThANe ThANe visiiyi| anne sokkhe na pAvei, siddhi saddhammasaMbale / / 13 / / jummaM / yathA- valayasindhunimagnavarabIjamiva durlbhm| kaH mAnuSatvaM samprApya pramAdyati vicakSaNaH? / / 9 / / kSaNo'pi nA''yuHkarmaNaH yAti yenaa'vinshvrH(rtaaN?)| tena eSaH mUrchitaH lokaH, nirudvignaH kathaM bhavet? / / 10 / / bhavet ko'pi kiM dhImAn nidrAkaraNalAlasaH / mandire havyavAhograjvAlAmAlApradIpite / / 11 / / videze sukhagamye'pi sapAtheyaH prvrtte| durge'nante bhavasthAne, ye na kimapi samIhante / / 12 / / hatAH te nijabuddhyA, sthAne sthAne vissiidnti| anyAni saukhyAni na prApnuvanti, siddhiH saddharmazambale / / 13 / / yugmam / mahAsAgaramAM magna thayela vaTabIjanI mAphaka durlabha manuSyatva pAmIne kyo vicakSaNa puruSa pramAda kare? (9) AyukarmanI eka kSaNa paNa avinazvara banatI nathI, tethI karIne A mUchita loka udvega rahita kema thAya? (10) agninI tIvra vALAthI banI rahelA makAnamAM zuM koi buddhizALI nidrA karavAmAM pramAdI bane kharo? (11) sukhe jai zakAya evA videzamAM jatAM paNa loko bhAtuM laine nIkaLe che, to vikaTa ane anaMta saMsAranI musApharImAM je loko bhAtu letA nathI, te potAnI buddhithI pratighAta pAmatAM pagale pagale sadAya che, paNa kAMi sukha pAmI zakatA nathI; sudharmarUpa zaMbalavALA bhavyo siddhine pAme che. (12, 13) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 caturthaH prastAvaH baleNa teNa kiM kajjaM?, kiM vA teNa dhaNeNavi?| na jaM saddhammamaggassa, uvayAre nijujjai? ||14 / / jaejja savvahA dhamme, pmaayprihaaro| jIvaghAyanivittimi, pavittimi suhesu ya / / 15 / / suyAimohasaMbaddhA, pAvaM kuvvaMti paanninno| teNa pAveNa saMtattA, nivaDaMti aho-gaI / / 16 / / gaiMdA iva bajhaMti, joNilakkhesu nnegso| kiM kiM dukkhaM na pekkhaMti, te tikkhamaviyakkhaNA? ||17 / / balena tena kiM kAryam, kiM vA tena dhnenaa'pi| na yat saddharmamArgasya upacAre niyujyate / (14 / / yateta sarvathA dharme pramAdaparihArataH / jIvaghAtanivRttau pravRttau zubheSu ca / / 15 / / sutAdimohasambaddhAH pApaM kurvanti prANinaH / tena pApena santaptAH nipatanti adhogatim / / 16 / / gajendrAH iva badhyante yonilakSeSu naikshH| kiM kiM duHkhaM na prekSante te tIkSNam avicakSaNAH / / 17 / / tevA baLathI ke dharmathI paNa zuM ke je saddharmanA upacAra-upakAramAM kAma na Ave? (14) mATe pramAda choDIne jIvahiMsA vinAnA ane zubha pravRttivALA dharmamAM sadA tatpara rahevuM, (15) putrAdinA mohamAM phasAyelA prANIo pApa kare che ane te pApathI duHkhI teo durgatimAM jAya che. (17) gajeMdronI jema te ajJajano anekavAra jIvAyonimAM baMdhAya che, temaja zuM zuM tIkSNa duHkha pAmatA nathI? (17) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrImahAvIracaritrama tamhA evaM nAuM jaidhammaM savvahA samAyaraha / eso khu tivvaduhajalaNasamaNaghaNavarisaNasamo jaM / / 18 / / saggApavaggamaMdirarohaNanisseNidaMDasAriccho / kammubbhaDaviDavivihADaNekkadhArukkaDakuhADo / / 19 / / acireNa dinnanissesasAranisseyaso suhtthiihiN| aNusariyavvo sammaM susattijuttehiM sattehiM / / 20 || tigN| rannA bhaNiyaM 'bhayavaM! jaM tubbhe vayaha taM pavajjAmi / jAva niyarajjabhArappaNeNa sutthaM karemi jaNaM' / / 21 / / tasmAd evaM jJAtvA yatidharmaM sarvathA samAcara / eSaH khalu tIvraduHkhajvalanazamanaghanavarSaNasamaH yad / / 18 / / svargA'pavargamandirarohaNanizreNIdaNDasadRzaH / karmodbhaTaviTapivighaTanaikadhArotkaTakuThAraH / / 19 / / acireNa dattaniHzeSasAraniHzreyAn sukhArthibhiH / anusartavyaH samyak suzaktiyuktaiH sattvaiH / / 20 || trikam / rAjJA bhaNitaM 'bhagavan ! yad tvaM vadasi tat prapadye / yAvad nijarAjyabhArA'rpaNena susthaM karomi janam / / 21 / / ema samajIne sarvathA yatidharmano Adara karo, kAraNake e tIvra duHkhAgnine zAMta karavAmAM jaLadharanI dhArA samAna cha. (18) vaLI e svargamokSamaMdire ArohaNa karavA nisaraNI samAna, temaja karmarUpa vRkSone chedavAmAM tIkSNa kuhADA samAna cha. (18) vaLI alpakALamAM e anupama mokSa ApanAra che; mATe sukhArthI tathA zaktiyukta janoe avazya AdaravA saya . (20) e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo-"he bhagavan! sau prathama mArA rAjyano bhAra soMpIne huM lokone svastha karuM pachI tame je pramANe kaho cho, te rIte huM avazya cAritra laiza." (21) Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH guruNA bhaNiyaM 'juttaM eyaM tumhaM bhavekkabhIyANaM / nivviggaM kuNaha lahuM cayaha pamAyaM payatteNa / / 22 / / 485 aha guruM paNamiUNa gao rAyA sabhavaNaM / kayamaNaMtarakaraNijjaM / AhUyA maMtiNo / kahio niyyaabhippaao| avagao maMtIhiM / etthaMtare samAgayA kumAracArovalaMbhanimittaM puvvapesiyA gUDhapurisA / paNamio tehiM rAyA / niveio nayaraniggamAo Arabbha jayavaddhaNapurarajjalAbhapajjaMto savvo kumAravuttaMto / tuTTho rAyA, dinnaM ca ciMtiyAirittaM tesiM vittN| pesiyA ya kumArANayaNanimittaM buddhisAgarapamuhA maMtiNo / aNavarayappayANaehiM pattA ya te jayavaddhaNapuraM / naravikkamovi nAUNa tesimAgamaNaM sapirayaNo niggao abhimuho / pavesiyA vaDDhavicchaDDeNaM, kayA jaNaganivvisesA paDivattI, puTThA ya uciyasamae aagmnnppojnnN| guruNA bhaNitaM 'yuktametat tava bhvaikbhiitsy| nirvighnaM kuru laghu tyaja pramAdaM prayatnena / 22 / / atha guruM praNamya gataH rAjA svabhavanam / kRtam anantarakaraNIyam / AhUtAH mantriNaH / kathitaH nijaa'bhipraayH| avagataH mantribhiH / atrAntare samAgatAH kumAracAropalambhanimittaM pUrvapreSitAH guuddhpurussaaH| praNataH taiH raajaa| niveditaH nagaranirgamataH Arabhya jayavardhanapurarAjyalAbhaparyantaH sarvaH kumaarvRttaantH| tuSTaH rAjA, dattaM ca cintitA'tiriktaM teSAM vittam / preSitAH ca kumArA''nayananimittaM buddhisAgarapramukhAH mntrinnH| anavarataprayANakaiH prAptAH ca te jayavardhanapuram / naravikramaH api jJAtvA teSAmA''gamanaM saparijanaH nirgataH abhimukhm| praveSitAH mahAvicchardena, kRtA janakanirvizeSA pratipattiH, pRSTAH ca ucitasamaye guru bolyA-'bhavabhIru evA tama jevAone e yukta che. tame vighna na thAya tema e kAma satvara karo ane prayatnapUrvaka pramAdano tyAga karo.' (22) gurune namIne rAjA potAnA AvAsamAM gayo. tyAM yogya kartavya karIne teNe maMtrIone bolAvI potAno abhiprAya jaNAvyo, je maMtrIoe samajI lIdho. evAmAM pUrve kumArane zodhavA mATe je gupta puruSone mokalyA hatA, temaNe AvI, praNAma karIne nagaranA nirgamanathI mAMDIne jayavardhana nagaranA rAjyanI prApti sudhIno kumArano badho vRttAMta rAjAne kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM rAjA bahuja saMtuSTa thayo ane temane kalpanA karatAM adhika dhana ApIne saMtuSTa karyA. pachI rAjAe kumA2ne lAvavA mATe buddhisAgara pramukha maMtrIone mokalyA. teo satata prayANa karatA jayavardhana nagare pahoMcyA. temanuM Agamana jANavAmAM AvatAM navikrama parijana sahita temanI sanmukha AvI, moTA ADaMbarathI temane praveza karAvyo. potAnA pitA samAna teNe temano Adara-satkAra karyo ane prasaMge AgamananuM prayojana pUchatAM temaNe nivedana karyuM ke-'he kumAra! rAjAne dIkSA levAnI icchA che, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrImahAvIracaritram niveiyaM tehiM jahA-'pavvajjApaDivajjaNAbhilAso rAyA, tumaMmi niyarajjabharArovaNamaNoraho ya devassa, ao tumhANayaNanimittaM pesiymhi|' imaM soccA takkhaNameva tattha rajje jeThThaputtaM ThaviUNa samagganiyakhaMdhAvArasameo calio naravikkamo samaM maMtIhiM / kAlakkameNa patto jyNtinyriprisrN| vinnAyatadAgamaNo dUraM saMmuhamAgao narasiMhanaravaI samaM caMpagamAlAe deviie| tao dUrAo ceva naravikkamo jaNagamAgacchaMtaM pecchiUNa harisupphullaloyaNo uyariUNa karivarAo maMtijaNasameo gaMtUNa nivaDio calaNesu jaNayassa jaNaNIe ya, tehivi ciradasaNuppannANaMdasaMdiracchehiM gADhamAliMgiUNa nivesio niyaucchaMge, puTTho ya sriiraaroggyN| khaNaMtare ya paviThThAiM niymNdirN| patthAve puTTho naravaiNA naravikkamo purIgamaNakAlAo Arabbha puvvviyrN| sAhio naravikkameNa smttho'vi| evaM ca cirakAladasaNasamubbhavasuhasaMdohamaNuhavaMtANa gayA kaivi vaasraa| aagmnpryojnm| niveditaM taiH yathA 'pravrajyApratipattyAbhilASaH(SavAn?) rAjA, tvayi nijarAjyabhArA''ropaNamanorathaH ca devasya, ataH tavA''nayananimittaM preSitAH vayam / ' idaM zrutvA tatkSaNameva tatra rAjye jyeSThaputraM sthApayitvA samagranijaskhandhAvArasametaH calitaH naravikramaH samaM mantribhiH / kAlakrameNa prAptaH jyntiingriiprisrm| vijJAtatadA''gamanaH dUraM sammukhamA''gataH narasiMhanarapatiH samaM campakamAlayA devyA / tataH dUrataH eva naravikramaH janakam AgacchantaM prekSya harSotphullalocanaH avatIrya karivarAd mantrijanasametaH gatvA nipatitaH caraNayoH janakasya jananyAH c| tAbhyAmapi ciradarzanotpannA''nandasyandamAnA'kSAbhyAM gADham AliGgya niveSitaH nijotsaGge, pRSTazca zarIrA''rogyam / kSaNAntare ca praviSTAH nijamandiram / prastAve pRSTaH narapatinA naravikramaH puragamanakAlAd Arabhya pUrvavyatikaram / kathitaH naravikrameNa samasto'pi / evaM ca cirakAladarzanasamudbhavasukhasandohamanubhavatAm gatAni kiyantyapi vaasraanni| jethI te tamane rAjyabhAra ApavA dhAre che; mATe tamane tyAM teDI javA nimitte amane mokalyA che.' ema sAMbhaLatAM tarataja potAnA moTA putrane rAjya para besArI samagra senA sahita te maMtrIo sAthe cAlyo ane anukrame jayaMtI nagarInI sImAmAM AvI pahoMcyo. eTale tenuM Agamana jANavAmAM AvatAM narasiMha rAjA caMpakamAlA rANI sahita jhaDapathI tenI sAme Avyo. tyAM dUrathI potAnA tAtane Avato joi bhAre praharSa pAmI dUrathI ja hAthI parathI nIce utarI, maMtrIo sahita jaine te mAtApitAnA page paDyo. lAMbA vakhatanA darzanathI AnaMda pAmatA mAtApitAe tene gADha AliMgana ApIne potAnA utsaMgamAM besAryo. rAjAe kumArane zarIra-Arogya pUchayuM ane kSaNavAre teo badhAM potAnA AvAsamAM pahoMcyA. pachI prastAva rAjAe nagarIthI nIkaLyA pachIno badho vRttAMta kumArane pUchatAM kumAre te badho kahI saMbhaLAvyo. ema lAMbA vakhatanA darzanathI utpanna thatA harSane anubhavatAM temanA keTalAka divaso cAlyA gayA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 caturtha: prastAvaH annadiyahe ya bhaNio rAiNA naravikkamo - 'putta! puvvapurisapavittiyavattiNIparipAlaNeNa ussiMkhalajaNatADaNeNa ya ettiyaM kAlaM jAva mae pAliyaM rajjaM / iyANiM puNa mamAhiMto sarIrabaleNa ya, punnapagariseNa ya, vikkameNa ya samattho tumaM, tA aMgIkaresu rajjamahAbharaM, parivAlesu puvvapavAheNa jaNavayaM / ahaM puNa puvvapurisAyariyaM dhammamaggaM aNucarissAmi / ' kumAreNa bhaNiyaM-'tAya! viramaha imAo ajjhvsaayaao| tumha daMsaNussuo cirakAleNa ahmihmaago| navi ya ajjavi esa patthAvo patthuyavatthussa / nivasaha tAva sagehe cciya kaivaya vrisaaiN|' rAiNA bhaNiyaM vaccha! kiM na pecchasi jAyavimalapaliyasaMgamuttimaMgaM ?, na vA nirUvesi visaMThulasayalaTThi sarIralaTThi ?, na nirikkhasi thevapayAsevi calaMtiM daMtapaMtiM ?, na vibhAvesi vatthuviloyaNAbaliyaM loyaNajuyalaM ?, na kalayasi valipaDalasaMtayaM sarIrattayaM?, na vA muNasi samatthakajjAsAhaNajAyasaMdehaM dehaM ? evaM ca pacchimadisAvalaMbi biMbaM va anyadivase ca bhaNitaH rAjJA naravikramaH 'putra! pUrvapuruSapravarttitavartanIparipAlanena ucchuGkhalajanatADanena ca etAvat kAlaM yAvad mayA pAlitaM rAjyam / idAnIM punaH madapi zarIrabalena ca, puNyaprakarSeNa ca, vikrameNa ca samarthaH tvaM, tasmAd aGgIkuru rAjyamahAbhAram, paripAlaya pUrvapravAheNa janapadam / ahaM punaH pUrvapuruSA''caritaM dharmamArgam anucariSyAmi / ' kumAreNa bhaNitaM 'tAta! virama asmAd adhyavasAyAt / tava darzanotsukaH cirakAlena aham iha aagtH| nA'pi ca adyApi eSaH prastAvaH prastutavastunaH / nivasa tAvat svagRhe eva katipayAni vrssaanni|' rAjJA bhaNitaM 'vatsa! kiM na prekSase jAtavimalapalitasaGgam uttamAGgam ? / na vA nirUpayasi visaMsthulasakalA'sthi zarIrayaSTim ? / na nirIkSase stokaprayAse'pi calantIM dantapaGktim? / na vibhAvayasi vastuvilokanA'balaM locanayugalam ? / na kalayasi valipaTalasatkaM zarIratvam ? / na vA jAnAsi samastakAryA''sAdhanajAtasandehaM deham ? / evaM ca pazcimadigavalambi bimbam iva raveH, rajanIvirAmamalinaM eka divase rAjAe naravikramane kahyuM-'he putra! pUrva puruSoe pravartAvela mArganuM pAlana karatAM ane zaTha janone zikSA karatAM ATalo kALa meM rAjya pALyuM, paraMtu atyAre mArA karatAM za2I2-baLe puNya-prakarSe tathA parAkramamAM tuM adhika samartha hovAthI rAjyano mahAbhAra svIkAra. pUrva-pravAha pramANe dezanuM rakSaNa kara ane huM pUrva puruSonA dharmamArge pravartIza.' kumAra bolyo-'he tAta! e vicArathI virAma pAmo. tamArA darzanano utsuka huM lAMbA kALe ahIM Avyo chuM, jethI atyAre e prastuta kAryano prasaMga nathI. hAla to tame amuka varasa gha2vAsamAM raho.' rAjAe kahyuM-'he vatsa! zveta kezathI vyApta A mastakane joto nathI zuM? A hADapiMjara jevA zarIrane kema avalokato nathI? alpa cAvatAM paNa A daMta-paMkti kaMpatI rahe che, daSTithI vastu jovAnuM kAma thatuM nathI, AkhA zarIre karacalI vyApta che; temaja samasta kAma sAdhavAmAM deha paNa azakta banela che. he putra! mArI AvI sthiti zuM tuM sAkSAt joi zakato nathI? ema pazcima dizAmAM pahoMcela ravibiMba ane prabhAtanA zazimaMDaLa samAna. atyaMta Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 zrImahAvIracaritrama raviNo, rayaNIvirAmamaliNaM maMDalaM va sasiNo, gADhajarattaNapattaM pattaM va taruNo jAyasUratthamaNasaMbhAvaNaM vaNaM va kamalANa, pabbhaThThalaThThapuvvasohaM appANappANa-mavaloiUNa kahaM khaNamavi gehe vasAmi? / tA muyasu paDibaMdha, paDivajjasu mama vayaNaM, bhavasu dhmmshaao|' tao tAyanicchayamuvalabbha naravikkamo aNaNubhUyapuvvadukkhakkaMto vajjatADio iva, leppaghaDio iva, pattharukkIrio iva cittalihio iva khaNaM ThAUNa bADhaM roviuM pvtto| samAsAsio ya rannA komalavayaNehiM, paDivanno ya teNa mahAkaTThaNa rjjaabhiseo| samAgae ya pasatyavAsare savvasAmaggIe maMti-sAmaMta-mittayappamuhamahAjaNasamakkhaM nivesio naravikkamo niyysiihaasnnNmi| kao aTThottarakalasasaeNaM mahAvibhUIe raayaabhiseo| paNamio ya rannA maMDalAhiva-purapahANaloyapariyarieNa, bhaNio ya savvAyareNa 'vaccha! jaivi nayaviNaya-saccAiguNagaNamaNimahoyahI tumaM tahavi kiMpi bhaNejjasi / esA hi rAyalacchI maNDalam iva zazinaH, gADhajaratvaprAptaM patramiva taroH, jAtasUryAstamana-sambhAvanaM vanamiva kamalAnAm prabhraSTalaSTapUrvazobhamaprANamAtmAnamavalokya kathaM kSaNamapi gRhe vasAmi? / tasmAd muJca pratibandham, pratipatsva mama vacanam, bhava dharmasahAyaH / tataH tAtanizcayam upalabhya naravikramaH ananubhUtapUrvaduHkhA''krAntaH vajratADitaH iva, lepyaghaTitaH iva, prastarotkIrNaH iva, citralikhitaH iva kSaNaM sthitvA bADhaM rodituM pravRttaH / samAzvAsitaH ca rAjJA komalavacanaiH, pratipannazca tena mahAkaSTena rAjyAbhiSekaH / samAgate ca prazastavAsare sarvasAmagryA mantri-sAmanta-mitrapramukhamahAjanasamakSaM niveSitaH naravikramaH nijakasiMhAsane / kRtaH aSTottarakalazazatena mahAvibhUtyA rAjyAbhiSekaH | praNatazca rAjJA maNDalAdhipa-purapradhAnalokaparivRttena, bhaNitazca sarvA''dareNa 'vatsa! yadyapi nyAya-vinaya-satyAdiguNagaNamaNimahodadhiH tvaM tathApi kimapi bhnnyse| eSA khalu rAjalakSmIH apaTamandhatvam, amadyapAnaM madajananam, sUrya-zazadharakaraprasarA'sAdhyam andhakAram / tasmAt tathAkathamapi jIrNa thayela vRkSanA patratulya tathA asta pAmelA sUryanA vakhate saMkoca pAmatA kamaLavana samAna, pUrvanI zobhA naSTa thatAM potAnA zarIranI astavyasta avasthA sAkSAt joyA chatAM huM eka kSaNavAra paNa gharamAM kema rahI zakuM? mATe evo Agraha mUkI de, mAruM vacana mAnya rAkha ane dharmamAM sahAya karanAra thA. eTale tAtano nizcaya jANI, pUrve kadI na anubhavela du:khathI dabAtAM jANe vajathI marAyo hoya, jANe lepathI ghaDAyela hoya, jANe pattharamAM kotarAyelA hoya athavA jANe citramAM AlekhAyela hoya tema kSaNavAra sthira besIne te atyaMta rovA lAgyo; eTale rAjAe komaLa vacanothI tene zAMta karyo. kumAre mahAkaSTa rAjyAbhiSeka kabUla karyo. pachI prazasta divasa AvatAM sarva sAmagrI sahita maMtrI, sAmaMta, mitra pramukha mahAjana samakSa rAjAe naravikramane potAnA siMhAsana para besAryo ane eka so ATha kaLazovaDe mahAvibhUtipUrvaka rAjyAbhiSeka karyo. eTale sAmaMto tathA nagaranA pradhAna jano sahita rAjAe tene praNAma karyA. pachI rAjAe bhAre AdarapUrvaka tene zikhAmaNa ApatAM jaNAvyuM ke-"he vatsa! jo ke tuM pote nyAya, vinaya, satyAdi guNagaNarUpa maNiono bhaMDAra-mahAsAgara che, tathApi kaMika tane zikhAmaNa Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 caturthaH prastAvaH apaDamaMdhattaNaM, amajjapANaM mayajaNaNaM, sUra-sasaharakarappasarAsajjhamaMdhayAraM / tA tahAkahaMpi vaTTijjAsi jahA na mailijjai sasaharadhavalaM niyakulaM, jahA na khaMDijjai dUrapparUDho payAvapAyavo, jahA na pamilAyai nIikamaliNI, jahA na ussiMkhalIhavaMti khalA, jahA na viraccaM(jjaM?)ti payaiNo, jahA karabharehiM na pIDijjai jaNavautti / evaM ca vaTTamANassa putta! ihaloe icchiyA hohiMti sayalavaMchiyatthasiddhIo, kimaMga puNa prloetti?|' evaM sikkhaviUNa narasiMdhanaravaI paTThio smNtbhddsuurismiivNmi| tao pauNAviyA naravikkamanaravaiNA sahassavAhiNI sibigA se nikkhmnnnimittN| kayamajjaNovayAro savvAlaMkAravibhUsio samArUDho tattha nrsiNhnrvii| ukkhittA pavarAbharaNavibhUsiyasarIrehiM suinevatthehiM pavarapurisehiM sibigaa| tao dijjaMtehiM mahAdANehiM, vajjaMtehiM cauvvihAujjehiM, paDhaMtehiM mAgahasatthehiM, gAyaMtehiM gAyaNehiM maMgalamuharamuhIhiM nayaranArIhiM, paNaccirAhiM vaya'se yathA na malinIyate zazadharadhavalaM nijakulam, yathA na khaNDyate dUraprarUDhaH pratApapAdapaH, yathA na pramlAyate nItikamalIni, yathA na ucchRGkhalIbhavanti khalAH, yathA na virajyate prakRtijanaH, yathA karabharaiH na pIDyate janapadaH iti / evaM ca vartamAnasya putra! ihaloke iSTAH bhavanti sakalavAJchitArthasiddhayaH, kiM punaH paraloke? / ' evaM zikSayitvA narasiMhanarapatiH prasthitaH samantabhadrasUrisamIpam / tataH praguNIkAritA naravikramanarapatinA sahasravAhinI zibikA tasya niSkramaNanimittam / kRtamajjanopacAraH sarvA'laGkAravibhUSitaH samArUDhaH tatra narasiMhanarapatiH / utkSiptA pravarA''bharaNavibhUSitazarIraiH zucinepathyaiH pravarapuruSaiH shibikaa| tataH dIyamAnaiH mahAdAnaiH, vAdyamAnaiH caturvidhA''todyaiH, paThadbhiH mAgadhasAthaiH, gAyadbhiH gAyanaiH maGgalamukharamukhAbhiH nagaranArIbhiH, pranRtyadbhiH vAravilayAbhiH mahAvibhUtyA nirgataH nagaryAH / prAptaH ApavAnI jarUra che. A rAjyalakSmI paDala vinAnA aMdhatvarUpa, madyapAna vinA madajanaka ane sUrya-caMdranA kiraNone asAdhya aMdhakArarUpa che; mATe tAre evI rIte vartavuM ke caMdramA samAna dhavala kuLane kalaMka na lAge, lAMbA vakhatathI sateja thayela pratApa-vRkSa khaMDita na thAya, nIti-kamalinI karamAya nahi, zaTha puruSo ucchaMkhala na bane, prajA virakta na thAya tathA bhAre karanA bhArathI jema deza na paDAya. he putra! e pramANe vartatAM A lokamAM tane samasta vAMchita siddhi icchA pramANe thaze ane paraloka sudharaze, temAM to zaMkA ja zI?' ema putrane zikhAmaNa ApIne narasiMha rAjA sAmaMtabhadrasUri samIpe cAlyo. eTale naravikrama rAjAe tenA niSkramaNa nimitte eka hajAra mANaso upADe tevI zibikA taiyAra karAvI. pachI snAna-majjanAdika karI, sarva alaMkArothI bhUSita thai narasiMha bhUpAla tenA para ArUDha thayo, tyAM pravara bhUSaNa-bhUSita ane pavitra vastradhArI baliSTha puruSoe te zibikA upADI. eTale mahAdAna devAmAM AvatAM, cAra prakAranA vAjIMtra vAgatAM, mAgadhajano stuti paDhatAM, gavaiyAonuM gAyana cAlatAM, nAgarAMganAonA maMgalagItanA dhvani thatAM ane vArAMganAonuM nRtya pravartatAM mahAvibhUtipUrvaka narasiMha rAjA nagarInI bahAra nIkaLI AcArya pAse gayo ane zibikA parathI nIce utarI, traNa pradakSiNA ApI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrImahAvIracaritram vAraviliyAhiM mahAvibhUIe niggao nyriio| patto sUrisagAsaM / oyariUNa sibigAo tipayAhiNapuvvaM paDio gurucalaNesu bhAlayalaghaDiyakarasaMpuDeNa bhaNio gurU tao raNNA / 'bhayavaM! tAyasu iNDiM jiNiMdadikkhApayANeNa' ||1|| paDivannaMmi ya guruNA puvvuttaradisi smujjhiyaahrnno| eganiyaMsiyavattho pasaMtavaDhaMtasuhaleso / / 2 / / siddhaMtabhaNiyajuttIe tattha sUrIhiM gAhio sammaM / pavvajjaM niravajjaM kammamahAselavajjasamaM / / 3 / / bhaNio ya jahA 'bhaddaya! esA saMsArasiMdhunAvavva / tumae gahiyA dikkhA tA sammaM ujjamijjAsu / / 4 / / sUrisakAzam / avatIrya zibikAtaH tripradakSiNApUrvaM patitaH gurucaraNayo: bhAlatalaghaTitakarasampuTena bhaNitaH guruH tataH raajnyaa| 'bhagavan! trAyasva idAnIM jinendradIkSApradAnena' / / 1 / / pratipanne ca guruNA pUrvottaradizi samujjhitA''bharaNaH / ekanivasitavastraH prazAntavardhamAnazubhalezyaH / / 2 / / siddhAntabhaNitayuktyA tatra sUribhiH grAhitaH samyak / pravrajyAM niravadyAM karmamahAzailavajrasamAm / / 3 / / yugmam / bhaNitazca yathA 'bhadraka! eSA saMsArasindhunauH iva / tvayA gRhItA dIkSA tasmAt samyag udyatasva / / 4 / / te gurunA page paDyo ane lalATa para aMjali joDI gurune kahevA lAgyo ke "he bhagavan! jenI dIkSA ApI have bhArI uddhAra 42.' (1) eTale guru mahArAje te vacana svIkAratAM, izAnakhUNe AbharaNo utArI, eka vastra dhArI, zAMtabhAve zubha lezyA vRddhi pAmatAM narasiMha narapatine siddhAMtamAM kahela yukti pramANe karma-mahAparvatane toDavAmAM ja samAna evI nirdoSa dIkSA vidhipUrvaka ApI (23) ane zikSA ApatAM jaNAvyuM ke-"he bhadra! saMsAra-sAgaramAM nAva samAna teM A pravrajyA dhAraNa karI che, mATe 12 / 52 sadhama 424. (4) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH mA kAhisi khaNamekkaMpi pAvamittehiM duhanimittehiM / saMsaggiM dukkhehiM visayakasAehiM saha bhadda ! ||5|| evaM caMkamiyavvaM bhottavvaM evameva saiyavvaM / evaM bhAseyavvaM iccAi niveiyaM guruNA / / 6 / / saMmaM saMpaDivajjiya chaTThaTThamakhamaNakaraNakhINaMgo / appaDibaddhavihAraM vihariya' gAmAgarAIsu / / 7 / / ahigayajaidhammavihI vihiyANuTThANaniccatalliccho / lacchivva saMjamaM rakkhiUNa nimmahiyakammaMso ||8|| so mokkhapayaM patto naravikkamanaravaIvi tassa suo| uvabhuMjiya rajjadugaM niyayapae Thaviya puttaM ca / / 9 / / mA kariSyase kSaNamekamapi pApamitraiH duHkhanimittaiH / saMsargI duHkhaiH viSayakaSAyaiH saha bhadra! ||5|| evaM caGkramitavyaM bhoktavyam evameva zayitavyam / evaM bhaSitavyam' ityAdi niveditaM guruNA / / 6 / / samyag pratipadya SaSThA'STama-kSapaNakaraNakSINAGgaH / apratibaddhavihAraM vihRtya grAmA''karAdiSu / / 7 / / adhigatayatidharmavidhiH vihitA'nuSThAnanityatallipsaH / lakSmIH iva saMyamaM rakSayitvA nirmathitakaryAMzaH ||8 || saH mokSapadaM prAptaH naravikramanarapatiH api tasya sutaH / upabhujya rAjyadvayaM nijapade sthApya putraM ca / / 9 / / 491 he bhadra! duHkhanA kAraNarUpa tathA pApamitra evA viSaya-kaSAyono eka kSaNa paNa saMparka karIza nahi. (4) sadA upayogapUrvaka cAlaje, A pramANe AhAra karaje, A pramANe zayana karaje ane A pramANe bolaje.' e rIte gurue Apela zikSA svIkArI, chaThTha, aThThama ane mAsakhamaNathI zarIra kSINa karatAM, gAma, khANAdika pratye apratibaddhapaNe vicaratAM, yatidharmanA vidhino saMpUrNa abhyAsa karI, zAstramAM batAvela anuSThAnamAM tallIna banI, lakSmInI jema saMyamanI rakSA karatAM sarva karmane khapAvI narasiMha muni mokSapadane pAmyA. temaja naravikrama rAjA paNa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 zrImahAvIracaritrama pAviyasammattaguNo pajjaMte pAliUNa pavajjaM / kayadukkaratavacaraNo mahiMdakappe suro jAo / / 10 / / iya naMdaNa! narapuMgava! cariyaM eesiM purisasIhANa | tujjha mae parikahiyaM jaM tumae pucchiaM Asi / / 11 / / soUNa imaM tumamavi nariMda! dhamme tahujjamaM kuNasu / jaha uttimapurisANaM acireNa nidaMsaNaM hosi / / 12 / / imaM ca soccA rAyA jAyapavvajjApariNAmo guruM vinnaviuM pavatto-bhayavaM! tumaM mahAtAvataviyassa va amayadhArAvariso, chuhAbhibhUyassa va su(pu?)nnakhajjagAvaNo, dogaccacakkakkaMtassa va ciMtAmaNI, durAloyaMdhayAragiriguhAgayassa va payAsadIvo, nIranihinihittassa va samAsAsa prAptasamyaktvaguNaH paryante pAlayitvA prvrjyaam| kRtaduSkaratapazcaraNaH mahendrakalpe suraH jAtaH / / 10 / / iti nandana! narapuGgava! caritam eteSAM mahApuruSANAm / tava mayA parikathitaM yattvayA pRSTamAsIt / / 11 / / zrutvA idaM tvamapi narendra! dharme tathA udyamaM kuru / yathA uttamapuruSANAm acireNa nidarzanaM bhavasi / / 12 / / idaM ca zrutvA rAjA jAtapravrajyApariNAmaH guruM vijJaptuM pravRttaH 'bhagavan! tvaM mahAtApataptasya iva amRtadhArAvarSA, kSudhabhibhUtasya iva pUrNakhAdyA''paNaH, daurgatyacakrA''krAntasya iva cintAmaNiH, durAlokA'ndhakAragiriguhAgatasya iva prakAzadIpaH, nIranidhinihitasya iva samAzvAsadvIpaH, vikaTA'TavIpatitasya baMne rAjya bhogavI, potAnA putrane rAjyagAdI soMpI, samyakta pAmatAM prAMta dIkSA pALI, duSkara tapa AcarIne te mAheMdra devalokamAM devatA thayo. (1 thI 10) he naMdana nareza! pUrve teM je mane pUchyuM, te e puruSaratnonuM caritra meM tane kahI saMbhaLAvyuM. (11). e sAMbhaLatAM he rAjana! tuM paNa dharmamAM evI rIte udyama kara, ke jethI alpakALamAM uttama puruSonA eka dRSTAMta35 thAya.' (12) e pramANe sAMbhaLI saMyamano bhAva thatAM naMdana rAjA gurune vinaMti karavA lAgyo-"he bhagavan! mahAtApathI tapta thayelA prANIne tame amRtanI vRSTi samAna, kSudhAturane zreSTha khAdyanA bhaMDAratulya, daurbhAgyanA samUhathI trAselAne ciMtAmaNi samAna, atyaMta aMdhArI giriguphAmAM gayelAne prakAza dIpakatulya, mahAsAgaramAM paDelAne Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 caturthaH prastAvaH dIvo, viyaDADavIpaDiyassa va pasatthasatthanAho maha kahakahavi cakkhugoyaraM gao / tA iyANiM paramapahu! karuNAkulabhavaNa ! eyaM pavAhao aNAiyaM aNavadaggaM apariccheyamicchAjaluppIlapaDihatthaM, mohamahAvattaduttarillaM, niraMtarubbhavaMtajammaNamaraNakallolamAlAulaM, kasAyakalusapaMkasaMkulaM, viyaraMtavivihAyaMkanakkacakkAulaM, viyAragoaruttiNNa'NNANatimirabharaguvilaM, payaiduggejjhamajjhaM, payaibhIsaNaM, payaivivAgadAruNaM, payainigguNaM, payaikilesAyAsAidukkhasaMkhohakAraNaM, raNaM va kAyarANaM savvahA ciMtijjamANamavi paramaromuddhosajaNagaM bhavasamuddaM niravajjapavvajjAjANavatteNa subaddheNa nANa- daMsaNavihi-saMchAiyachiDDeNaM, saMvaravajjaleveNaM saMmamAviddheNa, tavapavaNajaveNaM aNulaggeNaM veraggamaggaMmi, akkhobheNa visuttiyAvIIhiM paDipuNNeNa aNegasIlaMgarayaNasahassehiM tumhehiM kannadhArehiM jhatti samuttariu samIhAmi tti | sUriNA bhaNiyaM - 'mahArAya ! mA paDibaMdhaM krehi|' tao naMdaNanariMdo iva prazastasArthanAthaH mama kathaMkathamapi cakSugocaraM gataH / tasmAd idAnIM paramaprabho!, karuNAkulabhavana! etat pravAhataH anAdi anavadagram apariccheyamithyAjalasamUhapUrNam, mohamahA''vartadustIryam, nirantarodbhavajjanmamaraNakallolamAlA''kulam, kaSAyakaluSapaGkasaGkulam, vicaradvividhA''taGkanakracakrA''kulam, vicAragocarottIrNA'jJAnatimirabharagupilam, prakRtidurgrAhyamadhyam, prakRtibhISaNam, prakRtivipAkadAruNam, prakRtinirguNam, prakRtaklezA''yAsAdiduHkhasaMkSobhakAraNam, raNam iva kAtarANAM sarvathA cintyamAnamapi paramaromorddhajanakaM bhavasamudraM niravadyapravrajyAyAnapAtreNa subaddhena jJAna-darzanavidhisaMchAditachidreNa saMvaravajralepena samyagA''viddhena, tapopavanajavena anulagnena vairAgyamArge, akSobheNa vizrotasikAvIcibhiH pratipUrNena anekazIlAGgaratnasahastraiH yuSmAbhiH karNadharaiH jhaTiti samuttarituM samIhe' iti / sUriNA bhaNitaM 'mahArAja ! mA AdhAradvIpa samAna tathA vikaTa aTavImAM gothA khAtA janane prazasta sArthavAha samAna evA tame mahAbhAgye mane prApta thayA cho; to he paramaguru! he karUNA-kulabhavana! A pravAhathI anAdi, ati bhayaMkara, aparimita mithyAtvarUpa jaLanA samUhathI agAdha, moharUpa mahA-AvarttavaDe dustara, niraMtara pragaTa thatA janma-maraNarUpa kallolanI zreNithI vyApta, kaSAyarUpa kAdavathI bharela, pharatA evA vividha upadrava rUpI jaLajaMtunA samudAyathI bharesa, viyAra-goyaramAM AvatA ajJAna aMdhArathI gahana, ThaMDAI na bhaegI zAya tevA, bhISaeA, ijathI aDavA, nirguNa, kleza, AyAsAdi duHkha ane saMkSobhanA kAraNarUpa, kAyara janone saMgrAmanI jema bhayaMkara tathA sarvathA ciMtavatAM paNa rUMvADA ubhA karanAra evA bhavasamudrathI, subaddha, jJAna, darzanavidhivaDe jenA chidro AcchAdita che, saMvararUpa vajralepathI je atyaMta jaDela che, taparUpa pavananA vegathI je vairAgya-mArge saMlagna che, caMcaLatArUpa taraMgothI je akSobhya che tathA aneka zIlAMgarUpa hajAro ratnothI je paripUrNa evA nivadya saMyamarUpa jahAjavaDe tame karNadhAra-saMcAlaka banI mane satvara pAra utAro, ema huM icchuM chuM.' eTale AcArya bolyA-'he Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 zrImahAvIracaritram puttAroviyarajjabhAro, vAhiM va mottUNa rAyalacchiM, vihagovva paMjarAo gharavAsAo nikkhaMto, jAo ya tiguttigutto paMcasamiijutto jiyaparIsaho nihayapaMciMdiyapasaro samaNo samiyapAvotti / tao kameNa ahigayaekkArasaMgo kaDANaM kammANaM puvviM duppaDikkaMtANaM khavaNatthaM mAsaMmAseNa aNikkhitteNaM kAyaraduraNucareNaM ghoreNaM tavokammeNaM appANaM sosiMto appaDibaddhavihAreNaM vihri| titthayarattalAbhabIyabhUyAiM vIsai ThANAI sammaM phAsei ya| kahaM? savvajagajIvabaMdhurabaMdhavabhUe jiNe jiyksaae| sivapaMthasatyavAhe tatthAhiM girAhiM thuNamANo / / 1 / / vavagayajara-maraNabhae sivamayalamaNaMtamakkhayaM patte / paramesare ya siddhe samiddhasokkhe namasaMto / / 2 / / pratibandhaM kuru / ' tataH nandananarendraH putrA''ropitarAjyabhAraH, vyAdhiH iva muktvA rAjyalakSmIm, vihagaH iva paJjarAt gRhavAsAd niSkrAntaH, jAtaH ca triguptiguptaH, paJcasamitiyuktaH, jitapariSahaH, nihatapaJcendriyaprasaraH zramaNaH shmitpaapH| tataH krameNa adhigataikAdazAGgaH kRtAnAM karmaNAM pUrve duSpratikrAntAnAM kSapaNArthaM mAsaMmAsena anikSiptena kAtaraduranucAreNa ghoreNa tapokarmaNA AtmAnaM zAsan apratibaddhavihAreNa vihrti| tIrthakaratvalAbhabIjabhUtAni viMzatiH sthAnAni samyak spRzati ca / katham? - sarvajagajjIvabandhurabAndhavabhUtAn jinAn jitakaSAyAn zivapathasArthavAhAn tathyAbhiH girbhiH stuvan / / 1 / / vyapagatajarA-maraNabhayAn zivamacalamanantamakSayaM prAptAn / paramaizvaryAn ca siddhAn samRddhasaukhyAn naman / / 2 / / mahArAja! have kaMi paNa pratibaMdha karIza nahi." pachI naMdana nareMdra putrane rAjyabhAra soMpI, vyAdhinI jema rAjalakSmI mUkI, paMjarathakI pakSInI jema te gRhavAsathakI nIkaLyo ane paMca samitiyukta, trigupti-gupta, pariSahone jItanAra, jiteMdriya tathA pApane zamAvanAra evo zramaNa thayo. eTale anukrame agiyAra aMga bhaNI, bAMdhelA karmo ke je pUrve AlocelAM nathI tene khapAvavA, niraMtara ane kAyara janone duzmaraNIya evA ghora mAsakhamaNa tapovidhAnathI zarIrane zobhAvatAM apratibaddhapaNe te vicaravA lAgyA; temaja tIrthaMkarapaNAnA khAsa kAraNabhUta evAM vAsa sthAnakone teo A pramANe bhAvathI ArAdhavA lAgyA sarva jagatajIvanA suMdara bAMdhava samAna, kaSAyane jItanAra tathA mokSamArganA sArthavAha evA jinezvaronI te yathArtha vAelthI stuti 2tA; (1) jarA ane maraNanA bhaya rahita, anaMta, akSaya ane acala evA mokSane prApta thayelA paramezvara ane akhaMDa sukhanA bhogI evA siddhAtmAone namaskAra karatA; (2) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 caturthaH prastAvaH sannANacaraNadaMsaNamahAbharuddharaNapaccalasahAvaM / cAuvvannaM saMghaM ekkaM saraNaMti mannaMto / / 3 / / karuNoyahiNo guruNo paMcavihAyAradharaNadhIrassa / aNuvakayajaNANuggahabhAvaM sammaM pasaMsaMto / / 4 / / saddhammasiDhilacitte satte dhamme thiriikremaanne| pariyAyapamuhathere uvavUhaMto ya bhayavaMte / / 5 / / sasamaya-parasamayaparUDhagADhasaMsayasahassanimmahaNe / sussUsaMto niccaM bahussue sAhuNo pavare ||6|| sajjJAnacaraNa-darzanamahAbhAroddharaNapratyalasvabhAvam / cAturvarNaM saGgham 'ekaM zaraNam' iti manyamAnaH / / 3 / / karuNodadheH guroH paJcavidhA''cAradharaNazIlasya / anupakRtajanA'nugrahabhAvaM samyak prazaMsan / / 4 / / saddharmazithilacittAn sattvAn dharme sthiriikurvn| praryAyapramukhasthavirAn upabRhan ca bhagavataH / / 5 / / svasamaya-parasamayaprarUDhagADhasaMzayasahasranirmathakAn / suzrUSamANaH nityaM bahuzrutAn sAdhUn pravarAn / / 6 / / jJAna, cAritra ane darzanarUpa mahAbhAra upADavAmAM samartha evA caturvidha zrIsaMghane eka zaraNarUpa mAnatA, (3) karUNAnA sAgara, paMcavidha AcAra pALavAmAM dhIra, ane potAnI upara upakAra na karanAra loko upara anugraha karatA evA gurunI samyakTrakAre prazaMsA karatA; (4) saddharmamAM zithila thayelA prANIone dharmamAM sthira karatA tathA paryAya pramukhathI moTA evA sAdhu mahAtmAonI 2sAdhA 42tA; (5) hajAro sva-parazAstronI atyaMta gADha zaMkAne dUra karanAra evA bahuzruta pravara zramaNonI zuzruSA karatA; (7) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 zrImahAvIracaritrama mAsa-dumAsa-timAsAivivihatavakammakaraNapaDibaddhe / vissAmaNAiNA taha tavassiNo paDicaremANo / / 7 / / aMgANaMgasarUve suyaMmi svvnnunicchiytthNmi| aNavarayaM gayacitto tayatthaparibhAvaNujjutto / / 8 / / ttttthsddhaannpphaannsmmttpvrvtthumi| saMkAidosajAlaM pariharamANo payatteNa / / 9 / / nANAINaM uvayArapamuhaviNayaMmi bahuvigappaMmi / aiyAraparaMparayaM vajjato niuNabuddhIe / / 10 / / paDilehaNA-pamajjaNapamuhAvassayavihIsu vivihAsu / saddhammabaddhalakkho khaliyaM niccaMpi rakkhaMto / / 11 / / mAsa-dvimAsa-trimAsAdivividhatapaHkarmakaraNapratibaddhAn / vizrAmaNAdinA tathA tapasvinaH praticaran / / 7 / / aGgA'naGgasvarUpe zrutte sarvajJanizcitA'rthe / anavarataM gatacittaH tadarthaparibhAvanodyuktaH ||8|| tttvaarthshrddhaanprdhaansmyktvprvrvstuni| zaGkAdidoSajAlaM pariharan prayatnena / / 9 / / jJAnAdInAm upacArapramukhavinaye bahuvikalpe / aticAraparamparAM varjan nipuNabuddhyA / / 10 / / pratilekhana-pramArjanapramukhA''vazyakavidhiSu vividheSu / saddharmabaddhalakSaH skhalitaM nityamapi rakSan / / 11 / / mAsa, be mAsa, trimAsa pramukha vividha tapovidhAnamAM tatpara evA tapasvIonI vizrAmaNAthI sevA karatA, (7) aMga ke aMgabAhyarUpa tathA sarvajJa bhagavaMte nicatArtha karela evA zratane viSe niraMtara lIna ane tenA arthanA thitanamA tat52 23tA; (8) tattvArthanI zraddhApradhAna samyaktarUpa zreSTha vastumAM prayatnapUrvaka zaMkAdi doSa choDatA; (9) jJAnAdikanA upakA(cA)rapramukha aneka prakAranA vinayamAM nipuNa buddhivaDe aticArane tajatA; (10) pratilekhanA, pramArjanA pramukha vividha Avazyaka vidhimAM dharmamAM parAyaNa rahI, pratidina atikramathakI AtmAne kyAvatA; (11) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 caturthaH prastAvaH sIle piMDuggamapabhiidosavirahA vaesu paMcasuvi / pANavahAIesu ya visohayaMto ya mAlinnaM / / 12 / / paisamayaM sNvegaaibhaavnnaajaalbhaavnnujjutto| sasarIre'vihu niccaM mamattabuddhiM akuNamANo ||13|| bajjhabbhaMtararUvaM bArasabheyaMpi ghoratavakammaM / anigUhiyaniyasattI AyaramANo ya paidivasaM / / 14 / / / dhammovagArisAhUNa vatthakaMbalapamokkhamuvagaraNaM / deMto kohAINaM niccaM cAyaM kuNaMto ya / / 15 / / zIle piNDodgamAdidoSavirahAd vrateSu paJcasvapi / prANavadhAdiSu ca vizodhayan ca mAlinyam / / 12 / / pratisamayaM sNvegaadibhaavnaajaalbhaavnodyutH| zarIre'pi khalu nityaM mamatvabuddhim akurvan / / 13 / / bAhyA'bhyantararUpaM dvAdazabhedamapi ghortpokrm| anigRhitanijazaktiH Acaran ca pratidivasam / / 14 / / dharmopakArisAdhubhyaH vastra-kambalapramukham upakaraNam / dadan krodhAdInAM nityaM tyAgaM kurvan ca / / 15 / / zIlamAM piMDa, udgamaprabhUti doSane TALI, pAMca mahAvrato temaja jIvahiMsAdimAM lAgela mAlinyane dUra karatA (12) pratisamaye saMvegAdi bhAvanA bhAvavAmAM parAyaNa rahI potAnA dehapratye paNa sadA mamatva-buddhine tajatA; (13) bAhya ane AtyaMtara bAra prakAranA ghora tapa-karma pratidivasa AcaratAM potAnI zaktine na gopavatA; (14) dharmathI upakAra karatA sAdhuone vastra, kaMbaLapramukha upakaraNa ApatA ane krodhAdikano sadA tyAga karatA; (15) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 AyariojjhAya-tavassi thera-sAhammiyANa sehANaM / kula-gaNa- gilANa saMghe veyAvaccami vaTTaMto / / 16 / / eesiMpi tahAvihaAvayavasajAyadutthacittANaM / osahadANAIhiM samAhibhAvaM ca jaNamANo / / 17 / / akkhara-paya-gAha-silogamettayaM savvayA apuvvasuyaM / ahigayasuttattho'vihu suyANurAgeNa paDhamANo || 18 || bhattiM taha bahumANaM taddiTThatthANa sammabhAvaNayaM / vihigahaNaM ciya niccaM suyassa sammaM payAsiMto / / 19 / / AcAryopAdhyAya-tapasvi - sthavira - sAdharmikAnAM zaikSakANAm / kula-gaNa-glAna-saGghAnAM vaiyAvRttye vartamAnaH ||16|| zrImahAvIracaritram eteSAmapi tathAvidhA''padvazajAtadusthacittAnAm / auSadhadAnAdibhiH samAdhibhAvaM ca janayan / / 17 / / akSara-pada-gAthA-zlokamAtraM sarvadA apuurvshrutm| adhigatasUtrA'rthaH api khalu zrutAnurAgeNa paThan / / 18 / / bhaktiM tathA bahumAnaM taddRSTA'rthAnAM smygbhaavnkm| vidhigrahaNameva nityaM zrutasya samyag prakAzayan / / 19 / / AyArya, upAdhyAya, tapasvI, sthavira, sAdharmiGa, nUtana dIkSita, Duma gaeA, glAna tathA saMdhanA vaiyAvRtyavaiyAvayyabhAM pravartatA; (15) temaja tathAvidha ApadanA vaze khinna thatA e ja mahAtmAone auSadha-dAnAdikavaDe samAdhibhAva pragaTAvatA; (13) akSara, pada, gAthA, zloka ke je sarvadA apUrvazruta che, te sUtrArtha bhaNyA chatAM zrutAnurAgathI teno abhyAsa DaratA, (18) tathA zrutanI bhakti, bahumAna, temAM batAvela arthonuM samyaciMtana, vidhithI tenuM grahaNa e vigere yathArthapaNe nitya prAzatA; (18) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 caturthaH prastAvaH bhavvANa dhammakahaNeNa paidiNaM pavayaNunnaiM paramaM / siyavAyasAhaNeNa ya kuNamANo suddhacitteNaM / / 20 / / so naMdaNamuNivasaho iya vIsaiThANagAiM phaasittaa| titthayaranAmagottaM kammaM baMdhei paramappA / / 21 / / igavIsa kulayaM / aha pamAyaparihAraparAyaNo egaM vAsasayasahassaM samaNapariyAgaM pAuNittA pajjaMtasamae ya sammamAloiyaniyaduccariyavaggo, samuccAriyapaMcamahavvao, khAmiyasavva-sattasaMtANo, mAsiyasaMlehaNAsaMlihiyasarIro, paMcanamokkAraparAyaNo mariUNa samAhIe samuppanno pANayakappe pupphuttaravaDiMsae vimANe devotti / / tAhe so sarabhasabhAvireNa niyapariyaNeNa priyrio| vilasai tattha vimANe ayarAiM vIsaiM jAva / / 1 / / bhavyAnAM dharmakathanena pratidinaM pravacanonnatiM paramAm / syAdvAdasAdhanena ca kurvan zuddhacittena / / 20 / / saH nandanamunivRSabhaH iti viMzatisthAnakAni spRSTvA / tIrthakaranAmagotraM karma badhnAti paramAtmA / / 21 / / ekaviMzatiH kulakam / atha pramAdaparihAraparAyaNaH ekaM varSazatasahasraM zramaNaparyAyaM prApya (=pAlayitvA) paryantasamaye ca samyagA''locitanijaduzcaritavargaH, samuccAritapaJcamahAvrataH, kSAmitasarvasattvasantAnaH, mAsikasaMlekhanAsaMlikhitazarIraH, paJcanamaskAraparAyaNaH mRtvA samAdhinA samutpannaH prANatakalpe puSpottarA'vataMsake vimAne devH| tadA saH sarabhasabhAvitena nijaparijanena privRttH|| vilasati tatra vimAne atarANi viMzatiH yAvat / / 1 / / bhavyAtmAone dharma kahevAthI pratidivasa pravacananI parama unnati karatA ane zuddha cittathI syAdvAdane sAdhatA (20) evA te naMdana mahAmuni e rIte vIza sthAnako ArAdhI, te unnata AtmAe tIrthaMkaranAma gotra-karma upArjana dhryu. (21) pachI pramAda choDavAmAM tatpara te mahAtmA eka lAkha varasa sAdhu-paryAya pALI (11, 80, 945 mAsakSamaNa karI), prAMta samaye potAnA duzcaritrane AlocI, paMca mahAvrata uccArI, sarva prANIone khamAvI, mAsika saMlekhanA dhAraNa karI, paMca namaskAranA dhyAnamAM tallIna banI, samAdhipUrvaka maraNa pAmatAM te prANata devalokane viSe puSpAvataMsaka nAmanA vimAnamAM devatA thayA, tyAM bhAre harSathI potAnA parijanavaDe parivRta thaI te vimAnamAM teNe vIza sAgaropama sudhI divya sukha bhogavyuM. (1) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 zrImahAvIracaritram sattAvIsaimo bhavo / Auyakammavigame ya tatto caviUNa iheva jaMbuddIve dIve, bhArahe khette mAhaNakuMDaggAme sannivese sayalaveyavijjAviyakkhaNassa usabhadattassa mAhaNassa devANaMdAe bhAriyAe gabbhe so naMdaNadevajIvo miriyabhavakayakulappasaMsaNadosasamuvajjiyanIyagoyakammasAmattheNaM AsADhasuddhachaTTIe hatthuttare nakkhatte pAubbhUo puttattaNeNaMti / diTThA ya tIe rayaNIe suhapasuttAe gaya-vasahAiNo cauddasa mahAsumiNA / tao adiTThapuvvatahAvihasuviNo-valaMbhajAyaharisA gayA usahadattassa mAhaNassa sgaase| siTThA cauddasavi sumiNA / usahadatteNavi te sammamaNuciMtiUNa bhaNiyaM'tujjha pie! dhaNalAbho paMcavihavisidvabhogalAbho ya / hohI nIrogattaM nUNaM eyANubhAveNa ||1|| saptaviMzatitamaH bhavaH AyuSkakarmavigame ca tataH cyutvA ihaiva jambUdvIpe dvIpe bharate kSetre, brAhmaNakuNDagrAme sanniveze sakalavedavidyAvicakSaNasya RSabhadattasya brAhmaNasya devAnandAyAH bhAryAyAH garbhe saH nandanadevajIvaH marIcibhavakRtakulaprazaMsAdoSasamupArjitanIcagotrakarmasAmarthyena ASADhazuddhaSaSThyAM hastotare nakSatre prAdUrbhUtaH putrtven| dRSTA ca tayA rajanyAM sukhaprasuptayA gaja- vRSabhAdIni caturdaza mhaasvpnaani| tataH adRSTapUrvatathAvidhasvapnopalambhajAtaharSA gatA RSabhadattasya brAhmaNasya sakAzam / ziSTAni caturdaza svpnaani| RSabhadattenA'pi tAni samyaganucintya bhaNitam 'tava priye! dhanalAbhaH paJcavidhaviziSTabhogalAbhazca / bhaviSyati nirogatvaM nUnam etadanubhAvena / / 1 / / satyAvIsamo bhava pachI Ayukarma pUrNa thatAM tyAMthI cyavI A ja jaMbudvIpanA bharatakSetramAM mAhaNa-brAhmaNakuMDa gAmane viSe samasta veda-vidyAmAM vicakSaNa evA RSabhadatta brAhmaNanI devAnaMdA nAme bhAryAnA udaramAM te naMdanadevano jIva, ke jeNe marIcinA bhavamAM kuLamadathI nIca gotra-karma upArjana karyuM hatuM, te kAraNe ASADha zukla chaThThanA divase hastottara nakSatramAM te putrapaNe avataryA. eTale te rAtre sukhe sUtela devAnaMdAe gaja, vRSabhapramukha cauda mahAsvapno joyAM, jethI pUrve tevA prakAranAM svapno kadI joyela na hovAthI te jotAM bhAre harSa pAmatI te RSabhadatta svAmI pAse gaI ane caude svapno teNe kahI saMbhaLAvyAM. RSabhadatte te barAbara ciMtavIne patnIne jaNAvyuM ke 'he priye! e svapnonA prabhAvathI tane dhanalAbha, pAMca prakAranA viziSTa bhogano lAbha tathA Arogya avazya prApta thaze. (1) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 caturthaH prastAvaH riujausAmAthavvaNacauveyaviyakkhaNaM jaNapasiddhaM / jaNihisi puttaM ca tumaM samahiganavamAsapajjaMte' / / 2 / / iya sA nisAmiUNaM pahiTThacittA vimukkakuvigappA / niyayAvAsamuvagayA sammaM gabbhaM samuvvahai / / 3 / / jaddivasaM ciya ciMtAmaNivva gabbhe jiNo smoinno| kari-turaga-rayaNanivaho taddivasaM ciya na mAi gihe / / 4 / / aNavarayahomakaraNucchalaMtadhUmolisAmalaM gayaNaM / unnayamehAsaMkaM kuNai akAle'vi haMsANaM / / 5 / / Rg-yajursAmA'tharvaNacaturvedavicakSaNaM janaprasiddham / janiSyasi putraM ca tvaM samadhikanavamAsaparyante' / / 2 / / iti sA nizrutya prahRSTacittA vimuktkuviklpaa| nijA''vAsamupagatA samyag garbhaM samudvahati / / 3 / / yaddinam eva cintAmaNiH iva garbhe jinaH smuttiirnnH| kari-turaga-ratnanivahaH taddinameva na mAti gRhe ||4|| anavaratahomakaraNocchalajhUmAlIzyAmalaM gaganam / unnatameghA''zaGkAM kurvanti akAle'pi haMsAH / / 5 / / vaLI Rveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaNa e cAre vedamAM vicakSaNa tathA janaprasiddha evA putraratnane tuM kaMika nava mAsa adhika thatAM janma ApIza' (2) e pramANe sAMbhaLatAM bhAre harSa pAmI, kuvikalpa tajIne te potAnA AvAsamAM gai ane samyakjhakAre garbhane dhaar| 21 vA. (3) je divasathI ciMtAmaNi samAna jinezvara garbhamAM utpanna thayA, te divasathI RSabhadattanA gharamAM hAthI, ghoDA, ratnaprabhu5 sabhAtA nahatA. (4) vaLI satata homa karatAM uchaLatA dhUmathI zyAma thayela AkAzane jotAM akALe paNa haMsone mahAmeghanI AzaMkA 25 431. (5) Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 zrImahAvIracaritram ___ aha bhayavao gabbhagayassa viikkaMtesu bAyAsIdivasesu vaTuMte ya tiyAsItamadiNaMmi sohammakappavAsI deviMdo sohammAe sabhAe nisanno battIsAe vimANasayasahassANaM, caurAsIe sAmANiyasAhassINaM, tAyattIsAe tAyattIsANaM, cauNhaM logapAlANaM, aThThaNhaM aggamahisINaM tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauNhaM (disANaM?) caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiMpi devANaM devINa ya sAmittamaNupAlemANo imaM ca jaMbuddIvaM dIvaM viuleNaM akkhaliyapasareNa ohinANeNa karakamalanilINamuttAhalaM va avaloemANo bhayavaMtaM carimatitthayaraM mAhaNapaNaiNIkucchIgayaM pecchai / tao ANaMdaviyasiyanayaNakamalo, harisavasasamucchaliyaromaMcaMciyasarIro, saMbhamasaTThANacaliyakaDaga-tuDiya-keUra-kirIDakuMDalAibhUsaNo, takkhaNavimukkasIhAsaNo pAyapIDhAo paccoruhai / veruliyavariTThariTTharattarayaNakhaMDamaMDiyAo pAuyAo vimuNci|| ___ atha bhagavataH garbhagatasya vyatikrAnteSu dvyazItidivaseSu vartamAne ca tryazItitame dine saudharmakalpavAsI devendraH saudharmAyAM sabhAyAM niSaNNaH dvAtriMzataH vimAnazatasahasrANAm, caturazIteH sAmAnikasahasrANAm, trayastriMzatAH trAyastriMzAnAm, caturNA lokapAlAnAm, aSTAnAM agramahiSInAm, tisRNAM parSadAm, saptAnAm anIkAnAm, saptAnAm anIkAdhipatInAm, catasRNAM(dizAM?) caturazIteH AtmarakSadevasahasrANAm anyeSAmapi devAnAM devInAM ca svAmitvamanupAlayan imaM ca jambUdvIpaM dvIpaM vipulena askhalitaprasarena avadhijJAnena karakamalanilInamuktAphalamiva avalokayan bhagavantaM caramatIrthaMkaraM brAhmaNapraNayinIkukSigataM prekSate / tataH AnandavikasitanayanakamalaH harSavazasamucchalitaromAJcA'JcitazarIraH, sambhramasvasthAna-calitakaTaka-truTitakeyUra-kirITa-kuNDalAdibhUSaNaH, tatkSaNavimuktasiMhAsanaH, pAdapIThAt pratyArohati / vaiDUryavariSTariSTaraktaratnakhaNDa have ahIM bhagavaMtane garbhamAM AvatAM vyAzI divasa vyatIta thayA. tyAzImA divase saudharma devalokano svAmI iMdra saudharmA nAmanI sabhAmAM beTho, ke je batrIsa lAkha vimAno, corAzI hajAra sAmAnika devo, pradhAna jevA tetrIza trAyadgizaka, cAra lokapAla, ATha agramahiSI, traNa parSadA, sAta senA, sAta senApati, cAra dizAnA. corAzI hajAra AtmarakSaka devo (= 3,36,000 AtmarakSaka devo) temaja anya deva-devIonuM svAmitva bhogavato. ammalita ane vipula avadhi jJAnavaDe hastakamaLamAM rahelA motInI jema A jaMbUdvIpane avalokatAM teNe brAhmaNInI kukSimAM avatarelA bhagavaMta carama tIrthapatine joyAM. eTale AnaMdathI jenA locana-kamaLa vikasita thayAM che, harSavaDe jenA zarIre romAMca pragaTyA che, bhAre pramodane lIdhe jenA kaDAM, kaMkaNa, bAjubaMdha, mugaTa, kuMDalAdika AbhUSaNa svasthAnathI calAyamAna thayAM che. evo iMdra tatkAla siMhAsana tajI, pAdapIThathakI nIce utaryo; ane padmarAga maNi, riSTa tathA pravara vajaratnanA khaMDathI maDhela pAdukA=mojaDI mUkI, sAMdhA vinAnA eka vastranuM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 503 __ egasADiyaM uttarAsaMgaM karei / niDAlataDaghaDiyakarasaMpuDo sattaTTha payAiM titthayarAbhimuhaM aNugacchai, tao vAmajANuM aMcittA dAhiNajANuM dharaNiyale nihaTu tikkhutto muddhANaM dharaNiyale nivaaddei| tahA matthae aMjaliM kAUNa suciraM parAe bhattIe sNthunni| kahaM? tumha namo jiNa! nihayArivagga! bhayavaMta NAha! aaigr!| titthayara sayaM ciya jAyabodha! purisottama! pasiddha! / / 1 / / bhavabhImamahADavipaDiyapANigaNasatthavAha gayavAha / sivamayalamaNaMtasuhaM saMpAviyakAma! gayakAma! / / 2 / / paramesara tattha gaovi tAya akkhaliyanANanayaNeNa / ettha gayaMpihu paNayaM maM pecchasu kiMkarasaricchaM / / 3 / / maNDite pAduke vimuJcati / ekazATikam uttarAsaGgaM kroti| niDAlatalaghaTitakarasampuTaH saptA'STa padAni tIrthakarA'bhimukham anugcchti| tataH vAmajAnu aJcitvA dakSiNajAnuM pRthivItale nidhAya tridhA mUrdhAnaM pRthivItale nipaatyti| tathA mastake aJjaliM kRtvA suciraM parayA bhaktyA saMstauti / katham? tubhyaM namaH jina! nihatA'rivarga! bhagavan! nAtha! aadikr!| tIrthakara! svayameva jAtabodha! puruSottama! prasiddha! / / 1 / / ___ bhavabhImamahATavIpatitaprANigaNasArthavAha! gtbaadh!| zivamacalamanantasukhaM samprAptakAma! gatakAma! / / 2 / / paramezvara! tatra gato'pi tAvad askhlitjnyaannynen| atra gatamapi khalu praNataM mAM prekSasva kiGkarasadRzam / / 3 / / uttarAsaMga karI, lalATa para aMjali joDI, sAta ATha pagalAM te tIrthaMkaranI abhimukha gayo. pachI DAbo jAnu = DhIMcaNa jarA saMkocI, jamaNo jAnu pRthvI para rAkhI, traNa vAra teNe dharaNItala para potAnuM mastaka namAvyuM; temaja mastake aMjali joDI parama bhaktithI te lAMbo vakhata A pramANe bhagavaMtanI stuti karavA lAgyo he nAtha! AMtara zatruno nAza karanAra, dharmanI Adi karanAra, svayameva bodha pAmanAra, puruSottama prasiddha dharma-tIrtha pravartAvanAra evA he jina bhagavan! Apane namaskAra che. (1) vaLI te niSkAmI! samasta samRddhi pAmanAra, nirupadrava, acala, anaMta sukha saMpAdita karanAra, bAdhA rahita tathA saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM paDelA prANIone sArthavAha samAna evA he deva! tame jayavaMtA varto. (2) he paramezvara! tame tyAM garbhagata chatAM asmalita jJAna-locanathI dAsatulya ane ahIM rahIne paNa namaskAra 42di mevA bhane mA5 po. (3) Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 zrImahAvIracaritram evaM ca thuNiUNa puvvAbhimuhasIhAsaNanisannassa deviMdassa evaMrUvo saMkappo samuppanno'aho titthayarA bhayavaMto na kayAi tucchakulesu, dariddakulesu, kivaNakulesu, bhikkhAgakulesu uppajjisu vA, uppajjaMti vA, uppajjissaMti vA, kiM tu ugga-bhoga-rAinna-khattiyaikkhAga-harivaMsAiesu sayalabhuvaNasalAhaNijjesu / kevalaM kahavi kammavaseNa hINakulesu avayariyAviya bhayavaMto ajoNInikkhaMtA ceva sakkehiM uttamakulesu saMharijjaMti, jao tIya-paccuppannANAgayANaM suriMdANaM jIyameyaM / evaM ca juttaM mamAvi imaM carimatitthayaraM imAu mAhaNakulAo kAsavagottassa siddhatthanaridassa vasidvagottAe tisalAe kucchiMsi saMkAmiuM, tisalAgabbhaMpi devANaMdAe kucchiMsi tti / evaM saMpehittA pAyattANIyAhivaiM hariNegamesiM tisalAkucchisi gabbhovasaMharaNatthaM nirUvei / so ya hariNegamesI sakkAeseNaM uttaraveuvviyarUvadharo maNa-pavaNajaiNIe gaIe saMpatto devANaMdAe mAhaNIe samIvaM / evaM ca stutvA pUrvAbhimukhasiMhAsananiSaNNasya devendrasya evaMrUpaH saGkalpaH samutpannaH- aho! tIrthaMkarAH bhagavantaH na kadApi tucchakuleSu, daridrakuleSu, kRpaNakuleSu, bhikSAkakuleSu utpannAH, utpadyante, utpatsyanti vA, kintu ugra-bhoga-rAjanya-kSatriyekSvAku - harivaMzAdikeSu sakalabhuvanazlAghanIyeSu / kevalaM kathamapi karmavazena hInakuleSu avatIrNA api bhagavantaH ayoniniSkrAntAH eva zanaiH uttamakuleSu saMhriyante, yataH atItapratyutpannA'nAgatAnAM surendrANAM jItametat / evaM ca yuktaM mamA'pi imaM caramatIrthakaram asmAd brAhmaNakulAt kAzyapagotrasya siddhArthanarendrasya vaziSThagotrAyAH trizalAyAH kukSau saGkrAmitum, trizalAgarbhamapi devAnandAyAH kukssau-iti| evaM samprekSya pAdAnIkAdhipatiM hariNaigameSiNaM trizalAkukSau garbhopasaMharaNArthaM niruupyti| saH ca hariNaigameSI zakrA''dezena uttaravaikriyarUpadharaH manaH- pavanajayinA gatyA samprAptaH devAnandAyAH bAhmaNyAH smiipm| avasvApinIdAnapUrvakaM ca tasyAH apaharati bhagavantaM grbhaat| brAhmaNI api tatkSaNameva vadanakamalena e pramANe stuti karI, pUrvAbhimukha siMhAsana para besatAM deveMdrane AvA prakArano saMkalpa utpanna thayo 'aho! tIrthaMkara bhagavaMta kadApi tucchakuLa, daridrakuLa, kRpaNakuLa ke bhikSukakuLane viSe utpanna thayA nathI, thatA nathI ane thaze paNa nahi; paraMtu samasta bhavanamAM zlAghanIya evA ugrabhogI rAjakuLa, kSatriyakuLa, ikSvAkukuLa, harivaMzapramukha kuLane viSe utpanna thAya che, chatAM kadAca koi karmavaze hInakuLamAM avataryA hoya, topaNa janma pAmyA pahelAM iMdro temane uttama kuLamAM saMkramAve che, kA2Nake traNe kALamAM iMdrono e AcAra che; mATe mArI paNa e pharaja che ke e ca2ma tIrthanAthane A brAhmaNa-kuLathakI saMkramAvI kAzyapa gotranA siddhArtha nareMdranI vAziSTha gotranI trizalAdevInA udaramAM sthApana karuM, ane trizalAno garbha devAnaMdAnI kukhamAM saMkramAvuM.' ema ciMtavI iMdre potAnA pAyadaLanA hariUgameSI senApatine trizalAdevInA udaramAM garbha saMkramAvavAnI AjJA karI. eTale iMdrano Adeza thatAM uttara vaikriyarUpa dhAraNa karI te hiraNaigameSI deva mana ane pavanane jItanArI gatithI tarataja devAnaMdA brAhmaNI pAse pahoMcyo. tene avasvApinI nidrA ApIne tenA garbhamAMthI bhagavaMtanuM apaharaNa karyuM. evAmAM te Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 505 osoyaNIdANapuvvagaM ca tIse avaharai bhayavaM gabbhAo, mAhaNIvi takkhaNaM ciya vayaNakamaleNa te cauddasavi mahAsumiNe paDiniyattamANe pecchiUNa vavagayaniddA niddayatADiyaurapaMjarA, jarAvegavihuriyavva nitthAmasarIrA 'avahario mama gabmotti suciraM appANaM niMdaMtI karayalanivesiyakavolA paramasogasaMbhAraM kAumAraddhA / / ___io ya iheva jaMbuddIve bhArahavAsatilayabhUyaM samuttuMgapAyArapaDihayavipakkha-pakkhukkhevaM, vicittapAsAyasahassasihararuddhadisAvagAsaM khattiyakuMDaggAmaM nAma nagaraM / tattha ya kasiNattaNaM kalayaMThikaMThesu, savvAvahAralovo saddasatthesu, kaMTaguppattI kamalanAlesuM, kuDilattaM kodaMDadaMDesu, niTTharattaM taruNIpaoharesu, mittaviroho rayaNiyarassa, baMdho ya sAraNisalilesu / jahiM ca paDhamAbhAsI, piyaMvao, karuNAparo vesamaNovva aNavarayadANarasio, mahAtaruvva sauNajaNakayatAni caturdaza api mahAsvapnAni pratinivartamAnAni prekSya vyapagatanidrA nirdayatADitora paJjarA, jarAvegavidhuritA iva nisthAmazarIrA 'apahRtaH mama garbhaH' iti suciram AtmAnaM nindantI karatalanivezitakapolA paramazokasambhAraM krtumaarbdhaa| itazca ihaiva jambUdvIpe bharatavarSatilakabhUtaM samuttuGgaprAkArapratihatavipakSapakSotkSepam, vicitraprAsAdasahasrazikhararuddhadigavakAzaM kSatriyakuNDagrAmaM nAma nagaram / tatra ca kRSNatvaM kalakaNThikaNTheSu, sarvA'pahAralopaH zabdazAstreSu, kaNTakotpattiH kamalanAleSu, kuTilatvaM kodaNDadaNDeSu, niSThuratvaM taruNIpayodhareSu, mitravirodhaH rajanIkarasya, bandhazca saarnnislilessu| yatra ca prathamAbhASI, priyaMvadaH, karuNAparaH vaizramaNaH iva anavaratadAnarasikaH, mahAtaruH iva zakunajanakRtapakSapAtaH, pAparddhilubdhaH iva kRtasArameyasaGgrahaH, graiveyakasurajanaH brAhmaNI paNa tatkAla potAnA vadana-kamaLamAMthI cauda mahAsvapno pratinivRtta thatAM joi nidrA rahita thai. jANe urasthaLamAM gADha tADanA pAmI hoya athavA jANe jarAnA vegathI vyAkaLa banI hoya tema nirbaLa zarIra vALI nisteja banI-"ahA! mArA garbhanuM haraNa thayuM." ema lAMbo vakhata potAnA AtmAne niMdatI, hastatala para kapola rAkhI te bhAre zoka karavA lAgI. evAmAM A ja jaMbUdvIpamAM bharatakSetranA tilaka samAna, bhAre ucA killAne laine vipakSanA pakSa taraphathI thatA bhayane dUra karanAra tathA vividha maMdironI paMktinA zikharothI dizAnA bhAgane rokanAra evuM kSatriyakuMDa nAme nagara hatuM. tyAM koyalanA kaMThamAM ja mAtra kRSNatA hatI, paNa mANasomAM pApa na hatuM; mAtra zabdazAstra-vyAkaraNamAM ja sarva apahAra ke lopa hato, paNa loko corAdikanA bhayathI rahita hatA; kamaLanALamAM ja mAtra kAMTA hatA, paNa lokomAM irSyA ke dveSa na hatA; dhanuSyadaMDamAM ja mAtra kuTilatA hatI, paNa lokomAM vakratA na hatI, amadA-payodharamAM ja mAtra kaThinatA hatI, paNa lokomAM na hatI; caMdramAne ja mAtra mitra = sUrya virodha hato, paNa lokomAM mitravirodha na hato; tathA nIkanA jaLamAtramAM baMdha hato, paNa lokomAM baMdhana na hatuM. vaLI jyAM loko sAme cAlIne bolanAra, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 zrImahAvIracaritram pakkhavAo, pAraddhiluddhavva kayasArameyasaMgaho, gevejjayasurajaNovva aNiMdo, sArayasalilaMva akaluso nivasai loo| jattha ya cauddisiMpi aNavarayavahaMta'rahaTTa-ghaDimuhamukkasalilasiccamANAI, savvouyaphullaphalamaNaharAiM jaMbU-jaMbIra-khajjUra-tAla-tamAlapamuhatarusaMDamaMDiyAiM paribhUyanaMdaNavaNAI sohaMti kaannnnaaii| jaM ca saMkeyaThANaM va tihuyaNalacchIe, samuppattibhUmivva vivihaccherayANaM, lIlAbhavaNaM va siMgArassa, AvAsovva dhammassa, muhamaMDaNaM va vsuNdhraarmnniie| tattha ya puraMdarovva chinnabhUdharapakkho, muNivva samarasovaogo, suravAraNovva dANasittakaro, jalanihivva samajjAyANuvattI, aNeganariMdamaulimAlAnamaMsiyakamakamalo, bhuvaNapasiddho siddhattho nAma nriNdo| iva anIndraH(anindaH), zAradasalilam iva akaluSaH nivasati lokH| yatra ca catudikSvapi anavaratavahadaraghaTTaghaTimukhamuktasalilasicyamAnAni, sarvartukapuSpaphalamanoharANi, jAmbU-jambIra-kharjUra-tAlatamAlapramukhatarukhaNDamaNDitAni paribhUtanandanavanAni zobhante kAnanAni / yacca saketasthAnamiva tribhuvanalakSmyAH , samutpattibhUmiH iva vividhA''zcaryANAm, lIlAbhavanamiva zRGgArasya, AvAsaH iva dharmasya, mukhamaNDanam iva vsundhraarmnnyaaH| tatra ca purandaraH iva chinnabhUdharapakSaH, muniH iva zamarasopagataH(samarasopayogaH), suravAraNaH iva dAna(=madajala) siktakaraH, jalanidhiH iva svamaryAdAnuvartI anekanarendramaulImAlAnatakramakamalaH, bhuvanaprasiddhaH siddhArthaH nAmA nrendrH| priya bolanAra, karuNA tatpara, kuberanI jema satata dAnamAM rasika, mahAvRkSanI jema pakSIonA AdhArarUpa, pakSe guNI jananA pakSapAtI, zikArInI jema kUtarAno saMgraha karanAra, pakSe sArA ane parimita vastuno saMgraha karanAra, raiveyaka devatAonI jema svAmitva rahita, pakSe niMdAvarjita tathA zaradaRtunA jalanI jema akaluSa-kleza rahita hatA. temaja jyAM cotarapha sadA kheMcAtA reMTanA ghaTothI nIkaLatA jaLavaDe siMcana karAtA, sarva RtuonA phaLa-phUlathI manohara jAMbu, jaMbIra, khajurI, tAla, tamAlapramukha vRkSothI yukta, tathA naMdanavanane parAsta karanAra evAM udyAno zobhatA hatAM. tathA je nagara tribhuvananI lakSmInuM jANe saMketasthAna hoya, vividha AzcaryonI jANe utpatti-bhUmi hoya, zRMgAranuM jANe lIlA-bhavana hoya, dharmano jANe AvAsa hoya ane vasuMdharA-ramaNInuM jANe mukha-maMDana hoya tevuM zobhatuM hatuM. tyAM puraMdaranI jema bhUdhara-rAjA athavA parvatanA pakSane chedanAra, muninI jema zamarasamAM lIna, pakSe saMgrAmamAM sAvadhAna, airAvaNanI jema dAna-madajaLayukta sUMDhavALo pakSe hAtha vALo, samudranI jema maryAdAmAM vartanAra, aneka rAjAoe jenA caraNa-kamaLamAM potAnA mastaka namAvela che tathA sarvatra prasiddha evo siddhArtha nAme rAjA rAjya karato hato, ke Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 caturthaH prastAvaH haripIluparikkhittaM bhamaMtavivihaggamahisiparikaliyaM / sunnapi vasaMtaMpiva najjai jassArijaNabhavaNaM / / 1 / / egesu palANesuM jayatUraraveNa sattusu paresuM / paNamaMtesuM jeNaM samarasuhaM neva saMpattaM / / 2 / / tassa ya vammahassa va raI, mahumahaNasseva lacchI savvaMteurapahANA, rUvAiguNagaNAbhirAmA tisalA nAma devI, jahatthAbhihANo ya naMdivaddhaNo nAma putto sudaMsaNA ya dhuuyaa| aha AsoyabahuleterasIe addharattasamae hatthuttaranakkhatte sukumAlahaMsatUlIpaDalasuMdaraMmi, dahipiMDapaMDurapaDapacchAiyaMmi gaMgApuliNavisAle sayaNijje suhapasuttAe tisalAdevIe puvvagabbhaM harizAvakaparikSiptaM bhrmdvividhaa'grmhissiipriklitm| zUnyamapi vasantamiva jJAyate yasyA'rijanabhavanam / / 1 / / ekeSu palAyiteSu jayatUraraveNa zatruSu pareSu / praNamatsu yena samarasukhaM naiva samprAptam / / 2 / / tasya ca manmathasya iva ratiH, madhumathanasya iva lakSmIH sarvAntaHpurapradhAnA, rUpAdiguNagaNA'bhirAmA trizalA nAmikA devI, yathArthAbhidhAnazca nandIvardhanaH nAmakaH putraH sudarzanA ca duhitaa| atha AzvinabahulatrayodazyAm ardharAtrisamaye hastottaranakSatre sukumAlahaMsatUlIpaTalasundare, dadhipiNDapANDurapaTapracchAdite gaGgApulInavizAle zayanIye sukhaprasuptAyAH trizalAdevyAH pUrvagarbhaM devAnandAkukSau jenA ripujananuM bhavana hari-azva athavA vAnaranA bALakothI vyApta ane bhramaNA karatI aneka agramahiSIpaTarANIo athavA bheMsothI parivRta te zUnya chatAM vasatiyukta bhAsatuM hatuM. (1) jenA jayavAgho vAgatAM keTalAka zatruo bhAgI chUTyA ane keTalAka praNAma karatA tAbe thayA, jethI tene saMgrAma-supa to prApta 4 na thayu. (2) tene, manmathane rati samAna, kRSNane lakSmItulya tathA badhA aMtaHpuramAM pradhAna ane rUpAdi guNothI abhirAma evI trizalA nAme paTarANI, yathArtha nAmadhArI naMdivardhana nAme putra ane sudarzanA nAme putrI hatAM. have Aso kRSNa trayodazInA ardharAtre hastottara nakSatramAM haMsanA pakSa samAna sukumALa ane suMdara, dadhipiMDa samAna zveta vastrathI AcchAdita ane gaMgAnA taTa samAna vizAla evI zayyAmAM sukhe sUtela trizalAdevIno pUrva garbha devAnaMdAnI kukhamAM saMkramAvI, divya zaktithI azubha pugalo parAsta karI, pUrve varNavela te haripaigameSI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram devANaMdAkucchiMmi saMkAmiUNa divvasattIe so puvvabhaNio hariNegamesidevo asubhapoggalAvaNayaNapuvvayaM jiNaM kucchIe mottUNa paNamiUNa ya jahAgayaM paDigao / gabbhANubhAveNa ya sA tisalAdevI pacchimarayaNIsamayaMmi cauddasa sumiNANi pAsai / kahaM ciya? - 508 karaDataDagaliyamayasalilagaMdhuddhuraM, gulugulaMtaM sudaMtaM mahAsiMdhuraM / vasahamullAsisuilaMbapucchacchaDaM, cArusiMgaM sutuMgaM raveNubbhaDaM / / 1 / / ghusiNarasarAgakesarasaDADaMbaraM, kesariM kaMTharavabhariyagayaNaMtaraM / kuMbhikarakaliyakalasehi kayamajjaNaM, lacchimuddAmakAmatthithuyasAsaNaM / / 2 / / mAlaI-malliyA-kamalarehaMtayaM, mAlamamilANamalivalayalIDhaMtayaM / kiraNajAlaM muyaMtaM sasiM suMdaraM, nihayatamapasaramairuggayaM diNayaraM ||3|| saGkrAmya divyazaktyA saH pUrvabhaNitaH hariNaigameSI devaH azubhapudgalApanayanapUrvaM jinaM kukSau muktvA praNamya ca yathA''gataM prtigtH| garbhAnubhAvena ca sA trizalAdevI pazcimarajanIsamaye caturdaza svapnAni pazyati / kathameva ? karaTataTagalitamadasalilalagaMdhoddharam, gulugulantaM sudantaM mahAsindhuram / vRSabham ullAsIzucilambapRcchachaTAkam, cAruzRGgaM sutuGgaM raveNodbhaTam / / 1 / / ghusRNarasarAgakesarasaTA(=zikhA ) ''Dambaram, kesariNam knntthrvbhRtggnaantrm| kumbhikarakalitakalazaiH kRtamajjanAm, lakSmIm uddAmakAmArthistutazAsanAm ||2|| mAlatI-mallikA-kamalarAjamAnAm, mAlAm amlAnAm alivalayalihantIm / kiraNajAlaM muJcantaM zazinam sundaram nihatatamaHprasaram atyugraM dinakaram / / 3 / / deva, bhagavaMtane trizalAnI kukSimAM sthApana karIne praNAmapUrvaka pAcho cAlyo gayo. garbhanA prabhAvathI pAchalI rAte trizalA rANIe A pramANe cauda mahAsvapno joyAM: gaMDasthaLathakI jharatAM madajaLanI gaMdhane lIdhe utkaTa, garjArava karato ane sudaMtayukta evo mahAhastI, pavitra ane lAMbA pucchane uchALato, sArA zRMgayukta, unnata ane garjanAvaDe utkaTa evo vRSabha, (1) kesaranA rasathI raMgelA samAna kesarAnA ADaMbara sahita ane ghora garjanAthI gaganane pUranAra evo kesarIsiMha, hastInA sUMDhamAM rahela kaLazovaDe snAna karanAra tathA utkaTa kAmArthI jano jenI AjJA uThAvI rahyA che jevI lakSmIdevI, (2) mAlatI, mallikA, kamaLathI zobhatI, bhamarAothI vyApta tathA amlAna evI puSpamALA, kiraNajALane mUkato suMdara caMdramA tathA aMdhArAnA phelAvAne dUra karanAra ane ati ugra evo sUrya, (3) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 caturthaH prastAvaH phalihaDaMDaggalolaMtasiyadhayavaDaM, punnakalasaM ca suhkmlgNdhubbhddN| kumuyakalhArarammaM mahaMtaM saraM, bahulakallolamAlAuraM sAyaraM / / 4 / / vivihamaNithaMbhasAlaM vimANaM varaM, kaMtikabburiyagayaNaM ca rynnukkrN| ghUmarahiyaM tahA huyavahaM sumiNae, devi vayaNaMmi pavisaMtayaM pecchae / / 5 / / pecchiUNa ya ime sumiNe harisuddhasiyaromakUvA paramANaMdamuvvahaMtI gayA siddhatthapatthivasamIvaM / kahio cuddsmhaasuminnovlNbhviyro| teNAvi niyamaivibhavANusAreNa saMmaM ciMtiUNa bhaMNiyaM-'suMdari! sayalanariMdasaMdohavaMdaNijjo, niruvakkamavikkamakkaMtasattucakko, nippaDimapayAvaparibhUyaravimaMDalo niruvamasatto putto te bhvissi|' sAyaraM paDicchiUNa ya imaM aNAikkhaNijjabhUriharisapabbhAramaMtharagaI gayA niyabhavaNaM / tahiM ca deva-gurusaMbaddhAhiM, sphaTikadaNDAgralolatzvetadhvajapaTam, pUrNakalazaM ca zubhakamalagandhodbhaTam / kumuda-kalhAraramyaM mahatsaraH, bahukallolamAlApUraM sAgaram / / 4 / / vividhamaNistambhasAlaM vimAnaM varam, kAntikarburitagaganaM ca ratnotkaram / dhUmarahitaM tadA hutavahaM svapne, devI vadane pravizanti prekSate / / 5 / / prekSya ca imAni svapnAni haSoddhUSitaromakUpA paramAnandamudvahantI gatA siddhArthapArthivasamIpam / kathitaH caturdazamahAsvapnopalambhavyatikaraH / tenA'pi nijamativibhavAnusAreNa samyak cintayitvA bhaNitaM 'sundari! sakalanarendrasandohavandanIyaH, nirupakramavikramA''krAntazatrucakraH, niSpratimapratApaparibhUtaravimaNDalaH nirupamasattvaH putraH tava bhaviSyati / ' sAdaraM pratIcchya ca idam anAkhyApanIyabhUriharSaprAgbhAramantharagatiH gatA nijabhavanam / sphaTika ratnanA daMDAgre calAyamAna evo zveta dhvaja temaja zreSTha kamaLanA gaMdhavaDe utkaTa evo pUrNakaLaza, kumuda ane kamaLathI ramya mahAnuM sarovara tathA ghaNA kallolathI pUrNa evo sAgara, (4) vividha maNionA thaMbha ane killAthI zobhAyamAna zreSTha vimAna tathA kAMtivaDe gaganane citra-vicitra karanAra evo ratnasamUha temaja dhUma rahita agni e badhAM svapnane potAnA mukhamAM praveza karatA devIe joyAM. e svapno joi harSathI zobhatA UMcA romAMca ane parama AnaMdane dhAraNa karatI trizalAdevI tarataja siddhArtha rAjA pAse gaI ane teNe cauda mahAsvapno jovAno prasaMga rAjAne kahI saMbhaLAvyo. eTale teNe paNa potAnI buddhi pramANe barobara ciMtavIne kahyuM ke-"he suMdarI! tane, saghaLA nareMdrone vaMdanIya, anupama parAkramathI badhA zatruone parAbhava karanAra, apratima pratApathI ravi-maMDaLane jItanAra ane anupama sattvazALI evo putra thaze." patinuM e vacana AdarathI svIkArI akathanIya bhAre harSane lIdhe maMda gatie te potAnA AvAsamAM gai ane tyAM upadrava Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 zrImahAvIracaritram maMgallAhiM, asivovaghAyadakkhAhiM, suhAvahAhiM kahAhiM rayaNisesamaivAhiuM putttti| rAiNAvi jAe pabhAyasamae samAhUyA aTuMganimittasatthaparamatthaviyakkhaNA nemittigaa| AsaNadANapuvvayaM sakkAriUNa pavaravatthAiNA niveio deviiditthtthcuddssuminn-vuttNto| tao te sammaM nicchiUNa paropparaM jahAvaTThiyamatthaM bhaNiumAraddhA-deva! eyArisasumiNANubhAveNa nRNamuppajjihI dhammavaracakkavaTTI, tihuyaNapUyaNijjapAyavIDho, niyakulanahayalamiyaMko, aNuvamacario titthayaro tumha puttotti / evamAyanniUNa paramaharisamuvvahaMteNa rAiNA davAviyaM tesiM AsattapurisasaMtaidAlidda-viddavakaraM maNorahapahAikkaMtaM daviNajAyaM, visajjiyA ya niyniytthaannesu| niveio ya esa vaiyaro devIe, jAo ya paramo pamoo tiise| evaM ca paidiNapujjaMtamaNorahAe, jiNANubhAveNa dUrapalINarogAe, suraramaNIsaricchavaTuMtavilAsAe tatra ca deva-gurusambaddhAbhiH maGgalAbhiH, azivopaghAtadakSAbhiH, sukhA''vahAbhiH kathAbhiH rajanIzeSaM ativAhituM prvRttaa| rAjJA'pi jAte prabhAtasamaye samAhUtAH aSTAGganimittazAstraparamArthavicakSaNAH naimittikAH / AsanadAnapUrva satkArya pravaravastrAdinA niveditaH deviidRssttcturdshsvpnvRttaantH| tataH te samyag nizcitya parasparam, yathA'vasthitam arthaM bhaNitum ArabdhAH 'deva! etAdRzasvapnAnubhAvena nUnam utpatsyate dharmavaracakravartI, tribhuvanapUjanIyapAdapIThaH, nijakulanabhastalamRgAGkaH, anupamacaritaH tIrthakaraH tava putraH' iti / evamAkarNya paramaharSamudvahatA rAjJA dApitaM teSAM AsaptapuruSasantatidAridryavidravakaraM manorathapathAtikrAntaM draviNajAtam, visarjitA ca nijanijasthAneSu / niveditazca eSaH vyatikaraH devyai, jAtazca paramaH pramodaH tasyai / evaM ca pratidinapUryamANamanorathAyAm, jinAnubhAvena dUrapralInarogAyAm, suraramaNIsadRzavartamAnavilAsAyAM vardhitumArabdhaH nivAranAra, deva-gurusaMbaMdhI maMgaLavaDe tathA sukhakArI kathAo vaDe bAkInI rAtrine pasAra karavA lAgI. evAmAM prabhAta thatAM rAjAe paNa aSTAMga nimittanA paramArthanA jANanAra evA naimittikone bolAvyA ane temane Asana tathA pravara vastrAdikathI saMtoSIne devInA cauda svapnono vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. eTale paraspara barAbara nizcaya karIne temaNe yathAsthita artha nivedana karatAM jaNAvyuM ke-"he deva! AvA prakAranA svapnonA prabhAve, tamane dharmacakravartI, traNe lokane pUjanIya caraNabhUmi rU5, potAnA kuLarUpa AkAzamAM caMdramA samAna ane sAkSAt tIrthakara evo putra thaze.' e pramANe sAMbhaLatAM parama harSane dhAraNa karatA rAjAe temane sAta peDhI sudhI daLadarane dUra karanAra tathA dhAraNA karatAM paNa bahu adhika dravya-dAna ApI svasthAne temane vidAya karyA; ane e vRttAMta teNe rANIne kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM tene bhAre pramoda thayo. pachI pratidina manoratha-dohalA pUravAmAM AvatAM, jinanA prabhAvathI roga-saMtApa dUra thatAM, devAMganA samAna AnaMdamAM vartatAM rANIno garbha vRddhi Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH vaDDhiumAraddho gbbho| tayaNubhAveNa ya evaM sA sohiuM pauttA aMtaranihittavararayaNasaMcayA phalihamayadharittivva / saMkaMtaphAradiNanAhamaMDalA merubhittivva / / 1 / / aMtaTThiyamuttAhalarehaMtuddAmajalahivelavva / paDhamuggamaMtasasaharapasAhiyA gayaNalacchivva / / 2 / / aNtoviphurnnsmullsNtsoyaamnniinivhkinnaa| ubbhaDaghaNaMta ghaNapaDalapunnanavapAusasirivva / / 3 / / iya gabbhagayajiNiMdANubhAvasohaMtakaMtasavvaMgA / navakappaddumalaiyavva maNaharA rehae devI / / 4 / / grbhH| tadanubhAvena ca evaM sA zobhituM pravRttA - antaHnihitavararatnasaJcayA sphaTikamayapRthivI iva / saGkrAntasphAradinanAthamaNDalA merubhittiH iva / / 1 / / antaHsthitamuktAphalarAjamAnoddAmajaladhivelA iv| prathamodgacchatzazadharaprasAdhitA gaganalakSmIH iva / / 2 / / antaHvisphuraNasamullasatsodAminInivahakIrNA / udbhaTaghoSamANaghanapaTalapUrNanavaprAvRSzrIH iva / / 3 / / iti garbhagatajinendrAnubhAvazobhamAnakAntasarvaGgA / navakalpadrumalatikA iva manoharA rAjate devI / / 4 / / 511 pAmavA lAgyo. te garbhanA prabhAvathI devI A pramANe zobhavA lAgI aMdara sthApavAmAM Avela ratnasaMcayayukta sphaTika ratnanI bhUmi samAna, tejasvI sUrya-maMDaLa jemAM saMkrAMta thayela che evI merUnI bhIMtatulya, (1) - aMtargata rahela motIthI zobhAyamAna samudranI velA-vela samAna, prathama udaya pAmatA caMdramAyukta AkAzalakSmItulya, (2) aMdara camakatI skurAyamAna vIjaLInA samUha vaDe vyApta tathA gaMbhIra garjanA karatA vAdaLothI pUrNa navIna varSARtu samAna- (3) ema garbhamAM rahelA paramAtmAnA prabhAve sarvAMge zobhatI manohara navI kalpalatAtulya trizalAdevI zobhavA lAgyAM. (4) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 zrImahAvIracaritram ___ jaddivasaM ca bhayavaM bhuvaNamahAsarekkarAyahaMso tisalAdevIe udarakamalamaigao taddivasAovi suravaivayaNeNa tiriyajaMma(bha?)gA devA vivihAI mahAnihANAI siddhatthanariMdabhuvaNaMmi bhujjo bhujjo prikkhivNti| taMpi nAyakulaM dhaNeNaM, dhanneNaM, rajjeNaM, raTeNaM, baleNaM, vAhaNeNaM, koTThAgAreNaM, pIisakkAreNaM bADhamabhivaDvai / siddhatthanarAhivassavi accaMtabAhubaladappiNo tahAvihavisamapaesu saMThiyA apaNayapuvvAvi vasamuvagayA paccaMtaTThiyAvi nraahivaa| annavAsare bhagavao ammApiUNaM eyArUvo viyappo samuppaNNo, jahA-jappabhiI esa gabbho saMbhUo tappabhiI dhaNa-kaNagAirajjavibhaveNaM amhe vddddaamo| tA jaiyA esa jAo bhavissai taiyA eyassa imaM guNanipphaNNaM vaddhamANotti nAmadheyaM vayaM karissAmotti, evaMrUvAiM maNorahasayAiM prikppyNti||| yadivasaM ca bhagavAn bhuvanamahAsaraHekarAjahaMsaH trizalAdevyAH udarakamalam atigataH taddivasAdeva surapativacanena tiryajRmbhakAH devAH vividhAni mahAnidhAnAni siddhArthanarendrabhuvane bhUyaH bhUyaH parikSipanti / tadapi jJAtakulaM dhanena, dhAnyena, rAjyena, rASTrena, balena, vAhanena, koSThAgAreNa, prItisatkAreNa bADham abhivrdhte| siddhArthanarAdhipasyA'pi atyantabAhubaladarpiNaH tathAvidhaviSamapadeSu saMsthitAH apraNatapUrvA'pi vazamupagatAH paryantasthitAH api nraadhipaaH| anyavAsare bhagavataH ambApitroH etadrUpaH vikalpaH samutpannaH yathA-yatprabhRti eSaH garbhaH sambhUtaH tatprabhRti dhana-kanakAdirAjyavibhavena AvAM vardhAvahe / tasmAd yadA eSaH jAtaH bhaviSyati tadA etasya idaM guNaniSpannaM vardhamAnaH iti nAmadheyaM vayaM kariSyAmaH - iti / evaMrUpANi manorathazatAni priklpynti| have je divasathI bhuvanarUpa mahAsarovaranA rAjahaMsa samAna evA bhagavaMta trizalA rANInA udarakamaLamAM AvyA, te divasathI iMdranI AjJAvaDe tiryarjubhaka devatAo vividha mahAnidhAno vAraMvAra siddhArtha rAjAnA bhavanamA maravA dayA. med tamu 55 // dhana, dhAnya, 2|0y, rASTra, 5, pAuna, 50612, prIti-satra vigerethI atyaMta vRddhi pAmavA lAgyuM, temaja siddhArtha rAjAne paNa pUrve jeo namyA na hatA, potAnA bAhubaLathI bhAre garva dharatA, tevA prakAranA viSama sthAnomAM bharAi rahelA ane prAMta bhUmimAM rahelA evA rAjAo paNa tAbe thayA. ekadA bhagavaMtanA mAtA-pitAne AvA prakArano vikalpa utpanna thayo ke jyArathI A garbha utpanna thayo che tyArathI dhana, dhAnya, kanakAdika vaibhavathI ApaNe vRddhi pAmyA chIe, mATe jyAre e janma pAmaze tyAre e putranuM vardhamAna evuM guNaniSpanna nAma ApaNe pADIzuM." AvA aneka prakAranA teo manoratha karavA lAgyA. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH aha bhagavaM bhuvaNapahU nANattayaparigao mahAbhAgo / karuNAparekkacitto sasuhaviratto mahAsatto / / 1 / / calaNapphaMdaNarUvaM saMhariuM savvamaMgavAvAraM / selesipavanno iva aNukaMpaTThA sajaNaNIe ||2|| taha kahavi vasai gabbhe jaha niyajaNaNIvi no muNai sammaM / tailokkavimhayakaro garuyANaM ko'vi vAvAro / / 3 / / navaraM tisalAdevI tahaTThie jiNavare viciMtei / 'kiM galio mama gabbho? uyAhu devehiM avahario ? / / 4 / / kiM majjhevi viNaTTho? kiM vA keNAvi thaMbhio hojjA ? | ahavA nippunnANaM rayaNaM kiM karayale vasai ? / / 5 / / atha bhagavan bhuvanaprabhuH, jJAnatrayaparigataH, mahAbhAgaH / karuNAparaikacittaH, svasukhaviraktaH, mahAsattvaH ||1|| calana-spandanarUpaM saMhRtya sarvamaGgavyApAram / zaileSIprapannaH iva anukampAyai svajananyAH / / 2 / / tathAkathamapi vasati garbhe yathA nijajananI api no jAnAti samyak / trilokavismayakaraH gurukAnAM ko'pi vyApAraH / / 3 / / navaraM trizalAdevI tathAsthite jinavare vicintayati / 'kiM galitaH mama garbhaH ? utAho devaiH apahRtaH ? / / 4 / / 513 kiM madhye'pi vinaSTaH? kiM vA kenA'pi stambhitaH bhavet ? / athavA niSpuNAnAM ratnaM kiM karatale vasati ? / / 5 / / evAmAM eka vakhate bhuvananA guru, traNa jJAnayukta, mahAbhAga, karuNA guNamAM tatpara, svasukhamAM virakta, mahAsattvazALI evA bhagavAn jANe zailezIkaraNa pAmyA hoya tema potAnI mAtAnI anukaMpA nimitte calana ane sphuraNarUpa potAnA aMganI sarva ceSTA baMdha karIne garbhamAM evI rIte rahyA ke potAnI mAtA paNa barAbara jANI na zaDe. aho! mahAtmAkhonuM varttana, e sone paae| Azyarya pabhADe tevuM vicitra hoya che. ( 1/2/3) paraMtu jinezvara tevI rIte niHspaMda rahetAM trizalAdevI ciMtavavA lAgyA ke-ahA! mAro garbha zuM gaLI gayo } devokhe apaharI sIdho ? (4) zuM udaramAM ja naSTa thayo ke koie thaMbhI dIdho haze? athavA to puNyahIna janonA karatalamAM ratna kyAMthI Take? (5) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 zrImahAvIracaritrama jai saccaM ciya vigao eso tA nicchayaM nie paanne| nIsesadukkhalakkhekkabhAyaNe'vihu paricayAmi' / / 6 / / aTTajjhANovagayA karayalapalhathieNa vynnenn| accaMtadukkhavasayA dUrujjhiyamaMDaNAbharaNA / / 7 / / paricattasamullAvA mahiyalakayarukkhacakkhuvikkhevA / dIhussAsanivAriyamuhasorabhamiliyabhasalakulA ||8|| iya bhUrisogasaMbhArataraliyA galiyakesapAsA ya / hiyayaMto rovaMtI devI jAva'cchae tAva / / 9 / / yadi satyameva vigataH eSaH tadA nizcayaM nijAn prANAn / niHzeSaduHkhalaukabhAjanAn api khalu parityajAmi' ||6|| ArtadhyAnopagatA karatalaparyastikena vadanena / atyantaduHkhavazakA dUrojjhitamaNDanA''bharaNA / / 7 / / parityaktasamullApA mhiitlkRtrukssckssuvikssepaa| dIrghocchvAsanivAritamukhasaurabhamilitabhasalakulA ||8|| iti bhUrizokasambhArataralitA galitakezapAzA ca / hRdayAntaH rudantI devI yAvad Aste tAvat / / 9 / / jo kharI rIte e garbha vinAza pAmyo hoya, to samasta duHkhanA bhAjanarUpa evA mArA A prANano avazya I tyA 3rI 6.' (7) ema ArtadhyAna karatAM, potAnA mukhane karatalamAM sthApatAM, atyaMta duHkhathI zaNagAra tajI detAM, (7) vArtAlApa baMdha karatAM, potAnA lUkhA locana mahItalamAM sthApI detAM, dIrgha niHsAsAthI nivAraNa thayela mukhasaurbh 52 mamamI 561 thatai, (8) kezapAzane chUTA mUkI detAM ane bhAre zokane lIdhe asthiratA pAmatAM-ema devI hRdayathI rudana karatI mAma hI cha; tevAmai (C) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 caturthaH prastAvaH siddhattharAyabhavaNaMpi takkhaNaM vimaNadummaNaM jAyaM / uvasaMtamuiMgaravaM uvarayavaragIyanigghosaM ||10|| caUhiM kulayaM / aha bhayavaM evaMvihavaiyaramuvalakkhiUNa nANeNa / aMgaM aMgAvayavaM cAlai jaNaNIsuhaTThAe / / 11 / / tAhe tuTThA devI harisavasullasiraloyaNa-kavolA / jAyaM jhaDatti bhavaNaMpi rAiNo pamuiyajaNohaM / / 12 / / tatto bhayavaM ciMtai 'gabbhubbhavamettao'vi kaha jaao| jaNaNI-jaNagANamaho paDibaMdho ko'vi aigaruo? ||13 / / siddhArtharAjabhavanamapi tatkSaNaM vimanodurmanaH jaatm| upazAntamRdaGgaravam uparatavaragItanirghoSam ||10|| caturbhiH kulakam / atha bhagavan evaMvidhavyatikaramupalakSya jJAnena / aGgam aGgA'vayavaM cAlayati jananIsukhArtham / / 11 / / tadA tuSTA devI hrssvshollsitlocn-kpolaa| jAtaM jhaTiti bhavanamapi rAjJaH pramuditajanaugham / / 12 / / tataH bhagavAn cintayati 'garbhodbhavamAtreNa api kathaM jAtaH / jananI-janakayoH aho! pratibandhaH ko'pi atigurukaH / / 13 / / tarata ja siddhArtha rAjAnA bhavanamAM azAMti phelAi gai, mRdaMgano dhvani baMdha thayo ane saMgItano nirdoSa virAma pAbhyo. (10) AvA prasaMgane jJAnathI jANIne bhagavaMte potAnI mAtAnA sukhArthe potAnA aMgopAMga calAvyAM, (11) jethI harSane lIdhe jenA locana ane kapola vikAsa pAmyA che evI rANI bahu ja saMtuSTa thai ane rAjabhavanamAM paNa tarata ja badhA loko pramodanA prakarSane pAmyA. (12) pachI bhagavaMta ciMtavavA lAgyA ke-"huM garbhagata chatAM aho! mAta-pitAno Avo tIvra rAga koI rIte paNa thayo! (13) Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 jaM gabbhanippakaMpametteNavi erisA visamarUvA / niyasaMveyaNagammA eesi dasA samAvaDiyA / / 14 / / jai puNa jIvaMtesuvi samaNattaNamahamaho pavajjissaM / to mama viraheNa dhuvaM ee jIyaM ca issaMti' / / 15 / / iya ciMtiUNa bhayavaM saMtosaTTaM sajaNaNi-jaNagANaM / iyarajaNANavi evaM ThijhaM va laTTaM paTTaMto / / 16 / / zrImahAvIracaritram 'jIvaMtesuM ammApiIsu nAhaM muNI bhavissAmi / ' iya gabbhagao'vi jiNo paDivajjai niyamamaigaruyaM / / 17 / / aha sA tisalAdevI gabbhaphuraNasaMpattaparamapamoyA, vhAyA, niyaMsiyamahagghacINaMsuyA, sarasacaMdaNakayaMgarAyA, AviddhapavararayaNA taM gabbhaM nAiuNhehiM, nAisIehiM, nAitittehiM, yad garbhaniSprakampamAtreNA'pi etAdRzA viSamarUpA / nijasaMvedanagamyA etayoH dazA samApatitA / / 14 / / yadi punaH jIvatoH api zramaNatvamaham aho ! pravrajiSyAmi / tataH mama viraheNa dhruvametau jIvanaM tyakSyataH / / 15 / / iti cintayitvA bhagavAn santoSArthaM svajananI- janakayoH / itarajaneSu api evaM sthitim iva laSTAM pratiSThan / / 16 / / 'jIvatoH ambA- pitroH nA'haM muniH bhaviSyAmi / ' iti garbhagataH api jinaH pratipadyate niyamamatigurukam / / 17 / / atha sA trizalAdevI garbhasphuraNasamprAptaparamapramodA, snAtA, nivasitamahA'rghyacInAMzukA, sarasacandanakRtA'GgarAgA, AviddhapravararatnA taM garbhaM nA'tyuSNaiH, nAtizItaiH, nA'titiktaiH, nA'tikaTukaiH, ke garbhamAM niSkapa rahetAM paNa je anubhavagamya emanI AvI viSamAvasthA thai; tethI jo emanI jIvatAM huM pravrajyA laiza, to mArA virahathI eo avazya potAnA jIvitano tyAga karaze.' ema ciMtavatAM jananIjanakanA saMtoSArthe temaja itara janone paNa jANe evI AbAda sthiti batAvatA hoya tema garbhamAM rahyA chatAM prabhue Avo moTo niyama lIdho ke-'mAtA-pitAnA jIvatAM huM pravrajyA AdarIza nahi.' (15/16/17) have garbhacalanathI parama pramoda pAmatI trizalAdevIe snAna karyuM, mahA kiMmatI rezamI vastro dhAraNa karyAM, caMdana-2savaDe aMge vilepana karyuM; tathA ati kiMmatI ratnAlaMkAro dhAraNa karatAM, ati uSNa nahi, ati zIta nahi, Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 caturtha prastAvaH nAikaDuehiM, nAikasAehiM, nAiaMbilehiM, nAimahurehiM savvouyasuhAvahehiM bhoyaNehiM parivAlayaMtI, pUriyaDohalA, nibbhayA, pasaMtA, suheNa bhavaNatalasamArUDhA kayAi pavaranADayapecchaNeNa, kayAi purANapurisacariyAyannaNeNa, kayAi vicittakoUhalAvaloyaNeNa, kayAi sahIjaNaparihAsakaraNeNa, kayAi ujjANavihAraviNoeNa, kayAi dukkhiyajaNatavaNijjapuMjaviyaraNeNaM, kayAi nayarasohAnirikkhaNeNa, kayAi baMdhujaNasammANaNeNaM, kayAi dhammasaMbaddhakahAviyAraNeNa diNAiM gmeitti| annayA ya nipphaNNasassovasohie paNaTTharogamAripamuhANiDhe jaNavae, niyaniyadhammakaraNujjaesu samaNaloesu, uvasaMtapayaMDuDumaresu paropparaM narAhivesu, pamukkacADa-bhaDacorabhayAsu vilasaMtIsu payAsu, reNupaDalavigamaramaNijjAsu jaNamaNANaMdadAiNIsu sayaladisAsu, ujjANatarukusumasaMbaMdhagaMdhuddharesu payAhiNAvattaparibhamaNaramaNijjesu maMdaM maMdaM vAyaMtesu samIraNesu, nA'tikaSAyaiH, nA'tyAmlaH, nA'timadhuraiH sarvartusukhAvahaiH bhojanaiH paripAlayantI, pUritadohadA, nirbhayA, prazAntA, sukhena bhuvanatalasamArUDhA kadAcit pravaranATakaprekSaNena, kadAcit purANa(=pUrva)puruSacaritA''karNanena, kadAcid vicitrakutUhalA'valokanena, kadAcit sakhijanaparihAsakaraNena, kadAcid udyAnavihAravinodena, kadAcid duHkhitajanatapanIyapuJjavitaraNena, kadAcid nagarazobhAnirIkSaNena kadAcid bandhujanasanmAnena, kadAcid dharmasambaddhakathAvicAraNena dinAni gamayati / anyadA ca niSpannazasyopazobhite praNaSTaroga-mAripramukhA'niSTe janapade, nijanijadharmakaraNodyateSu zramaNalokeSu, upazAntapracaNDaviplaveSu parasparaM narAdhipeSu, pramukta zaTha-bhaTa-caurabhayAsu vilasantISu prajAsu, reNupaTalavigamaramaNIyAsu janamanaAnandadAyinISu sakaladikSu, udyAnatarukusumasambandhagandhoddhUreSu ati kaTuka nahi, ati tIkhA, turA, khATAM, madhura nahi, temaja sarva RtuomAM sukhakArI evAM bhojanovaDe garbhanuM paripAlana karatAM, dohada pUrNa thavAthI nirbhaya ane prazAMta thai, bhavanatalamAM sukhethI birAjamAna evA te koivAra nATaka jotAM, koivAra purANa puruSonAM caritro sAMbhaLatAM, koivAra vicitra kutUhala jotAM, koivAra sakhIo sAthe hAsya-vinoda karatAM, koivAra udyAnamAM vinodathI vicaratAM, koivAra duHsthita janone kanakAdikanuM dAna ApatAM, koivAra nagaranI zobhA jotAM, koivAra svajanonuM sanmAna karatAM ane koIvAra dharmakathAno vicAra calAvatAM divaso vyatIta karavA lAgyA. pachI ugelA dhAnyathI zobhAyamAna tathA roga, marakI pramukha upadravathI rahita deza hote chate, yatijano potapotAnA dharmamAM udyata rahetAM, rAjAo paraspara pracaMDa saMgrAmathI upazAMta thatAM, zaTha, subhaTa ke coranA bhayathI prajA nirbhaya ane vilAsayukta thatAM, badhI dizAo raja dUra thavAthI ramaNIya ane lokonA manane AnaMdadAyaka thatAM, udyAna-vRkSonA puSpanI gaMdhathI vyApta ane pradakSiNAvartanI jema paribhramaNa karavAvaDe ramaNIya evA maMda maMda Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 zrImahAvIracaritram paramavijayasAhagesu savvasauNesu, gaMbhIraghosAsu sayaM ciya vajjaMtIsu vijayaduMdubhIsu, cettasuddhaterasIe surabhavacavaNakAlAo Arabbha navaNhaM mAsANaM addhaTThamANa ya rAiMdiyANaM viikkaMtANaM, uccaTThANaM gaesu mahAgahesu aDDarattasamae hatthuttarAjogamuvAgae caMde tisalAdevI punvadisivva payAsiyasayalajIvaloyaM bhayavaMtaM diNayaraM va bhaviyajaNarahaMgamihuNakayaparamasaMtosaM pasUyatti / tayaNaMtaraM ca pavarapaMcavaNNarayaNaviNimmiyavivihavimANamAlArUDhehiM, pahayapaDupaDahapamuhajayatUrehiM, ukkuTThisIhanAyakalayalamuhalehi, pavarAbharaNamaNivicchuriyagayaNaMgaNehiM, paharisasamullasaMtasarIrehiM aNegehiM devehiM devIhi ya iMtehiM paDiniyattamANehi ya devaloyapuriMpiva ramaNijjaM amaMdANaMdasaMdohajaNagaM ca kuMDaggAmanayaraM jaayNti| siddhattharAyabhavaNe ya vesamaNavayaNANuvattiNo jaMbhagA surA rayaNakaNaga-vatthAharaNavAsaM varisaMti, patta-puppha-phala-gaMdhacuNNavAsaM ca muyNti| pradakSiNA''vartaparibhramaNaramaNIyeSu mandaM mandaM vAtsu samIraNeSu, paramavijayasAdhakeSu sarvazakuneSu; gambhIraghoSayA svayameva vadantISu vijayadundubhISu caitrazuddhatrayodazyAM surabhavacyavanakAlAd Arabhya navAnAM mAsAnAm addhA'STamAnAM ca rAtridinAnAM vyatikrAntAnAm, uccasthAneSu gateSu mahAgraheSu arddharAtrisamaye hastottarayogamupAgate candre trizalAdevI pUrvadig iva prakAzitasakalajIvalokaM bhagavantaM dinakaram iva bhavyajanarathAGgamithunakRtaparamasantoSaM prsuutaa| tadanantaraM ca pravarapaJcavarNaratnavinirmitavividhavimAnamAlA''rUlaiH, prahatapaTupaTahapamukhajayatUraiH, utkRSTasiMhanAdakalakalamukharaiH, pravarA''bharaNamaNivicchuritagaganA'GgaNaiH, praharSasamullasatzarIraiH anekaiH devaiH devIbhiH ca AyadbhiH pratinivartamAnaiH ca devalokapurImiva ramaNIyam amandA''nandasandohajanakaM ca kuNDagrAmanagaraM jAtam / siddhArtharAjabhavane ca vaizramaNavacanA'nuvartinaH jRmbhakAH surAH ratna-kanaka-vastrA''bharaNavarSAM varSayanti, patra-puSpa-phala-gandhacUrNavarSAM ca munycnti| vAyu vAtAM, parama vijayasUcaka sarva zukano pragaTatAM, potAnI meLe vijaya duMdubhino gaMbhIra nirdoSa thatAM caitramAsanI zukla trayodazInA divase devalokathI cyavavAnA kAlathI mAMDIne nava mAsa upara sADAsAta divasa vyatIta thatAM, mahAgraho ucca sthAne rahetAM, ardharAtre hastottara nakSatranI sAthe caMdramAno yoga thatAM, pUrva dizA jema samasta jIvalokane prakAzita karanAra sUryane pragaTAve tema trizalAdevIe bhavyAtmArUpa cakravAkane parama saMtoSa pamADanAra evA bhagavaMtane janma Apyo. tyAre pAMca varNanA zreSTha ratnothI banAvela vividha vimAno para ArUDha, paTa pramukha jayavAdyo vagADatA, utkRSTa siMhanAdathI gAjatA, AbharaNonA zreSTha maNiothI gaganAMgaNane cakyakti banAvatAM tathA praharSane lIdhe zarIre ullAsa pAmatA ane AvatA-jatA evA aneka deva-devIovaDe kuMDagrAmanagara amarAvatInI jema ramaNIya ane atyaMta atula AnaMdadAyaka thai paDyuM. te vakhate kuberanA sevaka jaibhaka devo, siddhArtha rAjAnA bhavanamAM ratna, kanaka, vastra ane alaMkAro varasAvavA lAgyA ane patra, puSpa, phaLa tathA sugaMdhI cUrNa mUkavA lAgyA. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 519 ____ aha jAe sUikammapatthAve ahologavatthavvA causAmANiyasahassaparivuDA, sattahiM aNiehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM pariyAriyA bhogaMkarA bhogavaI, subhogA bhogmaalinnii| toyadhArA vicittA ya, pupphamAlA aNiMdiyA / / 1 / / eAo aTTha disAkumArIo jiNANubhAvacaliyAsaNAo ohinnANeNa jiNajammavaiyaraM nAUNa divvavimANArUDhAo savviDDIe jiNajaNaNisamIvamAgacchaMti, tipayAhiNIkAUNa ya jiNamAyaraM parAe bhattIe thunnNti| kahaM ciya? tumha mahAyasi! rAmAjaNekkasirarayaNavibbhame! nmimo| payakamalaM nimmalakomalaMgulIpavaradalakaliyaM / / 1 / / itthINaM majjhe caMgimAe laddhA tae pddhmrehaa| tumae cciya nimmahio mahilAlahuyattaNakalaMko ||2|| atha jAte sUtikarmaprastAve adholokavAstavyAH catuHsAmAnikasahasraparivRttAH, saptabhiH anIkaiH saptabhiH anIkAdhipatibhiH parivRttAH bhogAGkarA, bhogavatI, subhogA, bhogmaalinii| toyadhArA vicitrA ca puSpamAlA aninditA / / 1 / / etAH aSTa dikkumAryaH jinA'nubhAvacalitA''sanAH avadhijJAnena jinajanmavyatikaraM jJAtvA divyavimAnA''rUDhAH sarvA jinajananIsamIpamAgacchanti, tripradakSiNIkRtya ca jinamAtaraM parayA bhaktyA stuvanti / kathameva? - tava mahAyazasvini! rAmAjanaikaziroratnavibhrame! namAmaH / padakamalaM nirmalakomalA'gulIpravaradalakalitam / / 1 / / strINAM madhye sundaratayA labdhA tvayA prthmrekhaa| tvayA eva nirmathitaH mahilAlaghutvakalaGkaH / / 2 / / evAmAM sUtikarmano prasaMga-samaya AvatAM adholokavAsI bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, toyadhArA dharA), vicitrA, puSpamAlA ane aniMditA e ATha diimArIo potAnA cAra hajAra sAmAnika devo, sAta senAo tathA sAta senAdhipati sahita pUrve jinezvaranA prabhAvathI Asana calAyamAna thatAM avadhijJAnathI jina-janmano prasaMga jANI, divya vimAna para ArUDha thai sarva RddhipUrvaka jina ane jinamAtA pAse AvI, traNa pradakSiNA ApI, parama bhaktithI jinamAtAne A pramANe stavavA lAgI he mahAyazasvI! he ramaNIomAM eka mugaTa samAna! nirmaLa ane komaLa aMgulirUpa pravara patrathI zobhatA t||2|| 525-bhagane nmH||2 &o. (1) strIvargamAM sauMdaryathI te prathama sthAna meLavyuM tathA strIonI laghutArUpa kalaMkane te ja parAsta karyo. (2) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 zrImahAvIracaritrama puttavaINaM majjhe tumae cciya pAviyaM vijypttN| micchattaMdhajaNassAlaMbaNaheU tumaM jAyA / / 3 / / sarayanisAyarakaraniyara-hAragoro jaso tumaahito| AsaMsAraM paribhamau nibbharaM dasasuvi disAsu / / 4 / / mUDhocciya suyapasave paramANaMdaM jaNo samuvvahai / tujjha saritthA dhUyAvi puttakoDiMpi paribhavai / / 5 / / tihuyaNapaNamiyacalaNo jIe kucchiMmi bADhamuvbUDho / kalaNAikkaMtabalo carimajiNiMdo jayANaMdo ||6|| putravatInAM madhye tvayA eva prAptaM vijyptrm| mithyAtvAndhajanasyA''lambanahetuH tvaM jAtA ||3|| zaradanizAkarakaranikara-hAragauraH yazaH tvattaH / AsaMsAraM paribhramatu nirbharaM dasasu api dikSu / / 4 / / mUDhaH eva sutaprasave paramAnandaM janaH samudvahati / tava sadRzA duhitA api putrakoTimapi paribhavati / / 5 / / tribhuvanapraNatacaraNaH yasyAH kukSau bADham ubUDhaH / kalanA'tikrAntabalaH caramajinendraH jayAnandaH ||6|| yugmam / / putravatI pramadAomAM teM ja vijayapatra meLavyuM tathA mithyAtvathI aMdha banelA lokone te ja AlaMbananuM kAraNa janA. (3) zaraRtunA caMdramAnA kiraNa-samUhane haranAra (athavA kiraNanA samUha jevo ane motInA hAra jevo) ujjavaLa yaza tArAthakI saMpUrNa saMsAramAM daze dizAomAM sArI rIte paribhramaNa karo. (4) mUDha loko putrano janma thatAM parama AnaMda pAme che, paraMtu koTi putrovALI paNa tArA jevI eka putrInI tulanA na ja karI zake ke jenA udaramAM tribhuvanane vaMdanIya, atula baLazALI, vijayathI AnaMda pamADanAra evA ya2ma tIrtha42 suSe vRddhi pAbhyA. (5/7) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH i suiraM jiNajaNaNiM paNamiya paramAyareNa jaMpaMti / devi! nahu bhAiyavvaM amhe jaM disikumArIo / / 7 / / paramesarassa bhuvaNekkacakkhuNo jiNavarassa eyassa / niyayahigAra'NurUvaM jammaNamahimaM karissAmo / / 8 / / jummaM evaM bhaNiUNa titthayarajammaNabhavaNassa samaMtao joyaNaparimaMDalaM bhUbhAgaM vavagayataNakaTThapattakayavaraM durussAriyAsuidurabhigaMdhapoggalaM takkhaNaM viuvvieNaM maNahareNaM savvouyakusumagaMdhANuvAsieNaM saMvaTTagapavaNeNaM kAUNa bhagavao titthayarassa tisalAdevIe ya adUre gAyaMtIo ciTThati / evaM ciya caliyAsaNapauttadivvohimuNiyaparamatthA / uDDhadisAvAsAo devIo imA tao iMti / / 1 / / iti suciraM jinajananIM praNamya paramA''dareNa jalpanti / devi! na khalu bhetavyam, vayaM khalu dikkumAryaH / / 7 / / 521 paramezvarasya bhuvanaikacakSuSaH jinavarasya etasya / nijA'dhikArAnupUrvaM janmamahimAnaM kariSyAmaH / / 8 / / yugmam / / evaM bhaNitvA tIrthakarajanmabhavanasya samantataH yojanaparimaNDalaM bhUbhAgaM vyapagatatRNa-kASTha-patrakacavaraM dUrotsAritA'zucidurabhigandhapudgalaM tatkSaNaM vikurvitena manohareNa sarvartukakusumagandhA'nuvAsitena saMvartakapavanena kRtvA bhagavataH tIrthakarasya trizalAdevyAH ca adUraM gAyantyaH tiSThanti / evameva calitA''sanaprayuktadivyAvadhijJAtaparamArthAH / urdhvadigvAsataH devyaH imAH tataH Ayanti / / 1 / / e pramANe lAMbo vakhata stuti karI, praNAmapUrvaka jinajananIne parama Adara lAvI teo kahevA lAgI-'he devI! tamAre bIvuM nahi. ame dizAkumArIo, bhuvananA eka locanarUpa A jina bhagavaMtano, amArA adhikAra prabhAeo 4nbha-mahotsava zuM.' (7/8 ) ema kahI jinanA janma-bhavananI cotarapha eka yojana bhUmibhAgamAM tRNa, kASTha, patra ke anya tuccha vastu dUra karI, temaja azuci durgaMdhanA pudgalo dUra kADhI nAkhI, tatkAla vikurvelA, manahara, sarva RtunA puSponA suvAsathI vAsita evA saMvartaka pavanavaDe te bhAgane sugaMdhamaya banAvI, prabhunA tathA trizalAdevInA guNa gAtI te najIkamAM ubhI rahI. e ja pramANe Asana calAyamAna thatAM avadhijJAnathI jinajanma jANI, urdhvalokanI vasanArI-methaMkarA, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 zrImahAvIracaritrama mehaMkarA mehavaI, sumehA mehmaalinnii| suvacchA vacchamittA ya, vAriseNA balAhagA / / 2 / / to nihayarayaM veuvieNa meheNa mahiyalaM kaauN| gaMdhaMdhaluddhaphullaMdhayAulaM pupphavarisaM ca / / 3 / / jiNavaraguNagaNamaikomaleNa suisokkhakaraNadakkheNa / aidUraMmi ThiyAo gAyaMti sareNa mahureNa / / 4 / / aha poratthimaruyagaTTiIo aTThavi disaakumaariio| vahupariyaNapariyariyAo eyAo AgayA jhatti / / 5 / / naMduttarA ya naMdA, ANaMdA nNdivddhnnaa| vijayA ya vejayaMtI, jayaMtI aparAjiyA / / 6 / / meghaGkarA, meghavatI, sumeghA, meghmaalinii| suvatsA, vatsamitrA ya, vAriSeNA, balAhakA / / 2 / / tataH nihatarajaH vikurvitena meghena mahItalaM kRtvA / gandhAndhalubdhapuSpandhayA''kulAM puSpavarSAM ca / / 3 / / jinavaraguNagaNam atikomalena zrutisaukhyakaraNadakSeNa / atidUraM sthitAH gAyanti svareNa madhureNa ||4|| atha paurastyarucakasthitAH aSTau api dikkumAryaH / bahuparijanaparivRttAH etAH AgatAH jhaTiti / / 5 / / nanduttarA ca nandA, AnandA nndivrdhnaa| vijayA ca vaijayantI, jayantI aparAjitA ||6|| bheghavatI, subhedhA, meghamAlinI, sutsA, vatsamial, Ru bhane 56 me mA hevAmI tyA bhAvI (1/2) ane tarata vidurvelA meghavaDe jamInane raja rahita banAvI, tenA para gaMdhamAM atyaMta lubdha thatA bhamarAothI vyApta meai puSyo 12vI, (3) ati komaLa tathA zruti-karNane bhAre sukhakArI evA madhura svarathI jinaguNa gAtAM te dUra ubhI rahI. (4) pachI pUrvarUcaka para vasanArI naMdA, naMdottarA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI ane aparAjitA e ATha kumArIo potAnA bahu parivAra sahita tyAM tarata ja AvI, (56) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 caturthaH prastAvaH ravimaMDalasAricchaM hatthe dhariUNa dappaNaM taahe| puvvadisiMmi ThiyAo kittiMti guNe jiNavarassa / / 7 / / aha dAhiNaruyaganivAsiNIo aTThavi disaakumaariio| nAyajiNajammaNAo iMti vimANehiM eyAo / / 8 / / samAhArA painnA ya, suppabuddhA jsohraa| lacchimaI sesavaI, cittaguttA vasuMdharA / / 9 / / karapallaveNa kali(gahi)uM bhigAraM surahivAriparipunnaM / dakkhiNapAse pahuNo guNathavaNaparA parivasaMti / / 10 / / aha pacchimaruyagagayA aTheva puNo disaakumaariio| bhattibharanibbharAo imAo pavisaMti jiNagehe / / 11 / / ravimaNDalasadRzaM haste dhRtvA darpaNaM tdaa| pUrvadizi sthitAH kIrtayantyaH guNAn jinavarasya / / 7 / / atha dakSiNarucakanivAsinyaH aSTau api dikkumAryaH / jJAtajinajanmataH Ayanti vimAnaiH etAH / / 8 / / samAhArA, prakIrNA ca suprabuddhA yshodhraa| lakSmImatI, zeSavatI, citraguptA, vasundharA / / 9 / / karapallavena gRhItvA bhRGgAraM surabhivAriparipUrNam / dakSiNapArzve prabhoH guNastavanaparAH parivasanti / / 10 / / atha pazcimarucakagatAH aSTau eva punaH dikkumaaryH| bhaktibharanirbharAH imAH pravizanti jinagRhe ||11 / / ane ravibiMba samAna darpaNa hAthamAM dhAraNa karI, jinavaranA guNa gAtI te pUrva dizAmAM ubhI rahI. (7) e rIte jinajanma jANavAmAM AvatAM dakSiNarUcakanI vasanArI-samAhArA, supradattA (prakIrNa), suprabuddhA, yazodharA, lakSmImatI, zeSavatI, citraguptA ane vasuMdharA e ATha devIo vimAnathI tyAM AvI ane sugaMdhI jaLathI pUrNa kaLaza potAnA karapallavamAM dhAraNa karI, bhagavaMtanA guNa gAtI dakSiNa bhAge ubhI rahI. (89/10) evAmAM pazcimarUcakanI-ilAdevI, surAdevI, pRthvI, padmAvatI, ekanAsA, navamikA, bhadrA ane sItA e Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 zrImahAvIracaritrama ilAdevI surAdevI, puhavI pumaavii| eganAsA navamiyA, bhaddA sIyA ya aTThamI / / 12 / / karakaliyatAliyaMTA visttttkNdottttdiihrcchiio| pacchimadisimmi ThAuM thuNaMti jiNanAhaguNanivahaM / / 13 / / aha uttarillaruyagAbhihANagirivAsiNIo aDheva / AgacchaMti imAo devIo disAkumArIo / / 14 / / alaMbusA missakesI, puMDarIkI ya vaarunnii| hAsA savvappabhA ceva, hiridevI sirI tahA / / 15 / / vaMdittA jiNajaNaNI ghettuM siyacAmaraM karaggeNa / uttaradisimmi guruNo puvvakameNaM parivasaMti / / 16 / / ilAdevI, surAdevI, pRthvI, pdmaavtii| ekanAsA, navamikA, bhadrA sItA ca aSTamI / / 12 / / karakalitatAlavRntAH vizliSTanIlakamaladIrghAkSAH / pazcimadizi sthitvA stuvanti jinanAthaguNanivaham / / 13 / / atha uttararucakA'bhidhAnagirivAsinyaH aSTau eva / Agacchanti imAH devyaH dikkumAryaH / / 14 / / alaMbuSA, mizrakezI, puNDarIkI, ca vaarunnii| hAsA, sarvaprabhA caiva hrIdevI zrIH tathA / / 15 / / vanditvA jinajananIM gRhItvA zvetacAmaraM karAgreNa / uttaradizi guroH pUrvakrameNa parivasanti / / 16 / / ATha kumArIo bhAre bhaktipUrvaka jinanA janmagRhamAM AvI ane vikasita rakta kamaLa samAna dIrdhAkSI te hAthamAM paMkhA laI pazcima dizAmAM rahIne jinaguNasamUhane gAvA lAgI. (11/12/13) e pramANe uttara-rUcaka parvatanI alabUSA, mizrakezI, puMDarikA, vArUNI, hAsA, sarvaprabhA, zrIdevI ane zrIdevI-e ATha dikumArIo satvara tyAM AvI, ane jinamAtAne namI, hAthamAM zveta cAmara laI pUrva pramANe prabhunI uttara hizAmA 24ii. (14/15/17) Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 caturthaH prastAvaH aha vidisiruyagapavvayavatthavvA cau disaakumaariio| cittA ya cittakaNagA sateya soyAmaNInAma / / 17 / / namiuM tisalAdevIM jiNaM ca vidisAsu causuvi niliinnaa| suMdarapaIvahatthA jiNaguNanivahaM pagAyaMti / / 18 / / majjhimaruyagaTThiio puNovi cattAri disikumaariio| devI ruyA ruyaMsA suruyA ruyagAvaI nAmA / / 19 / / AgaMtuNaM puvvakkameNa nAbhiM jiNassa kppeNti| cauraMgulaparivajjaM tAhe viyaraM parikhaNiMti / / 20 / / taM nAbhinAlamaha tattha ThAviuM paMcavaNNarayaNehiM / pUriMti taM samaggaM taduvari pIDhaM ca baMdhaMti / / 21 / / atha vidigrucakaparvatavAstavyAH catasraH dikkumAryaH / citrA ca citrakanakA sutejA, saudAmaNInAmikAH / / 17 / / natvA trizalAdevIM jinaM ca vidikSu caturSu api nilInAH / sundarapradIpahastA jinaguNanivahaM pragAyanti / / 18 / / madhyamarucakasthitAH punaH api catasraH dikkumAryaH / devyaH rUpA, rUpAMzA, surUpA, rUcakAvatI nAmikAH / / 19 / / Agatya pUrvakrameNa nAbhiM jinasya kRtnti| caturagulaparivarjaM tadA vivaraM parikhananti / / 20 / / taM nAbhinAlam atha sthApayitvA pnycvrnnrtnaiH| pUrayanti tat samagraM tadupari pIThaM ca badhnanti / / 21 / / pachI vidizA-rUcakAdrithakI citrA, citrakanakA, sutejA (supa) ane saudAmanI e cAra kumArikAo AvI, jina tathA trizalAdevIne namI. suMdara dIpaka dhAraNa karI, jinaguNa gAtI te cAre vidizAmAM ubhI rahI. (17/18) madhyama rUcakaparvatanI rUpA, rUpAMzA, rUcakAvatI ane surUpA e cAra kumArIo pUrvakrarmathI AvI, cAra aMgula varjIne jinanA nAbhinAlane kApI, tyAM eka khADo khodI, temAM nAbhinAla mUkI, te badho pAMca varNanAM ratnothI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 zrImahAvIracaritrama pIDhassovari hariyAligaM ca viyaraMti nIlamaNirammaM / loyaNaANaMdayariM divvAe devasattIe / / 22 / / tayaNaMtaraM tinni kayalIharAiM viuvvaMti, tesiM ca majjhabhAge pavarapaMcappayAramaNiviNimmiyakoTTimatalAiM, vicchitticittaraMgAvalImaNaharAiM, duvAradesaThaviyapuNNakaNayakalasAiM, divvarUvarehaMtasAlabhaMjiyAbhirAmAiM dAhiNapuvvuttaradisAsu tiNNi causAlabhavaNAI visAlAI virayaMti / tesiM ca majjhabhAge mahagghamaNikhaMDamaMDiyAiM, niyakiraNajAlasuttiyasuriMdakodaMDAiM, kaNagaselasilAvicchinnAiM tiNNi sIhAsaNAiM tthviNti| tao titthayaraM karayalapuDeNaM titthayarajaNaNiM ca bAhAhiM ghettUNa paramAyareNa dAhiNadisicAusAlasIhAsaNe nisiyAti / pIThasyopari haritAlI(=dUrvAM)ca vitaranti nIlamaNiramyAm / locanA''nandakArI divyayA devazaktyA / / 22 / / tadanantaraM trINi kadalIgRhANi vikurvanti, teSAM ca madhyabhAge pravarapaJcaprakAramaNivinirmitakuTTimatalAni, vicchitta( vyApta)citraraGgAvalImanoharANi, dvAradezasthApitapUrNakanakakalazAni, divyarUparAjamAnazAlabhaJjikA'bhirAmANi dakSiNa-pUrvottaradikSu trINi caturgRhabhavanAni vizAlAni viracanti / teSAM ca madhyabhAge mahArghamaNikhaNDamaNDitAni, nijakiraNajAlasUcitasurendrakodaNDAni, kanakazailazilAvicchinnAni trINi siMhAsanAni sthApayanti / tataH tIrthakaraM karatalapuTena tIrthakarajananI ca bAhubhyAM gRhItvA paramA''dareNa dakSiNadiccatuHzAlasiMhAsane niSAdayanti / tataH zatapAka-sahasrapAkatailaiH pradhAnagandhoddharaiH tayoH zarIram abhyaGganti, gandhodvartanena udvrtnte| tataH pUrvasthityA jinaM jananIM ca pUrvadiccatuHzAlasiMhAsane Aropya pUrI, tenA para pITha racI, te pITha para temaNe potAnI divya zaktithI locanane AnaMdakArI evI nIla-maNinI jevA suMdara dUrvAdAsanI racanA karI. (1920/21/22) tyArabAda temaNe traNa kadalIgRho vidurthI ane tenA madhyabhAge paMca prakAranA zreSTha maNiothI bhUmitale maDhelA, vistRta vividha raMgoLIthI manohara, dvAre sthApelA pUrNa kanaka-kaLazathI zobhAyamAna, divya rUpadhArI pUtaLIothI virAjamAna ane vizALa, dakSiNa, pUrva ane uttara dizAomAM traNa cokavALAM bhavano banAvyAM. tenA madhyabhAge bhAre kiMmatI maNi-khaMDothI zobhatA, potAnA kiraNa-samUhathI iMdradhanuSyanI bhrAMti karAvanAra tathA merU parvatanI zilAnA jANe banAvela hoya tevAM traNa siMhAsano racyAM. pachI bhagavaMtane karatalamAM tathA jinajananIne parama AdarapUrvaka bhujAmAM dhAraNa karI, dakSiNa dizAmAM sthApela catuHzAlanA(= vizeSa prakAranA) siMhAsana para temaNe besAryA. tyAM zatapAka, sahastrapAka tela ke je pradhAna sugaMdhathI otaprota hoya che tenAvaDe temanA zarIre teo abhaMga tathA gaMdhAdvartanathI temanuM udvartana karavA lAgI. pachI prathama pramANe jina ane mAtAne pUrva dizAnA catuzAla = vizeSa prakAranA) siMhAsana para birAjamAna karI, gaMdhodaka, puSpodaka tathA zuddhodakavaDe snAna karAvI, Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 527 tao sayapAga-sahassapAgatellehiM pahANagaMdhuddharehiM tesiM sarIramabbhaMgiMti, gaMdhuvvaTTaNeNaM uvvaTTeti / tao puvvaTThiIe jiNaM jaNaNi ca puvvadisicAusAlasiMhAsaNaMmi AroviUNa gaMdhodaeNa, pupphodaeNa, suddhodaeNa majjiUNa pavaramaNi-rayaNAbharaNasaMbhAreNa vibhUsiyasarIrAiM kAUNa paramAyareNa puvvivihIe uttaradisicAusAlasiMhAsaNe nivesiMti / navaraM niyakiMkarehiM collahimavaMtAo gosIsacaMdaNadArugANi ANAviUNa araNinimmahaNuTThieNa jalaNeNa saMtinimittaM homaM ca kareMti / niyapabhAvaparirakkhiyassavi bhagavao jIyaMtikAUNa rakkhApoTTaliyaM baMdhiUNa rayaNapAhANage savaNamUle tADiMti, evaM bhaNati ya 'sattakulapavvayAU appaDihayasAsaNo havasu deva ! / gayarogasogadukkho paNaIyaNapUriyAso ya / / 1 / / iya bhaNiUNa pahiTThA jammaNagehe Thavittu jiNajaNaNi / gAyaMti jiNidaguNe tisalApAse samallINA ||2|| gandhodakena, puSpodakena, zuddhodakena majjayitvA pravaramaNi ratnA''bharaNasambhAreNa vibhUSitazarIrANi kRtvA paramA''dareNa pUrvavihite uttaradiccatuHzAlasiMhAsane niveshynti| navaraM nijakiGkaraiH laghuhimavantAd gozIrSacandanadArUNi AnIya araNinirmathanotthitena jvalanena zAntinimittaM homaM ca kurvanti / nijaprabhAvaparirakSitasyA'pi bhagavataH jItamiti kRtvA rakSAsUtraM badhvA ratnapASANau zravaNamUle tADayanti, evaM bhaNanti ca - 'saptakulaparvatAyuH apratihatazAsanaH bhava deva ! / gataroga-zoka- duHkhaH praNayijanapUritAzaH ca ||1|| iti bhaNitvA prahRSTA janmagRhe sthApayitvA jinajananIm / gAyanti jinendra guNAn trizalApArzve samAlInAH / / 2 / / pravara maNi-2tnonAM AbhUSaNothI temanuM zarIra zaNagArI, pUrvavidhi pramANe parama AdarapUrvaka temaNe uttara dizAnA catuHzAla-siMhAsana para temane sthApana karyA, ane potAnA kiMkaro pAse laghuhimavaMta thakI gozIrSacaMdananA kASTha magAvI, kASTha-gharSaNathI utpanna thayelA agnimAM zAMtinimitte teo homa karavA lAgI. vaLI 'bhagavaMta jo ke potAnA prabhAvathI ja parirakSita che, chatAM e ApaNo AcAra che.' ema dhArI rakSApoTalI bAMdhI, prabhunA kAna pAse ratna-golakanA tADanapUrvaka A pramANe teo kahevA lAgI 'he deva! tame sAta kuLaparvato tulya AyuSyavALA thAo. tamAruM zAsana sadA jayavaMtu raho, tathA roga, zokanA du:kha rahita banI tame sadA svajanonA manoratho pUrNa karo.' (1) ema kahI, praharSa pAmI, jina-jananIne janmagRhamAM sthApana karI, jinaguNa gAtI teo trizalAdevI pAse jesI rahI. (2) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 zrImahAvIracaritrama iya jammassa ya kAyavvavittharo titthanAhabhattIe | vegeNa samatthijjai chappannadisAkumArIhiM / / 3 / / etyaMtare sohammakappAhivaissa sakkassa sIhAsaNaM calai / taccalaNeNa ohinANeNa bhagavao titthayarassa jammaM muNiUNa sasaMbhamaM sakko sIhAsaNAo uTTei / sattaTThapayANugamaNapuvvayaM paramAe bhattIe tatthaTThio'vi jiNaM thuNiUNa pAittANIyAhivaiM hariNegamasiM devaM ANavei-'aho bhadda! gacchasu sohammAe sabhAe meghoghaghoraghosaM joyaNaparimaMDalaM sughosaghaMTaM tikkhutto tADiMto mahayA saddeNaM evamugghosehi-sakko jaMbuddIvabhArahakhettasamubbhavassa jiNassa jammaNamahimaM kAuM ptttthio| tA bho devA! tubbhe savvabaleNaM, savvavibhUIe, savvanADaehiM, savvAlaMkAravibhUsAe divvaccharAgaNeNaM parivuDA, pavaravimANAiM ArUDhA mama sayAsaM pAubbhavaha tti / evaM bhaNie hariNegamesI deve devaraNNo vayaNaM viNaeNa paDisuNittA turiyagaIe iti janmanaH ca kartavyavistAraH tIrthanAthabhaktyAH / vegena samarthyate SaTpaJcAzaddikkumArIbhiH / / 3 / / atrAntare saudharmakalpAdhipateH zakrasya siMhAsanaM calati / taccalanena avadhijJAnena bhagavataH tIrthakarasya janma jJAtvA sasambhramaM zakraH siMhAsanAd uttiSThati / saptASTapadA'nugamanapUrvaM paramayA bhaktyA tatrasthitaH api jinaM stutvA padAtyadhipatiM hariNaigameSiNaM devamAjJApayati 'aho bhadra! gaccha saudharmAyAM sabhAyAM meghaughaghoraghoSaM yojanaparimaNDalaM sughoSAghaNTaM tridhA tADayan mahatA zabdena evam udghoSaya 'zakraH jambUdvIpabharatakSetrasamudbhavasya jinasya janmamahimAnaM kartuM prasthitaH / tasmAd bhoH devAH! yUyaM sarvabalena, sarvavibhUtyA, sarvanATakaiH, sarvA'laGkAravibhUSayA divyApsarogaNena parivRttAH, pravaravimAnAni ArUDhAH mama sakAzaM prAdurbhavata' iti| evaM bhaNite hariNaigameSI devaH devarAjJaH vacanaM vinayena pratizrutya tvaritagatyA e pramANe jinabhaktinA vegathI chappanna dizAkumArIoe vistArathI karela jina-janmotsavanuM samarthana=varNana jarI batAvyu. (3) evAmAM saudharma devalokanA iMdranuM siMhAsana calAyamAna thayuM, eTale avadhijJAnathI bhagavaMtano janma jANI IMdra ekadama siMhAsanathakI uThyo ane sAta ATha pagalAM sanmukha cAlI, tyAM rahetAM paNa parama bhaktivaDe prabhune stavI teNe harirjhegameSI nAmanA pAyadaLanA senApati devane AjJA karI ke "aho! bhadra! tuM jA ane saudharmasabhAmAM rahela, megha samAna nirdoSa karanAra tathA eka yojana vistRta evI sughoSAghaMTAne traNa vakhata vagADI moTA avAje A pramANe udghoSaNA kara ke "jabUdvIpanA bharatakSetramAM utpanna thayela tIrthaMkarano janma-mahotsava karavA IMdra pote prasthAna karavAne taiyAra thayo che; mATe he devI! tame sarva baLa, sarva vibhUti, sarva nATaka sAthe samasta alaMkArathI vibhUSita thai, divya apsarAo sahita vimAnamAM ArUDha thai, mArI pAse satvara Avo.' e rIte iMdra AjJA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH sohammasabhAe gaMtUNa sughosaM ghaMTaM tikkhutto tADei / tIse ya payaMDanigghosavasucchalaMtapaDisaddayapaDiphalaNavaseNa annAI egUNAI battIsaM ghaMTAsayasahassAiM samakAlaM raNajjhaNAravaM kaaumaardvaaiN| evaM ca disi disi samubbhavaMtapaDinigghosabahiriyadiyaMtaro sohamakappo smuppnnotti| etthaMtare paMcavihavisayasevApamattacittA samaMtao devA / taM egakAlavajjiraghaMTAgaNagurusaraM souM / / 1 ciMtaMti savvao kiMci (ca) phuTTabaMbhaMDaravasamo ghoro / phAlihavimANamAlApaDiphalaNacaugguNIbhUo ? / / 2 / / saudharmasabhAyAM gatvA sughoSAM ghaNTAM tridhA tADayati / tasya ca pracaNDanirghoSavazocchalatpratizabdapratiphalanavazena anyAni ekonAni dvAtriMzad ghaNTAzatasahasrANi samakAlaM raNa-jhaNaravaM kartum ArabdhAni / evaM ca dizi dizi samudbhavatpratinirghoSabadhiritadigantaraH saudharmakalpaH smutpnnH| atrAntare - paJcavidhaviSayasevApramattacittAH samantataH devAH / tad ekakAlavAdyamAnaghaNTAgaNagurusvaraM zrutvA ||1|| 529 cintayanti sarvataH kiJcit sphuTadbrahmANDaravasamaH ghoraH / sphaTikavimAnamAlApratiphalana - caturguNIbhUtaH ? / / 2 / / karatAM hariNaigameSI deve vinayathI te vacana svIkArI, tvarita gatithI saudharmasabhAmAM jaI, traNa vakhata sughoSA ghaMTA vagADI. tenA pracaMDa nirdoSathI uchaLatA pratizabdano dhvani uThatAM eka nyUna batrIza lAkha ghaMTAo samakALe raNajhaNATa karavA lAgI. eTale cotarapha pragaTa thatA pratidhvanivaDe digaMtara bahe2A thatAM saudharma devaloka ekazabdamaya thai gayo. evAmAM pAMca prakAranA viSayasukhamAM pramatta thayelA devo, samakALe vAgela ghaMTAono moTo avAja cotarapha prasarela sAMbhajatAM (1) ciMtavavA lAgyA ke-'aho! phUTatA brahmAMDanA dhvani samAna ghora ane sphaTikanA vimAnomAM pratiphalita thavAthI yaturguzI thayela, (2) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 zrImahAvIracaritrama ApUriMtovva disAvagAsamakhilaM carAcaraM log| saddegasarUvaMpiva kuNamANo niyayamahimAe / / 3 / / saMkhuddhamuddhatiyasaMgaNAhiM bhayavegataraliyacchIhiM / hA nAha! rakkha rakkhatti jaMpirIhiM suNijjaMto / / 4 / / dnnuvirnnsumrnntukRtiysvNtthohkNtthrvbhiimo| aNivAriyaM viyaMbhai jayaghaMTAraNaraNArAvo / / 5 / / iya ciNtaavssiddhiliydiyaadddhkNtthbaahupaasNmi| savvatto suranivahe jAyammi vimUDhahiyayaMmi / / 6 / / ApUrayan iva digavakAzamakhilaM carAcaraM lokam / zabdaikasvarUpam iva kurvANaH nijamahimnA / / 3 / / saMkSubdha-mugdhatridazAGganAbhiH bhayavegataralitAkSibhiH / 'hA nAtha! rakSa rakSa' iti jalpadbhiH zrUyamANaH ||4|| daityapatiraNasmaraNatuSTatridazadhUrtIghakaNTharavabhImaH / anivAritaM vijRmbhate jayaghaNTAraNaraNA''rAvaH / / 5 / / iti cintaavshshithilitdyitaadRddhknntth-baahupaashe| sarvatra suranivahe jAte vimUDhahRdaye / / 6 / / samasta dizAomAM prasarela tathA potAnA mahimAthI carAcara lokane jANe ekazabdarUpa karato hoya, (3) bhayanA vegathI locanane caMcala karatI ane "hA nAtha! amAruM rakSaNa karo, rakSaNa karo' ema bolatI DarelI mugdha devAMganAo vaDe saMbhaLAto, (4) daityapatinA raNanuM smaraNa thatAM tuSTa thayela duSTa devonA nirAdhAra ghoSa samAna bhIma ane anivArita evo 4yAno 2525 // 2 pani vo?' (5) e ciMtAne lIdhe devAMganAono daDha kaMTha-bAhupAza zithila thatAM tathA devagaNa sarvatra vicAramUDha janatai, (7) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 caturthaH prastAvaH khaNamettassa'vasANe samatthaghaMTAravaMmi uvsNte| hariNegamesidevo bhaNai sure avahie jAe / / 7 / / 'bho bho tiyasA! sakko tubbhe ANavai jaha lahuM eh| jeNa jiNajammamajjaNamahUsavo kIrae iNhiM' / / 8 / / iya ANattiyamAyanniUNa primukksesvaavaaraa| muNiyajiNanAhamajjaNamahUsavA harisiyA tiyasA / / 9 / / to majjaNapokkhariNIe aMti, bahuvihajaleNa majjaNu kareMti / kappUramissacaMdaNaraseNa, AliMpahi dehu subaMdhureNa ||10|| kSaNamAtrasyA'vasAne samastaghaNTArave upshaante| hariNaigameSI devaH bhaNati sureSu avahiteSu jAteSu / / 7 / / _ 'bhoH bhoH tridazAH! zakraH yuSmAkam AjJApayati yathA laghuH Agacchata / yena jinajanmamajjanamahotsavaH kriyate idAnIm / / 8 / / iti AjJaptim AkarNya parimuktazeSavyApArAH / jJAtajinanAthamajjanamahotsavAH hRSTAH tridazAH / / 9 / / tataH majjanapuSkariNyAM yAnti, bahuvidhajalena majjanaM kurvnti| karpUramizracandanarasena Alimpanti dehaM subandhureNa / / 10 / / kSaNavAra pachI badho ghaMTArava zAMta thatAM ane devo sAvadhAna thatAM haribaigameSI deva kahevA lAgyo ke (7) 3 al! chaMdra bhane AzA 73 / tame sat12 Apo, // 2513 atyAre nezvaranI 4nmAbhiSe = snAtramahotsava 42vAno cha.' (8) e pramANe iMdra-AjJA sAMbhaLI, zeSa kAryathI nivRtta thai devatAo, jinanAthano majjanotsava sAMbhaLIne mAre 4 pAbhyA. () pachI devo snAna-vAvaDImAM jai, vividha jaLavaDe snAna ane kapUramizrita suMdara caMdanarasavaDe zarIre lepana 12vA sAyA. (10) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 zrImahAvIracaritram aikomalanimmaladUsajuala, parihaMti viyNbhiykNtipddl| aha kaMThapaiTThiyalaTThahAra, dUrujjhiyakAmuyajaNaviyAra / / 11 / / aisurahikusumanimmaviyadAma, nvpaariyaaymNjrisnnaam(h?)| baMdhaMti sugaMdhasamiddha sIsi, takkhaNakayakuMciracArukesi / / 12 / / maNimauDakiraNavicchuriyagayaNa, niyarUvamaDappharaha siyamayaNa / varakaDayatuDiyabhUsiyasarIra, taNukaMtipasaraparibhUyasUra / / 13 / / kivi magaramarAlayasannisanna, kivi hariNa-vasaha-sihippavanna / Aruhavi kevi kuMjari mahaMti, kevi tuMgaturae vege vayaMti / / 14 / / atikomalanirmaladUSyayugalaM paridadhati vijRmbhitakAntipaTalam / atha kaNThapratiSThitalaSTahArAH dUrojjhitakAmukajanavikArAH ||11 / / atisurabhikusumanirmApitadAma navapArijAtamaJjarIsanAtham / badhnanti sugandhasamRddhaM zIrSe tatkSaNakRtakuJcitacArukezinaH / / 12 / / maNimuguTakiraNavicchuritagaganAH nijruupaa'hngkaarhsitmdnaaH| varakaTakatruTitabhUSitazarIrAH tanukAntiprasaraparibhUtasUryAH ||13 / / ke'pi makara-marAlaka-suniSaNNAH, ke'pi hrinn-vRssbh-shikhiprpnnaaH| Aruhya ke'pi kuJjare mahati, ke'pi tuGgaturage vege vrajanti / / 14 / / ghaNI camakanA samUhavALuM atikomaLa ane nirmaLa vastrayugala dhAraNa karyuM. temaNe kaMThe divya hAra paheryA ane vi||2-paasnaane 2 ta dhI. (11) nava pArijAtanI maMjarIyukta tathA bhAre sugaMdhI puSpothI banAvela mALA bAMdhI ane tatkALa zira paranA suMdara kezane saMkucita karI bAMdhI lIdhA. (12) maNi-mugaTanA kiraNovaDe AkAzane vicitra banAvanAra, potAnA rU5-garvathI manmathane hasI kADhanAra, zreSTha kaDAM ane bAjubaMdhathI vibhUSita thayelA, potAnA zarIranI kAMtivaDe sUryane parAbhava pamADanAra, (13) keTalAka magara ane rAjahaMsa para beThelA, keTalAka hariNa, vRSabha ane mayUrapara ArUDha thayelA, keTalAka moTA kuMjara para ane keTalAka vegavALA unnata azva para besI javA lAgyA. (14) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH cINaMsuyaciMdhasahassaramma, avaloyaNimettaha dinasamma / Aruhavi caliya kivi varavimANi, kiMkiNiravamuhari mahappamANi / / 15 / / saddula-saraha-haripaTThi caDiya, kivi paTThiyavege'nnonna ghddiy| iya surasamUhaha savve baleNa, suravaisamIvamAgaya javeNa / / 16 / / chahiM kulayam / / 533 etthaMtare khaMbhasahassasaMnividvaM, phalihamaNighaDiyasAlabhaMjiyAbhirAmadAradesaM, aNegalaMbaMtamuttAhalamAlaM, pavaravairaveigAparikkhittaperaMtavibhAgaM, raNaMtaghaMTAvalImahurasarasuhayaM, pavaNakaMpamANanibiDajayapaDAgApayaDaM, siharaM va tiriyaloyamahAmaMdirassa, phalaM va puvvakayapunnamahApAyavassa, tihuyaNasAraparamANuviNimmiyaM va, sayalavibhUivicchaDDAkhaMDabhaMDAgAraM, solasabheyarayaNarAsighaDiyaM va, suravaivayaNasaMbhaMtapAlakAmaraviuvviyaM, joyaNasayasahassavicchiNNaM, cInAMzukacihnasahasraramyaM avalokanamAtreNa dinasamaM / Aruhya calitAH ke'pi varavimAnaM kiGkaNIravamukharaM mahApramANaM / / 15 / / zArdula- zarabha-haripRSTham Aruhya, ke'pi, prasthitavegA anyonyaM ghaTayitvA / iti surasamUhaH sarveNa balena surapatisamIpam AgataH javena / / 16 / / SaDbhiH kulakam / / atrAntare stambhasahasrasanniviSTam, sphaTikamaNighaTitazAlabhaJjikA'bhirAmadvAradezam, anekalambamAnamuktAphalamAlam, pravaravajravedikAparikSiptaparyantavibhAgam, raNadghaNTAvalImadhurasvarasukhakaram, pavanakampamAnanibiDajayapatAkAprakaTam, zikharamiva tiryaglokamahAmandirasya, phalamiva pUrvakRtapuNyamahApAdapasya, tribhuvanasAraparamANuvinirmitam iva, sakalavibhUtivicchardA'khaNDabhANDAgAram, SoDazabhedaratnarAzighaTitam hajAro rezamI dhvajAovaDe ramaNIya, kiMkiNI-nAdavaDe zabdAyamAna ane ati moTA evA vimAna para besI cAlyA ke jethI avalokana karatAM divasamAtra dekhAto hato. (15) temaja vaLI keTalAka zArdUla, za2bha ane siMhanI pITha para besI anyonya saMlagna rahI vegathI cAlyA. e pramANe badhA devo potAnA baLa-sainyane sAthe lai ekadama utAvaLA iMdra pAse AvyA. (16) evAmAM hajAra staMbhathI bAMdhela, dvAra para sphaTikamaNivaDe banAvela pUtaLIothI suMdara, aneka motInI mALAo jyAM laTakI rahI che, eka prAMta bhAgamAM jyAM zreSTha vajraratnanI banAvela vedikA mUkavAmAM Avela che, raNaraNATa karatI ghaMTAono madhura svara jyAM sukha upajAvI rahela che, pavanathI kaMpAyamAna majabUta jayapatAkAovaDe manoha2, titilokarUpa mahAmaMdiranuM jANe zikhara hoya, pUrvakRta puNyarUpa mahAvRkSanuM jANe phaLa hoya, tribhuvananA sAra paramANuovaDe jANe banAvela hoya, samasta vibhUtinA vistArano jANe akhaMDa bhaMDAra hoya, sola prakAranA ratnothI jANe ghaDela hoya, tema iMdranI AjJAthI pAlaka devatAe tarata vikurvela eka lAkha yojana vistRta tathA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 zrImahAvIracaritram paMcajoyaNasayasamuvvehaM varavimANamArUDho aNegadeva-devikoDiparivuDo patthio purNdro| tao pavaNavijaiNIe gaIe tiriyamasaMkhejjANaM dIvasamuddANaM majhamajjheNaM naMdIsarAbhihANadIvassa dAhiNapurathimille raikarapavvae AgaMtUNa taM divvaM deviDDi vimANavitthAraM va paDisaMhariUNa jeNeva jaMbuddIvo, jeNeva dAhiNaDhabharahaM, jeNeva bhagavao jammaNabhavaNaM teNeva uvAgacchai / tayaNaMtaraM ca teNa divveNa vimANeNa tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM bhagavao jammaNabhavaNassa kAUNa vimANaM uttarapuracchime disibhAge Thavei / tao aTTahiM aggamahisIhiM culasIie sAmANiyasAhassIhi sameo jattha bhayavaM titthayaro titthayarajaNaNI ya tahiM Aloei, paNAmaM karemANo pvisi| sAmiM samAyaraM tipayAhiNapuvvayaM vaMdai / vaMdittA savisesaM tisalAdeviM thuNai / kaha? 'jayasi tumaM devi! sgottgynnpddipunncNdnvjunnhe!| suvisuddhasIlasAlINayAi-guNarayaNavaradharaNi! / / 1 / / iva surapativacanasambhrAntapAlakA'maravikurvitam, yojanazatasahasravistIrNam, paJcayojanazatasamudvedhaM varavimAnam ArUDhaH anekadeva-devIkoTiparivRttaH prasthitaH purandaraH / tataH pavanavijayinyA gatyA tiryag asaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyaMmadhyena nandIzvarA'bhidhAnadvIpasya dakSiNapUrve ratikaraparvate Agatya tAM divyAM devarddhi vimAnavistAraM ca pratisaMhRtya yenaiva jambUdvIpaH, yenaiva dakSiNabharatArdham, yenaiva bhagavataH janmabhavanam tenaiva upaagcchti| tadanantaraM ca tena divyena vimAnena tridhA AdakSiNapradakSiNAM bhagavataH janmabhavanasya kRtvA vimAnaM uttarapUrve digbhAge sthApayati / tataH aSTabhiH agramahiSIbhiH, caturazItibhiH sAmAnikasahasraiH sametaH yatra bhagavAn tIrthakaraH tIrthakarajananI ca tatra Alokate, praNAmaM kurvan prvishti| svAminaM samAtaraM tripradakSiNApUrvakaM vndte| vanditvA trizalAdevIM stauti / katham? - 'jayasi tvaM devi! svagotragaganapratipUrNacandranavajyotsne! suvizuddhazIlazAlInatAdiguNaratnavarapRthivI / / 1 / / pAMca so yojana unnata evA zreSTha vimAna para ArUDha thai puraMdare aneka deva-devIonA parivAra sahita prayANa karyuM, ane pavananA vege tichalokamAM asaMkhya dvIpa-samudronA madhyabhAgamAMthI AvatAM, naMdIzvaradvIpanA agni khUNe rahela ratikara parvata para AvI, te divya devaddhi tathA vimAnanA vistArane saMkocI, jaMbUdvIpanA dakSiNa bhAratamAM jyAM bhagavaMtanuM janmabhavana che tyAM te Avyo. pachI divya vimAnathI prabhunA janmabhavanane traNa pradakSiNA dai, vimAnane teNe izAna khUNe sthApana karyuM, ane ATha agramahiSI tathA corAzI hajAra sAmAnika devo sahita iMdra, jyAM bhagavaMta ane trizalAdevI birAjamAna che, tyAM AvIne juve che ane temane praNAma karatAM traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karI, savizeSa te trizalAdevInI stuti karavA lAgyo he devI! svagotrarUpa gaganamAM pUrNa caMdramAnI nUtana cAMdanI samAna tathA vizuddha zIlAdi guNaratnonI 525||tuly mevA tame 4yavaMta vatA. (1) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH tihuyaNaciMtAmaNikucchidhArie ! taM dhuvaM jage dhannA / tujhaM ciya suhaphalao pasaMsaNijjo maNuyajammo ||2|| ettiyametteNaM ciya tumae ullaMghiuvva bhavajalahI / paramAsIsaTThANaM jAyAsi muNIsarANaMpi || 3 / / 535 evaM ca thuNiUNa osoyaNidANapuvvagaM takkhaNaviuvviyajiNapaDirUvaM ca ThaviUNa tisalAdevIsamIve sayaM paMca sarIre viuvvai / tao egeNa paramasuibhUo sarasasurabhigosIsacaMdaNapaMkapaMDuroyare karakamale kayappaNAmo sabahumANaM titthayaraM saMThavei / egeNa ya tasseva ya piTThidesaTThio haraTTahAsakusumappagAsaM cAmIyaracArudaMDaM puMDarIyaM dharei / dohi ya rUvehiM bhagavao ubhayapAsesu surasarivArippavAhavibhame cAmare maMdaM maMdaM cAlei / egeNa purao tribhuvanacintAmaNikukSidhArike! tvaM dhruvaM jagati dhanyA / tava eva zubhaphaladaM prazaMsanIyaM manujajanma ||2 / / etAvanmAtreNaiva tvayA ullaGghitA iva bhavajaladhiH / paramAziSasthAnaM jAtA'si munIzvarANAmapi / / 3 || evaM ca stutvA avasvApinIdAnapUrvakaM tatkSaNavikurvitajinapratirUpaM ca sthApayitvA trizalAdevIsamIpaM svayaM paJca zarIrANi vikurvati / tataH ekena paramazucibhUtaH sarasasurabhigozIrSacandanapaGkapANDurodAre karakamale kRtapraNAmaH sabahumAnaM tIrthakaraM saMsthApayati / ekena ca tasyaiva pRSThadezasthitaH harA'TTahAsakusumaprakAzaM cAmIkaracArudaNDaM puNDarIkaM dhArayati / dvAbhyAM ca rUpAbhyAM bhagavataH ubhayapArzvayoH surasaridvAripravAhavibhrame cAmare mandaM mandaM caalyti| ekena purataH sthitaH dhArAsahasrabhISaNam, samucchalatkiraNapaTalam, zaradasUryamaNDalamiva 1 tribhuvananA ciMtAmaNine udaramAM dhAraNa karanAra he devI! tame jagatamAM dhanya cho ane tamAro ja manuSyajanma prasaMsanIya ane zubha phaLayukta che. (2) eTalAmAtrathI tame A bhavasAgara jANe oLaMgI gayA ane munIzvaronI parama AziSanA tame sthAnarUpa thayA 91. (3) ema stavI, avasvApinI nidrA ApI tatkAla, vikurvela jinapratibiMba tyAM trizalA samIpe mUkI, pote pAMca zarIra vikurvyA. temAM eka rUpe parama pavitra thai, sarasa sugaMdhI gozIrSacaMdananA paMkavaDe karatala lipta karI, praNAma ane bahumAnapUrvaka teNe bhagavaMtane potAnA karakamaLamAM sthApana karyA, ane eka rUpe tenI ja pAchaLa rahI, zaMka2nA aTTahAsya ane kusumatulya temaja suvarNanA suMdara daMDayukta evA chatrane dhAraNa karyuM, temaja be rUpe baMne bAju gaMgAnA jaLa-pravAha sadaza be cAmara te maMda maMda halAvato, vaLI eka rUpe AgaLa cAlatAM hajA2 dhA2vaDe bhISaNa, uchaLatA kiraNothI vyApta, zaradanA sUryamaMDaLa samAna dizAone prakAzita karanAra tathA pracaMDa zatrune parAsta Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 zrImahAvIracaritram Thio dhArAsahassabhIsaNaM, samucchalaMtakiraNapaDalaM, sarayasUramaMDalaM va disivalayamujjoviMtaM payaMDapaDivakkhavikkhevadAruNaM kulismuvvhi| evaM ca paMcarUvehiM samAyariyaniyaniyakAyavvo aNegadevadevIhiM pariyario saMpattapAvaNijjaM samatthatitthohadaMsaNapavittaM / appANaM mannaMto hariseNaMge amAyaMto / / 1 / / maMdaraselAbhimuhaM kNtthplNbNtrynnvnnmaalo| payalaMtadivvakuMDajuyalo AkhaMDalo calio / / 2 / / juggaM | sigghAe divvAe devagaIe kameNa gcchNto| joyaNalakkhuccattaM saMpatto maMdaragiriMdaM / / 3 / / digvalayamudyotayan pracaNDapratipakSavikSepadAruNaM kulizam udvahati / evaM ca paJcarUpaiH samAcaritanijanijakartavyaH anekadevadevIbhiH parivRttaH - samprAptaprApaNIyaM samastatIrthoghadarzanapavitrama / AtmAnaM manyamAnaH harSeNA'Gge amAn / / 1 / / mandarazailAbhimukhaM kaNThapralambamAnaratnavanamAlaH / pracaladivyakuNDalayugalaH AkhaNDalaH calitaH / / 2 / / yugmam / zIghrayA divyayA devagatyA krameNa gacchan / yojanalakSoccatvaM samprAptaH mandaragirIndram / / 3 / / karavAmAM bhayaMkara evA vajane upADyuM. e rIte pAMca rUpe potapotAnuM kartavya bajAvatAM aneka deva-devIothI paravarela tathA pavitratAne prApta thayela ane samasta tIrthonA darzanavaDe pAvana banela potAnA AtmAne mAnato temaja 43 aMko vAsa pAmatI, (1) kaMThe laTakatI ratnamALA tathA kAne divya kuMDala-yugalane dhAraNa karato te iMdra kanakAcala bhaNI cAlyo, (2) ane zIdhra devagatithI jatAM anukrame eka lAkha yojana unnata evA meru parvata para pahoMcyo, (3) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH jassAvaTTiyarUvA paDibiMbiyasiharakANaNAbhogA / vimalaparimaMDalA dappaNavva rehaMti sasisUrA / / 4 / / jassa ramaNIyayAraMjiyAiM gaMdhavvadevamihuNAiM / ujjhiyaniyaThANAiM siharesu suhaM parivasaMti / / 5 / / nANAvihaphalabharabhaMguraggasAhAiM jattha rehNti| savvouyakusumasamiddhisuMdarAI taruvaNAI / / 6 / / kiviNo vva kaNagaparihANivajjio sajjaNovva aituNgo| sumuNivva egarUvo jo niccaM siddhikhettaM va ||7|| yasyA''vartitarUpau pratibimbitazikhara-kAnanA''bhogau / vimalaparimaNDalau darpaNau iva rAjete zazisUryau || 4 || . yasya ramaNIyatAraJjitAni gandharvadevamithunAni / ujjhitanijasthAnAni zikhareSu sukhaM parivasanti ||5|| nAnAvidhaphalabharabhaGgurA'grazAkhAni yatra rAjante / sarvartukakusumasamRddhisundarANi taruvanAni / / 6 / / 537 kRpaNaH iva kanakaparihANivarjitaH, sajjanaH iva atituGgaH / muniH iva ekarUpaH yaH nityaM siddhakSetramiva / / 7 / / ke jyAM vimala parimaMDaLayukta sUrya-caMdra darpaNanI jema zobhe che, je sadA te parvatane cotarapha AvartanI jema pharatA rahe che ane jemAM zikharo ane vano pratibiMbata thai rahelAM che. (4) vaLI jenI 2maNIyatAthI pramoda pAmelA gaMdharva-devamithuno potAnuM sthAna tajI zikharo para sukhe vAsa kare che. (4) temaja jyAM vividha phaLabharathI jemanI zAkhAo lacI rahela che tathA sarva RtuonA puSponI samRddhivaDe suMdara vAM vRkSo vRkSavano zolI rahyAM che, (7) vaLI je kRpaNanI jema kanakahAnithI varjita, sajjananI jema atiunnata, sumuninI jema ekarUpa ane siddhikSetranI bha nitya- zAzvata che. (7) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 zrImahAvIracaritrama egatthunnayanavameghagajjiparituTThanIlakaMTho jo| annattha kinnarAraddhageyasuiniccalakuraMgo / / 8 / / egatto mrgynissrNtkirnnolisaamliygynno| annatto ravitAviyaphalihovalagaliyajalaNakaNo / / 9 / / tattha evaMvihe maMdaragiriMmi nIhAra-gokkhIra-hArujjalAe aipaMDukaMbalasilAe vicittarayaNappabhApaDalajalapakkhAliyaMmi abhiseyasiMhAsaNe puvvAbhimuho suriMdo ucchaMganivesiyajiNo uvvisi| etyaMtare jiNapunnamAhappacaliyAsaNA, ohinANavinnAyajahaTThiyaparamaTThA, niyaniyaseNAhivaitADiyaghaMTAravapaDibohiyasurayapamattatiyasagaNA takkAlaviuvviyapavaravimANArUDhA, ekatra unnatanavameghagarjitaparituSTanIlakaNThaH yaH / anyatra kinnarA''rabdhageyazrutinizcalakuraGgaH ||8|| ekatra marakatanissaratkiraNAlIzyAmalitagaganaH | anyatra ravitApitasphaTikopalagalitajvalanakaNaH / / 9 / / ___ tatra evaMvidhe mandaragirau nIhAra-gokSIra-hArojvalAyAM atipANDukambalazilAyAM vicitraratnaprabhApaTalajalaprakSAlite abhiSekasiMhAsane pUrvAbhimukhaH surendraH utsaGganiveSitajinaH upavizati / atrAntare jinapuNyamAhAtmyacalitA''sanAH, avadhijJAnavijJAtayathAsthitaparamArthAH, nijanijasenAdhipatitADitaghaNTAravapratibodhitasuratapramattatridazagaNAH tatkAlavikurvitapravaravimAnA''rUDhAH, sarvA'laGkAra temaja jyAM eka tarapha unnata navameghanA garjaravathI mayUra nRtya karI rahyA che ane eka bAju kinnaroe AraMbhela saMgItathI kuraMga-haraNo nizcala thai rahyA che. (8) eka bAju marakatamaNinA prasaratA kiraNovaDe AkAza zyAma thai rahela che ane koI sthAne sUryathI tapela TibhaithI bhani. gaNI 26 // cha. (8) evA prakAranA kanakAdri para hima, gokSIra ke hAra samAna ujvaLa ati pAMDukaMbalazilA para vicitra ratnonA prabhAnA samUharUpa jaLathI prakSAlita abhiSeka-siMhasana para bhagavaMtane potAnA utsaMgamAM besArI, iMdra pUrvAbhimukha thaine beTho. evAmAM jinanA puNya-mAhAsyathI Asano calAyamAna thatAM, avadhijJAnathI yathAsthita paramArtha jANI, potapotAnA senApatinA hAthe vagaDAvela ghaMTAnA nAdathI viSayamAM prasakta thayelA devone sAvadhAna karatAM, tatkAla vidurvelA pravara vimAno para ArUDha thai, sarva alaMkArothI vibhUSita thayelA IzAnapramukha caMdra-sUryaparyata ekatrIza Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 539 caturthaH prastAvaH savvAlaMkArarehaMtasarIrA IsANappamuhA caMdasUrapajjaMtA egattIsaMpi samAgayA suriNdaa| kayapaNAmA ya TThiyA stttthaannesu| ettha ya patyAve accuyatiyasAhiveNa bhaNiyA niyadevA-'aho sigghamuvaNameha maharihaM pasatthaM titthayarAbhiseyaM / ' tao te pahiTThacittA aTThottarasahassaM suvannakalasANa, aTThottarasahassaM kalahoyamayANaM evaM maNimayANaM, suvannarUppamayANaM, ruppamaNimayANaM, suvannarUppamaNimayANaM bhomeyagANaM aTThasahassaM rayaNakalasANaM, evaM bhiMgArANaM patteyaM patteyamaTThasahassaM viuvvittA gayA khIroyasamudaM / bhariyA khIrasalileNa sylklsaa| gahiyAiM uppl-kumuy-syptt-shsspttaaii| evaM pasatthatitthANa mAgahAINa varanaINaM ca / salilaM mahosahIo sukumArA maTTiyA jA ya / / 1 / / vakkhArasella-kulapavvaesu somaNasa-naMdaNavaNesu / aMtaranai-haraesu ya jANi ya kusumosahi-phalAiM / / 2 / / rAjamAnazarIrAH IzAnapramukhAH candra-sUryaparyantAH ekatriMzad api samAgatAH surendraaH| kRtapraNAmAH ca sthitAH svasthAneSu / atra ca prastAve acyutatridazA'dhipena bhaNitAH nijadevAH 'aho! zIghram upanamata iha mahAghu prazastaM tiirthkraa'bhissekm| tataH te prahRSTacittAH aSTottarasahasraM suvarNakalazAnAm, aSTottarasahasraM kaladhautamayAnAm evaM maNimayAnAm, suvarNa-rUpyamayAnAm, rUpyamaNimayAnAm, suvarNa-rUpya-maNimayAnAm, bhomeyakAnAm aSTasahasraM ratnakalazAnAm evaM bhRGgArANAM pratyekaM pratyekam aSTasahasraM vikurvya gatAH kSIrodasamudram / bhRtAH kSIrasalilena sakalakalazAH / gRhItAni utpala-kumuda-zatapatra-sahasrapatrANi / evaM prazastatIrthAnAM mAgadhAdInAM varanadInAM ca / salilaM mahauSadhyaH sukumArA mRttikA yA ca / / 1 / / vakSaskArazaila-kulaparvateSu somanasa-nandanavaneSu / antaranadI-hradeSu ca yAni kusumauSadhi-phalAni / / 2 / / deveMdro tyAM AvyA ane bhagavaMtane praNAma karI teo sva-sthAne beThA. A vakhate amyureMdra potAnA devone kahevA lAgyo ke-"aho! mahApUjanIya ane prazasta jina-janmAbhiSekanI satvara taiyArI karo' eTale harSa pAmatA temaNe eka hajAra ne ATha kanaka-kaLazo, teTalAja rUpAnA kaLazo, teTalAja maNinA, teTalAja suvarNa ane rUpAnA teTalAja rUpA ane maNinA, teTalAja suvarNa, rUpA ane maNinA, teTalAja mATInA tathA teTalAja ratnanA ema pratyeka eka hajAra ne ATha kaLazo vidurvA, kSIrasAgara pratye jai, te badhA kaLazo zIrodakathI bharyA temaja utpala, kumuda, zatapatra ane sahasrapatra e puSpo grahaNa karyAM. tema prazasta mAgadhAdi tIrtho tathA zreSTha nadIonuM jaLa, mahauSadhio ane sukumAra-snigdha mATI, vaLI vakSaskAraparvata, kulaparvato, saumanasa, naMdanapramukhanA vano tathA aMtaranadI-sAmAnya nadIonA puSpo, auSadhio Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 zrImahAvIracaritram AdAya tAiM khIroyasalilapaDipunnapunnakalasA y| accuyasurAhivaiNo viNayappaNayA samappeMti / / 3 / / tigaM| aha so accuyadeviMdo dahraNa abhiseyasamaggasAmaggiM jAyahariso sigghamAsaNAo udvittA dasahiM sAmANiyasahassehiM, tAyattIsAe tAyattIsehiM, cauhiM logapAlehiM, tihiM parisAhiM, sattahiM aNiehiM, sattahiM aNiyAvaIhiM, cattAlIsAe AyarakkhadevasahassehiM saMparivuDo tehiM vimalatitthutthakhIra-nIraparipunehiM vimalakamalapihANehiM, gosIsacaMdaNapamuhapahANavatthugabmiNehiM, savvosahIrasasaNAhehiM vahusahassasaMkhehiM mahappamANehiM kalasehiM viuviehiM sAbhAviehi ya pareNaM pamoeNaM bhagavao bhuvaNikkabaMdhavassa caramatitthayarassa jaMmamajjaNamahUsavaM kAuM smuvtttthiotti| etyaMtare ciMtiyaM suriMdeNa, jahA AdAya tAni kSIrodasalilapratipUrNapUrNakalazAH ca / acyutAdhipataye vinayapraNatAH samarpayanti ||3|| trikam / atha saH acyutadevendraH dRSTvA abhiSekasamagrasAmagrI jAtaharSaH zIghram AsanAd utthAya dazabhiH sAmAnikasahasraiH, trAyastriMzadbhiH trayastriMzadbhiH, caturbhiH lokapAlaiH, tribhiH parSadbhiH, saptabhiH anIkaiH, saptabhiH anIkAdhipatibhiH, catvAriMzadbhiH AtmarakSadevasahasraiH samparivRttaH taiH vimalatIrthotthakSIranIraparipUrNaiH, vimalakamalapidhAnaiH, gozIrSacandanapramukhapradhAnavastugarbhitaiH sarvauSadhirasasanAthaiH bahusahasrasaGkhyaiH mahApramANaiH kalazaiH vikurvitaiH svAbhAvikaiH ca pareNa pramodena bhagavataH bhuvanaikabAndhavasya caramatIrthakarasya janmamajjanamahotsavaM kartuM samupasthitaH / atrAntare cintitaM surendreNa, yathA - ane phaLo je kAMi prazasta hatAM te lai, kSIrodakathI bharelA pUrNa kaLazo lAvI, praNAmapUrvaka namrabhAve temaNe acyuteMdrane apae yA. (1/2/3) eTale abhiSekanI samagra sAmagrI joI acyateMdra bhAre harSa pAmI AsanathakI tarataja uThI, daza hajAra sAmAnika devo, tetrIza trAyanjhizaka, cAra lokapAla, traNa parSadA, sAta senA, sAta senApati tathA cAlIza hajAra ArakSaka devo sahita pUrve varNavelA vimala tIrthodaka tathA kSIrodakathI bharelA, nirmaLa kamaLothI DhAMkelA, gozISacaMdanapramukha pradhAna vastuothI mizrita, sarva auSadhi-rasayukta, moTA pramANavALA, vikrvelA tathA svAbhAvika evA aneka sahastra kaLazovaDe parama pramodapUrvaka, bhuvananA eka bAMdhava evA carama tIrthanAtha bhagavaMtano snAtra-janma-mahotsava karavAne upasthita thayo. evAmAM iMdrane vicAra Avyo ke Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 541 'lahuyasarIrattaNao kahesa titthesaro jaluppIlaM / sahihI surasattheNaM sama kAlamaho khivijjaMtaM? ||1|| ettiyakuMbhajaluppIlapellio garuyagaMDaselo'vi / palhatthijjai nUNaM kimettha juttaM na yANemo?' ||2|| iya evaM kayasaMkaM sakkaM ohIe jiNavaro naauN| cAlai meruM calaNaMgulIe baladaMsaNaTThAe / / 3 / / taccAlaNe ya-caMgatuMgimaruddhagayaNaggaparikaMpiya, siharasayakaDayaDaMtataDaviyaDavihaDiya | TalaTaliyaTolovalavicchinnaTaMkadottaDavinivaDiya / / 1 / / 'laghuzarIratvAt kathameSaH tIrthezvaraH jalotpIDanam / sahiSyati surasArthena samakAlam aho! kSipyamANam / / 1 / / etAvatkumbhajalotpIDanapreritaH gurugaNDazailaH api / paryasyate nUnaM kimatra yuktaM na jaaniimH||2|| ityevaM kRtazaGka zakram avadhinA jinavaraH jJAtvA / cAlayati meruM caraNAgulyA baladarzanArtham / / 3 / / taccAlane ca-sundaratuGgaruddhagaganAgraparikampitam, zikharazataM kdd-tddt-tddvikttvighttitm| TalaTala(zabdena) prazastopalavicchinnachinnadvitaTavinipatitam / / 1 / / "aho! A tIrthakara to bahu nAnA che, eTale samakAle devonA hAthe paDato A jaLasamUha kema sahana karI zaze? (1) ATalA badhA kaLaza-jaLanA pravAhathI prerAyela moTo eka parvata paNa taNAi jAya. kharekhara! ahIM yukta zuM cha? d sis sama tuM nathI' (2) e pramANe zaMkAzIla zakrane avadhijJAnathI jANI bhagavaMte baLa batAvavA potAnI caraNAMgulivaDe merUparvatane yasAyamAna yo. (3) eTale AkAzane rokanAra tenI uMcAino agrabhAga kaMpAyamAna thayo, tenA seMkaDo zikharo taDataDATa daine tUTavA lAgyA, jANe TAMkaNAthI bhinna karelI hoya tema kaDakaDATa karatI moTI zilAo phATIne paDavA lAgI, (1) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 zrImahAvIracaritram kNdrgykesrivihiyglgjjiyrvbhiim| paviyaMbhiyacAuddisihi paDisaddaya nissIma / / 2 / / tathA-caliramaMdarabhArasaMbhaggasiranamirabhuyagAhivai dUramukka duddharu dharAyalu / vilulaMta-kulaselagaNu tuTTabaMdhu Dollio visaMtulu / / 3 / / ussiMkhalabhayabharavihura uddhayasuMDAdaMDa anivAraNa disivAraNavi gamaNi payaTTa payaMDa ||4|| khubhiyadAruNamaccha-kacchavayapucchacchaDatADaNeNa ucchalaMtakallola-saMkulagayaNaMgaNavigayasihamukkameraviyaraMtamahijala / aivegappavaNappahaya hlliysylsmudd| najjai jagabolaNa bhaNiya cAuddisihaM raudda / / 5 / / kandarAgatakesarivihitagalagarjitaravabhImam / pravijRmbhitacaturdigbhiH pratizabdakaM niHsImAnam / / 2 / / tathA-calamandarabhArasambhagnazironamabhujagAdhipatiH dUramuktaM durdharaM dharAtalam / vilulatkulazailagaNaM truTitabandhaM dolAyitaM visaMsthulam / / 3 / / ucchRGkhalabhayabharavidhuraH uddhatakaradaNDaH anivArakaH digvAraNo'pi gamanAya pravRttavAn pracaNDam / / 4 / / kSubhitadAruNamatsya-kacchapa(ka)pRcchacchaTAtADanena ucchalatkallolasakulagaganAGgaNavigatazikhAmuktamaryAdAvitaranmahIjalam / ativegapavanaprahataM calitasakalasamudram / jJAyate jagadboDanaM bhaNitaM catudigbhiH raudram / / 5 / / guphAmAM rahela siMhanA garjaravathI te bhISaNa ane cAre dizAmAM prasaratA pratizabdo vaDe je garjanAmaya bhAsato, (2) cAlatA maMdarAcalanA bhArathI bhagna thaine zira namI jatAM zeSanAge durdhara dharAtalane dUra mUkI dIdhuM, temaja bhAre vizAla chatAM kulaparvatonA baMdha tUTatAM te DolAyamAna thayA, (3) pote udbhUkhala chatAM bhayathI vyAkuLa banI sUMDhane uMce uchALatA diggajo aTakAvI na zakAya tema pracaMDa thaine bhAgavA sAyA, (4) masya, kAcabA vigerenA pucchachaTAnA tADanathI uchaLatA kallolavaDe gaganAMgaNa saMkula-saMkIrNa banatAM zikhArahita thai, maryAdA mUkIne te mahata(ja?)lamAM prasaryA, tathA atipracaMDa pavanathI prerAyelA badhA samudro kSobhita thatAM raudra banI cAre bAju jANe jagatane buDADavA taiyAra thayA hoya ema bhAsatuM, (5) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 543 sUra-sasahara-tArayANaMpi vivaraMmuhapaTThiyaiM takkhaNeNa savvaiM vimANaiM, bhayabhIeNa suragaNeNa aijaveNa ujjhiysgnniN| vimaNaMmaNusuravahunivahu jAu visaMThulace , maraNAsaMkiu khayarajaNu girikaMdarihiM paiDchu / / 6 / / evaM viyaMbhamANe tihuyaNasaMkhohe, paMcanamokkArasumaraNaparAyaNe cAraNamuNigaNe, vivihAuhanivahamaNusaraMte aMgarakkhasurasamUhe payaMDakovuDDamarabhImo, ghaDiyaniDAlabhiuDibhAsuro, karakaliyakuliso surAhivo bhaNiumADhatto-'aho so(kaH?) esa saMtikammasamAraMbhe'vi veyAla-samullAso, bhoyaNapaDhamakavalakavalaNe'vi macchiyAsannivAo, punnimAcaMdapaDhamuggamevi dADhAkaDappaduppiccho viDappAgamo jaM sayalamaMgalAlayassa, aNappamAhappabalaNihANassa titthesarassavi jammaNamahUsavasamae eriso vigyo smuvddio|' keNa puNa akAlakuviyakayaMtasaMgamUsueNa deveNa dANaveNa ya jakkheNa rakkhaseNa niyabhuyasAmatthavitthAradaMsaNaTThayAe vA ___ sUrya-zazadhara-tArakANAmapi vivaramukhaprasthitAni tatkSaNena sarvANi vimAnAni, bhayabhItena suragaNena atijavena ujjhitasvagaNAni (jnaani?)| vimanomanasuravadhunivahaH jAtaH visaMsthulaceSTaH, maraNA''zaGkitaM khecarajanaM girikandarAsu praviSTam / / 6 / / ____ evaM vijRmbhamANe tribhuvanasaMkSobhe, paJcanamaskArasmaraNaparAyaNe cAraNamunigaNe, vividhA''yudhanivaham anusarati aGgarakSakasurasamUhe pracaNDakopaviplavabhImaH ghaTitalalATabhRkuTibhAsuraH karakalitakulizaH surAdhipaH bhaNitumArabdhavAn 'aho! saH eSaH zAntikarmasamArambhe'pi vetAlasamullAsaH, bhojanaprathamakavalakavalane'pi makSikAsannipAtaH, pUrNimAcandraprathamodgame'pi daMSTrAkalApadukSaH rAhvAgamaH yad sakalamaGgalA''layasya, analpamAhAtmyabalanidhAnasya tIrthezvarasyA'pi janmamahotsavasamaye etAdRzaH vighnaH smupsthitH| kena punaH akAlakupitakRtAntasaGgotsukena devena dAnavena ca yakSena rAkSasena nijabhujasAmarthyavistAradarzanArthaM vA vaLI badhA vimAno sUrya, caMdra ane tArAonA vivaramAM pesavA lAgyAM, bhayabhIta thayela devo tatkAla potAnA parivArane tajI bacAva zodhavA lAgyA, devAMganAo bhAre AkuLa vyAkuLa banI ceSTA rahita thai gai, khecaravidyAdharo maraNanA bhayanI AzaMkAthI parvatanI guphAomAM pesI gayA. (6) e pramANe tribhuvana saMkSobha pAmatAM tathA cAraNamunio paMca namaskAranA smaraNamAM parAyaNa rahetAM ane aMgarakSaka devo vividha Ayudha upADI taiyAra thatAM, pracaMDa kopanA ADaMbarathI bhIma, lalATa para bhISaNa bhrakuTI caDAvatAM ane kara-kamaLamAM vaja dhAraNa karatAM deveMdra kahevA lAgyo ke-"zAMtikarmanA samAraMbhamAM paNa A te koi vetAlanI ceSTA che? aho! bhojananA prathama koLIyAmAM ja A to mAkhI paDavA jevuM thayuM, pUrNa caMdranA prathama udayamAM dADhAsamUhavaDe duSpakSya evA rAhunA Agamana jevuM thayuM, ke sakala maMgaLanA nidhAnarUpa tathA analpa mAhAlya ane baLanA bhaMDAra evA tIrthapatinA janmamahotsava vakhate AvuM vighna upasthita thayuM. are! akAle kupita thayela kRtAMtanA samAgamane icchatA koi deva, dAnava, yakSa ke rAkSase potAnA bhuja-sAmarthyane batAvavA, ke Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram jiNamahimAvaloyaNamacchareNa vA bhuvaNasaMkhohadaMsaNakoUhaleNa vA kao havejja' tti jAyasaMsao ohinnANaM pauMjai / tao divvanANamuNiyajiNacalaNacaMpaNukkaMpiyameruvaiyaro, takkhaNasaMhariyakovuggamo, niMdiyaniyakuviyappo khAmiUNa bahuppayAraM bhagavaMtaM jiNesaraM pANiparigahiyakalase tiyase bhaNiumADhatto-bho bho vibuhA ! - 544 jaha siririsahajiNiMdo havio puvviM iheva tiyasehiM / taha carimatitthanAhaMpi nhavaha mottUNa kuviyappaM / / 1 / / egasarUvabalacciya nibyaMtaM jeNa savvajiNanAhA / taNuguru-lahuyattaM puNa na kAraNaM vIriullAse / / 2 / / evaM ca suravaivayaNANaMtarameva samakAlaM nivaDiyaM sayalakalasehiMto sArayasasimaUhajAlaM jinamahimA'valokanamatsareNa vA bhuvanasaGkSobhadarzanakautUhalena vA kRtaH bhaved' iti jAtasaMzayaH avadhijJAnaM prayunakti / tataH divyajJAnajJAtajinacaraNasparzakampitameruvyatikaraH tatkSaNasaMhRtakopodgamaH, ninditanijakuvikalpaH kSamayitvA bahupraqAraM bhagavantaM jinezvaraM pANiparigRhItakalazAn tridazAn bhaNitumArabdhavAn 'bhoH bhoH vibudhAHyathA zrIRSabhajinendraH snApitaH pUrvaM ihaiva tridazaiH / tathA caramatIrthanAthamapi snApayata muktvA kuvikalpam / / 1 / / ekasvarUpabalAH eva nirbhrAntaM yena sarvajinanAthAH / tanuguru-laghutvaM punaH na kAraNaM vIryollAse // 2 / / evaM ca surapativacanA'nantarameva samakAlaM nipatitaM sakalakalazebhyaH zAradazazimayUkhajAlam iva, jinamahimAne jotAM pragaTela matsarane lIdhe athavA to bhuvana-saMkSobhane jovAnA kutUhalathI Ama karyuM haze.' ema saMzaya thatAM teNe avadhijJAnano upayoga mUkyo. pachI divyajJAnathI jANyuM ke-'A to bhagavaMtanA caraNavaDe merU kaMpAyamAna thayela che.' eTale tarataja kopa saMharI, potAnA kuvikalpane niMdatAM, prabhune aneka prakAre khamAvIne iMdra, hAthamAM kaLaza lai ubhelA devatAone kahevA lAgyo ke-'he devo! jema pUrve ahIM ja devatAoe zrI RSabhadevano snAtra-mahotsava karyo hato, tevI ja rIte tame kuvikalpa tajI, carama tIrthanAthano snAtrAbhiSeka karo; (1) kAraNake sarva jinezvaro samAna baLazALI hoya che. zarIranuM gurutva ke laghutva chatAM vIryollAsamAM te kAMi AraeAlUta nathI.' (2) e pramANe deveMdranA bolatAM tarataja samakALe badhA kaLazomAMthI, zaradaRtunA caMdrakiraNa samAna, gaMgAnA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 545 va, gayaNasurasarijalapaDalaM va tusAra-hAradhavalaM jiNovari khiiroyhijlN| evaM ca pavaTTe jiNAbhisege duMduhI-paDaha-bhaMbhA-huDukkAulaM, veNu-vINAravummissahayamaddalaM / jhallarIkaraDakaMsAlaravabaMdhuraM, ghoragaMbhIrabherIninAyuddharaM / / 1 / / kAhalArAvasaMbaddhakharamuhisaraM pUriyAsaMkhasaMravuttharavanibbharaM / palayakAle va gajjaMtaghaNavaMdayaM, tADiyaM surehiM cAuvvihAujjayaM / / 2 / / juggaM | harisabharanibbharubbhinnaromaMcayA, kevi saMthuNahiM jiNu tiyasa nccNtyaa| avari varasurahiM maMdArakusumukkara, muyahiM gaMdhavvabhasalAvalIkabburaM / / 3 / / gaganasurasarijjalapaTalam iva tuSAra-hAradhavalaM jinopari kSIrodadhijalam / evaM ca pravRtte jinAbhiSeke dundubhi-paTaha-bhambhA-huDukkA''kulam, veNu-vINAravonmizritamRdaGgam / jhallarI-karaTI-kAMsyAlaravabandhuram, ghoragambhIrabherIninAdoddharam / / 1 / / kAhalA''rAvasaMbaMddhakharamukhIsvaraM, pUritA''zaGkhasuravottharavanirbharam / pralayakAle iva garjadghanavRndakam, tADitaM suraiH caturvidhAtodyam / / 2 / / yugmam / harSabharanirbharodbhinnaromAJcakAH, ke'pi stuvanti jinaM tridazAH nRtyantaH / apare varasurabhiM mandArakusumotkaraM muJcanti gandharvabhasalAvalIkarburam / / 3 / / jalapravAhatulya tathA hima ane hAra samAna dhavala evuM kSIrodadhinuM jaLa bhagavaMta para paDyuM. ema jinAbhiSeka pravartatAM. vitAso hu~tmi, 528, mamA, hu, ve, vIena nitha mizrita bhRha, sara 428, sAsa, merI, kAhala, kharamukhI vigere cAra prakAranA vAjiMtro, pralayakALe gAjatA vAdaLonI mAphaka, asAdhAraNa dhvani ane pratidhvanithI gaMbhIra tathA ghora nirdoSa ekatra thatAM dizAone badhira banAvatA teo bhAre pramoda sAthe vagADavA sAya. (1/2) te vakhate keTalAka devatAo harSathI romAMca pragaTatAM nRtyapUrvaka jinaguNa gAtA, keTalAka suravaro guMjArava karatA bhramaragaNathI vyApta evAM maMdAra-puSpo nAkhavA lAgyA, (3) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 zrImahAvIracaritram kevi phoDiMti mallava tivaI surA, siMhanAyaM ca muMcati harisuddhurA / hiM galagajjiyaM avari hayahesiyaM, kevi ya kira rAsayaM diMti karaNaMciyaM ||4|| anni hariseNa viraiMti galadaddaraM, kevi muTThIhiM tADiMti vissaMbharaM / kei kalase ya khIroyajalapUrie, takkhaNaM niMti tiyasANa hatthaMtie / / 5 / / iya jahiM surasaMgheNa nihaNiyaviggheNa vaTTijjai savvAyareNa / tahiM jiNavaramajjaNi bhavabhayatajjaNi kiM vannijjai mArisiNa ? / / 6 / / jiNAbhisege ya vaTTamANe savve suriMdA chatta - cAmara-dhUyakaDucchraya- puppha-gaMdhahatthA purao pamoyapulaiyaMgA ANaMdaviyasiyacchA ThiyA / aha accuyasuresare jiNaM NhaviUNa virae ke'pi sphoTayanti mallaH iva tripadIM surAH siMhanAdaM ca muJcanti harSoddhUrAH / kurvanti galagarjitaM apare hayaheSitam, ke'pi ca kila rAsakaM dadati karaNAJcitam / / 4 / / anye harSeNa viracayanti galadardaram, ke'pi muSTibhiH tADayanti vishvmbhraam| ke'pi kalazAn ca kSIrodajalapUritAn, tatkSaNaM nayanti tridazAnAM hastAntike ||5|| iti yathA surasaGghena nihatavighnena vRtyate sarvA''dareNa / tathA jinavaramajjanaM bhavabhayatyAjakaM kiM varNyate asmAdRzA ? / / 6 / / jinA'bhiSeke ca vartamAne sarve surendrAH chatra-cAmara-dhUpabhAjana- puSpa- gandhahastAH purataH pramodapulakitAGgA AnandavikasitAGgAH sthitAH / atha acyutasurezvaraH jinaM snApayitvA virate prANatAdayaH devendrAH keTalAka mallanI jema tripadI-traNa vAra jamInane pachADavA lAgyA ane keTalAka bahu harSamAM AvI jai siMhanAda karavA lAgyA, keTalAka hastInI jema gAjatA, azvanI jema heSArava karatA ane hastatAlathI rAsakaraakhddaa hu2vA lAgyA . ( 4 ) keTalAka pramodathI gaLe tIkSNa avAja karatA, muSTithI pRthvIne tADana karatA ane keTalAka kSIrodakathI bharelA kaLazo tatkALa devonA hAthamAM ApavA lAgyA. (5) ema bhavabhayane parAsta karanAra jinezvaranA majjana-mahotsavamAM vighna dUra karatA devatAo jyAM sarva AdarapUrvaka evI rIte vartI rahyA hatA ke tevA prasaMganuM varNana mArA jevAthI keTaluM thai zake? (6) jinAbhiSeka pravartatA sarva iMdro chatra, cAmara, dhUpavaTI, puSpa ane gaMdha hAthamAM lai, pramodathI romAMcita thatA tathA AnaMdathI cakSu vikasAvatA teo samakSa ubhA rahyA. pachI acyuteMdra prabhune snAna karAvI nivRtta thatAM bIjA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 547 pANayAiNo deviMdA niyaniyaparivArapariyariyA mahAvibhaveNaM sohammAhivaiM mottUNa tIsaMpi kameNa jiNaM abhisiNcNti| tayaNaMtaraM ca IsANiMdo bhayavaMtaM ucchaMge dharito siMhAsaNe nisiiyi| sohammAhivaIvi cauddisiM titthayarassa cattAri dhavalavasahe saMkhadalujjale ramaNijjasarIre viuvvi| tesiM ca aTThasiMgaggehiMto aTThakhIroyasaliladhArAo uDDhe gayaNaMgaNagAmiNIo puNo ahonivaDaNeNa egIbhUyAo kAUNa jiNuttamaMge saMThavei / annehi ya bahuehiM khIroyakalasasahassehiM abhisiNci| evaM kameNa nivvattie majjaNamahUsave paramapamoya bharapulaiyaMgo sohammasuranAho sukumAlagaMdhakAsAIe jiNadehaM lUhiUNa gosIsacaMdaNummIsaghusiNeNaM aMgamAliMpai, siyasurabhikusumehiM pUyAvittharaM viraei, savvAlaMkAravibhUsiyaM ca karei, purao ya sasikalAdhavalehiM akkhehiM dappaNa-bhaddAsaNavaddhamANa-kalasa-maccha-sirivaccha-satthiya-naMdAvattalakkhaNe aTThamaMgalake samAlihai / baula nijanijaparivAraparivRttAH mahAvibhavena saudharmAdhipatiM muktvA triMzad api jinam abhisiJcanti / tadanantaraJca IzAnendraH bhagavantam utsaGge dhArayan siMhAsane niSIdati / saudharmAdhipatiH api caturdikSu tIrthakarasya caturaH dhavalavRSabhAn zaGkhadalojvalAn ramaNIyazarIrAn vikurvati / teSAM ca agrazRGgebhyaH aSTakSIrodasaliladhArAH urdhvaM gaganAGgaNagAminyaH punaH adhonipatanena ekIbhUtAH kRtvA jinottamAGge saMsthApayati / anyaiH ca bahubhiH kSIrodakalazasahasraiH abhisiJcati / evaM krameNa nivarttite majjanamahotsave paramapramodabharapulakitAGgaH saudharmasuranAthaH sukumAlagandhakASAyikaiH jinadehaM mArjayitvA gozIrSacandanonmizraghusRNena aGgam Alimpati, zvetasurabhikusumaiH pUjAvistAraM viracayati, sarvA'laGkAravibhUSitaM ca karoti, purataH ca zazikalAdhavalaiH akSataiH darpaNa-bhadrAsana-vardhamAna-kalaza-matsya-zrIvatsa-svastika-nandAvartalakSaNAni aSTamaGgalAni prANata devalokAdikanA deveMdra. potapotAnA parivAra sahita, mahAvibhUtipUrvaka, saudharmAdhipatine mUkI trIze iMdro anukrame bhagavaMtano abhiSeka karavA lAgyA. tyArabAda izAneMdra bhagavaMtane potAnA ullaMgamAM dhAraNa karI te siMhAsana para beTho ane saudharmAdhipati jinanI cotarapha zaMkhadaLa samAna ujavaLa ane ramaNIya zarIravALA cAra dhavala vRSabhanA rUpa vikarvI temanA agra zRMgomAMthI ATha kSIrodakanI dhArAo AkAzamAM uchaLI, nIce paDatAM ekarUpa thai bhagavaMtanA uttamAMge-mastake mUkavA lAgyo; temaja bIjA ghaNA kSIrodakathI bharelA hajAro kaLazovaDe te abhiSeka karavA lAgyo. e pramANe abhiSeka mahotsava pUro thatAM parama pramodathI romAMcita thatAM saudharmasurapatie komaLa sugaMdhI lAla vastrathI prabhunA dehane luMchI, gozISacaMdanamizra kesaravaDe aMge vilepana karyuM; tathA sugaMdhI zveta puSpo vaDe pUjA karI ane sarva alaMkArathI vibhune vibhUSita karyA. vaLI jinezvaranI AgaLa caMdrakaLA samAna ujvaLa akSatovaDe teNe darpaNa, bhadrAsana, vardhamAna, kaLaza, matsya, zrIvatsa, svastika ane naMdAvarta e aSTamaMgaLa Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 tilaya-kaNavIra-kuMda-malliyAsoya-cUyamaMjari pAriyAyapamuhaM paMcavaNNakusumaniyaramAjANumettaM muyi| nANAvihamaNibhattivicittadaMDeNaM vairAmayakaDucchueNaM pavaragaMdhAbhirAmaM dhUvamukkhivai / pajjalaMtadIviyAcakkavAlamaNaharaM Arattiya-maMgalapaIvaM ca samuttArei / evaM ca kayaMmi savvakAyavve harisukkarisanamirasiranivaDiyakusumacciyamahIyalaM, komalabhuyamuNAla aMdolaNamaNikaMkaNaravAulaM, ubhaDakaraNavegariMkholiramuttAvalikalAvayaM tayaNu surAsurehiM savvAyareNa jiNapurao paNacciyaM, nacciUNa bhattibhara - nibbharA bhayavaMtaM thouM evamAraddhA jaya bhuvaNattayavaMdiya! lIlAcalaNaggaghA (cA?) liyagiriMda! | bhavakUvamajjhanivaDaMtajaMtunitthAraNasamattha / / 1 / / zrImahAvIracaritram smaa''likhti| bakula-tilaka- kaNavIra-kunda - mallikA'zoka- cUtamaJjarI - pArijAtapramukhaM paJcavarNakusumanikaram AjAnumAtraM munycti| nAnavidhamaNivicitradaNDena vajramayakaTucchakena (dhUpiyuM iti bhASAyAm) pravaragandhA'bhirAmaM dhUpam utkSipati / prajvaladdIpikAcakravAlamanoharam ArAtrika-maGgalapradIpaM ca samuttArayati / evaM ca kRte sarvakartavye harSotkarSanamrazIrSanipatitakusumA'rcitamahItalaM, komalabhujamRNAlA''ndolana-maNikaNkaNaravAkulam, udbhaTakaraNavegariGGkhamuktAvalIkalApakaM tadanu surAsuraiH sarvA''dareNa jinapurataH prnrtitm| nartayitvA bhaktibharanirbharAH bhagavantaM stotum evamArabdhAH jaya bhuvanatrayavandita! lIlAcaraNAgracAlitagirIndra! / bhavakUpamadhyanipatajjantunistAraNasamartha ! / / 1 / / khAjecyA, pachI jaDula, tilaGa, zera, muMha, bhallia, azo, AbhramaM4rI, pAribhatapramukha pAMya varzanA puSpo DhIMcaNa sudhI pAtharyA, vividha maNi-racanAthI vicitra daMDayukta tathA vajraratnathI banAvela dhUpiyAM vaDe teNe suMdara gaMdhathI manojJa dhUpa karyo, temaja prajvalita dIpikAvaDe manohara Arita tathA maMgaLadIpa utAryA. e pramANe sarva kartavya samApta thatAM harSotkarSathI namatAM zira parathI paDelAM puSpovaDe mahItala zobhita thatAM, komaLa bhujArUpa mRNAlanA AMdolanathI thatA maNimaya kaMkaNanA dhvaniyukta, tathA utkaTa karaNanA vegathI motIono samUha astavyasta banatAM deva-dAnavo bhAre AdarapUrvaka bhagavaMtanI samakSa nRtya karavA lAgyA. nRtya karI atyaMta bhaktimAM lIna thayelA teo A pramANe prabhunI stuti karavA lAgyA. 'he traNe bhuvanane vaMdanIya! lIlApUrvaka caraNAgra calAvatAM merUparvatane kaMpAyamAna karanAra tathA bhava-kUpamAM paDatA prANIono uddhAra karavAmAM samartha evA he nAtha! tame jayavaMta varte. (1) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 caturthaH prastAvaH paramesara! saraNAgayaparUDhadaDhavajjapaMjara! jinniNd!| vammahakuraMgakesari! maccharatamapasaradivasayara! ||2|| saccaM ciya siddhattho kahaM na sAmiya! jahatthanAmattho? | ciMtAmaNisAriccho jassa suo taM visAlaccho / / 3 / / accaMtamaviraiparAyaNaMpi aipunnavaMtamappANaM / maNNemo jiNa! jaM tujjha majjaNe evamuvayariyA / / 4 / / bhadaM bhArahakhettassa nAha! taM jattha pAvio jammaM / dharaNIvi vaMdaNijjA jA vahihI tujjha kamakamalaM / / 5 / / paramezvara!, zaraNAgataprarUDhadRDhavajrapaJjara!, jinendr!| manmathakuraGgakesari!, matsaratamoprasaradivasakara! / / 2 / / satyameva siddhArthaH kathaM na svAmin! yathArthanAmArtha? | cintAmaNisadRzaH yasya sutaH tvaM vizAlAkSaH / / 3 / / atyantam aviratiparAyaNamapi atipuNyavantam AtmAnam / manyAmahe jina! yad tava majjane evam upacaritAH / / 4 / / bhadraM bharatakSetrasya nAtha! tvam yatra prAptavAn jnm| pRthivI api vandanIyA yA vakSyati tava kramakamalam / / 5 / / he paramezvara! zaraNAgatane daDha vajanA paMjara samAna, kAmarUpI haraNane mAravA kesarItulya tathA dveSarUpa aMdhakAranA samUhane dUra karavAmAM divAkara samAna evA he jinezvara! tame vijaya pAmo. (2) he svAminu! satya che ke siddhArtha rAjA yathArtha nAmadhArI kema na gaNAya ke vizAla locanavALA ane ciMtAmaNi tulya mevAta nA putra thayA cho? (3) he nAtha! e rIte tamArA majjanotsavamAM pravartavAthI ame potAnA AtmAne atyaMta avirati-parAyaNa chatAM mAtieyavaMta mAnI chI. (4) he devI! tame jyAM janma pAmyA e bharatakSetra paNa Aje bhAgyazALI thayuM, temaja tamArA caraNa-kamaLa jyAM birAjamAna che evI dharaNI paNa vaMdanIya che. (5) Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 zrImahAvIracaritrama jai tuha payasevAe jiNiMda! phalamatthi tA sayA kAlaM / evaMvihaparamamahaM amhe pecchaMtayA homo / / 6 / / iya cauvihadevanikAyasAmiNo jiNavaraM thuNeUNa niyaniyaThANesu gayA mottuM sohammasuranAhaM / gae ya saTThANaM deviMde sohammAhivaI kayasavvakAyavvo jiNiMdaM karasaMpuDeNa gahiUNa aNegadevakoDAkoDiparivuDo gaMtUNa jiNa-jammagharaMmi paDirUvaM osovaNiM ca avaNittA tisalAdevisamIve nisiyaavei| egaM ca pavaraM devadUsajuyalaM kuMDalajuyalaM ca UsIsagamUlaMmi tthvei| egaM ca paMcavanniyarayaNavicchittimaNaharaM jaccakaMcaNaviNimmiyaM laMbaMtamuttAhalAvacUlayaM laMbUsayaM bhagavao abhiramaNanimittaM avaloyaMmi olaMbei, jaM avaloyaMto jiNo suheNa cakkhukkhevaM krei| tao sakko vesamaNaM ANavei-jahA 'bho! sigghameva battIsaM hirannakoDIo, battIsaM suvannakoDIo, battIsaM naMdAiM, battIsaM bhaddAiM annANi ya yadi tava pAdasevayA jinendra! phalamasti tadA sadAkAlam / evaMvidhaparamamaham vayaM prekSamANAH bhavAmaH ||6|| iti caturvidhadevanikAyasvAminaH jinavaraM stutvA nijanijasthAneSu gatAH muktvA saudharmasuranAtham / gateSu ca svasthAnaM devendreSu saudharmAdhipatiH kRtasarvakartavyaH jinendraM karasampuTena gRhItvA anekadevakoTAkoTiparivRttaH gatvA jinajanmagRhe pratirUpam avasvApinI ca apanIya trizalAdevIsamIpe nissiidyti| ekaM ca pravaraM devadUSyayugalaM kuNDalayugalaM ca utzIrSakamUle sthaapyti| ekaM ca paJcavarNikaratnavicchittimanoharaM jAtyakaJcanavinirmitaM lambamAnamuktAphalAvacUlakaM lambUSakaM bhagavataH abhiramaNanimittam avalokane(avacUle?) avalambayati, yad avalokayan jinaH sukhena cakSukSepaM karoti / tataH zakraH vaizramaNaM AjJApayati yathA 'bhoH zIghrameva dvAtriMzad hiraNyakoTayaH, dvAtriMzat suvarNakoTayaH, dvAtriMzad nandAni, dvAtriMzad bhadrANi anyAni he jiseMdra! tamArA padanI sevAthI je kAMi phaLa maLatuM hoya to tethI amo sadAkAla Avo parama mahotsava hotai 24ii.' (7) e pramANe cAre nikAyanA deveMdro bhagavaMtane svavI, saudharmasvAmI vinA badhA potapotAnA sthAne gayA. eTale saudharmAdhipatie sarva kartavya bajAvI prabhune kara-saMpuTamAM dhAraNa karI, aneka devonI koTAnakoTI sahita jinajanmagRhamAM AvI, pratirUpa tathA avasthApinI nidrA apaharI prabhune teNe trizalAdevI pAse mUkyA; ane pravara devadUSya-yugala tathA kuMDala-yugala ozIkA pAse mUkyAM; temaja pAMca varNanA ratnonI racanAthI manohara, zreSTha sonAno banela tathA jenI kore motIo laTakI rahyAM che evo eka daDo bhagavaMtane ramavA nimitte caMdaravAmAM laTakAvyo ke jene jotAM prabhu AnaMdathI temAM dRSTi lagADe. pachI idra kuberane AjJA karI ke-"are! tame batrIza koTI hiraNya, batrIza koTI suvarNa, batrIza naMda, batrIza bhadra tathA anya paNa viziSTa vastuo bhagavaMtanA janmagRhamAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 551 visiTThavatthUNi bhagavao jammaNabhavaNe uvnnmehi|' so'vi jaMbhagadevehiM savvaM tahatti nivvatei / puNaravideviMdo niyatiyasehiMto savvattha evaM ugghosAvei-'bho bho bhavaNavai-vANamaMtara-joisiyavemANiyA devA devIo ya! suNaMtu bhavaMto-jo kira titthayarassa titthayarajaNaNIe vA asivamaNiTuM kAuM saMpahArehI tassa avassaM ajjagamaMjarivva uttimaMgaM sahassahA taDitti phuTTihitti / evaM ca savvaM kAUNa vihiM bhagavaMtaM paNamiUNa uppaio nIluppalasAmalaM gayaNaM purNdro|| aha uggayaMmi diNayare pagAsIbhUyAsu sayaladisAsu, vajjiesu gaMbhIraghosesu jayatUresu suhapaDi buddhA tisalA pecchai savvAlaMkAra vibhUsiyaM, pavara surahi pAriyAyamaMjarIparimalamilaMtAlivalayasAmaliyasarIraM, surahigosIsacaMdaNarasakayaMgarAgaM jiNesaraM / io ya siddhatthanariMdo saharisapadhAvieNa ceDIjaNeNa sAhiyatihuyaNaccherayarUvasuyajammamahUsavo ca viziSTavastUni bhagavataH janmabhavane upnyt| tadapi jRmbhakadevaiH sarvaM tatheti nirvartitam / punarapi devendraH nijatridazaiH sarvatra evaM udghoSayati bhoH bhoH bhavanapati-vAnavyantara-jyotiSika-vaimAnikAH devAH devyaH ca! zruNuta bhavantaH, yaH kila tIrthakarasya tIrthakarajananyAH vA azivamaniSTaM kartuM sampradhArayiSyati tasya avazyam arjakamaJjarI iva uttamAGgaM sahasradhA taDiti sphuttissyti| evaM ca sarvaM kRtvA vidhi bhagavantaM praNamya utpatitaH nIlotpalazyAmalaM gaganaM purndrH| atha udgate dinakare prakAzIbhUtAsu sakaladikSu, vAditeSu gambhIraghoSeSu jayatUreSu sukhapratibuddhA trizalA prekSate sarvA'laGkAravibhUSitam, pravarasurabhipArijAtamaJjarIparimalamiladalivalayazyAmalitazarIram, surabhigozIrSacandanarasakRtAGgarAgaM jineshvrm| itazca siddhArthanarendraH saharSapradhAvitena ceTIjanena kathitatribhuvanAzcaryarUpasutajanmamahotsavaH ceTIjanasya apanItadAsatvabhAvaH AsaptaveNi(peDhI iti bhASAyAm) bharo.' eTale teNe paNa jaMbhaka devA pAse badhuM te pramANe karAvyuM. tyAre pharIne paNa deveMdra potAnA devo pAse sarvatra A pramANe udghoSaNA karAvI ke-"are bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva-devIo! tame barAbara sAvadhAna thaine sAMbhaLo, je koi tIrthakara ke jinajananInuM aziva ke aniSTa karavAnI dhAraNA karaze, tenuM zira arjakamaMjarInI jema sahastra prakAre avazya taDataDATa daine phUTI paDaze." e rIte sarva vidhi sAcavI, prabhune praNAma karIne puraMdara nIlotpala samAna zyAma evA AkAzamAM uDyo. have prabhAte sUryodaya thatAM, badhI dizAomAM prakAza prasaratA tathA gaMbhIra ghoSa karatA jayavAjIMtro vAgatAM, trizalAdevI sukhe pratibodha pAmyA. jAgrata thayA ane sarva alaMkArovaDe vibhUSita, pravara sugaMdhI pArijAtamaMjarInA parimalathI ekaThA thatA bhamarAovaDe zarIre zyAma dekhAtA, surabhi gozIrSa-caMdanarase lipta thayelA evA jinezvarane teNe joyA. evAmAM ekadama doDI jaine dAsIoe siddhArtha nareMdrane, tribhuvanane Azcarya pamADanAra Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 zrImahAvIracaritram ceDIjaNassa avaNiyadAsattabhAvo AsattaveNivaMchiyatthasamattharayaNarAsidANajaNiyANaMdo bhaNai, jaha-'bho purisA! gacchaha tubbhe savvattha nayare tiya-caukka-caccaresu kayavarAvaNayaNapuvvayaM vArivarisapasamiyarayamaNaharesu, kuMkumapiMjariyadharaNiyalesu, kuNaha paMcappayArapuSphapuMjovayAraM, aguru-turukka-kuMdurukkadhUvadhUmadhayAriyadisimuhAo paiTThaha ThANe ThANe knng-dhuuvghddiyaao| pavaramaNimuttAjAlarehaMtamajjhabhAge naccaMtataruNIcaraNakiMkiNIkalaravAUriyadisimuhe gAyaMtagAyaNajaNe UsiyavivihavejayaMtIsahassovasohie samaMtao samuttuMgathorathaMbhAvalIsusiliTThalaTThAvabaddhe maMcAimaMce saMcaeha / paDibhavaNaduvAraM ca visiTThapaiThThANagapaiTThie, sahassapattapaumapihiyANaNe, kusumamAlummAlie, sarasacaMdaNapaMkapaMDuriodare, vimalasalilapunne punnakuMbhe nivesaha / sayalapaesesu ya kahaga-tAlAyara-naDapecchaNayAi payaTTAveha / nayaraduvAresu ya navacaMdaNamAlAu baMdheha | jUyasahassaM cakkasahassaM ca ubbhaveha / ussukkaM ukkara, vAJchitArthasamastaratnarAzidAnajanitA''nandA bhaNati yathA 'bhoH puruSAH! gacchata yUyaM sarvatra nagare trikacatuSka-catvareSu kacavarA'panayanapUrvaM vArivarSAprazamitarajomanohareSu, kuGkumapiJjaritabhUmitaleSu kuruta paJcaprakArapuSpapuJjopacAram, agaru-turukka-kundurukkadhUpadhUmAndhakAritadigmukhAH prasthApaya sthAne sthAne kanakadhUpaghaTikAH / pravaramaNimuktAjAlarAjamAnamadhyabhAgAn nRtyattaruNIcaraNakiGkiNIkalaravA''pUritadigmukhAn gAyadgAyanajanAn ucchritavividhavaijayantIsahasropazobhitAn samantataH samuttuGgasthulastambhAvalIsuzliSTalaSTA'vabaddhAn maJcAtimaJcAn saJcinuta / pratibhavanadvAre ca viziSTapratiSThAnapratiSThitAn, sahasrapatrapadmapihitA''nanAn, kusumamAlonmAlitAn, sarasacandanapaDka-pANDuritodarAn, vimalasalilapUrNAn pUrNakumbhAn niveSayata / sakalapradezeSu ca kathaka-tAlAcara-naTaprekSaNakAni pravartayadhvam / nagaradvAreSu ca navacandanamAlAH badhnIta / yUpasahasraM cakrasahasraM putra-janmano mahotsava kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM te dAsIonuM dAsatva TALI, sAta peDhI cAle teTalA vAMchita ratnadAnathI AnaMda pamADI, teNe potAnA puruSone jaNAvyuM ke-"are puruSo! tame satvara jAo ane nagaramAM sarvatra trimArga, caturmArga, corApramukha sthAne kacaro dUra karAvI, jaLa-chaMTakAvathI raja zAMta thatAM kuMkumanA chAMTaNAthI dharaNItalane suMdara banAvo. pRthvI para pAMca prakAranA puSpo patharAvo, agaru, tarUSka, kuMdurUkka pramukha dhUpathI aneka sthAne kanakanI dhUpadhAnIo bharI, tenA dhUmanA aMdhakAravaDe dizAone AcchAdita karo. pravara maNi, muktAphaLo jyAM madhyabhAgamAM zobhI rahyAM che, nRtya karatI taruNIonA caraNanI ghugharIonA dhvanithI jyAM dizAmukha pUrAi gayA che, jyAM gavaiyAo gAna karI rahyA che, laTakatI vividha saMkhyAbaMdha dhvajAothI cotarapha zobhAyamAna tathA ubhA karelA moTA staMbhomAM barAbara bAMdhIne taiyAra karela evA mAMcaDAnI zreNio goThavo. dareka makAnanA dvAra para, viziSTa sthAne sthApelA sahastrapatra-padmothI mukhe DhAMkelA, puSpamALAthI upazobhita, sarasa caMdanapaMkathI mizrita, nirmaLa jaLathI paripUrNa evA pUrNakaLazo sthApana karo. badhAM sthAnomAM kathAkAra, tAlAcAra-tAla pUranAra naTa pramukhanAM nATako pravartAvo. nagaranA dvAro para navacaMdananI mALAo baMdhAvo, yajJastaMbho ane hajAro cakro Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 553 caturthaH prastAvaH acADabhaDapavesaM, vavagayadharaNijjaM, mANabuDhijuttaM vimukkacAragAgAraniruddhAvarAhakArinaraniyaraM puraM ca kAraveha'tti / 'jaM devo ANaveitti saviNayaM paDisuNiUNa vayaNaM gayA purisA, saviseso ya sAhio nariMdAeso, tao hrispnnccirtrunniikrNguliigliymuddiyaajaalN| jAlubbhaDaghaya-mahusittasaMtihomAnalAuliyaM / / 1 / / aauliycittmggnndhnnlaabhnimittvihiyhlbolN| halabolasavaNadhAviyanaravaijaNadijjamANadhaNaM / / 2 / / dhaNaviyaraNasuNNIkayanihANapakkhittatiyasatavaNijjaM / tavaNijjapuMjapiMjaracINaMsuyaciMdhasayarammaM / / 3 / / ca udbhaavyt| ucchulkam utkaram, acATa-bhaTapravezam, vyapagatadharaNIyam, mAnavRddhiyuktam, vimuktacArakA''kAraniruddhA'parAdhakArinaranikaraM puraM ca kAraya' iti / 'yad devaH AjJApayati iti savinayaM pratizrutya vacanaM gatAH puruSAH, savizeSazca sAdhitaH narendrA''dezaH / tataH hrssprnRtyttrunniikraaguliiglitmudrikaajaalm|| jvAlodbhaTaghRta-madhusiktazAntihomA'nalA''kulitam / / 1 / / AkulitacitramArgaNadhanalAbhanimittavihitakalakalam / kalakalazravaNadhAvitanarapatijanadIyamAnadhanam / / 2 / / dhanavitaraNazUnyIkRtanidhAnaprakSiptatridazatapanIyam / tapanIyapuJjapiJjaracInAMzukacihnazataramyam / / 3 / / ubhA karo. temaja kara mApha karAvo. zaTha ke subhaTa jyAM praveza na karI zake, jyAM koino nigraha na thAya, vajana karatA vadhAre vastu apAya (tevuM karo), jAsusoe pakaDelA aparAdhI puruSone mukta karI, nagarane bhAre utsAhamAM lAvo." eTale "jevI devanI AjJA" ema kahI te vacana savinaya svIkArI te puruSo nagaramAM gayA ane rAjAnI AjJA pramANe badhuM taiyAra karAvyuM. jyAM harSathI nRtya karatI taruNInI karAMgulithakI mudrikAo nIce paDI jAya che, agni-jvALAmAM zAMti-nimitte jyAM dhRta ane madha siMcana thai rahyAM che, (1) ghaNA dhanalAbhanimitte jyAM utsuka yAcaka loko kolAhala karI rahyAM che, je sAMbhaLatAM rAjapuruSo doDI AvIne jyAM dhanadAna ApI rahyA che, (2) dravyadAnathI khAlI karelA nidhAna-bhaMDAramAM jyAM devatAo suvarNa bharI rahyA che, jyAM suvarNanA puMja samAna pILI ghaNI rezamI dhvajAo zobhI rahI che, (3). Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 zrImahAvIracaritrama rammamahIyalavilihiyapasatthasatthiyasahassasohaMtaM / sohaMtakaMtapuravaranarajaNakIraMtamaMgallaM / / 4 / / maMgallakaraNavAulapurohiyAraddhadevayApUyaM / pUyAbalivikkhevaNapINiyanissesapakkhigaNaM / / 5 / / gaNaNAikkaMtasamucchalaMtamahidUrarUDhanihinivahaM / vaha-baMdhavirattapasaMtaloyapAraMbhiyavilAsaM / / 6 / / lAsullAsirakulatherinAripAraddhacaccarIgIyaM / gIyaviyakkhaNagAyaNasussarasarapUriyadiyaMtaM / / 7 / / ramyamahItalavilikhitaprazastasvastikasahasrazobhamAnam / zobhamAnakAntapuravaranarajanakurvanmaGgalam / / 4 / / maGgalakaraNavyAkulapurohitA''rabdhadevatApUjam / pUjAbalivikSepaNaprINitaniHzeSapakSigaNam / / 5 / / gaNaNA'tikrAntasamucchalanmahIdUrarUDhanidhinivaham / vadha-bandhaviraktaprazAntalokaprArabdhavilAsam / / 6 / / lAsyollasatsthaviranArIprArabdhacatvarIgItam / gItavicakSaNagAyanasusvarazarapUritadigantam / / 7 / / ramaNIya jamIna para AlekhavAmAM Avela hajAro suMdara svastiko jyAM virAjamAna che, sArA vezathI zobhatA pravara nagarajano jyAM maMgaLa gAi rahyA che, (4) maMgaLa gAvAmAM tatpara purohito devapUjAno prAraMbha karI rahyA che, pUjAbali nAkhatAM jyAM badhA pazigaNane saMtuSTa 42vAmAM Ave che, (5) vasuMdharApara bhAre pramANamAM rahela vaibhavano samudAya jyAM kalpanAtIta uchaLI rahela che, vadha-baMdhathI mukta thayelA kojanyAM zAMtithI vilAsa 72rI 26 // cha, (7) kuLavRddhAo nRtyanA ullAsathI jyAM rAsaDA-gIta gAi rahI che, saMgItamAM vicakSaNa janonA susvararUpI 4. 3 vyA hita puu2|4 248 cha, (7) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 555 iya kuMDaggAmapuraM sabAhirabbhaMtaraM samatteNa / titthAhivajammamahUsavaMmi jAyaM surapuraM va / / 8 / / evaM ca puramahUsave payaTTe samANe siddhatthanariMdo pahAo, kayAlaMkArapariggaho, niyaMsiyamahagghapahANavattho nisaNNo atthANamaMDave / etyaMtare samAgayA maMti-sAmaMta-seTThipamuhA visiTThaloyA, nivaDiyA calaNesu / bhaNiumADhattA ya-'deva! vijaeNaM dhaNAgameNaM, rajjavitthAreNaM, sarIrArogattaNeNaM vaddhAvijjaha tubbhe, jesiM tihuyaNekkacUDAmaNI niyakulanahayalamiyaMko eso putto pasUotti jaMpiUNa samappiyAo tehiM pvrkri-tury-rynnraasiio| rAiNAvi te sammANiUNa puppha-vattha-gaMdhAlaMkArAidANeNa visajjiyA niyaniyaTThANesu / khaNaMtaresu ya daMsaNUsuo patthAvamuvalabbha patthivo uThThio atthANAo, gao ya maNikuTTimalihijjamANasuraMgaraMgAvalIsatthiyaM, duvAradesanivesiyaloharakkhaM, ubmaviyamahaMtamusalajUsaraM, viviharakkhA iti kuNDagrAmapuraM sabAhyA'bhyantaraM samastena (prkaarenn)| tIrthAdhipajanmamahotsave jAtaM surapuramiva ||8|| evaM ca puramahotsave pravRtte sati siddhArthanarendraH snAtaH, kRtA'laGkAraparigrahaH, nivasita-mahArghapradhAnavastraH, niSaNNaH aasthaanmnnddpe| atrAntare samAgatAH mantri-sAmanta-zreSThipramukhAH viziSTalokAH, nipatitAH caraNayoH / bhaNitumArabdhavantaH ca 'deva! vijayena, dhanA''gamena, rAjyavistAreNa zarIrA''rogyatvena vardhApyase tvam, yeSAM tribhuvanaikacUDAmaNiH, nijakulanabhatalamRgAGkaH eSaH putraH prasUtaH iti jalpayitvA samarpitAH taiH pravarakarituraga-ratnarAzayaH / rAjJA'pi tAn sammAnya puSpa-vastra-gandhA'laGkArAdidAnena visarjitAH nijanijasthAneSu / kSaNAntare ca darzanotsukaH prastAvamupalabhya pArthivaH utthitaH AsthAnAd gatazca maNikuTTimalikhyamAnasuraGgaraGgAvalIsvastikam, dvAradezanivezitaloharakSam, udbhAvitamahAmusalajoSanam (nyUnIkRtam) e pramANe jina-janma mahotsavamAM kuMDagrAma nagara bAhya ane atyaMtara samyakjhakAre devanagaranA jevuM zobhAyamAna 27 2yu. (8) ema parama mahotsava pravartatA siddhArtha rAjA snAna karI, alaMkAra tathA mahAkiMmatI uttama vastra paherI rAjasabhAmAM Avyo. eTale maMtrI, sAmaMta, zreSThI pramukha viziSTha jano badhA AvI, page paDIne kahevA lAgyA kehe deva! vijaya, dhanAgama, rAjya-vistAra ane zarIra ArogyavaDe tame vRddhi pAmo, ke jemano tribhuvanamAM eka mugaTa samAna tathA potAnA kulAkAzamAM caMdra samAna evo A putra janmyo." ema kahI temaNe pravara hastI, azva, ratno pramukha bheTa ApyAM, eTale rAjAe paNa puSpa, vastra, gaMdha, alaMkArAdikathI temane saMtoSa pamADI, svasthAne visarjana karyA. evAmAM kSaNavAra pachI kaMika prasaMgane laine putrane jovAne utsuka banela rAjA sabhAmAMthI ukyo ane maNithI jaDela jamIna para jyAM raMgaberaMgI svastika AlekhAi rahyAM che, dvAra para jyAM rakSA-puruSo Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram parikkhevasassirIyaM jiNajammaNabhavaNaM / diTTho ya tattha rayaNarAsivva, sarayadiNayarovva, egaTThiyasavvateyapuMjovva samujjoiyamaMdirabbhaMtaro jinnvro| taM ca daTThUNa ciMtiumADhattoaho paDhamadivasajAyassavi apuvvA sarIrakaMtI, anaNNasarisarUvasaMpayA, avibhAvaNijjaM lAyaNNaM, nimmerasuMdaraM abhaggaM sohaggaM / tA savvahA puNNapagarisAgaraM mama kulaM jattha pasUyamevaMvihaM puttarayaNaMti vibhAviUNa bhaNiyA tisalAdevI 556 'pecchasu niyasuyapasaraMtakaMtipabbhAravijiyapahapaDale / kajjalasihApadIve parigoviMtovva attANaM ||1|| puvvaM bahusovi mae diTThamimaM maMdiraM visAlacchi ! / kiM tu pamoyamiyANi kiMpi asaricchamAvahai ||2|| vividharakSAparikSepasazrIkaM jinajanmabhavanam / dRSTazca tatra ratnarAziH iva, zaradadinakaraH iva, ekatritasarvatejopuJjaH iva samudyotitamandirAbhyantaraH jinavaraH / taM ca dRSTvA cintayitum ArabdhavAn 'aho! prathamadivasajAtasyA'pi apUrvA zarIrakAntiH ananyasadRzarUpasampad, avibhAvanIyaM lAvaNyam, nirmaryAdasundaram abhagnaM saubhaagym| tasmAt sarvathA puNyaprakarSA''karaM mama kulaM yatra prasUtam evaMvidhaM putraratnam iti vibhAvya bhaNitA trizalAdevI'prekSasva nijasutaprasaratkAntiprAgbhAravijitaprabhApaTalAn / kajjalazikhApradIpAn parigopAyataH iva AtmAnam / / 1 / / pUrvaM bahuzaH api mayA dRSTamidaM mandiraM vishaalaakssi!| kintu pramodamidAnIM kimapi asadRzam Avahati / / 2 / / sthApavAmAM Avela che, mahAmuzaLa ane dhoMsarI jyAM mUkavAmAM Avela che tathA vividha rakSA-parikSepavaDe je sazrIka=zobhAyamAna che evA jinanA janma-bhavanamAM te gayo. tyAM jANe ratnasamUha hoya, zaradaRtuno jANe sUrya hoya tathA jANe ekatra thayela sarva teja:puMja hoya tema maMdiranA ApyaMtara bhAgane udyotita karanAra jinezvarane teNe joyA. tene jotAM rAjA ciMtavavA lAgyo ke-aho! prathama divase janma pAmelAnI paNa AvI apUrva zarIrakAMti, asAdhAraNa rUpasaMpatti, aciMtanIya lAvaNya! amaryAda suMdaratA ane abhagna saubhAgya! tethI mAruM kuLa sarvathA puNya-prakarSavaDe adhika che ke jyAM AvuM putraratna utpanna thayuM che.' ema ciMtavIne teNe trizalAdevIne 'hyuM } 'he devI! tArA putranI prabhUta kAMtithI jenI prabhA jItAyela che tathA zikhAmAM kAjaLane dharatA evA dIvAo jANe za2moine potAnA svarUpane chupAvatA hoya evA bhAse che. (1) he vizAlAkSi! pUrve A bhavana meM ghaNIvAra joyela, chatAM atyAre to e kAMi adbhuta pramodane dhAraNa kare che. (2) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 557 saMcuNNiyacAmIyaracuNNayasariseNa kaMtinivaheNa | egasarUvA kIraMti ubhayagihacittabhittIo' / / 3 / / iya evamAikahAhiM nariMdo devI ya vigamiUNa bhagavao paDhamadevasiyaM ThitivaDiyaM kriNti| taiyadivase ya taruNataraNi-tArAhivabiMbAiM dNseNti| kameNa ya jAe chaTThavAsare rAyakulasaMvaDDiyAhiM, aviNaThThalaTThapaMciMdiyAhiM, nIrogasarIrAhiM, jIvaMtapANanAhAhiM, kuMkumapaMkAlitavayaNakamalAhiM, kaMThakaMdalAvalaMbiyasurahimAlaimAlAhiM kulavilayAhiM accaMtajAyacittasaMtosAhiM jAgaramahUsavaM payaTTei / Agae ya ekkArasadivase jahAbhaNiyavihANeNa suijAyakammamavaNeti / bArasadivasaMmi nANAvihavaMjaNasameyaM, bahuppagArakhaMDakhajjaparipunnaM, vivihapANayapariyariyaM, sugaMdhagaMdhaTToyaNa-sUyasaMpannaM rasavaiM nivvattAveti / tayaNaMtaraM kAriyaNhANavilevaNAlaMkArANaM nAyakhattiyANaM paNayajaNapurappahANalogANaM paramAyareNa bhoyaNaM paNAmeMti | saJcUrNitacAmIkaracUrNasadRzena kAntinivahena / ekasvarUpe kriyete ubhayagRhacitrabhittI' / / 3 / / ityevamAdikathAbhiH narendraH devI ca vigamya bhagavataH prathamadaivasikaM sthitigrahaNaM (=sthitikArya) kurutaH / tRtIyadivase ca taruNataraNi-tArAdhipabimbe darzayataH / krameNa ca jAte SaSThavAsare rAjakulasaMvardhitAbhiH, avinaSTalaSTapaJcendriyAbhiH, nirogazarIrAbhiH, jIvatprANanAthAbhiH, kukumapaGkA''liptavadanakamalAbhiH, kaNThakandalAvalambitasurabhimAlatImAlAbhiH kulavilayAbhiH atyantajAtacittasantoSAbhiH jAgaramahotsavaH pravartitam / Agate ca ekAdazadivase yathAbhaNitavidhAnena prasUtijAtakarma apnynti| dvAdaze dine nAnAvidhavyaJjanasametAm, bahuprakArakhaNDakhAdyaparipUrNAm, vividhapAnakaparivRttAm, sugandhagandhADhyaudana-sUpasampannAM rasavatIM nirvartayanti / tadanantaraM kArita-snAna-vilepanA'laGkArAn jJAtakSatriyAn praNayijanapurapradhAnalokAn suvarNanA cUrNa samAna kAMti-samUhavaDe je gharanI baMne bAjunI citrita bhIMtone ekarUpa banAve che." (3) e pramANe vArtAlApamAM rAjA-rANIe samaya vItAvIne prathama divasanuM janma-kRtya karyuM, temaja trIje divase prabhune bALa-sUrya tathA caMdramAnA darzana karAvyAM. ema anukrame chaThTho divasa thatAM rAjakuLanI vRddhAo ke jemanI pAMce iMdriyo akSata che, zarIra nirogI, jemanA pati jIvaMta che, mukha kamaLa para jemaNe kuMkuma-paMka lagADela che, kaMThalatAmAM=gaLe laTakatI surabhi mAlatI-mALAovaDe je virAjita tathA bhAre saMtoSane pAmatI evI strIoe jAgaraNa-mahotsava pravartAvyo. ema agiyAramo divasa AvatAM yathAvidhAna pramANe janma-karma samApta karavAmAM AvyuM ane bArame divase ghaNA prakAranA zAkAdiyukta, bahu prakAranA mIThAI-khAdyAdivaDe pUrNa, aneka pAnaka vastuo sahita, sugaMdhI dALa-bhAtayukta rasoI taiyAra karavAmAM AvI. pachI snAna karAvI, vilepana sahita alaMkAro ApI, jJAta-kSatriyo temaja nagaranA pradhAna snehIjanone parama AdarapUrvaka jamADavAmAM AvyA. eTale Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 zrImahAvIracaritrama khaNaMtareNa ya AyantANaM sUibhUyANaM vIsatthANaM suhAsaNagayANaM tattha gaMdhamallAlaMkArehiM sammANiyANaM tesiM purao siddhatthanarAhivo evaM vayAsI-'bho bho pahANaloyA! puvvaMpi mama esa saMkappo samuppajjitthA jahA-'jaddivasaM esa kumAro devIe gabbhaM saMketo taddivasAovi kari-turaya-kosa-koTThAgAra-rajjehiM suhi-sayaNa-pariyaNehiM paramaM vuddddhimhmuvaago| ao mae eyassa vaddhamANotti nAmadheyaM kaayvvNti| tamhA iyANipi tumha samakkhaM eyameva nAmaM hvutti| tehiM bhaNiyaM-'deva! juttameyaM, guNanipphannanAmadhejje vijjamANaMmi kIsa na jahaTThiyamabhihANaM kiiritti?|' evaM tehiM jaMpie paiTThiyaM jayaguruNo vaddhamANotti nAma / jAo prmppmoo| puraMdareNAvi ayalo bhayabheravovasaggehiM khaMtikhamo ya itikAUNa varaM mahAvIrotti nAmadheyaM se kyNti| iya nivvattiyAbhihANo surasaMkAmiyakAmiyapavararasAe niyayaMgulIe pANeNa kayabhoyaNakAyavvo jayagurU paMcahiM dhAvIhiM pariyario, aMteurIjaNeNa paramA''dareNa bhojanaM arpayanti / kSaNAntareNa ca AgacchatAm, zucibhUtAnAM vizvasthAnAM sukhAsanagatAnAM tatra gandha-mAlyA'laGkAraiH sammAnitAnAM teSAM purataH siddhArthanarAdhipaH evam avadat 'bhoH bhoH pradhAnalokAH! pUrvamapi mama eSaH saGkalpaH samutpatitaH yathA-yadivasAd eSaH kumAraH devyAH garbhe saGkrAntaH taddivasAd api kari-turaga-koza-koSThAgAra-rAjyaiH suhRt-svajana-parijanaiH paramAM vRddhimaham upAgataH / ataH mayA etasya varddhamAnaH iti nAmadheyaM kartavyam tasmAd idAnImapi yuSmAkaM samakSam etadeva nAma bhavatu' iti / taiH bhaNitaM 'deva! yuktametat, guNaniSpannanAmadheye vidyamAne kathaM na yathArthamabhidhAnaM kriyate? / ' evaM taiH jalpite pratiSThitaM jagadguroH varddhamAnaH iti nAma / jAtaH paramapramodaH / purandareNa api acalaH bhayabhairavopasargaH zAntikSamaH ca itikRtvA varaM 'mahAvIraH' iti nAmadheyaM tasya kRtm| iti(=evaM) nirvartitA'bhidhAnaH surasaGkrAmitakAmitapravararasAyAH nijA'gulyAH pAnena kRtabhojanakartavyaH jagadguruH paJcabhiH dhAtrIbhiH kSaNAMtare pavitra thaine AvatA ane vizvAsapAtra tathA zubha Asanopara virAjamAna evA temane gaMdha, mAlya ane alaMkArothI sanmAna ApI, temanI samakSa siddhArtha narAdhipe jaNAvyuM ke-"he pradhAnajano! pUrve paNa mane evo saMkalpa utpanna thayo hato ke-je divasathI A kumAra devInA garbhamAM avataryo, te divasathI hastI, azva, bhaMDAra, koThAra ane rAjya, temaja mitra, svajana ane parijanovaDe huM atyaMta vRddhi pAmato rahyo; mATe enuM mAre vardhamAna evuM nAma pADavuM to atyAre paNa tamArI samakSa e ja nAma ho. eTale temaNe kahyuM- he deva! e to yukta ja che. guNaniSpanna nAma vidyamAna chatAM konuM yathArtha nAma na rakhAya? ema temanA kahevAthI jagagurunuM vardhamAna evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM, jethI parama pramoda thayo. evAmAM bhaya, bhairavAdikanA upasargomAM acala tathA kSamAvaMta hovAthI iMdra paNa prabhunuM mahAvIra evuM nAma pADyuM. e pramANe nAma pADavAnuM kAma samApta thatAM devatAe saMkrAta karela pravara rasayukta potAnI aMgulinA pAnathI tRpti pAmatA, bhuvanaguru pAMca dhAtrIothI sevAtA, aMtaHpuravAsI ramaNIovaDe Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 559 caturthaH prastAvaH sAyaraM ceva lAlijjamANo, ammA-piyarehiM bahuppayAraM caraNacaMkamaNaM kArAvijjamANo, ceDacaDayareNaM paikkhaNamullAvijjamANo, sAyaraM devadevIviMdeNa pajjuvAsijjamANo, niraMtaraM gIehiM gijjamANo, pADhehiM paDhijjamANo, cittehiM uvalihijjamANo, daMsaNUsuehi loehiM ahamahamigAe paloejjamANo girikaMdaragauvva kappapAyavo vaDDhiumAraddhotti kameNa ya paDipunnasarIrAvayavo tAvicchagucchasacchahaparUDhasiNiddhamuddharuhasihaMDo, visuddhapabuddhabuddhipagarisAgiTThalaTThabhAsAvisesavisArao, paDipunnasuyasAyarapAragAmI, ohinnANamuNiyacakkhugoyarAikkaMtavatthuvitthAro, atucchasuinevatthadharo, sayalaloyaloyaNANaMdajaNaNaM desUNaTTha-varisapajjAyaM kumArattaNamaNupatto samANo bhayavaM bAlabhAvasulahattaNao kIDAraIe aNegehiM samavaehiM maMti-sAmaMta-seTThi-seNAvaisuehiM kheDDavihiviyakkhaNehiM samaM pAraddho rukkhakheDDeNa abhiramiuM / tattha ya esA vavatthA-jo rukkhesu sigghaM Aruhai uttarai ya so sesAI DibhAI paTTIe AruhiUNa vaahei| parivRttaH, antaHpurIjanena sAdarameva lAlyamAnaH, ambA-pitRbhyAM bahuprakAraM caraNacaGkramaNaM kAryamANaH, ceTakA''rohaNena pratikSaNam ullapyamANaH, sAdaraM deva-devIvRndena paryupAsyamAnaH, nirantaraM gItaiH gIyamAnaH, pAThakaiH pAThyamAnaH, citraiH upalikhyamAnaH, darzanotsukaiH lokaiH ahamahamikayA pralokyamAnaH girikandarAgataH iva kalpapAdapaH vardhitumArabdhavAn iti krameNa ca pratipUrNazarIrA'vayavaH tApicchagucchasacchAyaprarUDhasnigdhordhvarohazikhaNDaH, vizuddhaprabuddhabuddhiprakarSA''kRSTalaSTabhASAvizeSavizAradaH, pratipUrNazrutasAgarapAragAmI, avadhijJAnajJAtacakSugocarA'tikrAntavastuvistAraH, atucchazucinepathyadharaH, sakalalokA''nandajanakaM dezonASTavarSaparyAyaM kumAratvamanuprAptaH san bhagavAn bAlabhAvasulabhatvAt krIDAratyA anekaiH samavayobhiH mantri-sAmanta-zreSThisenApatisutaiH khelanavidhivicakSaNaiH samaM prArabdhavAn vRkSakhelanena abhirantum / tatra ca eSA vyavasthA-yaH vRkSeSu zIghraM Arohati, uttarati ca saH zeSAni DimbhAni pRSThau Aruhya vAhayati / sAdara lAlana karAtA, mAtapitAvaDe bahu prakAre cAlavAnuM karAvAtA, ceTaka-sevakajanothI upADIne = ramADIne pratikSaNe bolAvAtA, deva-devIothI sAdara upAsanA karAtA, satata gItovaDe gavAtA, pAThoDe paDhAtA, citromAM ALakhAtA, darzanotsuka jovaDe ahamadamikA-nyAyathI jovAtA, tathA parvataguphAmAM rahela kalpavRkSanI jema anukrame vRddhi pAmavA lAgyA; ane zarIranA avayava paripUrNa thatAM tApicchavRkSa samAna snigdha evA zirakezathI zobhatA, vizuddha jAgrata thayela buddhinA prakarSathI zuddha bhASA bolavAmAM vizeSa vizArada, pUrNa zruta-sAgaranA pAragAmI, avadhijJAnathI parokSa vastu-vistArane jANanAra, kiMmatI ane pavitra vastrone dhAraNa karatA, samasta lokone AnaMda pamADatA prabhu kaMika nyUna ATha varasanA thayA. eTale bAla-bhAvane sulabha evI krIDA karavAmAM aneka samAna vayanA maMtrI, sAmaMta, zreSThI, senApatinA putro ke jeo ramavAmAM vicakSaNa hatA, temanI sAthe bhagavaMta vRkSakrIDAthI ramavA lAgyA; temAM evI zarata rAkhavAmAM AvI hatI ke je vRkSa para jaladI caDe ane utare, te bIjA bALakonI pITha para besI temane calAve." Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 zrImahAvIracaritrama io ya sohamme devaloe sohammAe sabhAe aNegadevakoDiparivuDassa sahassanayaNassa purao jAyaMtesu tiyasehiM samaM vivihasamullAvesu dhIrattaNaguNavannaNapatthAve bhaNiyaM puraMdareNa'bho bho surA! apuvvaM kiMpi bhayavao vaddhamANasAmissa bAlattaNamaNupattassavi dhIrattaNaM sarIraparakkamo ya, jaM na tIrai keNAvi balapagarisakalieNa deveNa dANaveNa vA sayameva puraMdareNa vA bhesiuM, parakkameNa vA praajinniuNti| evaM ca nisAmiUNa ego suro accaMtakiliTThacittattaNao atucchamicchattucchAiyaviveyattaNao ya ciNtiumaarddho| kahaM? jaha taha jaMpiyarammaM sacchaMduddAmaciTThiyasaNAhaM / mukkAvavAyasaMkaM dhannA pAvaMti sAmittaM / / 1 / / kiM saMbhavijja eyaM jaM bAlaMpihu na khobhiuM sakkA / aviciMtaNijjamAhappasAliNo devadaNuvaiNo? ||2|| itazca saudharme devaloke saudharmAyAM sabhAyAm anekadevakoTiparivRttasya sahasranayanasya purataH jAyamAneSu tridazaiH samaM vividhasamullApeSu dhIratvaguNavarNanaprastAve bhaNitaM purandareNa 'bhoH bhoH surAH! apUrva kimapi bhagavataH vardhamAnasvAminaH bAlatvamanuprAptasyA'pi dhIratvaM zarIraparAkramazca, yad na tIryate kenA'pi balaprakarSakalitena devena dAnavena vA svayameva purandareNa vA bheSitum, parAkrameNa vA parAjetum' iti| evaM ca niHzamya ekaH suraH atyantakliSTacittatvAd atucchamithyAtvocchAditavivekatvAt ca cintayitum aarbdhvaan| katham - yathA tathA jalpitaramyaM svacchandoddAmaceSTAsanAtham / muktA'pavAdazakaM dhanyAH prApnuvanti svAmitvam / / 1 / / kiM sambhAvanIyametad yad bAlamapi khalu na kSobhayituM zaktAH / avicintanIyamAhAtmyazAlinaH deva-daityapatayaH? / / 2 / / evAmAM saudharma devalokanI saudharmA nAme sabhAmAM aneka devakoTIthI paravarala deveMdranI AgaLa devo sAthe vividha vArtAlApa thatAM, dhIraja-guNanA varNana prasaMge aMke kahyuM ke-"he devo! bhagavAna vardhamAnasvAmI bAlyAvasthAmAM chatAM temanuM dhIratva ane parAkrama kaMi apUrva ja che ke baLa-prakarSayukta koi deva, dAnava ke iMdra pote paNa jene DarAvI zake nahi, athavA parAkramavaDe jItI zake nahi.' e pramANe sAMbhaLatAM eka deva ke je atyaMta kliSTa pariNAmI ane atula mithyAtvane lIdhe vivekahIna hato teNe vicAra karyo jema tema bole chatAM ramaNIya gaNAya, svachaMda ane uddhatAinI ceSTA jemAM bharela hoya temaja niMdAnI jyAM AzaMkA na hoya evA svAmitvane dhanya jano pAmI zake. (1) aciMtya mAhAsyavALA deva-dAnavonA svAmI iMdro, bALaka chatAM jene kSobha na pamADI zake. e zuM saMbhavita cha? (2) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 561 caturthaH prastAvaH ahavA hatthaTThiyakaMkaNassa kiM dappaNeNa priminnnnN?| gaMtUNa sayaM ciya tassa dhIrimaM lahu parikkhAmi / / 3 / / ___ evaM saMkappiUNa jattha sAmI abhiramai tattha AgaMtUNa taruvarassa hiTThao khobhaNatthaM egaM mahApamANasarIraM aMjaNapuMja-gavalaguliyApaDalakasiNappabholisAmaliyavaNaniguMjaM, taMbacUDacUDAiregarattaloyaNaM, vijjudaMDacaMcalalalaMtalolajIhAjuyalaM, ukkaDakuDilavaTThalakakkhaDaphaDADovakaraNadacchaM, jugakkhayakhubhiyasamIraghoraghosaM, aNAkaliyapayaMDarosavegaM, turiyagamaNaM, saMmuhamiMtaM divvamahAvisaM sapparUvaM viuvvai / sAmIvi taM tahArUvaM lIlAe avaloiUNa junnarajjukhaMDaM va vAmahattheNa uDDhe dUre nicchubhi| tAhe devo viciMtei-'eso ettha na tAva chlio|' aha puNo'vi sAmI tiMdUsaeNa abhiramai / so ya devo dhiTThimamavalaMbiUNa AgAmiyamavAyamavibhAUNa ya bAlayarUvaM viuvviUNa sAmiNA saddhiM rmiumaarddho| aha athavA hastasthitakaGkaNasya kiM darpaNena parimANam / gatva svayameva tasya dhairya laghuH parIkSe / / 3 / / evaM saGkalpya yatra svAmI abhiramate tatra Agatya taruvarasya adhaH kSobhanArthamekaM mahApramANaM zarIram aJjanapuJjagavayagulikApaTalakRSNaprabhA''lizyAmalitavananikuJjam, tAmracUDacUDA'tirekaraktalocanam, vidyuddaNDacaJcalalolad-luThitajIvAyugalam, utkaTakuTilavartulapuSTaphaTA''TopakaraNadakSam, yugakSayakSubhitasamIraghoraghoSam, anAkalitapracaNDaroSavegam, tvaritagamakam, sammukhamAyantaM divyamahAviSa sarparUpaM vikurvati / svAmI api taM tathArUpaM lIlayA avalokya jIrNarajjukhaNDamiva vAmahastena urdhvaM dUraM nikSipati / tadA devaH vicintayati 'eSaH atra na tAvat chlitH| atha punaH svAmI tindUSakena abhirmte| saH ca devaH dhRSTatAm avalambya AgAmikamapAyamavibhAvya ca bAlakarUpaM vikuLa svAminA saha rantumArabdhavAn / athavA to hAthanA kaMkaNane darpaNanI zI jarUra che? huM poteja jaine tenA gheryanI satvara parIkSA karuM." (3) evo saMkalpa karI, svAmI jyAM ramatA hatA, tyAM vRkSa nIce temane kSobha pamADavA te Avyo, eTale eka moTuM zarIra ke je aMjananA puMja samAna athavA jaMgalI mahiSanA zRMga tulya atyaMta kRSNatAthI vananikuMjane zyAma banAvanAra, tAmracUDa kUkaDAnI zikhA karatAM adhika rakta locanayukta, vIjaLI samAna caMcaLa ane jamIna para rahelI jIvhAyugala sahita, kuTila ane vartula evo utkaTa puSTa phaNATopa karavAmAM dakSa, yuga kSayanA tophAnI pavana samAna bhayaMkara ghoSa karanAra. bhAre pracaMDa roSavegayukta tathA tvarita gati karanAra ane sanmukha AvatA evA divya ane bhayaMkara jherI sApanA rUpane teNe vikuvyuM. tyAre bhagavaMte paNa tathArUpa tene lIlApUrvaka joi eka jIrNa doraDInI mAphaka DAbA hAthamAM upADIne dUra pheMkI dIdho. tyAre deva vicAre che ke "A ahIM atyAre to ThagAyA nahi.' have vaLI svAmI vRkSasaMbaMdhI ramata ramatA hatA. te deva paNa dhRSTatA avalaMbI, AgAmI apAyano vicAra na karatAM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 zrImahAvIracaritram jiNeNa viyakkhaNattaNao parAjiyA savve'vi bAlagA paTThie samAruhiUNa samADhattA vAhiuM / aha vAhiesu sayalesu tesu samAgao surakumArassavi vaaro| paNAmiyA teNa saharisaM paTThI, ArUDho ya tattha vaddhamANasAmI / tao so devo sAmibhesaNaTuM taM pisAyarUvaM viuvvittA pavaDviumADhatto, kerisaM puNa tassa rUvaM?-kharapharusA sUyaravAlasannibhA se kesA, ghaDIsaMThANasaMThiyaM uttimaMgaM, uTTiyAkabhallakhallayamajjhaM niDAlavarse, kavilajaDila-lomAo bhamuhAo, marukUvayagaMbhIraM phuraMtapiMgalapabhAjAlaM loyaNajuyalaM, jamalacullimahallaM civiDaM ca nAsApuDaM, ruMdagirikaMdarAgAraM kavolamaMDalaM, ghoDagapucchasacchahAo dADhiyAo, karahassa va dUrapalaMbiraM oTThajuyalaM, kuMjarassa va bAhiM niggayA kuDilabhIsaNA dasaNA, anilaMdoliyapaDAyavva caMcalA nisiyakaravAladIhA jIhA, sukkakhANusarisA kaMdharA, koTThigANurUvAo dovi bAhAo, suppacappaDaM pANisaMpuDaM, silAputtagovamAo karaMgulIo, atha jinena vicakSaNatvAt parAjitAH sarve'pi bAlakAH pRSThau samAruhya samArabdhAH voDhum / atha vAhiteSu sakaleSu teSu samAgataH surakumArasyA'pi vArakaH / arpitaM tena saharSaM pRSTham, AruDhazca tatra vrddhmaansvaamii| tataH saH devaH svAmibheSaNArthaM taM pizAcarUpaM vikuLa pravardhitum ArabdhavAn / kIdRzaM punaH tasya rUpam? - kharasparzAH sUkarakezasannibhAH tasya kezAH, ghaTIsaMsthAnasaMsthitam uttamAGgam, uSTrikA(=kumbha)lalATariktamadhyaM lalATapRSTham, kapilajaTilalome bhrUvau, marukUpagambhIraM sphuratpiGgalaprabhAjAlam locanayugalam, yamalacullImahat cipiTaM ca nAsApuTam, vistIrNagirikandarA''kAraM kapolamaNDalam, ghoTakacchasadRzAH daMSTrikAH, karabhasya iva dUrapralambamAnam oSThayugalam, kuJjarasya iva bahiH nirgatAni kuTilabhISaNAni daMSTrAni, anilA''ndolitapatAkA iva caJcalA nizitakaravAladIrghA jIvA, zuSkasthANusadRzI kandharA, bALarUpa vikarvIne prabhunI sAthe ramavA lAgyo. tyAM potAnI vicakSaNatAthI svAmIe badhA bALakone jItI lIdhA ane pUMThapara ArUDha thaine temane calAvyA. ema badhA bALakone calAvyA pachI pelA deva-kumArano vAro Avyo, jethI teNe harSapUrvaka potAnI pITha namAvI. tyAM vardhamAnasvAmI ArUDha thayA eTale te svAmIne bIvarAvavA mATe pizAcanuM rUpa vikarvIne vadhavA lAgyo. A vakhate teNe evuM bhayaMkara rUpa banAvyuM ke-bhUMDa, vALa samAna tenA keza bhAre karkaza hatA, tenuM mastaka ghaDAnA AkAra jevuM ane bhAlasthaLa te kuMbhanA kapALanA khAlI madhyabhAganA jevuM hatuM, jenI bhrakuTIo pILI ane jaTilavALa yukta hatI, jenA locana-yugala marUsthaLanA kUpa samAna UMDA ane ekadama pILAza paDatA hatA, nAsApuTa moTA cUlAnA pArzvabhAga tulya cipaTA hatA, kapola moTA parvatanI guphA samAna UMDA hatA, jenI dADhAo ghoDAnA puccha samAna hatI, jenA hoTha UMTanA oSThanI jema laTakatA, jenA dAMto hAthInI jema bahAra nIkaLelA kuTila ane bhISaNa hatA, jenI jIllA pavanathI kaMpatI dhajAnI jema caMcaLa tathA taNa taravAra jevI lAMbI hatI, zuSka sthANu samAna jenI Doka ane koThI jevI jenI bhujAo hatI, hastasaMpuTa supaDA jevA capaTA ane karAMgulio pattharanA pUtaLA samAna hatI, aMgulInA nakho jUnI chIpanA puTa samAna Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 563 purANasiMppipuDarukkhA aMgulINaM nahA, payaDanasAjAlajaDilaM paMsuyaMtarAle pasuttaghoraMtavisaharaM uraTTipuMjaraM, aliMjarAgAraM uyaraM, muTTigejjhA ThANaTThANabhaggA kaDI, vAluMkIphalapalaMbirA vasaNA, karivaraMgapparUDhaM meDhaM, dIhabIbhacchAvivannaromAvalIparikhittaM tAlatarudIharaM jaMghAjugaM, nIsAhapattharavicchinnA calaNA, kuddAladAruNA caraNaMgulINaM nahA / avi ya - viyarAlaviDaMviyavayaNakaMdaruggiriyajalaNajAlohaM / calaNatalapahayabhUyalacAliyapAsAyasiharaggaM / / 1 / / uDDapasAriyadIhatarabhuyaggalAkhaliyasUrarahapasaraM | parimukkamahaMtadRTTahAsapAyaDiyadaDhadADhaM / / 2 / / koSThikAnurUpau dvau api bAhU, sUrpacarpaTaM pANisampuTam, zilAputrakopamAnAH karAmulyaH, purANazuktipuTarukSANi agulInAM nakhAni, prakaTanADIjAlajaTilaM pAMzukA'ntarAle prasuptaghorAntaviSadharam uro'sthipuJjakam, aliJjarA''kAram udaram, muSTigrAhyA sthAnasthAnabhagnA kaTiH, vAluGkIphalapralambamAnaM vRSaNam, karivarAGgaprarUDhaM mehanam, dIrghabIbhatsavivarNaromAvalIparikSiptaM tADatarudIrgha jaGghAyugam, nizitaprastaravistIrNI caraNau, kuddAladAruNAni caraNAmulInAM nakhAni / api ca vikarAlaviDambitavadanakandarodgiritajvalanajvAlaugham / caraNatalaprahatabhUtalacAlitaprAsAdazikharAgram / / 1 / / urdhvaprasAritadIrghatarabhujArgalAskhalitasUryarathaprasaram / parimuktamahadaTTahAsaprakaTitadRDhadaMSTram / / 2 / / rukSa tathA pragaTa nasovaDe jaTila ane dhULiyukta madhyabhAgamAM ghora phUMphADA mArato viSadhara jyAM sUtela che evuM urasthaLa ke jemAM mAtra asthino samUha ja dekhAto hato, jenuM udara ghaTanA jevuM ane kaTi sthAne sthAne bhagna ane eka muSTimAM AvI zake tevI hatI, jenA vRSaNa vAlkInA phaLanI jema laTakatA hatA tathA moTA hastInA jevuM puruSa-cinha hatuM, bIbhatsa ane vivarNa rAmAvaliyukta tathA tAlavRkSa samAna dIrgha jenI jaMghAo hatI, tIkSNa pattharanA vistAra tulya jenA pago ane kodALI samAna dAruNa jenA paganA nakho hatAM, temaja potAnA vikarALa ane vikRta vadanarUpa guphAmAMthI je agni-vALAne prasArato hato, pAdatalanA praghAtathI bhUmikalane mAratAM je prasAdonA agrabhAgane calAyamAna karato hato, (1) uMce prasArela lAMbI bhujArUpa argalAvaDe je sUrya-rathanI gatine alita karato tathA mahA-aTTahAsya karatAM je potAnI dRDha dADhAone pragaTa karato hato, (2) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 zrImahAvIracaritram kaMThapalaMbirapayatalavilaggabIbhacchasaraDavaNamAlaM / naulakayakaNNapUraM jannoiyakayamahAsappaM / / 3 / / ukkattiyacittayacammanivasaNaM ruhirmNslitttnnuN| aighorajarAjajjaraayagaraparibaddhakhaMdhatalaM / / 4 / / paisamayamullalaMtaM naccaMtaM kahakahaMti pahasaMtaM / ukkaTiM ca karitaM bhIsaNasaddeNa bhAsaMtaM / / 5 / / iya tassa bhIsaNaM jiNavareNa diTuM mahApisAyassa | paikhaNavivaDDamANaM rUvamasi-meha-tamasAmaM / / 6 / / kaNThapralambamAnapadatalavilagnabIbhatsasaraTavanamAlam / nakulakRtakarNapUraM yajJopavItakRtamahAsarpam / / 3 / / utkartitacitrakacarmanivasanaM rudhira-mAMsaliptatanuH / atighorajarAjarjarA'jagaraparibaddhaskandhatalam / / 4 / / pratisamayam ullolad nRtyat kathaMkathamiti prahasat / utkRSTiM ca kurvad bhISaNazabdena bhASamANam / / 5 / / iti tasya bhISaNaM jinavareNa dRSTaM mahApizAcasya / pratikSaNavivardhamAnaM (sva)rUpam asi-megha-tamaHzyAmam / / 6 / / kaMThathI paganA taLIyA sudhI bIbhatsa kAcIMDAnI mALA jene laTakatI, nakula-noLIyAnA jeNe kuMDala banAvyA hatA tathA mahA sarpanI jeNe janoi banAvI hatI, (3) vAghanuM carma cIrIne jeNe potAnuM vastra banAvyuM, rudhira ane mAMsathI jenuM zarIra kharaDAyeluM hatuM, atyaMta ghora jarAthI jarjarita ajagaravaDe jeNe potAno khabho bAMdhI lIdho hato. (4) pratisamaya je uchaLato, nAcato, vAraMvAra hasato, adhika adhika vRddhi pAmato ane bhISaNa zabda bolato Dato. (5) e pramANe te mahA pizAcanuM bhISaNa rUpa ke je pratikSaNe vRddhi pAmatuM ane taravAra, megha ane andhakAra samAna zyAma tuM. (7) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 565 tao muNiyakaivayaviyAreNa jiNeNa savvahA asaMbhaMteNa so pahao helAe paTThivaTuMmi muTThIe, karayalakulisajaNiyasarIrAbhighAovva virasamArasaMto jhaDatti patto maDahattaNaM, niruvakkamakAyattaNao ceva na sysikkrmuvgo| navaraM nicchiyasurAhivaivayaNo, jAyapacchAyAvo, niyaduccariyacunniyaMgo savvAyaraM paNamiUNa jiNaM paDhiumADhatto 'hA dui dui tailoyanAha! eyaM mae samAyariyaM / saccaMpi na saddahiyaM sahassanayaNassa jaM vayaNaM / / 1 / / tassa'NurUvaM saMpai saMpatto'haM phalaM imaM bhImaM / avaganniyaguruvayaNANa ahava kira kettiyaM eyaM? ||2|| tataH jJAtakatipayavikAreNa jinena sarvathA asambhrAntena saH prahataH helayA pRSThe muSTyA, karatalakulizajanitazarIrA'bhighAtaH iva virasam Arasan jhaTiti prAptaH laghutvam, nirupakramakAyatvAd eva na zatazarkaram upagataH / navaraM nizcitasurAdhipativacanaH, jAtapazcAttApaH, nijaduzcaritacUrNitAGgaH sarvA''daraM praNamya jinaM paThitumArabdhavAn 'hA! duSTaM duSTaM trilokanAtha! etad mayA smaacritm| satyamapi na addhitaM sahasranayanasya yad vacanam / / 1 / / tasyAnurUpaM samprati samprApto'haM phalamidaM bhImam / apakarNitaguruvacanAnAm athavA kila kiyanmAtram etat / / 2 / / eTale keTalIka vikRtione jANanArA = kapaTakaLA jANatAM bhagavaMte jarA paNa bhaya pAmyAvinA tenA pRSThabhAge lIlApUrvaka eka majabUta muThThIprahAra karyo. tyAre vajathI jANe marAyo hoya tema muThThIghAtathI virasa zabda karato te tarataja eka bALaka jevo laghu banI gayo tenI kAyA = AyuSya nirupakrama hovAthI ja tenA seMkaDo TukaDA na thayA. pachI deveMdranA vacanane satya mAnato, pazcAttApa karato, potAnA duzcaritrathI aMge ghAyala te prabhune praNAma karIne Adara pUrvaka kahevA lAgyo ke - "he railokyanAtha! A to meM bhAre duSTa kAma karyuM, kAraNa ke iMdranuM vacana satya chatAM meM te mAnyuM nahi, (1) jethI atyAre huM A bhayaMkara phaLa pAmyo. athavA to moTerAnA vacananI avagaNanA kare, tene A zuM mAtra cha? (2) Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 zrImahAvIracaritrama saMsAramahAbhayamavi jo taM viddavasi deva! lIlAe | amhArise bhayakare tuha tassa havejja kA gaNaNA? ||3|| tathA-calaNaMgulicAliyakaNayasela Dolliyamahallamahigola / jassa kira bAlalIlAiyaMpi cittaM camakkei / / 4 / / tassaviya tujjha tailokkanAha! jo vikkama na yaannaami| so nAmamettao cciya vibuho'haM na uNa kiriyAe / / 5 / / jummaM / evaMvihassa duviNayavilasiyaM khamasu ekkavAraM me| payaIe'vi hu jaM paNayavacchalA huMti sappurisA' / / 6 / / saMsAramahAbhayamapi yad tvaM vidrAvayati deva! lIlayA / asmAdRzANAM bhayakarANAM tava tasya bhavet kA gaNanA? ||3|| tathA-caraNAgulIcAlitakanakazailasya dolAyitamahAmahIgolakasya / yasya kila bAlalIlAyitamapi cittaM camatkaroti / / 4 / / tasyApi tava trailokyanAtha! yaH vikramaM na jaanaami| saH nAmamAtreNa eva vibudhaH ahaM na punaH kriyayA / / 5 / / yugmm| evaMvidhasya durvinayavilasitaM kSamasva ekavAraM mama / prakRtyA'pi khalu yad praNatavatsalAH bhavanti satpuruSAH' / / 6 / / he deva! saMsAranA mahA bhayane paNa tame lIlAmAtrathI parAsta karavA samartha cho tevA tamane amArA jevA bhaya 5mAvA bhAve, te // BiAIMi? (3) temaja caraNAMgulithI kanakAcala calAyamAna karanAra tathA tene lIdhe moTA mahImaMDaLane DolAyamAna karanAra evA he bhagavAna! tamArI e bALaceSTA paNa cittane camatkAra pamADe che, te tribhuvanapati! AvuM tamAruM pragaTa baLa chatAM je huM jANI na zakyo, tethI huM nAmamAtrathI vibudha-deva chuM, paNa kriyAthI nahi. (45) Avo mAro durvinayano vilAsa eka vAra Apa kSamA karo, kAraNa ke satparuSo svabhAvathI ja praNata-vatsala Doya che.' (7) 1.vizudhano artha paMDita 59 thAya che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH iya khAmittA bhuvaNekkabaMdhayaM paNamiUNa so tiyaso / gayaNayalaM uppaio calaMtamaNikuMDalAbharaNo / / 7 / / bhayavaMpi khaNaM ekkaM kIlittA tAhiM tAhiM kIlAhiM / ceDa-suhaDaMgarakkhehiM parivuDo niyagihaMmi gao / / 8 / / aha samahiga'TThavaccharapajjAe jayaguruMmi jAyaMmi / harisiyamaNo nariMdo tisalAe puro imaM bhaNai / / 9 / / 'devi! kumAro saMpai gahaNasamatyo kalAkalAvassa / vaTTai tA uvaNijjau lehAyariyassa paDhaNatthaM' / / 10 / / iti kSAmitvA bhuvanaikabAndhavaM praNamya saH tridazaH / gaganatalam utpatitaH calanmaNikuNDalA''bharaNaH / / 7 / / bhagavAn api kSaNaM krIDayitvA tAbhiH tAbhiH krIDAbhiH / ceTa-subhaTA'GgarakSaiH parivRttaH nijagRhe gataH / / 8 / / atha samadhikA'STavatsaraparyAye jagadgurau jAte / hRSTamanAH narendraH trizalAyAH puraH idaM bhaNati / / 9 / / 567 'devi! kumAraH samprati grahaNasamarthaH kalAkalApasya / vartate tasmAd upanIyate lekhAcAryaM paThanArtham / / 10 / / e pramANe bhuvananA eka bAMdhava evA vibhune khamAvI praNAma karI te caMcaLa maNikuMDaLa vagere alaMkArayukta heva khADAzamAM uDI gayo. (3) bhagavaMta paNa kSaNavAra tevA prakAranI krIDA karI, potAnA sevaka subhaTa ane aMgarakSako sAthe potAnA bhavanamAM khAvyA. (8) have jagadgurune kaMika adhika ATha varasa thatAM harSa pAmIne siddhArtha rAjAe trizalA rANIne kahyuM ke (e) 'he devI! kumAra have kaLAo zIkhavavA lAyaka thayo che, mATe adhyApaka pAse bhaNavA mUkIe.' (10) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 zrImahAvIracaritrama iya bhaNie devIe jaekkanAho mahAvibhUIe / Nhavio pasatthatitthutthasalilabhariehiM kalasehiM / / 11 / / nAsAnIsAsojjhaM cakkhuharaM hariNalaMchaNacchAyaM / parihAvio ya pavaraM sukumAraM devadUsajuyaM / / 12 / / maNi-mauDa-kaDaya-kuMDala-tuDiyapamokkhehiM bhUsaNehiM ca / suravarasamappiehiM alaMkio takkhaNaM ceva / / 13 / / siddhatthanariMdeNavi niisesklaaklaavkuslmii| ajjhAvago mahappA vAhario niyayabhavaNaMmi / / 14 / / iti bhaNite devyA jagadekanAthaH mhaavibhuutyaa| snApitaH prazastatIrthotthasalilabhRtaiH kalazaiH / / 11 / / nAsAniHzvAsojjhaM cakSuharaM hariNalAJchanachAyam / paridhApitaH ca pravaraM sukumAraM devadUSyayugam / / 12 / / maNi-mukuTa-kaTaka-kuNDala-truTitapramukhaiH bhUSaNaiH ca / suravarasamarpitaiH alaGkRtaH tatkSaNameva / / 13 / / siddhArthanarendreNA'pi niHzeSakalAkalApakuzalamatiH / adhyApakaH mahAtmA vyAhRtaH nijabhavane / / 14 / / ema sAMbhaLI trizalAdevIe jagatanA eka nAtha prabhune mahAvibhUtipUrvaka prazasta tIrthodakathI bharelA kaLazo 43 412vyA, (11) temaja nAsikAnA nasAsArahita, cakSune game tevuM, caMdramA samAna caLakatuM ane pravara evuM devadUSyayugala (bhagatane paDerAvyu. (12) vaLI maNi, mugaTa, kaDAM, kuMDaLa, bAjubaMdha pramukha AbhUSaNo ke je idra ApelAM hatAM, tevaDe tarataja prabhune sasaMta yA. (13) evAmAM siddhArtha mahArAje paNa samasta kalA-kalApamAM pravINa evA eka moTA adhyApakane potAnA bhavanamAM gosAvyo. (14) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 569 caturthaH prastAvaH egaM mahappamANaM ThaviyaM siMhAsaNaM ca tassa ke| annaM ca thevavittharamuvaNIyaM jayagurunimittaM / / 15 / / aha jAva novaNijjai sAmI ajjhAvagassa paDhaNatthaM / sakkassa tAva caliyaM siMghAsaNamamalamaNiruiraM ||16 / / tA ohinnANeNaM muNiuM jayanAhapaDhaNavuttaMtaM / ciMtei 'ahaha moho kaha vilasai jaNaNijaNagANaM? ||17 / / jaM sayalasatthaparamatthajANagaM jayaguruMpi paDhaNatthaM / ajjhAvagassa saMpai samappiuM abhilasaMtitti' ||18|| jummam / / ekaM mahApramANaM sthApitaM siMhAsanaM ca tasya kRte| anyacca stokavistaramupanItaM jagadgurunimittam / / 15 / / atha yAvad nopanIyate svAmI adhyApakasya paThanArtham / zakrasya tAvaccalitaM siMhAsanamamalamaNiruciram / / 16 / / tataH avadhijJAnena jJAtvA jgnnaathptthnvRttaantm| cintayati 'aho! mohaH kathaM vilasati jananI-janakayoH? ||17 / / yad sakalazAstraparamArthajJAyakaM jagadgurumapi paThanArtham / adhyApakasya samprati samarpayitum abhilaSataH ||18 / / yugmam / / tenA nimitte eka moTuM siMhAsana maMDAvyuM ane vardhamAnakumArane mATe bIjuM te karatAM jarA nAnuM siMhAsana 24Avyu. (15) tyAM adhyApaka pAse svAmI jeTalAmAM bhaNavA AvyA nathI teTalAmAM nirmaLa maNithI dedIpyamAna iMdranuM siMhAsana yasAyamAna thayu. (17) eTale avadhijJAnathI bhagavaMtane bhaNAvavAno vRttAMta jANI iMdra vicAra karyo ke-"aho! mAta-pitAne keTalo badho moha hoya che? ke samasta zAstranA paramArthane jANanAra evA jagadIzane paNa atyAre upAdhyAya pAse bhaNavA bhATe bhUpA OM cha?' (17, 18) Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 zrImahAvIracaritram sakko iya ciMtaMto AgaMtUNaM mhppmaannNmi| siMhAsaNaMmi ThaviuM nAhaM paramAe bhattIe / / 19 / / vaMdittA joDiyapANisaMpuDo saddasatthaparamatthaM / ApucchiuM pavatto sAmI'viya vottumAraddho ||20|| jummaM / so'vi uvajjhAo paramaM vimhayamuvvahaMto taM kahitaM egaggacitto nisAmei, jaNaNijaNagAiNo ya vimhiyamaNA jaayaa| aha saddasatthapayatthe kahiUNa Thio, tAhe sakkeNa sAhiyaM tesiM-'jaha jAisaraNANugao AgabbhavAsAo'vi nANattayapariggahio esa bhayavaM, pANipaiTThiyaM laTThamaNiM va savvaM vatthu niyamaIe muNai, tA kimevaM aNatyao saMraMbho kao? / ' evamAyanniUNa vimhiyamaNA paraM pamoyamuvagayA jnnnnijnngaa| puraMdaro'vi jiNaM namiuM divaM go| teNa puNa uvajjhAeNa je ke'vi payatthA bhayavao vAgareMtassa sammamavadhAriyA zakraH iti cintayan Agatya mahApramANe / siMhAsane sthApayitvA nAthaM paramayA bhaktyA / / 19 / / vanditvA yojitapANisampuTaH zabdazAstraparamArtham / __ApraSTuM pravRttavAn svAmI api ca vaktumArabdhavAn / / 20 / / yugmam / so'pi upAdhyAyaH paramaM vismayam udvahan tatkathitam ekAgracittaH nizRNoti / jananI-janakAdayazca vismitamanasaH jaataaH| atha zabdazAstrapadArthAn kathayitvA sthitaH tadA zakreNa kathitaM teSAM yathA 'jAtismaraNA'nugataH AgarbhavAsAd api jJAnatrayaparigRhItaH eSaH bhagavAn pANipratiSThitamanoharamaNimiva sarvaM vastu nijamatyA jAnAti / tasmAt kimevamanarthakaH saMrambhaH kRtaH? / evamA''karNya vismitamanasau paraM pramodam upagatau jananI-janakau / purandaro'pi jinaM natvA divaM gataH / tena punaH upadhyAyena ye ke'pi padArthAH ema vicAra karato iMdra AvI, parama bhaktipUrvaka prabhune moTA siMhAsana upara besArI aMjalipUrvaka vaMdana karI, zabdazAstrano paramArtha pUchavA lAgyo. eTale prabhu paNa javAba kahevA lAgyA. (1920) A vakhate te upAdhyAya paNa parama Azcarya pAmato ekacitte te badhuM sAMbhaLavA lAgyo, temaja janaka ane jananIne paNa bhAre vismaya thayuM. ema vibhu zabda-zAstranA padonA artha kahI virAma pAmatAM iMdra temane kahevA lAgyo ke-"A prabhu to jAtismaraNayukta, garbhAvAsathI paNa traNa jJAna sahita che, temaja hAthamAM rahela prakRSTa maNinI jema potAnI matithI sarva vastune jANe che; mATe nirarthaka Avo prayatna zAmATe uThAvyo?' e pramANe sAMbhaLatAM Azcarya ane paramapramoda pAmelA prabhunA mAta-pitA potAnA ahobhAgya mAnavA lAgyA. iMdra paNa prabhune namIne svargamAM cAlyo gayo. tyAM bhagavaMte kahelA je kAMi pada-artho upAdhyAye barAbara dhArI lIdhA, tenA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH tayaNusAreNa susiliTTaM viraiyaM iMdavAgaraNaMti / bhayavaMpi niruvasaggaM kameNa patto taruNattaNaM / tayaNubhAveNa ya tassa susiNiddha - suhuma-kasiNakuMcirakesapAseNa virAiyaM chattAgAramuttimaMgaM, savaNamUlAvalaMbiNA naliNeNaM va nayaNajuyaleNovasohiyaM vayaNaM, accaMtasassirIeNa rayaNeNaM va sirivaccheNa pasAhiyaM kaNayaselasilApihulaM vacchatthalaM, gaMbhIradakkhiNAvattAe sappurisacittavittIevva nAbhIe alaMkiyaM jhasANurUvamuyaraM, haMsataNuruhakomalehiM lomehiM karikarANurUvaM maMDiyaM jaMghAjuyalaM, aMgulIdalaggavipphuraMtanahAvalIe ciMtAmaNiparaMparAevva sohiyaM jayapaDAgA-magara-macchAilakkhaNalaMchiyaM caraNakamalaM / annaM ca bhAviramapAyamAsaMkiUNa manne jiNassa pddhmNpi| hiyayAo nIhariuM ThiyaM va kesesu kuDilattaM ||1|| 571 bhagavataH vyAkurvataH samyagavadhRtAH tadanusAreNa suzliSTaM viracitaM IndravyAkaraNam / bhagavAn api nirUpasargaM krameNa prAptaH taruNatvam / tadanubhAvena ca tasya susnigdha-sUkSma-kRSNakuJcitakezapAzena virAjitaM chatrA''kAram uttamAGgam, zravaNamUlA'valambinA nalinena iva nayanayugalena upazobhitaM vadanam, atyantasazrIkena ratnena iva zrIvatsena prasAdhitaM kanakazailazilApRthukaM vakSasthalam, gambhIradakSiNAvartayA satpuruSacittavRttyA iva nAbhyA alaGkRtaM jhaSAnurUpamudaram, haMsatanuruhakomalaiH lomaiH karikarAnurUpaM maNDitaM jaGghAyugalam, aGgulIdalAgravisphurannakhAvalyA cintAmaNiparamparayA iva zobhitaM jayapatAkA-makara-matsyAdilakSaNalAJchitaM caraNakamalam / anyacca-bhAvinamapAyamAzaGkya manye jinasya prathamamapi / hRdayAd nihRtya sthitamiva kezeSu kuTilatvam / / 1 / / anusAre barAbara saMbaMdha yukta eka caMdravyAkaraNa racyuM. anukrame bhagavAn paNa nirvighne tAruNya pAmyA. tenA prabhAve atyaMta snigdha ane sUkSma kRSNa vaLavALA kezothI mastaka chatrAkAre zobhatuM, karNamUla paryaMta lAMbA netrayugalavaDe kamaLanI jema mukha zobhI nIkaLyuM, atyaMta zobhAyukta ratnanI jema zrIvatsavaDe zobhita ane kanakAcalanI zilA samAna vizALa evuM vakSasthaLa bhAsatuM, satpuruSanI cittavRttinI jema gaMbhIra ane dakSiNa Avartta-gherAvAyukta evI nAbhivaDe alaMkRta mAchalI jevuM udara hatuM, haMsanA jevA komaLa romavaDe maMDita tathA hastInI sUMDha samAna jaMghAyugala zobhatuM, aMgulinA agrabhAge dIpatI nakhAvali ke je ciMtAmaNinI jANe zreNi hoya tevaDe zobhita caraNa-kamaLa ke je jayapatAkA, magara, matsya ityAdi lakSaNothI lAMchita hatuM, temaja bhAvi apAyanI AzaMkA lAvI prathamathIja jinanA hRdayathakI kuTilatA bahAra nIkaLIne kezomAM AvI rahI ze, khebha samabhaya che. (1) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 rAgovihu thevuppannapaNayabhAvo'vi bhAvibhayabhIo / bADhaM kuNai va vAsaM karacaraNatalAdharatalesu ||2|| zrImahAvIracaritram evaM ca bhayavaMtaM taruNattaNamuvagayaM rUvaviNijjiyadeva-dANaviMdasaMdohaM nAUNa sesamahIvaIhiM niyaniyadhUyApANiggahatthaM pesiyA varagapurisA siddhtthnriNdsmiive| vinnatto ya tehiM rAyA, jahA-'deva! amhe vaddhamANakumArarUvAiregaraMjiyamaNehiM nariMdehiM appaNappaNadhUyAvaraNatthaM tumha sagAse pesiyA, tA sAheha kimiha paccuttaraM ? / ' rannA jaMpiyaM-'sammamAlociUNa kahissaM, vaccaha tAva tubhe niyayAvAsesu / ' evaM bhaNie avakkaMtA te purisA / nariMdeNavi sAhio esa vaiyaro tisalAdevIe / eyaM ca AyanniUNa harisabharanibbharAe jaMpiyaM tIe'deva! tumha puttapasAeNa pAviyAiM mae pAvaNijjAiM, aNubhUyAiM aNaNubhUyapuvvasuhAI / jai puNa ihiM tassa vIvAhamahUsavaM pecchAmi tA kayakiccA homi / ' rannA vuttaM- 'jai evaM tA rAgo'pi khalu stokotpannapraNayabhAvo'pi bhAvibhayabhItaH / bADhaM karoti iva vAsaM kara-caraNatalA'dharataleSu / / 2 / / evaM ca bhagavantaM taruNatvamupagataM rUpaviNirjitadeva-dAnavendrasandohaM jJAtvA zeSamahIpatibhiH nijanijaduhitRpANigrahaNArthaM preSitAH varakapuruSAH siddhArthanarendrasamIpam / vijJaptazca taiH rAjA yathA 'deva! vayaM varddhamAnakumArarUpAtirekaraJjitamanobhiH narendraiH AtmIyA''tmIyaduhitRvaraNArthaM tava sakAzaM preSitAH, tataH kathaya kimiha pratyuttaram ? / ' rAjJA jalpitaM 'samyag Alocya kathayiSyAmi / vrajata tAvad yUyaM nijA''vAseSu / ' evaM bhaNite apakrAntAH te puruSAH / narendreNA'pi kathitaH eSaH vyatikaraH trishlaadevyai| etaccA''karNya harSabharanirbharayA jalpitaM tayA deva tvatputraprasAdena prAptAni mayA prApaNIyAni, anubhUtAni ananubhUtapUrvasukhAni / yadi punaH idAnIM tasya vivAhamahotsavaM prekSe tadA kRtakRtyA bhavAmi / ' rAjJA uktaM 'yadi evaM tadA devi! vraja vaLI alpa sneha-bhAva utpanna thayA chatAM bhAvI bhayathI DarIne rAga paNa prabhunA ka2, caraNanA tala temaja adharatalamAM jANe ke vAsa karato hato. (2) e pramANe potAnA rUpavaDe deva, dAnavonA iMdrone jItanAra evA prabhunA taruNapaNAne jANI anya rAjAoe potapotAnI kanyA paraNAvavA siddhArtha bhUpati pAse potAnA pradhAna puruSo mokalyA. temaNe AvIne rAjAne vinaMti karI ke-'he deva! vardhamAnakumAranA rUpa-prakarSathI raMjita thayelA ame rAjAo potapotAnI kanyA tene paraNAvavA mATe tamArI samIpe pradhAna puruSo mokalyA che, mATe e saMbaMdhamAM tame pratyuttara Apazo, rAjAe kahyuM'ame pUrato vicAra karIne kahIzuM, to atyAre tame ahIMthI sva-svasthAne jAo. ema rAjAnA kahevAthI te puruSo svasthAne cAlyA. pachI rAjAe e vyatikara rANIne kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM bhAre harSa pAmatI devI kahevA lAgI-'he svAmin! tamArA putra rUpI prasAdathI je pAmavAnuM hatuM te badhuM huM pAmI cUkI. pUrve kadI na anubhavelAM sukho meM bhogavyAM. have jo e kumArano huM lagna-mahotsava jovA pAmuM, to pUrNa kRtakRtya thAuM. rAjAe jaNAvyuM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 573 devi! vaccasu kumArasamIvaM, pannavesu ya taM vivAhanimittaM / devIe bhaNiyaM-'mahArAya! na jujjai paDhamaM ciya tattha maha gNtuN| lajjApahANo hi kumArajaNo hoi / tA sikkhaviUNa pesijjaMtu tppnninno|' evaM vutte rannA pesiyA kumArasamIve pANiggahaNapaDivajjAvaNatthaM paNaiNo, tehi ya gaMtUNa saviNayaM jayaguruNo sAhio tdaadeso| taM soccA bhagavayA bhaNiyaM-'bho mahANubhAva! kiM na muNaha mama cittavittiM?, novalakkhaha visayavirAgaM?, na jANaha gihavAsapariharaNAbhilAsaM? jeNevamullavaha paannigghnnvise| tehiM bhaNiyaM-'kumAra! muNemo savvaM, kiMtu aNuvattaNijjaM amma-tAyANa vayaNaM, alaMghaNijjA niypnninno| na khalu dullaho pacchimakAle gihpriccaaybhaavo| na yAvi puNNamaNorahA paDikUlissaMti puNo tumhAbhippeyaM ammaapiunno|' bhagavayA bhaNiyaM-'pANiggahaNamaMtareNAvi puvvaM ciya abbhuvagayaM mae ima-jaM na jaNaNIjaNagesu jIvaMtesu savvaviraiM paDivajjissAmi / tA jai evaM Thie mai kumArasamIpaM prajJApaya ca taM vivAhanimittam / devyA bhaNitaM 'mahArAja! na yujyate prathamameva tatra mama gntum| lajjApradhAnaH khalu kumArajanaH bhavati / tasmAt zikSApya preSyante tatpraNayiNaH / evamuktAyAM rAjJA preSitAH kumArasamIpaM pANigrahaNapratipAdanArthaM (=pratipattikAraNArthaM) praNayiNaH / taizca ca gatvA savinayaM jagadguruM kathitaH tdaa''deshH| taM zrutvA bhagavatA bhaNitaM 'bhoH mahAnubhAva kiM na jAnItha mama cittavRttim?, na upalakSayatha viSayavirAgam?, na jAnItha gRhavAsapariharaNA'bhilASam? yena evaM ullapatha paannigrhnnvissye|' taiH bhaNitaM 'kumAra! jAnImaH sarvam, kintu anuvartanIyam ambA-tAtayoH vacanam, alaGghanIyAH nijapraNayiNaH / na khalu durlabhaH pazcimakAle gRhaparityAgabhAvaH / na cA'pi pUrNamanorathau pratikUlIbhaviSyataH punaH tava'bhipretam ambA-pitarau / ' bhagavatA bhaNitaM 'pANigrahaNamantareNA'pi pUrvameva abhyupagataM mayA idaM yad-na jananIjanakayoH jIvatoH sarvaviratiM prtiptsye| tasmAd yadi evaM sthite mayi santoSam udvahataH jananI-janako he devI! jo ema hoya, to tame kumAra pAse jAo ane vivAhano prasaMga tene kahI saMbhaLAvo, tyAre rANI bolIhe mahArAja! prathama mAre tyAM javuM te yogya nathI. kAraNa ke, kumAro lajjAyukta hoya che, mATe tenA mitrone zIkhavIne mokalo. ema rANInA kahevAthI rAjAe lagna mATe manAvavA kumAra pAse tenA mitrone mokalyA. temaNe jaine vinayapUrvaka te vRttAMta kumArane kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM bhagavaMte jaNAvyuM ke-"he mahAnubhAvo! tame mArA manobhAvane zuM jANatA nathI? viSaya-virAgane samajatA nathI? athavA gRhAvAsano tyAga karavAnA mArA abhilASane tamo jANatA nathI? ke jethI Ama lagna saMbaMdhI vAta kaho cho. eTale, temaNe jaNAvyuM ke he kumAra! ame te badhuM jANIe chIe, chatAM mA-bApanuM vacana avazya pALavAnuM hoya che, temaja potAnA snehIjano paNa alaMghanIya hoya che. vaLI pAchalI avasthAmAM tamAre gRhavAsano tyAga karavo e kAMi durlabha nathI ane mAtapitAnA manoratha pUrNa thatAM teo kAMi tamArA ISTakAryamAM pratikULa thavAnA nathI. tyAre vibhu bolyA-pANigrahaNa vinA paNa pUrve meM evI pratijJA lIdhI che ke mAtapitA jIvatA hoya, tyAM sudhI mAre sarvavirati na svIkAravI. mATe Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 zrImahAvIracaritram saMtosamuvvahaMti jaNaNijaNagA kimakallANaM havejjA?, kA vA pANiggahassa laTThayA?, jeNa pecchaha payaDacciya vivAhasamae kalasaparaMparAThavaNamiseNa daMsijjai uttarottaraduhANa pAvapabaMdho, pajjalaMtajalaNacchaleNa payaDijjai mahAmohaviyaMbhaNaM, gayaNayalavilasaMtadhUmapaDalanibheNa kahijjai attaNo lahuyattaNaM, caumaMDalagAvattaNavavaeseNa paruvijjai caugaiyaM saMsArabhamaNaM, ghayamahupamuhavatthuhuNaNakavaDeNa dAvijjai sayalaguNagaNadahaNaM, taruNIjaNabhaNijjamANamaMgalachaumeNa riyaM uggiriyaMbhAvijjai cAuddisamajaso, kaMThAvalaMbiyakusumamAlAmAyAe parUvijjai samIvavattiNI dukkhadaMdolI, caMdaNarasaMgarAgamiseNa sUijjai takkhaNaM ciya kammamalAvalevo, kannagApANiggahaNakaiyaveNa dAvijjai aTThakammamahAmollabhaMDakiNaNatthaM hatthasannaMti / kiM bahuNA?-jaM jaM vivAhasamae vihiM paloemi suhumabuddhIe | so so ciMtijjaMto romuddhosaM jaNai majjhaM / / 1 / / kim akalyANaM bhavet? kA vA pANigrahaNasya manoharatA? yena prekSadhve prakaTameva vivAhasamaye kalazaparamparAsthApanamiSeNa darzyate uttarottaraduHkhAnAM pApaprabandhaH, prajvalajjvalanacchalena prakaTIkriyate mahAmohavijRmbhaNam, gaganatalavilasaddhUmapaTalanibhena kathyate AtmanaH laghutvam, caturmaNDalA''vartavyapadezena prarUpyate caturgatikaM saMsArabhramaNam, ghRta-madhupramukhavastuhomakapaTena dApyate sakalaguNagaNadahanam, taruNIjanabhaNyamAnamaGgalachadmana Rtam udgiritaM bhAvyate caturdikSu ayazasam, kaNThAvalambitakusumamAlAmAyayA prarUpyate samIpavartinI duHkhadvandvA''valI, candanarasA'GgarAgamiSeNa sUcyate tatkSaNameva karmamalA'valepaH, kanyakApANigrahaNakaitavena dApyate aSTakarmamahAmUlyabhANDakrayaNArthaM hastasaMjJA iti| kiM bahunA? - - yaM yaM vivAhasamaye vidhiM pralokayAmi suukssmbuddhyaa| saH saH cintayantaM romoddharSaM janayati mAm / / 1 / / lagna vinA kumArabhAve rahetAM jo mAbApa saMtoSa pAmatA hoya, to temAM zuM khoTuM che? pANigrahaNathI zuM adhikatA AvavAnI che? kAraNa ke tame sAkSAt juo ke kaLazonI zreNI mUkavAnA miSe uttarottara duHkhono pApI vistAra dekhAya che, jvalaMta agninA bahAne mahAmohano vilAsa pragaTa thAya che, gaganAMgaNe uchaLatA dhUma-paDalanA nimitte potAnI laghutA jaNAya che, cAra maMgaLanA parivartananA bahAne saMsAranI cAra gatinuM paribhramaNa parakhAya che, dhRta, madhu pramukhanA havanavaDe badhA guNa-gaNano dAha dekhAya che, taruNInA bolatA maMgalagItanA bahAne vAstavamAM cAre dizAmAM jANe apayaza prasarato hoya tema jaNAya che, kaMThe laTakatI kusumamALAnA miSe duHkha-samUha jANe samIpavartI hoya tema samajAya che, caMdanarasanA aMgarAgathI jaNAya che ke karma-malano lepa AtmAne tarata lAgu paDyo, kanyAnA pANigrahaNanA miSe aSTa karmarUpa mahAkiMmatI vastu kharIdavA jANe hAthavaDe sodo nakkI thayo ema sUcavAya che. vadhAre to zuM kahuM? paraMtu, vivAhanA vakhatano vidhi sUkSma buddhithI avalokatAM ane vicAratAM mane to kaMpArI thAya che; (1) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH tA muyaha mohapasaraM aNujANaha maM viNA vivAheNa / evaM ciya nivasaMtaM ammApiunivvuikaeNa' ||2|| evaM bhaNie pahuNA to te jaMpaMti viNayapaNayaMgA / 'tumhArisANa kAuM eyaM no jujjai kumAra! ||3|| paNaiyaNapatthaNAbhaMgabhIruNo jaM sayAvi sappurisA / niyakajjapavittiparaMmuhA ya payaIe jAyaMti / / 4 / / tahA-kiM usabhajiNavareNaM pANiggahaNAi no kayaM puvviM ? | kiM vA na cakkilacchI paribhuttA saMttipamuhehiM ?' || 5 || tasmAd muJca mohaprasaram anujAnIta mAM vinA vivAhena / evameva nivasantaM ambApitRnivRtikRte ||2|| evaM bhaNite prabhuNA tataH te jalpanti vinayapraNatA'GgAH / 'yuSmAdRzAnAM kartumetad no yujyate kumAra! || 3 || praNayijanaprArthanAbhaGgabhIravaH yad sadA'pi satpuruSAH / nijakAryapravRttiparAGmukhAH ca prakRtyA jAyante ||4|| 575 tathA-kiM RSabhajinavareNa pANigrahaNAdi no kRtaM pUrvaM ? | kiM vA na cakrilakSmIH paribhuktA zAntipramukhaiH ||5|| mATe mohanA pasArAne mUkI mane anujJA Apo ke mAta-pitAnI zAMtimATe huM avivAhita thaine rahuM.' (2) e pramANe kumAranA bolatAM temaNe vinayathI namra thaine jaNAvyuM ke-'he kumA2! tamArA jevAne ema karavuM te yukta nathI, (3) kAraNa ke satpuruSo svajananI prArthanAno bhaMga karavAmAM sadA bhIru hoya che ane svakArya sAdhavAmAM svabhAvathI ja vimukha rahe che. (4) temaja pUrve RSabhAdi jinezvaroe zuM pANigrahaNAdi karela nathI? athavA to zAMtipramukha jinoe zuM cakravartInI samRddhi nathI bhogavI?' (5) Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 . zrImahAvIracaritrama iya evaM jaMpatesu tesu kaMcuijaNeNa priyriyaa| tisalAdevI sayameva AgayA bhagavao mUle / / 6 / / aha sattaTTha payAiM aNugaMtuM saMmuhaM jiNo tIse / AsaNadANappamuhaM paDivattiM kAravai savvaM / / 7 / / aNNoNNaghaDiyakarasaMpuDaM ca deviM paDucca bhgvNto| jaMpai 'ammo! sAhaha AgamaNaM kiMnimittaM ti / / 8 / / devIe jaMpiyaM-'putta! tuha daMsaNAo'vi kimannaM nimittaM?, jao ettieNa vasai jIvalogo, bhariyaM disAvalayaM, suhAvahA rAyalacchI, saMtosamAvahai gehaM, nivvuiM uvajaNai paNaijaNo, vigayaMdhayAraM tihuyaNaM, tA kimavaraM varaM sAhemi nimittaM ti / evamAinniuNa bhagavayA ciMtiyaM ityevaM jalpatsu teSu kaJcukijanena privRttaa| trizalAdevI svayameva AgatA bhagavataH mUle / / 6 / / atha saptASTau padAni anugatya sammukhaM jinaH tasyAH / AsanadAnapramukhAM pratipattiM kArayati sarvAm / / 7 / / anyonyaghaTitakarasampuTaH ca devI pratItya bhagavAn / jalpati 'ambe! kathaya AgamanaM kiMnimittam?' ||8|| devyA jalpitaM 'putra! tava darzanAdapi kimanyad nimittam?, yataH etAvatA vasati jIvalokaH, bhRtaM digvalayam, sukhAvahA rAjalakSmIH, santoSamA''vahati gRhaM, nivRtim upajanayati praNayijanaH, vigatA'ndhakAraM tribhuvanam, tasmAt kimaparaM varaM kathayAmi nimittam' iti / evam AkarNya bhagavatA cintitam 'aho! snehIjano ema bolatA hatA, tevAmAM kaMcukI janothI paravarela trizalA devI pote prabhu pAse AvyAM. (9) eTale sAta-ATha pagalAM sanmukha jai vinayapUrvaka Asana vigere ApatAM prabhue teno saMpUrNa satkAra karyo. (7) pachI aMjali joDI prabhu mAtAne kahevA lAgyA ke- ammA! ApanuM Agamana zA kAraNe thayuM te kaho; (8) devI bolI- he putra! tArA darzana karatAM zuM anya kAMi nimitta hoi zake? kAraNa ke jIvaloka tuM che eTalAmAM ja vase che, dizAo paNa eTalAmAM ja paripUrNa che, rAjalakSmI sukhakArI che, ghara saMtoSa pamADe che, praNayIjano sukha upajAve che, tribhuvana aMdhakArarahita lAge che to e karatAM bIjuM zreSTha nimitta zuM kahuM?' ema sAMbhaLatAM prabhue vicAra karyo ke "aho! mAtAno potAnA putra pratye sneha kAMi aciMtya ja hoya che, vAtsalya kaMi apUrva Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH 577 'aho aNAikkhaNijjo ko'vi jaNaNIjaNassAvacce siNeho, atullaM kiMpi vacchallaM, asarisA kAvi avaloyaNAbhiraI, jaM sayA cakkhugoyaragaevi mae ambA IsiaddaMsaNe'vi saMpai evaM saMtappai'tti vigappiUNa puNo bhaNiyA devI - 'ammo! tahAvi sAhesu kiMpi poynnN?|' tisalAe bhaNiyaM - 'putta ! jai evaM tA paDivajjasu vivAhamahUsavaM, jao eyanimittaM eso paNaijaNo amhehiM tujjha pAse pesio / tuha vivAhukkaMThio khu narAhivo nayarajaNo y| mamAvi ettiyameva saMpayaM apattapuvvaM suhaM / paDipunnA suhANubhAveNa sesamaNoraha' tti / bhagavayAvi AgabbhakAlAo'vi mama esa painnAviseso-jaM ammA-piUNaM appattiyakAriNI pavvajjAvi na kAyavvatti ciMtiUNa nirabhilAseNavi abbhuvagayaM tayAidvaM / parituTThA ya devI samaM prijnnenn| niveio esa vaiyaro nariMdassa / etthaMtare siddhattharAyamuvaTThio paDihAro nivaDiUNa calaNesu vinnaviumADhatto ya-'deva! anAkhyeyaH ko'pi jananIjanasya apatye snehaH, atulyaM kimapi vAtsalyam, asadRzA kA'pi avalokanA'bhiratiH, yatsadA cakSugocaragate'pi mayi ambA iSad adarzane'pi samprati evaM saMtapyate' iti vikalpya punaH bhaNitA devI 'ambe! tathA'pi kathaya kimapi pryojnm|' trizalayA bhaNitaM 'putra ! yadyevaM tadA pratipadyasva vivAhamahotsavam, yataH etannimittam eSaH praNayijanaH asmAbhyAM tava pArzve preSitaH / tava vivAhotkaNThitaH khalu narAdhipaH nagarajanazca / mamA'pi etAvad eva sAmprataM aprAptapUrvaM sukham / pratipUrNAH zubhA'nubhAvena zeSamanorathAH' iti| bhagavatA'pi - AgarbhakAlAdapi mama eSaH pratijJAvizeSaH yad ambA - pitroH aprItikAriNI pravrajyA'pi na kartavyA-iti cintayitvA nirabhilASenA'pi abhyupagataM tdaadissttm| parituSTA ca devI samaM parijanena / niveditaH eSaH vyatikaraH narendrasya / atrAntare siddhArtharAjam upasthitaH pratihAraH nipatya caraNayoH vijJaptum ArabdhaH ca 'deva! ja lAge che. jovAnI lAgaNI kAMi asAdhAraNa jaNAya che ke huM sadA jovAmAM AvyA chatAM koivAra sheja mane na jotAM atyAre evI rIte saMtapta thAya che.' ema dhArI bhagavaMta punaH bolyA-'he ammA! tathApi kaMika prayojana to prakAzo.' devIe jaNAvyuM-'jo ema hoya to vivAha-mahotsava svIkAro, kAraNa ke e ja kAraNe A praNayIjanone ame tArI pAse mokalela che. rAjA ane nagarajano tArA vivAhane mATe atyukaMThA dharAve che, temaja pUrve prApta na thayela mane paNa eTaluM ja sukha joie chIe. puNyanA prabhAve bIjA badhA mArA manoratho paripUrNa thayA che.' ema sAMbhaLatAM bhagavaMte vicAra karyo ke-'garbhakALathI mArI to evI pratijJA che ke mAtapitAne aprIti upajAvanAra evI pravrajyA paNa na AdaravI.' ema ciMtavI potAnI icchA na hovA chatAM mAtAnuM vacana mAnI lIdhuM, jethI parijano sAthe devI bahu ja saMtuSTa thai ane e vRttAMta rAjAne kahevAmAM Avyo. evAmAM pratihAre AvI praNAmapUrvaka siddhArtha bhUpane nivedana karyuM ke-'he deva! samaravIra rAjAno dUta dvA252 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 zrImahAvIracaritram samaravIrAbhihANarAiNo dUo duvAradese tumha daMsaNUsuo ciTThai, tattha ko Aeso? | rAiNA bhaNiyaM-'lahaM pvesehi|' 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa pavesio paDihAreNa | paNamio ya teNa rAyA, uvaviThTho ya dinnaasnno| patthAve ya puTTho nariMdeNa, jahA-'bhadda! kiM AgamaNakAraNaM? / ' dUeNa bhaNiyaM-'deva! nisAmesu, atthi niyasobhAparAjiyakuberapure vasaMtapuranayare samaraMgaNaparitosiyasura'ccharAsatyo jahatthAbhihANo samaravIro nAma rAyA / tassa ya niyapANanivvisesA paumAvaIe paNaiNIe kucchi-saMbhUyA jasoyAnAma knngaa| sA ya kahaM jasoyatti nAmamaNupattatti nisAmeha kAraNaM / kira imIe jammasamae devo samaravIro rayaNIe suhapasutto pabhAyasamae sumiNaM pAsai-'jahA'haM aMgarakkhigAparikkhittagattehiM vivihapaharaNakarehiM sahaDehiM, parikariehiM taralaturaMgamehiM, guDiyAhiM gayaghaDAhiM, nANAvihapaharaNajohajuttehiM, pahANarahavarehiM pariveDhio sayaMpi mattakuMjarAdhirUDho ujjaannmigo| tattha ya Thiyassa sahasacciya pAubbhUo hlbolo| samaravIrA'bhidhAnarAjJaH dUtaH dvAradeze tava darzanotsukaH tiSThati, tatra kaH aadeshH?|' rAjJA bhaNitaM 'laghu pravezaya / ' 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA pravezitaH pratihAreNa / praNataH tena rAjA, upaviSTazca dttaasne| prastAve ca pRSTaH narendreNa yathA 'bhadra! kim aagmnkaarnnm?|' dUtena bhaNitaM deva nizruNu / asti nijazobhAparAjitakuberapure vasantapuranagare samarAGgaNaparitoSitasurApsarassArthaH yathArthA'bhidhAnaH samaravIra: nAmA rAjA / tasya ca nijaprANanirvizeSA padmAvatyAH praNayinyAH kukSisambhUtA yazodAnAmnI kanyA / sA ca kathaM yazodA iti nAma anuprAptA iti nizruNu kAraNam / kila asyAH janmasamaye devaH samaravIraH rajanyAM sukhaprasuptaH prabhAtasamaye svapnaM pazyati yathA aham aGgarakSakaparikSiptagAtraiH vividhapraharaNakaraiH subhaTaiH, parikalitaiH taralaturaGgaH, guDitAbhiH gajaghaTAbhiH, nAnAvidhapraharaNayodhayuktaiH pradhAnarathavaraiH pariveSTitaH svayamapi mattakuJjarA'dhirUDhaH udyAnamatigataH / tatra ca sthitasya sahasA eva prAdurbhUtaH kalakalaH / antarA ApanA darzanano abhilASI thai beTho che to ApanI zI AjJA che?" rAjAe jaNAvyuM. tene zIdhra AvavA gho." eTale jevI devanI AjJA" ema kahetAM pratihAre tene praveza karAvyo. teNe AvI rAjAne praNAma karyA ane Asana maLatAM te beTho. pachI prasaMga nIkaLatAM rAjAe tene pUchyuM ke-"he bhadra! ahIM zA kAraNe AvavuM thayuM?" te bolyohe deva! sAMbhaLo. potAnI zobhAvaDe kuberanI nagarIne jItanAra evA vasaMtapura nAmanA nagaramAM samarAMgaNamAM devAMganAone saMtoSa pamADanAra ane yathArtha nAmadhArI evo samaravIra nAme rAjA che. tenI padmAvatI rANInA udarathI utpanna thayela ane potAnA prANa samAna evI yazodA nAme kanyA che. tenuM nAma yazodA kema paDyuM te hakIkata vigatavAra sAMbhaLo. enA janma samaye samaravIra rAjAe rAtre sukhe nidrA letAM prabhAtakALe svapna joyuM ke kavacathI sajja thaelA ane vividha zastro dhAraNa karatA evA subhaTo, sajja thayelA capaLa azvo, kavaca paherAvI taiyAra karelA hAthIo tathA aneka prakAranA zastrothI bharelA temaja yoddhAoyukta evA rathovaDe parivarela ane pote paNa madonmatta hAthIpara ArUDha thayela evo huM udyAnamAM gayo. tyAM jatAM ekadama kolAhala Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 579 aMtaraMtarA naccaMti ke'vi suhaDA, ke'vi palAyaMti, ke'vi ya mahIyale dhUlIdhUsarA rulaMti, paDaMti vijayaciMdhAiM, vihaDaMti jytuuraaiN| evaM ca asamaMjasaM dahraNa mae io tao DollaMtaM gahiyaM niyachattaM hattheNa | patto ego mhaavijyddho| so'vi saMThavio sArio y|' evaMvihaM ca suviNaM pAsittA paDibuddho saMbhaMtacitto pabhAyasamae sumiNapADhage saddAvettA tesiM sumiNaM parikahei, tehi ya siTuM-'deva! paMcahiM kAraNehiM sumiNovalaMbho havai, taMjahAaNubhUeNa, diTTeNa, ciMtieNa, payaiviyAreNa devayAvaseNa vA / tattha na muNijjai tumhANaM eehiMto keNAvi kAraNeNa sumiNovalaMbho jAo tti| rAiNA bhaNiyaM-'evameyaM, na samma uvalabbhemi kaarnnN|' tehiM vuttaM-'jai evaM tA kareha saccaM suviNagaM, jahAdiTTaTThiIe savvasAmaggiM kAUNa gacchaha ujjANaM, ko doso?, na muNijjai ko'vi paramattho, evaMpi kIramANe kayAvi guNo hojjA, sAbhippAo ya kiMpi esa DollaMtachattadharaNavijayaciMdhalAbho tti antarA nRtyanti ke'pi subhaTAH, ke'pi palAyanti, ke'pi ca mahItale dhUlIdhUsarAH luThanti, patanti vijayacihnAni, vighaTanti vijytuuraanni| evaM ca asamaJjasaM dRSTvA mayA itastataH dolantaM gRhItaM nijachatraM hastena / prAptaH ekaH mahAvijayadhvajaH / saH api saMsthApitaH sAritazca / evaMvidhaM ca svapnaM dRSTvA pratibuddhaH sambhrAntacittaH prabhAtasamaye svapnapAThakAn zabdayitvA teSAM svapnaM parikathayati / taiH ca ziSTaM deva! paJcabhiH kAraNaiH svapnopalambhaH bhavati, tadyathA-anubhUtena, dRSTena, cintitena, prakRtivikAreNa, devatAvazena vA / tatra na jJAyate yuSmAkaM etebhyaH kenA'pi kAraNena svapnopalambhaH jAtaH' iti / rAjJA bhaNitaM 'evametat, na samyag upalabhe kAraNam / ' taiH uktaM 'yadi evaM tadA kuru satyaM svapnam, yathAdRSTasthityA sarvasAmagrI kRtvA gaccha udyAnam, kaH doSaH? / na jJAyate ko'pi paramArthaH / evamapi kriyamANe kadAcid guNaH bhavet / sAbhiprAyau ca kimapi etau dolacchatradhAraNa-vijayacihnalAbhau iti ukte rAjJA pratipadya teSAM vacanaM jAgyo ke jemAM keTalAka subhaTo nAcatA, keTalAka palAyana karatA, keTalAka dhULathI kharaDAyelA thai pRthvI para ALoTatA, vijayadhvajAo paDavA lAgI, tathA jayavAgho baMdha thayAM. e pramANe astavyasta jotAM meM Amatema paDatA potAnA chatrane hAthavaDe dharI rAkhyuM ane eka mahAvijayadhvaja mane prApta thayo tene paNa saMbhALIne bhego rAkhyo. evuM svapna joine jAgrata thatAM adhIrA manavALA teNe prabhAte ekadama svapna-pAThakone bolAvI, temane svapnanI vAta jaNAvI. eTale temaNe kahyuM ke :- "he deva! pAMca kAraNothI svapna Ave che. te anubhavela hoya, joyela ke ciMtavela hoya, prakRtimAM vikAra hoya athavA to devatAnA prabhAve te Ave che. temAM tamane emAMthI kayA kAraNane lIdhe svapna AvyuM, te samajAtuM nathI' tyAre rAjA bolyo :- "e to emaja che, enuM kAraNa barAbara samajavAmAM AvatuM nathI. temaNe kahyuM :- "jo ema hoya to svapnagata bAbata sAcI karo. jema tame joyuM tema sarva sAmagrI taiyAra karI udyAnamAM jAo. temAM doSa zo che? athavA to koi paramArtha che te samajI zakAtuM nathI. ema karatAM vakhatasara kAMi guNa thavA saMbhava che. DolatA chatrane dharI rAkhyuM ane vijayadhvajano lAbha thayo, e kaMika sAbhiprAya Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram 580 vutte rAiNA paDivajjiUNa tesiM vayaNaM tADAviyA sannAhabherI / tIe saddAyannaNeNa takkhaNAdeva kayasavvasaMnAho naravaisamIvamuvagao sAmaMtavaggo, paricattasesavAvAro puro Thio johasamUho, pAsamallINA kari-turayAiNo / tao cAuraMgabalakalio pahANahatthikaMdharAdhirUDho nayaradUravattiNaM gao naMdaNujjANaM / tattha ya rayaNidiTThasumiNabhIsaNattaNaM ciMteMtassa takkhaNaphuriyavAmanayaNapisuNiyAniTTaghaDaNassa, kiMpi araivigAramaNusAlINassa, bajjhavittIe kANaNamaNupecchaMtassa nariMdarasa sacciya puvvadiNapesiyacArapurisasUiyapatthAvo, ciraparUDhaverasAhaNagADhAmariso, amuNiyataddivasanaravaivaiyaro, jujjhasajjo paccaMtasAmaMto dujjohaNAbhihANo pahutto patto ?) ujjANasamIvaM / dinno pariveDho / jAo hlbolo| lakkhiyatadAgamaNo ya niggao ujjANabAhiM nariMdo, diTTho ya paDiriuNA saMgAmasajjo rAyA / tao 'kiM viyANiyaM mamAgamaNamaNeNaM'ti khubhiyacitteNavi dujjohaNeNa pAraddhaM rannA saha pahariuM / aha tADApitA snnaahbherii| tasyAH zabdA''karNanena tatkSaNAdeva kRtasarvasannAhaH narapatisamIpam upagataH sAmantavargaH, parityaktazeSavyApAraH puraH sthitaH yodhasamUhaH, pArzvam AlInAH kari turagAdayaH / tataH cAturaGgabalakalitaH pradhAnahastikandharA'dhirUDhaH nagaradUravartinaM gataH nndnodyaanm| tatra ca rajanIdRSTasvapnabhISaNatvaM cintayataH tatkSaNasphuritavAmanayanakathitA'niSTaghaTanasya, kimapi arativikAram anusAriNaH, bAhyavRttyA kAnanam anuprekSamANasya narendrasya saH eva pUrvadinapreSitacArapuruSasUcitaprastAvaH ciraprarUDhavairasAdhanagADhA''marSaH, ajJAtataddivasanarapativyatikaraH, yuddhasajjaH pratyantasAmantaH duryodhanA'bhidhAnaH prAptaH udyaansmiipm| dattaH privessttH| jAtaH kalakalaH / lakSitatadA''gamanaH nirgataH udyAnabahiH narendraH, dRSTazca pratiripuNA saGgrAmasajjaH raajaa| tataH 'kiM vijJAtaM samA''gamanamanena' iti kSubdhacittenA'pi duryodhanena prArabdhaM rAjJA saha prhrtum| atha lAge che.' ema temanA kahevAthI rAjAe te vacana svIkArI, sannAhabherI-sajja thavAnI nobata vagaDAvI. je sAMbhaLatA tatkAla bakhtara pahe2I sajja thai sAmaMto badhA rAjA pAse AvyA, anya kAryane tajI yoddhAo taiyAra thayA, hAthI, azvo tarata ja sajja karavAmAM AvyA. ema caturaMga senAsahita tathA pradhAna hastIpara ArUDha thayela rAjA nagaranI bahAra naMdana nAmanA udyAnamAM gayo. tyAM rAtre jovAmAM Avela svapnanI bhayaMkaratAno vicAra karatAM, tatkAla skurAyamAna thayela vAma netravaDe aniSTa ghaTanAnuM sUcana thatAM, kaMika aratibhAvanI kalpanA karatAM ane bAhya vRttithI udyAna avalokatAM rAjAne te ja pUrva divase mokalela carapuruSe sUcavela prastAva ubho thayo ke jemAM lAMbA vakhatanA vairane lIdhe gADha krodha pAmela, te divasano rAjAno prasaMga na jANatAM saMgrAmane mATe sajja thayela, sImADAno duryodhana nAme sAmaMta udyAnanI samIpe AvI pahoMcyo. teNe ghero ghAlyo ane jethI kolAhala jAgyo. tenuM Agamana jANavAmAM AvatAM nareMdra udyAnanI bahAra nIkaLyo. tyAM ripue rAjAne saMgrAmasajja joyo. eTale 'mAruM Agamana eNe zI rIte jANyuM haze?' ema manamAM kSobha pAmatAM paNa duryodhane rAjA sAthe yuddha calAvyuM ke jemAM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 581 caturthaH prastAvaH nisiyakhaggakappiyapayaMDaM naramuMDamaMDiyAbhogaM | daTThoTThabaddhamoggaranippiTukkiTTharahanivahaM / / 1 / / kuMtaggabhinnakuMjarakuMbhatthalagaliyamottiyasamUhaM / takkAlamiliyaveyAlakilikilArAvabhayajaNagaM / / 2 / / nivaDatachatta-dhayaciMdhanicayasaMchannameiNIvaDheM / uttaTThasahatthivihammamANaniyapavaraparivAraM / / 3 / / kri-turyghaaynissriyruhirpuurijjmaannmhigttN| . raNatUraravunnaccirakabaMdhapecchaNayabhIsaNayaM / / 4 / / nizitakhaDgakalpitapracaNDaM nrmunnddmnndditaa''bhogm| daSTauSThabaddhamudgaraniSpiSTotkRSTarathanivaham / / 1 / / kuntAgrabhinnakuJjarakumbhasthalagalitamauktikasamUham / tatkAlamilitavetAla kilikila'ArAvabhayajanakam / / 2 / / nipatacchatra-dhvajacihnanicayasaMchannamedinIpRSTham / uttrastasvahastivihanyamAnanijapravaraparivAram ||3|| kri-turgghaatnisRtrudhirpuurymaannmhiigaatrm| raNatUraravonnRtyatkabandhaprekSaNakabhISaNakam / / 4 / / tIrNa khagovaDe pracaMDatA bhAsatI, puruSonAM mastako patharAi rahyAM, hoTha bhIMsIne moTA bhAlA upADatAM subhaTo moTA rathonA bhUkebhUkA karI nAkhatA, (1) bhAlAnA agrabhAgathI bhedAyelA kuMjaronAM kuMbhasthaLomAMthI motIo paDI rahyA hatA, tatkAla bhegA thayelA vetALonA kilakila zabdo bhayAnaka bhAsatA, (2). paDatA chatra, dhvajAo ane vAvaTAonA samUhathI pRthvI AcchAdita banI rahI, madamAM AvI gayelA hAthIo pratipakSInA pakSamA 238 svAtanA prava2 parivAra ne bhAratA, (3) hastI, azvonA ghAtathI prasaratA rudhiravaDe jamIna Ardra banI rahI tathA raNavAdyano dhvani sAMbhaLatA nAcI rahelA dhaDo jovAvaDe bhAre bhayAnaka bhAsatuM. (4) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 zrImahAvIracaritrama iya ghorasamaravAvAramekkahelAe kaaumcirenn| sirisamaravIraraNNA baddho so nAgapAseNa / / 5 / / bhaNio ya 'sumara re iTThadevayaM esa vaTTasi jamassa / saMpai pAhuNago taM duccariyarahaMmi ArUDho' / / 6 / / dujjohaNeNa bhaNiyaM 'bho naravara! kIsa vAharasi evN?| pAraMbhe cciya samarassa sumaraNijjaM mae sariyaM / / 7 / / niyakulakamANurUvaM aNuceTThasu saMpayaM vigysNko| deheNa kayaM deho'vi sahau ko ettha aNutAvo?' ||8|| iti ghorasamaravyApAram ekahelayA kRtvA acireNa / zrIsamaravIrarAjJA baddhaH saH nAgapAzena / / 5 / / bhaNitazca 'smara re! iSTadevatAm eSaH vartase yamasya / samprati pAdhuNyakaH tvaM duzcaritrarathe ArUDhaH' / / 6 / / duryodhanena bhaNitaM 'bhoH naravara! kathaM vyAharasi evm?| prArambhe eva samarasya smartavyaM mayA smRtam / / 7 / / nijakulakramAnurUpamanutiSTha sAmprataM vigatazaGkaH / dehena kRtaM deho'pi sahatu kaH atra anutApaH?' ||8|| e pramANe ghora saMgrAma calAvI tatkAla zrI samaravIra rAjAe ramatamAtramAM pelA zatru sAmaMtane nAgapAlavaDe pAMdhI dIdhI, (5) ane kahyuM ke :- "are adhama! have iSTadevane yAda karI le, kAraNa ke duzcaritra-rathamAM ArUDha thayela tuM have yamano matithi cha.' (7) tyAre duryodhana bolyo-"he nareMdra! Ama zA mATe bole che? saMgrAmanI zarUAtamAM ja yAda karavAnuM meM yAda karI sIdhu. (7) have zaMkA vinA tArA kuLakramane anukULa je karavAnuM hoya te kara. dehe karela deha bhale bhogave temAM saMtApa zo?' (8) e pramANe sAMbhaLatA karUNA utpanna thavAthI samaravIra bhUpAla tene potAnA bhavanamAM lai gayo. tyAM baMdho Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 583 caturthaH prastAvaH ___ evaM ca AyanniUNa paDivannakaruNAbhAveNa samaravIrarannA nIo nIyamaMdiraM / ucchoDiyA bNdhaa| kArAvio NhANabhoyaNAiyaM / samappiyAiM samaragahiyANi kari-turayAINi / teNAvi aMgIkayA sevaavittii| tao jAo rAiNo paramasaMtoso, pasario cAuddisiM jasotti / bhaNiyaM ca rannA-'aho mama imIe kannagAe pasavakAle'vi eriso jaso diNNo, tamhA hou eyAe jasoyatti jahatthabhihANaMti vutte mahayA riddhisamudaeNaM kayaM evameva se nAmaM / aha sA caMdalehavva vaDhaMtI pattA kameNa jovvaNaM / annayA puTTho rAiNA nemittio-'ko imIe pANiggAho bhavissaitti?', teNAvi sAhiyaM-'deva! sirivacchalaMchiyavacchayalo, sayalasurAsuranamiyakarakamalo, aThThasahassalakkhaNadharo purisappavaro nicchiyaM eyAe paI hohitti / evaM nisuNie Thio nariMdassa hiyae tumha kumaaro| tao AhUo meghanAo evaM ca AkarNya pratipannakaruNAbhAvena samaravIrarAjJA nItaH nijamandiram / ucchoTitAH bandhAH / kArApitaH snAna-bhojanAdikam / samarpitAni samaragRhItAni kari-turagAdIni / tenA'pi aGgIkRtA sevAvRttiH / tataH jAtaH rAjJaH paramasantoSaH 'prasRtaH caturdizi yazaH' iti / bhaNitaM ca rAjJA 'aho mama anayA kanyayA prasavakAle'pi etAdRzaH yazaH dattam, tasmAd bhavatu asyAH yazodA iti yathArthA'bhidhAnam' iti ukte mahatA RddhisamudAyena kRtam evameva tasyAH naam| atha sA candrarekhA iva vardhamAnA prAptA krameNa yauvanam / anyadA pRSTaH rAjJA naimittikaH 'kaH asyAH prANigrAhakaH bhvissyti?|' tenA'pi kathitaM 'deva! zrIvatsalAJchitavakSasthalaH, sakalasurAsuranatakarakamalaH, aSTasahasralakSaNadharaH puruSapravaraH nizcitaM etasyAH patiH bhvissyti|' evaM nizrute sthitaH narendrasya hRdaye tava kumaarH| tataH AhUtaH meghanAdaH nAmA senApatiH / samarpitA tasya yazodAkanyA | dattaH svayaMvaravivAhayogyaH badhA choDI nakhAvyA, snAna, bhojanAdika karAvyA ane saMgrAmamAM lai lIdhela hAthI, azvo vigere tene samarpaNa karyA. eTale teNe paNa sevAvRti aMgikAra karI jethI rAjAne parama saMtoSa thayo ane cotarapha yaza prasarI rahyo. AthI rAjAe jaNAvyuM ke-"aho! A mArI kanyAe prasava-kAle paNa mane ATalo badho yaza apAvyo to enuM nAma yazodA evuM nAma rAkhavuM sArthaka che. ema moTA ADaMbara sAthe tenuM yazodA nAma pADyuM. te kanyA caMdrakaLAnI jema vRddhi pAmatAM anukrame yauvanAvasthA pAmI. evAmAM eka divasa rAjAe nimittIyAne pUchyuM ke "A kanyAno pati koNa thaze?' teNe kahyuM- he deva! vakSasthaLe zrIvatsa lAMchanathI lAMchita, badhA deva-dAnavone pUjanIya, eka hajAra ne ATha lakSaNone dhAraNa karanAra evo uttama puruSa nizcaya eno svAmI thaze.' ema sAMbhaLatAM samaravIra rAjAnA hRdayamAM tamAro kumAra ramI rahyo. pachI teNe meghanAda nAmanA senApatine bolAvyo ane tene yazodA kanyA tathA svayaMvara-vivAhane yogya hAthI, ghoDA, kanakAdi paNa sArI rIte ApyAM. vaLI tene sUcanA karatA jaNAvyuM ke-"he bhadra! tuM satvara jA ane lagna-mahotsava karAva.' ema rAjAnI AjJA thatAM ja akhkhalita pramANe te cAlyo. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 zrImahAvIracaritram nAma sennaavii| samappiyA tassa jsoyknngaa| dinno sayaMvaravivAhajoggo mahaMto hayagaya-kaNagAivicchaDDo, bhaNio ya jahA-'bhadda! gacchasu turiyaM, kAravesu pANiggahaNamahimaM ti| tao naravaivayaNANaMtarameva calio akkhaliyapayANagehiM eso| ahaM puNa eyakajjaniveyaNatthameva paDhamaM ciya tumha pAse pesiotti, tA deva! eyaM taM AgamaNakAraNaM / ' rannA bhaNiyaM-'bhadda! sammaM kayaM, aNurUvameyaM, payaTTijjau akAlaparihINaM vNchiyttho|' dUeNa jaMpiyaM-'deva! kahaM na payaTTijjai jeNa vivAhalaggaMpi AsannaM vaTTaitti vutte rannA sesanaravaivaragapurisA sammANiUNa visajjiyA niyaniyaTThANesu / annadivase ya samAgayA sA raayknngaa| vaddhAvio nriNdo| davAvio tIse nivAsanimittaM samuttuMgasattabhUmigo paasaao| pesiyA rasavaI, kArAviyA annAvi takkAlociyA pddivttii| pasatthamuhutte ya kayapavarasiMgAro aNegasAmaMtasuhaDaparivuDo Agao mehanAo sennaavii| paNamio aNeNa rAyA, pucchio ya kuslodNtN| rAiNA'vi tassa davAviyaM AsaNaM mahAn haya-gaja-kanakAdivicchardaH, bhaNitazca 'bhadra! gaccha tvaritam, kAraya pANigrahaNamahimAnam' iti / tataH narapativacanA'nantaram eva calitaH askhalitaprayANakaiH essH| ahaM punaH etatkAryanivedanArthameva prathamameva tava pArzve pressitH| tasmAd deva! etat tad aagmnkaarnnm|' rAjJA bhaNitaM 'bhadra! samyak kRtam, anurUpametat, pravartatAm akAlaparihINaM vAJchitArthaH / ' dUtena jalpitaM deva! kathaM na pravRtyate yena vivAhalagnamapi AsannaM vartate' iti ukte rAjJA zeSanarapativarakapuruSAH sammAnya visarjitAH nijanijasthAneSu / anyadivase ca samAgatA sA rAjakanyA / vardhApitaH narendraH / dApitaH tasyai nivAsanimittaM samutuGgasaptabhUmikaH praasaadH| preSitA rasavatIH, kArApitA anyA'pi tatkAlocitA prtipttiH| prazastamuhUrte ca kRtapravarazRGgAraH anekasAmantasubhaTaparivRttaH AgataH meghanAdaH senaaptiH| praNataH anena rAjA, pRSTazca kushlodntH| eja kArya nivedana karavA mATe mane prathama tamArI pAse mokalela che, te nareMdra! eja mArA AgamananuM kAraNa che. eTale siddhArtha rAjA bolyo-"sAruM karyuM e to anukULa ja che. barAbara samayane yogya vAMchita kArya bhale pravarte. tyAre dUte jaNAvyuM ke-"he deva! kema na pravarte ke lagnamuhUrta bilakula najIka varte che.' ema tenA kahetAM anya rAjAonA pradhAna puruSone siddhArtha rAjAe potapotAne sthAne mokalyA. pachI bIje divase rAjakanyA AvatAM rAjAne vadhAmaNI ApavAmAM AvI tene nivAsa nimitte uMco sAta majalAno prAsAda apAvyo, suMdara bhojana mokalyuM (=jamADyuM.) temaja dareka prakAre sAro satkAra karyo. ema karatAM prazasta muhUrte pravara zRMgAra dhAraNa karI, aneka sAmaMta ane subhaTone sAthe lai meghanAda senApatie AvI rAjAne Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 585 taMbolAidANapuvvayaM ca puTTho samaravIranaresarasarIrakusalavattaM, saviNayaM sAhiyA ya teNa| aha vivihasaMkahAhiM gamiUNa khaNamekkaM rannA abbhaNunnAo samANo uThThio mehanAo, gao ya niyyaavaase| samAraddho vivaahovkkmo| baMdhAviyA maMcA, jahociyaM viraiyAI AsaNAiM, nirUviyA vivihakammesu kiNkraa| parikappiyaM veigaavimaannN| taM ca kerisaM? maragayamaNicaccikkiya suvaNNavarakalasavirayaNArambha / ainimmalaraMbhAgabbhakhaMbhaudbhUyavijayapaDaM / / 1 / / parimukkakusumapuMjovayAraparibhamirabhamararavamuharaM / nimmalamuttAhalabhariyacArumaNikoTTimacaukkaM / / 2 / / rAjJA'pi tasmai dApitam Asanam, tAmbUlAdidAnapUrvakaM ca pRSTA samaravIranarezvarazarIrakuzalavArtA, savinayaM kathitA ca tena / atha vividhasaGkathAbhiH gamayitvA kSaNamekaM rAjJA abhyanujJAtaH san utthitaH meghanAdaH, gatazca nijaa''vaase| samArabdhaH vivAhopakramaH / baddhitAH maJcAH, yathocitaM viracitAni AsanAni, nirUpitAH vividhakarmasu kiGkarAH / parikalpitaM vedikaavimaanm| tacca kIdRzam marakatamaNivibhUSitam, suvarNavarakalazaviracanAramyam / atinirmalarambhAgarbhastambhauddhRtavijayapaTam / / 1 / / parimuktakusumapuJjopacAraparibhramabhramararavamukharam / nirmalamuktAphalabhRtacArumaNibhitticatuSkam / / 2 / / praNAma karyA ane kuzaLa samAcAra pUchyA. eTale siddhArtha narapatie paNa tene Asana ane tAMbUlAdika ApatAM samaravIra rAjAnI kuzala-vArtA pUchI, je teNe savinaya kahI saMbhaLAvI. pachI kSaNabhara vividha vArtAlApa karyA pachI rAjAe anujJA ApatAM te uThIne potAnA AvAsamAM gayo. evAmAM lagna-muhUrta pAse AvatAM vivAhanI taiyArI cAlu thai. sarvatra mAMcaDA baMdhAvyA, yathAsthAne Asano goThavavAmAM AvyAM, vividha kAmomAM kiMkarone niyukta karavAmAM AvyA ane vedikA-maMDapa racavAmAM Avyo, ke je marakata maNiothI cakacakita, suvarNa-kaLazonI racanAvaDe ramaNIya, atinirmaLa kadalItaMbha para laTakatA vi45-5453 suzobhita, (1) cotarapha pAtharelA puSpa-puMjomAM bhamatA bhamarAonA guMjAravathI zabdAyamAna, nirmaLa motIthI jaDela suMdara maNimaya yAra bhItI yA banAve cha, (2) Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 caudisivimukkadappaNapaDibiMbiyakAmiNIvayaNakamalaM / ThANaTThANanivesiyavaramaNipaDihaNiyasaMtamasaM / / 3 / / zrImahAvIracaritram garuDamaNipasariyakiraNapaDalavicchuriyamahiyalAbhoyaM / navagomayarasalittaM va rehae vezyAbhavaNaM ||4|| evaM ca nivvattiUNaM takkAlociyakAyavvaM mehanAheNa kahAviyaM siddhattharanno, jahA-'samIvamAgayaM vaTTai pasatthaM hatthaggahaNamuhuttaM, tA kumAraM ghettUNa sigghamAgacchaha tti / rAiNAvi evamAyanniUNa bhaNiyA tisalA-'devi! sigghaM karehi kumArassa puMkhagAI kAyavvaM, Asanno vahai samao tti / evaM soccA devIe paramAyareNa vivihappayArehiM maMgalasaddapurassaraM puMkhiUNa savvosahIhiM Nhavio kumAro, niyaMsAvio mahAmollaM dhavaladugullajuyalaM, kArAvio savvaM kAyavvavihiM / caturdigvimuktadarpaNapratibimbitakAminIvadanakamalam / sthAnasthAnanivezitavaramaNipratihatasattamaH / / 3 / / garuDamaNiprasRtakiraNapaTalavicchuritamahItalA''bhogam / navagomayarasaliptam iva rAjate vedikAbhavanam / / 4 / / evaM ca nirvarttya tatkAlocitakartavyaM meghanAdena kathApitaM siddhArtharAjJaH yathA 'samIpamAgataM vartate prazastaM hastagrahaNamuhUrtam, tasmAt kumAraM gRhItvA zIghram Agacchata' iti / rAjJA'pi evamAkarNya bhaNitA trizalA 'devi! zIghraM kuru kumArasya proGGkhaNakAdi kartavyam / AsannaH vahati samayaH / evaM zrutvA devyA paramAdareNa vividhaprakAraiH maGgalazabdapurassaraM proDGkhya sarvauSadhibhiH snApitaH kumAraH, nivAsitaH mahAmUlyaM dhavaladukulayugalam, kAritaH sarvaH kartavyavidhiH / api ca cotarapha mUkavAmAM Avela darpaNomAM jyAM 2maNIonA mukha-kamala pratibiMbita thayelAM che, sthAne sthAne sthApana karela kIMmatI maNiovaDe jyAM aMdhakAra parAsta thai gayela che, (3) garUDamaNinA prasaratA kiraNovaDe jyAM bhUmino vistAra vicitra bhAsI rahela che tathA eka tarapha nUtana chAlanA rasathI jyAM lIMpavAmAM Avela che evuM vedikA-bhavana zobhatuM hatuM. (4) e pramANe te samayane yogya kartavya bajAvIne meghanAde siddhArtha rAjAne kahevarAvyuM ke-'have pANigrahaNano prazasta samaya najIka Avyo che, mATe kumArane laine zIghra Avo.' eTale rAjAe paNa trizalA rANIne kahyuM ke'he devI! kumArane poMkhaNApramukha je karavAnuM hoya te satvara karo. have lagnamuhUrta najIka che.' ema sAMbhaLatAM rANIe parama AdarapUrvaka vividha prakAre maMgala zabda uccAratAM kumArane poMkhI sarva auSadhimizrita jaLavaDe havarAvyo, mahAkImatI dhavala vastrayugala paherAvyuM ane anya sarva ka2vAnI vidhi karAvI. tyAM Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 587 caturthaH prastAvaH aviya-gosIsasurabhicaMdaNavilevaNApaMDuro jiNo shi| sarayanisAyarajoNhAe dhavalio kaMcaNagirivva / / 1 / / kasiNaghaNakesapAso rehai so kusumgucchsNchnno| papphuriyatAratArovasohio gayaNabhAgovva / / 2 / / saTThANapiNaddhavicittarayaNanavabhUsaNabbhahiyasoho / jaMgamabhAvamuvagao rohaNaselovva paDihAi / / 3 / / ___sAbhAviyAvi sohA na tIrae jiNavarassa sAheuM / kiM puNa visesamaMDaNamaMDiyadehassa tattha khaNe? ||4|| gozIrSasurabhicandanavilepanA''pANDuraH jinaH raajte| zaradanizAkarajyotsnayA dhavalitaH kaJcanagiriH iva / / 1 / / kRSNaghanakezapAzaH rAjate saH kusumagucchasaMchannaH / prasphuritatAratArakopazobhitaH gaganabhAgaH iva / / 2 / / svsthaanbddhvicitrrtnnvbhuussnnaa'bhydhikshobhH| jaGgamabhAvamupagataH rohaNazailaH iva pratibhAti / / 3 / / svAbhAvikA'pi zobhA na zakyate jinavarasya kathayitum / kiM punaH vizeSamaNDanamaNDitadehasya tasmin kSaNe? / / 4 / / gozIrSa-surabhi caMdananA vilepanavaDe ujjavaLa banela jineMdra te zaradaRtunA caMdranI cAMdanIvaDe dhavalita thayela kanakagiri samAna zobhavA lAgyA, (1) kusuma-gucchathI AcchAdita thayela vibhuno kRSNa kezapAza te camakatA tAralAvaDe zobhita gaganAMgaNanA jevo bhAsato, (2) yogya sthAne goThavela vicitra ratnonA nUtana bhUSaNovaDe adhika zobhatA prabhu jANe jaMgama bhAvane pAmela rohaNAcala hoya tevA lAgatA hatA. (3) bhagavaMtanI svAbhAvika zobhA paNa varNavI na zakAya to A vakhate vizeSa zaNagArathI maMDita thayA, eTale 5cha6 4 ? (4) Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 zrImahAvIracaritram evaM ca kayauciyakAyabve kumAre niveiyaM raainno| teNAvi niuttA niyapurisA-'are payaTTeha nagaramahUsavaM, meleha nAyakhattiyavaggaM, samappeha kumArassa pasAhiyasarIraM jayakuMjaraM jeNa gammai vivaahtttthaannNmi|' 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa gayA purisaa| nivvattio nriNdaaeso| tao dhavalapasAhiyakarivarArUDho, pavaNapaNaccaMtadhayavaDugghAyasuMdararahavarArUDharAyaloyapariyario, maNaharanaTTovayArakusalanaccaMtAvarohasuMdarIvaMdaniruddharAyamaggo, vajjaMtamaMgalatUraravAUriyasayaladisAmuho siddhatthanarAhiveNa jeTThabhAuganaMdivaddhaNajuvarAeNa ya aNugammamANo sirivaddhamANakumAro sAyaramavaloyaNakkhittacitteNa bhavaNamAlAtalasaMThieNa purajaNeNa daMsijjaMto aMgulisahassehiM, pujjamANo AsIsasaehiM, agghavijjamANo akkhayasammissakusumavuTThivarisehiM saMpatto kameNa vivaahmNddvNti| aha maMDavaduvArecciya paDiruddho paDihArajaNeNa sAmannaloo, paviThTho pahANaloeNa samaM abhiNtrNmi| vilayAjaNeNa ___ evaM ca kRtocitakartavye kumAre niveditaM rAjAnam / tenA'pi niyuktAH nijapuruSAH 'are! pravartadhvaM nagaramahotsavam, melayata jJAtakSatriyavargam, samarpaya kumArasya prasAdhitazarIraM jayakuJjaraM yena gamyate vivaahsthaane|' 'yaddevaH AjJApayati' iti bhaNitvA gatAH purussaaH| nirvartitaH nrendraa''deshH| tataH dhavalaprasAdhitakarivarA''rUDhaH, pavanapranRtyaddhvajapaTodghAtasundararathavarA''rUDharAjalokaparivRttaH, manoharanATyopacArakuzalanRtyadavarodhasundarIvRndaniruddharAjamArgaH, vAdyamAnamaGgalatUraravA''pUritasakaladigmukhaH siddhArthanarAdhipena jyeSThabhrAtRnandivardhanayuvarAjena ca anugamyamAnaH zrIvardhamAnakumAraH sAdaram avalokanakSiptacittena bhavanamAlAtalasaMsthitena purajanena daryamANaH aGgulisahasraiH, pUjyamAnaH AziSazataiH, arghyamANaH akSatasammizrakusumavRSTivarSAbhiH samprAptaH krameNa vivAhamaNDape / atha maNDapadvAre eva pratiruddhaH pratihArajanena sAmAnyalokaH, praviSTaH pradhAnalokena samaM abhyntre| vilayAjanena avamilanapUrvakaM jhaTiti vividhaM e pramANe kumArane lagatuM kartavya karavAmAM AvatAM rAjAne nivedana karavAmAM AvyuM, jethI rAjAe potAnA sevakone pharamAvyuM ke-"are! sevako! tame nagaramAM mahotsava pravartAvo, jJAta-kSatriyavargane ekaThA karo, kumArane sajja karela jayakuMjara Apo ke jethI te vivAha-sthAne gamana kare" eTale-"jevI devanI AjJA' ema kahI sevako kAme lAgyA ane temaNe rAjAno Adeza bajAvyo. pachI taiyAra karela dhavala kuMjarapara ArUDha thatAM, pavanathI nAcatI dhvajAovaDe manohara evA zreSTha ratho para ArUDha thayelA rAjalokavaDe parivRta, manahara nATaka karavAmAM kuzaLa ane nRtya karatI evI aMtaHpuranI suMdarIo jyAM rAjamArgane saMkIrNa banAvI rahI che, vAgI rahelAM maMgalavAghothI dizAo jyAM mukharita banela che, siddhArtha bhUpati tathA jyeSTha bhrAtA naMdIvardhana yuvarAjavaDe anusaratA, avalokana karavAmAM AkSipta banelA ane makAnonA majalApara rahelA nagarajanovaDe aMguli-sahasapUrvaka sAdara batAvatA, seMkaDo AziSovaDe pUjAtA tathA akSatamizra kusumavRSTivaDe artha pAmatA evA zrI vardhamAna rAja kumAra anukrame lagna-maMDapa pAse AvI pahoMcyA. tyAM pratihAre maMDapanA dvAra AgaLa sAmAnya lokone aTakAvatAM pradhAna Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 589 caturthaH prastAvaH ____589 omilaNapuvvagaM jhatti vivihaM pasAhiyA sA jasoyavararAyakannAvi, tathAhi ramaNaphalagaMmi tIse AbaddhA pNcraaymnnikNcii| aivicchinne gayaNaMgaNaMmi haridhaNuhalehavva / / 1 / / nayaNehiM kajjalummissirehiM sa(su?)idIharehiM niddhehiM / paccakkhA sarayasarivva sahai sA nIlanaliNehiM / / 2 / / kaMThatalaMmi ya tIse lolaMto navasaro varo haaro| vayaNiMduvibbhamAgayatArAvalilIlamuvvahai / / 3 / / tIse jAvayarasapaMkapADalaM komalaM calaNajuyalaM / pallavajuyaM va najjai vammahakaMkillasAhissa / / 4 / / prasAdhitA sA yazodAvararAjakanyA'pi / tathAhi ramaNaphalake(=jaghane) tasyAH AbaddhA paJcarAgamaNikaJcukaH | ativicchinne gaganAGgaNe haridhanuHrekhA iva / / 1 / / nayanAbhyAM kajjalonmizrAbhyAM zrutidIrghAbhyAM snigdhAbhyAm / pratyakSA zaradazrIH iva zobhate sA nIlanalinaiH / / 2 / / kaNThatale ca tasyAH lolan navaserakaH vara: hAraH / vadanenduvibhramA''gatatArakAvalIlIlAmudvahati / / 3 / / tasyAH yAvakarasapaGkapATalaM komalaM crnnyuglm| pallavayutam iva jJAyate manmathakaGkellizAkhinaH / / 4 / / jano sahita kumAre aMdara praveza karyo, eTale strIo paraspara maLI ane tarata ja yazodA rAjakanyAne vividha rIte zaNagAravAmAM AvI, ke tenA nitaMbabhAge pAMca raMganA ratna-maNivaDe jaDita cUkI bAMdhavAmAM AvI je ativistIrNa gaganAMgaNe iMdradhanuSyanI 25||sevii zomatI, (1) kAjaLathI mizrita, karNaparyata dIrgha ane snigdha evA locanavaDe te nIla kamaLovaDe sAkSAt zarada-lakSmI samAna bhAsatI, (2) tenA kaMThataLe laTakato navasaro pravara hAra te mukhacaMdranA vibhramathI Avela tAralAnI lIlA batAvato, (3) aLatAnA rasathI rakta banelA tenA komaLa caraNa-yugala te manmatharUpa kaMkelI=azokavRkSanA pallava samAna zomatai, (4) Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 zrImahAvIracaritram bhAlatalaMmi ya tIse lihio goroyaNAe varatilao / taha dasasu aMgulIsu AviddhaM muddiyAjAlaM / / 5 / / iya savisesapasAhaNapasaraMtasarIrakaMtiramaNijja / maMjumaNineurAravasavaNAgayahaMsakhaliyagaI / / 6 / / maNikuTTimapaDibiMbiyamuhakamalA mttkuNjrgiie| caliyA ceDIcakkeNa parivuDA sA nariMdasuyA / / 7 / / pattA ya takkhaNAgayapurohiyAraddhajalaNakammami / navavaMdaNamAlAmaNaharaMmi varaveigAbhavaNe / / 8 / / tigN| bhAlatale ca tasyAH likhitaH gorocanena varatilakaH / tathA dazasu aGgulISu AviddhaM mudrikAjAlam / / 5 / / iti savizeSaprasAdhanaprasaratzarIrakAntiramaNIyam / maGghamaNinepurA''ravazravaNA''gatahaMsaskhalitagatiH / / 6 / / maNikuTTimapratibimbitamukhakamalA mattakuJjaragatyA / calitA ceTIcakreNa parivRttA sA narendrasutA / / 7 / / prAptA ca tatkSaNA''gatapurohitA''rabdhajvalanakarmaNi / navavandanamAlAmanohare varavedikAbhavane / / 8 || trikam / gorocanAvaDe tenA bhAlataLe banAvavAmAM Avela pravara tilaka tathA daza AMgaLIomAM mudrikAo bhAre zobhA bhApatI tI. (5) e pramANe vizeSa prakAre zaNagArela zarIranI prasaratI kAMtivaDe ramaNIya, suMdara maNinUpurano dhvani sAMbhaLatAM AvelA haMsanI gatine skUlanA pamADanAra (ka). maNithI jaDela bhIMtapara jenuM mukha-kamaLa pratibiMbita thayela che evI rAjakanyA potAnI dAsIone sAthe lai 204-gatithI yAdI; (7) ane jyAM tatkAla Avela purohite agnikarma AraMbhela che, tathA nUtana toraNamALAthI manohara evA vahi-bhavanamA ta mAvI. (8) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 591 caturthaH prastAvaH tatto pANiggahaNaM pAraddhaM gIyamaMgalasaNAhaM / sayalatailokkadAviyaparamANaMdaM mahiDDIe / / 9 / / . etthaMtare ubhayapakkhehivi kArAvio jnnaannmuvyaaro| dAviyAiM miganAbhipamuhasurahigaMdhavilevaNAI, sarabhasaruMTatachappayapayanivesabhaJjirAiM kusumadAmAiM, surahigaMdhabaMdhurA paDivAsA, bhUrikappUrapArIpahANAiM pUgIphalasaNAhAiM nAgavallIdalAiM, devaMga-cINa-ddhacINadogullapaTTapamuhAiM pavaravatthAI, keyUra-kuMDala-kirIDa-tuDiya-kaDayAiNo AbharaNavisesA, siMdhu-turukka-vallIya-vajjara-kaMbojAisukhettajAyAo turayabaM(dhu?)durAo, maMda-bhaddAivisiTThavaMsappasUyA mhaagyvisesaa| etyaMtare jalaNe huNijjamANaMmi mahu-ghayAIhiM kannAvarANa vittaM cautthamaMDalagaparibhamaNaM / tAhe seNAvaiNA ANaMducchaliyabahalapulaeNa koDIbattIsaM pavararUvassa kaNagassa kuMDala-kaDisuttaya-maNikirIDapamuhaM tamAbharaNaM, kaccola-sippithAlAiyaM ca, tataH pANigrahaNaM prArabdhaM giitmngglsnaathm| sakalatrailokyadApitaparamAnandaM mahA / / 9 / / atrAntare ubhayapakSaiH api kArApitaH janAnAmupacAraH / dApitAni mRganAbhipramukhasurabhigandhavilepanAni, sarabhasarUvatSaTpadapAdanivezabhaJjitAni kusumadAmAni, surabhigandhabandhurAH pUrNavizeSAH, bhUrikarpUrapArijAtapradhAnAni pUgIphalasanAthAni nAgavallIdalAni, devAGga-cInA'rdhacIna-dokulapaTTapramukhANi pravaravastrANi, keyUrakuNDala-kirITa-truTita-kaTakAdayaH AbharaNavizeSAH, sindhu-turukka-vAnIka-varjara-kambojAdisukSetrajAtAH turagabandhurAH, manda-bhadrAdiviziSTavaMzaprasUtAH mahAgajavizeSAH / atrAntare jvalane hUyamAnAbhiH madhu-ghRtAdibhiH kanyA-varayoH vRttaM caturthamaNDalakaparibhramaNam / tadA senApatinA Anandocchalitabahupulakena koTidvAtriMzat pravararUpasya kanakasya kuNDala-kaTisUtra-maNikirITapramukham tadA''bharaNaM kaccolaka-zilpitasthAlAdikaM eTale gIta-maMgaLavaDe ramaNIya ane mahaddhivaDe saMkaLa railokyane parama AnaMda pamADanAra evA pANiaddaanii zaramAta 25. (8) A vakhate baMne pakSoe lokono AdarasatkAra karyo, kastUrI pramukha surabhi gaMdhanA vilepano ApavAmAM AvyAM, atyaMta guMjArava karatA bhramaronA paga paDavAthI bhaMgAyelI puSpamALAo, sugaMdhI cUrNa, bhAre kapUra, pArijAta tathA sopArI mizrita pAnanAM bIDAM, divya, rezamI temaja dupaTTA pramukha kIMmatI vastro keyUra, kuMDaLa, mugaTa, bAhubaMdha ane kaMkaNa pramukha AbharaNo, siMdha, vAknIka, varjara, turkasthAna, kaMboja ityAdi sukSetromAM utpanna thayelA azvo tathA maMda, bhadrAdi viziSTa jAtinA mahAkuMjaro-e vigere potapotAnI yogyatA pramANe sau koine ApavAmAM AvyAM. evAmAM madhu, dhRtAdikavaDe agnino homa karatAM kanyA-varanuM cothuM corInuM paribhramaNa pUruM thayuM. eTale AnaMdathI romAMcita thatA meghanAda senApatie batrIza koTI kanaka, kuMDala, kaTisUtra, maNijaDita mugaTapramukha Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 zrImahAvIracaritram kalahoyamayabhaMDaM, aidUradesasaMbhUyacittacelAiM bhUribheyAiM kannAe pANivimoyaNaMmi dinnAiM kumrss| siddhatthanariMdeNavi vahugAe kaNagavatthalaMkArA paritosamuvvahaMteNa viyariyA bhuvnndullNbhaa| evaM ca surAsura-naraparitosakArae vitte vivAhamahUsave, kae bhoyaNAisakkAraMmi, saTThANesu paDiniyattaMmi rAyaloe, niyanayaramuvagayaMmi mehanAyaseNAvaiMmi sasaharakaragorapAsAyasiharasaMThiyassa uciyasamae divvavisayamaNu/jamANassa, punnapagarisuppajjaMtaciMtiyatthassa, devagaNovaNijjamANapavaravattha-gaMdha-malla-vilevaNAlaMkArassa, vavagayarogAyaMkassa, kayAi sevAgayatuMbarusamAraddhakalaravapaMcamuggArasavaNeNa, kayAivi sAyarapaNaccirasuravahUpecchaNayAvaloyaNeNa, kayAi gaMbhIrajaNavivAyaninnayakaraNeNa, kayAi jaNaNi-jaNagasamIvagamaNeNa bhagavao voliMti vaasraa| ca, kaladhautamayabhANDam, atidUradezasambhUtacitravastrANi bhUribhedAni kanyAyAH pANivimocane dattAni kumArAya / siddhArthanarendreNA'pi vadhyai kanaka-vastrA'laGkArANi paritoSamudvahatA vitIrNAni bhuvanadurlabhAni / evaM ca surA'sura-naraparitoSakArake vRtte vivAhamahotsave, kRte bhojanAdisatkAre, svasthAneSu pratinivRtte rAjaloke, nijanagaramupagate meghanAdasenApatau zazadharagauraprAsAdazikharasaMsthitasya ucitasamaye divyaviSayamanubhuJjAnasya, puNyaprakarSotpadyamAnacintitArthasya, devagaNopanIyamAnapravara-vastra-gandha-mAlyavilepanA'laGkArasya, vyapagatarogA''takasya, kadAcit sevA''gatatumbaru-samArabdhakalaravapaJcamodgArazravaNena, kadAcidapi sAdarapranRtyatsuravadhUprekSaNakA'valokanena, kadAcid gambhIrajanavivAdanirNayakaraNena, kadAcid jananI-janakasamIpa gamanena bhagavataH vyatikramante vAsarANi / AbharaNa, kaTorA, zilpavALI thALI vagere sonAnA vAsaNo, dUra dezamAM utpanna thayela aneka vicitra vastroityAdi kanyAnA kara vimocana vakhate kumArane ApyAM. temaja siddhArtha rAjAe paNa bhAre AnaMdapUrvaka putravadhUne kanakanA alaMkAro ane jagatamAM durlabha evAM kIMmatI vastro ApyA. e pramANe deva, dAnavo tathA manuSyone AnaMda pamADanAra vivAha-mahotsava nivRtta thatAM, bhojanAdikathI badhAno satkAra karavAmAM AvatAM, rAjaloka svasthAne jatAM ane meghanAda senApati potAnA nagara bhaNI prayANa karI jatAM, caMdramAnA kiraNa samAna zveta prAsAdanA uparanA bhAgamAM rahI, yogya samaye divya viSayasukha bhogavatAM, puNya-makarSathI ciMtitArtha prApta thatAM, devatAoe pravara vastra, gaMdha, puSpo, vilepana tathA alaMkArAdika samarpaNa karatAM, roga ane upadravarahita banI, koivAra sevA karavA AvelA tuMbarU devavizeSoe AraMbhela suMdara paMcama udgAra sAMbhaLatAM koivAra AdarapUrvaka nRtya karatI devAMganAonuM nATaka jotAM, koivAra, vAda-vivAda karatAM gaMbhIra nirNaya karavAmAM tathA koivAra mAtApitAnI pAse gamana karatAM e rIte bhagavaMtanA divaso javA lAgyA. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 593 caturthaH prastAvaH ___ aha gaesu kittiesuvi saMvaccharesuvi AvannasattA jAyA jasoyA / kAlakkameNa ya pasUyA sukumAracaraNa-karayalaM cArurUvovasohaMtasarIrAvayavaM teyasiriM va paccakkhaM dAriyaM / kayaM ca samuciyasamae piyadaMsaNatti se nAmaM / sA ya sAyaramuvalAlijjamANA pvddddhiumaarddhtti| ___ aha bhagavaovi vaTTamANaMmi aTThAvIsaime varise pAliyanikkalaMkapAsajiNa-paNIyadhammA ammApiyaro kusasaMthArayamAruhittA, kayabhattapaccakkhANA, apacchimasaMlehaNA-jhusiyasarIrA taiyabhave avaravidehami avassapAviyavvanivvuiNo kAlaM kAUNa accuyakappe devatteNa uvvnnaa| tato sogAureNa naMdivaddhaNapamuheNa rAyaloeNa kao tesiM sarIra skkaaro| kayatakkAlociyakAyabve ya saTThANaTThiyaMmi taMmi aNiTuM dahUM apAraMtovva patthio atthamaNagiriM dinnyro| sauNikolAhalaraveNa roviumAraddhavva sNjhaa| nissaraMtabhamarariMcholicchaleNa aMsujAlaM va mukkaM kamalAyarehiM / sadukkhamahilAjaNamaNusAsiuM va payaTTA rynnii| virahAnalasaMtattagattaM ___atha gateSu kiyatsu api saMvatsareSu ApannasattvA jAtA yazodA / kAlakrameNa ca prasUtA sukumAracaraNakaratalAM cArurUpopazobhamAnazarIrA'vayavAM tejazriyam iva pratyakSAM dArikAm / kRtaM ca samucitasamaye priyadarzanA iti tasyAH nAma / sA ca sAdaramupalAlyamAnA pravardhitum aarbdhaa| atha bhagavataH api vartamAne aSTAviMzatitame varSe pAlitaniSkalaGkapArzvajinapraNItadharmoM ambA-pitarau kuzasaMstArakamA''ruhya kRtabhaktapratyAkhyAnau, apazcimasaMlekhanAjoSitazarIrau tRtIyabhave aparavidehe avazyaprAptavyanivRttikau kAlaM kRtvA acyutakalpe devatvena upapannau / tataH zokA''tureNa nandivardhanapramukheNa rAjalokena kRtaH tayoH zarIrasatkAraH / kRtatatkAlocitakartavye ca svasthAnasthite tasmin aniSTaM draSTum apArayan iva prasthitaH astagiri dinkrH| zakunikolAhalaraveNa roditum ArabdhA iva sandhyA / nissarabhramarazreNichalena azrujAlamiva muktaM kamalAkaraiH / saduHkhamahilAjanamanuzAstum iva pravRttA rjnii| e pramANe keTalAka varaso jatAM yazodA garbhavatI thai ane kAlakrame jenA caraNa ane karatala komaLa che, suMdara rUpathI jenA avayavo zobhAyamAna che, tathA jANe sAkSAt tejanI lakSmI hoya evI kanyAne teNe janma Apyo. yogya avasare tenuM priyadarzanA evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. sAdara lAlanapAlanathI te anukrame vRddhi pAmavA lAgI. evAmAM bhagavaMtane aThyAvIza varasa thatAM temanA mAtapitA, zrI pArzvanAthanA zAsanadharmane sArI rIte pALI, kuzanA saMthAre besI, bhojana-pANInA paccakhkhANa pUrvaka aMtima saMlekhaNAthI zarIra khapAvI; trIje bhave apara mahAvidehamAM avazya mokSa pAmanAra evA teo maraNa pAmIne azruta devalokamAM devapaNe utpanna thayA. eTale zokAtura thayelA naMdIvardhana pramukha rAjalokoe temanA zarIra-saMskAra karyo temaja te avasarane ucita kartavya bajAvI teo svasthAne rahyA, paraMtu temanA aniSTane jANe joi zakato na hoya tema divAkara astAcalapara pahoMcyo tyAM pakSIonA kolAhalathI saMdhyA jANe rudana karatI hoya, bahAra nIkaLatA bhamarAonA miSe kamalAkara=sarovaro jANe AMsu pADatA hoya, duHkhI mahilAone samajAvavA jANe rajanI pragaTI, virahAgnithI saMtapta thaelA Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 zrImahAvIracaritram rAyaloyaM nivvaviukAmovva samuggao taaraahivo| ahApabhAyAe rayaNIe samuggayaMmi diNayare accaMtadussahasogAvegavivasasarIraM piva virahavihuraMteurIparigayaM, nIsesasayaNavaggaparivuDaM naMdivaddhaNajuvarAyaM pecchiUNa bhaNiyaM bhagavayA-'bho paricayaha soyaM, aNuciMtaha paramatthaM, niratthao khu sogo, jao-aNivAriyasacchaMdasaMcaraNadullalio paMcANaNovva kayaMto, sumiNagaM va khaNadiTThanaTuM saMjogavilasiyaM, mAiMdajAlaramiyaM piva muhuttamettasuMdaraM pemmaM, kodaMDalaTThivva guNANugayAvi kuDilA kajjapariNaI, saMjhabbharAgovva acirAvatthANaM dhaNaM, mahAbhuyaMgA iva dunnivArA viviharogAyaMkA / tA savvahA natthi kiMpi ettha saMsAre soyaNijjaM paDibaMdhaTThANaM vA pabalaM / ekkaM ciya aNusaraha viveyaM, paricayaha bhogapisAyaM, kuNaha kAyavvaM / savvasAhAraNo hi esa vaiyaro'tti / eyaM te nisAmiUNa payaNupemANubaMdhA siDhiliyasoyAveyA jAyatti / annadivase ya joisasatthaparamatthaviyakkhaNanimittigovaiTThapasatthamuhuttaMmi pahANalogeNa virahAnalasantaptagAtraM rAjalokaM nirvApayitukAmaH iva samudgataH tArAdhipaH / yathAprabhAtAyAM rajanyAM samudgate dinakare atyantaduHsahazokA''vegavivazazarIram iva virahavidhurAntaHpurIparigatam, niHzeSasvajanavargaparivRttaM nandivardhanayuvarAjaM prekSya bhaNitaM bhagavatA 'bhoH! parityaja zokam, anucintaya paramArtham, nirarthakaH khalu zokaH yataH anivAritasvacchandasaJcaraNadurlalitaH paJcAnanaH iva kRtAntaH, svapnaH iva kSaNadRSTanaSTaM saMyogavilasitam, mRgendrajAlaramyamiva muhUrtamAtrasundaraM prema, kodaNDayaSTiH iva guNA'nugatA'pi kuTilA kAryapariNatiH, sandhyA'bhrarAgaH iva acirA'vasthAnaM dhanam, mahAbhujaGgAH iva durnivArAH vividhrogaa''tkaaH| tasmAt sarvathA nAsti kimapi atra saMsAre zocanIyaM pratibandhasthAnaM vA prabalam / ekameva anusarata vivekam, parityaja bhogapizAcam, kuru kartavyam / sarvasAdhAraNaH hi eSaH vyatikaraH / evaM te niHzamya pratanupremAnubandhAH zithilitazokAvegAH jaataaH| anyadivase ca jyotiSazAstraparamArthavicakSaNanaimittikopadiSTaprazastamuhUrte pradhAnalokena anekaprakAraiH rAjalokone jANe zAMti pamADavA caMdramA udaya pAmyo. pachI prabhAta thatAM sUrya udaya pAmatAM atyaMta dussaha zokAvegathI paravaza banela, virahavaDe vyAkuLa thayela aMtaHpurathI parivRtta tathA samasta svajanavarga sAthe beThela evA naMdivardhana yuvarAjane joi bhagavaMte kahyuM ke "he baMdho! zokano tyAga karo, paramArtha ciMtavo, have zoka nirarthaka che; kAraNa ke jeno svachaMda saMcAra anivArya che evo kRtAMta siMhanI jema dulalita che, saMyoga-vilAsa te svapnanI jema kSaNavAramAM dRSTa-naSTa thavAnA che, muhUrtamAtrano suMdara prema te iMdrajALa tulya che, guNayukta kAryapariNati paNa dhanuSyanI jema kuTila che, dhana te saMdhyAnA raMganI jema alpakALa rahevAnuM che, vividha roga ke AtaMka mahAbhujaMgonI jema durnivArya che; mATe A saMsAramAM sarvathA kaMi paNa zoka ke AsaktinuM prabaLa sthAna nathI. tame eka vivekane anusaro-bhogapizAcano tyAga karo, kartavya bajAvo, kAraNa ke A bAbata to sarvasAdhAraNa che." e pramANe sAMbhaLatAM temano premAnubaMdha ocho thayo ane zokano vega zithila thayo. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 595 aNegapayArehiM bhaNio'vi jayagurU jAva na paDivajjai rajjaM tAva naMdivaddhaNo abhisitto siddhattharAiNo pae, paNamio nAyakhattiyavaggeNaM, bahu mannio nayarakAraNiehiM, pariyario sAmaMtehiM, paDivaNNo sevagajaNeNaM, pUio paccatarAIhiM, evaM jAo so mhaaraaotti| annayA ya taM sayaNavaggANugayaM bhayavaM bhaNiumADhatto-'bho paDipunnA mama saMpayaM puvvapaDivannA painnA, kayaM ca savvaM karaNijjaM, tA siDhileha nehagaMThiM, hoha dhammasahAiNo, aNumanneha mama savvaviraIgahaNatthaM ti| aha vajjAsaNinivaDaNaduvvisahaM nisAmiUNa vayaNameyaM bhaNiyaM tehiM-'kumAravara! ajjavi mahArAyasogo tahaTThio ceva amhANaM naTThasallaM va viddavai hiyayaM / kiM puNa akAle cciya tumhehiM saha viogo khayakkhArAvasegovva dussaho? aho maMdabhaggasiraseharA amhe jesiM uttarottarA nivaDai dukkhadaMdoli tti bhaNiUNa roviuM bhaNitaH api jagadguruH yAvanna pratipadyate rAjyaM tAvad nandivardhanaH abhiSiktaH siddhArtharAjJaH pade, praNataH jJAtakSatriyavargeNa, bahumataH nagarakAraNikaiH, parivRttaH sAmantaiH, pratipannaH sevakajanaiH, pUjitaH pratyantarAjabhiH, evaM jAtaH saH mahArAjaH iti| anyadA ca taM svajanavargA'nugataM bhagavAn bhaNitumArabdhavAn 'bhoH pratipUrNA mama sAmprataM pUrvapratipannA pratijJA, kRtaM ca sarvaM kartavyam, tasmAt zithilayadhvaM snehagranthiM, bhavata dharmasahAyinaH, anumanyadhvaM mAM srvvirtigrhnnaarthm|' atha vrajAzaninipatanadurvisahaM niHzamya vacanametad bhaNitaM taiH 'kumAravara! adyApi mahArAjazokaH tathAsthitaH eva asmAkaM naSTazalyamiva vidravati hRdym| kiM punaH akAle eva yuSmAbhiH saha viyogaH kSatakSArApakSepaH iva duHshH!| aho! manda-bhagnazirozekharAH vayaM yeSu uttarottarA nipatati pachI bIje divase jyotiSa zAstranA paramArthane jANavAmAM vicakSaNa evA naimittike batAvela prazasta muhUrte pradhAnajanoe aneka prakAre vinavyA chatAM jyAre prabhue rAjyano svIkAra na karyo, eTale siddhArtha rAjAnA pade temaNe naMdivardhanane abhiSikta karyo. tyAM jJAta-kSatriyavarge tene praNAma karyA, nagaranA moTA mahAjane bahumAna karyuM, sAmaMtoe sevA svIkArI, sevakajano page paDyA, tathA sImADAnA rAjAoe tenI pUjA karI; e pramANe naMdivardhana mahArAjA thayA. evAmAM ekadA svajanavarga sAthe beThelA te nadivardhanane bhagavaMte jaNAvyuM ke-"he mahAnubhAva! pUrve svIkArela mArI pratijJA have paripUrNa thai che! badhuM kartavya bajAvI lIdhuM; mATe have mohanI gAMThane zithili karo, dharma sAdhavAmAM mArA sahAyaka bano ane sarvavirati levAnI mane anujJA Apo. eTale vaja-patana samAna e dussaha vacana sAMbhaLatAM temaNe kahyuM ke-"he kumAra! adyApi mahArAjAno zoka tevo ne tevo ja bhAMgI gayelA zalya-kAMTAnI mAphaka amArA hRdayamAM khaTakI rahela che, ane temAM vaLI akALe tamAro viyoga to ghA para mIThuM nAkhavA samAna duHsaha thai paDaze aho ame mahAmaMdabhAgI ke jemanA para uttarottara AvAM duHkho paDatAM ja rahe che,' ema kahI teo Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 zrImahAvIracaritrama pavattA, bahuppayAraM ca sAsiyA mahuravayaNehiM bhagavayA, kahakahavi niruddhabAhappavAhA ya takkAlacaugguNIbhUyaM saMtAvavegaM niraMbhiUNa bhaNiumADhattA-'aho paramesara! karuNAparo havasu amha jIviyavve, pariharasu saMpayaM savvaviraivaMchaM, eyaMpi kAUNa tumae pANiNo rakkhaNijjA, te ya jai paDhamapi dussahaviogakaravattabhijjamANahiyayA rakkhijjissaMti tA kimajuttaM hojjA?, tumhehiM rahiyA nUNaM avagayaloyaNavva amuNiyagammAgammavibhAgA, vaidesigA iva aNAhA khaNamettaMpi na saMdhIremo appANaMti | bhagavayA bhaNiyaM-'jai evaM tA sammamAlociUNa bhaNaha-kettiyakAleNa tubbhe mamaM dikkhaaghnntthmnnumnnissh?|' tehiM bhaNiyaM-'saMvaccharadugeNaM aigaeNaM ti| bhagavayA jaMpiyaM-'evaM hou, paraM mama bhoyaNAisu na tumhehiM visesaciMtA kAyavvA / tehiM bhaNiyaM-'evaM krissaamo|' tao taddiNAo Arabbha paricattasavvasAvajjavAvAro, sIodagaparivajjaNaparAyaNo, phAsuyAhArabhoI, dukkarabaMbhaceraduHkhadvandvA''lI' iti bhaNitvA rodituM pravRttAH, bahuprakAraM ca ziSTAH madhuravacanaiH bhagavatA, kathaMkathamapi niruddhabASpapravAhA ca tatkAlacaturguNIbhUtaM santApavegaM nirudhya bhaNitumArabdhAH 'aho paramezvara! karuNAparaH bhava asmAkaM jIvitavye, parihara sAmprataM sarvavirativAJchAm, etadapi kRtvA tvayA prANinaH rakSaNIyAH, te ca yadi prathamameva duHsahaviyogakarapatrabhidyamAnahRdayAH rakSiSyante tadA kimayuktaM bhavet? / yuSmAbhiH rahitAH nUnaM apagatalocanAH iva ajJAtagamyAgamyavibhAgAH, vaidezikAH iva anAthAH kSaNamAtramapi na saMdhArayAmaH aatmaanm| bhagavatA bhaNitaM 'yadi evaM tadA samyagAlocya bhaNata kiyatkAlena yUyaM mAM dIkSAgrahaNArtham anumNsyth?|' taiH bhaNitaM 'saMvatsaradvayena atigatena' iti / bhagavatA jalpitaM 'evaM bhavatu, paraM mama bhojanAdiSu na yuSmAbhiH vizeSacintA krtvyaa|' taiH bhaNitaM 'evaM kariSyAmaH' tataH taddinAdArabhya parityaktasarvasAvadyavyApAraH zItodakaparivarjanaparAyaNaH, prAsukA''hArabhojI, duSkarabrahmacaryaparipAlanaparaH, parimuktasnAna rovA lAgyA tyAre bhagavaMte temane madhura vacanothI zAMta karyA. pachI mahAkaSTa azrupravAha aTakAvI tathA tatkALa caturguNI banela saMtApa-vegane rokIne teo kahevA lAgyA ke-"he paramezvara! tame amArA jIvitapara dayA lAvo ane atyAre sarvaviratinI vAMchA tajI gho. ema karIne paNa tamAre to prANIonI rakSA karavAnI che. temAM paNa jo prathama duHsaha viyogarUpa karavatathI bhedAyelA hRdayavALAnuM rakSaNa thAya to ayukta zuM thavAnuM che? tamArAthI vimukta thayelA ame avazya locanarahitanI jema gamyAgamya mArgane na jANatAM tathA videzInI jema anAtha banelA thatAM eka kSaNavAra paNa jIvita dhAraNa karavAne samartha nathI. eTale bhagavaMta bolyA-jo ema hoya to tame barAbara lAMbo vicAra karIne bolo ke keTalA vakhatamAM tame mane dIkSA levAnI anujJA Apazo?" te bolyA "be varasa vyatIta thatAM tame saMyama lejo." bhagavaMte kahyuM-"bhale, ema thAo, paNa mArA bhojanAdikamAM tamAre vizeSa ciMtA na karavI." temaNe jaNAvyuM-"bhale ame ema ja karIzuM." pachI te divasathI mAMDIne sarva pApanI pravRtti tajI, kAcu jaLa varjI, prAsuka AhAra letAM, duSkara brahmacarya pALatAM snAna, vilepana pramukha zarIra-satkArane tajI detAM tathA mAtra prAsuka Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 597 caturthaH prastAvaH paripAlaNaparo, parimukkaNhANa-vilevaNapamuhasarIrasakkAro, phAsuodageNa kayahatthapAyapakkhAlaNAikAyavvo jiNiMdo Thio varisamegaM || tahiM ca parimukkAbharaNo'vi hu NhANavilevaNavivajjio'vi jinno| jugabuggayabArasasUrateyalacchiM samuvvahai / / 1 / / sayaNovarohaNeheNa dhariyagihasarisabajjhaveso'vi / lakkhijjai jayanAho saMjamarAsivva paccakkho / / 2 / / sA kAvi gihagayassavi jiNassa majjhatthayA pavitthariyA / jA niggahiyamaNANavi muNINa cittaM camakkei / / 3 / / vilepanapramukhazarIrasatkAraH, prAsukodakena kRtahasta-pAdaprakSAlanAdikartavyaH jinendraH sthitaH vrssmekm| tadA ca - parimuktA''bharaNaH api khalu snAna-vilepanavivarjitaH api jinH| yugapadudgatadvAdazasUryatejolakSmI samudvahati / / 1 / / svajanoparodhasnehena dhRtagRhasadRzabAhyavezaH api / lakSyate jagannAthaH saMyamarAziH iva pratyakSaH / / 2 / / sA kA'pi gRhagatasyA'pi jinasya madhyasthatA prvistRtaa| yA nigRhItamanasAmapi munInAM cittaM camatkaroti / / 3 / / jaLavaDe hasta-pAdAdikanuM prakSAlana karatAM prabhune eka varasa vyatIta thayuM. A vakhate prabhu AbharaNarahita ane snAna, vilepanAdikathI varjita chatAM ekIsAthe ekatra thayelA bAra sUryanI tejasmaan dhaa25| 72 . (1) vaLI svajanonA uparodhathI bAhya gRhastha-vezane dhAraNa karyA chatAM bhagavaMta sAkSAt saMyamarAzi samAna bhAsata hatA, (2) temaja pote gRhastha chatAM prabhuno madhyasthabhAva evo adbhuta dekhAto ke je jiteMdriya munionA manane paNa yabhatra 5mAto. (3) Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 aha vaccharapajjaMte tiloyacUDAmaNI mahAvIro / vArisiyamahAdANaM dAuM pariciMtae jAva / / 4 / / sohammadevaloe suhAsaNatthassa tAva sakkassa / rayaNapahapasarapayaDaM jhaDatti siMhAsaNaM caliyaM || 5 || jumma taccalaNe ohIe so nAuM nAhamANasavikappaM / airabhasabharaviyaMbhiyapulauppIlaMciyasarIro / / 6 / / siMhAsaNAo uTThiya sattaTTha payAI saMmuhaM gaMtuM / thouM jaekkanAhaM ciMteumimaM samADhatto ||7|| jumgaM / bhayavaM jiNavaravIro AvarisaM dANamIhae dAuM / tassa ya dhaNappayANaM jujjai maha saMpayaM kAuM ||8|| atha vatsaraparyante trilokacUDAmaNiH mahAvIraH / vArSikamahAdAnaM dAtuM paricintayati yAvad / / 4 / / zrImahAvIracaritram saudharmadevaloke sukhAsanasthasya tAvat zakrasya / ratnaprabhAprasaraprakaTaM jhaTiti siMhAsanaM calitam ||5|| yugmam / taccalane avadhinA saH jJAtvA nAthamAnasavikalpam / atirabhasavijRmbhitapulakasamUhA'JcitazarIraH / / 6 / / siMhAsanAd utthAya saptA'STau padAni sanmukhaM gatvA / stutvA jagadekanAthaM cintayitum idaM samArabdhavAn / / 7 / / yugmm| bhagavAn jinavaravIraH AvarSaM dAnam Ihate dAtum / tasmai ca dhanapradAnaM yujyate mama sAmprataM kartum / / 8 / / ema anukrame eka varasa vItatAM trailokya-cUDAmaNi mahAvIra vArSika mahAdAna ApavAno vicAra kare che, (4) teTalAmAM saudharma devalokamAM sukhe beThela zakranuM ratnonuM teja phelAvAthI dIpatuM siMhAsana tarata calAyamAna thayuM. (4) eTale avadhijJAnathI prabhunA manano vikalpa jANI, atyaMta harSathI zarIre romAMcita thatAM te siMhAsana thakI uThI, sAta-ATha pagalAM sanmukha jai, prabhune stavIne A pramANe ciMtavavA lAgyo-(6/7) 'carama tIrthanAtha zrImahAvIra vArSika dAna devAne icche che to temane dhana pUravuM e mAruM prathama kartavya che.' (8) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prastAvaH iya ciMtiUNa jakkhaM vesamaNaM ANavei vajjaharo / 'nikkhamaNadANajoggaM khiva kaNagaM jiNagihaMmitti / / 9 / / 599 imaM ca soccA dharaNivaTThacuMbiNA matthaeNa paDicchiUNa suriMdasAsaNaM kayakiccamappANaM mannaMto vesamaNo tiriyajaMbhage deve ANavei / te'vi tahatti viNaNa paDisuNittA jiNidamaMdire taruNataraNisappagAsaM cAmIyararAsiM varisaMti / tao bhayavaM paidiyahaM tiya- caukka-caccaracaummuha-mahApahapahesu annesu ya tahAvihaTThANesu bahUNaM saNAhANa ya, aNAhANa ya, paMthiyA ya, karoDiyANa ya, kappaDiyANa ya, vAhiyANa ya, vaidesiyANa ya, riNapIDiyANa ya, dogaccasaMtAviyANa ya, annesiMpi dhaNAbhilAsINa aNivAriyappasaraM varavariyAghosaNApuvvayaM kaNagaM sayayaM dvaavei| taM ca mahayA pabaMdheNa dijjamANaM aTThalakkhAhigaegahirannakoDImettaM egadiNeNaM niTTavijjaitti / iti cintayitvA yakSaM vaizramaNaM AjJApayati vajradharaH / 'niSkramaNadAnayogyaM kSipa kanakaM jinagRhe iti / / 9 / / idaM ca zrutvA pRthivIpRSThacumbitena mastakena pratIcchya surendrazAsanaM kRtakRtyamAtmAnaM manyamAnaH vaizramaNaH tiryagjRmbhakAn devAn AjJApayati / te'pi tatheti vinayena pratizrutya jinendramandire taruNataraNisaprakAzaM cAmIkararAziM vrssynti| tataH bhagavAn pratidivasaM trika-catuSka - catvara - caturmukha - mahApatheSu anyeSu ca tathAvidhasthAneSu bahubhyaH sanAthebhyaH ca, anAthebhyaH ca, pathikebhyaH ca, karoTikebhyaH ca, kArpaTikebhyaH ca, vyAdhikebhyaH ca, vaidizikebhyaH ca, RNapIDitebhyaH ca daurgatyasantApitebhyaH ca, anyebhyaH api dhanA'bhilASibhyaH anivAritaprasaraM varavarikAghoSaNApUrvakaM kanakaM satataM dApayati / tacca mahatA prabandhena dIyamAnam aSTalakSA'dhikaikahiraNyakoTimAtram ekadinena niSThApyate / ema ciMtavI teNe vaizramaNa yakSane Adeza karyo ke-dAna-yogya suvarNa jinezvaranA bhavanamAM bharo.' (9) ema sAMbhaLatAM dharaNItala sudhI namatA mastake iMdranI AjJA svIkArI potAne kRtakRtya mAnatA vaizramaNe tiryaNbhaka devone AjJA karI, eTale teo vinayapUrvaka te vacana mAnI, taruNa sUryanA teja samAna kanakarAzi prabhunA maMdiramAM varasAvA lAgyA. tyAM bhagavaMta pratidivasa trika, catuSka, catvara, caumukha pramukha moTA mArgo52, tema4 jIbha tevAM sthAnopara aneDa sanAtha } anAthone, pathihone, bhikSuDone, arthaTiDone, rogIkhone, vaidezikone, RNathI dabAyelAne, daridrone temaja bIjA dhananA abhilASIone kaMipaNa aTakAva vinA vara mAgo' evI ghoSaNApUrvaka satata kanaka-dAna apAvavA lAgyA. te moTA prabaMdhapUrvaka ApatAM eka divasamAM eka koTI ne ATha lAkha suvarNa samApta thatuM. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 zrImahAvIracaritrama aha magaha-masUra-kaliMga-vaMga-soraThThapamuhadesesu / acchinnasuvannamahApayANao pasariyA kittI / / 1 / / tAhe jaMpaMti jaNA paropparaM tesu tesu ThANesu / 'callaha lahu bhayavaMtaM pecchAmo tattha gaMtUNaM / / 2 / / tavaNijjapuMjalAbheNa iha bhave vigayadukkhamappANaM / kuNimo paraloyaMmi ya tadaMsaNajaNiyapunneNa / / 3 / / parabhavaparUDhakharadukkhanivahasaMtattasavvagattANaM / anno natthi uvAotti amha eso havau saraNaM' / / 4 / / tigaM| atha magadha-masUra-kaliGga-vaGga-soraThapramukhadezeSu / acchinnasuvarNamahApradAnataH prasRtA kIrtiH / / 1 / / tadA jalpanti janAH parasparaM teSu teSu sthAneSu / 'calata laghuH bhagavantaM prekSAvahe tatra gatvA / / 2 / / tapanIyapuJjalAbhena ihabhave vigataduHkham AtmAnam / kurmaH paraloke ca taddarzanajanitapuNyena / / 3 / / parabhavaprarUDhakharaduHkhanivahasantaptasarvagAtrANAm / anyaH nAsti upAyaH iti asmAkameSaH bhavatu zaraNam' / / 4 / / trikm| ema magadha, maisura, kaliMga, baMga, soraTha pramukha dezomAM avicchinna suvarNanuM mahAdAna ApavAthI kIrti prasa2vA dI . (1) eTale loko te te sthAnomAM paraspara kahevA lAgyA ke-"cAlo, satvara tyAM jaine bhagavaMtane joie. (2) vaLI suvarNanA lAbhathI A bhave ApaNuM duHkha TaLaze ane temanA darzana karatAM thayela puNyane lIdhe paraloka saMdhI zaMbasa meNavIya. (3) paraloke jatAM prakhara duHkho AvI paDatAM, tenAthI bacavAno anya upAya nathI. mATe ApaNe e ja zaraNa thAmI.' (4) Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 601 caturthaH prastAvaH iya NegesuM maggaNagaNesu iMtesu dUradesAo / pUriyamaNorahesuM annesu niyattamANesu / / 5 / / kuMDaggAmaMmi pure ruMdAsuvi tAsu tAsu ratthAsu / niddayaniddaliyauro dukkheNa jaNo paribmamai / / 6 / / jattha nihANe dihi~ pamhaladhavalaM parikkhivai viiro| daTThai tattha hirannaM karuNArasamacchareNaM va / / 7 / / atthijaNaparivuDe jiNavaraMmi gehaMgaNe bhamaMtaMmi / parisakkirakappamahAdumavva lakkhijjae puhaI ||8|| iti anekeSu mArgaNeSu Ayatsu (=Agacchatsu) dUradezebhyaH / pUritamanoratheSu anyeSu nivartamAneSu / / 5 / / kuNDagrAme pure vistIrNAsu api tAsu tAsu rthyaasu| nirdayanirdalitoraH duHkhena janaH paribhramati / / 6 / / yatra nidhAne dRSTiM padmadhavalAM parikSipati viirH| dRzyate tatra hiraNyaM karuNArasamatsareNa iva / / 7 / / arthijanaparivRtte jinavare gRhAGgaNe bhramati / pariSvaskamANakalpamahAdruH iva lakSyate pRthivI / / 8 / / e pramANe vicAra karI) aneka dUra dezomAMthI yAcaka loko AvatA, ane manoratha pUrNa thatAM anya loko nivRtta thata tA. (5) ema kuMDagAma nagaramAM vistRta zerIomAM duHkhavaDe atyaMta potAnA urobhAgane kUTatA loko pharavA lAgyA. (7) bhagavaMta je nidhAnapara potAnI kamaLa jevI dhavala dRSTi nAkhatA tyAM jANe karuNA-rasanA nimittathI ja supA vAma bhAvatuM. (7) arthajanovaDe parivRta evA bhagavaMta gRhAMgaNe saMcaratA, tyAre jANe hAlatu cAlatu mahAkalpavRkSa pragaTyuM hoya mevI pRthvI bhAsatI tI. (8) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 zrImahAvIracaritrama dANe ya jAyaNami ya dAyagatakkuyajaNeNa savvattha / sarisacciya ullAvA viyaMbhiyA dehi dehitti / / 9 / / ettha rayaNukkara esu Thaveha ettha ya pavitthare vtthe| pUreha ettha tavaNijjapuMjae maggaNanimittaM / / 10 / / iya dANaniuttajaNassa paidiNaM kiMkare bhaNaMtassa | puNarutto vAvAro jAo saMvaccharaM jAva / / 11 / / yugmam / / akhaliyapasaraM sirijiNavareNa diMteNa dutthiyANa dhaNaM / sesANavi payaDijjai sivapurapaMtho dhuvaM esa / / 12 / / savvAvAyanibaMdhaNa dhaNevi jo kuNai mohio mucchN| so dukkaratavacaraNe attANaM kaha va saMThavihI? ||13|| dAne ca yAcane ca dAyakasvajanajanena sarvatra / sadRzAH eva ullApAH vijRmbhitAH 'dehi dehi' iti / / 9 / / ayaM ratnotkaraH asmin sthApaya atra ca pravistare vstre| pUraya atra tapanIyapuJjAni mArgaNanimittam / / 10 / / iti dAnaniyuktajanasya pratidinaM kiGkarAn bhaNataH / punaruktaH vyApAraH jAtaH saMvatsaraM yAvat / / 11 / / yugmam / / askhalitaprasaraM zrIjinavareNa dadatA duHsthitAnAM dhnm| zeSANAm api prakaTyate zivapurapanthaH dhruvam eSaH / / 12 / / sarvA'pAyanibandhane dhane'pi yaH karoti mUDhaH muurchaam| saH duSkaratapazcaraNeSu AtmAnaM kathamiva saMsthApayiSyati? ||13 / / dAna ane yAcanA samAna thatAM dAyakanA svajanoe sarvatra "Apo Apo" evA zabdo vistAryA. (9) A vistRta vastramAM ratno mUko ane A pAtramAM arthI jano nimitte suvarNa bharo.' e pramANe pratidina dAnaniyukta puruSo kiMkarone kahetA, jethI eka varasa paryata punaruktino prasaMga cAlu rahyo. (10/11). ema zrIjinezvare duHsthita janone asmalita dAna ApyuM, tema e mokSamArganA kAraNarUpa bIjAone paNa mA42vAnuM che. (12) sarva duHkhanA kAraNarUpa dhanamAM mohita banIne je mUcha kare, te duSkara tapamAM potAnA AtmAne sthira kema 2rAjI za? (13) Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 603 caturthaH prastAvaH tA jiNavarANumANeNa savvaviraiM samIhamANeNa / anneNavi evaM ciya payaTTiyavvaM sai dhaNaMmi / / 14 / / evaM ca dANe aNudiyahaM payaTTamANe naMdivaddhaNanariMdo niyapurise saddAvettA evaM ANavei'bho bhaddA! eyassa nayarassa tesu tesu paesesu bahUo mahANasasAlAo kArAviUNa viulaM asaNa-pANa-khAima-sAimarUvaM AhAraM uvakkhaDeha / tayaNaMtaraM ca je jahAgacchaMti khuhAbhibhUyA, taNhAparisusiyakaMThA pAsaMDatthA gihatthA vA, anne vA tahArUvA tesiM tahA AsatthANaM, suhAsaNagayANaM, harisupphullaloyaNANaM taM cauvvihaMpi AhAraM savvAyareNa davAveha / tahA ThANe ThANe muMcaha maMda-bhaddAijAiNo kariNo, caudisaM saMThaveha sUrarahaturayavibbhame pavaraturaMgame, savvattha payaDaha rahanivahe, paese paese mellaha pavarapaTTaNuggae vatthasamudae, daMseha gAmAgarAiNo tasmAd jinavarA'numAnena sarvaviratiM samIhamAnena / anyenA'pi evameva pravartitavyam sati dhane / / 14 / / evaM ca dAne anudivasaM pravartamAne nandivardhananarendraH nijapuruSAn zabdApya evam AjJApayati 'bhoH bhadrAH! etasya nagarasya teSu teSu pradezeSu baDhyaH mahAnasazAlAH kArayitvA vipulam azana-pAna-khAdimasvAdimarUpam AhAram upaskArayata / tadanantaraM ca ye yathA''gAcchanti kSudhabhibhUtAH, tRSAparizoSitakaNThAH pASaNDasthAH gRhasthAH vA, anye vA tathArUpAH tebhyaH tathA azvasthebhyaH, sukhAsanagatebhyaH, haSotphullalocanebhyaH taccaturvidhamapi AhAraM sarvA''dareNa dApayata / tathA sthAne sthAne muJcata manda-bhadrAdijAtimataH kariNaH, caturdiA saMsthApayata sUryarathaturagavibhramAn pravaraturaGgamAn, sarvatra prakaTayata rathanivahAn, pradeze pradeze melayata pravarapaTTAnugataM vastrasamudAyam, darzayata grAmA''karAdIn snniveshaan| etebhyaH yaH yadsamIhate mATe bhagavaMtanA dRSTAMte sarvaviratine icchatA anya bhavyAtmAe paNa dhana hoya to e pramANe pravartavuM. (14) e rIte pratidivasa dAna pravartatAM naMdivardhana rAjAe potAnA puruSone bolAvIne AjJA karI ke-"he bhadro! A nagaranA khAsa mukhya mukhya sthAne ghaNI bhojanazALAo karAvI, moTI sAmagrIpUrvaka azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa AhAra taiyAra karAvo. tyAM sudhAthI pIDita, tRSNAthI abhibhUta evA pAkhaMDI, gRhastha ke anya je koI tevA Ave temaja asavAra ke pAlakhIpara beThelA athavA harSathI locana vikasAvatA je koI AvI caDe, temane bhAre AdarapUrvaka te cAra prakArano AhAra apAvo. vaLI sthAne sthAne cotarapha maMda ane bhadrajAtinA hAthIo mUko, ravi-rathanA azva jevA pravara azvo sarvatra goThavo, dareka ThekANe ratho pragaTa rAkho, pradeza pradeze suMdara vastro mUkAvo, gAma, AkarAdika saMnivezo batAvo, emAM jene je vastu joie tene te Apo." eTale "jevI devanI AjJA" ema Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 zrImahAvIracaritram sNnivese| eehiMto jo jaM samIhei tassa taM viyaraha' tti / 'jaM devo ANavei' tti bhaNiUNa niggayA purisaa| samAraddho savvattha nariMdAesANurUvo uvakkamo / aha anivAriyaverie, samagaNiyarAyarore, amaMdANaMdasaMdohajaNaNe bhagavao payaTTe saMvacchariyamahAdANe ettiyaM attho savvasaMkhAe gao tinneva ya koDisayA aTThAsIyaM ca hoMti koDIo / asiyaM ca sayasahassA savvaggeNaM daviNasaMkhA ||1|| iya maggaNaloyaM tappiUNa Avarisa kaNagavariseNa / pavvajjApaDivattiM kuNai maNe jiNavaro vIro / / 2 / / aha baMbhaloyakappe riTThami vimANapatthaDe viule / divvavimANovagayA ee devA mahAsokkhA || 3|| tasmai tad vitarata' iti| 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA nirgatAH puruSAH / samArabdhaH sarvatra narendrA''dezA'nurUpaH upakramaH / atha anivAritavairike, samagaNitarAja-raure, amandA''nandasandohajanake bhagavataH pravRtte sAMvatsarikamahAdAne etAvat arthaM sarvasaGkhyayA gatam trINi eva ca koTizatAni aSTAzItiH ca bhavati koTayaH / azItiH ca zatasahasrA sarvAgreNa dravyasaGkhyA ||1|| iti mArgaNalokaM tarpayitvA AvarSaM kanakavarSayA / pravrajyApratipattiM karoti manasi jinavaraH vIraH / / 2 / / atha brahmalokakalpe riSTe vimAnaprastake vipule / divyavimAnopagatAH ete devAH mahAsaukhyAH / / 3 / / kahI te puruSo nIkaLyA ane rAjAnA hukama pramANe temaNe badhuM karyuM. e rIte virodhInuM nivAraNa karyA vinA rAya ke raMkane samAna samajI, amaMda AnaMda pragaTAvanAra prabhunuM saMvatsarika mahAdAna pravartatAM ATaluM dravya apAyuM traNa so ane aThyAzI koTI, tathA eMzI lAkha-eTalI dravya saMkhyA thai. (1) ema eka varasaparyaMta kanakavRSTithI yAcaka-janone tRpti pamADI, zrI vIre pravrajyA AdaravAno vicAra karyo (2) tyAre brahmadevalokanA vipula evA riSTa pAthaDAmAM divya vimAne rahelA ane mahAsukhazALI sArasvata, Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 605 caturthaH prastAvaH sArassayamAiccA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riTThA ya / / 4 / / takkhaNavicaliyasIhAsaNA ya ohIe nAyaniyakiccA / niyaniyapariyaNasahiyA jhaDatti jiNapAsamallINA / / 5 / / tihiM visesiyaM / / vinnypnnmNtmtthyglNtmNdaarsurhikusumbhraa| tatthAhiM girAhiM jiNaM thouM evaM samAraddhA / / 6 / / 'jayasi tumaM myrddhysiNdhurkhrnhrdaarunnmiNd!| clnnggcaaliyaaclsNkhobhiysdh(gh?)rdhrnniyl!||7|| sArasvatA''dityau vahniH varuNazca gardatoyazca / tuSitaH avyAbAdhaH AgneyaH eva riSTaH ca / / 4 / / tatkSaNacalitasiMhAsanAH ca avadhinA jJAtanijakRtyAH / nijanijaparijanasahitAH jhaTiti jinapArzvamA''lInAH ||5|| tribhiH vizeSakam / / vinayapraNamanmastakagalanmandArasurabhikusumabharAH / tathyAbhiH girbhiH jinaM stotum evaM samArabdhavantaH ||6|| 'jayasi tvaM mkrdhvjsindhurkhrnkhdaarunnmRgendr!| caraNAgracAlitA'calasaMkSobhita-sagRhapRthivItala! / / 7 / / Aditya, vani, varUNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, Agneya, ane ziSTa-e devonAM tatkAla siMhAsano calAyamAna thayAM. eTale avadhijJAnathI potAnuM kartavya jANavAmAM AvatAM potapotAnA parivArasahita teo tarata prabhu pAse. mAvyA. (3/4/5) tyAM vinayathI namatA mastakathakI paDI jatA sugaMdhI maMdArapuSpAvaDe jANe artha ApatA hoya tema yogya vANIthI bhagavaMtane A pramANe vinavavA lAgyA- () kAmarUpa hastIne parAsta karavAmAM dAruNa nakhayukta mRgeMdra samAna ane caraNAgrathI parvato dhrujAvIne mahelo sahita dharaNItalane kSobhita karanAra evA he nAtha! tame jaya pAmo. (7). Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 niyakajjaparaMmuhabhuvaNarakkhaNakkhaNiya! paramakAruNiya / nAyakulakamalavaNasaMDacaMDamAyaMDa ! tujjha namo / / 8 / / jaha loyAloyagayaMpi nAha! taM muNasi vatthuparamatthaM / taha kiM kayAi jANai maMdamaI mAriso loo ? / / 9 / / ahavA helullAsiyakarapasaraniruddhatimiraniyarassa / sUrassa puro khajjoyagANa kA hoi dehapahA ? / / 10 / / zrImahAvIracaritram tahavi ya niyayAhigAraM nAha! kaliUNa nUNamamhehiM / sumaraNamettanimitteNa tuha imaM sIsae kiMpi (sAmI) / / 11 / / nijakAryaparAGmukhabhuvanarakSaNA'kSaNika! paramakAruNika ! / jJAtakulakamalavanakhaNDacaNDamArtaNDa ! tubhyaM namaH ||8|| yathA lokAlokagatamapi nAtha! tvaM jAnAsi vastuparamArtham / tathA kiM kadAcid jAnAti mandamatiH mAdRzaH lokaH ? / / 9 / / athavA helollAsitakaraprasaraniruddhatimiraprasarasya / sUryasya puraH khadyotAnAM kA bhavati dehaprabhA ? || 10|| tathApi ca nijA'dhikAraM nAtha! kalayitvA nUnam asmAbhiH / smaraNamAtranimittena tava idaM ziSyate kiJcit (svAmin!) / / 11 / / he parama kAruNika! potAnA kAryamAM vimukha banI jagatanI rakSA karavAmAM tatpara tathA jJAtakuLarUpa kamaLavanane vikAsa pamADavAmAM sUrya samAna evA he prabhu! tamane namaskAra ho. (8) he nAtha! tame jema lokAlokanI vastunA 52mArthane jANo cho, te pramANe mArA jevo maMdati zuM kadI jANI zaDe ? (9) athavA to helAmAtrathI kiraNa prasArI aMdhakArane parAsta karanAra sUrya AgaLa AgiAnI zarIranI kAMti zuM mAtra ezAya ? (10) tathApi hai jagadIza! ame potAno adhikAra samajIne smaraNamAtranA nimitte kaMika tamane vinavIe chIe. (11) Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 607 caturthaH prastAvaH pavvajjaM paDivajjasu bhavaruyasaMtattagattasattANaM / titthaMkara! titthamaNatthamaMthaNaM lahu payaTTesu / / 12 / / aimUDhakutitthiyaduTThadesaNAtimiraniyaraaMtariyaM / payaDesu mokkhamaggaM niruvamanANappaIveNa / / 13 / / aibhuurivicittaaisyrynnkaarunnvaaribhriyaao| vayaNAmayaM pagiNhau loo tuha sAyarAuvva / / 14 / / nissAmannaM sAmannabhAvamAyanniUNa syljnno| romaMcakaMcuillo AkappaM tuha kahaM kahau' / / 15 / / pravrajyAM pratipadyasva bhavarogasantaptagAtrasattvAnAm / tIrthaGkara! tIrtham anarthamathanaM laghuH pravartayasva / / 12 / / atimUDhakutIrthikaduSTadezanAtimiranikarAntaritam / prakaTaya mokSamArga nirUpamajJAnapradIpena / / 13 / / atibhUrivicitrA'tizayaratnakAruNyavAribhRtataH / vacanAmRtaM pragRhNantu lokaH tvattaH sAgarataH iva / / 14 / / niHsAmAnyaM zrAmaNyabhAvamAkarNya skljnH| romAJcakaJcukitaH AkalpaM tava kathAM kathayantu / / 15 / / he tIrthanAtha! have Apa pravrajyA svIkAro ane bhava-rogathI saMtapta thayelA lokonA anarthane dUra karanAra ava tIrthana sat12 pravattAvI. (12) atyaMta mUDha tIrthIonA kuvacanarUpa aMdhakArathI AcchAdita thayelA mokSamArgane tame anupama jJAnapradIpavaDe pro . (13) atyaMta vicitra atizayarUpa ratna ane karuNA jaLathI bharelA sAgaranI jema tamArA thakI loko bhale kyanAmRta- pAna . (14) asAdhAraNa zramaNya-bhAvane sAMbhaLatAM badhA jano romAMcita thai bhale Akalpa-saMsAra cAle tyAM sudhI sApanI thA 56 // 43.' (15) Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 zrImahAvIracaritrama iya svinnydevgnnovitttthkaayvvdugunniullaaso| jAo jaekkacakkhU savisesaM mokkhasokkhamaI / / 16 / / evaM ca vinnaviUNa saTThANaM gaesu logaMtiyatiyasesu uTThiUNa bhayavaM sIhAsaNAo pAsavattiNA pariyaNeNa aNugammamANo gao naMdivaddhaNapamuhANaM nAyakhattiyANaM samIve | te'vi jiNamitaM daRsNa sattaTTha payAiM gayA sammuhaM / kayA uciypddivttii| davAviyaM mahappamANaM siMhAsaNaM / nisanno jinno| aNurUvAsaNesu ya jahakkama uvaviThThA naMdivaddhaNAiNo / tao te bhagavayA amayabiMdusaMdohasuMdarIe, sabhAvamahurAe, apuNaruttAe, gaMbhIrAe bhAraIe bhaNiyA, jahA-'bho devANuppiyA! paDipunno tumhANamavahI, jAo patthAvo mama svvviripddivttiie| tA saharisaM aNumannaha iyANiM, muyaha pemANubaMdha, niDuraM kuNaha viogakAyaraM niyamaNaM ti| te ya evamAyanniuNa gADhamaNNuparipUrijjamANagalasaraNiNo kaha iti savinayadevagaNopadiSTakartavyadviguNitollAsaH / jAtaH jagadekacakSuH savizeSaM mokSasaukhyamatiH ||16 / / evaM ca vijJApya svasthAnaM gateSu lokAntikatridazeSu utthAya bhagavAn siMhAsanAt pArzvavartinA parijanena anugamyamAnaH gataH nandivardhanapramukhANAM jJAtakSatriyANAM samIpe / te'pi jinam AyantaM dRSTvA saptASTau padAni gatA sanmukham / kRtA ucitprtipttiH| dApitaM mahApramANaM siMhAsanam / niSaNNaH jinaH / anurUpA''saneSu ca yathAkramam upaviSTAH nandivardhanAdayaH / tataH te bhagavatA amRtabindusandohasundarayA, svabhAvamadhurayA, apunaruktyA, gambhIrayA bhAratyA bhaNitAH yathA 'bhoH devAnupriyAH! pratipUrNaH yuSmAkam avadhiH, jAtaH prastAvaH mama sarvaviratiprattipatteH / tasmAt saharSam anumanyadhvamidAnIm, muJcata premAnubandham, niSThuraM kuruta viyogakAyaraM nijamanaH / te ca evamA''karNya gADhamanyuparipUryamANagalasaraNivantaH kathaMkathamapi e pramANa vinIta devonA vacanathI potAnA kartavyamAM bamaNo utsAha lAvatA ane jagatanA eka cakSurUpa evA prabhu mokSasukhanA vizeSa abhilASI thayA. (13) ema vinaMti karI lokAMtika devo potAnA sthAne jatAM, siMhAsanathakI uThI, pAse rahela parijanavaDe anusarAtA evA bhagavaMta, naMdivardhana pramukha potAnA jJAtakSatriya svajano pAse gayA. eTale prabhune AvatA joI teo paNa sAta-ATha pagalAM sanmukha gayA, yogya Adara-satkAra karyo. eka moTuM siMhAsana apAvyuM ane tyAM prabhu birAjamAna thayA, temaja naMdivardhanAdika paNa anukrame yogya Asano para beThA. evAmAM bhagavaMte amRta samAna suMdara, svabhAve madhura, punarukti rahita ane gaMbhIra evI vANIthI temane jaNAvyuM ke-"he devAnupriyo! tamoe kahela kAlAvadhi have pUrNa thayela che, jethI mAre sarvavirati AdaravAno vakhata Avyo che; mATe have harSapUrvaka tame mane anujJA Apo, premAnubaMdha mUko tathA viyogane mATe kAyara evA tamArA manane majabUta banAvo.' e pramANe sAMbhaLatAM gADhazokathI temano kaMTha atyaMta ruMdhAi gayo, mahAkaSTa zokano vega aTakAvatAM, satata saratA azru Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 609 kahavi niruddhasogAvegA aNavarayanissaraMtanayaNaMsubiMdujAlacchaleNa paNayappabbhAraM va ciraM uggiriUNa bhaNiumADhattA-'bhayavaM! tumha evaM bhaNaMtA vajjamayA dhuvaM amha savaNA jaM na saMpattA bahirattaNaM, vairasArapparamANuviNimmiyaM hiyayaM jaM na vaccai taDatti sayasikkarattaNaM, niddakkhinnattaNaparamamaMdiraM va sarIramimaM jamajjavi na pavajjai rsaaylgmnnN| evaM Thie ya kahaM patthuyatthANumannaNanimittaM payaTTau varAiNI vANI, jao-ko hohI visamakajjoyahinivaDirANa amha hatthAvalaMbo?, kahaM vA sasurAsura-naranariMdasaMdohavaMdaNijja-pAyapaMkeruheNa tumae virahiyaM bhuvaNattayapayaMDaM sohissai nAyakhattiyakulaM? aho mahAmaMdabhAgiNo amhe jesiM karayalAo'vi avakkamai rayaNaM ti / evamAINi kaluNavayaNANi bhAsiUNa nirabhilAsA ceva nivaDiUNa calaNesu bhagavao vinnattiM kAuM pavattA 'jaivi jiNanAha! tumhe pavvajjaM kAumujjamaha innhiN|| tahavihu amha suhaTThA paDivajjaha nikkhamaNamahimaM' / / 1 / / niruddhazokA''vegAH anavaratanissarannayanA'zrubindujAlacchalena praNayaprAgbhAraM ca ciram udgIrya bhaNitumArabdhavantaH 'bhagavan! tava evaM bhaNantaH vajramaye dhruvam asmAkaM zravaNe yanna samprApte badhiratvam, vajrasAraparamANuvinirmitaM hRdayaM yanna vrajati taDiti zatazarkaratAm, nirdAkSiNyatvaparamamandiramiva zarIramidaM yad adyApi na pravrajati rasAtalagamanam / evaM sthite ca kathaM prastutArthA'numanananimittaM pravarteta varAkI vANI yataH kaH bhaviSyati viSamakAryodadhinipatatAm asmAkaM hastAvalambaH?, kathaM vA sasurA'sura-naranarendrasandoha-vandanIyapAdapaGkarahena tvayA virahitaM bhuvanatrayapracaNDaM zobhiSyate jJAtakSatriyakulam? aho!, mahAmandabhAginaH vayaM yeSAM karatalAdapi apakramate ratnam' iti / evAmAdIni karuNavacanAni bhASitvA nirabhilASAH eva nipatya caraNayoH bhagavantaM vijJaptiM kartuM pravRttAH 'yadyapi jinanAtha! tvaM pravrajyAM kartumudyataH idAnIm / tathA'pi khalu asmAkaM sukhAya pratipadyasva niSkramaNamahimAnam / / 1 / / pravAhanA miSe jANe lAMbA vakhatanA "sneha-samUhane bahAra kahADI batAvatA hoya tema teo kahevA lAgyA ke he bhagavana! tame ema bolo che, chatAM amArA zravaNo kharekhara vajamaya che ke jethI baherA thatA nathI, amAruM hRdaya vajathI banAvela lAge che ke jethI taDataDATa daine zatakhaMDa thatuM nathI, amAruM A zarIra nidakSiNyanuM utkRSTa sthAna che ke jethI adyApi te jamInamAM jatuM nathI. ema che to prastuta kAryanI anujJA nimitte e varAka vANI kema pravarte? kAraNa ke viSama kAryarUpa udadhimAM paDatAM amone hastAvalaMbana koNa? athavA surAsura ane nareMdrone vaMdanIya caraNakamaLavALA evA Apa vinA traNe bhuvanamAM pracaMDa A jJAta-kSatriyakuLane koNa zobhAvaze? aho! amArAM maMdabhAgya ke jemanA karatala thakI paNa A ratna cAlyuM jAya che. e rIte bhAre khedayukta vacana bolI, AzArahita banelA teo page paDIne prabhune vinavavA lAgyA ke "he bhagavan! jo ke atyAre tame pravajyA levAne tatpara thayA cho, chatAM amArA sukha nimitte niSkramaNamhotsv dhUpa 42.' (1) Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 zrImahAvIracaritrama tesiM uvaroheNaM tao jiNiMdo imaMpi pddisunni| abbhatthaNabhaMgaparaMmuhAI hiyayAiM garuyANaM / / 2 / / aha naMdivaddhaNanariMdeNa bhaNiyA niyapurisA-'are sigghaM maharihaM bhagavao aNurUvaM abhiseovagaraNaM uvAhareha / ' 'jaM devo bhaNaitti sammaM paDisuNiUNa niggayA purisA / pauNIkayA aTThottarasahassasaMkhA aNege suvannAikalasA, uvAhariyAiM samatthapasatthatityasamutthAI salilAiM, uvaNIyAo paramosahIo, paNAmiyA gosiiscNdnnaaivilevnnvisesaa|| etthaMtare caliyAsaNA battIsaMpi puraMdarA vimhiyamaNA ohiNANasAmatthamuNiyaparamatthA takkhaNaM mahappamANavimANArUDhA, viyasiyasayavattavisAlaloyaNA, addacaMdaNANulittagattA, niyaMsiyasilaMdhapupphasuhapharisapavaradUsarayaNA, kuMda-saMkhadala-dagarayadhavaladaMtapaMtirehaMtavayaNA, teSAm uparodhena tataH jinendraH idamapi pratizruNoti / abhyarthanAbhaGgaparAGmukhANi hRdayAni gurukANAm / / 2 / / atha nandivardhananarendreNa bhaNitAH nijapuruSAH 'are! zIghraM mahAdhu bhagavataH anurUpam abhiSekopakaraNam upaa''hrt|' 'yaddevaH bhaNati' iti samyag pratizrutya nirgatAH purussaaH| praguNIkRtAH aSTottarasahasrasaMGkhyAH aneke suvarNAdikalazAH, upAhRtAni samastaprazastatIrthasamutthAni salilAni, upanItAH paramauSadhyaH, arpitAH goshiirsscndnaadivilepnvishessaaH| atrAntare calitA''sanAH dvAtriMzad api purandarAH vismitamanasaH avadhijJAnasAmarthyajJAtaparamArthAH tatkSaNaM mahApramANavimAnA''ruDhAH, vikasitazatapatravizAlalocanAH, ArdracandanA'nuliptagAtrAH, nivasitazilIndhrapuSpasukhasparzapravaradUSyaratnAH, kunda-zaGkhadalodakarajadhavaladantapaGktirAjamAnavadanAH, ema temanA AgrahathI bhagavaMte te svIkAryuM. kAraNa ke mahaMta janonAM hRdayo prArthanA-bhaMgamAM vimukha hoya cha. (2) pachI naMdivardhana rAjAe potAnA puruSone hukama karyo ke "are! tame satvara bhagavaMtane yogya mahAkiMmatI abhiSekanAM sAdhana taiyAra karo." eTale "jevI ApanI AjJA' ema jaNAvI te puruSo gayA ane temaNe suvarNAdikanA eka hajAra ne ATha kaLazo taiyAra karyA, samasta prazasta tIrthonuM jaLa temaja parama auSadhio lai AvyA; ane gozISacaMdanAdikanuM vilepana taiyAra karyuM. evAmAM Asano calAyamAna thatAM vismaya pAmI, avadhijJAnathI paramArtha jANI, tatkALa moTAM vimAno para ArUDha thai, vikAsa pAmatA zatapatra kamaLa jevAM jemanA vizAla locana che, A caMdanavaDe lipta zarIravALA, zilIndra vRkSanA puSpo tathA komaLa sparza yukta devadUSyavaDe virAjamAna, kuMda, zaMkhadaLa, jalabindu samAna dhavala Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 611 aMjaNapuMjaghaNamasiNaruyagaramaNijjakesapAsA, bhaddajovvaNe vaTTamANA, maUhapaDalapallaviyacUDAmaNipasAhiyamatthayA, aNegarUvAbharaNabhUsiyasarIrA, somacArurUvA chattaciMdhAi - vivihakakuhadhAriNo, asaMkhadevakoDicaDagarapariyariyA, paDaha-muiMga-kAhala-tilima-huDakkAitUraravabhariyaMbarA jiNiMdassa aMtiyaM samAgayA, tipayAhiNAdANapuvvagaM ca paNamiUNa parAe bhattIe pahUNo pAyapaMkayaM kayatthamappANaM mannaMtA jiNacaraNamuddAvinnAsasuMdare nisannA bhavaNaMgaNe / aha accuyAmariMdeNa harisullasaMtadeheNa bhaNiyA niyaniyadevA- 'bho sigdhameva nivvattaha jiNassa mahAvIrassa joggaM mahaMtaM nikkhamaNAbhiseyaM / ' te ya eyamAyanniUNa kayapaNAmA aNegakaNayAikalase khIroyasalilapaDipunne, asaMkhapupphapaDalAiM ca, annaM ca tahappagAramabhiseyapAoggaM pahANavatthunivahaM accuyasurAhivassa paNAmeMti, tao accuyatiyasAhivo sayalaniyaaJjanapuJjaghanamasRNarocakaramaNIyakezapAzAH, bhadrayauvane vartamAnAH, mayUkhapaTalapallavitacUDAmaNiprasAdhitamastakAH, anekarUpA''bharaNabhUSitazarIrAH, saumyacArurUpAH, chatracihnAdivividhakakubhdhAriNaH, asaGkhyadevakoTisamUhaparivRttAH, paTaha- mRdaGga-kAhala-tilima-huDakkAditUraravabhRtA'mbarAH jinendrasya antikaM samAgatAH, tripradakSiNAdAnapUrvakaM ca praNamya parayA bhaktyA prabhoH pAdapaGkajaM kRtArthamAtmAnaM manyamAnAH jinacaraNamudrAvinyAsasundare niSannAH bhavanAGgaNe / atha acyutA'marendreNa harSollasaddehena bhaNitAH nijanijadevAH 'bhoH! zIghrameva nirvartadhvam jinasya mahAvIrasya yogyaM mahad niSkramaNA'bhiSekam / te ca evamAkarNya kRtapraNAmAH anekakanakAdikalazAn kSIrodasalilaparipUrNAn, asaGkhyapuSpapaTalAni ca, anyacca tathAprakAram abhiSekaprAyogyaM pradhAnavastunivaham acyutasurAdhipasya arpayanti / tataH acyutatridazAdhipaH sakalanijadevaparivRttaH taiH divyaiH kanakAdikumbhaiH daMtapaMktithI jemanAM mukha zobhatAM che, aMjanapuMja samAna ane bahu ja snigdha ane caLakatA kezapAzavaDe zobhatA, bhadra-yauvanamAM vartatA, kiraNa-samUhathI caLakatA mugaTa jemanA zire bhAsamAna che, aneka AbharaNovaDe zarIre jeo vibhUSita che, saumya ane suMdara rUpa yukta, chatra, dhvajAdika vividha cihnone dizAomAM dhAraNa karatA, asaMkhya anucara devakoTIvaDe parivRta, paTaha, mRdaMga, kAhala, tilima, huDakAdika vAjiMtronA nAdavaDe AkAzane pUratA evA batrIze iMdro jinezvara pAse AvyA ane traNa pradakSiNApUrvaka paramAtmAnA caraNakamaLamAM praNAma karI, pa2ma bhaktithI potAnA AtmAne kRtArtha mAnatA, jinacaraNanI mudrAnA vinyAsavaDe suMdara evA bhavanAMgaNe teo beThA. tyAM harSathI vikAsa pAmatA acyuteMdre potAnA devone AjJA karI ke-'are devo! tame zIghra mahAvIra prabhune yogya mahAnu niSkramaNa-abhiSekanI sAmagrI taiyAra karo.' eTale temaNe praNAma karI, aneka kanakAdinA kaLazo kSIrodakathI bharI, asaMkhya puSpo temaja anya abhiSekane yogya tathAprakAranI pradhAna vastuo lAvI acyuteMdrane arpaNa karI. pachI acyuteMdre potAnA badhA parivAra sahita te divya kanakAdinA eka hajAra ne ATha kaLazo ke je Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram devapariyario tehiM divvehiM kaNayAikuMbhehiM aTThasahassasaMkhehiM divvosahisugaMdhagaMdhummisse hiM maMdiraTThiyaM bhayavaMtaM harisaviyasiyavayaNo abhisiMcai / evaM kameNa sesAvi surAhivaiNo caMda-sUrapajjaMtA NhavaMti jayaguruM, aha tesu majjaNaM kAUNa saTThANaTThiesu naMdivaddhaNo rAyA kayamuhakosavinnAso pareNaM viNaeNaM accaMtamappamattacitto tehiM puvvovaNIe hiM cAmIyarAikalasasahassehiM gaMdhudurapavaratitthajalabhariehiM majjei jiNavaraM, tahA vaTTamANe ya bhagavao majjaNamahUsave kei suriMdA cAliti maMdaM maMdaM cAmIyaradaMDuDDAmarAo cAmarAo, kevi dhAriMti niyadhavalimAvijiyasiyasayavattAiM AyavattAiM, kevi saMmuhamabhiTTAviMti paNaTThakhaMpaNaM pavaradappaNaM, kevi karayaleNuvvahaMti sugaMdhakhIroyasalilapunnapihANapaumagaMdhukkaDe kuDe, kevi uppADeMti DajjhaMtAgurughaNasArasurahidhUvadhUmaMdhayAralaMchiyaM paMcavannarayaNadhUvakaDucchuyaM, kevi samuvvahaMti parimalamilaMtAlisAmalAo dasaddhavannakusumamAlAo, anne devA ya devIo ya 612 aSTasahasrasaGkhyaiH divyauSadhisugandhagandhonmizraiH mandirasthitaM bhagavantaM harSavikasitavadanaH abhisinycti| evaM krameNa zeSAH api surAdhipatayaH candra-sUryaparyantAH snApayanti jagadgurum / atha teSu majjanaM kArayitvA svasthAnasthiteSu nandivardhanaH rAjA kRtamukhakozavinyAsaH pareNa vinayena atyantamapramattacittaH taiH pUrvopanItaiH cAmIkarAdikalazasahasraiH gandhoddhUrapravaratIrthajalabhRtaiH majjayati jinavaram / tathA vartamAne ca bhagavataH majjanamahotsave ke'pi surendrAH cAlayanti mandaM mandaM cAmIkaradaNDodbhaTAni cAmarANi, ke'pi dhArayanti nijadhavalimAvijitazvetazatapatrANi AtapatrANi, ke'pi sammukham abhisthApayanti praNaSTakhampaNam (? kalpanam) pravaradarpaNam, ke'pi karatalena udvahanti sugandhakSIrodasalilapUrNavidhAnapadmagandhotkaTAn kuTAn, ke'pi urdhvakurvanti dahyamAnagurughanasArasurabhidhUpadhUmAndhakAralAJchitaM paJcavarNaratnadhUpakaTucchakam, (=dhUpiyuM iti bhASAyAm), ke'pi samudvahanti parimalamiladalizyAmAH dazArdhavarNakusumamAlAH, anye devAzca divya auSadhi tathA sugaMdhavaDe vyApta hatA tevaDe bhAre harSa pAmatA teNe bhavanamAM rahelA bhagavaMtano abhiSeka karyo. ema anukrame caMdra, sUryaparyaMta bIjA paNa iMdroe prabhuno abhiSeka karyo. pachI majjana karI teo svasthAne beThA eTale mukhakoza bAMdhI, parama vinayapUrvaka, atyaMta apramattabhAve, pote pUrve taiyAra karelA te kanakAdikanA gaMdha tathA pravara tIrthonA jaLe bharelA kaLazovaDe naMdivardhana rAjAe jinezvarane majjana karAvyuM. ema bhagavaMtano majjanamahotsava pravarttatAM keTalAka iMdro kanakadaMDavALAM cAmaro maMda maMda calAvavA lAgyA, keTalAka zveta kamaLo karatAM adhika dhavala chatro, keTalAka prava2 darpaNa sanmukha dharavA lAgyA, keTalAka sugaMdhI kSIrodaka-pUrNa ane sugaMdhI padmovaDe DhAMkelA evA kaLazo ka2talamAM dharIne ubhA, keTalAka agarU, ghanasAra pramukha baLatA dhUpanA dhUmAMdhakArayukta pAMca varNanA ratnanI dhUpiyAM laine ubhA, keTalAka iMdro parimalane lIdhe ekaThA thatA bhamarAovaDe zyAma evI paMcavarNanI puSpamALAo dha2Ine ubhA rahyA temaja bIjA deva-devIo prabhunI abhimukha rahIne upAsanA karavA lAgyA. ema Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAvaH 613 bhagavaMtaM abhimuhaTThiyAo pajjuvAsiMti / aha nivvattiyammi majjaNe naMdivaddhaNo rAyA doccaMpi uttarAvakkamaNaM sIhAsaNaM virayAvei, tatthaTThiyaM ca bhayavaMtaM seyApIyakalasehiM Nhavei / tayaNaMtaraM ca NaM alaMkAriyassa puvvAbhimuhasIhAsaNasannisannassa sAmiNo surabhisukumAlagaMdhakAsAilUhiyasarIrassa, gosIsasarasacaMdaNacacciyaMgassa, parihiyaniruvahayaphalihujjaladivvadevadUsajuyalassa, nibaddhapaMcarAyarayaNakaDisuttayassa, kaNagaselasilAvicchinnavacchatthalagholaMtavimalamuttAhalakalAvassa, vicittamaNikhaMDamaMDiyakuMDalujjoviyagaMDayalassa, rayaNukkaDakirIDavibhUsiyasirassa, paMcavannapupphamAlAlaMkiyassa, pAkkhittasugaMdhavaravAsassa bhagavao vaddhamANassa vaMdiUNa calaNajuyalaM surAsuriMdA puNo puNo dharaNiyalanAmiuttimaMgA AsIsAsaehiM thuNiuM pavattA, kahaM? devyazca bhagavantam abhimukhasthitAH pryupaasnte| atha nirvartite majjane nandivardhanaH rAjA dvitIyamapi uttarA'vakramaNaM siMhAsanaM viracayati, tatrasthitaM ca bhagavantaM zvetA''pItakalazaiH snApayati / tadanantaraM ca alaGkAritasya pUrvAbhimukhasiMhAsanasanniSaNNasya svAminaH surabhisukumAlagandhakASAyarUkSIkRtazarIrasya, gozIrSasarasa-candanacarcitAGgasya, parihitanirUpahatasphaTikojvaladivyadevadUSyayugalasya, nibaddhapaJcarAgaratnakaTisUtrakasya, kanakazailazilAvistIrNavakSasthalagholayadvimalamuktAphalakalApasya, vicitramaNikhaNDamaNDitakuNDalodyotitagaNDatalasya, ratnotkaTakirITavibhUSitazirasaH, paJcavarNapuSpamAlAlaGkRtasya, prakSiptasugandhavaravAsasya bhagavataH vardhamAnasya vanditvA caraNayugalaM surAsurendrAH punaH punaH pRthivItalanAmitottamaGgAH AzirzataiH stotuM pravRttAH / katham - majjana nivRtta thatAM naMdivardhana rAjAe uttara dizAmAM bIjuM siMhAsana racAvyuM. tyAM birAjamAna thayelA prabhune teNe cAMdInA ane sonAnA kaLazovaDe havarAvyA ane AbhUSaNothI alaMkRta thayelA, siMhAsana para pUrvAbhimukha virAjamAna vIrane sugaMdhI ane sukumALa vastravaDe aMga luMchI, zarIre bAvanAcaMdana-rasanuM vilepana karI, akhaMDa sphaTika samAna ujavaLa devadUSya-yugala paherAvI, paMcavidha ratnanuM kaTisUtra bAMdhI, kanakAcalanI zilA samAna vistIrNa vakSasthaLe sahatI vimala muktAphaLono hAra paherAvI, kapolane uttejita karanAra evA vicitra maNimaMDita kuMDala paherAvI, kIMmatI ratnano mugaTa mAthe dharAvI, pAMca prakAranA puSpanI mALAvaDe alaMkRta karI tathA sugaMdhI pravara varSA karI, prabhunA caraNayugalane vaMdana karI, vAraMvAra dharaNItala sudhI mastaka namAvI, seMkaDo AziSo ApatA surAsuranA iMdra A pramANe bhagavaMtanI stuti karavA lAgyA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 'vijayasu jaekkabaMdhava! sasurAsuratihuyaNeNavi ajeyaM / accaMtamahallaM mohamallamacireNa lIlAe ||1 / / micchattatimiramucchiMdiUNa sannANasUrakiraNehiM / payaDesu muttimaggaM vimaggalaggANa bhavvANa ||2|| pAlesu samaNadhammaM cirakAlaM jAva niggayapayAvo / ajiyaM jiNesu majjhe jiyassa nivasasu tumaM nAha! ||3|| tuha aNavarayaM guNanivahakittaNArAvao vibuhalogo / savvatto disivalayaM pakuNau koUhalAuliyaM / / 4 / / tujjha jaso kumuoyaragoro bhuvaNattaevi hiMDato / savvatto uggayacaMdabiMbasohaM samuvvahau ||5|| 'vijaya jagadekabAndhava! sasurA'suratribhuvanenA'pi ajeyam / atyantamahAntaM mohamallam acireNa lIlayA ||1|| mithyAtvatimiramucchidya sjjnyaansuurykirnnaiH| prakaTaya muktimArgaM vimArgalagnAnAM bhavyAnAm / / 2 / / zrImahAvIracaritram pAlaya zramaNadharmaM cirakAlaM yAvad nirgatapratApaH / ajitaM jaya madhye jIvasya nivasa tvaM nAtha ! / / 3 / / tava anavarataM guNanivahakIrtanA''rAvataH vibudhalokaH / sarvataH digvalayaM prakurvantu kutUhalA''kulitam / / 4 / / tava yazaH kumudodaragauraM bhuvanatraye'pi hiNDamAnam / sarvataH udgatacandrabimbazobhAM samudvahatu / / 5 / / 'he jagatanA eka bAMdhava! surAsura sahita tribhuvanane paNa ajeya ane atyaMta mahAn evA moha-mallane tame alpa kALamAM lIlAmAtrathI jIto. (1) mithyAtvatimirane jJAna-ravinA kiraNovaDe ucchedI, vimArge lAgelA bhavyone mATe tame mukti-mArga pragaTa 12. (2) cirakAla zramaNa-dharmanuM pAlana karo. kevaLajJAna prApta na thAya te daramyAna ajita rAgadveSAdikano jaya karo ane he nAtha! sadA amArA aMtaramAM vAsa karo. (3) vibudha-devo tamArA guNasamUhane satata gAtAM dhvaniothI sarvatra dizAone kutUhalavALI-zabdamaya banAvo. (4) kumudanA sarA samAna tamAro gaurayaza, traNe bhuvanamAM prasaratAM sarvatra ugatA caMdrabiMbanI zobhAne dhAraNa karo. (5) Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH siMhassa va tuha accaMtavikkamaM pecchiUNa taralacchA / bhIyA kutitthiyamigA eto dUre palAyaMtu' / / 6 / / iya AsIvAyapurassarAhiM thuNiuM girAhiM bhuvaNaguruM / naTTavihiM ca payaTTiya virayaMmi suriMdaviMdaMmi / / 7 / / bhAviyajayaguruvirahaggidUmio naMdivadvaNo rAyA / vAhariuM niyapurise payaMpiuM evamAdatto ||8|| jummaM / 'bho bho devANupiyA ! jagapahuNo nimittaM visiveigAparikkhittaparisaraM sarasacaMdaNummissaghusiNarasAlihiyavivihasatthiyaM, thiranivesiyasapAyapIDhanAnAmaNimayasIhAsaNaM, raNaMtakaNayakiMkiNImahuraninAyamuhaliyadiyaMtaraM, raMgaMtavivihaciMdhasayasaMpannaM, pannAsadhaNuhAyAmaM, siMhasya iva tava atyantavikramaM prekSya taralAkSAH / bhItAH kutIrthikamRgAH etasmAd dUraM palAyantu / / 6 / / iti AzIrvAdapurassarAbhiH stutvA girbhiH bhuvanagurum / nATyavidhiM ca pravartayitvA virate surendravRnde / / 7 / / bhAvijagadguruvirahA'gnidUtaH (= duHkhitaH) nandivardhanaH rAjA / vyAhRtya nijapuruSAn prajalpitum evamArabdhavAn ||8|| yugmam / 615 , bhoH bhoH devAnupriyAH! jagatprabhoH nimittaM viziSTavedikAparikSiptaparisarAm, sarasacandanonmizraghusRNarasA''likhitavividhasvastikAm, sthiraniveSitasapAdapIThanAnAmaNimayasiMhAsanAm, raNatkanakakiGkiNImadhuraninAdamukharitadigantarAm, raGgayuta (=kRta) vividhacihnazatasampUrNAm, paJcAzaddhanurAyAmAm, siMhanI jema tamAruM atula parAkrama joi bhayathI capaLa thatA kutIrthikarUpa mRgo dUra dUra palAyana karo. (6) ema AzIrvAdapUrvaka tathya vANIthI prabhunI stuti karI ane nATyavidhi pravartAvI sureMdro virAma pAmatAM bhAvI bhagavaMtanA virahAgnivaDe duHkhI thayela naMdivardhana rAjA potAnA puruSone bolAvIne kahevA lAgyo ke(7/8) 'are devAnupriyo! bhuvanagurunA nimitte viziSTa vedikA yukta, sarasa caMdanamizrita kesarathI jemAM vividha svastiko ALekhela che, sthira pAdapITha sahita ane vividha maNimaya siMhAsana yukta, raNa2NATa karatI ghugharIonA madhura nAdathI dizAone vAcALa karanAra, raMga-beraMgI vividha seMkaDo dhvajAo jyAM zobhI rahI che, pacAza dhanuSya Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIracaritram paNuvIsadhaNuvicchinnaM, chattIsadhaNumuvviddhaM caMdappabhanAmadheyaM sIyaM uvaTThaveha tti / tao te sAmivayaNaM nisAmiUNa pahiTThahiyayA tahatti savvaM nivattaMti / 616 etyaMtare tiyasAhiveNa harisullasaMtahiyaeNa / pavaramaNikhaMDamaMDiyamahaMtakhaMbhAvalIkaliyA ||1|| paMcaviharayaNakiraNohavihiyadisidisisuriMdakodaMDA / caMdappabhAe tullA kAraviyA niyasureM ( re ?) hiMto ||2|| bhuvaNaccherayabhUyA sibigA laMbaMtamottioUlA / navaraM imAvi taM ciya paDhamaM sibigaM aNupaviTThA / / 3 / / tihiM visesiyaM / paJcaviMzatiHdhanuHvistIrNAm, Satri~zaddhanuHudviddhAm candraprabhAnAmadheyAM zibikAm upasthApaya' iti| tataH te svAmivacanaM nizamya prahRSTahadayA: tatheti sarvaM nivartante / atrAntare tridazA'dhipena harSollasadhRdayena / pravaramaNikhaNDamaNDitamahAstambhAvalIkalitA / / 1 / / paJcavidharatnakiraNaughavihitadizodizisurendrakodaNDA / candraprabhAyAH tulyA kArApitA nijasuraiH / / 2 / / bhuvanA'ccherakabhUtA zibikA lambamAnamauktikAvacUlA / navaraM imA'pi tasyAmeva prathamAyAM zibikAyAmanupraviSTA / / 3 / / tribhiH vizeSakam / / lAMbI, paMcavIza dhanuSya vistRta ane chatrIza dhanuSya unnata evI caMdraprabhA nAme zibikA taiyArI karI lAvo.' eTale svAmInuM vacana sAMbhaLatAM harSa pAmatA sevaka puruSoe badhuM te pramANe taiyAra karyuM. evAmAM harSathI ullAsa pAmatA aMtara yukta iMdre potAnA devo pAse pravara maNikhaMDothI maMDita evA moTA staMlo yukta, (1) pAMca prakAranA ratnonA kiraNovaDe jyAM cotarapha iMdradhanuSyanA AkAra banI rahyA che evI caMdraprabhA samAna eka zibikA taiyAra karAvI (2) ke jemAM motIonI mALAo laTakI rahI che ane jene jotAM bhAre Azcarya utpanna thAya evI e zibikA paNa prathamanI zibikAmAM mUkavAmAM AvI. (3) Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 617 caturthaH prastAva aha bhayavaM kesAlaMkAreNa, vatthAlaMkAreNa, AbharaNAlaMkAreNa, mallAlaMkAreNAlaMkio kayachaTTatavokammo uTThiUNa AsaNAo aNuppayAhiNIkuNaMto caMdappahaM sIyamAruhittA puvvAbhimuhaMmi sIhAsaNe nisiiyi| tao bhayavao kulamahariyA NhAyA, sUibhUyA, gahiyapavaranevatthA, haMsalakkhaNaM sADayaM AdAya sAmissa dAhiNe pAse bhaddAsaNaMmi nisannA / evaM ammadhAIvi vAmapAse sNtthiyaa| tahA sAmissa piThThao egA varataruNI vicittasiMgArAgArabhUyaM mahaMtaM vimalamuttAjAlalaMbaMtAvacUlayaM puMDarIyadaMDaM chattaM dharemANI ThiyA / ubhayapAsesu ya duve varavilAsiNIo dhoya-ruppapaTTadhavalaM cAmarajuyalaM gahAya sNtthiyaao| uttarapurasthimaMmi ya bhAge egA accaMtadarisaNijjA vilayA nimmalasalilapaDipunnaM, surakarikararehaMtanAlAgAraM rayayabhiMgAramuvvahaMtI nisnnaa| evaM dAhiNapuratthimeNaM egA varasuMdarI vicittamaNikiraNajAlaM muyaMtaM, kaNayadaMDaM tAlavaMTaM karayaleNa kalayaMtI duuruuddhaa| piTThao ya bhuvaNanAhassa bhagavao ___ atha bhagavAn kezA'lakAreNa, vastrA'laGkAreNa, AbharaNA'lakAreNa, mAlyA'laGkAreNa alakRtaH kRtaSaSThatapokarmA utthAya AsanAd anupradakSiNIkurvan candraprabhAM zibikAm Aruhya pUrvAbhimukhaM(khe) siMhAsane nissiidti| tataH bhagavataH kulamahattarA snAtA, zucibhUtA, gRhItapravaranepathyA, haMsalakSaNAM sATikAm AdAya svAminaH dakSiNe pArzve bhadrAsane niSaNNA / evaM ambAdhAtrI api vAmapArzve saMsthitA / tathA svAminaH pRSThataH ekA varataruNI vicitrazRMGgArA''kArabhUtaM, mahad, vimalamuktAjAlalambamAnAvacUlaM, puNDarIkadaNDaM chatraM dhArayantI sthitA / ubhayapArzveSu ca dve varavilAsinyau dhauta-rupyapaTTadhavalaM cAmarayugalaM gRhItvA sNsthite| uttarapUrve ca bhAge ekA atyantadarzanIyA vilayA nirmalasalilapratipUrNa, surakarikararAjamAnanAlA''kAraM ratnabhRGgAramudvahantI niSaNNA / evaM dakSiNapUrve ekA varasundarI vicitramaNikiraNajAlaM muJcat kanakadaNDaM tAlavRntaM karatalena kalayantI dUrUDhA | pRSThataH ca bhuvananAthasya bhagavataH devendrAH hima-rajata-kundenduprakAzAni have kezAlaMkAra, vastrAlaMkAra, AbharaNAlaMkAra tathA puSpAlaMkArathI alaMkRta thayela, jemaNe chaThTha tapa karela che evA bhagavaMta AsanathakI uThI, caMdraprabhA zibikAne traNa pradakSiNA karI temAM pUrvAbhimukha siMhAsana para birAjamAna thayA. eTale eka kulavRddhA snAnathI pavitra thai pravara nepaththavastra lai, haMsalakSaNa yukta paTa-vastra dharI svAmInI jamaNI bAju bhadrAsana para beThI, ema aMdhAtrI paNa DAbI bAju beThI, temaja eka zreSThastrI vicitra zRMgArayukta, vimala motIonA laTakatA avacUla-kinArI sahita, kanakadaMDayukta evuM chatra dhAraNa karatI te prabhunI pAchaLa beThI, vaLI baMne bAju be tarUNIo, dhoyelA rUpA samAna dhavala be cAmara laine beThI, izAna khUNe eka atyaMta ramaNIya ramaNI nirmaLa jaLapUrNa, airAvaNanI sUMDha samAna nALavaDe zobhAyamAna evo ratnano kaLaza laine beThI, agnikhUNe eka varavanitA vicitra maNi-kiraNa vistAratA kanakanA daMDavALA paMkhAne karatalamAM dhAraNa karatI beThI, bhagavaMtanI pAchaLa deveMdro hima, rajata, kuMda ke iMdunA samAna ujvaLa, vaiDUryaratnanA daMDayukta, eka hajAra ne ATha suvarNanI zalAkA-saLI sahita, sarvaratnamaya, puSpamALAovaDe adhika bhAsamAna evAM chatro dhAraNa karavA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 zrImahAvIracaritrama deviMdA hima-rayaya-kuMdeMduppagAsAiM veruliyamayadaMDAiM aTThasahassakaMcaNasalAgAiM savvarayaNAmayAI kusumadAmadaMturAiM AyavattAiM dhNriNti| ubhayapAsesu caMdappahasIyAi sohammAhivo IsANo ya amayahimapheNupuMjasannigAsehiM cAmarehiM bhayavaMtaM vIyaMti / etthaMtare naMdivaddhaNanaravaiNo vayaNeNa pavararUvA, niruvahayaMgA, NhAyA, kayavilevaNA, parihiyapavaravatthA, savvAlaMkAramaNaharasarIrA, visiTThabalasAliNo, samavayA purisA samUsasiyaromaMcakaMcuyA, kayasavvakAyavvA, nIsesapunnapagarisamappANaM mannamANA sahassasaMkhA jhaDatti AgaMtUNa taM siiymukkhivNti| aha vaccaMtIe tIe sohammAhivaI surAhivo dAhiNillamuvarillabAhaM giNhai, IsANo'vi deviMdo uttarillabAhaM, camara-baliNo ya asuriMdA dAhiNuttarasibigAheTThillabAhAo samuvvahaMti, avasesA bhavaNavai-vANamaMtara-joisavemANiyA ya jahArihaM siiymukkhivNti| kiM bahuNA? vaiDUryamayadaNDAni aSTasahasrakaJcanazalAkAni sarvaratnamayAni kusumadAmadanturANi AtapatrANi dhArayanti / ubhayapArzvayoH candraprabhAzibikAyAH saudharmAdhipaH IzAnazca amRta-hima-phenapuJjasannikaSaiH cAmaraiH bhagavantaM viijytH| atrAntare nandivardhananarapateH vacanena pravararUpAH, nirUpahatarUpAH, snAtAH, kRtavilepanAH, parihitapravaravastrAH, sarvA'laGkAramanoharazarIrAH, viziSTabalazAlinaH samavayAH puruSAH samucchritaromAJcakaJcukAH, kRtasarvakartavyAH, niHzeSapuNyaprakarSamAtmAnaM manyamAnAH sahasrasaGkhyakAH jhaTiti Agatya tAM zibikAm utkSipanti / atha vrajatyAH tasyAH saudharmAdhipatiH surAdhipaH dakSiNIyoparibAhum gRhNAti, IzAno'pi devendraH uttarIyabAhum, camara-balinau ca asurendrau dakSiNottarazibikAadhovartIbAhU samudvahataH, avazeSAH bhavanapati-vAnavyantarajyotiSka-vaimAnikAH ca yathArha zibikAm utkssipnti| kiM bahunA? - lAgyA, tathA baMne bAju saudharmAdhipati tathA izAreMdra, amRta, hima, phINanA puMja samAna cAmaro bhagavaMtane DhALavA sA-yA. A vakhate naMdivardhana rAjAnA vacanathI atyaMta rUpazALI, Arogyayukta, snAnapUrvaka jemaNe vilepana karela che, pravara vastro ane sarva alaMkArothI zobhAyamAna, viziSTha baLazALI, samAna vayanA, romAMcayukta, sarva kartavya bajAvI AvelA, potAnA AtmAne atyaMta bhAgyazALI mAnatA evA eka hajAra puruSoe AvIne tarataja zibikA upADI. ema zibikA cAlatAM saudharmedra dakSiNa bhAganI uparanI zAkhA lIdhI, izAnaMdra uttara bhAganI zAkhA temaja camareMdra ane balIMdra zibikAnI nIcenI dakSiNa, uttaranI zAkhAo upADI, vaLI bAkInA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika iMdroe yathAyogya zAkhA lai zibikAne upADI. vadhAre to zuM? Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 619 caturthaH prastAvaH puvviM ukkhittA mANusehiM saahtttthromkuuvehiN| pacchA vahaMti sIyaM asuriMda-suriMda-nAgiMdA / / 1 / / gehAo nIharaMte jiNaMmi cAuvvihehiM devehiM / iMtehi ya jaMtehi ya kahamiva ubbhAsiyaM gayaNaM? / / 2 / / vaNasaMDovva kusumio paumasaro vA jahA sarayakAle / sohai kusumabhareNaM iya gayaNayalaM suragaNehiM / / 3 / / siddhatthavaNaM va jahA asaNavaNaM saNavaNaM asogavaNaM / cUyavaNaM va kusumiyaM iya gayaNayalaM suragaNehiM / / 4 / / pUrve utkSiptA manuSyaiH shrssromkuupaiH| pazcAd vahanti zibikAm asurendra-surendra-nAgendrAH / / 1 / / gRhAd niharati jine caturvidhaiH devaiH / AyadbhiH (=AgacchadbhiH ) ca yadbhiH ca kathamiva udbhAsitaM gaganam / / 2 / / vanakhaNDaH iva kusumitaH, padmasaraH vA yathA shrdkaale| zobhate kusumabhareNa iva gaganatalaM suragaNaiH / / 3 / / siddhArthavanaM vA yathA asanavanam, zaNavanam, azokavanam / cU.vanam vA kusumitamiti gaganatalaM suragaNaiH / / 4 / / prathama bhAre harSathI ullAsa pAmatA manuSyoe ane pachI asureMdra, sureMdra ane nAgaeNdroe te zibikA upADI. (1) ema prabhu gharathI nIkaLatAM cAra prakAranA jatA-AvatA devIvaDe AkAza adbhuta rIte prakAzavA lAgyuM. (2) zaradakALamAM kusumita thayela vanakhaMDa athavA kusuma-samUhathI padmasarovaranI jema devatAovaDe gaganatala zomavAyuM. (3) siddhArthavana, asAvana, saNavana, azokavana ane Amravana jema kusumita thayela zobhe, alasIvana, kaNeravana, caMpakavana, tilakavana jema puSpothI zobhe tema A vakhate gaganatala devovaDe zobhavA lAgyuM. (45) Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 ayasivaNaM va kusumiyaM kaNiyAravaNaM va caMpagavaNaM vA / tilayavaNaM va kusumiyaM iya gayaNayalaM suragaNehiM / / 5 / / varapaDaha-bheri-jhallari-duMdubhi-saMkhAitUranigghoso / dharaNiyale gayaNayale paTTio devamaNuehiM / / 6 / / zrImahAvIracaritram evaM ca bhuvaNabaMdhavassa vaccamANassa tappaDhamayAe savvarayaNaviNimmaviyA purao ahANupuvvI sotthiyAiNo aTThamaMgalagA saMpaTThiyA / tayaNaMtaraM ca punnakalasabhiMgArA, divvA sacchattapaDAgA, gayaNatalacuMbiNIo pavaNakaMpamANaMcalAo mahAvejayaMtiyAo saMpaTThiyAo / tayaNaMtaraM veruliyavimaladippaMtadaMDaM palaMbakoriMTamAlovasohiyaM caMdamaMDalANurUvaM samUsiyaM divvamAyavattaM, pavarasiMhAsaNaM ca samaNi-rayaNapAyavIDhaM, maNimayapAuyAjogasaMpajuttaM, bahukiMkaranarapariggahiyaM sNptttthiyN| tayaNaMtaraM ca laliyapuliyalaMghaNajavaNagaINaM, lolaMtalAsaga-lalAmaMbarabhUsaNANaM, atasIvanaM vA kusumitaM karNikAravanaM vA campakavanaM vA / tilakavanaM vA kusumitamiti gaganatalaM suragaNaiH / / 5 / / varapaTaha-bherI-jhallarI-dundubhi - zaGkhAditUranirghoSaH / pRthivItale gaganatale pravartitaH deva - manujaiH || 6 || evaM ca bhuvanabAndhavasya vrajataH tatprathamatayA sarvaratnavinirmApitAni purataH yathAnupUrvyA svastikAdIni aSTamaGgalAni samprasthitAni / tadanantaraM ca pUrNakalazabhRGgArAH, divyAH sachatrapatAkAH, gaganatalacumbinyaH pavanakampamAnAJcalAH mahAvaijayantyaH samprasthitAH / tadanantaraM vaiDUryavimaladIpyamAnadaNDaM pralambamAnakoraNTamAlopazobhitaM candramaNDalA'nurUpaM samucchritaM divyam Atapatram, pravarasihAsanaM ca samaNi-ratnapAdapIThaM, maNimayapAdukAyogasamprayuktaM, bahukiGkaranaraparigRhItaM samprasthitam / tadanantaraM ca lalitapulinalaGghana vaLI dharaNItala tathA AkAzatalamAM manuSyo ane devatAoe vagADela paTaha, pravara bherI, jhAlara, duMdubhi ane zaMkhAdika vAghono nirdoSa satata pravartI rahyo. (6) ema jagadgurunA jatAM prathama sarva ratnovaDe racelAM anukrame svastikAdi aSTamaMgaLa cAlyAM; te pachI pUrNakaLazo, divya chatra, patAkAo, bahu UMcI ane pavanathI uchaLatI moTI dhvajAo cAlI; tyArabAda vajaratnathI banAvela vimala daMDayukta, laTakatI kosTaMTa-puSponI mALAothI suzobhita tathA caMdramaMDaLa samAna evuM divya ane unnata chatra cAlyuM; maNiratnanA pAdapITha tathA maNimaya pAdukA yukta ane ghaNA kiMkaroe upADela evuM pravara siMhAsana cAlyuM; pachI lalita, jANe nadInA kinArAne ullaMghatI gativaDe bhAre vegazALI, lalita heSArava, zreSTha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 621 kaNayamayamuhanijogajuttANaM, ujjalagathAsagamaMDiyakaDINaM, taruNapurisa-parikkhittANaM aTThasayaM jaccaturagANaM ahANupuvvIe saMpaTThiyaM / tayaNaMtaraM ca sattaMgapaiTThiyANaM, bhaddajAisamubhavANaM, savvalakkhaNovaveyANaM, kaMcaNakosIpaviTThakalahoyadhavaladaMtANaM, kaMcaNamaNitAragAbhUsiyANaM, kusalArohasaMpauttANaM aTThasayaM uttamakuMjarANaM saMpaThThiyaM / tayaNaMtaraM ca sachattANaM, sajjhayANaM, saghaMTANaM, sapaDAgANaM, satoraNavarANaM, sanaMdighosANaM, himavaMtuggayatiNisadArunimmiyANaM, susiliTThacakkamaMDaladhurANaM, jottiyapavaraturaMgANaM, raNajjhaNaMtakiMkiNI-jAlANaM, battIsatoNaparimaMDiyANaM, cAvapamuhapaharaNanivahabhariyANaM aTThasayaM rahANaM ahANupubvie saMpaTThiyaM / tayaNaMtaraM nibiDapariyarANaM, karayalakaliyavivihAuhANaM, niyayavikkamovaha-siyasesabhaDANaM purisANamaTThasayaM saMpaTThiyaM / tayaNaMtaraM ca aparigaNiyasaMkhaM hayANIyaM, gayANIyaM, rahANIyaM, javagatikAnAm, loladlAsaka-pradhAnAmbarabhUSaNavatAm, kanakamayamukhaniyogayuktAnAm, ujjvala sthAsakamaNDitakakaTInAm, taruNapuruSaparikSiptAnAm aSTazataM jAtyaturagAnAM yathAnupUrvyA samprasthitam / tadanantaraM ca saptAGgapratiSThitAnAm, bhadrajAtisamudbhavAnAm, sarvalakSaNopapetAnAm, kaJcanakozIpraviSTakaladhautadhavaladantAnAm, kaJcanamaNitArakabhUSitAnAm, kuzalArohasamprayuktAnAm aSTazatam uttamakuJjarANAM samprasthitam / tadanantaraM ca sachatrANAm, sadhvajAnAm, saghaNTAnAm, sapatAkAnAm, satoraNavarANAm, sanandighoSANAm himavantodgatatinizadArunirmitAnAm, suzliSTacakramaNDaladhUrANAm, yoktritapravaraturagANAm, raNaraNAyamAnakiGkiNIjAlAnAm, dvAtriMzattUNIraparimaNDitAnAm, cApapramukhapraharaNanivahabhRtAnAm aSTazataM rathAnAM yathAnupUrvyA samprasthitam / tadanantaraM nibiDaparikarANAm, karatalakalitavividhA''yudhAnAm, nijavikramopahasitazeSabhaTAnAM puruSANAm aSTazataM samprasthitam / tadanantaraM ca aparigaNitasaGkhyaM hayA'nIkam, vastra tathA bhUSaNovaDe vibhUSita, kanakanI lagAmathI zobhAyamAna, jemano kaTibhAga ujvaLa darpaNathI zobhe che, jemanA para taruNa puruSo ArUDha thayA che evA eka so ATha jAtya azvo anukrame cAlyA; te pachI saptAMgavaDa pratiSThita, bhadrajAtinA, sarva zubha lakSaNo sahita, kaMcananI korathI maDhela jemanA cAMdI jevA dhavala dAMta che, kaMcana ane maNinA tAralAthI vibhUSita, kuzaLa mahAvata jemanA para ArUDha thayela che evA eka so ATha uttama hAthIo cAlyA; tyArabAda sachatra, sadhvaja, ghaMTAyukta, patAkA tathA pravara toraNa sahita, bAra prakAranAM vAghonA ghoSa yukta, himAlayamAM utpanna thayela tiniza-vRkSanA kASTathI banAvela, majabUta cakra ane purA-dhoMsarI sahita, pravara azvo jemAM jotarelA che, jemAM ghugharIo raNajhaNATa karI rahI che, batrIsa tUNIra=bhAthA jemAM rAkhavAmAM Avela che, dhanuSya pramukha AyudhothI bharelA evA eka so ATha ratho cAlyA; pachI sajja thayelA ane karatalamAM vividha Ayudhone dhAraNa karatA, potAnA parAkramathI anya subhaTone hasI kahADanAra evA eka so ATha subhaTa puruSo cAlyA; te pachI jenI saMkhyA na thai zake evA asavAro, gajasainya, rathasenA ane pAyadaLo cAlyA; pachI pAMca varNanI hajAro nAnI patAkAyukta, vajaya goLa suMdara daMDa para pratiSThita, vividha traNa chatro yukta, jemAM bhamarA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 zrImahAvIracaritram pAyattANIyaM ca pahAviyaM / tayaNaMtaraM ca paMcavannakuDabhIsahassakalio, vairamayavaTTa laTThajaTThipaiDio, vicittachattAicchattaparikkhitto, raMTaMtabhamarakusumamAlAmaMDio, anilaMdolijjamANaghaMTiyApaDalamaNaharArAvapUriyanahavivaro, jasapuMjovva muttimaMto, muttimaggovva payaDo, niyaguruyattaNeNa gayaNaM va parimiNaMto, sAyarasuravisarasaMpariggahio, joyaNasahassUsio mahiMdajjhao sNptthio| tayaNaMtaraM ca anne ya bahave daMDiNo, muMDiNo, sihaMDiNo, hAsakarA, kheDDukarA, cADukarA, gAyaMtA ya, vAyaMtA ya, naccaMtA ya, ramaMtA ya, hasaMtA ya, jayajayasaI pauMjamANA, maMgalasahassAiM kuNamANA, guNagaNaM thuNamANA sNptthiyaa| tayaNaMtaraM uggA, bhogA, rAyannA, khattiyA, seTThiNo, satthavAhA purisaniyarapariyariyA kei pAyavihAreNaM, kei rahagayA, kei turagAdhirUDhA, kei kuMjarapaTThisannisannA kei jANa-jaMpANAigayA sAmissa purao maggao ya sNptttthiyaa| tayaNaMtaraM anne ya bahave devA ya devIo ya saehiM saehiM vimANehiM, saehiM saehiM gajA'nIkam, sthA'nIkam padAtyanIkaJca pradhAvitam / tadanantaraJca paJcavarNakuTabhisahasrakalitaH, vajramayavRttamanohara-yaSTipratiSThitaH, vicitracha trAtichatrapari kSiptaH, raTa bhramara kusumamAlAmaNDitaH, anilA''ndolyamAnaghaNTikApaTalamanoharA''rAvapUritanabhovivaraH, yazaHpuJjaH iva mUrtimAn, muktimArgaH iva prakaTaH, nijagurutayA gaganamiva pariminvan, sAdarasuravisarasamparigRhItaH, yojanasahasrocchritaH mahendradhvajaH samprasthitaH / tadanantaraM ca anye bahavaH daNDinaH, muNDinaH, zikhaNDinaH, hAsyakarAH, khelakarAH, cATukarAH gAyantazca, vAdayantazca, nRtyantazca, ramamANAzca, hasantazca, jaya-jayazabdaM prayuJjantaH, maGgalasahasrANi kurvantaH, guNagaNaM stuvantaH smprsthitaaH| tadanantaram ugrAH, bhogAH, rAjanyAH kSatriyAH, zreSThinaH, sArthavAhAH puruSanikaraparivRttAH ke'pi pAdavihAreNa, ke'pi rathagatAH, ke'pi turagA'dhirUDhAH, ke'pi, kuJjarapRSThasanniSaNNAH, ke'pi yAnajampAnA'tigatAH svAminaH purata mArgataH ca smprsthitaaH| tadanantaram anye ca bahavaH devAzca devyazca svakaiH svakaiH vimAnaiH, svakaiH svakaiH cinaiH, svakaiH svakaiH parivAraiH samantataH samprasthitAH / gaNagaNATa karI rahyA che evI puSpamALAo vaDe zobhato, pavanathI dolAyamAna thatI ghaMTaDIonA manahara avAjathI nabhobhAgane pUranAra, jANe sAkSAt yazapuMja hoya athavA jANe pragaTa muktimArga hoya, potAnI moTAithI jANe AkAzane pAmato hoya, sAdara devonA samUhathI parigRhIta ane eka hajAra yojana uMco evo maheMdradhvaja cAlyo; te pachI bI 59 // 31, bhuMDI, 421dhArI, viduSI, sADI, bha142 udi, qual, nAyatA, samatA-satA, jayajaya zabda bolatA, maMgala uccAratA ane guNagaNane stavatA cAlyA; tyArabAda ugrabhogI kSatriyo, rAjavaMzIo, zreSThIo, sArthavAho potAnA parivAra sahita, keTalAka page, keTalAka rathArUDha thai, keTalAka azvapara besI, keTalAka hAthIpara, keTalAka pAlakhImAM besI svAmInI AgaLa AgaLa cAlyA; te pachI anya ghaNA devo, devIo, vimAne potapotAnA dhvaja sahita ane potapotAnA parivAra sahita cotarapha cAlavA lAgyA. A prasaMge naMdivardhana rAjA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 623 ciMdhehiM, saehiM saehiM parivArehiM samaMtao saMpaTThiyA / naMdivaddhaNamahAnariMdo'vi kayamajjaNo, vihiyasiMgAro, gaMdhasiMdhurakhaMdhagao, samUsiyasiyAyavatto, dhuvvaMtadhavalacAmaro, haya-gayarahaohaseNAparikinno piTThao bhayavaMtaM annugNtumaarddho| evaM ca niyaniyaTThANagayasurAsuranaraniyarANugammamANo vaddhamANo sattarayaNippa-mANasarIro, samacauraMsasaMThANasaMThio, vajjarisahanArAyasaMghayaNo, kamaluppalasurahinIsAso, jallamalakalaMka-seya-rayadosavajjiyataNU, dehappabhApabbhArabhAsuriyadisicakkavAlo, bhiMganIlakajjala-bhasalasAmalapasatthasahamanibaddhaniuraMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattakeso, addhayaMdasamaniDAlavaTTo, pamANajuttasuMdarasavaNo, cAvadaMDakuDilabhamuho, dhavala-pattalaviyasiyapuMDariyanayaNo, garuDAyayaujjutuMganAso, vipakkabiMbAphalasaMnibhAdharoho, saMkhagokhIramuttAmaNidhavalasusiliTThasamadaMtapaMtI, pINamaMsalakavolajuyalo, sajalaghaNatthaNiyaduMdubhinandivardhanamahAnarendraH api kRtamajjanaH, vihitazRGgAraH gandhasindhuraskandhagataH, samucchritazvetA''tapatraH, dhUyamAnadhavalacAmaraH, haya-gaja-rathaughasenAparikIrNaH prasthitaH bhagavantamanugantum ArabdhaH / evaM ca nijanijasthAnagatasurAsuraNaraNikarA'NugamyamAnaH vardhamAnaH saptaratnIpramANazarIraH, samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH, vajraRSabhanArAcasaGghayaNaH, kamalotpalasurabhiniHzvAsaH, jalla(dehamala)mala(karmamala)kalaGka-sveda-rajadoSavarjitatanuH, dehaprabhAprAgbhArabhAsuritadikcakravAlaH, bhRGga-nIlakajjalabhasalazyAmalaprazastasUkSmanibaddhanikurambanicitakuJcitapradakSiNA''vartakezaH, ardhacandrasamalalATapRSThaH, pramANayuktasundarazravaNaH, cApadaNDakuTilabhUkaH, dhavala-patrala-vikasitapuNDarIkanayanaH, garuDA''yatarjutuGganAsaH, vipakvabimbaphalasannibhA'dharauSThaH, zaGkha-gokSIra-muktAmaNidhavalasuzliSTasamadantapaGktiH, pIna snAna-majjanAdi karI, zRMgAra paherI, gaMdhahastI para ArUDha thaI, Atapatra tathA dhavala cAmarothI zobhAyamAna, kuMjara, azva, ratha, yoddhAnI senA sahita te bhagavaMtanI pAchaLa pAchaLa javA lAgyo. e rIte potapotAnA yogya sthAne rahelA sura, asura ane puruSa-samUhathI anusaratA, sAta hAthapramANa zarIravALA, samacaturasasaMsthAna yukta, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa sahita, kamaLa samAna sugaMdhI zvAsa yukta, malina prasveda, maLa, kalaMka, raja, mela pramukha doSathI varjita, dehaprabhAvaDe dizAone prakAzita karanAra, bhramara, nIla kAjaLa pramukha samAna zyAma, prazasta, snigdha evo kezasamUha jemaNe nibiDa rIte pradakSiNA AvartathI bAMdhI lIdhela che, lalATabhAga jemano ardhacaMdra samAna zobhAyamAna che, suMdara zravaNa jemanA pramANa yukta che, jemanI bhrakuTI dhanudaMDa samAna vakra che, dhavalapatra yukta vikAsa pAmelA puMDarika tulya jemanAM locana che, garUDa samAna jemanI nAsikA saraLa, unnata ane lAMbI che, jemano adharoSTha pAkelA biMbaphaLa samAna ane daMtapaMkti zaMkha, gokSIra, motI samAna dhavala suzliSTa-su-saMbaMddha ane sarakhI che, jemanA kapola puSTa ane mAMsathI bharelA che, pANI bharelA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 zrImahAvIracaritram nigghosagaMbhIrasaro, dAhiNAvattarehAvalayAlaMkiyasuppamANakaMThakaMdalo, vaNamahisa-sIha-sadUlapaGipunnavaTTakhaMdho, suhumalomarehatamaMsalapalaMbabAhudaMDo, saMjamalacchinivAsasubhaga-visAlavacchatthalo, pavararomarAirehiragaMbhIranAhisohiyamajjhabhAgo, vaTTANuputvovaciyacArujaMdho, susiliTThagUDhaguMpho naganagara-magara-sAgara-cakkaMkusa-macchAilakkhaNalaMchiyacalaNatalo paricattapANabhoyaNesu pAsAyasiharamArUDhesu celukkhevaM kareMtesu purajaNesu, kusumaniyaraM muMcamANesu gayaNaTThiyatiyasesu, sappaNayapaNaccamANAsu vijjAharIsu, maMgalamuhalesu vAravilayAsatyesu, dijjamANesu savvakAmuyadANesu, gottamukkittamANesu devacAraNesu kameNa saMpatto naaysNddaabhihaannN(nn?)muvvnnNmi| taM ca kerisaM? pddhmummillirpllvsohillmhllpaayvsmuuhN| savvouyakusumasamiddhagaMdhavAyaMtamiupavaNaM / / 1 / / mAMsalakapolayugalaH, sajalaghanastanitadundubhinirghoSagambhIrasvaraH, dakSiNAvartarekhAvalayA'laGkRtasupramANakaNThakandalaH, vanamahiSa-siMha-zArdUlapratipUrNA''vartaskandhaH, sUkSmaromarAjamAnamAMsalapralambabAhudaNDaH, saMyamalakSmInivAsasubhagavizAlavakSasthalaH, pravararomarAjIrAjamAnagambhIranAbhizobhitamadhyabhAgaH, vRttAnupUrvopacitacArujaGghaH, suzliSTagUDhagulphaH, naga-nagara-makara-sAgara-cakrA'Gkuza-matsyAdilakSaNalAJchitacaraNatalaH parityaktapAna-bhojaneSu prAsAdazikharamAruDheSu vastrakSepaM kurvatsu purajaneSu, kusumanikaraM muJcatsu gaganasthitatridazeSu, sapraNayapranRtyatsu vidyAdharISu, maGgalamukhareSu vAravilayAsArtheSu, dIyamAneSu sarvakAmukadAneSu, gotram utkIrtayatsu devacAraNeSu krameNa samprAptaH jJAtakhaNDA'bhidhAnam upavanam / tacca kIdRzam? prathamonmilatpallavazobhamAnamahApAdapasamUham / sarvartukakusumasamRddhagandhavAnmRdupavanam / / 1 / / vAdaLA ke duMdubhinA nAda samAna jemano gaMbhIra svara che, dakSiNAvarta rekhAvalayathI alaMkRta ane supramANa jemano kaMTha che, vanamahiSa, siMha ke vAgha samAna jemano skaMdha paripUrNa che, sUkSma romathI zobhAyamAna jemanA bAhudaMDa mAMsala=mAMsavaDe puSTa che, jemanuM vizAla vakSasthaLa saMyama-lakSmInA nivAsavaDe subhaga che, pravara romAvalivaDe suzobhita ane gaMbhIra nAbhivaDe jemano madhyabhAga ramaNIya che, jemanI suMdara jaMghAo anukrame upara upara puSTiyuta cha, bhanI pAnI 8 gUDha bhane suzliSTa cha, parvata, nagara, bh||2, sAgara, 28, aMkuza, matsyAhika lakSaNayukta jemanA caraNatala che evA zrI vardhamAnasvAmI, bhojana-pAna tajI prAsAdanA zikhara para ArUDha thai nagarajanoe vastravRSTi karatAM, AkAzamAM rahIne devoe puSpavRSTi karatAM, vidyAdharIoe premapUrvaka nRtya karatAM, vArAMganAoe maMgalazabdo uccAratAM, icchita dAna ApavAmAM AvatAM, deva-cAraNoe gotranI utkRSTatA varNavatAM anukrame prabhu jJAtakhaMDa nAmanA upavanamAM padhAryA ke jyAM prathama pragaTa thayelA pallavothI moTA vRkSo zobhAyamAna che, sarve RtuonA puSponA gaMdha yukta mRdu pavana jyAM 415 Po cha, (1) Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 625 caturthaH prastAvaH taruNatarusaMDapattalasAhApaDiruddhasUrakarapasaraM / accatarammayAguNaraMjiyaparibhamiyasura-khayaraM / / 2 / / disimuhapaviyaMbhiyakusumaparimalAyaDDiyA bhamaraniyarA / ujjANaMtaraviharaNaparaMmuhA jattha kIlaMti / / 3 / / jaM jiNamitaM nAUNa pvnnddollNtpllvkrehiN| cirakAladiTThapiyamANusaM va taM vAharai turiyaM / / 4 / / mayabharaparavasasihikalaraveNa jaM sAgayaM va vAgarai / nivaDaMtakusumaniyarukkareNa agghaMva dAvei / / 5 / / iya niyayacaMgimAvijiyanaMdaNujjANarammayaguNassa / jayanAhacalaNapUyassa tassa kA vaNNaNA hou? ||6|| trunntrukhnnddptrkshaakhaaprtiruddhsuurykrprsrm| atyantaramyatAguNarajitaparibhramatsura-khecaram / / 2 / / digmukhapravijRmbhitakusumaparimalA''kRSTAH bhramaranikarAH / udyAnAntaraviharaNaparAGmukhAH yatra krIDanti / / 3 / / yaM jinamAyantaM jJAtvA pavanadolatpallavakaraiH / cirakAladRSTapriyamAnuSamiva taM vyAharati tvaritam / / 4 / / madabharaparavazazikhikalaraveNa yad svAgatamiva vyaakroti| nipatatkusumanikarotkareNa ardhyamiva dApayati / / 5 / / iti nijamanoharatAvijitanandanodyAnaramyatAguNasya / jagannAthacaraNapUtasya tasya kA varNanA bhavatu? ||6|| komaLa vRkSonI patra yukta zAkhAovaDe ravikiraNo jyAM niruddha thatA bhAse che, atyaMta ramaNIyatAne lIdhe raMjita thayela deva-vidyAdharo jyAM ramatA hatA, (2) cotarapha prasaratA kusuma-parimalathI AkRSTa thayela jyAM madhukaro anya udyAnamAM javAnI darakAra na karatAM mamatA tata, (3) jinezvarane AvatA jANI pavanathI DolatA pallavarUpa hastavaDe je cirakALe jovAmAM Avela priyajananI jema satva2 e posAvatuMDoya, (4) madabharathI paravaza thayelA mayUronA kalaravavaDe je svAgata jANe karatuM hoya, paDatAM aneka puSponA DhagalA 43 29o madhya (=pUAnI sAmagrI) apAtuMDAya (5) ema potAnI ramaNIyatAthI naMdanavananI zobhAne parAsta karanAra ane jagadIzanA caraNathI je pAvana thayela cha tenu pani hu~ 27 za? (7) Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 zrImahAvIracaritram evaMvihaMmi tattha AgaMtUNa sibiyAo oyariUNa sAmI asogavarapAyavassa mUle sayameva alaMkAra-kusumanivahaM omuyi| sA ya kulamayahariyA haMsalakkhaNeNaM pavarasADaeNaM taM pecchamANI, chinnamuttAkalAvagalaMtamuttAhalavibbhamAiM, aMsuyAiM viNimmuyamANI, sadukkhaM royamANI mannubharakhalaMtakkharAe girAe bhayavaMtaM bhaNiuM pavattA 'kAsavagottubbhUo'si putta! siddhatthapatthivasuo'si / nAyakulanahayalAmalasArayarayaNImayaMko'si / / 1 / / vAsiTThasagottubbhavatisalAdevIe kucchijAo'si | khattiyajaNatilao'si ya navajovvaNadivvadeho'si / / 2 / / evaMvidhe tatra Agatya zibikAtaH avatIrya svAmI azokavarapAdapasya mUle svayameva alaGkArakusumanivaham avamuJcati / sA ca kulamahattarA haMsalakSaNena pravarasATakena taM prekSamANI = gRhNantI chinnamuktAkalApagalanmuktAphalavibhramAni azrUNi vinimuJcantI, saduHkhaM rudantI manyubharaskhaladakSarayA girA bhagavantaM bhaNituM pravRttA - 'kAzyapagotrodbhUtaH asi putra! siddhArthapArthivasutaH asi| jJAtakulanabhastalA'malazAradarajanImRgAGkaH asi / / 1 / / vAziSThasagotrodbhavatrizalAdevyAH kukSijAtaH asi / kSatriyajanatilakaH asi ca navayauvanadivyadehaH asi / / 2 / / e udyAnamAM AvI zibikA parathI nIce utarI, azoka vRkSanI nIce prabhue pote ja alaMkAra-puSpAdika utArI mUkyAM. eTale pelI kulavRddhA, haMsalakSaNa rezamI vastramAM toDI nAkhela motInA jhumakhAmAMthI nIkaLatA motI samAna te jotI (= letI) AMsuo mUkatI tathA duHkhapUrvaka rudana karatI te zokavaDe alita thatI vANIthI bhagavaMtane kahevA lAgI ke "he putra! tuM kAzyapa gotramAM janmyo che, siddhArtha rAjAno putra che ane jJAtakalarUpa AkAzamAM zaradapUnamanA yaMdra samAna cha, (1) vAziSTha gotramAM utpanna thayela trizalAdevInA udarathI utpanna thayela che, kSatriyomAM tilaka samAna ane navayauvanava hivya haiudhArI cha, (2) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 627 caturthaH prastAvaH gabbhAvasthAocciya aisukumAlo'si, suMdaraMgo'si / appaDimarUvalAyannakaMtipabbhArakalio'si / / 3 / / tihuyaNavikkhAyajaso'si, sayalavinnANa-nIiniuNo'si / tA kahamimamaidukkaratavakammaM saMpavajjihisi? ||4|| iha asidhArasaricchaM mahavvayaM vaccha! aNucareyavvaM / ghorovasaggaveyaNanivahAo na bhAiyavvaM ca / / 5 / / suTuMcha-tucchabhoyaNavittI niccaMpi ettha kAyavvA / gAmAgarAisu tahA paDibaMdhamaI vimottavvA / / 6 / / iya vaccha! tujjha sAhemi kettiyaM muNiyasayalabhAvassa / taha kahavi payaTTejjasu jaha sivasokkhaM lahuM lahasi' / / 7 / / garbhAvasthAtaH eva atisukumAlaH asi, sundarAGgaH asi / apratimarUpa-lAvaNya-kAntiprAgbhArakalitaH asi / / 3 / / tribhuvanavikhyAtayazAH asi, sakalavijJAnanItinipuNaH asi / tasmAt kathamidam atiduSkaratapokarma sampravrajiSyasi? ||4|| iha asidhArAsadRzaM mahAvrataM vatsa! anucaritavyam / ghoropasargavedanAnivahebhyaH na bhetavyaM ca / / 5 / / zuddhoJcha-tucchabhojanavRttiH nityamapi atra krtvyaa| grAmAkarAdiSu tathA pratibandhamatiH vimoktavyA / / 6 / / iti vatsa! tava kathayAmi kiyanmAtraM jnyaatsklbhaavsy!|| tathAkathamapi pravartasva yathA zivasaukhyaM laghuH labhase' / / 7 / / garbhAvasthAthI ja atisukamAla tathA suMdara aMgayukta che, apratima rUpa, lAvaNya ane kAMtivaDe adbhuta che, (3) tribhuvanamAM vikhyAta ane samasta vijJAna tathA nItimAM nipuNa che, to AvuM atiduSkara tapa-anuSThAna zI zata pANI ? (4) he vatsa! asidhArA samAna e mahAvratanuM barAbara pAlana karaje, ghora upasarganI vedanAthakI jarA paNa bIvuM nahi, (5) e saMyamamAM zuddha ane tuccha bhikSAvRti sadA karavAnI che, tathA gAma ke nagarAdikamAM rAganI buddhi choDavAnI che. () he vatsa! samasta bhAvane jANanAra evA tane kahevAnuM keTaluM hoya? mATe evI rIte pravaje ke mokSasukha satvara pAme' (7) Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 zrImahAvIracaritrama etthaMtaraMmi nIsesasayaNavaggeNa parigao raayaa| ANaMdAmaMdagalaMtanayaNabAhappavAheNa / / 8 / / abhivaMdiUNa caraNe jiNiMdasirivaddhamANasAmissa / egaMtamavakkaMto dussahavirahaggisaMtatto / / 9 / / jummaM / kulamayahariyAvayaNaM tahatti paDisuNiya jiNavaro viiro| sayameva paMcamuTThiyaloyaM kAuM samAraddho / / 10 / / te ya kese sAmikarayalapalhathie suriMdo niyadevadUsaMcaleNaM IsiviNamiyasarIro samma paDicchai, kameNa ya nivvattiyaMmi loyakamme jiNaM aNunnaviUNa taM kuMtalakalAvaM mehapaDalaM va sAmalaM, dujjaNahiyayaM va kuDilaM khIroyasalile pakkhivai, divvatUraninAyaM maNussamaMgaluggArahalabolaM ca nivArei / aha maggasirakiNhadasamIe pacchimaNhasamae hatthuttaranakkhatte vaTTamANe sayameva atrAntare niHzeSasvajanavargeNa parigataH raajaa| AnandA'mandagalannayanabASpapravAhena / / 8 / / abhivandya caraNayoH jinendrazrIvardhamAnasvAminaH / ekAntamapakrAntaH duHsahavirahA'gnisantaptaH / / 9 / / yugmm| kulamahattaravacanaM tatheti pratizrutya jinavaraH vIraH / svayameva paJcamuSTikalocaM kartuM samArabdhavAn / / 10 / / tAn ca kezAn svAmikaratalaparyastAna surendraH nijadevadUSyA'Jcalena iSadvinAmitazarIraH samyak pratIcchati, krameNa ca nirvartite loca(=kezaluJcana)karmaNi jinam anujJApya taM kuntalakalApaM meghapaTalamiva zyAmam, durjanahRdayamiva kuTilaM kSIrodakasalile prakSipati, divyatUraninAdaM manuSyamaGgalodgArakalakalaM ca nivArayati / atha mRgazIrSakRSNadazamyAH pazcimAhansamaye hastottaranakSatre vartamAne svayameva sambuddhaH bhagavAn 'namo'stu evAmAM potAnA badhA svajano sahita, AnaMdathI amaMda azru-jaLanA pravAhane mUkato, (8) rAjA bhagavaMtanA caraNamAM namI, dussaha virahAgnithI saMtapta thaela te eka bAju beTho. (9) eTale kulavRddhAnuM pUrvokta vacana svIkAratAM bhagavaMte pote pAMca muSTithI lonca karyo. (10) tyAM prabhunA hAthamAM rahelA keza iMdra jarA zarIra namAvI potAnA devadUSyanA cheDAmAM lIdhA. pachI anukrame loca-karma nivRtta thatAM prabhunI AjJA lai, meghapaTala samAna zyAma ane durjana hRdayanI jema kuTila te kezone teNe kSIrasAgaramAM nAkhyA. tyAM divya vAdya-nAda ane manuSyonA maMgalodgArano dhvani baMdha karavAmAM Avyo. eTale mAgazaranI kRSNa dazamIe pAchalA pahore hastottara nakSatra vartatAM svayaMbuddha prabhu pote-"siddhone namaskAra thAo! ema kahI "huM sAmAyika AdaruM chuM ane pApanA yogane trividhe trividha vosirAvuM chuM" e pramANe cAritra le che." Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prastAvaH 629 saMbuddho bhayavaM 'namotthu NaM siddhANaM tikaTTu 'karemi sAmAiyaM savvaM sAvajjaM tivihaM tiviheNaM vosirAmi tti cArittaM paDivajjae / ettha ya patthAve aMbaratalaTThieNa bhUmitalagaeNa ya deva-devivijjAhara-naravisareNa vimukko bhagavao cAuddisiMpi jhaMkAramuhalabhasalaviluppamANo, sugaMdhiyasayalajIvaloo piMgaliyagayaNamaMDalo pavaravAsacunno, bahaladhUmasihAjAlucchAiyadisAmuho ThANaThANesu Thavio DajjhaMtAguru-kuraMgamaya-mINuggAra - kappUradhUvaghaDiyanivaho, pahayAo asaMkhasaMkhaghosummissa- bhaMbhA-muiMga-maddala - kAhalA - tilima - huDukka DhakkAo, kao ya nibbharabhariyabhuvaNaMtarAlo jayajayAravotti / / aha cattavasaNa-bhUsaNa-mallassa puraMdareNa jayaguruNo / vAmaMsatale nasiyaM adUsiyaM devavaradUsaM ||1|| nIsAmanne sAmannagurubhare taha jiNeNa ukkhitte / kAuM sAhijjaMpiva maNapajjavaNANamuppaNNaM ||2|| siddhebhyaH' iti kRtvA 'karomi sAmAyikaM sarvaM sAvadyaM trividhaM trividhena vyutsRjAmi' iti cAritraM prtipdyte| atra ca prastAve ambaratalasthitena bhUmitalagatena ca deva-devI- vidyAdhara-naravisareNa vimuktaH bhagavataH caturdikSu jhaGkAramukharabhasalavilupyamANaH sugandhitasakalajIvalokaH piGgalitagaganamaNDalaH pravaravAsacUrNaH, bahudhUmazikhAjvAlocchAditadiGmukhaH sthAneSu sthAneSu sthApitaH dahyamAnA'garu-kuraGgamada-mInodgArakarpUradhUpaghaTitanivahaH, prahatAH asaGkhyazaGkhaghoSonmizra-bhambhA-mRdaGga-mardala-kAhala-tilima-huDukka-DhakkAH, kRtazca nirbharabhRtabhuvanA'ntarAlaH jayajayA''ravaH / atha tyaktavasana-bhUSaNa-mAlyasya purandareNa jagadguroH / vAmAMsatale nyastam adUSitaM devavaradRSyam / / 1 / / niHsAmAnye zrAmaNyagurubhAre tathA jinena utkssipte| kartuM sAhAyyamiva manaHparyavajJAnamutpannam / / 2 / / A vakhate AkAzamAM rahelA tathA bhUmitalapara rahelA deva, devI, vidyAdhara tathA manuSyoe bhagavaMtanI cotarapha, jhaMkAra karatA bhamarAne adazya karanAra sakala jIva-lokane sugaMdhI karanAra tathA AkAzatalane pILuM banAvanAra evo pravara vAsakSepa uDAvyo, temaja bhAre dhUma-zikhAthI dizAone AcchAdita karanAra ane baLatA agaru, kastUrI, aMbara, kapUranA dhUpavALI dhUpadhAnIo sthAne sthAne mUkavAmAM AvI, aneka zaMkhanA avAjathI mizrita bhaMbhA, mRdaMga, mardula, kAhala, tilima, huDukka, DhakkA vagADAI ane bhuvananA khAlI bhAgane pUranAra jaya jayArava uchaLI rahyo. evAmAM vastra, bhUSaNa ane puSpane tajanAra evA bhagavaMtanA vAma skaMdhapara puraMdare aSita devadUSya vastra mUkyuM. (1) ema asAdhAraNa zrAmaNyano moTo bhAga jinezvare upADatAM jANe sahAya karavA AvyuM hoya tema manaHparyavajJAna utpanna thayuM. (2) Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 zrImahAvIracaritrama olaMbiyabhuyapariho bADhaM nikkasiyamohamAhappo / meruvva nippakaMpo kAussagge Thio bhayavaM / / 3 / / cauvihadevanikAo nayarajaNo naravaI ya namiUNa | jayanAhaM bhattIe niyaniyaThANe paDiniyatto / / 4 / / iya uttmgunngnnvddhmaannsirivddhmaanncriyNmi| saggApavaggasaMgamalacchINa nivAsabhavaNaMmi / / 5 / / gabbhAvayAra-jammaNa-dikkhAkallANakahaNapaDibaddho / saMpatto pajjaMtaM cautthao esa patthAvo ||6 || jummaM / ii siriguNacaMdagaNiraie sirimahAvIracarie cauttho patthAvo avalambitabhujaparidhaH bADhaM niSkRSTamohamAhAtmyaH | meruH iva niSprakampaH kAyotsarge sthitaH bhagavAn / / 3 / / caturvidhadevanikAyaH nagarajanaH narapatizca natvA / jagannAthaM bhaktyA nijanijasthAne pratinivRttaH / / 4 / / iti uttmgunngnnvrddhmaanshriivrddhmaancritre| svargApavargasaGgamalakSmINAM nivAsabhavane / / 5 / / grbhaavtaar-jnm-diikssaaklyaannkthnprtibddhH| samprAptaH paryantaM caturthakaH eSaH prastAvaH ||6|| yugmam / iti zrIguNacandragaNiracite zrImahAvIracarite caturthaH prastAvaH / potAnI bhujArUpa paridhAne avalaMbI mohanA mahAbhyane atyaMta parAsta karanAra ane merUnI jema niSkapa meva svAmI yotsarge 26 // (3) caturvidha devo, nagarajano ane rAjA bhaktithI prabhune namIne potapotAnA sthAna pratye pAchA pharyA. (4) e pramANe uttama guNa-gaNathI vardhamAna, svarga-mokSanI lakSmInA nivAsabhavanasamAna zrI vardhamAnasvAmInA cAritramAM garbhAvatAra, janma ane dIkSA kalyANakanA kathanavaDe pratibaddha evo A caturtha prastAva saMpUrNa thayo. (5) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- Page #323 -------------------------------------------------------------------------- Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prakAzaka - zrI divyadarzana TrasTa ISBN 978-81-925531-1-5 97881925531151