Book Title: Updeshprasad Part 5
Author(s): Vijaylakshmisuri, 
Publisher: Jain Book Depo Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002174/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI vijayalakSmIsUri viracita zrI upadezaprAsAda bhASAMtara didikhAmasiMha sakima seridivAmakhijAramagAmamiyAgAtimAyAga diyAmaNAmaDhImayA nivAsmayAgaNapagidinyamabAsamaprama rAgidinyamahAdAma bAmiyAgaraNepavAda yAbAzmayAgaNepavAva diyArovAramAdiyANabAramAravAdiyA amalidiyAgAMcAramAmamivizyamA vAsmAmapipaMcAyata mAmayApakana madAsammamayApakanAmaekadivAmarimitiArAmAvamAsayaMpAdiyourimica niyimaya miyA nAyisapamiyata kasAmipanimirA dizkarAvAminmatimirAsayATiyAgdavAminapAdanAmadAdavikdiyAmaMmiyANi suyandavayAraNamiAmAna rahadavayApayAmimA parasirakaresA pamAyaNamiskiyakhANAzyapavaraNAdavimatikaritaMgAmamA nidhanAnaMnavanAsaMbavazvakAmika muuri| rakhakAnika visAmAAmavikA rupanalimAmAmastrikAnikhinAviranaMdavAra dain Education international na mujha samahAvA-1 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000 ). che AcArya zrI vijayalakSmI sUri viracita sAda thAyaba padezaprasAIE , zrI udAsa (bhAga- 5) (staMbha 20 thI 24, vyAkhyAna 286 thI 361) tapAcAranA bAramAMthI chellA 9 bheda, viryAcAranuM svarUpa, "jJAnasAra'nA batrIza aSTako para vyAkhyAna, hoLI parva tathA rohiNI vratanuM svarUpa, cAra pratyeka buddha caritra; jaMbUravAnI ane hIravijayasUricaritra gUrjara anuvAdaka sva. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAI prakAzaka jaina buka DIpo 147, taMboLIno khAMco, dozIvADAnI poLa, amadAvAda-388 001 phona : (079) 2356154 prAptisthAna jazavaMtalAla giradharalAla zAha janaprakAzana aMdana 3094, khatrInI khaDakI, dozIvADAnI poLa, amadAvAda-380001 phona : pa3pa6806, 5356197 pAMca bhAganA seTanI kiMmata prathamavRtti rUpiyA pAMcaso Isa. 2001 MAANANAM Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNa saujanya zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara prastuta graMtha punarmudraNa karavAnI paravAnagI ApI te badala zrI azokabhAI jaina (zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa) saMzoghana tathA zuddhipUrvaka pustakanuM saMpAdana karavA badala gyanmandir@kobatirth.org AkAzamAM sUrya Uge che ane Serving jinshasan dharatI pa2 2hela gulAbanuM puSpa khulavA lAge che, khIlavA lAge che hRdayamAM jinavacanono sUrya udaya pAme che 099309 ane AtmAmAM saNono ughADa thavA lAge che paNa sabUra! saguNonA ughADanuM pariNAma ApaNo anubhavatA hoIe to ja mAnavuM ke hRdayamAM jinavacanono sUryodaya thaI cUkyo che. satata karatA rahIe ApaNe AtmanirIkSaNa ane prayatnazIla banyA rahIe e samyak pariNAmanI anubhUti mATe e aMgenuM suMdara mArgadarzana Apato graMtha eTale ja zrI upadezaprAsAda graMtha madraka : zrI jaina prakAzana maMdira, amadAvAda prAptisthAno jaina prakAzana maMdira ajaya sevaMtilAla jaina 309/4, khatrInI khaDakI, dozIvADAnI poLa, | 20, mahAjana galI, jhaverI bajAra, amadAvAda-380001 phona : 5356806 muMbaI-400 002 zrI pArzvanAtha pustaka bhaMDAra zrI pArzvanAtha pustaka bhaMDAra phuvArA sAme, taLeTI roDa, bhojanazALA sAme, pAlitANA-364270 zaMkhezvara-384246 zrI mahAvIra jaina upakaraNa bhaMDAra | gurugautama enTaraprAIjha zaMkhezvara tathA sUrata cIkapeTha, beMglora-pa60053 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA anaMta kalyANakara, anaMta sukhakara, anaMta hitakara ane anaMta duHkhahara evA jinazAsananI prApti; cAra gatimAM rakhaDatA jIvane anaMta puNyanA udaye thAya che. karoDo rUpiyAnA kharce jhaverI bajAramAM dukAna maLavI eka apekSAe sahelI che. paraMtu jinazAsananI prApti atyaMta muzkela che. je puNyazALI AtmAone paramAtmAnA zAsananI prApti thaI che teone ArAdhanAmAM AgaLa vadhAravA ane pApathI mukta banavA mATe sAmAnyatayA upadezanI jarUra rahe ja che. upadeza vinA bALajIvo sAghanAmAM joDAtA nathI ane che virAdhanAthI aTakatA nathI. bALajIvone ArAghanAmAM joDavA mATe gharmanuM baLa zuM tenI che. gharmanI tAkAta zuM che te jaNAvavuM paDe ane virAghanAthI aTakAvavA mATe virAghanAnuM phaLa batAvavuM paDe. puNyabaMghanuM AkarSaNa jIvane gharmamAM joDe che ane 4 pApanA vipAkanI jANakArI jIvanamAMthI pApo ochA karAve che. athavA pApano rasa ocho karAve che. prastuta zrI upadezaprAsAda graMtha mAtra upadezAtmaka graMtha nathI paraMtu sthAne sthAne zAstrIya prasaMgo, aitihAsika prasaMgo, bodhadAyaka kathAo vagereno samAveza karI graMthane boghaka ane rocaka banAvavAmAM Avyo che. dareka sAdhakane temAMthI sAdhanA mATenuM baLa maLe tevo graMtha che. A graMthamAM dravyAnuyoga tathA kathAnuyoganuM adbhuta saMmizraNa che. pahelA che. siddhAMta ane pachI te siddhAMtane hRdayamAM sthira thavA draSTAMto Apela che. jema goLa che, + sAthe kaDavI davA paNa bALaka laI le tema goThavaNa karI che. A mULa graMthanA kartA ja AcArya zrI vijaya lakSmIsUri che. temaNe A graMtharUpa prAsAdanA 24 staMbho kalpI dareka staMbhanI paMdara paMdara astra (hAMza) kalpI che. e rIte varSanA divasapramANa 360 je vyAkhyAnorUpa A graMtha saMskRta bhASAmAM racyo che. prasaMgopAtta aneka sUtro tathA ja graMthomAMthI prastuta viSayane draDha karatAM zloko tathA gadya avataraNo ApI graMthane paripUrNa ane samRddha karyo che. potAnA gurubhAI zrI premavijayajI mahArAjanI preraNAthI temaNe A graMtha racI jaina samAjano ghaNo ja upakAra karyo che. prathama vyAkhyAnanI zarUAta caitra sudi 1 thI karelI che. tyAra pachInA divasonI gaNatarIe baghA parvanA vyAkhyAno ApelA che. dAkhalA tarIke dIpotsavI (Aso ja vadI 30)nuM vyAkhyAna 210muM, besatA varSanuM (kArtika suda 1nuM) vyAkhyAna 211muM, ( jJAnapaMcamI (kArtika suda panuM) vyAkhyAna 215muM e rIte baghA parvo mATe samajI levuM. che. A graMthane atyupayogI jANIne tenuM gujarAtI bhASAMtara ghaNA varSo pahelA zrI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gharma prasAraka sabhA-bhAvanagara taraphathI sva. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAIe , 8 athAga prayatnapUrvaka cIvaTathI karIne prakAzita karela. hAla keTalAya vakhatathI te aprApya ja hovAthI amo temanI saMmati laIne gujarAtI lipimAM prakAzita karIe chIe. A A graMtha mukhyatve upadezaboghano che. koI paNa vastu draSTAMtathI samajAvatAM vizeSa draDha thAya che ane hRdayamAM soMsarI UtarI jAya che. e zailI graMthakAre ApanAvelI che. ka samati, samakitanA 67 bola, zrAvakanA pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata ane te badhA vratanA aticAro; gharmanA cAra bheda-dAna, zIla, tapa, bhAva; tIrthayAtrA ane tenuM phaLa; jinapUjA, jinamUrti, jinacaitya; devadravya-bhakSaNanA mAThAM che. phaLo, tIrthaMkara bhagavAnanA paMca kalyANakonuM varNana; cha ArAnuM svarUpa, dIpotsavI, A jJAnapaMcamI Adi parvonuM varNana; pAMca samavAya kAraNa; navaniDhava, aMtaraMgazatruo; za ja jJAnAcAra, darzanAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranuM svarUpa, yazovijayajI , upAdhyAyanA 32 aSTakonuM vivecana-vagere viSayo upara TUMka ke vizada vivecana karI che. nAnA-moTA dRSTAMtothI asarakAraka vyAkhyAna ApelAM che. * prastuta bhAga 5(pAMca)mAM kula 76 vyAkhyAnomAM nAnI-moTI 80 kathAo che ApelI che. temAM tapAcAra ane vIryAcAranuM svarUpa zrI yazovijayajI mahArAje racela che "jJAnacAra' graMthanA 3ra aSTako upara 38 vyAkhyAna; anityAdi cAra bhAvanA; hoLI parvanuM svarUpa tathA enI utpattinI kathA; karakaMDudrimukha-nagnati-namirAjarSi e cAra 1. pratyekabuddhanuM varNana; aMtimakevaLI zrI jaMbusvAmI caritra tathA zrI hIravijayasUrinuM A ( saMkSipta caritra ApeluM che. prasaMgopAtta zrAvakanA bAra vratonA prAyazcitta, sopakrama nirupakrama AyuSya, mahAvIra bhagavAne naMdana RSinA bhavamAM bhAvelI saMlekhanAnI je bhAvanA; karmanI vicitratA vagere viSayo carcelA che. chelle zatruMjaya tIrthanuM mAhAsya ja tathA vaMdanA ane guru paTTAvalI ApelI che, ane A upadezaprAsAdane mahelarUpe gaNI ja tenA avayavonuM varNana tathA graMthapUrNatArUpe prazasti Apela che. graMthanI upayogitA mATe dareka bhAganA aMte kathAo tathA draSTAMtonI # varNAnukramaNikA ApI che, jethI koIne draSTAMta zoghavuM hoya to sahelAIthI tene maLI 8 zake. graMthanI zarUAtamAM anukramaNikA paNa Apela che. zrAvakamAtranA gharamAM A mahAgraMtha hovo jarUrI che ke jemAM AkhA varSano nitya navo svAdhyAya che. 360 divasa pramANe 360 vyAkhyAna alaga alaga viSayo upara saMkalanAbaddha ane draSTAMto sAthe ApelA che. A graMthamAM kAMIka draSTidoSathI ke ajJAnathI koI kSati ke bhUla rahI gaI hoya to te che te badala jJAnavarga amane kSamA kare, ane sUcanA Ape jethI bhaviSyamAM sughArI che zakAya. prakAzaka @ jazavaMtalAla miraghalAla zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAsthAna 293 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga 5 anukramaNikA (staMbha 20 thI 24) (vyAkhyAna 28 thI 311) viSaya pRSThaT viSaya staMbha 20) vinaya vyAkhyAna 286 ahaMka muninuM draSTAMta 6 tapAcArano cotho-pAMcamo bheda- vyAkhyAna 294 rasatyAga ane kAyakleza tapAcArano navamo bheda-vaiyAvRtya mAnadevasUrinuM vRSTAMta vipulamatinI kathA maMgusUrinuM draSTAMta vyAkhyAna 25 vyAkhyAna 287 tapAcArano dazamo bheda-svAdhyAya tapAcArano chaThTho bheda-saMlInatA eka vaNakarano prabaMdha zravaNamAtragrAhI tApasanuM draSTAMta subhadrAnI kathA che skaMdaka sAghunuM draSTAMta vyAkhyAna 296 vyAkhyAna 288 tapAcArano agiyAramo bheda-dhyAna 46 tapAcArano sAtamo bheda-prAyazcitta 9 vasubhUtinI kathA mAtaMgaputranuM dRSTAMta vyAkhyAna 297 vyAkhyAna 289 tapAcArano bAramo bheda-kAyotsarga che pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta 13 susthita muninuM draSTAMta vibuddhasiMhasUrinuM draSTAMta ziva sAdhunI kathA vyAkhyAna 290 vyAkhyAna 298 susthita muni vALuM draSTAMta (cAlu) A guNavrata tathA zikSAvratanA prAyazcitta 18 suvrata sAghunI kathA ghanezvara sUrinuM draSTAMta ghanyamuninI kathA vyAkhyAna 291 joNaka muninI kathA * gharmakarmamAM daMbha akartavya vyAkhyAna 299 SI sujjasirinI kathA tapanI pradhAnatA tadaMtargata lakSmaNA sAdhvInuM dRSTAMta harikezI muninI kathA vyAkhyAna 292 vyAkhyAna 300 # tapAcArano AThamo bheda-vinaya | viryAcAra paMcAkhya bhAravAhaka kathA 27 sugharmA zreSThInI kathA 16 19 - 24 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che viSaya | staMbha 21 105 108 108 11 116 85 vyAkhyAna 301 / pUrNatA guNa * jayaghoSa dvijanI kathA vyAkhyAna 302 magnatA guNa somavasunI kathA vyAkhyAna 303 Ii sthiratA guNa rAjImatInuM draSTAMta vyAkhyAna 304 munino sthiratA guNa che sanaskumAra cakravartInI kathA - vyAkhyAna 305 e mohatyAga ja ahaMduttanI kathA vyAkhyAna 306 ejJAnatyAga sAla ane mahAsAlanI kathA paMdaraso tApasanuM draSTAMta vyAkhyAna 307 samaguNa mRgAputranI kathA vyAkhyAna 308 iMdriyajaya subhadranI kathA che be kAcabAnI kathA vyAkhyAna 309 indriyonuM svarUpa sukumArikA sAthvInI kathA vyAkhyAna 310 iMdriyajaya kartavya subhAnukumAranI kathA pRSTha | viSaya vyAkhyAna 311 jJAnayukta kriyA phaLadAyI ratisuMdarInI kathA 106 RddhisuMdarInI kathA vyAkhyAna 312 tRta ane atRptanuM svarUpa buddhisuMdarInI kathA vyAkhyAna 313 lepya ane alepya viSe 110 guNasuMdarInI kathA vyAkhyAna 314 maMtrIpaNAnI niMdA viSe zakaTAla maMtrInI kathA vyAkhyAna 315 niHspRhatA | kAlavaizika muninI kathA 117 86 (staMbha 22 vyAkhyAna 311 samyakatva ane munipaNAnI ekatA 119 kurudattanI kathA 119 vyAkhyAna 317 vidyA avidyA 121 samudrapALa zreSThInI kathA vyAkhyAna 318 vivekaguNa 123 zramaNabhadranI kathA 124 vyAkhyAna 319 mAdhyacca guNa 125 ahanmitranI kathA 125 vyAkhyAna 320 nirbhayatA guNa 127 skandana muninI kathA 128 vyAkhyAna 321 103 AtmaprazaMsA 130 103 marIcinI kathA 130 $ $ 1 21. $ $ $ $ $ $ $ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya tattvadRSTi eka AcAryanuM dRSTAMta vyAkhyAna 322 saMpattinI kSaNabhaMguratA bhUmipALa rAjAnI kathA vyAkhyAna 323 karmanI vicitratA kadaMba vipranI kathA vyAkhyAne 324 karmanAM phaLa DhaMDhaNa RSinI kathA vyAkhyAne 325 cittanI ekAgratA sukozala muninI kathA vyAkhyAna 326 yajJa lokasaMjJA zvetazyAma prAsAdanI kathA vyAkhyAna 327 cakSusvarUpa AryarakSita sUrinI kathA vyAkhyAna 328 mUrchAyAga kartavya saMyatamuninI kathA vyAkhyAna 329 anubhava AbhIrIvaMcaka vaNika kathA staMbha 23 vyAkhyAna 331 vyAkhyAna 330 yoga ujjita muninI kathA vyAkhyAna 332 pRSTha | viSaya 132 133 134 135 143 144 145 146 139 tapa 139 148 148 137 vyAkhyAna 335 137 | durdhyAnanAM 63 sthAnonuM svarUpa vyAkhyAna 336 151 151 153 153 ravigupta brAhmaNanI kathA 156 156 158 vyAkhyAna 333 dravyapUjA--bhAvapUjA ghanasAra vaNikanI kathA vyAkhyAna 334 dhyAna kSapaka muninI kathA naMdana RSinI kathA vyAkhyAna 330 rohiNI vrata rohiNInI kathA vyAkhyAna 338 saptanaya eka popaTanI kathA vyAkhyAne 339 zIlanI dRDhatA sthUlabhadra muninI kathA vyAkhyAna 340 manuSyabhavanI durlabhatA cANAkyanI kathA (pAzAnuM dRSTAMta) vyAkhyAna 341 autpAtikI buddhi rohakanI kathA vyAkhyAna 343 bIjI azaraNa bhAvanA sagara cakrInA putronI kathA pRSTha 159 161 161 162 163 164 169 170 172 172 175 176 178 179 vyAkhyAna 342 be prakAranA AyuSya (anityabhAvanA) 191 bhAnumaMtrInuM dRSTAMta 192 182 182 187 187 197 198 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya saMsAranI asAratA zrIdatta zreSThInI kathA vyAkhyAna 344 vyAkhyAna 345 hutAzanI parva (hoLI) hutAzanI (hoLI)nI kathA vyAkhyAna 347 sulabhabodhinuM svarUpa cha munionI kathA (bhRgupurohita Adi) vyAkhyAna 348 pahelAM pratyeka buddha karakaMDu karakaMDu rAjAnI kathA staMbha 24 tIrtha stavanA vyAkhyAna 346 yazobhadrasUri ane balabhadrasUri muni 216 | zatruMjya tIrthanA prabhAva saMbaMdhI kathA caityanA bhaMga karanAre zuM karavuM? yazobhadramuninI kathA 216 vyAkhyAne 356 vyAkhyAna 349 bIjA pratyeka buddha--dvimukha dvimukha rAjAnI kathA vyAkhyAna 350 trIjA pratyeka buddha--nagRti nagati rAjAnI kathA vyAkhyAna 351 lAthI paNa vrata atyAjya bhavadevanI kathA vyAkhyAna 352 aMtima kevaLI zrI jaMbusvAmInI kathA pRSTha viSaya 201 bhAvavaMdananuM phaLa 201 | zAMbakumAranI kathA 207 | kudharmano tyAga kartavya zreNika rAjAnI kathA 207 218 222 223 218 | dharmanuM mAhAtmya maMgaLakuMbhanuM dRSTAMta guru paTTAvaLI 226 226 vyAkhyAna 353 229 229 233 233 vyAkhyAna 354 235 235 vyAkhyAna 355 vyAkhyAna 357 vyAkhyAna 358 tapAgaccha nAma paDyA pachInA AcAryanI paTTAvaLI vyAkhyAna 359 zrI hIravijayasUcinuM saMkSipta caritra vyAkhyAne 350 zrI hIravijayasUrinuM caritra (cAlu) pariziSTa kathA ane dRSTAMtonI varNAnukramaNikA pRSTha 239 240 245 245 248 250 251 253 253 256 261 263 vyAkhyAna 361 siddhAcaLa para rahelA prAsAdanuM varNana 268 upadezarUpa prAsAdanA avayavonuM varNana 270 prazasti 201 263 272 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI pa sAda bhASAnAra saMbha 20) vyAkhyAna 286 tapAcArano cotho-pAMcamo bheda-rasatyAga ane kAyakleza have rasatyAga nAmano cotho tapAcArano bheda varNave che- vikRtikRdrasAnAM yattyAgo yatra tapo hi tat / gurvAjJAM prApya vikRti, gRhNAti vidhipUrvakam // 1 // bhAvArtha-"vikAra karanArA rasono je tyAga karavo te rasatyAga nAmanuM tapa kahevAya che, temAM paNa gurunI AjJA laIne vidhipUrvaka vikRti (vigai) grahaNa karavI." dUgha, dahIM, ghI, tela, goLa tathA pakvAnna vagere cha bhakSya ane magha, mAMsa, madirA tathA mAkhaNa e cAra abhakSya maLI daza vikRti (rasa) kahelA che. te sarva rasono athavA temAMthI keTalAkano jIvana paryata athavA amuka varSa sudhI, athavA parva tithi, cha mAsa, cAra mAsa vagere avaghi rAkhIne tyAga karavo; kemake te sarve vikAranAM kAraNa che. koI vakhata kAraNane laIne vikRti rasa levAnI jarUra paDe, to munie gurunI AjJA laIne vidhipUrvaka grahaNa karavA. te viSe zrI nizItha cUrNamAM kahyuM che ke "viNayapuvvaM guruM vaMdiuNa bhaNai, imeNa kAraNeNa imaM vigaI evai pamANeNaM ittiyaM kAlaM tumbhehiM aNunAe bhottumicchAmi, evaM pucchie aNunAe pacchA bhikkhaM paviThTho hai roti." eTale vinayapUrvaka gurune vAMdIne kahe ke, "amuka kAraNane lIdhe ATalI pramANavALI amuka vikRtine ATalA kALa sughI ApanI AjJAthI khAvA icchuM chuM. ema pUchI gurunI AjJA laIne pachI bhikSA mATe jAya, ane te vigaya grahaNa kare." rasatyAgano nirvAha jIvanaparyata thaI zake che, ane upavAsa vagere to amuka kALaparyata ja thaI zake che; vaLI upavAsAdika to ghaNA loko kare che, ane rasatyAga to tattva jANanArA ja kare che; tethI upavAsAdika karatAM paNa rasatyAganuM adhika phaLa che, tethI karIne ja aneka munijano vikRtino tyAga kare che. zrI RSabhasvAmInI putrI suMdarIe sATha hajAra varSa sudhI AyaMbila tapa karIne sarva vikRtino tyAga karyo hato, temaja ogaNIzamA pATe zrI mAnadevasUrine jyAre sUripade sthApana karyA te samaye tenA banne khabhA upara tenA niHspRhAdika guNothI prasanna thayelI sarasvatI tathA lakSmI devIne sAkSAta joIne "A (mAnadevasUri) koI vakhata cAritrathI bhraSTa thaze" evI vicAraNAthI gurunuM citta kheda pAmyuM. te jANIne mAnadevasUrie rAgI zrAvakonA gharanI bhikSAno tathA sarva vikRtino tyAga karyo. te tapanA bhAga 5-1) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 20 prabhAvathI unaDulapuramAM padmA, jayA, vijayA ane aparAjitA e cAra devIo mAnadevasUrinI sevA karavA lAgI. te joIne "A sUri strIothI parivarelA kema che?" evI koI mugdhane zaMkA thaI, tene te devIoe ja zikSA ApI. pachI te devIoe sUrine kahyuM ke, "he svAmI! amane kAMI paNa kArya batAvo." sUri bolyA ke, "huM saMghano upadrava nivAraNa karavA mATe tamArA nAmothI garbhita laghuzAMti stotra racuM chuM, tenuM adhiSThAtApaNuM tamAre svIkAravuM." A pramANenA gurunA vAkyane te devIoe aMgIkAra karyuM. have vyatireka yuktivaDe kahe che ke, "je muni rasatyAga karatA nathI te maMgusUri vagerenI jema moTI hAnine pAme che." maMgusUrinuM draSTAMta mathurA nagarImAM maMgu nAmanA AcArya pAMcaso sAdhu sahita rahetA hatA. tenA upadezathI rAgI thayelA loko tene yugapradhAna tarIke mAnatA hatA, ane bIjA sarva kAmo paDatAM mUkIne tathA bIjA sarva muniono anAdara karIne jANe bhakti vaDe vaza thayA hoya tema ghaNA loko te sUrine ja sevatA hatA. te loko haMmezAM snigdha ane maghura AhArAdikavaDe sUrinI sevA karatA hatA. anukrame karmanA vazathI sUri rasamAM lolupa thayA. tethI eka sthAne ja vAsa aMgIkAra karyo. pachI adhika sukha maLavAthI (sAtAgAravathI) vihAra tathA upadeza ApavAmAM paNa ALasu thayA. RddhigAravanA vazapaNAthI mithyAbhimAnI thayA, ane yathAyogya vinayAdi kriyAmAM paNa maMdAdaravALA thayA; ane rasamAM lolupa thavAthI kSetra, kuLa vagere sthApana karIne gocarInI gaveSaNA karavAmAM paNa ALasu thayA. anukrame te AcArya mRtyu pAmIne te ja nagaranI khAI pAse AvelA koI yakSanA maMdiramAM tenA adhiSThAyaka vyattarapaNe utpanna thayA. tyAM virbhAgajJAnathI potAno pUrva bhava jANIne pazcAttApa karavA lAgyA. pachI hamaNAM to "Ama karavuM ja yogya che." ema vicArIne te maMdira pAsethI jatA AvatA sAdhuone yakSa pratimAnA mukhamAMthI moTI jillA bahAra kADhIne dekhADavA lAgyA. e rIte hamezAM karavAthI ekadA koI sAhasika sAghue tene pUchyuM ke, "tuM koNa che? ane A jillA bahAra kADhIne zA mATe batAve che?" te sAMbhaLIne te yakSe pratyakSa thaIne kheda sahita potAnI sarva vRttAMta kahI batAvyo ke, "huM gharmarUpI mArgamAM paMgu (laMgaDo) thayelo tamAro guru maMgu nAmano AcArya pramAdathI mULottara guNono ghAta karIne mahAvratano bhaMga karavAthI A nagaranI khAImAM yakSa thayo chuM, mATe tamAre rasamAM lolupa thavuM nahIM. huM jillAnA svAdathI bhraSTa thayo chuM, tevuM jaNAvavAne mATe jillA bahAra kADhIne batAvuM chuM." A sAMbhaLIne te sarva sAdhuo rasatyAgarUpI tapamAM tatpara thayA, ane sarva lokone upadeza karavA lAgyA ke, "he bhavya prANIo! puruSone indriyajaya mahA saMpattinuM kAraNa thAya che. kahyuM che ke indriyANyevatatsarvaM, yatsvarganarakAvubhau / nigRhItavisRSTAni, svargAya narakAya ca // 1 // bhAvArtha-svarga ane naraka e benI je prApti thavI, te sarva indriyo vaDe ja che; kemake indriyono nigraha karavAthI svarga maLe che, ane temane chUTAM mUkavAthI naraka prApta thAya che. 1. rANakapuranI paMcatIrthImAM nADola Ave che te, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 286] tapAcArano cotho-pAMcamo bheda saMgrAmamAM jaya meLavanArA ghaNA jovAmAM Ave che, paNa indriyono jaya karanArA durlabha hoya che. kahyuM che ke zateSu jAyate zUraH, sahasreSu ca paMDitaH / vaktA zatasahastreSu, dAtA bhavati vA na vA // 4 // bhAvArtha-baso mANasomAM koI eka ja cUro hoya che, hajAra mANasomAM eka paMDita nIvaDe che, lAkha mANasomAM koI eka ja vaktA hoya che, ane sarva manuSyomAM dAtAra to koIka ja hoya che, athavA nathI paNa hotA." kAraNa ke na raNe nirjite zUro, vidyayA na ca paMDitaH / na vA vApatyana, na vAtA dhanavAyArAma bhAvArtha-yuddhamAM jIta meLavavAthI kAMI zuro kahevAya nahIM, vidyA upArjana karavAthI kAMI paMDita kahevAya nahIM, vANInI caturAIthI kAMI vaktA kahevAya nahIM ane ghana Ape teTalA parathI kAMI dAtA kahevAya nahIM.' tyAre kharA zUravIra, paMDita, vaktA ane dAtA kone kahevA? indriyANAM jaye zUro, dharmaM carati paMDitaH / satyavAdI bhavedvaktA, dAtA bhiitaabhyprdH||3|| bhAvArtha-je indriyono jaya kare te ja zUro kahevAya che, je gharmanuM AcaraNa kare te ja paMDita kahevAya che, je satya bole te ja vaktA kahevAya che, ane bhaya pAmelAne je abhayadAna Ape te ja dAtAra kahevAya che." samagra indriyono jaya karavAnuM mULa kAraNa rasanendriyano jaya karavo te che. te rasanendriyano jaya bhojana tathA vacananI vyavasthAvaDe thAya che; mATe nirdoSa karmathI doSarahitapaNe prApta thayelo parimita AhAra zubha kriyAnI pravRtti mATe grahaNa karavo. atyaMta AhAra karavAthI navA navA manorathonI vRddhi thAya che, prabaLa nidrAno udaya thAya che, niraMtara apavitrapaNuM prApta thAya che, zarIranA avayavo puSTa thAya che ane tethI karIne sarva kriyAomAM pramAda thAya che, temaja ghaNuM karIne niraMtara rogIpaNuM prApta thAya che; mATe hamezAM rasanendriyane atRtivALI ja rAkhavI. eka rasanendriyane atRpta rAkhIe, to bIjI sarva indriyo potapotAnA viSayothI nivRtta thaIne tRti pAme che, ane rasanendriyane tRpta rAkhIe to bIjI sarva indriyo potapotAnA viSayomAM utsuka rahevAthI atRpta ja rahe che. juo, rasanendriyamAM lolupa thayelA maMgusUri aneka durgatinAM duHkho pAmyA, tathA kuMDarika muni paNa jillAnI ja lolupatAthI hajAra varSa sudhI pAlana kareluM saMyama hArI gayA. mATe sAdhuoe tathA zrAvakoe avazya rasatyAga tapa karavuM." have kAyakleza nAmanA pAMcamA tapAcAra viSe kahe che vIrAsanAdinA klezaH, kAyasyAgamayuktitaH / tanubAdhanarUpo'tra, vidheyastattapaH smRtam // 1 // bhAvArtha-"AgamamAM kahelI yukti pramANe vIrAsana vagere AsanovaDe zarIrane bAgha pamADavArUpa je kAyakleza sahana karavo te kAyakleza tema kahevAya che." Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 ahIM mULa zlokamAM 'vIrAsanAvi' zabdamAM 'bAvi' zabda mUkyo che, tethI ugrAsana vagere Asano jANavAM tathA kezaluMcana paNa jANavuM. te viSe kahyuM che ke- vIrAsaNa ukkuDa AsaNAI, loAio a vinneo / kAyakileso saMsAravAsanivvea hetti zA bhAvArtha "vIrAsana, utkaTAsana vagere tathA kezaloca vagere kAyakleza saMsAravAsamAM nirveda (kheda) karavAnA hetubhUta jANavA.' ,, kezaloca viSe bIjA zAstramAM paNa kahyuM che ke- pazcAtkarma puraHkarma jIvahiMsA parigrahAH / doSA hyete parityaktAH, zirolocaM prakurvatA // 1 // bhAvArtha-kezano loca karanAra puruSe pazcAtkarma, pUrvakarma, jIvahiMsA ane parigraha eTalA doSono tyAga karyo che ema samajavuM.'' sthAnAMga sUtramAM daza prakArano loca kahelo che. temAM pAMca indriyono jaya ane cAra kaSAyano tyAga e nava prakAre bhAvaloca kahelo che ane dazamo kezaloca e dravyaloca kahelo che. te dravyaloca nava prakAranA bhAvalocapUrvaka karavo joIe. ahIM cAra bhAMgA thAya che te A pramANe-(1) koI prathama bhAvaloca karIne pachI dravyaloca kare che. kahyuM che ke,"sAdhu hoya te ja sAdhu thAya che.'' A upara jaMbUsvAmI vagerenAM dRSTAMta jANavAM. (2) koI prathama bhAvaloca kare che, pachI dravyaloca karatA nathI. ahIM marudevI mAtA vagerenAM dRSTAMto jANavAM. (3) koI prathama dravyaloca karIne pachI bhAvaloca kare che. te upara drumbhaka sAdhu vagerenAM dRSTAMta jANavAM. (4) ane koI prathama dravyaloca karIne pachI bhAvaloca karatA nathI. ahIM udAyI rAjAne mAranAra vinayaratnanuM dRSTAMta jANavuM, athavA Adhunika veSaghArI ane AjIvikA mATe yatiliMga dhAraNa karanAranAM dRSTAMto jANavAM. ahIM koI zaMkA kare ke,'pariSaSThamAM ane A kAyaklezamAM zo taphAvata che?'' teno javAba Ape che ke,"parISaha potAthI ane bIjAthI ema banne prakArathI utpanna thatAM klezarUpa hoya che, ane kAyakleza mAtra pote karelA klezanA anubhavarUpa hoya che, eTalo temAM taphAvata che.'' A kAyakleza tapa karavAthI niraMtara karmakSayarUpI guNa prApta thAya che, tethI chadmastha jinakalpI vagere prAye niraMtara UbhA ja rahe che, ane kadAca bese che to paNa utkaTika vagere viSama AsanavaDe ja bese che. te ja bhavamAM siddhigAmI zrI vIraprabhue A tapa sArI rIte AcaryuM che; kemake zrI vIraprabhu chadmastha avasthAmAM sADA bAra varSa ane paMdara divasa sudhI rahyA, temAM koI paNa vakhate te paryastikA (palAMThI) vALIne eka kSaNavAra paNa beThA nathI, tema ja eka muhUrta mAtra nidrA lIghI che te paNa UbhA rahIne ja lIdhelI che. ja A kAyakleza tapa paNa siddhAMtanI yuktine anusarIne karyuM hoya to ja phaLadAyI thAya che, nahIM to bALa tapasvIo ghaNA prakAranA kAyaklezane sahana kare che, kamaThAdikanI jema paMcAgni tapa kare che, sUrya sanmukha dRSTi rAkhIne tathA UMcA hAtha rAkhIne UbhA rahe che, paMcakeza vadhAre che, tathA vRkSanI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 287] tapAcArano chaThTho bheda-saMlInatA zAkhA upara paga bAMdhIne nIce mastake laTake che, pUraNa, jamadagni ane kauzika vagere tApasonI jema mahA kaSTa sahana kare che. paraMtu te sarva Ata AgamanI yuktirahita hovAthI niSphaLa che. je bhavamAM avazya siddhi maLavAnI che te bhAvamAM paNa vItarAga prabhu rUDA Agamane anusarIne A kAyakleza tapanuM AcaraNa niraMtara kare che, mATe tapanA arthI munioe A tapanuM ArAghana avazya karavuM." vyAkhyAna 287 tapAcArano chaThTho bheda-saMsInatA have saMlInatA nAmanA chaThThA tapAcAra viSe kahe che indriyAdicaturbhedA, saMlInatA nigadyate / bAhyatapo'ntimo bhedaH, svIkAryaH skandakarSivat // 1 // bhAvArtha-"iMdriyAdika cAra prakAre saMlInatA kahelI che, te bAhyatAno chello bheda skaMdaka 2RSinI jema aMgIkAra karavo." salInatA eTale guptapaNuM arthAt zayana, bhojana vagere apragaTapaNe karavuM te. te saMlInatAnA cAra bheda che. te viSe pUrvAcAryoe kahyuM che ke _iMdiyakasAyajoe, paDucca saMlINayA muNeyavvA / / taha ya vivittacariyA, pannatA viiyraagehiN||4|| bhAvArtha-"iMdriya, kaSAya ane yoga AzrayI traNa saMlInatA tathA viviktacaryA e cothI saMlInatA jANavI, ema vItarAga jinezvare kahyuM che." zrotraindriyavaDe maghura ke amaghura (kaTu) zabdo upara rAga dveSa na karavo, te zromeMdriya salInatA kahevAya che. e pramANe cakSu iMdriya vageremAM paNa samajavuM. ema pAMca prakAre iMdriya saMlInatA jANavI. udayamAM nahIM AvelA kaSAyone rokavA tathA udayamAM AvelAne niSphaLa karavA te kaSAyasalInatA jANavI. mana, vacana, kAyAnA azubha yogano nirogha karavo, ne zubha yoganI udIraNA karavI, te yogasalInatA jANavI; ane strI, pazu, napuMsaka vagerethI rahita ArAmAdikamAM nivAsa karavo, te vivikta zayana bhojana saMlInatA jANavI. A pramANe cAre prakAranI saMsInatA pALavI. jeo tenuM pAlana karatA nathI, teo zravaNamAtrathI ja gharmanuM grahaNa karanAra tApasanI jema moTI duHkhaparaMparAne pAme che. zravaNamAtragrAhI tApasanuM draSTAMta koI gAmamAM koIeka brAhmaNa pApathI bhaya pAmIne tApasa thayo. teNe "kRpayA dharma" (dayAthI gharma thAya che.) e vAkya sAMbhaLyuM hatuM. ekadA koI tApasa sannipAtanA vyAdhithI pIDAto hato, tene vaidhe ThaMDuM jaLa pIvAno niSegha karyo hato. eka vakhata bIjA sarva tApasI kAMI kAma prasaMge anya sthAne gayA hatA; te vakhata pelA rogI tApase A navIna tApasa pAse ThaMDuM pANI mAMgyuM, tethI "kRpAvaDe gharma thAya che ema jANIne teNe te rogIne ThaMDuM jaLa ApyuM, tethI te rogI bahu pIDA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 pAmyo. te vRttAMta jANIne bIjA tApasoe te navIna tApasane ghaNo dhikkAryo ke--'are mUrkha! teM A rogIne mArI nAMkhyo. athavA ajJAnI zuM na kare?'' tethI te navIna tApase vicAryuM ke,"huM ajJAnI chuM tethI mAre jJAna zIkhavuM joIe.'' pachI abhyAsa karatAM teNe sAMbhaLyuM ke,'tapa karyA vinA jJAna nirarthaka che, tapathI ja jJAnanI prApti thAya che. kahyuM che ke, tapasvI puruSo A sacarAcara trailokyane jue che.'' ityAdi sAMbhaLIne 'potAne ja AdhIna evuM tapa huM karuM.' ema vicArIne koIne paNa kahyA vinA te navIna tApasa parvatanI guphAmAM gayo. tyAM tapa karavAno AraMbha karyo. kaMda, mULa ane phaLAdikano paNa tyAga karIne teNe keTalAka divaso nirgamana karyA. kSudhAnI pIDAthI kaMThagata prANa thayA, tevAmAM tene zodha karavA nIkaLelA keTalAka tApasoe tene joyo, ane kahyuM ke 'A rIte tapa thAya nahIM, kemake 'zarIramAthuM vahu dharmasAdhana dharmanuM paheluM sAdhana zarIra che' evuM vacana che, mATe zarIranuM rakSaNa karavuM ane dharmanuM mULa kAraNa samAdhAna (samatA) che temAM yatna karavo." te sAMbhaLIne 'samatAne viSe huM yatna karuM' ema nizcaya karIne te tApasa koI gAmamAM gayo. tyAM bhaktajanothI pUjA pAmavA lAgyo. keTaleka divase tene dhana prApta thayuM. te jANIne keTalAka dhUrta mANasoe teno paricaya karavA mAMDyo. te dhUrto upara vizvAsa AvavAthI teNe samAdhAnamUlaka dharma kahyo ke,''je kAMI suvarNa, strI vagere saheje prApta thAya teno upayoga karavo, ane prApta na thAya tenI AgaLa ke pAchaLa spRhA karavI nahIM.'' A pramANe samAdhAnamULaka gharma sAMbhaLIne te dhUrtoe upAya hAtha lAgavAthI tenI pAse gaNikA mokalIne tenuM sarva ghana harI lIdhuM. te vAta jANavAmAM AvavAthI lokoe tene kADhI mUkyo. A pramANe te tApasa zravaNamAtrathI ja gharmane grahaNa karanAra, zAstravacananA bhAvArthane nahIM jANanAra, zAstranA upadezane ayogya tathA saMlInatA tapanA rahasyane nahIM jANanAra hovAthI aneka bhavaparaMparAne pAmyo. cAra prakAranAM saMlInatA tapayukta skandaka sAdhunuM dRSTAMta pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke, kaliMgapurInA udyAnamAM zrI vIrasvAmI samavasaryA. te purInI samIpe zrAvastI nAmanI nagarImAM skandaka nAme eka tApasa raheto hato. te brAhmaNanAM samagra zAstro jANato hato. ekadA mahAvIrasvAmInA ziSya piMgala nAmanA munie skandakane pUchyuM ke,'"he skaMdaka! loka sAnta che ke ananta che? jIva sAnta che ke ananta che? siddhi sAMta che ke anaMta che? siddha sAMta che ke anaMta che? ane kevA prakAranA maraNathI jIva saMsAranI vRddhi athavA hAni pAme?"" A prazno sAMbhaLIne syAdvAdane nahIM jANanAra skandaka tApase mauna dhAraNa karyuM. piMgala munie traNa vAra te prazno karyA, paNa skaMdaka uttara ApI zakyo nahIM. tevAmAM zrAvastInagarInA loko zrI vIraprabhune vAMdavA jatA hatA, te joIne skandake paNa prabhunA ziSye pUchelA praznonA uttara jANavA mATe potAnA tridaMDa, kamaMDalu, vRkSanA pallava, aMkuza, rudrAkSanI mALA ane geruthI raMgelAM vastra vagere upakaraNo laIne zrI vIraprabhu pAse javAno saMkalpa karyo. te vakhate zrI jinezvare gautama gaNadharane kahyuM ke, 'Aje tamane tamArA pUrva mitra skandakano samAgama thaze.' gautame pUchyuM ke,'he svAmin! kyAre thaze?' prabhu bolyA ke, 'hamaNA te mArgamAM ja cAlyA Ave che.' gautame pUchyuM ke,'he svAmin! te ApanA ziSya thaze ke nahIM?' svAmI bolyA ke 'thaze.' te sAMbhaLIne gautamasvAmI tenI sanmukha gayA, ane Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 287]. tapAcArano chaThTho bheda-saMlInatA jaladIthI tene maLIne pUchyuM ke, "he skandaka! tame kuzaLa cho?" (ahIM gautama gaNaghare asaMyamI sanmukha gamana, kuzaLa prazna vagere karyuM, te aneka lAbha jovAthI, athavA prathamathI ja potAnA gurune tenA AvavAnuM jJAna thayuM hatuM, te vaDe prabhuno jJAnAtizaya jaNAvavA mATe, athavA te skaMdakane vratano samaya samIpa ja che' ema bhAvArya viraprabhunA vAkyathI jANIne potAnuM nirmAnItva jaNAvavA mATe karyuM che.) pachI zrI gautamasvAmIe tene kahyuM ke, "he pUrva mitra! tame piMgala munie pUchelA praznonA uttaro pUchavA mATe mArA gharmaguru pAse Avo cho." te sAMbhaLIne skaMdake pUchyuM ke, "tame mArA mananI hakIkata zI rIte jANI?" gautama gaNaghare kahyuM ke, "amArA guru trikALamAM ekAMte kareluM, pratyakSa kareluM athavA bhaviSyamAM karavAnuM te sarva jANe che. temane sAdi ananta bhAMge jJAna raheluM che, temanA vacanathI meM tamAruM Agamana vagere jANyuM.' kuMdaka bolyA ke, "to have ApaNe tamArA gharmaguru pAse jaIe." pachI te gautama gaNadharanI sAthe prabhu pAse AvyA. zrI vIrasvAmIe paNa gautamasvAmInI jema ja vAta karI. pachI skandake prabhunA sarvajJapaNAnI pratIti mATe te praznonA artha pUchyA. eTale svAmI bolyA ke, "loka dravyAdika cAra prakArano che. temAM dravyathI loka eka che, paMcAstikAyanA svarUpavALo che, sAjo che, ane parimANayukta che. kSetrathI loka AyAma, vikhaMbha ane parithithI asaMkhyAtA koTAkoTI yojana pramANa che, mATe sAjo che, kALathI anAdi ananta che; koI paNa vakhata A loka nahoto, nathI ke nahIM haze evuM nathI; atIta kALe hato, vartamAnakALe vidyamAna che, ane bhaviSyakALe paNa vidyamAna haze; tethI hamezAM nitya che, ane zAzvata che. bhAvathI loka ananta che, kemake ananta varNa gaMdAdika paryAya yukta che. jIva paNa dravyathI eka ane nitya che, kSetrathI asaMkhya pradezanI avagAhanAvALo ane sAnta che; kALathI traNe kALamAM ananta che ane zAzvata che; ane bhAvathI ananta jJAnAdi ratnatrayanA paryAyothI yukta che; kemake prathamanAM traNa zarIra (audArika, vaikriya ane AhAraka) ne AzrayIne anantA gulaghu paryAyo che, ane taijasa tathA kArmaNa e be zarIrane AzrayIne anantA agurulaghu paryAyo che, teNe karIne jIva yukta che tethI bhAvathI jIva ananta che. siddhi eTale siddha jIvanI samIpanuM kSetra siddhazilA jANavI. te siddhazilA dravyathI eka, sAnta ane dhruva che; kSetrathI pistALIza lAkha yojana AyAma vikhaMbha parimANavALI che; kALathI anAdi ananta che; ane bhAvathI ananta varNAdika paryAyoe karIne yukta che. siddha eTale sakaLa karmano kSaya karavAthI jene AtmasvarUpa prApta thayuM che te. te siddha dravyathI eka ane sAtta che; kSetrathI asaMkhya pradezanI avagAhanAvALA che; kALathI siddha sAdi ananta che; ane bhAvathI ananta jJAnAdika paryAyothI yukta, sAnta tathA ananta che." te sAMbhaLIne skandake "kevA maraNathI jIva saMsAranI vRddhi tathA hAni kare? e prazna pUchyo, bhagavAne uttara Apyo ke "bALamaraNathI saMsAranI vRddhi thAya ane paMDitamaraNathI bhavaparaMparAnI hAni thAya. temAM valamaraNa bAra prakAranuM che. tevuM maraNa karavAthI jIva cAra gativALA saMsArarUpa kAMtAramAM bhaTake che. te bAra prakAra A pramANe che-1. sudhAdikanI pIDAthI athavA saMyamabhraSTa thaIne mRtyu pAme te valamaraNa, 2. pAMca indriyone AdhIna rahIne tenI pIDAthI mRtyu pAme te Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [saMbha 20. vazArtamaraNa, 3. manamAM zalya rAkhI mRtyu pAme te antaHzalyamaraNa, 4. mANasa potAnA bhavanuM niyANuM karIne mRtyu pAme te tabhavamaraNa, 5. parvata parathI paDIne mare te giripatanamaraNa, 6. vRkSaparathI paDIne mare te tarupatanamaraNa, 7. jaLamAM DUbIne mare te jalapravezamaraNa, 8. agnimAM praveza karIne mare te vanapravezamaraNa, 9. viSabhakSaNa karIne mare te viSabhakSaNamaraNa, 10. zastrathI mare te zastramaraNa, 11. vRkSanI zAkhApara pAza bAMdhIne mare te vRkSapAzamaraNa, 12. gIgha pakSI, hAthI vagerenA prahArathI mAre te gRdhrapRSThamaraNa. paMDita maraNa be prakAranuM che-pAdapopagamana ane bhaktapratyAkhyAna. A be maraNathI ananta bhavano kSaya thAya che." A pramANe sAMbhaLIne te skandaka saMdeha rahita thayA, ane prabhune traNa pradakSiNA karIne bolyA ke, "he bhagavan! ApanuM vAkya kharekharuM satya che." pachI te skandake IzAna khUNe jaI potAnAM sarva upakaraNo mUkI daIne zrI jineMdra pAse dIkSA grahaNa karI. anukrame agiyAra aMgano abhyAsa karI prabhunI AjJA laIne bAra pratimA aMgIkAra karI. pachI prabhunI AjJAthI guNaratnasaMvatsara tapa aMgIkAra karyuM. te tapamAM pahele mAse ekeka upavAsa karIne bIje divase pAraNuM, bIje mahine niraMtara chaThTha tapa karIne pAraNuM, evI rIte caDatAM caDatAM soLame mahine soLa upavAse pAraNuM thAya che. skaMdaka muni e pramANe tapa karatA, divase utkaTa Asane sUrya sanmukha rahIne AtApanA letA, ane rAtre vIrAsana vALIne vastra rahita rahetA hatA. A guNaratnasaMvatsara tapamAM boMtera pAraNAnA divaso Ave che. evI rIte chaThTha, aThThama, artha mAsa tathA mAsakSamaNAdi tape karIne AtmAne bhAvatA satA zarIranuM saghaLuM mAMsa zuSka thaI gayuM. mAtra jIvanI zaktivaDe gamana karatA, ane bolatA satA glAni pAmI jatA hatA. temanuM zarIra eTaluM badhuM kRza thaI gayuM hatuM ke te cAlatA athavA besatA tyAre jANe sUkAM kASThanuM bhareluM athavA pAMdaDAMnuM bhareluM athavA tala ane sarasavanA kASThanuM bhareluM athavA kolasAnuM bhareluM gADuM cAlatuM hoya tema temanA zarIranAM hADakAM khaDakhaDa zabda karatAM hatAM. ekadA gharma-jAgaraNa karatAM rAtrinA pAchalA bhAge teNe vicAryuM ke "have huM anazana grahaNa karuM." pachI prAtaHkALe zrI jinezvaranI AjJA laIne atyaMta harSapUrvaka ghIme ghIme teo vipulagiripara caDyA. tyAM pRthvIzIlApaTTanuM pramArjana karIne pUrvAbhimukhe padmAsanavALI darbhanA saMthArApara besIne yogamudrAe karIne "namothuNaM' ityAdi bhaNIne bolyA ke, "he bhagavan! Apa tyAM rahyA satA mane ahIM rahelAne juo. prathama meM ApanI pAse pAMca mahAvrata aMgIkAra karyA che. have atyAre paNa ApanI ja sAkSIe aDhAra pApasthAnonuM ane cAra prakAranA AhAranuM huM chellA zvAsozvAsa sudhI pratyAkhyAna karuM chuM." A pramANe kahI sarva pApa AlocIne tathA pratikramIne mRtyune aNaicchatA satA eka mAsanI saMlekhanA karI. prAMte bAra varSa sudhI cAritranuM pAlana karI kALagharma pAmIne azruta devalokamAM devatA thayA; tyAM moTuM AyuSya bhogavI tyAMthI avIne mahAvidehakSetramAM manuSyapaNuM pAmI samasta duHkhano aMta karI siddhipadane pAmaze. cAra prakAranuM saMlInatA nAmanuM zuddha tapa ghAraNa karIne zrI mahAvIrasvAmInA ziSya skandaka nAmanA sAdhu vipula nAmanA parvata upara mAsanI saMkhanA karIne azruta svargamAM gayA." Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 288] tapAcArano sAtamo bheda-prAyazcitta vyAkhyAna 200 tapAcArano sAtamo bheda-prAyazcitta G have cha prakAranA ApyaMtara tapamAM prathama prAyazcitta nAmanA taparUpa sAtamo tapAcAra kahe che- gItArthAdiguNairyuktaM, labdhvAcAryaM vivekinA / prAyazcittaM tapo grAhyaM, pApaphalaprarodhakam // 1 // bhAvArtha 'vivekI puruSe gItAryAdika guNothI yukta evA AcAryane pAmIne pApanA phaLane rokanAruM prAyazcitta nAmanuM tapa grahaNa karavuM.'' gItArtha eTale nizItha vagere chedasUtrAdinA bhAvArthane jANanAra, 'Adi' zabde karIne kRtayogI (karelA che yoga jeNe) vagere guNothI yukta muni jANavA. kahyuM che ke gIattho kaDajogI, cArittI taha gAhaNAkusalo / anno avisAI, bhaNio AloyaNAyario // 1 // bhAvArtha-gItArtha eTale samagra siddhAMtanA arthane jANanAra, kRtayogI eTale mana vacana ane kAyAnA yogano abhyAsa karanAra athavA vividha prakAranuM tapa karanAra, cAritrI eTale aticAra rahita saMyamanuM pAlana karanAra, tathA grAhaNAkuzala eTale ghaNI yuktithI AlocanA lenArane vividha prakAranAM prAyazcitta tapa karAvavAmAM kuzaLa, khedajJa eTale samyak prakAre prAyazcitta letAM tathA karatAM je parizrama thAya tene jANanAra, aviSAdI eTale prAyazcitta lenAranA aneka doSo sAMbhaLyA chatAM kheda nahIM pAmatAM UlaTA prAyazcitta lenArane tevA tevA prakAranAM dRSTAMto kahevApUrvaka vairAgyavALAM vAkyothI utsAha pamADanAra, evA prakAranA AcArya AlocanAne mATe yogya kahelA che.'' mATe AloyaNa lenAre avazya gItArtha gurunI zodha karavI. kahyuM che ke AloaNAdinimittaM, khittaMmi sattajoyaNasayAI / kAle bArasavAsA, gIatthagavesaNaM kujjA // 1 // bhAvArtha-'AlocanAdika levA mATe kSetrathI sAtaso yojana sudhI ane kALathI bAra varSa sudhI pharIne gItArthanI zodha karavI.' aggIo na vijANaI, sohiM caraNassa dei UNahiaM / to appANaM AloagaM ca pADei saMsAre // bhAvArtha-agnIo eTale agItArtha AloyaNa ApI jANatA nathI, tethI te jo cAritra saMbaMdhI adhika athavA nyUna AloyaNa Ape, to tethI potAne ane AlocanA lenArane bannene saMsAramAM pADe.'' akhaMDiacAritto, vayagahaNAo havijja jo niccaM / tassa sagAse daMsaNavayagahaNaM sohigahaNaM ca // 3 // bhAvArtha-je haMmezAM vrata grahaNa karyA pachI akhaMDa cAritravALA hoya, tenI pAse darzana (samakita) ane vratanuM grahaNa karavuM, tathA tenI ja pAse AloyaNa levI, athavA anazana AdaravuM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 AvA prakAranA gurune pAmIne avazya prAyazcitta grahaNa karavuM, kadApi AlocanA levA jatAM mArgamAM ja AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAme to paNa tene ArAghaka jANavo. kemake pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke __ AloaNApariNao, sammaM saMpaDhio gurusagAse / jai aMtarAvi kAlaM, karIja jai ArAhao tahavi // 1 // bhAvArtha-"AloyaNA pariNata (AloyaNA levAne tatpara) thayo sato, guru pAse javAne samyaka prakAre saMprasthita thayo hoya eTale mArge paDyo hoya evo muni kadApi mArgamAM paNa kALa kare to te tadapi (AloyaNa lIdhA vinA paNa) ArAdhaka che." jo kadAcit AcArya vagerenI jogavAI na maLe to siddhanI sAkSIe paNa AloyaNa levI. kahyuM che ke - AyariAi sagacche, saMbhoia iara gIyatthapAsatthe / sAkhvI pacchAkaDa, deva ya paDimA arihsiddhe||1|| bhAvArtha-"svagacchanA AcAryAdika, sAMbhogika, itara, gItArthapAsastha, sArUpika, pazcAtukRta, deva, pratimA ane arvanta siddhanI sAkSIe uttarottara abhAve AlocanA levI." A gAthAno vistArArtha A pramANe che ke-sAghu athavA zrAvake avazya prathama potAnAM gacchanA AcArya pAse AlocanA levI, tene abhAve upAdhyAya pAse, tene abhAve pravartaka pAse, tene abhAve sthavira pAse ane tene abhAve gaNAvacchedaka pAse (je koI gacchamAM moTA hoya tenI pAse) AlocanA levI. potAnA gacchamAM uparanA pAMceno abhAva hoya to sAMbhogika eTale samAna sAmAcArIvALA bIjA gacchanA AcArya vagere pAMcenI pAse anukrame eka ekanA abhAve AlocanA levI. temanA abhAve itara asAMbhogika eTale judI sAmAcArIvALA saMvigna gacchamAM te ja krame AlocanA levI. temanA paNa abhAve gItArthapAsantha eTale gItArtha thayA pachI pAsasthA thaI gayela hoya tenI pAse, tenA abhAve gItArtha sArUpika eTale zvetavastraghArI, muMDa, baddhakaccha rahita, rajoharaNa rahita brahmacarya rahita, strIvarjita, bhikSAvaDe bhojana karanAra evAnI pAse athavA zikhA ghAraNa karanAra ane bhAryAvALA siddhaputranI pAse, tenA abhAve gItArtha pazcAdbhuta eTale gItArtha thayA pachI cAritranA veSane tajIne strIvALA thayelA gRhastha pAse AlocanA levI. AvA pAsatkAdikane paNa AloyaNa letI vakhate gurunI jema vaMdanAdika vidhi karavo; kemake gharmanuM mULa vinaya che. jo kadAca pAsatkAdika pote potAne hIna guNavALA samajIne vaMdanAdika karavAnI nA kahe, to tene Asana upara besADI praNAma mAtra karI AlocanA levI. jeNe cAritrano veSa tajI dIdho che evA pazcAtkRta pAse letAM tene alpa kALanuM sAmAyika uccarAvIne tathA veSa ghAraNa karAvIne pachI vidhipUrvaka AloyaNA levI. tevA pAsasthAdikanA paNa abhAve je udyAnAdikamAM besIne ahaMnta ane gaNagharAdike ghaNI vAra AlocanA ApI hoya, ane te je devatAe joyuM-sAMbhaLyuM hoya, tyAM jaI te samyadraSTi devatAnI aThThama vagere tapathI ArAdhanA karIne temane pratyakSa karI tenI pAse AlocanA levI. jo kadAca jeNe AloyaNa sAMbhaLela te devatA evI gayo haze to tene sthAne utpanna thayelo bIjo devatA mahAvidehamAM vicaratA arihaMtane pUchIne Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 288] tapAcArano sAtamo bheda-prAyazcitta 11 AlocanA Apaze. tenA paNa abhAve arihaMtanI pratimA pAse AlocIne pote ja prAyazcitta grahaNa karavuM. tenA paNa ayoge IzAna kUNa tarapha mukha rAkhI aryanta siddhanI samakSa AlocanA karavI, paNa AlocanA karyA vinA rahevuM nahIM. kemake zalya sahita rahevAthI ArAghakapaNuM naSTa thAya che. A vagere vyAkhyAna vyavahAra sUtramAM paNa lakheluM che. AlocanAnA aneka guNo che. kahyuM che ke lahu AlhAijaNaNaM, appaparanivatti ajavaM sohI / dukkarakaraNaM ANA, nissallattaM ca sohiguNA // 1 // bhAvArtha-"laghutA, AlhAda utpanna thavo te, svaparanI nivRtti, Arjava, zuddhatA, duSkara karavApaNuM, AjJA ane niHzalyatva e zodhi eTale AloyaNanA guNo che." vizeSArtha-laghutA eTale jema bhAra vahana karanArano bhAra laI levAthI te laghu (haLavo) thAya, tema hRdayamAMthI zalya nAza thavAthI AloyaNa lenArane laghutA prApta thAya che. AlhAdI janana eTale pramoda (harSa) utpanna thAya che. svaparanivRtti eTale potAnI tathA anyanI doSathI nivRtti thAya che, arthAt AlocanA levAthI potAnA doSanI nivRtti thAya che, eTaluM ja nahIM paNa tene joIne bIjAo paNa potAnA doSanI AlocanA levA tatpara thAya che, tethI bIjAnI paNa doSathI nivRtti thAya che. Arjava eTale sArI rIte AloyaNa levAthI niSkapaTatA-saralatA prApta thAya che. zodhi eTale aticArarUpa maLano nAza thavAthI zuddhatA prApta thAya che. duSkarakaraNa-duSkara karavApaNuM thAya che, eTale ke pApakAryanuM pratisevana te kAMI duSkara nathI, te to anAdikALathI paricita che; paraMtu kAMI paNa doSa thayo hoya tenI AlocanA levI te duSkara che; kemake AlocanAnI icchA to jyAre mokSanA sanmukhabhAve prabaLa vIryane ullAsa thAya tyAre ja thaI zake che. te viSe zrI nizItha cUrNImAM paNa kahyuM che ke "taM na dukkaraM jaM paDisevijaI, taM dukkaraM jaM sammaM Aloijjaiti / " je (akAryanuM) pratisevana karavuM te duSkara nathI, paNa je tenI samyak prakAre AlocanA levI te duSkara che." A kAraNathI ja A AlocanAne atyaMtara tapamAM gaNela che, samyagU Alocana mAsakSapaNAdika tapa karatAM paNa duSkara che. ahIM lakSmaNA sAdhvInuM tathA caMDakauzikanA pUrvabhavamAM deDakInI hiMsA karanAra tapasvI (muni)nuM draSTAMta jANavuM have jJAnAdikanI AlocanA viSe kahe che- trividhAzAtanA jAte, jJAnAdinAM yathAkramam / aticAravizuddhyarthaM, sUtroktaM tattapazcaret // 1 // bhAvArtha-"jJAnAdikanI anukrame traNa prakAranI AzAtanA thaye sate tenA aticAranI vizuddhi mATe sUtramAM kahyA pramANe tapa karavuM." jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAranI AzAtanA jANavI. temAM jJAnAdikano avinaya thAya, tyAre tenuM prAyazcitta laI yathAyogya tapa karavuM joIe. jitakalpa anusAre "je Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 viSe vahumA" ityAdi ATha prakAranA jJAnAcAranI deza AzAtanAmAM eka AyaMbila ane sarvAzAtanAmAM eka upavAsa karavo ane sthAnAMga sUtra anusAre jaghanya AzAtanAmAM purima, madhyamamAM ekAsaNuM ane utkRSTamAM AMbila karavuM. AcArya, upAdhyAya, pustaka, pATI, kevaLI, oLIyA, navakAravALI vagere darekanI AzAtanAmAM jaghanyathI eka AMbila Ave. niMdA, adveSa, matsara, upahAsa vagere rUpa dareka AzAtanAmAM eka eka upavAsa Ave. IryAvahI pratikramyA vinA svAdhyAya vagere kare to eka purimaDhanuM prAyazcitta Ave. potAnA pramAdathI pustakAdikano agnithI dAha thayo hoya, athavA naSTa thayAM hoya to zakti chate te pustako pharIthI navAM lakhAvavAM. akSarone paNa aDake to nIvi Ave, jJAna samIpa chatAM (pAse hovA chatAM) AhAra-nihAra karavAthI nIvi Ave, ghUMkavaDe akSara kADhe to purimaThuM Ave, japamALA (navakAravALI) tUTe athavA tene pagano sparza thAya ke khovAya to nIvi Ave, kALa vakhate siddhAMta bhaNe gaNe athavA koIne bhaNavAmAM aMtarAya kare to purimaThThanuM prAyazcitta Ave. A pramANe jANIne je mANasa jJAna saMbaMdhI prAyazcitta grahaNa kare nahIM, Alove nahIM te mANasa varadattanA jIva vasudeva AcAryanI jema ane pustaka pATI vagerene bALI nAkhanAra guNamaMjarInA jIva suMdarInI jema mahAna duHkha pAme che.' he "nirNAya niviya' ityAdi ATha prakAranA darzanAcArane viSe dezazaMkAmAM AyaMbilanuM prAyazcitta Ave, sarva zaMkA thAya to upavAsa Ave. (A pramANe AThemAM samajI levuM.) sthAnAMga sUtramAM darzanAcAranA aticAra saMbaMdhI jaghanyathI purimaDha, madhyamathI ekAsaNuM ane utkRSTathI upavAsa kahelo che. pramAdathI devagurune vaMdanA na kare to purimaDha, pratimAnI sAthe vAsakuMpI, dhUpaghANuM vagere athaDAI jAya, pratimA paDI jAya, vagara ghoyelA vastravaDe pUjA kare to purimaDha ane deva, guru, pustaka, saMgha, caitya, tapa, sAdhu, zrAvaka ane sAmAcArInI dezathI AzAtanA kare to AMbila ane sarvAzAtanAmAM pratyeke upavAsa; derAsaranI aMdara taMboLa khAvuM, jaLa pIvuM, bhojana karavuM ityAdi daza prakAranI caityanI AzAtanA dezathI thAya to AMbila, sarvathI AzAtanA thAya to upavAsa; sAmAnya mithyAtva kriyA kare to purimaThTha, utkRSTathI AyaMbila; anyatIrthikanA devagurunuM vaMdana pUjana kare, zrAddha saMvatsarI kare, mAMDalA mAMDe, utAra mUke ityAdi bAdara mithyAtva eka vAra karavAthI pratyeke eka eka upavAsa, vAraMvAra tevI karaNI kare to pratyeka daza daza upavAsa; sAdharmikanI sAthe aprIti kare to jaghanyathI ekAsaNuM, madhyamathI AMbila ane utkRSTathI upavAsa; sthApanAcAryanI paDilehaNA na kare to purimadra, paDI jAya to ekAsaNuM, khovAI jAya to upavAsa; pratimAnI aMgulI vagere potAnA pramAdathI naSTa thAya to daza upavAsa; sUkSmapaNe devadravyano upabhoga thaI jAya to jaghanyathI purimaDha, madhyamathI upavAsa ane pramAdathI vAraMvAra bhogamAM le to daza upavAsa, devadravya bhakSaNa karIne je manuSya prAyazcitta grahaNa kare nahIM te saMkAza zeTha, sAgara zeTha vagerenI jema aneka duHkhasaMtatine pAme che. pRthvI para paDI gayelAM puSpa pramAdathI prabhune caDAve to AMbilanuM prAyazcitta Ave. A pramANe prAyazcitta levAthI thoDA tapavaDe zuddhi thAya che, ane jo guru pAse jaI prAyazcitta na le to te mAtaMganA putranI jema ghaNuM duHkha pAme che. 1 A draSTAMto pUrve vyAkhyAna 215 mAM AvI gayelAM che. juo upadezaprAsAda bhAga 4 pRSTha 16 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 289] pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta mAtaMgaputranuM draSTAMta kAmarUpapaTTaNamAM koI cAMDALane ghera dAMtavALo putra utpanna thayo. te joI tenI mAtAe bhaya pAmIne gAma bahAra jaI te putrane tajI dIdho. tevAmAM te nagarano rAjA pharavA nIkaLyo. teNe tene diTho, eTale parijana dvArA potAnA mahelamAM laI jaI tene ucheryo. anukrame te yuvAvasthA pAmyo. prAMte rAjAe tene ja gAdI para besADIne dIkSA lIdhI. te rAjarSi anukrame jJAnI thayA, eTale putrane pratibogha karavA tyAM AvyA. rAjAne khabara thatAM te moTI samRddhithI gurune vAMdIne pAse beTho. tevAmAM te cAMDAlanI strI paNa tyAM AvI gurune vAMdIne beThI. te mAtaMgIne joIne rAjA harSa pAmyo ane te mAtaMgI paNa rAjAne joIne harSa pAmI. tenA romAMca vikasita thayA ane tatkALa tenA banne stanamAMthI dUghanI ghArA nIkaLI. te joIne rAjAe Azcarya pAmI gurune pUchyuM ke, "he svAmI! mArA darzanathI A mAtaMgInA stanamAMthI dUdha kema nIkaLyuM?" muni bolyA ke, "he rAjA! A mAtaMgI tArI mAtA che. teNe tane janmatAM ja gAma bahAra tajI dIgho hato, tyAMthI meM laIne tAruM pAlana karyuM hatuM, ane mAre putra nahIM hovAthI tane rAjya ApyuM hatuM." te sAMbhaLIne rAjAe pUchyuM ke, "he guru! kayA karmathI mAtaMga kuLamAM mAro janma thayo? ane kayA karmathI mane rAjya maLyuM?" muni bolyA ke, "tuM pUrva bhave zrImAnuM ane vivekI zreSThI hato. ekadA jinendranI pUjA karatAM eka sugaMdhI puSpa padmAsana upara paDyuM. te ati sugaMdhI che ema jANIne teM pharIthI te puSpa prabhupara caDAvyuM. avidhie snAna karyA vinA e pramANe karavAthI teM mAlinyapaNAnuM pApakarma arjita karyuM, te pApanI AlocanA karyA vinA maraNa pAmI tuM mAtaMga kuLamAM utpanna thayo, ane vidhipUrvaka pUjA karavAnA puNyathI tuM rAjya pAmyo." A pramANe sAMbhaLIne tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM, eTale tarata ja teNe rAjya tajI daIne dIkSA lIdhI. aMte samagra duSkarma AlocI pratikramIne te svarge gayo. siddhAMta, saMgha ane pratimAnI arcanA vageremAM avivekane lIdhe ja AzAtanA thaI hoya tenI sadguru pAse tatkALa AlocanA laI yogya tapa tapIne dareka mANase zuddha thavuM." vyAkhyAna 289 pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta paMcANuvratasaMbandhyaticArazuddhihetave / prAyazcittatapaH kArya, gItArthaguruNoditam // 1 // bhAvArtha-"pAMca aNuvrata saMbaMdhI aticAranI zuddhine mATe gItArtha gurue kaheluM prAyazcitta tapa karavuM." pAMca vratamAMnA pahelA vratanI AlocanA A pramANe che-zrAvakone pRthvIkAyAdika ekendriya jIvanI virAdhanA ghaNuM karIne sAmAyikane sthAne athavA abhigrahanuM ullaMghana karatAM jANavI. temAM pAMce sthAvarano kAraNa vinA saMghaTTa karavAthI eka purimaDha, teone thoDI pIDA karI hoya to ekAsaNuM, gADha pIDA karI hoya to nIvi ane upadrava karyo hoya to AyaMbila karavuM. anantakAya ne vikalendriyano saMghaTTa karavAthI purimaDha, alpa pIDA karI hoya to ekAsaNuM, adhika pIDA karI hoya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 to AMbila ane upadrava karyo hoya to upavAsa karavo. ahaMkArathI paMcendriyano vadha karyo hoya to daza upavAsa, ghaNA ekendriyano vadha karyo hoya to daza upavAsa, gaLyA vinAnuM jaLa eka vAra pIdhuM hoya to be upavAsa, jaLa gaLyA pachI teno saMkhAro thoDo DhoLAyo hoya to be upavAsa, vAraMvAra saMkhAro DhoLAyo hoya to daza upavAsa, saMkhAro sukAI gayo hoya to daza upavAsa, khAro ane mITho (khAro ne mIThA pANIno) saMkhAro ekatra karavAmAM Avyo hoya to traNa upavAsa, gaLyA vinAnA jaLathI snAna karyuM hoya athavA tene UnuM karyuM hoya to traNa upavAsa, lIla phUlano saMghaTTa karyo hoya to eka upavAsa, lIlAM ghAsa upara besavA ke cAlavAthI eka upavAsa, garbhapAte 108 upavAsa, karoLiyAnAM paDa ukheDavAthI daza upavAsa, udhaInAM ghara naSTa karavAthI daza upavAsa; khALakUvAmAM, kIDIonA daramAM tathA polANavALI jamInamAM jaLa jAya tema snAna karavAthI, ane UnuM jaLa athavA osAmaNa vagere teve sthAne DhoLavAthI eka upavAsa, pANI gALatAM DhoLe, phATelA gaLaNAthI pANI gALe, lAkaDAM pUMjyA vinA agnimAM nAkhe, saLeluM dhAnya khAMDe, daLe, seke, bharaDe ke taDake mUke, ukaraDo saLagAve, kSetramAM sUDha kare, vAsIduM agnimAM nAkhe, kou nAkhe, comAsAmAM DhAMkyA vinA dIvo kare, khATalA godaDAM taDake nAkhe, vAsI gAra lIMpe, vAsI chANAM thApe, cakalI vagerenA mALA bhAMge, jIva joyA vinA vajra ghUe, rAtrie snAna kare; ghaMTI, khAMDaNIo, cUlo vagere pUMjyA vinA upayogamAM le, soya khUe, ityAdi kArya niSvasa(nirdaya)paNe ka2vAthI dareka kAryamAM jaghanyathI eka upavAsanuM, maghyamathI traNa upavAsanuM ane utkRSTathI daza upavAsanuM prAyazcitta Ave. suvAvaDa karavAthI be athavA traNa upavAsa, ghaNI strIonI suvAvaDa karavAthI daza upavAsa, jaLo mukAvavAthI eka upavAsa, kRminA nAza mATe auSadha khAdhuM hoya to utkRSTa daza upavAsa, jaLAzayamAM snAna kare, lUgaDAM ke godaDAM vagere dhUe to daza upavAsa ane kAMsakI vagerethI keza oLIne jU lIkhanI virAdhanA kare to daza upavAsanuM prAyazcitta Ave. A pramANe AlocanA sAMbhaLIne je koI pApanI AlocanA na kare te moTuM duHkha pAme che. dharmarAjAe pUrve potAnA dumakanA bhavamAM ghaNAM sthAvara ane anantakAyAdikano vadha karyo hato, tethI tene ghaNuM duHkha prApta thayuM hatuM. pachI teNe te pApanI guru pAse AlocanA karI, ane gurue kaheluM prAyazcitta aMgIkAra karyuM, tethI te ja bhavamAM te pAcho moTo imya thayo. lAkho sAdharmikone annadAna ApIne teNe sukhI karyA. tyArapachI bIjo manuSyajanma pAmatI vakhate tenA prabhAvathI bAra varSano duSkALa paDavAno hato te paDyo nahIM, tethI tenuM dharmarAjA nAma paDyuM. A dRSTAMta ame sAtamA vratamAM savistara ApeluM che. eka govALe bAvaLanI sUIthI jUne parovI mArI hatI, tenuM prAyazcitta na karavAthI te ekaso ne ATha bhava sudhI zULIthI maraNa pAmyo hato. mahezvara nAmanA zreSThInI strIe eka jU mArI hatI, te jANIne kumArapALa rAjAe tenuM sarvasva laIne tenA vaDe te jUnA prAyazcitta badala yUkAvihAra nAmanuM caitya karAvyuM hatuM. zrI haribhadrasUrie potAnA prAyazcittane sthAne caudaso ne cuMmALIza graMtho banAvyA che. A vagere dRSTAnto potAnI meLe jANI levAM. have bIjA vratanuM prAyazcitta A pramANe che--pAMca moTA asatya che, te bolavAthI jaghanya eka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 289] pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta 15 AyaMbila ane utkRSTa eka upavAsanuM prAyazcitta, ahaMkArathI asatya bole to daza upavAsa, kalaha karatAM, cADI karatAM ne khoTuM kalaMka detAM eka AyaMbila, gharmano lopa thAya evuM bole to daza upavAsa, zApa1 devAthI athavA hAthavatI karakaDA moLavAthI eka upavAsa, duSTapaNAthI koIne mAravAnuM kahe to daza upavAsa, koInA para kalaMka caDAvavA mATe tene vyabhicArI kahevo, zAkinI kahevI athavA koIne nidhi maLyo che--e vagere doSa Apavo tethI daza upavAsanuM prAyazcitta Ave. akSaraOM, masi+ (zAhI) ane gupta kahela vAtano bheda kare to eka AyaMbila, khoTI rIte koIne daMDa karAve to daza upavAsa eka vacanadvArA koIne mArI nAMkhe to ekaso ne eMzI upavAsa, eka pakhavADiyA sudhI krodha rahe to eka upavAsa, cAra mAsa sudhI krodha rahe to be upavAsa, varSa sudhI krodha rahe to daza upavAsa. (A pramANe prAyazcitta samajavuM.) eka varSathI vadhAre mudata krodha rahe tenI AlocanA che ja nahIM. abhicikumAre potAnA pitA udAyI muni upara dveSa rAkhyo hato. chevaTe maraNasamaye paNa teNe udAyI vinA bIjA sarva jIvone khamAvyA, ane udAyI paranA dveSanI AlocanA karI nahIM, tethI te "adhogAmI devatA thayo hato. asatya vANI bolavAnA pApanI AlocanA nahIM lenArA rajjA sAdhvI, kuvalayaprabhasUri ane marIci vagerenAM dRSTAMto ahIM jANavAM. sthUla adattAdAnamAM pramAdathI khoTAM tolAM tathA mApa rAkhavAM, rasa padArthamAM bIjo rasa bheLavI vecavo, dANacorI karavI ityAdikamAM jaghanyathI purima, madhyamathI AMbila ane utkRSTathI upavAsa, ahaMkArathI te kAryo kare to daza upavAsa, vizvAsaghAta karavAthI eka upavAsa. adattAdAnanI A pramANenI AloyaNa nahIM lenAra ane adatta grahaNa karavAmAM Asakta dhavala nAmano zreSThI zrIpAla rAjA upara vizvAsaghAtanI spRhA rAkhavAthI te ja bhavamAM moTI vyathAne pAmyo hato; ane kesarI, rohiNeya vagere coro corIno tyAga karIne jinezvaranA mArganA rAgI (bhakta) thayA hatA. maithuna viramaNa nAmanA cothA vratamAM pramAdathI svadArA saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to eka upavAsa, vezyA saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to be upavAsa, ahaMkArathI bhaMga karyo hoya to daza upavAsa, hIna jAtinI pasrIne ajJAtapaNe sevavAthI daza upavAsa, jANIne sevavAthI lAkha sajjhAya sahita+ daza upavAsanuM prAyazcitta Ave. Ama nAmanA rAjAe DuMbanI strI sAthe bhoga karavAnI icchA karI hatI te vAta bappabhaTTasUrinA jANavAmAM AvI, tethI rAjA lajjita thayo. pachI brAhmaNanA kahelA prAyazcittathI rAjAe tapAvelI loDhAnI pUtaLInuM AliMgana karavAnI icchA karI. te jANIne gurue rAjAne zikhAmaNa ApI ke,'he rAja! ema karavAthI pApano kSaya thato nathI.'' pachI rAjAnA pUchavAthI gurue sarvajJazAstrane AdhAre prAyazcitta ApyuM. te prAyazcitta tapa karavAthI rAjA pAparahita thaIne guNa pAmyo hato. uttama jAtinI parastrIne ajANatAM sevavAthI eka 1. tAruM bhUMDuM thajo ityAdi bolavuM te zApa, 2. A strIjAti saMbaMdhI doSa jANavo, DAkaNa kahe che te. 3. akSara pheravavo, 4 zAhI badalAvavI, 5. bhuvanapati vyaMtarAdi. 6. lAkha navakAra gaNavA athavA lAkha zloka vAMcavA-saMbhAravA te. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 20 lAkha ne eMzI hajAra sajhAya sahita daza upavAsa, jANIne sevavAthI 180 upavAsa, tiryaMca saMbaMdhI niyamano bhaMga thayo hoya to eka AyaMbila, svapnamAM bhaMga thayo hoya to cAra logassa ne eka navakArano kAyotsarga (ekasone ATha zvAsozvAsa pramANa), hastakriyA karavAthI traNa upavAsa, vAraMvAra hastakriyA karavAthI daza upavAsa, parastrInA hRdayano sparza karavAthI eka upavAsa, DhIMgalA DhIMgalInA vivAha karavAthI eka purimaThTha, DhIMgalA gUMthavAthI ekAsaNuM, ane tenI krIDA karavAthI eka AMbila, parastrIne baLAtkAre sevavAthI ekaso eMzI upavAsa, tenA para tIvra draSTirAga rAkhavAthI be upavAsa, ane tenI sAthe tIvra premapUrvaka vAtacIta ke hasta vagereno sparza karavAthI traNa upavAsanI AloyaNA Ave che. rUpI nAmanI rAjaputrI bALavighavA hatI. teNe zIlasannAha nAmanA amAtya upara draSTirAga karyo hato. anukrame te bannee dIkSA grahaNa karI hatI. chevaTa saMlekhanAne samaye gurue tene ghaNI rIte bogha ApI samajAvI, topaNarUpI sAthvIe te draSTirAga saMbaMdhI pApanI AlocanA lIdhI nahIM. te pApa gupta rAkhavAthI (daMbha karavAthI) te ananta bhavaparaMparA pAmI. jo te pApanI AlocanA lIdhI hota to thoDA tapathI ja tenI kAryasiddhi thAta. kumArikA sAthe bhoga karavAthI aThThama, itvara parigrahita (amuka mudata sudhI rakhAta tarIke koIe rAkhela)no samAgama karavAthI be upavAsa, maithuna saMbaMdhI azubha ciMtavana karavAthI eka upavAsanuM prAyazcitta Ave che. zrI lakSmaNA nAmanI sAdhvIe cakalA cakalInA maithunanI stuti karI hatI. te pApanI AloyaNa guru pAse lIdhI nahIM, paNa potAnI buddhithI ja te pApanA nAzane mATe pacAsa varSa sudhI mahA utkaTa tapa karyuM, to paNa te pApa nAza pAmyuM nahIM; UlaTI aneka bhava sudhI te viDaMbanA pAmI. paNa jo daMbhano tyAga karIne gurue ApelA prAyazcitta tapathI AlocanA karI hota to thoDA kALamAM ja zuddha thAta. pAMcamA parigraha parimANa nAmanA vratamAM nava prakAranA parigrahanA niyamano bhaMga thAya to jaghanya purimaDha, madhyamathI AyaMbila ane utkRSTathI eka upavAsanI AloyaNA Ave che; darpathI niyamano bhaMga kare to daza upavAsanI AloyaNA Ave che; A vratanuM prAyazcitta tapa mahaNasiMha nAmanA zrAvakanI jema tatkALa svIkArI levuM. sAdhue paNa potAnA upakaraNAdika adhika rAkhavAthI tatkALa AloyaNA laI te pApane AlovavuM; nahIM to vibuddhasiMhasUrinI jema anArya kuLamAM janmavuM paDe che. te kathA nIce pramANe- vibuddhasiMhasUrinuM draSTAMta zrI vibuddhasiMha nAmanA sUri potAnA ziSyo sahita samasta AsapraNIta gharmamAM rakta hatA. paraMtu eka yogapaTTa upara tene ghaNI prIti thaI hatI. te yogapaTTa vinA koI paNa sthAne tene prIti UpajatI nahotI. yogapaTTa eTale UbhI palAMThI vALIne keDa tathA pagane sAthe bAMdhavAmAM AvatuM sUtaranuM vastra samajavuM. te yogapaTTa uparanI mUcha teNe tajI nahIM. jinendroe to mUchane ja samasta parigrahanuM mULa kAraNa kaheluM che. te mUchanuM pApa teNe mRtyu vakhate paNa samyaprakAre AlocyuM nahIM. tethI te sUri kALa karIne anArya dezamAM ArabanA pleccha kuLamAM rAjaputra thayA. tyAM tenA zarIra para Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 289] pAMca aNuvrata saMbaMdhI prAyazcitta 17 yogapaTTanA AkAranuM cihna thayuM. tala, lAkhuM vagere cihnanI jema te cihna joIne sarve mANaso vismaya pAmyA; kAraNa ke AvuM cihna koI vakhata jovAmAM AvyuM nahotuM, ane tenuM kAraNa to mAtra jJAnI ja jANe tema hatuM. ahIM tenA ziSyone saMyama ane tapanA baLathI anukrame avadhijJAna ane manaHparyavajJAna utpanna thayAM. te jJAnavaDe 'potAnA gurunI zI gati thaI che?, te jotAM mleccha kuLamAM temanI utpatti jANIne te ziSyo vicAravA lAgyA ke,"aho! dhanAdika vinA mAtra svalpa mUrchA paNa A pramANe vratabhaMganA phaLane ApanArI thaI paDI, evI mUrchAne dhikkAra che, temaja tevI mUrchAnI anAlocanAne paNa dhikkAra che, paNa have ApaNe temane sarvajJa dharma pamADIne temano udghAra karI pratyupakAra karavo joIe. kahyuM che ke sthAnAMga sUtramAM paNa '"tiE luDiyAra" traNa vAnAno pratikAra thaI zake nahIM, ityAdi kaheluM che. ema vicArIne te ziSyo turkIbhASA tathA arabI zAstra bhaNavA lAgyA. pachI mleccha lokomAM mAnya thAya evo veSa ghAraNa karIne ane potAno yativeSa gopavIne te deza tarapha teoe vihAra karyo. anukrame anArya deza Avyo, tyAM sarva sthAne nirdoSa AhArAdika maLaze nahIM, ema jANIne te sarvee mAsakSapaNa vagere tapa aMgIkAra karyuM. pachI jyAM potAnA guru utpanna thayA hatA tyAM AvyA, ane kurAnamAM je je nirdoSa viSayo hatA tenuM AlaMbana karIne vairAgyanI yuktithI upadeza karavA lAgyA, tethI teo ghaNA lokonI stutine yogya thayA. aneka janonAM mukhathI temanI prazaMsA sAMbhaLIne te rAjaputra paNa temanI pAse AvavA lAgyo. te sAdhuonI vANI sAMbhaLIne rAjaputrane ghaNo harSa thayo. te koI koI vAra ekalo ja tyAM Avato, ane koI koI vAra 5rivAra sahita Avato. munio paNa ekAMtamAM te rAjaputrane potAno sAdhuveza dekhADatA hatA. ekadA sAdhuonI kriyA, veSa, yogapaTTarUpI nizAnI, muninAM vAkya ane potAnA pUrvabhavano vRttAMta sAMbhaLIne tene jAtismaraNa thayuM; eTale teNe vicAryuM ke,'aho! mane dhikkAra che ke meM yogapaTTa saMbaMdhI prAyazcitta lIdhuM nahIM. tethI huM traNa ratno (samakita, jJAna ne cAritra) hArI gayo ane mAtra yogapaTTanI mUrchAthI paramAtmAnA dharmathI vyatirikta hIna jAtimAM utpanna thayo. A sarve mArA ziSyo che, teTaoe mArA para ghaNo upakAra karyo che; kemake teo AhArAdikano paNa tyAga karIne mAre mATe niHspRhapaNe AvuM ugra tapa kare che. temane ahIM AvyA ghaNA divaso thaI gayA che mATe dehanA AdhArabhUta AhArAdika vinA teo kema rahI zakaze? mATe huM jaladIthI mArA svajanone chetarIne emanI sAthe jaI Arya dezanI sImAe pahoMcIne dIkSA grahaNa karuM.'' pachI avasara joIne rAjaputre te ziSyo sAthe Arya dezamAM AvI dIkSA laIne potAno janma saphaLa karyo. 'nAnA chidravALI nAva paNa jema samudramAM DUbI jAya che, tema alpa mUrchAthI paNa sUri anArya dezamAM utpanna thayA; mATe sarva bhavya jIvoe pApanI zuddhi mATe AlocanA avazya levI.' 1.pratyupakAra Jain EdubhAga 5-2 samakitadAyaka gurutaNo, paccuvayAra na thAya / bhava koDAkoDe karI, karatAM sarva upAya // 1 // al Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 vyAkhyAna 290 guNavrata tathA zikSAvratanA prAyazcitta trINi guNavratAni syuH, sevyAni pratyahaM tathA / zikSAvratAni catvAryeSAmapi tattapo bhavet // 1 // bhAvArtha-"traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata che, temanuM niraMtara sevana karavuM. te banne prakAranA vrata saMbaMdhI paNa te tapa (prAyazcitta tapa) aticAra AlocanArUpa kaheluM che." te A pramANe- pahelA guNavratamAM tirachu jaLamAM ne sthaLamAM ane UMce tathA nIce niyama karatAM adhika gamana thAya to jaghanyathI eka AyaMbilanuM prAyazcitta samajavuM. bIjA guNavratamAM ajANatAM madya mAMsa upabhogamAM Ave to traNa upavAsa, ane darpathI athavA AkuTIthI (jANIne) madya mAMsa vAparavAmAM Ave to daza upavAsa. guNI mANase madya mAMsanA svAdanI IcchA mAtra paNa karavI nahIM. kadAca icchA thaI jAya to tenI paNa avazya AlocanA levI. ekadA zrI kumArapALa rAjAne kAMIka sUkuM ghebara khAtAM dADha madhye "karaDa" "karaDa' zabda thayo; tethI prathama bhakSaNa karelA mAMsanuM smaraNa thaI AvyuM. teNe tarata ja vicAryuM ke, aho! meM ayogya dhyAna karyuM. pachI tenA prAyazcitta mATe potAnA sarva dAMta pADI nAMkhavA taiyAra thaI gayA. maMtrIe tema karatAM aTakAvIne te vRttAnta gurune jaNAvyo. gurue lAbha joIne tenA prAyazcittane ThekANe eka hajAra ne covIza staMbhavALuM Arasa paththaranuM caitya karAvavAno upadeza Apyo. koI vAra anAbhoge mAkhaNa khAvAmAM AvyuM hoya to eka upavAsa, jANIne AkuTIthI) bhakSaNa kare to traNa upavAsa. anaMtakAyanuM ekavAra anAbhoge bhakSaNa karavAthI eka upavAsa, ane jANIne bhakSaNa karavAthI traNa upavAsa. kohI gayelI vanaspatinA bhakSaNathI eka AyaMbila, boLa athANuM bhakSaNa karavAthI tathA TADhA dUgha, dahIM ane chAzamAM dvidaLa khAvAthI ane soLa prahara uparAMtanuM dahIM bhakSaNa karavAthI temaja bAvIze abhakSanA bhakSaNathI eka eka upavAsa. maghanA bhakSaNamAM teno niyama chatAM bhaMga thAya to be upavAsa, niyama na hoya ane maghanuM bhakSaNa kare to eka upavAsa. cauda niyamano bhaMga thAya to jaghanyathI eka purimaThuM, ane utkarSathI eka upavAsa. sUkSma karmAdAnamAM be upavAsa ane luhArano, vADI vAvavAno (mALIno), ratha (gADAM vagere) ghaDavAno dhaMdho karavAthI tathA lAkha, gaLI, maNazIla, ghAvaDI, sAbu, bhAMga, cAra mahA vinaya, pazu pakSInAM aMgopAMga chedana, aphINa, haLa ane hathiyAra vagereno vepAra karavAthI daza upavAsa. viSa ApIne athavA apAvIne pachIthI tenuM nivAraNa karyuM hoya to daza upavAsa, paNa nivAraNa karyuM na hoya to ekaso ne eMzI upavAsa. sUI banAvavAthI eka AyaMbila. charI banAvavAthI traNa upavAsanuM prAyazcitta Ave. hathiyArano vepAra ja rAjIyA zrAvakanI jema zrAvake niSeghavI (na karavo), tenI kathA evI che ke, "khaMbhAtamAM tapagacchI rAjIyA ane vajIyA nAmanA be bhAIo rahetA hatA. tene ghaNA dUra dezathI jaLamArge vahANo AvyAM. temAM taravAra, charI, kaTArI, sUDI, dAtaraDAM, tIra, baMduka, pistola Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vyAkhyAna 290]. guNavrata tathA zikSAvratanA prAyazcitta ane barachI vagere loDhAnAM banAvelAM ghaNAM hathiyAro moTI kiMmatavALAM hatAM. te joIne temaNe vicAryuM ke, "A hathiyArothI paraMparAe aneka jIvonI hiMsA thaze, mATe te sarvene bhAMgIne jhINo cUro karI khADo khodI dATI devAM joIe.' A pramANe vicArIne teNe potAnA sevakone hathiyArone tevI rIte dATI devAno hukama karyo. sevakoe ghaNA ghanano lAbha dekhADyo, topaNa temaNe temanuM kahevuM kabUla rAkhyuM nahIM." rAtrIbhojananA niyamano bhaMga thAya to traNa upavAsa. rAtrIe bIjAne pIrase to eka purimaDha, ane vAraMvAra tema kare to daza upavAsa. ajANatAM lagabhaga veLAe jamavAthI eka AyaMbila, prabhAte jhalajhAMkhala samaye khAya to eka AyaMbila. sAdhuone to sarvathA jIvitaparyanta rAtrIbhojanano niSedha karelo hoya che, tethI temaNe to tenI icchA mAtra paNa karavI nahIM. kemake icchA karavAthI paNa moTo doSa lAge che. te upara draSTAMta kahe che zrIpura nAmanA nagaramAM ghanazvara nAmanA sUri cAturmAsa rahyA hatA. temanAmAM upavAsa karavAnI zakti nahotI. anyadA paryuSaNa parva AvatAM bIjA sAghuo tathA zrAvako chaThTha, aThThama vagere tapa karavA lAgyA. te vakhate sUrie vicAryuM ke, "huM upavAsa karI zakato nathI, to paNa Aje to upavAsa karuM." ema vicArIne teNe prathama porasInuM pacakhANa karyuM, pachI purimaTTanuM karyuM, pachI avaThThanuM karyuM, ema vaghatuM vaghatuM pacakhANa karavA lAgyA. bIjA sAghuoe gurune kahyuM ke, "ame AhAra laI AvIe, tame pacakhANa pAro." guru bolyA ke, "Aje to upavAsa ja che." pachI sAMyakALanuM pratikramaNa karyuM. saMthArAnI vighi bhaNIne saMthAro karyo, paNa bhUkhane lIdhe temane nidrA AvI nahIM. madhyarAtrie guru bolyA ke, "he munio! asura thayuM che, mATe anna laI Avo." sAghuo bolyA ke, "haju to madhyarAtrino samaya che, sUryodaya thayo nathI, zaMkha vagADanAre haju zaMkha paNa vagADyo nathI, kUkaDAo paNa bolatA nathI. Ape ja amone zIkhavyuM che ke, "rAtrIbhojanathI mULa guNanI hAni thAya che. mATe A vakhate bhikSA levA javuM yogya nathI. loko paNa haju sUtA che." te sAMbhaLIne sUri bolyA ke, "he ziSyo! zaMkha potAnA pitA samudrane maLavA gayo che, sUryano ratha bhAMgI gayo che; ane kUkaDA paNa UDIne bIje ThekANe AkAzamAM gayA che. kahyuM che ke uyahiM sareviNa zaMkha gaya, kukkuDa gayA nahaMsi / raha bhaggo sUraya taNo, teNa na vihAi ratti // 1 // bhAvArtha-zaMkha samudrane maLavA gayo che, kUkaDA AkAzamAM gayA che, ane sUryano ratha bhAMgI gayo che, tethI rAtrI vItI gaI jaNAtI nathI." A pramANe sAMbhaLIne sAdhuo bolyA ke, "Apa je kaho cho te satya che, paNa sughAtura mANaso zuM zuM karatA nathI? juo! paMca nazyanti padmAkSi, kSudhArtasya na saMzayaH / tejo lajjA matirjJAnaM madanazcApi pNcmH||1|| bhAvArtha-he kamaLanA sarakhA netravALI strI! sughAtura mANasanuM teja, la, buddhi, jJAna ane pAMcamo kAmadeva e pAMce vAnAM nAza pAme che, emAM kAMI saMdeha nathI." Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 te sAMbhaLIne sUri bolyA ke,"meM kSughAnI pIDAthI AvuM jalpana karyuM che, tethI mane teno mithyA duSkRta ho.'' e pramANe niSkapaTapaNe sarvenI samakSa potAnuM pApa AlocIne sUrie citta dRDha karyuM. pachI prAtaHkALe paNa porasInuM pacakhANa karIne tyAra pachI pAraNuM karyuM.'' 20 bIjA guNavratanI AlocanA A pramANe che--zatruno dhAta, rAjApaNAnI prApti, gAmano ghAta, agni lagADavAnI vRtti ane huM vidyAdhara thAuM to ThIka evI icchA ityAdi durdhyAna karyuM hoya, "baLadone damana karo, khetara kheDo, ghoDAone keLavo, gADAM hAMko' ityAdi pApakarmano upadeza karyo hoya to jaghanyathI eka upavAsa, ane ahaMkArathI tema karyuM hoya to daza upavAsa. DhaMDhaNa RSino jIva je pUrva bhave purohita hato, teNe potAnA khetaramAM 500 haLavaDe ekeka cAsa vadhAre kheDAvyo hato ane tethI doDha hajAra. prANIone bhojanano aMtarAya thayo hato, te pApanI AlocanA karI nahIM, tethI muninA bhavamAM temane cha mahinA sudhI nirdoSa AhAra maLyo na hato. haLa, yaMtra, ukhaLa (khAMDaNIo), muzaLa (sAMbeluM), ghaMTI, ghANI vagere hiMsA thAya tevI vastu ApavAthI tathA jinacaityamAM vilAsAdika karavAthI jaghanya eka upavAsa ane darpathI kare to darza upavAsa. kAmaNa, vazIkaraNa vagere karavAthI daza upavAsa. sarovara, draha, taLAva vagere jaLAzayonuM zoSaNa karAvavAthI ane dAvAnaLa lagADavAthI daza upavAsa. koI sthAnake ekaso ne ATha upavAsa paNa kahelA che. pahelA zikSAvratamAM sAmAyika karavAno niyama hoya ane na kare to eka upavAsa gaMThi sahita, sAmAyikano bhaMga thayo hoya to eka nIvi, parvatithie AraMbhanI jayaNA na kare to eka purimaTTha, sAmAyikamAM bAdara akAya pRthvIkAya ane tejaskAyano sparza thAya to eka AMbila, sAmAyikamAM bhInA vastrano sparza thAya to eka purimaTTu, lIlAM tRNAdika tathA bIjAdikanuM mardana kare to eka AyaMbila, puruSane strIno sparza thAya athavA strIne puruSano sparza thAya to eka AyaMbila, AMtarA pUrvaka sparza thAya to eka nIvi, temanA vastra vagereno sparza thAya to eka purimaTTha, sUtAM sUtAM rAjakathA kare to eka purimaTTha, sAdhune srIno sparza thAya to jaghanyathI eka purimaTTha, madhyama ekAsaNuM ane utkRSTa eka AyaMbila, sarva aMgano sparza thayo hoya to daza upavAsanI AloyaNA Ave che. sAvadya sUrie sAdhvInA vastrano saMghaTTa thayA chatAM te pApanI AlocanA karI nahIM, tethI te ananta duHkha pAmyA; mATe tatkALa tenI AlocanA karavI ke jethI alpa tapavaDe te karmathI nivRtti thAya. dezAvakAzika nAmanA dazamA vratano bhaMga thAya athavA temAM aticAra lAge to eka AyaMbilanI AloyaNA Ave che. kAkajaMgha rAjAnI jema avazya enuM prAyazcitta laI levuM. agiyAramA vratamAM lIdhelA niyamano bhaMga kare athavA barAbara niyama pALe nahIM to eka upavAsa, ane aticAra lAge to eka AMbila, temaja trAvastI nissiddI barAbara na kahe, uccAra ane prasravaNanI bhUmine na pramAe~, pramArSyA vinA kAMI paNa vastu grahaNa kare, avidhie bAraNAM ughADe athavA baMgha kare, zarIrane pramArjhA vinA khajavALe, bhIMta pUMjyA vinA tene 1. pAMcaso haLa kheDanArA 1000 baLada ne tene hAMkanArA 500 mANaso. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 290] guNavrata tathA zikSAvratanA prAyazcitta aThIMgIne bese, gamanAgamana na Alove, vasatine pramAryA vinA sakjhAya kare, kevaLa kAmaLI ja pahere, jaLa, agni, vIjaLI ane pRthvIkAyano saMghaTTa kare, ityAdikanA prAyazcitta badala pratyeka jaghanyathI paNa nIvInI AloyaNA Ave che. kAjo uddhare nahIM athavA beThA beThA pratikramaNa kare to jaghanya eka purimaDha, ane utkRSTa ekAsaNuM. pauSaghamAM vamana thayuM hoya, kAraNa vinA divase zayana karyuM hoya ane jamyA pachI vAMdaNAM na dIdhAM hoya to pratyeke eka eka AyaMbila. mukhavastrikAnA saMghaTTamAM eka nIvi, mukhavastrikA khovAI gaI hoya to eka upavAsa, rajoharaNanA saMghaTTamAM eka AMbila ane rajoharaNa khovAI jAya to eka aThThama. A pramANe pauSaghanI AlocanA sAMbhaLIne bhavya jIvoe unALAnI RtumAM tRSAthI pIDAyA chatAM paNa jaLanI icchA mAtra karavI nahIM. kadAca icchA utpanna thaI jAya to tatkALa tenI AlocanA levI, nahIM to naMda maNikAra zrAvakanI jema moTuM duHkha prApta thAya che. atithi saMvibhAgano niyama lIdho hoya to te niyama na pALavAthI athavA bhAMgavAthI eka upavAsa, ane tenA aticAramAM eka AyaMbila. sAdhune azuddha AhAra ApIne tenI AlocanA na kare to te nAgazrI vagerenI jema bhavaparaMparAne pAme che. mATe kadAcit munine ayogya AhAra apAyo hoya to tenI tarata ja AloyaNA levI (prAyazcitta grahaNa karavuM.) tapasvI sAdhune derAnA cokhAnI rAMghelI khIra vahorAvanArA zrImaMta zrAvakanI jema. have prasaMgopAtta bIjAM paNa keTalAka prAyazcitta kahe che. ApaghAta karavAnuM ciMtavana karyuM hoya to eka upavAsa, niyANuM kare to eka upavAsa, kadAca niyANuM karyuM hoya to tarata ja tenI AlocanA laI levI. draupadInA jIve sukumAlikAnA bhAvamAM pAMca puruSothI sevAtI eka vezyAne joIne niyANuM karyuM hatuM. te pApanI AlocanA karI nahIM to tethI aneka prakAranI vyathAne pAmI hatI. gabharvatI strIne ATha mAsa thAya tyAM sudhI sAghue tenA hAthathI AhAra grahaNa karavo; jo navame mAse grahaNa kare to tene eka AyaMbilanuM prAyazcitta Ave. ekAsaNA vagere tapano bhaMga thayo hoya to tenA prAyazcittamAM te ja (ekAsaNuM vagere) tapa ApavuM athavA te tapano jeTalo svAdhyAya hoya te Apavo. A pramANe AlocanAnuM varNana AcArya mahArAje kaheluM che. te sAMbhaLyA chatAM paNa je teno Adara na kare te hIna gatine prApta thAya che. ekadA rAjagRhI nagarImAM zrI vIrasvAmIne vAMdIne zreNika rAjA sahita sarva sabhA beThI hatI, te vakhate camarendranI agramahiSI kAlI nAmanI devI sarva Rddhi sahita prabhu pAse AvI namIne sUryAbhadevanI jema nRtya karI potAne sthAne gaI. pachI te devInA pUrvabhavanuM vRttAMta gautamasvAmIe prabhune pUchyuM, eTale bhagavAna bolyA ke, "Amalakalpa nagaramAM kALa nAmanA gRhasthanI putrI kALI nAme kumArikA hatI. teNe mAbApanI rajA laIne zrI pArzvanAtha svAmI pAse dIkSA lIdhI. prabhue tene puSpacUlA nAmanI sAthvIne ziSyA tarIke soMpI. pachI te kALI sAthvI temanI pAse sAmAyika vagere agiyAra aMganuM adhyayana karIne saMyama tapavaDe potAnA AtmAne bhAvavA lAgI. anyadA te * eka upavAsanA badalAmAM 2000 svAdhyAya apAya che te pramANe samajI levuM. Jain Education Interational Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 kALI sAdhvI mala pariSaha sahana karavAne asamartha thaI satI hAtha, paga, mukha, mastaka, stanAMtara, kakSAMtara, guhyAMtara vagere avayavo jaLathI ghovA lAgI, ane je ThekANe besIne svAdhyAya kare tyAM prathama jaLavaDe pRthvIne zuddha karavA lAgI. te sarva joIne mahattarAe tene zikhAmaNa ApI ke, sAdhu sAdhvIne dehAdikanI jaLavaDe zuddhi karavI ghaTatI nathI, mATe tenuM tuM prAyazcitta le." te sAMbhaLIne kALI sAdhvI mauna rahI satI vicAravA lAgI ke, "mAre AvI rIte parAdhInapaNe ahIM rahevuM yogya nathI." pachI te judA upAzrayamAM jaIne rahI. tyAM aMkuza rahita thavAthI svacchaMdapaNe jaLavaDe aMganI zuddhi karavA lAgI. e pramANe ghaNAM varSo sudhI cAritranuM pAlana karIne prAMte te pApanI AlocanA pratikramaNa karyA vinA paMdara divasanA anazanathI kALa karIne aDhI palyopamanA AyuSyavALI asurakumAra nikAyamAM devI thaI che; tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaI siddhipadane pAmaze. chedasUtra vagere zAstromAM bahuzruta AcAryoe aneka vicArathI garbhita A prAyazcitta tapanuM varNana kareluM che, tethI te tapano tAtkAlika svIkAra karIne pApanI AlocanA levI, paNa zubhane icchanArA puruSoe mRtathI vyatirikta kAMI paNa bolavuM nahIM." vyAkhyAna 291 dharmakarmamAM daMbha akartavya have gharmakarmamAM daMbhano tyAga karavA viSe kahe che daMbhato nanvayatnena, tapo'nuSThAnamAdRtam / tatsarvaM niSphalaM jJeyamUSarakSetravarSaNam // 1 // bhAvArtha-"tapa anuSThAnAdi nizcaye jo ayatanAvaDe ane daMbhathI karavAmAM Ave to te sarva Ukhara jamInamAM vRSTinI jema niSphaLa jANavAM." te upara susirinI kathA che te A pramANe- surasirinI kathA avatti nagarI pAse zabuka nAmanA kheTane viSe sujjaziva nAme eka brAhmaNa raheto hato. te daridrI ane nirdaya hato. tenI strI yajJayazA anyadA garbhavatI thaI. prasUti samaye prasavanI vedanAthI te marI gaI. teNe eka kanyAne janma Apyo hato. tenuM nAma sujasiri rAkhyuM hatuM. A sujasirino jIva pUrvabhave koI rAjAnI rANI hato. te rANIe potAnI zokanA putrane mArI nAMkhavAno vicAra karyo hato, tethI A bhave tenI mAtA janmatAM ja mRtyu pAmI. anukrame te putrI ATha varSanI thaI tevAmAM bAra varSano duSkALa paDyo; eTale AjIvikA mATe te suziva brAhmaNa putrIne laIne paradeza cAlyo. mArge jatAM koI gAmamAM goviMda nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene ghera teNe sujasirine vecI dIdhI. anukrame te goviMda paNa nirdhana thayo. ekadA tene ghera koI mahiyArI gorasa vecavA AvI. tenI pAsethI goviMdanI strIe cokhAne badale gorasa lIdhuM ane cokhA lAvavAne mATe sujasirine gharamAM mokalI. te gharamAM jaI Ama-tema joIne pAchI AvI ane bolI ke, "cokhA kyAM che? meM to kyAMya joyA nahIM." te sAMbhaLIne goviMdanI strI pote gharamAM gaI, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 291] gharmakarmamAM daMbha akartavya to gharanA eka khUNAmAM potAnA moTA putrane koI vezyA sAthe krIDA karatAM joyo. te putre tene AvatI joIne tiraskAra karyo, tethI te mUcha pAmI. goviMdane tenI khabara paDatAM teNe zIta upacArathI tene sajja karI. eTale te strIne jAtismaraNa jJAna thavAthI teNe potAno pUrvabhava jANIne kahI batAvyo. te sAMbhaLIne goviMde potAnI strI sahita dIkSA grahaNa karI. A samaye zrI gautamasvAmIe zrI mahAvIrasvAmIne praNAma karIne pUchyuM ke, "he bhagavaMta! teNe potAno pUrvabhava zo kahI batAvyo ke jethI goviMdane paNa vairAgya Upayo?" eTale bhagavAna bolyA ke, "te strIe lAkha bhava upara daMbha karyo hato. pUrve te kSitipratiSTha nagaranA rAjAnI rUpI nAmanI putrI hatI. te putrInuM pANigrahaNa thayuM ke tarata ja teno pati mRtyu pAmyo; eTale te rUpI vighavA thavAthI teNe zIlanA rakSaNa mATe citAmAM praveza karavA potAnA pitAnI rajA mAgI. rAjAe kahyuM ke, "he putrI! citAmAM praveza karavAthI pataMganA mRtyunI jema niSphaLa maravApaNuM che, tethI te te vAta choDI daIne jainagharmamAM rakta thaI zIlavratanuM pAlana kara." te sAMbhaLIne rUpIe bhAvathI zIla aMgIkAra karyuM. anyadA te rAjA putra rahita maraNa pAmyo, eTale praghAnoe te putrIne ja gAdI para besADI, ane tene rUpI rAjAnA nAmathI bolAvavA lAgyA. anukrame rUpI yuvAvasthA pAmI. tenA gAtramAM kAmadeve praveza karyo. ekadA sabhAne viSe zIlasannAha nAmano maMtrI beTho hato tenI sAmuM rUpIe sarAga draSTie joyuM. te maMtrIe paNa tenA cittano abhiprAya jANI lIdho; eTale zIlabhaMgathI bhIru maMtrI gupta rIte nagaranI bahAra nIkaLI gayo ane vicArasAra nAmanA koI bIjA rAjAno sevaka thaIne rahyo. ekadA te rAjAe maMtrIne pUchyuM ke, "teM prathama je rAjAnI sevA karI hatI tenuM nAma tathA tAruM kuLa, jAti, nagara vagere kahe." maMtrIe kahyuM ke, "meM je rAjAnI prathama sevA karI hatI tenI A mudrA juo. bAkI tenuM nAma to bhojana karyA pahelAM levuM yogya nathI; kemake jo bhojana agAu tenuM nAma levAmAM Ave to te divasa anna vinAno jAya che." te sAMbhaLIne rAjA vismaya pAmyo, eTale tarata ja sabhAmAM bhojanasAmagrI maMgAvI, hAthamAM kavaLa laIne maMtrIne kahyuM ke, "have te rAjAnuM nAma le." jyAre maMtrIe "rUpI rAjA' e pramANe nAma kahyuM ke tarata ja "zatrurAjAe ApanA nagarane ghero ghAlyo che" e vAkya rAjAe sAMbhaLyuM. tatkALa kavaLa nAkhI daIne rAjA yuddha karavA gayo. paraspara moTuM yuddha cAlyuM. te vakhate yuddhanuM nivAraNa karavA mATe zIlasannAha paNa tyAM gayo. tene mAravA mATe zatrunA subhaTo tenI sanmukha AvyA. temane zAsanadevIe khaMbhita karyA, ane AkAzavANI karI ke, "namostu zAsannAhAya brahmavardharatI" brahmacaryamAM Asakta evA zIlasannAhane namaskAra che" ema bolIne devatAoe zIlasannAha upara puSpanI vRSTi karI. zIlasannAha te vAkya sAMbhaLIne vicAra karavA lAgyo, eTale tarata ja tene jAtismaraNa thayuM. ane avadhijJAna paNa prApta thayuM. tatkALa teNe paMcamuSTi loca karI cAritra aMgIkAra karyuM. pachI te muninA upadezathI te banne rAjAo bodha pAmI yuddhathI nivRtta thayA. pUrvabhavamAM zIlasannAha muni sAvadya vacana bolyA hatA, tethI tenA prAyazcitta mATe temaNe maunavrata ghAraNa karyuM. 1.gharmadezanAdi zubha nimitta vinA na bolavuM e pramANenuM maunavrata jANavuM. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAduM bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 prAMte te muni cAritra pALIne prathama devalokamAM devatA thayA, ane tyAMthI cyavIne e zIlasannAha svayaMbuddha muni thayA.'1 ra4 zIlasannAha muni vihAra karatAM karatAM ekadA rUpI rAjAnA nagaranI bahAra udyAnamAM AvyA. tene vAMdavA mATe rUpI rAjA sAmantAdika sahita udyAnamAM Avyo. tyAM gurunI dezanA sAMbhaLIne rUpIrAjAe dIkSA grahaNa karI. anukrame zIlasannAha muni sametazikhara gayA. tyAM jinezvarone vaMdanA karIne eka zilApaTTa upara saMthAro karI saMlekhanA karavA taiyAra thayA. te vakhate rUpI sAdhvI bolyA ke,'he guru! mane paNa saMlekhanA karAvo." guru bolyA ke,'bhavasaMbaMdhI sarva pAponI AlocanA laIne zalya rahita thayA pachI icchita kArya karo; kemake jyAM sudhI zalya gayuM na hoya tyAM sudhI bahu bhavabhramaNa karavuM paDe che. jema koIka rAjAnA azvanA pagamAM khIlo vAgyo hato, teno nAno sarakho kakaDo aMdara bharAI rahyo hato, tethI te azva ati kRza thavA lAgyo. rAjAe tene mATe aneka upacAro karyA paNa te niSphaLa gayA. pachI eka kuzaLa puruSe te azvanA AkhA zarIre Acho Acho kAdava copaDyo eTale je ThekANe zalya hatuM te bhAga UpasI Avyo. te joIne te puruSe temAMthI nakhaharaNIvatI te zalya kADhI nAkhyuM, eTale te azva svastha thayo. vaLI he sAdhvI! eka tApasa hato. teNe ekadA ajANyuM phaLa khAdhuM, tethI te rogagrasta thayo. pachI davA mATe te vaidya pAse gayo. vaidya 'zuM khAdhuM che?' ema pUchyuM tyAre tApase satya vAta kahI dIdhI; tethI te vaidye tene vamana tathA virecana ApIne sAjo karyo.'' A pramANe sAMbhaLIne te rUpI sAdhvIe mAtra eka dRSTivikAra (zIlasannAha sAmuM vikAra dRSTie joyuM hatuM te) vinA bIjAM sarva pApanI AlocanA lIdhI. gurue kahyuM ke,'prathama sabhAmAM teM mArI sAme sarAga dRSTie joyuM hatuM tenI AlocanA kara.'' te bolI ke ''te to meM sahaja nirdabhapaNe joyuM hatuM.' te sAMbhaLIne gurue tene upadeza ApavA mATe lakSmaNA rAjaputrInuM dRSTAMta kahI saMbhaLAvyuM ke- gaI utsarpiNImAM kSitipratiSThita nAmanA nagarane viSe jaMbudADima nAmanA rAjAnI lakSmaNA nAme yuvAna putrI hatI. te svayaMvaramaMDapamAM eka yogya patine varI. tenA pANigrahaNa vakhate corImAM ja teno pati akasmAt maraNa pAmyo; tethI lakSmaNA ati duHkhathI vilApa karavA lAgI. tenA pitAe zikhAmaNa ApI ke, 'he putrI! karmanI vicitra gati che, mATe vilApa karavAthI zuM phaLa che? tethI tuM jIvita paryaMta zIlanuM pAlana kara.' ityAdi kahIne rAjAe tene zAMta karI. ekadA zrI jinezvara te rAjAnA udyAnamAM samavasaryA. bhagavAnanI dezanAthI bodha pAmIne rAjAe putrI sahita dIkSA grahaNa karI. lakSmaNA sAdhvI potAnI guruNI (pravattinI) pAse rahIne saMyama pALavA lAgI. ekadA guruNIjI (mahattarA) nA kahevAthI te vasati zodhavA gaI. tyAM cakalAnA mithunane cuMbanAdi pUrvaka kAmakrIDA karatuM joIne teNe vicAryuM ke, 'patithI viyoga pAmelI mane dhikkAra che! aho! A pakSIo paNa prazaMsA karavA lAyaka che ke jeo sAthe rahIne niraMtara krIDA kare che. aho! zrI jinezvaroe Ano sarvathA niSedha kema karyo haze? jarUra zrI jinendro avedI hovAthI vedodayanA vipAkathI ajANyA hovA joIe.' AvA vicArathI teNe jinezvaramAM ajJAnadoSa pragaTa karyo ane 1. A hakIkata zIlasannAhanA bhavanA prAMta bhAganI che te vacce lakhavAmAM AvI che. 2. bhASAmAM 'neraNI' kahevAmAM Ave che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TITSTa mAna), (3527 dharmakarmamA daMbha akartavya zrImahAvIra jaina ArAdhanA kendra vyAkhyAna 291] dAMpatyasukhanI prazaMsA karI. pachI tarata potAnuMgI paNayAvavAthI te potAne niMdavA lAgI ke 'arere! meM mAruM vrata phogaTa khaMDita karyuM! A pApanuM prAyazcitta guru pAse jaIne lauM.' ema nirNaya karatAM vaLI vicAra Avyo ke, 'huM bAlyAvasthAthI ja zIlavratane pALanArI rAjaputrI chuM, eTale sarva lokanI samakSa A niMdavA lAyaka duSkarmanuM zI rIte prAyazcitta laI zakuM! tema karavAthI to mArI Aja sudhInI je zIlaprazaMsA che, te naSTa thAya, mATe anyanI sAkSInuM zuM kAma che? AtmAnI sAkSIe je karuM te ja pramANa che.' ityAdi vicAra karIne te sAdhvIe guru pAse prAyazcitta lIdhA sivAya potAnI meLe ja prAyazcitta tarIke chaThTha, aThThama, dazama, AMbila, nIvI vagere aneka tapasyAo cauda varSa paryaMta karI; soLa varSa sudhI mAsakSapaNa karyA ane vIza varSa sudhI satata AMbila karyA. ekadA teNe vicAryuM ke,'meM ATalI badhI tapasyA karI, paNa tenuM sAkSAt phaLa to meM kAMI paNa joyuM nahIM' ityAdi ArtadhyAna karatAM te mRtyu pAmIne eka vezyAne ghera ati rUpavatI dAsI thaI. tenuM rUpa joIne sarva kAmI puruSo tene ja icchavA lAgyA. potAnI putrIne joyA chatAM paNa tenI koI icchA karatuM nathI, ema joIne akkA roSa pAmIne vicAravA lAgI ke A rUpavatI dAsInAM kAna, nAka ane hoTha kApI nAMkhavA yogya che.' te ja rAtrie koI vyaMtara devatAe te dAsIne UMdhamAM akkAnA vicAranuM svapna ApyuM, tethI bhaya pAmIne te dAsI prAtaHkALe tyAMthI bhAgI. bhamatAM bhamatAM cha mAsa vyatIta thayA tyAre koI gRhasthanA putre tene potAnA gharamAM rAkhI. ekadA te zreSThInI patnIne IrSyA AvavAthI teNe te dAsI UMghI gaI hatI tyAre tenA guhyasthAnamAM loDhAnI koza nAMkhI, tethI te dAsI mRtyu pAmI. zeThANIe tenA zarIranA TukaDe TukaDA karIne gIgha vagere pakSIone khavarAvI dIdhA. zreSThIe te vRttAMta jANyuM eTale vairAgya pAmIne tarata ja cAritra lIdhuM. te dAsI ghaNA bhavamAM bhramaNa karIne naradeva(cakravartI)nuM sraratna thaI, tyAMthI marIne chaThThI narakamAM gaI, tyAMthI zvAnayonimAM UpajI, aneka vAra maraNa pAmIne pachI nirdhana brAhmaNapaNuM pAmI. pachI anukrame vyantarapaNuM, brAhmaNapaNuM, naraka-gamana, sAta bhava sughI pADo, manuSya, mAchalI ane anArya dezamAM strIpaNuM pAmI, marIne chaThThI narake gaI. tyAMthI nIkaLI kuSThI manuSya thaI. pachI pazu ane sarpa yonimAM utpanna thaI, marIne pAMcamI narake gaI. ityAdi cAre gatimAM paribhramaNa karIne te lakSmaNAno jIva padmanAbha svAmInA vArAmAM koIka gAmamAM kUbaDI strI thaze. tene tenA mAbApa avinItapaNAne lIdhe gharamAMthI kADhI mUkaze. pachI tene araNyamAM bhramaNa karatAM kAMIka puNyodayathI zrI padmanAbha prabhunA darzana thaze. tyAM te potAnA karma vipAkano prazna karaze, tyAre prabhu sarva vRttAMta kaheze. te sAMbhaLIne te kubjA vairAgya pAmI dIkSA leze. pachI pUrvanAM sarva duSkRtonI AlocanA pratikramaNA karIne samAdhivaDe kevaLajJAna pAmI siddhipadane pAmaze.'' iti lakSmaNA sAdhvI prabaMdha. 6 * prathamanI hakIkata sAthe meLavatAM anukrame kevaLajJAna pAmI mokSe jaze ema ghaTamAna lAge che. pa A pramANe zIlasannAha munie kahelo vRttAMta sAMbhaLyA chatAM paNa rUpI sAdhvI bolI ke,'hai guru! mArAmAM kAMI paNa zalya nathI.'' A pramANe kahevAthI teNe mAyA vaDe pharIne paNa strIpaNuM upArjana karyuM. gurue tene ayogya jANIne saMlekhanA na karAvI ane pote eka mAsanI saMlekhanA karI, kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA.'* Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 rUpI sAthvI virAghaka bhAve mRtyu pAmI vikumAra nikAyamAM devI thaI tyAMthI cyavIne zyAma aMgavALI ane kAmavAsanAthI vihaLa evI koI brAhmaNanI putrI thaI, tyAMthI narakamAM gaI, tyAMthI nIkaLI tiryaMca thaI. evI rIte traNa UNA lAkha bhava sudhI paribhramaNa karIne manuSyabhava pAmI pravrajyA grahaNa karI sAdhupaNAnA guNane pAmI; paraMtu pUrvanI mAyAne lIdhe tyAMthI kALa karIne indranI agramahiSI (iMdrANI) thaI, tyAMthI cyavIne te goviMdanI strI thaI, ane A bhavamAM cAritra pAmIne mokSe gaI." iti rUpI zramaNI saMbaMdha. - have pelI sujasiri goviMdanA gharamAM rahetI hatI, tyAMthI tene lobha pamADIne eka AbhIrI potAne ghera laI gaI. tyAM dUdha dahIM vagere khAIne te manohara rUpavALI thaI. teno pitA je suziva hato te manuSya ane pazuno krayavikraya karavAvaDe pAMca mahora meLavI pharato pharato ekadA rAtri rahevA mATe te AbhIrane ghera Avyo. tyAM potAnI putrI sujasirinA rUpathI moha pAmIne ghaNA dravyano vyaya karIne tene paraNyo. ekadA be sAdhune joIne susirinAM netramAM jaLa bharAyuM. tenuM kAraNa tenA patie pUchyuM tyAre te bolI ke, "mArA svAmI goviMdanI patnI AvA ghaNA sAdhuone pratibhAbhIne paMcAMga namaskAra karatI hatI, tenuM smaraNa thavAthI mane zoka thAya che." te sAMbhaLIne suzive tene potAnI putrI tarIke oLakhI ane teNe paNa potAnA pitA tarIke suzivane oLakhyo; tethI te banne lati thayA. pachI te banne agnimAM baLI maravAno nizcaya karI citA khaDakIne temAM peThA, paNa kASTha nirdAhaka* jAtinAM hovAthI agni paNa bujhAI gayo. lokoe temano atyaMta tiraskAra karyo, eTale teo tyAMthI cAlI nIkaLyA. anukrame eka muni maLyA, eTale tenI pAse suzive dIkSA lIdhI. sujasiri garbhavatI hatI, tethI tene dIkSA ApI nahIM. pachI te garbhanA duHkhathI vicAra karavA lAgI ke, "A garbhane vividha prakAranA kSArAdikanA upAyathI pADI nAkhuM." ityAdi raudradhyAna karatI satI prasavanI vedanAthI maraNa pAmIne chaThThI narake gaI. tenA garbhathI navA janmelA putrane koI kUtarAe mukhamAM laIne eka kuMbhAranA cakra upara mUkyo. kuMbhAre tene putra tarIke rAkhyo. susaDha tenuM nAma pADyuM. anukrame te yuvAvasthA pAmyo. ekadA te susaDha muninA upadezathI bogha pAmI dIkSA grahaNa karI; paraMtu japatapAdimAM temaja vratanuM AcaraNa karavAmAM ne kriyAmAM te zithilAcArI thayo. gurue tene ghaNo upadeza Apyo, topaNa teNe zithilapaNuM choDyuM nahIM. chevaTa te kALa karIne pahelA devalokamAM indrano sAmAnika devatA thayo. tyAMthI cyavIne te bharatakSetramAM vAsudeva thaze; tyAMthI sAtamI narake jaIne hAthI thaze, tyAMthI anantakAyamAM utpanna thaze. ityAdi bahu kALa sudhI bhamIne atte te siddhipadane pAmaze." A susaDhanI kathA nizItha sUtramAM kahelI che, te ahIM prasaMgopAtta TUMkAmAM kahevAmAM AvI che. uttama jIve AlocanA letI vakhate niraMtara kaTilapaNAno avazya tyAga karavo. AgamanA arthane jANanAra puruSoe AlocanA devI temaja levI, kemake AlocanAnI icchA mAtra paNa zubha phaLadAyaka che." * baLe saLage nahIM evI jAtanAM. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna ra92] tapAcArano AThamo bheda-vinaya vyAkhyAna 22 tapAcArano AThamo bheda-vinaya caturdhA vinayaH proktaH, samyagjJAnAdibhedataH / dharmakArye naraH so'rhaH vinyaatpoN'citH||4|| bhAvArtha-"samyagu jJAnAdi bhede karIne cAra prakArano vinaya kahelo che. te vinaya nAmanA tapathI yukta puruSa gharmakAryane viSe yogya che." jJAnAdi bhede karIne cAra prakArano vinaya che te A pramANe-(1) bahumAna pUrvaka jJAna grahaNa karavuM, teno abhyAsa karavo, smaraNa karavuM, ityAdi jJAnavinaya kahevAya che. AhAra nihAra vagere kriyA karatAM mauna dhAraNa karavuM te paNa jJAnavinaya che. (2) sAmAyika vagere sakaLa pravacana zrI jinezvarapraNIta hovAthI temAM koI paNa jAtano visaMvAda nathI, tethI yathArtha vastutattvanI pratItimAM niHzaMka thavuM te darzanavinaya kahevAya che. (3) cAritranuM zraddhAna karavuM, tenuM samyak prakAre ArAghana karavuM, anyanI pAse cAritranA guNonI stavanA karavI ane cAritranuM svarUpa kahI batAvavuM, e vagere cAritravinaya kahevAya che. (4) AcArya vagere gurunuM pratyakSa darzana thAya eTale tarata ja UbhA thavuM, temanI sanmukha javuM, hAtha joDavA vagere vinaya karavo ane temanI gerahAjarI hoya tyAre paNa mana vacana ane kAyAnA yoge karIne page cAlavuM ane temanA guNanuM kIrtana tathA vAraMvAra smaraNAdi karavuM te upacAravinaya kahevAya che. A saMbaMdhamAM pAMca kaLazI bhAravAhakanI kathA che, te A pramANe- paMcAga bhAravAhaka kathA koI eka gAmamAM bhAra vahana karanArA pAMcaso majUra rahetA hatA. teomAM eka mukhya hato, te pAMca kaLazI anAjano bhAra upADato hato. tenAmAM evo lokottara guNa joIne rAjAe tenA para kRpA karIne vara Apyo ke, "jyAre tuM bhAra upADIne mArgamAM cAle tyAre tArI sAme jo ratha, ghoDA, gADA, sainya ane hAthI vagere AvatAM hoya to tene joIne tAre tAro svIkAra karelo mArga choDIne AghuM pAchuM thaI javuM nahIM, kemake bhArathI pIDAyelA prANIne lIghelo mArga choDavo ati duSkara che. huM paNa tane dUrathI joIne mArga ApIza, tethI tAre mAro paNa bhaya rAkhavo nahIM, to pachI bIjAno bhaya to zA mATe ja hoya? A mArI AjJAno koI lopa karaze to tene huM zikSA karIza." A pramANe AjJA maLavAthI te majUra icchA mujaba mArgamAM cAlato hato. tene Avato joI sarva koI tene mArga ApatA hatA, paNa tenA para koI roSa karatuM nahotuM. ekadA te bhAra upADIne mArgamAM jato hato, tevAmAM tenI sAme koI sAghune AvatAM teNe joyA. tene joIne te majUre vicAra karyo ke "mAro bhAra to game teTalo paNa parimita che, ane A munie ghAraNa karela pAMca mahAvratarUpI bhAra to aparimita che. te koInAthI kaLI zakAto nathI; teTalo badho bhAra upADIne te cAle che, tethI emanI pAse mAruM parAkrama nirarthaka che." ema vicArIne teNe munine rasto Apyo. te Adho khasyo eTale tenI pAchaLanA sarve majUrone paNa khasavuM paDyuM, tethI teo roSa pAmIne bolyA ke, "te rAjAnI AjJAnuM ullaMghana karyuM." pachI teoe rAjAne jAhera karyuM. rAjAe tene bolAvIne Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 pUchyuM, tyAre te bolyo ke, "he deva! ApanI AjJA jarA paNa meM khaMDita karI nathI." rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre te pharIthI bolyo ke, "he rAjA! mArA karatAM A munino bhAra adhika che, tethI huM bAju para khasyo chuM." rAjAe pUchyuM ke, "tenA para zo bhAra che?" te bolyo ke, "he svAmI! meru parvata karatAM paNa adhika bhAravALAM pAMca mahAvrato ke jene vahana karavAne huM asamartha chuM ane A muni to te bhAranuM vahana kare che, ane temAM netraphuraNa jeTalo kALa paNa pramAda karatA nathI. huM to mAtra bahArano bhAra upADuM che, ane IryAdi samiti rahita hovAthI aneka jIvonuM upamardana karIne aneka bhavothI paNa durmocca evA pApanA samUhane vRddhi pamADuM chuM. prathama meM pravrajyA aMgIkAra karI hatI, paraMtu pAMca mahAvratanA bhArane vahana karavAmAM azakta thavAthI pravajyAno meM tyAga karyo. paraMtu pAMca kaLazIno bhAra to huM saheje upADI zake che, paNa prathama svIkAra karelA mahAvratarUpI atyaMtara bhAra huM upADI zakato nathI, mATe huM mArgamAMthI Agho khasyo, te meM yukta ja karyuM che. bhaktibharA namasyanti, indrAdayo gatasmayAH / mahAvratabharAkIrNAn, tadagre'haM kiynmitH||4|| bhAvArtha-"he rAjA! mahAvratarUpI bhArane vahana karanArA munione bhaktithI bharapUra indrAdika paNa garvarahita thaIne namaskAra kare che, to tevA muninI pAse huM koNa mAtra chuM?" vaLI he rAjA! A muni pAMca mahAvratomAMnA dareka vratane pAMca pAMca bhAvanA vaDe niraMtara nirmaLa kare che. temAM pahelAM prANAtipAta viramaNa nAmanA vatanI pAMca bhAvanAo A pramANe che. pravacanasAroddhAramAM kahyuM che- iriyAsamie tahA sayA jae, uveha bhuMjeja va pANabhoyaNaM / AyANanikkheva duguccha saMjae, samAhie saMjayae mnnovii||4|| bhAvArtha-IryAsamitivALA, tathA sarvadA joIne pAna bhojana karanArA (eSaNA samitivALA), AdAna nikSepa ane jugupsA karanArA, tathA samAhita thaIne manane ane vacanane niyamamAM rAkhanArA yati pahelA vratanI pAMca bhAvanA bhAve che.' vistArArtha-(1) IryA eTale gamana karavuM te, temAM samita eTale upayoga rAkhanAra, samasta jIvonI hiMsAnA tyAgane mATe IryAsamita thavuM te pahelI bhAvanA; tathA (2) sarvadA sArI rIte upayoga rAkhIne IkSaNa pUrvaka joIne) pAna ane bhojana grahaNa karavuM athavA vAparavuM e bIjI bhAvanA; (3) AdAna nikSepa eTale pAtrAdika pramArjana pUrvaka grahaNa karavAM athavA mUkavAM te, tathA AgamamAM jeno niSegha karyo hoya tenI jugupsA (niMdA) kare-pote na Acare te trIjI bhAvanA tathA (4) sAdhu samAhita eTale sAvaghAna thaIne manane dUSaNa rahita pravartAve, kemake mana dUSaNavALuM hoya to kAyasaMlInatA vagere karyA chatAM paNa te karmabaMgha mATe thAya che. prasannacaMdra nAmanA rAjarSie manoguti rAkhI nahIM tethI kAyAvaDe hiMsA nahIM karyA chatAM paNa manathI sAtamI narakane yogya karma bAMdhyuM hatuM ema saMbhaLAya che, mATe manane niyamamAM rAkhavuM e cothI bhAvanA. (5) tevI ja rIte vANI paNa dUSaNa rahita bolavI ke jethI hiMsA thAya nahIM, te pAMcamI bhAvanA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vyAkhyAna 292] tapAcArano AThamo bheda-vinaya bIjA asatyaviramaNa vratanI pAMca bhAvanA A pramANe che ahassa sacce aNuvIya bhAsae, je koha lohaM bhayameva vajae / se tIharAcaM samudiyA sayA, muLa Tu norsa paDivakU siyArA bhAvArtha-je hAsya rahita satya bole, vicArIne bole tathA krogha lobha ane bhayano tyAga kare te muni dIrdharAtrane (mokSane) sadA jue che, mATe munie sarvadA asatyano tyAga karavo." vizeSArtha-(1) hAsyano tyAga karIne satya vANI bolavI, kemake hAsyathI kadAca asatya paNa bolAya che te pahelI bhAvanA.(2) vicArIne eTale samyam jJAnapUrvaka vicAra karIne bolavuM; vagara vicAre bolanAra koI vAra asatya paNa bolI jAya che, ane tethI potAne vaira, pIDA vagere prApta thAya che, tathA jIvahiMsA paNa thAya che te bIjI bhAvanA.(3) je krogha, lobha ane bhayano tyAga kare te muni dIrghAtra eTale mokSane potAnI samIpe jue che, mATe hamezAM asatyano tyAga karavo. krodhAdika tyAga karavAnuM tAtparya e che ke-kroghane AdhIna thayelo mANasa jyAre bole che tyAre tene svaparanI apekSA rahetI nathI, tethI te jema tema bolatAM asatya paNa bole che, mATe teno tyAga karavo zreSTha che. (4) lobhane AdhIna thayelo mANasa paNa atyaMta ghananA lobhathI khoTI sAkSI pUravA vagerethI asatya bole che, mATe teno tyAga karavo. (5) bhayabhIta mANasa potAnA prANAdikanuM rakSaNa karavAnI icchAthI satyavAdIpaNAno tyAga kare che, mATe potAnA AtmAmAM niraMtara nirbhayatA ghAraNa karavI. trIjA adattAdAna viramaNa vratanI pAMca bhAvanA A pramANe che sayameva uggaha jAyaNe ghaDe, maimaM nisamma sa bhikkhu uggahaM / aNunnaviya bhuMjiya pANabhoyaNaM, jAittA sAhamiyANa uggahaM // 3 // bhAvArtha-sAghu potAnI jAte ja avagrahanI yAcanA kare, pachI matimAna evo te sAdhu (yogya) ceSTA kare, avagrahanI AjJA sAMbhaLIne temAM rahe, pAna ane bhojana AjJA laIne kare, tathA sAgharmika pAse avagrahanI yAcanA karIne nivAsa kare." vizeSArtha-(1) bIjAnI sAthe kahevaDAvyA vinA pote ja sAdhu bhagavaMtanI AjJA pramANe indra, rAjA, gRhapati, zayyAtara ane sAgharmikanA bhedavALA pAMca prakAranA avagrahanI yAcanA kare; anya mANasa pAse yAcanA na karAve, kAraNa ke je svAmI na hoya tenI pAse yAcanA karI hoya ne kharA svAmI pAse yAcanA na karI hoya to paraspara virodhAdika doSo prApta thAya che. (2) pachI te AjJA lIghelA avagrahamAM tRNAdika grahaNa karavA mATe matimAna sAdhu ceSTA eTale yatna kare, arthAt avagraha ApanAranuM AjJAvacana sAMbhaLIne tRNAdika paNa vApare; AjJA vinA vApare to adattanuM grahaNa karyuM kahevAya. (3) sAdhu sarvadA avagrahanI spaSTa maryAdA pUrvaka yAcanA kare, arthAt svAmIe eka vAra avagraha ApyA chatAM paNa vAraMvAra mAtru vagere paraThavavAnA kAryamAM avagrahanI yAcanA kare. (4) guru vagerenI AjJA laIne pAna bhojana vagere vApare, arthAt je kAMI cIja vAparavI te sarva gurunI AjJApUrvaka ja vAparavI joIe, nahIM to adatta bhogavyAno doSa 1. krodhAdikanA tyAganI traNa bhAvanA maLIne pAMca thAya che. 2.upAzraya vagerenI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 lAge che. (5) sarakhA gharmanuM je AcaraNa kare te sAgharmika kahevAya che, arthAt eka ja zAsanamAM vartanArA saMvegI sAdhuoe prathamathI te sthAna yAcanApUrvaka grahaNa kareluM hoya te temanI pAsethI mAsa vagere avadhinuM tathA paMcakozAdi kSetranuM mAna karIne rahevA mATe mAgI levuM, temanI AjJAthI ja upAzraya vagere sarva grahaNa karavuM, nahIM to adattano bhAMgo lAge che. have cothA brahmacarya vratanI pAMca bhAvanA A pramANe che AhAragutte avibhUsiyappA, itthi na nijjhAya na saMthavejA / buddhe muNI khuddakahaM na kujjA, dhammANupehI baMbhacera saMdhae // 4 // bhAvArtha-AhAranI guti kare, potAnA dehane avibhUSita rAkhe, strIne jue nahIM, strInI prazaMsA athavA paricaya kare nahIM, ane buddhimAna muni zudra kathA kare nahIM, to te gharmAnuprekSI muni brahmacaryane barAbara ghAraNa kare che, ema jANavuM. vizeSArtha-(1) AhAranI gupti rAkhavI, eTale snigdha bhojana karavuM nahIM, temaja atimAtrA bhojana karavuM nahIM; kemake tethI ghAtu puSTa thavAthI vedano udaya thAya ane tethI karIne kadAca brahmacaryanuM khaMDana paNa thAya. (2) avibhUSitAtmA eTale zarIrane snAna vilepana vagere vivigha prakAranI vibhUSAthI rahita rAkhavuM. (3) strIne ane tenA aMgopAMgone paNa jovAM nahIM. (4) strInI prazaMsA karavI nahIM, tathA teno paricaya paNa karavo nahIM. (5) buddhimAna eTale tattvane jANanAra munie zudra eTale aprazasya evI strIkathA karavI nahIM. A pAMca bhAvanAthI jenuM aMtaHkaraNa bhAvita thayuM che, evo gharmAnuprekSI eTale gharmanA AsevanamAM tatpara sAdhu brahmacaryane dhAraNa kare che, arthAt te vratane puSTa kare che. pAMcamA parigrahaparimANa mahAvratanI bhAvanA A pramANe che- je saddarUvarasagaMdhamAyae, phAse ya saMpappamaNuNapAvae / gehI pausaM na kareja paMDie, se hoi daMte virae akiNcnne||5|| bhAvArtha-je sAdhu manojJa ne amanojJa evA AgaMtuka zabda, rUpa, rasa ane gaMgha e cAra tathA sparza maLI pAMca prakAranA indriyanA viSayone pAmIne tenA para vRddhi ke praSa kare nahIM te paMDita, jitendriya ane sarva sAvadya karmathI virakta evo sAdhu akiMcana eTale parigraha rahita kahevAya che. vizeSArtha-je sAdhu zabda, rUpa, rasa, gaMgha e cAra prakAranA bhAvatA evA indriyanA viSayo pratye temaja sparza pratye-manojJa ane amanojJa-iSTa ane aniSTa evAne pAmIne tenApara gRddhi eTale mUcha ane pradveSa eTale dveSa yathAkrame na kare, arthAt iSTa viSayone pAmIne gRddhi na kare ane aniSTane pAmIne dveSa na kare te muni dAMta, jitendriya, sarva sAvadya yogathI virata ane akiMcana-niHparigrahI thAya che. pAMca prakAranA viSayo saMbaMdhI abhiLaMga ne praSa eTale rAga ne dveSa tajI devA e pAMcamA vratanI pAMca bhAvanA jANavI. A pramANe dareka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo maLIne pacIza bhAvanA jANavI. ityAdi aneka yuktithI mahAvratano bhAra upADavo duSkara che." Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 292] tapAcArano AThamo bheda-vinaya 31 paMcAmya nAmanA majUra pAsethI A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne rAjA bolyo ke,''he paMcAkhya! tuM mahA parAkramI che. ATalo pAMca kaLazIno moTo bhAra vahana kare che, mahAkaSTano anubhava kare che, chatAM teM paMcamahAvratano tyAga zA mATe karyo? kemake temAM kAMI bhAra nathI. A vrata to sukhethI nirvAha thaI zake tevAM che, mane to temAM kAMI paNa duSkara jaNAtuM nathI.'' te sAMbhaLIne paMcAkhya bolyo ke, "he svAmI! Ape ghaNI vAra indriyone yogya evA viSayo bhogavyA che, have ApanA putrane rAjya soMpIne munine yogya evuM saMyama eka ja divasane mATe aMgIkAra karo, ane tene yogya kriyAnuSThAna karo.'' A pramANenAM paMcAkhyanA vacanathI te abhimAnI rAjA vratane mATe udyamI thayo. te vAta jANIne tenI rANIo bolI ke,"he prANanAtha! ame tamAruM paDakhuM eka kSaNa paNa choDIzuM nahIM, tamArA vinA ame koI paNa vastuthI rati pAmIzuM nahIM. vaLI manoha2-2maNika kAminInA bhogane yogya evuM A tamAruM zarIra aMta, prAMta ane tuccha AhArAdika bAvIza prakAranA parISaho sevavAthI nAza pAmaze. te vakhate pachI tamane niraMtara pazcAttApa thaze; kemake duHkha bhogavavuM saheluM nathI. he nAtha! jo ke hamaNAM tame niHspRha ane trikALa paravastune nahIM icchanArA evA muninA guNono tiraskAra karavA mATe ahaMkArane lIdhe A kArya karavA iccho cho, paNa te yukta nathI; kemake te kArya to samagra prakAranA darpa, daMbha ane garvathI rahita evA puruSo ja karI zake che.'' ityAdi sAMbhaLIne rAjA bolyo ke,'aho! A ati duSkara kArya meM ajJAnathI ja ciMtavyuM, kemake jyAre sarvathA nirAzAbhAva prApta thAya che, tyAre ja te vratane yogya svabhAva (AtmabhAva) pragaTa thAya che.' pachI rAjAe te bhAravAhaka paMcAkhyane kahyuM ke,''samasta pudgalanI AzA rahita evuM munipaNuM atRpta jIvone eka divasa paNa pharasI zakatuM nathI.'' paMcAkhya bolyo ke,''he rAjA! te munie yauvana avasthA chatAM paNa pratyakSa prApta thayeluM kAMcana, kAminI ane rAjyanuM sukha tRNamAtranI jema choDI daIne jIvana paryaMta saMyamano bhAra vahana karavAnuM svIkAryuM che, ane te ja pramANe te chellA zvAsocchvAsa sudhI pAlana karaze. meM paNa zrI mumukSu (tIrthaMkara) praNIta syAdvAdayukta AgamanAM vacanone sAMbhaLIne mahAvrata grahaNa karyA hatA, paraMtu huM to temAM napuMsaka baLada jevo thaI gayo. hAthIno bhAra to hAthI ja upADI zake, gagheDo upADI zake nahIM. vaLI vizvamAM A samagra pRthvI, samudra, parvata ane vRkSo vagereno bhAra upADavAmAM samartha evA keTalAka puruSone sAMbhaLIe chIe; paNa A mahAvratano bhAra vahana karavAmAM to te kSamAvAna muni ja samartha che, ema huM mAnuM chuM; te mATe ja he rAjana! huM mArgamAM tene vinayathI namyo chuM, tathA tenI prazaMsA paNa teTalA mATe ja karI che.'" A pramANe paMcAkhyanAM vacano sAMbhaLIne rAjA vagere sarva jaina munino vinaya karavAmAM tatpara thayA, ane paMcASyanI AvI buddhithI raMjita thayelA rAjAe tene potAno hajU2 sevaka karIne rAkhyo ane tenI pAse niraMtara dharmakathA zravaNa karavA lAgyo. ', "A bhAravAhake joke du:khe ghAraNa karI zakAya tevA cAritranA guNono tyAga karyo hato, topaNa teNe rAjAdikane dharmanA rAgI karyA, tenuM kAraNa e ke sarva guNonA moTA bhAI samAna vinayaguNane teNe choDyo nahoto ane te ja guNathI te pariNAme sarvottamapaNuM pAmaze.'' Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 vyAkhyAna 294 vinaya punaH vinayanuM ja varNana kare che bAhyAbhyantarabhedAbhyAM, dvividho vinayaH smRtaH / tadekaiko'pi dvibhedo, loklokottraatmkH||1|| bhAvArtha-"bAhya tathA abhyattara bhedavaDe vinaya be prakArano kahelo che. te bAhya tathA abhyattaranA paNa loka ane lokottara evA be be bheda che." vizeSArtha-vaMdana karavuM, vacanathI stuti karavI, UbhA thavuM, sanmukha javuM, e vagere bAhya vinaya kahevAya che ane antaHkaraNathI vaMdanAdika karavuM, te abhyattara vinaya kahevAya che. A be prakAranA vinayanA cAra bhAMgA thaI zake che. te A pramANe-(1) koI prANI mAtra bAhya vinaya dekhADe che, paNa atyaMtara vinaya hoto nathI. zItaLAcAryanI jema. (2) koI prANI atyaMtara vinaya kare che, paNa bAhya vinaya karato nathI, sAtamA devalokanA devatAnI jema. te viSe pAMcamA aMgamAM kahyuM che ke-sAtamA devalokanA devoe zrI mahAvIrasvAmIne bhAvathI vaMdana karIne manavaDe ja prazna karyo, tethI prabhue paNa "mArA sAtaso ziSyo mokSa pAmaze" evo uttara Apyo. te vakhate saMdeha utpanna thavAthI gautama vagere munioe svAmIne pUchyuM ke, "he bhagavan! A devoe bAhya vinaya kema na karyo?" tyAre prabhue Antara bhaktithI pUchelA praznAdikanuM sarva vRttAnta kahyuM, te sAMbhaLIne teo vismaya pAmyA. (3) koI prANI atimuktaka RSinI jema banne prakArano vinaya kare che. (4) koI prANI goSThAmAhila ane maMkhalIputra vagerenI jema bemAMthI eka prakArano vinaya karatA nathI. A banne prakAranA vinaya laukika tathA lokottara bhede karIne be be prakAranA che. temAM pitA vagerene viSe bAhya vinaya karavo te laukika bAhya vinaya kahevAya che, ane te pitA vagerene viSe AMtara prItithI vaMdana, abhyasthAnAdika karavA, te laukika abhyattara vinaya kahevAya che. lokottara evA jaina mArgamAM rahelA AcAryAdikano abhyasthAnAdika bAhya vinaya karavo, te lokottara bAhya vinaya kahevAya che, tathA te AcAryAdikanuM aMtaraMga prItithI vidhivaMdanAdika vaDe dhyAna karavuM te lokottara atyaMtara vinaya kahevAya che. bIjA sarva guNothI bhraSTa thayA chatAM paNa jo vinayavALo hoya to te gharma pAmI zake che. kahyuM che ke anyairguNaiH prabhraSTo'pi, yadyasti vinayo dRDhaH / bhUyo guNAnavAproti, arhannakanidarzanam // 1 // bhAvArtha-bIjA guNothI bhraSTa thayA chatAM paNa jo vinaya guNa draDha rahyo hoya to te pharIthI paNa arkannakanI jema guNane pAme che." ahejaka muninuM draSTAMta tagarA nAmanI nagarImAM datta nAme zrAvaka raheto hato. tene bhadrA nAmanI patnI sAthe pAMca indriya saMbaMdhI sukha bhogavatAM arvaka nAmano putra thayo. ekadA arhanmitra nAmanA sUri pAse Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 293] vinaya 33 Arhata dharma zravaNa karIne vairAgya pAmelA datte potAnI strI ane putra sahita dIkSA grahaNa karI. datta muni sArI rIte kriyAyukta chatAM paNa 'AgaLa jatAM mAro putra saMyamanuM pAlana karaze'' ema dhArIne tathA putra uparanA vAtsalyane lIdhe uttama bhojana lAvI lAvIne putranuM poSaNa karatA hatA, koI paNa vakhata putrane bhikSA levA mokalatA nahIM. te joIne bIjA sAdhuo 'A bALa sAdhu samartha chatAM paNa tenI pAse zA mATe bhikSA maMgAvatA nathI?'' ityAdika manamAM vicAra karatA, paNa tene kAMI paNa kahI zakatA nahIM. kemake putranuM pitA pAlana kare temAM koNa niSedha karI zake? pachI keTaleka kALe datta muni unALAnA samayamAM samAdhithI maraNa pAmyA. tenA viyogathI arhatraka sAdhune mahA duHkha prApta thayuM. pitAnA virahathI du:khI thayelA tene bIjA sAdhuoe be traNa divasa sughI to AhAra lAvI Apyo. pachI teoe arhannakane kahyuM ke,'have tuM pote ja bhikSA mATe aTana kara, tArA pitAnI jema have hamezAM koI tane AhAra lAvIne Apaze nahIM." A pramANe karNamAM sIsuM reDyA jevuM vacana sAMbhaLIne arhannaka khedayukta thaI bIjA munionI sAthe bhikSA mATe cAlyA. pUrve koI paNa vakhata teNe jarA paNa zrama lIdho nahoto, ane zarIra atyaMta sukumAra hatuM, tethI grISma RtunA sUryanAM ugra kiraNothI tapelI dhULamAM cAlavAthI tenA paga dAjhavA lAgyA, mAthuM paNa sUryanA kiraNothI tapI gayuM, ane tRSA lAgavAthI mukha paNa sukAI gayuM. tevI rIte cAlatAM te aharzaka muni bIjA sAdhuothI pAchaLa rahI gayA, eTale vizrAmane mATe koI eka gRhasthanA mahelanI chAyAmAM UbhA rahyA. tyAM UbhA rahelA kAmadeva samAna AkRtivALA temane caMdranA jevA mukhavALI ane jeno pati paradeza gayelo hato evI te gharanI mAlika strIe dIThA. te bALa munine joIne teNe vicAryuM ke, ''aho! zuM AnuM apUrva saundarya che ke je jovA mAtrathI ja mArA mananuM AkarSaNa kare che! mATe A yuvAnanI sAthe vilAsa karIne mAruM yauvana saphaLa karuM.'' ema vicArIne teNe te sAdhune bolAvavA mATe dAsIne mokalI. dAsIe tene bolAvyA, eTale te paNa tenA gharamAM gayA. temane AvatA joIne harSanA bhArathI jenA kucakuMbha praphullita thayA che evI te strI tenI sAme AvI, ane hAsyathI mizrita thayelA dAMtanAM kiraNothI adharoSThane tejasvI karatI tathA netrane nIcAM rAkhIne vAMkI dRSTithI kaTAkSa karatI te strIe temane pUchyuM ke,"he prANanA jIvana samAna! tame zuM mAgo cho?'' tyAre aharzaka muni bolyA ke,'he sArA locanavALI kAmadevanI priyA! huM bhikSA mAguM chuM.'' te sAMbhaLIne teNe vicAryuM ke,'A sAdhune huM kAmadevane uddIpana karanArAM auSadhothI mizrita, sigdha, madhura ane jovA mAtrathI ja vikAra utpanna kare tevo AhAra ApIne vaza karuM.'' ema vicArIne teNe manohara evA ghaNA modaka temane ApyA. te paNa paryaTana karavAthI glAni pAmyA hatA, tethI AvA suMdara modaka maLavAthI ghaNo harSa pAmyA. pachI te strIe snehayukta dRSTithI jotAM jotAM tene pUchyuM ke,'he yuvAna! mArA aMgamAM vyApelA kAmavikAranA tApasamUhanuM nivAraNa karavAmAM samartha, tathA kadalInA staMbha jevI komaLa jaMghAvALI ane mAkhaNanA jevA sukumAra aMgavALI kamanIya kAminIoe spRhA karavA yogya evuM A yauvana pAmIne zA mATe parISaharUpI kuThAravaDe vRkSanI jema A praphulla yauvanarUpI vADInuM unmUlana karo cho? vrata grahaNa karavAno A samaya nathI. keTalAka strIsukhanI lAlasAvALA jIvo kSudhA tRSAdika kaSTa sahana kare che, Atura rahyA kare che; topaNa teone svapne paNa tevA sukhanI prApti durlabha jaNAya che. tamane to tevuM sukha atyAre [bhAga 5-3) Jain Education I Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 anAyAse prApta thayuM che, mATe ATalA divasa pAlana karelA vratanuM A phaLa prApta thayuM che ema jANo. vaLI ___ kurUpaduHsthavirakarkazAMgajanocitAm / imAM kaSTakriyAM muMca, mudhA svaM vaMcayasva mA // 1 // bhAvArtha-kurUpa, duHkhI, vRddha ane kaThora aMgavALA janone yogya evI A kaSTakArI kriyAne mUkI do; phokaTa tamArA AtmAne chetaro nahIM. vaLI ApaNA beunuM rUpa ane zarIra anyonyanA saMgamathI Aje saphaLapaNAne pAmo. jo kadAca tamane dIkSAmAM atyaMta Agraha ja hoya to bhoga bhogavIne pachI vRddhAvasthAmAM pharIthI dIkSA grahaNa karajo." A pramANenAM tenAM vacano sAMbhaLIne tathA tenA hAvabhAva joIne ahaMnnakanuM mana vrata uparathI bhagna thaI gayuM. kahyuM che ke dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIdRzaH / kiM punastAH smitsmervibhrmbhrmitekssnnaaH||1|| bhAvArtha-"mRgalInA sarakhA netravALI strIo mAtra citramAM joI hoya to paNa te cittanuM haraNa kare che, to pachI hAsyathI praphullita ane vilAsathI bhramita evAM netrovALI strIone sAkSAt jovAthI cittanuM haraNa thAya temAM zuM kahevuM?" pachI tenuM vacana aMgIkAra karIne ahaMnnaka tenA ja gharamAM rahyo, ane atyaMta Asakta thayelI. te strInI sAthe svecchApUrvaka kAmakrIDA karavA lAgyo. - ahIM sarve sAdhuo gocarI laIne upAzraye AvyA, ahaMnnakane joyo nahIM, tethI temaNe tenI zogha AkhA zaheramAM karI paNa koI ThekANe teno patto lAgyo nahIM, tethI teoe te vRttAMta tenI mAtA ke je sAdhvI thayelI hatI tene kahyo. te sAMbhaLIne sAdhvI putraparanA ati rAgAMghapaNAthI putrazokavaDe jANe tenA zarIramAM bhUta peThuM hoya tema bebhAna jevI ane unmatta jevI thaI gaI, ane "he ahaMnnaka! he ahaMnnaka!" ema UMce svare gadgada kaMThe vilApa karatI zaheranA sarva cauTA ane zerIomAM bhamavA lAgI. mohathI ghelI banelI te pagale pagale alanA pAmatI nayanamAMthI paDatA AMsunI ghArAthI mArganI dhULane ArTsa karatI ane je koI sAmuM maLe tene "mArA prANathI paNa priya putra ahaMnnakane tame kyAMya paNa joyo che?" ema vAraMvAra pUchatI te AkhA nagaramAM aTana karavA lAgI. tenI AvI unmatta avasthA joIne sajjana puruSone anukaMpA AvatI hatI ane durjano tenI mazkarI karatA hatA. ekadA mahelanI bArImAM beThelA ahaMnnake tene dIThI. tenI tevI unmatta sthiti joI tene oLakhIne ahaMnnaka vicAra karavA lAgyo ke, "aho! mAruM kevuM avinayapaNuM! aho! meM kevuM duSkarma karyuM! kSaNika sukhane mATe meM A strInAM vacanathI muktinA sukhane ApanArA vratano tyAga karyo, ane AvA dusaha kaSTamAM mArI mAtAne nAMkhI. laukika zAstramAM aDasaTha tIrtho karatAM paNa mAtAnA vinayanuM phaLa atyaMta kaheluM che. temAM paNa A mArI mAtA to jainadharmajJa hovAthI ane cAritra aMgIkAra karelI hovAthI vizeSa karIne pUjya che. hA! hA! cAritrano bhaMga karIne meM mArA AtmAne Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 293] vinaya 35 bhavasAgaramAM nAMkhyo, eTaluM ja nahIM paNa A mArI mAtAnA mahAvratano lopa thavAmAM paNa huM ja sahAyabhUta thayo. aho! paraMparAthI mArA pApamAM keTalI badhI vRddhi thaI? A caMdravadanA strIe prAraMbhamAM miSTa lAge tevuM bahArathI suMdara paNa pariNAme ananta duHkha ApanAra hAvabhAvAdi rUpa viSanuM mane pAna karAvyuM. tenA lAvaNyane, suMdara veSane ane nipuNatAne dhikkAra che! AnI sarva caturAI kevaLa narakane ja ApanArI che. te cetana! have tAre mATe be mArga che. eka to A caMdramukhIe batAvelo pApa mArga ane bIjo A AryAe batAvelo puNya mArga, A be mArgamAMthI je kalyANakArI hoya tenuM tuM AcaraNa kara; paNa atyAre to mAre mArI duHkhI mAtAnA zokanuM umUlana karavuM yogya che.' ema vicArIne arkannaka ekadama te gharamAMthI bahAra nIkaLyo. tenI pAchaLa te caMdramukhI paNa ekadama AvIne virahanA vilApa vagere aneka prakAranA anukULa upasarga karatI bolI ke, "he nirdaya! hamaNA tane strIhatyAnuM pApa lAgaze. he kaThora! zA mATe mane vRkSanA zRMga uparathI pADI nAkhe che? zA mATe mane duHkharUpI citAmAM home che? zA mATe mAlatInA puSpanI mALA jevI komaLa, suMdara ane akuTila evI mane taje che? mane rasIlI banAvIne have virasa kema kare che!" A pramANenAM tenAM vacano sAMbhaLIne arkannaka bolyo ke, "he pApasamudra! kSaNika sukhane mATe AvA phogaTa vilApo zA mATe kare che? pahelAM huM ajJAnagrasta hato, tethI te mane vilAsamAM pADI nAMkhyo, ane meM traNa lokane advitIya zaraNarUpa paramAtmAnA gharmane dUSita karyo. have ahIM rahevuM mane yogya nathI. A mArI mAtAne ghanya che ke jeNe mane vivekamArga dekhADyo. saMsAramAM paDavAnA mArga batAvanAra to duniyAmAM ghaNA dekhAya che, paraMtu bhavasAgaramAM paDelAno uddhAra karavAmAM ne tene pavitra karavAmAM samartha to mArI mAtA samAna bIjuM koI nathI. have jIvita paryanta indranI agramahiSInuM sukha maLe to tene paNa huM icchato nathI, to pachI manuSyajAtinI strInA sukhanI icchA to kema ja karuM? manavacanakAyAe karIne meM sarva saMsArasukhano tyAga karyo che." ityAdi kahIne pachI lagna sahita vinayayukta potAnI mAtAne namIne te bolyo ke, "he mAtA! A tamArA kuLamAM aMgArA jevo arkannaka tamane game che." ema kahIne netramAM azru lAvIne te mAtAne namyo. tene joIne te mAtA svastha cittavALI thaI satI harSathI bolI ke, "he putra! ATalA divasa tuM kyAM rahyo hato?" tyAre arkannake daMbharahitapaNe pUrve abhyAsa karelA prazasta gharmarAgathI anaMtagaNA zubha vairAgyayukta adhyavasAyavALA thaIne potAnuM sarva vRttAnta yathArtha kahI ApyuM." te sAMbhaLIne mAtA bolI ke, "he vatsa! have tuM pharIthI cAritra grahaNa kara." te bolyo ke, "he mAtA! hamezAM saMyamakriyAnuM pAlana karavuM ane duSkara lAge che. niraMtara suDatALIza doSa rahita AhAra grahaNa karavo, eka nimeSa mAtra paNa pramAda karavo nahIM, "remi bhaMte"nA uccAra samayathI AraMbhIne prANAMta samaya sudhI aticAra rahita cAritranuM pAlana karavuM. ityAdi sAdhunI samagra kriyA niraMtara karavA huM zaktimAna nathI. huM mahA pApI chuM, tethI vratanuM pAlana karI zakIza nahIM, tethI he mAtA!! jo tamArI AjJA hoya to huM anazana grahaNa karuM." te sAMbhaLIne bhadrA sAdhvI harSa pAmatI satI bolI ke, "he bhadra! A samaye anazana paNa tAre mATe yogya che; anaMta bhavabhramaNa karavAmAM nimittarUpa vratabhaMga yogya nathI, paraMtu te AvA svalpa mAtra paMca mahAvratanuM pAlana karavAmAM udvega pAme che, to anazana pALavuM te to mahA duSkara che. yogya mANasane ja te anazana Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 prApta thAya che. tuM to zubha ane azubha pudgalone joIne rAga ane virAga ghAraNa kare che, mATe hamaNAM to tAro vizvAsa jJAnInA vacanathI Avaze, te vinA Avaze nahIM.'' arhannaka vicAravA lAgyo ke,"kharekhara mArI mAtAno rAga mArA para atyaMta che.'' pachI mAtAnI parIkSA karavA mATe te bolyo ke,'he mAtA ! hamaNAM thoDA divasanA mArA virahathI tame AvI duHkhI avasthA pAmyA, to anazanathI to mArA zarIrano sarvathA nAza thaze, te vyathA tame zI rIte sahana karazo?'' bhadrA bolI, "he putra! tuM satya kahe che, paraMtu eka vAta kahuM te sAMbhaLa. tArA virahathI duHkha pAmIne meM vicAryuM hatuM ke, mAro putra gharma karyA vinA indrAdikane paNa durlabha evA saMyamarUpI ratnano tRNanI mAphaka tyAga karaze to saMsAramAM mahA duHkho pAmaze; tethI tene huM tatkALa bogha karuM.'' te sAMbhaLIne arhannaka bolyo ke,"he mAtA! tame A lokamAM ane paralokamAM bannemAM sukhadAyI thayA cho, vadhAre zuM kahuM? tame mAro samyak prakAre uddhAra karyo che. prathama tame mane janma ApanAra thayA, ane pachI anaMta janmano nAza karanAra dharma ApanAra thayA.'' ityAdi mAtAnI stuti karIne guru pAse jaI teNe pharIthI cAritra lIdhuM. pachI jJAnInA vacanathI vizvAsa pAmIne mAtAe AjJA ApI eTale teNe sarva sAvadya yoganuM pratyAkhyAna karIne, potAnA duritanI nindA karIne, sarva prANIone khamAvIne, sUryanAM kiraNothI tapelI bAhya vananI zilA upara besIne, cAra zaraNa aMgIkAra karI pAdapopagamana anazana grahaNa karyuM. pachI ati dAruNa uSNa vedanAne samyak prakAre sahana karatAM te arhannaka muni zarIre ati komaLa hovAthI mAkhaNanA piMDanI jema eka muhUrtamAtramAM ja gaLI jaI tatkALa svargasukhane pAmyA. ''caMdramukhI strInA snehapAzamAM baMdhAyA chatAM paNa annake potAnI mAtAne joIne vinaya tajyo nahIM, ane tethI ja te pharIne potAnA duSkRtano tyAga karI svarganuM sukha pAmyA.'' vyAkhyAna 24 tapAcArano navamo bheda-vaiyAvRttva have navamA vaiyAvRtya nAmanA tapa viSe kahe che-- yathArhaM tatpratIkAro, vyAdhiparISahAdiSu / vaiyAvRttyaM tadudbhAvyaM, vizrAmaNAzanAdibhiH // 1 // bhAvArtha-vyAdhi ane parISahAdikamAM jema ghaTe tema teno pratIkAra (upAya) karavo, ane vizrAmaNA tathA anazanAdike karIne vaiyAvRtya karavuM.' vizeSArtha--vizrAmaNA eTale glAna munine athavA mArgamAM aTana karavAthI zramita thayelA munine nivRtti mATe tenAM hAtha, paga, pRSTha, jAMgha vagere avayavone hAthanI muSTithI dabAvavAM te. te vizrAmaNA guru vagerenI avazya niraMtara karavI joIe. azana eTale AhAra, vastra, pAtra vagere ApIne zakti pramANe anukULa vartana karavuM te. A vizrAmaNA karavA vaDe ane azanAdika ApavA vaDe vaiyAvRtya karI kahevAya che. AvuM vaiyAvRtya sarvane avazya karavA lAyaka che. A viSaya upara ghaNAM dRSTAMto che. temAM bharatacakrI tathA bAhubalIe potAnA pUrvabhavamAM hamezAM pAMcaso sAdhuone Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 294] tapAcArano navamo bheda-vaiyAvRtya 37 anna pANI lAvI ApavAno tathA vizrAmaNA karavAno abhigraha lIdho hato, tenAM tathA vasudevanA jIva naMdiSeNa maharSie rogI sAdhunuM vaiyAvRtya karavAno abhigraha lIdho hato tenAM draSTAMta jANavAM, tathA pariSaha upasarga thAya tyAre teno pratikAra avazya karavo. te upara harikezI muninuM vaiyAvRtya karanAra tiMduka nAmanA yakSanuM draSTAMta che, te zrI uttarAdhyayanasUtrathI jANI levuM. A vaiyAvRtyanuM phaLa sUtramAM vizeSa aghika varNavyuM che, te A pramANe"veyaavccenn bhaMte jIve kiM jaNai? goyamA ! niccagoyaM kammaM na baMdhaI" veyAvaccaM niyayaM kareha, uttamaguNe dharaMtANaM / savvaM kira paDivAI, veyAvaccaM apddivaai||1|| paDibhaggassa mayassa va, nAsai caraNaM suaM aguNaNAe / na hu veyAvaccaM cia, asuhodaya nAsae kammaM // 2 // bhAvArtha-gautama svAmI pUche che ke, "he bhagavan! vaiyAvRtya karavAthI jIvane zuM utpanna thAya?" prabhu kahe che ke, "he gautama! vaiyAvacca karanAra nIca gotra karma bAMdhe nahIM." vaLI niraMtara vaiyAvRtya karavuM joIe. jo ke bIjA uttama guNo koI ghAraNa kare, paNa te sarva guNo koI vAra pratipAtI thAya che (bhraSTa thAya che); paNa vaiyAvRtya guNa apratipAtI che, te guNathI prANI bhraSTa thato nathI. (1) made karIne bhraSTa thayelA mANasanuM cAritra naSTa thAya che, ane AvRtti vinA (vAraMvAra saMbhAryA vinA) zrata naSTa thAya che. paNa vaiyAvRtya guNa kadApi nAza pAmato nathI, ane azubhodayavALA karmano nAza kare che.(2) A vaiyAvRtya karavAnuM tathA na karavAnuM phaLa vipulamatinA draSTAMtathI jANavuM. kahyuM che ke gurubhatti akuNaMto, kugai jIvA lahaMti pUNaravi / taM ca kuNaMto sugai, viulamai ittha diTuMto // 1 // bhAvArtha-"gurunI bhakti nahIM karavAthI jIvo kugatine pAme che ane pAchA gurubhakti karavAthI sArI gatine pAme che, te upara vipulamatinuM draSTAMta che." te A pramANe vipulamatinI kathA virATa dezamAM vijayapurI nAme nagarI che. temAM zrIDa nAme rAjA rAjya karato hato. te rAjAno bahu mAnIto jinadatta nAme zreSThI parama zrAvaka hato. te zreSThIne buddhivALI vipulamati nAme putrI hatI. te ja nagarImAM ghanamitra nAme eka zrAvaka raheto hato, te jinadattano mitra hato. te banne mitro jainagharma pALatA hatA. ekadA ziyALAnI Rtu AvI. zItaRtunuM varNana koI kavie bhojarAjAnI pAse karyuM che ke zIte trANapaTI na cAsti zakaTI bhUmau ca ghRSTA kaTI, nirvAtA na kuTI na taMDulapuTI tuSTirna caikA ghaTI / vRtti rabhaTI priyA na gumaTI tanAtha me saMkaTI, zrIman bhoja tava prasAdakaraTI bhaktA mamApattaTI // 1 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 bhAvArtha-"A TADhanI RtumAM mArI pAse zItathI rakSaNa karanAruM vastra nathI, tApavA mATe sagaDI nathI, pRthvIpara kaTI ghasavI paDe che, arthAt bhUmipara pAtharavAnuM paNa sAghana nathI, temAM vAyuno saMcAra na thAya evI jhUMpaDI nathI, khAvA mATe capaTI cokhA nathI, eka ghaDI paNa prasannatA nathI, sArI rIte vRtti thAya tevuM sAdhana nathI ane suMdara strI nathI. he svAmI! e sarva prakAranAM mAre saMkaTo che, topaNa he bhojarAjA! tamArA prasAdarUpa hAthIe mArI ApattirUpa nadIne bhAMgI nAMkhI che, arthAt sarva Apatti maTADI dIdhI che." rAtrau jAnurdivA bhAnuH kRzAnuH saMdhyayorddhayoH / rAjan ! zItaM mayA nItaM, jaanubhaanukRshaanubhiH||2|| bhAvArtha-"rAtrie jAnu, divase bhAna (sUrya) ane banne saMdhyAsamaye kazAna (agni) zItanI rakSA karanAra che, tethI he rAjA! jAnu, bhAnu ane kRzAnue karIne meM zItano nAza karyo che." AvA TADhanA vakhatamAM ekadA ghanamitre jinadattane kautukathI kahyuM ke-"koI paNa mANasa gAma bahAranA udyAnamAM ThaMDA jaLathI bharelA taLAvamAM A mAgha mAsane samaye AkhI rAtrI sudhI kaMThapramANa jaLamAM Ubho rahe to tene huM eka lAkha dInAra ApuM." te sAMbhaLIne lobhI jinadatte sarva lokanI samakSa tema karavAnuM aMgIkAra karyuM, ane AkhI rAtri tevI ja rIte nirgamana karI. pachI prabhAte AvIne ghanamitrane kahyuM ke, "mane lAkha dInAra Apa." ghanamitra bolyo ke, "tuM AkhI rAtri tevI ja rIte rahyo che tenI khAtarI zI?" jinadatta bolyo ke, "tArA gharamAM AkhI rAtri dIvo baLato hato, te nizAnIthI tAre khAtarI mAnavI." ghanamitra bolyo ke, "tyAre to dIvo jovAthI tArI TADha jatI rahI, mATe have tane ghana nahIM ApuM." te sAMbhaLIne jinadatta khedayukta citte ghera gayo. tene ciMtAtura joIne vipulamati putrI bolI ke, "he pitA! tame kheda karo mA, tamane je rIte ghananI prApti thaze tema huM karIza." pachI putrInA kahevAthI jinadatte bhara unALAmAM ghanamitrane potAne ghera bhojananuM AmaMtraNa karyuM. madhyAhna samaye tene jamavA besADyo. bhojanamAM mIThAvALo ane snigdha padArtha vizeSa hato, tethI bhojana karatAM ghanamitre vacamAM pANI pIvA mAgyuM. te vakhate jinadatte zItaLa jaLanI bharelI gAgara dekhADIne kahyuM ke, "jema te vakhate ziyALAmAM dIvo jovAthI mArI TADha nAza pAmI hatI, tema Aje A pANInI gAgara jovAthI tArI tRSA paNa nAza pAmo." ghanamitra Ano javAba ApI zakyo nahIM, eTale te hArI gayo; tethI zaratamAM TharAvelA lAkha rUpiA teNe jinadattane ApyA. pachI jinadatte tene jaLa ApyuM. - bhojana karyA pachI ghanamitra potAne ghera gayo ane vicAravA lAgyo ke, "A buddhi konI?" te vakhate koIe kahyuM ke, "jinadattanI putrI vipulamatinI." te sAMbhaLI ghanamitre paraNavA mATe vipulamatinuM mAguM karyuM. paNa jinadatte vicAryuM ke, "mArI putrI huM ene ApIza to te krodhathI tenuM virUpa karaze." ema ghArIne tene ApI nahIM. tyAre vipulamati bolI ke, "he pitA! mane ghanamitra sAthe paraNAvo. buddhinA prasAdathI badhuM sAruM thaze."kemake yasya buddhirbalaM tasya, nirbuddhezca kuto balam / baddho gajo vane matto, mUSakaiH primocitH||1|| 1. paga saMkocIne sUvAthI TADha thoDI lAge che. Personal use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 294]. tapAcArano navamo bheda-vaiyAvRtya 39 bhAvArtha-"jene buddhi che tene ja baLa che, nirbaddhine baLa kyAMthI hoya? vanamAM madonmatta hAthIne bAMdhelo hato tene buddhimAna udare mukta karyo hato." (A draSTAMta paMcataMtramAMthI jANI levuM.) putrInAM AvAM vacana sAMbhaLI jinadatte ghanamitranI sAthe tene paraNAvI. vivAha thayA pachI ghera laI jaIne ghanamitre vipulamatine pANI vinAnA eka kUvAmAM nAMkhI, ane tene kahyuM ke, "tane putra thAya tyAM sudhI kapAsa kAMtatI ane kAMganA cokhA khAtI emAM raheje. huM dravya upArjana karavA mATe paradeza jAuM chuM." ema kahIne ghanamitra paradeza gayo. pachI vipulamatie te kUvAthI pitAnA ghara sudhI suraMga khodAvI ane te raste te potAnA pitAne ghera gaI. kUvAmAM potAne ThekANe eka cAkarane rAkhyo. te hamezAM kAMganA cokhA grahaNa karato. kAMtavA Apelo kapAsa pitAne soMpyo ane kaMtAvI rAkhavA kahyuM. pachI "jyAM mAro pati che, tyAM huM jAuM chuM." ema kahIne te pativALA gAme gaI. tyAM vezyAnI vRttithI patine vaza karI tenI sAthe krIDA karavA lAgI. anukrame tenAthI patra thayo. pachI patinI pahelAM ja te potAne ghera AvI ane kUvAmAM rahI. keTaleka divase ghanamitra ghera Avyo, tyAre tene tenA Amajanoe kahyuM ke, "tArI strIne kUvAmAMthI bahAra kADha." ghanamitre tene bahAra kADhI to sUtra ane putra sahita te bahAra nIkaLI. ghanamitre tene oLakhI eTale te Azcarya pAmyo. pachI teNe vipulamatine gharanI svAminI karI. lokamAM vipulamatinI ghaNI pratiSThA thaI. ekadA te nagarImAM bhavadeva nAmanA sUri AvyA. ghanadatta strI sahita temane vAMcavA mATe gayo. gurune vAMdIne teNe pUchyuM ke, "he svAmI! A mArI strIe pUrva bhavamAM zuM puNya upArjana karyuM che ke jenA prasAdathI tene AvI tIkSNa buddhi prApta thaI che?" guru bolyA ke, "he mahAbhAgyavAnuM! kusumapura nAmanA nagaramAM bhAnudevane rohiNI nAme bALavighavA putrI hatI. ekadA tene ghera paragAmathI koI gRhastha vaNikano putra Avyo. tene joIne rohiNIne kAmavikAra utpanna thayo, tethI teNe tenA sAmuM kaTAkSapUrvaka capaLa draSTithI joyuM. te vakhate AhAra levA AvelA zIlasAra muni te samajI gayA. kahyuM che ke jaivina saina saMpajjai, na hu ajhAei hiayamajjhaMmi / mayaNAurassa diThThI, lakkhijai tahavi loeNa // 1 // bhAvArtha-jo ke potAne strI nathI, strInI icchA nathI, tene hRdayamAM dhyAtA nathI, to paNa buddhimAna muni jovA mAtrathI madanAturanI draSTine samajI zake che. pachI aho! kAmadevano pracAra ati durjaya che" ema vicAratAM te muni tyAMthI cAlyA gayA. te zIlasAra muni anukrame samagra sUtra arthano abhyAsa karI gItArtha thayA. tethI gurue tene AcAryapade sthApana karyA. anukrame vihAra karatAM ekadA bhavya jIvone pratibogha karavA mATe te kusumapure paghAryA, tyAM dezanA ApI. te sAMbhaLIne rohiNI pratibogha pAmI ane dIkSA levA taiyAra thaI. dIkSA levAne samaye gurue kahyuM ke jahA suvisuddhe kuDe, lihia cittaM vihAi ramaNijjaM / taha aNaiyAra jIve, samattaM guNakaraM hoi||1|| 1. ghanamitre kahelI hakIkatanI jinadattane khabara paDyA pachI koI mANasa dvArA vipulamatie kahevarAvelI yukti pramANe A suraMga khodAvI. 2. sUtra eTale kAteluM sUtara. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 jaha laMghahaNiarassa, rogiNo osahaM guNAya bhave / AloyaNA visuddhassa, dhammakammaM tahA sayalaM // 2 // [staMbha 20 bhAvArtha-jema zuddha karelI bhIMta upara cItareluM citra ramaNIya lAge che, tevI ja rIte aticAra rahita zuddha jIvane viSe raheluM samakita aghika guNakArI thAya che. jema laMdhana karelA rogIne auSadha guNakArI thAya che, tema AloyaNA rUpI laMghanathI vizuddha thayelA jIvane sarva dharmakArya guNakArI thAya che. te sAMbhaLIne rohiNIe sarva pApanI AlocanA lIghI, paNa pelA dRSTivikA2nI AlocanA lIdhI nahIM. tyAre guru bolyA ke,"he mahA anubhAvavALI! te divase huM tAre ghera AhAra levA Avyo hato, te vakhate meM tAro dRSTivikAra sAkSAt joyo hato, tenI AlocanA kema karatI nathI?'' rohiNIe javAba Apyo ke,'te vaNikaputranI sAme meM mAtra sahaja ja joyuM hatuM; rAgathI joyuM nahotuM.' te sAMbhaLIne gurue tene lakSmaNA AryAnuM dRSTAMta ApIne ghaNuM samajAvI topaNa teNe mAnyuM nahIM, ane kahevA lAgI ke,'vAraMvAra kahIne khoTuM dUSaNa zA mATe Apo cho? jo Apane khoTuM dUSaNa ApavuM ja hoya to mAre cAritra ja levuM nathI.'' ema bolIne samyaktva grahaNa karelI te guru upara dveSa karIne potAne ghera cAlI gaI. pachI pratisamaye UbharAtA dveSathI te niraMtara gurunI niMdA karavA lAgI. anukrame tevA ja durdhyAnamAM mRtyu pAmIne te kUtarI thaI. Rtu vakhate tenA guhyasthAnamAM aneka kRmi utpanna thayA, tethI vyathAthI maraNa pAmIne te sarpiNI thaI. tyAM dAvAnaLathI baLI marIne narake gaI. tyAMthI nIkaLIne vAghaNa thaI, tyAM pAraghinA bANathI mRtyu pAmIne pAchI narake gaI. ityAdi tiryaMca tathA narakamAM asaMkhya vAra utpanna thaIne atyaMta duHsaha duHkho pAmI. pachI manuSyapaNAmAM ghaNI vAra strIpaNuM pAmIne durbhAgya, dAridraya, vyAdhi, zoka, pativiyoga vagere aneka prakAranAM duHkho bhogavIne asaMkhya kALe ghanya nAmanA puramAM govardhana zeThanI ghanI nAme putrI thaI. te yuvAvasthA pAmI eTale tene nagarazeThanA putre joI, ane tenA svarUpathI mohita thaI tenI mAgaNI karIne te tene paraNyo. pachI zayanagRhamAM sUvA gayo. te vakhate tenA aMgano sparza thatAM ja tene evo tApa lAgyo ke jANe jAjvalyamAna agninA tApamAM paDyo hoya. Avo tApa sahana nahIM thavAthI te rAtrimAM ja jato rahyo. prAtaHkALe putrIne rudana karatI joIne tenA pitAe tene ghIraja ApI. pachI potAnA gharanA govALane gharajamAI karIne tenI sAthe paraNAvI. te govALa paNa tenA sparzathI tApa pAmIne tene mUkIne nAsI gayo. pachI zokAtura thayelI putrIne tenA pitAe kahyuM ke,'"he putrI! ApaNA kuLane ayogya evo tAro punarvivAha paNa meM karyo, topaNa tArA pUrvakarmanA prabhAvathI durbhAgya ja AgaLanuM AgaLa AvIne UbhuM rahe che. have tuM dAnAdika dharmakriyAmAM tatpara thaIne mArA gharamAM ja rahe." ghanIe te vAta kabUla karI, ane pitAnA kahevA pramANe dharmakriyA karavA lAgI. ekadA tyAM koI sAdhuo AvyA, temane vaMdanA karIne ghanIe pUchyuM ke,'he guru! evo koI maMtra, jaMtra ke taMtra che ke jethI mane saubhAgyanI prApti thAya, ane huM yuvAna puruSane spRhA karavA lAyaka thAuM?'' munie javAba Apyo ke,"ame kAMI jANatA nathI, paNa puSpAkara udyAnamAM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 294] tapAcArano navamo bheda-vaiyAvRtya 41 amArA guru zIlAkara nAmanA AcArya padhAryA che, te sarva jANe che." te sAMbhaLIne ghanI AcArya mahArAja pAse gaI, ane vaMdanA karIne tene paNa prathamanI jema saubhAgyamaMtrAdi mATe pUchyuM. AcArya bolyA ke tilukkavasIkaraNo, samattamaNaciMtiaththasaMjaNaNo / jiNapannatto dhammo, maMto te ceva na hu anno||1|| jehiM vihio na dhammo, puvvaM te eththa duththiyA jIvA / viMt para vAriE, ciMtAravi saMpa ArA bhAvArtha-"traNe lokane vaza karanAra ane samagra manaciMtita padArthane ApanAra evo eka jinezvarakathita gharmarUpI maMtra ja zreSTha che; bIjo koI maMtra tevo nathI. jeNe pUrva janmamAM gharmanuM anuSThAna karyuM nathI teo ja A janmamAM duHkhI thAya che; bAkI jene ciMtAmaNi ratna prApta thayuM hoya tenI pAse zuM dAriya rahI zake?" te sAMbhaLIne govardhana zeThe pUchyuM ke, "he guru! A mArI putrIe pUrva janmamAM kevuM pApakarma karyuM che ke jethI A bhavamAM AvA durbhAgyathI kalaMkti thaI?" AcArya bolyA ke, "A tArI putrIe prathama rohiNInA bhavamAM gurunI avajJA karI hatI, tethI asaMkhya janmamAM aneka duHkho anubhavIne A bhave tArI putrI thaI che. pUrvabhavanuM karma bhogavavuM kAMIka bAkI rahyuM che, tethI A janmamAM paNa tene AvuM durbhAgya prApta thayuM che." A pramANe sAMbhaLatAM ja ghanIne jAtismaraNajJAna prApta thayuM, tethI teNe potAnA pUrvabhava dITho eTale te bolI ke, "he pUjya guru! ApanuM kahevuM satya che." guru bolyA ke- ihaloie vi kajje, suguruM paNamaMti mANavA niccaM / kiM puNa paraloapahe, dhammAyariaM paIvasamaM // 4 // bhAvArtha-"manuSyo A lokanAM kAryomAM paNa sadgurune hamezAM name che, to pachI paralokanA mArgamAM pradIpa samAna AcAryane namavuM temAM to zuM kahevuM?" A pramANe sAMbhaLIne ghanI pUrve karelAM pApanI AlocanA karIne guru pAse bAra vratarUpa gRhasthagharma grahaNa karI gharmakriyAmAM tatpara thaI satI tIvra tapa karavA lAgI. pAraNAne divase vastra, anna, pAna, pAtra, zayyA vagere je je jene anukULa hoya te temane (sAdhuone) prAsaka ane eSaNIya ApavA lAgI. pachI mananA ullAsa pUrvaka zubha pariNAme karIne te ghanIe cAritra grahaNa karyuM, ane aticAra rahita cAritranuM pratipAlana karIne saugharma devalokamAM utpanna thaI. tyAMthI cyavIne A tArI vipulamati nAme strI thaI che. gurunI bhakti karavAthI tenI AvI nirmaLa buddhi thaI che, ane bhogasaMpatti paNa prApta thaI che." A pramANe potAnA pUrvabhavanuM vRttAMta gurumukhathI sAMbhaLIne te vipulamatine jAtismaraNajJAna thayuM, tethI saMzaya rahita thaIne harSathI teNe gurune pUchyuM ke, "he svAmI! vaiyAvRtyanA keTalA prakAra che?" guru bolyA ke, "he bhAvika strI! vaiyAvRtyanA daza prakAra che- Ayariya uvajjhAe, thera tavasI gilANa sehe a / sAhammiya kula gaNa, saMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // 4 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 bhAvArtha-AcArya, upAdhyAya, 1sthavira, tapasvI, glAna (rogI), navadIkSita ziSya, sAdharmika, kuLa, vaigaNa ane saMgha e dazanA saMbaMdhamAM je vaiyAvacca karavI te daza prakAra jANavA.'' A pramANe sAMbhaLIne vipulamati niraMtara vaiyAvRtya karavAmAM tatpara thaI. anukrame mRtyu pAmIne svarge gaI. tyAMthI cyavI thoDA kALamAM siddhisukhane pAmaze. "A atyaMtara tapanuM niraMtara ArAdhana karanAra prANI AhAra karatAM chatAM paNa tapanuM phaLa pAme che. A tapanuM phaLa pratyakSa joIne vipulamatie te tapa svIkAryuM ane tethI dhruva (mokSa) padane pAmI.'" 42 vyAkhyAna 295 tapAcArano dazamo bheda-svAdhyAya have dazamA tapAcAra viSe kahe che- svAdhyAyaH paMcadhA prokto, mahatInirjarAkaraH / tapopUrttiranena syAt, sarvotkRSTastato'rhatA // 1 // bhAvArtha-svAdhyAyanA pAMca prakAra che, te karmanI moTI nirjarAnA karanArA che. enA vaDe tapanI pUrNatA thAya che, mATe ja arihaMte te svAdhyAya tapane sarvotkRSTa tapa kaheluM che.'' svAdhyAyanA pAMca prakAra che temAM (1) pahelo prakAra vAcanA che. vAcanA eTale sUtra tathA arthano abhyAsa karavo ane karAvavo te. te prakAra vajasvAmI ane bhadrabAhu svAmI vagerenI jema niraMtara karavo. (2) bIjo pRcchanA svAghyAya che. sUtra tathA artha saMbaMdhI saMdeha dU2 ka2vA mATe ane tene hRdayamAM dRDha karavA mATe bIjA vizeSa jJAtAne pUchavuM te pRcchanA kahevAya che. te pRcchanA cilAtIputra, mahAbalano jIva, sudarzana zeTha ane haribhadra brAhmaNa vagerenI jema avazya karavI. (3) trIjo parAvartanA nAmano svAdhyAya che. bhaNI gayelA sUtrAdika vIsarI na javAya mATe tenuM vAraMvAra gaNavuMAvRtti karavI te parAvartanA kahevAya che. te atimuktaka tathA kSullaka RSinI jema karavuM, tathA vaNakaranI jema vistAravuM. koI eka vaNakara pAMjaNI pAtAM te taMtuonA prAMta bhAgane pakaDIne banne cheDe UbhI rahelI potAnI be strIo pAse jyAre jyAre jato tyAre tyAre kucamardana tathA adharacuMbanAdi karato hato. tenI A pramANenI ceSTA mArge jatA koI munie joI, eTale te UbhA rahyA. te vakhate vaNakare munine kahyuM ke,"he sAdhu! tame zuM juo cho? AvuM sukha tame kyAMya joyuM che? tamAre to svapramAM paNa AvuM sukha kyAMthI hoya?' A pramANe abhimAnavALuM tenuM vacana sAMbhaLIne munie avadhijJAnano upayoga dIdho. tethI te vaNakaranuM mAtra eka kSaNanuM ja AyuSya bAkI raheluM joIne tene potAnI pAse bolAvIne kahyuM ke,'"he bhadra! keTalI vakhata jIvavA mATe AvI kAmaceSTA kare che? tAruM AyuSya to hamaNAM ja pUrNa thavAnuM che.'' te sAMbhaLIne vaNakara bhaya pAmIne bolyo ke,''tyAre tame mane kAMI paNa jIvavAno upAya kaho.'' pachI munie tene navakAra maMtra Apyo. te maMtrane eka vAra gaNIne tenuM parAvartana karato te mRtyu pAmIne svarge gayo. potAnA patinuM akasmAt mRtyu 1. vRddha muni, 2. eka sUrino piravAra 3. ghaNA AcAryono parivAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 25] tapAcArano dazamo bheda-svAdhyAya 43 joIne tenI strIoe munine kalaMka caDAvyuM ke, "tame mArA svAmIne mUTha vagere prayogathI mArI nAMkhyo." munie temane ghaNo upadeza tathA zikhAmaNa ApI, paNa te strIoe potAno kadAgraha choDyo nahIM, ane gAmanA lokone bhegA karI munine kalaMka ApavA lAgI. muni paNa te devanA AgamananI rAha jotA tyAM ja UbhA rahyA. eTalAmAM te vaNakara deva potAnA gurunA upakAranuM smaraNa thatAM tatkALa tyAM Avyo, ane gAmanA lokone tathA potAnI strIone sarva vRttAMta kahIne temanI zaMkA dUra karI, gurune namI tathA stavIne svarge gayo. (4) cotho anuprekSA nAmano svAdhyAya che. anuprekSA eTale sUtrArthano mukhathI uccAra karyA vinA manamAM dhyAna karavuM te. kAyotsargAdikamAM ane asvAdhyAyane divase mukhe parAvartana thaI zake nahIM. mATe te vakhate anuprekSAvaDe ja zrutasmRti vagere thAya che. parAvartana karatAM anuprekSA adhika phaLadAyI che; kemake abhyAsanA vazathI mananuM zUnyapaNuM chatAM paNa mukhavaDe parAvartana thaI zake che, ane anuprekSA to mana sAvaghAna hoya tyAre ja thaI zake che. maMtranI ArAdhanA vageremAM smaraNa(anuprekSA)thI ja vizeSa siddhi thAya che. kahyuM che ke saMkulAdvijane bhavyaH, sazabdAnmaunavAn zubhaH / maunanAnmAnasa zreSo, nApa: jJAH para para: kA. bhAvArtha-"ghaNA mANasomAM rahIne jApa karavo te karatAM ekAMte karavo te zreSTha che, temAM paNa mukhathI bolIne karavA karatAM mauna ghAraNa karIne karavo te zreSTha che, mauna japa karatAM paNa manathI jApa karavo te zreSTha che. evI rIte uttarottara japa vakhANavA lAyaka che." vaLI saMlekhanA, anazana vagere karavAthI bahu kSINa zarIravALA thaI javAne lIdhe parAvartanAdika karavAnI zakti jyAre rahetI nathI tyAre anuprekSAe karIne ja pratikramaNa vagere nityakriyA thAya che, ane tethI ja ghAtakarmano kSaya thaIne kevaLajJAnanI prApti thAya che, ane prAMte siddhipada prApta thAya che. (5) pAMcamo gharmakathA nAmano svAdhyAya che. gharmakathA eTale gharmano upadeza ane sutrArthanI vyAkhyA karavI tathA sAMbhaLavI te. te gharmakathA naMdiSeNa RSinI jema karavI. A pAMca prakAranA svAdhyAye karIne tapanI pUrti thAya che. te viSe AlocanAnA graMthamAM kahyuM che ke, "ekAsaNAno bhaMga thAya to pAMcaso navakAra gaNavA. upavAsano bhaMga thAya to be hajAra navakAra gaNavA. nIvIno bhaMga thAya to chaso ne saDasaTha navakAra gaNavA. AMbilano bhaMga thAya to eka hajAra navakAra gaNavA. covihArano bhaMga thAya to eka upavAsa karavo, tathA hamezAM ekaso navakAra gaNavAthI varSe chatrIza hajAra navakArano svAdhyAya thAya che. hamezAM baso navakAra gaNavAthI eka varSe boMtera hajAra ane hamezAM traNaso navakAra gaNavAthI eka varSe eka lAkha ane ATha hajAra navakArano svAdhyAya thAya che. ityAdi potAnI meLe jANI levuM." AvI rItanA svAdhyAya tapane jinezvare sarvottama eTale sarva tapamAM uttama tapa kaheluM che. zrI mahAnizItha sUtramAM kahyuM che ke bArasavihaMmi tave, ambhitarabAhire kusaladiche / na vi atthina vi a hohi, sajjhAyasamaMtavo kammaM // 1 // For Private Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 bhAvArtha-"sarvajJa bhagavaMte kahelA atyaMtara ane bAhya evA bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya jevuM tapakarma koI che paNa nahIM, ane koI thaze paNa nahIM.' _maNavayaNakAyagutto, nANAvaraNaM ca khavai aNusamayaM / sajjhAye vaEto khaNe khaNe jAi veraggaM // 2 // bhAvArtha-"svAdhyAyamAM vartato mANasa mana, vacana ane kAyAnI guNie karIne pratisamaye jJAnAvaraNIya karmano kSaya kare che, tathA tene kSaNe kSaNe vairAgya prApta thAya che." iga du ti mAsakhavaNaM, saMvaccharamavi aNasio hujA / sajjhAyajjhANarahio, egovAsaphalaM pi na labhijjA // 3 // bhAvArtha-eka mAsa, be mAsa ke traNa mAsakSapaNa kare, athavA eka varSa sudhI anazana (upavAsa) kare, paNa jo te svAdhyAya-dhyAnarahita hoya, to eka upavAsanuM paNa phaLa meLavato nathI. uggama uppAya esaNAhiM, suTuM ca nicca bhuMjaMto / jai tiviheNAutto, aNusamayaM bhavija sajjhAe // 4 // tA taM goyama egagga-mANasaM neva uvamiuM sakkA / saMvaccharakhavaNeNavi, jeNa tahiM nijarANaMtA // 5 // bhAvArtha-"udgama, utpAda ane eSaNAnA doSa vinAnA zuddha AhArane dararoja bhogavato sato paNa jo te pratisamaye trivigha yogavaDe svAdhyAyamAM Ayukta tatpara hoya to he gautama! te ekAgra manavALAne sAMvatsarika tapavaDe karIne paNa upamI zakIe nahIM, arthAt tenI sAthe paNa sarakhAvI zakIe nahIM, kAraNake sAMvatsarika upavAsa karatAM tene anaMtaguNI nirjarA thAya che." have prasaMgAgata vyatireka phaLa AgaLa kahevAze evA subhadrAnA saMbaMghathI jANavuM. subhadrAnI kathA vArANasI purImAM eka sArthavAha hato. tene subhadrA nAme strI hatI. tene kAMI paNa saMtati thatI nahotI, tene mATe te bahu vikalpa karatI hatI. ekadA tene ghera sAthvasaMghATaka (be sAdhvI) bhikSA mATe Avyo. temane pratibhAbhIne subhadrAe vijJapti karI pUchyuM ke, "he pUjya! je strInA putro AMgaNAmAM krIDA karatA hoya te strIne dhanya che! mATe mAre kAMI saMtati thaze ke nahIM?" sAthvI bolyA ke, he bhadra! ame gharma vinA bIjuM kAMI bolatA nathI. tyAre subhadrA bolI ke "to gharma kaho." tyAre te sAdhvIoe sArI rIte gharmano upadeza karyo. te sAMbhaLIne subhadrA bogha pAmI. pachI aputrapaNAnA duHkhathI pIDAyelI te subhadrAe keTaleka kALe patinI AjJA laIne dIkSA grahaNa karI. cAritranuM pAlana karatAM te svAdhyAyamAM tatpara rahetI, topaNa rUpavaMta evAM bALakone dekhIne mohanA vazathI te potAnA udara para, khoLAmAM, hRdaya upara ane jaMghA upara besADatI, tathA keTalAMka bALakone AMgaLIno AdhAra ApIne jamADatI, ane keTalAMkane sukhaDI vagere khAvAnuM paNa ApatI. kahyuM che ke kesi pi dei khajaM, annesiM bhujaImannesiM / abhaMgai uvvaTTai, ehAi ya taha phAsuajaleNa // 4 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 vyAkhyAna 295] tapAcArano dazamo bheda-svAdhyAya dhAikammAiA, jaM dosA jiNavarehiM iha bhaNiyA / Droma paratnorUma, duWvA nibaMdha himu ArA bhAvArtha-"koI bALakane khAvAnuM Ape, koIne khavarAve, koIne atyaMga kare, uvaNuM kare, temaja phAsu jaLavaDe navarAve, ityAdi ghAtRkarma (ghAvamAtA dvArA karAtAM kArya)thI je doSa jinezvara bhagavaMte kahelA che te A lokamAM ne paralokamAM duHkhanA nibaMghanabhUta (kAraNabhUta) jANavA." A pramANe subhadrA sAthvInI ceSTA joIne bIjI vRddhA sAdhvIoe tene zikhAmaNa ApI ke,"tane Ama karavuM ghaTatuM nathI, svAdhyAyAdika kriyAmAM tuM kema pramAda kare che? munio to dravya ane bhAvathI bALaka sAthenI krIDA athavA tenI icchAno tyAga karIne nirantara adhyAtmamAM ja Asakta hoya che. te sAMbhaLIne subhadrA ati kopa pAmIne bIjA upAzrayamAM gaI, tyAM niraMkuza thaIne yatheccha rIte bALakonI sAthe krIDA karavA lAgI. chevaTe pAkSika anazanathI kALa karIne prathama svargamAM devIpaNe utpanna thaI. ekadA te subhadrA devI zrI mahAvIrasvAmIne vAMdavA mATe sarva samRddhi sahita AvI, tyAM paNa pUrvanA abhyAsathI temaja bALakaparanA rAgathI ghaNAM bALako vikarvIne nATaka karI te potAnA vimAnamAM gaI. tenA gayA pachI zrI gautamasvAmIe prabhune pUchyuM ke, "he bhagavana! A devatAe ghaNAM bALakone zA mATe vikuvyaM?" jinezvare kahyuM ke, "he gautama! e bahapatrikA nAmanI devI che. teNe pUrvabhavanA abhyAsanA vazathI ahIM paNa bALako vikavyAM hatAM, zakrendranI sabhAmAM paNa teNe nRtya karatI vakhate ghaNAM bALako vidurthI hatAM, tethI te devI bahuputrikA nAmathI prasiddha thaI che." te sAMbhaLIne zrI gautamasvAmIe teno pUrvabhava pUchyo, eTale svAmIe sarva vRttAnta kahyo. gautama svAmIe "have pachI te kyAM jaze?" evo prazna karyo, tyAre prabhu bolyA ke, "e devI cAra palyopamanuM AyuSya pUrNa karIne viMdhyAcaLa parvatanI samIpe vebhela nAmanA sannivezamAM somA nAme koI brAhmaNanI rUpavatI putrI thaze, tene koI rASTrakUTa nAmano brija paraNaze, tyAM tene yugala saMtAna utpanna thaze, ema dara varSe babbe saMtati utpanna thatAM soLa varSamAM batrIza putraputrIno samudAya thaze. bALakomAM koI tenI pITha upara ane koI mAthA upara caDI jaze, koI prahAra karaze, koI khAvAnuM mAgaze, koI usaMgamAM mUtrAdika karaze, ema rAtrIdivasa putronAM duHkhathI pIDA pAmIne ghaNo udvega pAmatI satI te manamAM vicAra karaze ke, "mArA karatAM vaMdhyA strI zreSTha che, ke je sukhe rahe che ane nirAMte nidrA le che." pachI ekadA sAthvInA saMghADAne pratilAlatAM tene jAtismaraNa utpanna thaze; tethI potAnA pUrvabhava jANIne te vairAgyathI dIkSA grahaNa karaze. pachI ekAdaza aMgano abhyAsa karI sarvajanonI samakSa potAnA pUrvabhavanuM caritra pragaTa karI aMte eka mAsanA anazanathI kALagharma pAmIne be sAgaropamanA AyuSyavALo deva thaze, tyAMthI avIne mahAvideha kSetramAM siddhipadane pAmaze. "subhadrA sAthvI svAdhyAyAdika kriyAmAM pravartatAM chatAM paNa bALakone joIne tenA paranA mohathI kriyAmAM zithila thaI, to tenuM phaLa bIjA manuSyabhavamAM pAmIne pachI tenI AlocanA karI prAMte mukti pAmI." Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 vyAkhyAna 26 tapAcArano agiyAramo bheda-dhyAna have dhyAna nAmanA agiyAramA tapAcAra viSe kahe che siddhAH siddhyanti setsyanti, yAvantaH ke'pi mAnavAH / dhyAnatapobalenaiva, te sarve'pi shubhaashyaaH||1|| bhAvArtha-je koI manuSyo siddha thayA che; siddha thAya che ane siddha thaze te sarve zabhAzayavALA dhyAnatapanA baLe karIne ja siddhipaNuM pAme che ema jANavuM." ahIM evo Azaya che ke nAnA prakAranAM dustapa tapa tape, topaNa te zubha dhyAnathI ja siddhine pAme che; kemake marudevI mAtA ane bharatacakrI vagere tapa vinA paNa siddhi pAmyA che, mATe mokSanuM vyavaghAna rahita avayya sAghana zubha dhyAna ja che; bIjAM sarva satkRtyo paraMparAe karIne ja mokSanAM sAghana che. sarva sukSyo karatAM zubha dhyAnanuM ja sarva prakAre atizayapaNuM che. kahyuM che ke nirjarAkaraNe bAhyAcchreSThamAbhyantaraM tapa / tatrApyekAtapatratvaM, dhyAnasya munayoH jguH||1|| bhAvArtha-nirjarA karavAmAM bAhya tapa karatAM abhyattara tapa zreSTha che; temAM paNa dhyAnatapanuM ekachatrapaNuM che. te tapa "cakravartI che ema munio kahe che." dhyAnanA kALanuM pramANa A pramANe kahyuM che- antarmuhUrttamAtraM yadekAgracittatAnvitam / taLyAnaM cirakAlInAM, karmaNAM kSayakAraNam // 1 // bhAvArtha-"antarmuhUrta mAtra je ekAgra cittapaNe te dhyAna kahevAya che. tenuM dhyAna ghaNA kALanAM bAMdhelAM karmono kSaya karavAmAM kAraNabhUta che." A arthane puSTi karanAruM siddhAMtanuM vAkya paNa che ke aMtomuhuttamittaM, cittAvatthANamegavatthumi / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu||1|| bhAvArtha-eka ja vastumAM aMtarmuhUrta mAtra je cittanI ekAgratA te chApasthikanuM (chadmasthonuM) dhyAna che ane yoganirogha te jinezvaronuM dhyAna che. - A dhyAna ghaNA kALanAM saMcita karelAM ananta karmono paNa tatkALa kSaya kare che. te viSe bhASyakAra kahe che ke jaha ciasaMciamiMdhaNamaNalo ya pavaNa sahio duaM Dahai / taha kammiMdhaNamamiaM khaNeNa jhANANalo ddhi||1|| bhAvArtha-"jema cirakALanAM ekaThAM karelAM kASThone pavananI sAthe rahelo agni tatkALa bALI nAkhe che, tema ananta karmarUpI iMghanane eka kSaNamAtramAM ja dhyAnarUpI agni bALI nAMkhe che." ahavA ghaNasaMghAyA, khaNeNa pavaNAhayA vilijjaMti / jhANapavaNAvahUA, taha kammaghaNA vilijjaMti // 1 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 vyAkhyAna ra96] tapAcArano agiyAramo bheda-dhyAna bhAvArtha-athavA jema pavanathI haNAyelo meghasamUha eka kSaNamAtramAM vIMkhAI jAya che nAza pAmI jAya che), tema dhyAnarUpI pavanathI haNAyelo karmarUpI megha kSaNa mAtramAM verAI jAya che. have prazasta ane aprazasta nimitto dhyAnane anusAre ja phaLa Ape che, te viSe kahyuM che ke prazasta kAraNAni syuH zubhAni dhyAnayogataH / anarhANyapi tAnyeva, anrhdhyaanpussttitH||1|| aprazastanimittAni, zubhAni dhyAnazuddhitaH / tadrUpANi bhavantyeva, azubhAstravastrazrayAt // 2 // bhAvArtha-"zubha dhyAnanA yogathI prazasta evAM kAraNo zubha thAya che, ane te ja kAraNo azubha dhyAnanI puSTithI azubha (ayogya) paNa thAya che, temaja dhyAnanI zuddhithI aprazasta nimitto zubha thAya che, ane azubha Asravano Azraya karavAthI te ja kAraNo azubha thAya che." A be zlokonuM tAtparya evuM che ke zrI jinezvaranA matamAM jeTalA sukRtyonA prakAro che te sarve jo ke muktinA hetuo che, paraMtu te satkRtyo zubhadhyAnasaMyukta hoya to ja muktinAM kAraNa che, nahIM to muktinAM kAraNa nathI. te upara ghaNA vakhata sudhI cAritranuM ArAghana karanAra aMgAramardaka nAmanA AcAryanuM draSTAMta svayameva jANI levuM. ane zubha dhyAna sate strI ghanAdika je kAMI bhavavRddhinA kAraNabhUta che te paNa muktinAM kAraNe thAya che, kahyuM che ke aho! dhyAnasya mAhAtmyaM, yenaikApi hi kAminI / anurAgavirAgAbhyAM, bhavAya ca zivAya ca // 1 // bhAvArtha-"aho! dhyAnanuM kevuM mAhAbhya che ke jethI eka ja strI anurAga ane virAge karIne bhavane mATe tathA mokSane mATe thAya che. eTale anurAgathI bhavane mATe thAya che ane virAgathI mokSane mATe thAya che." sUtramAM paNa kahyuM che ke __ je jittiAyaheU, bhavassa teceva tittiA mukkhe / guNagaNAIA logA, duNhavi punnA bhave tullA // 1 // bhAvArtha-"je jeTalA saMsAranA hetu che te ja teTalA mokSanA hetu che; guNagaNAtIta lokamAM banne pUrNa che, ane sarakhA ja che." A vagere aneka yukti karIne dhyAnanuM mAhAsya zAstramAM varNavyuM che. te sAMbhaLIne aprazasta aneka nimitto maLe to paNa vasubhUtinI jema zubha dhyAna tajavuM nahIM. vasubhUtinI kathA vasaMtapuramAM zivabhUti ane vasubhUti nAmanA be bhAIo hatA. ekadA moTA bhAI zivabhUtinI strI kamalazrIe kAmadeva jevA vasubhUti diyarane joIne rAga utpanna thavAthI bhogane mATe tenI pAse yAcanA karI; tyAre vasubhUti bolyo ke, "he mugdhA! moTA bhAInI patnI mAtA samAna jANavI" ema nItizAstramAM kaheluM che." te sAMbhaLIne kamalazrI bolI ke, "he svAmI! mArA aMgamAM vyApelI kAmanvaranI vyathA zAMta kara, nahIM to tane moTuM pApa lAgaze. tuM lokavyavahArathI ajJAta Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 che, tethI zAstranA vAkyathI bhrAnti pAmyo che. vyavahArane nahIM jANanArAnuM eka draSTAMta tane kahuM chuM te sAMbhaLa. haristhaLa nAmanA gAmamAM nyAya, jyotiSa, vyAkaraNa ane vaidyakazAstramAM kuzaLa thayelA paNa vyavahArathI vikaLa cAra brAhmaNanA putro paraspara prItivALA hatA. eka divasa te cAre jaNa potApotAnI vidyAthI garvita thayelA paradezanA kautuko jovA mATe potAnA gAmathI nIkaLyA. mArgamAM koI gAma AvyuM tyAM bhojana mATe rokAyA. pachI je naiyAyika hato teNe ghI lAvavAnuM, jyotiSIe baLada cAravAnuM, vaiyAkaraNIe rasoI karavAnuM ane vaidhe zAka lAvavAnuM kAma mAthe lIdhuM. pachI potapotAnA kAryamAM cAre jaNA pravRtta thayA. temAM taiyAyika ghI laIne AvatAM mArgamAM vicAra karavA lAgyo ke, "vRtAdhAruM pAtra patrAdhAra vRtiM vA' ghIne AdhAre pAtra che ke pAtrane AghAre ghI rahyuM che? ema vicArIne khAtarI karavA mATe te dhRtapAtrane UMdhuM vALyuM, eTale temAMnuM badhuM ghI pRthvI para paDI gayuM. pachI AgaLa cAlatAM sAmethI hAthI Avato joIne teNe vicAryuM ke, "A hAthI prApta (aDakanAra)ne mAre ke aprApane mAre? jo aprANane haNe to to koI paNa jIve nahIM, ane tevI rIte jovAmAM paNa AvatuM nathI. jo kadAca prAsane haNe to prathama tenA mahAvatane haNaze, huM to ati dUra chuM, ane tene aDakato paNa nathI." ityAdi vicAra kare che, tevAmAM hAthIe tene tatkALa suMDhathI pakaDyo. have bIjo je joSI hato te baLada cAravA gayo, tyAM baLado lIlo ghAsa caratA caratA dUra nIkaLI gayA. tethI tenI zoghane mATe te jyotiSazAstranuM avalokana karavA lAgyo ke, "A mArA baLado aMgha nakSatramAM, kANa nakSatramAM, cIppaTa nakSatramAM ke divyacakSu nakSatramAM kayA nakSatramAM gayA che? vaLI teo kaI dizAmAM gayA che? ane cara lagnamAM gayA che ke sthira lagnamAM gayA che?" ityAdi vicAra karavA lAgyo, teTalAmAM to te baLado ati dUra nIkaLI gayA. have trIjo je vaiyAkaraNI hato te rasoI karato hato, teNe cUlA para khIcaDI mUkI hatI. temAM khadabada' zabda thavA lAgyo. te sAMbhaLIne teNe vicAryuM ke, "aho! A khadabadazabda kayA vyAkaraNamAM kayA sUtrathI siddha thayo che?' ityAdi vicAra karavA lAgyo, eTale khIcaDI dAjhI gaI. have cotho je vaidya hato, te zAka levA gayo hato. tyAM keLAM, kerI, kaMkoDA, bhAjI, lIMbu vagere ghaNAM zAka joIne teNe vicAryuM ke "A sarva zAka vAta, pitta, kapha, zleSma ane tridoSa vagere mahA vyAdhione utpanna karavAnA kAraNabhUta che, mATe te zAka to levAM nahIM. paNa A lIMbaDAnuM zAka ThIka che, kemake vaidyakazAstramAM kahyuM che ke niMbo vAtaharaH kalau surataruH zAkhAprazAkhAkulaH pittaghnaH kRminAzanaH kaphaharo durgandhanirnAzanaH / kuSThavyAdhiviSApaho vraNaharo drAkpAcanaH zodhano bAlAnAM hitakArako vijayate niMbAya tasmai nmH||1|| bhAvArtha-zAkhA prazAkhAe karIne yukta evo A lIMbaDo kaliyugane viSe kalpavRkSa samAna vijaya pAme che, te vAtanuM haraNa kare che, pittane haNe che, kRmino nAza kare che, kaphanuM haraNa kare che, durgandhano nAza kare che, kuSTha (koDha)nA vyAdhino ane viSano nAza kare che. traNa-cAMdA vagerenuM haraNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna ra6] tapAcArano agiyAramo bheda-dhyAna 49 kare (rajhAve che, zIdhra pAcana karanAra che, koThAne zuddha kare che, vaLI bALakone vizeSe hita karanAra che mATe te niMbavRkSane (lIMbaDAne) namaskAra che." Ama vicArIne te vaidakazAstrane AghAre lIMbaDAnuM zAka laIne Avyo. A pramANe teo zAstra bhaNelA hatA, chatAM lokavyavahArane nahIM jANavAthI potapotAnA kAryamAM bhraSTatAne pAmyA. mATe he diyara! tuM paNa zAstranI jaDatA choDIne mArI sAthe krIDA kara, nahIM to tane moTo doSa prApta thaze." A pramANe AgrahavALAM bhAbhInAM vacano sAMbhaLI vasubhUti vairAgya pAmI ghara tajI daIne yati thayo. kahyuM che ke apasara sakhe dUrAdasmAt kaTAkSaviSAnalAt prakRtiviSamAdyoSitsadvilAsalasatphaNAt / itaraphaNinA daSTaH zakyazcikitsitumauSadhai zcaTulavanitAbhogigrastaM tyajanti hi mNtrinnH||1|| bhAvArtha-"he mitra! jemAM kaTAkSarUpI viSano agni rahelo che, vilAsarUpI jene UchaLatI phaNA che, ane je svabhAvathI ja viSama che evA A strIrUpI sarpathI dUra khasI jA; kemake bIjA laukika sarpathI DasAyelA mANasanI auSaghAdikathI cikitsA karI zakAya che, paNa strIrUpI capaLa sarpathI grasta thayelAne to maMtrIo paNa choDI de che, teo paNa tenI cikitsA karI zakatA nathI." A pramANe strIno saMga viSama jANIne te mahAtmA vasubhUti sarvathA strIsaMgano tyAga karIne vihAra karavA lAgyA. tenI bhAbhI paNa teNe dIkSA lIdhAnA khabara jANIne rAganA udayathI ArtadhyAne mRtyu pAmI koIka gAmamAM kUtarI thaI. tyAM te vasubhUti munine gocarI mATe pharatA joIne pUrvarAganA vazathI te kUtarI zarIranI chAyAnI jema te muninI sAthe ja cAlavA-rahevA lAgI. sarva kALe ane sarva sthAne te kUtarIne sAthe rahetI joIne loko te munine zunIpati (kUtarIno svAmI) kahevA lAgyA. AvA lokavAkyathI lajjA pAmIne muni koI prakAre te kUtarInI draSTine bhulAvI tyAMthI jatA rahyA. munine nahIM jovAthI te kUtarI ArtadhyAnathI mRtyu pAmI koI vanamAM vAnarI thaI. tyAM paNa koI vAra vasubhUti munine mArgamAM vicaratA joIne kUtarInI jema temanI pAchaLa paDI ne sAthe ja pharavA lAgI. tevI rIte joIne loko munine vAnarIpati kahevA lAgyA. jema jema loko munine vAnarIpati kahetA, tema tema te vAnarI atyaMta harSa pAmatI, ane hamezAM muninI pAse viSayanI ceSTA karyA karatI. A sarva joIne muni vicAratA ke, "aho! mArA karmanI gahana gati che!" pachI zunInI jema A vAnarIne paNa koI prakAre bhulAvo khavarAvIne muni jatA rahyA, eTale te vAnarI paNa ArtadhyAnathI mRtyu pAmIne koI jaLAzayamAM haMsI thaI. te jaLAzaya pAse te muni ekadA zItapariSaha sahana karavA mATe pratimA ghAraNa karIne UbhA hatA, tene joIne haMsI kAmAtura thaI gaI, tethI be hAthavaDe strInI jema pANIthI bhIMjAyelI banne pAMkhovaDe teNe munine AliMgana karyuM, ane vAraMvAra karuNa svare avyakta madhura ane viraha vedanAvALI vANI bolavA lAgI, muni to zubhadhyAnamAM ja magna rahyA ane pachI tyAMthI anyatra vihAra karyo. munine nahIM 1. sarpanA pakSamAM maMtrI eTale maMtra jANanAra ane strInA pakSamAM maMtrI eTale praghAna vagere (bhAga 5-4che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 jovAthI te haMsI ArtadhyAnavaDe tenuM ja smaraNa karatI mRtyu pAmIne vyattara nikAyamAM devI thaI. tyAM teNe vilaMga jJAnathI potAne ane munino sarva saMbaMdha jANIne "A mArA diyare mAruM vacana mAnyuM nathI." e vAta saMbhArI krodhAyamAna thaIne te munine haNavA taiyAra thaI; paNa muninA dhyAnatapanA prabhAvathI te tene mArI zakI nahIM. pachI te devI muninI pAse potAnI divya zaktithI aneka strIonAM rUpo vikuvane bolI ke, "he muni! tame zuM vicAro cho? tamAruM saMyama sadya saphaLa thayuM che, mATe A divya bhoga bhogavo. have zA mATe phogaTa tapa karo cho? tamArI vayane yogya pratyakSa prApta thayeluM sukha aMgIkAra karo." ityAdi aneka anukULa upasargo te devIe karyA, paNa muni kiMcit mAtra kSobha pAmyA nahIM. teo vicAravA lAgyA ke, "saMsAramAM Asakta thayelA bAhyadraSTivALA jIvone suMdara strI amRtanA ghaDA jevI lAge che, te strIne mATe ghana upArjana kare che, ane tene ja mATe mohanimagna thaIne rAvaNAdikanI jema prANano paNa tyAga kare che; paraMtu jeo nirmaLa ane ekAnta AnaMdamaya AtmasvarUpane jovAmAM dakSa thayelA che teone to A strIo maLa, mUtra, mAMsa, meda, asthi, majja ane zukra vagere azuci padArthanuM pAtra mAlUma paDe che. tethI strIono tyAga karanAra jaMbUsvAmI vagere ja sarvottama che." ityAdi nirmaLa dhyAnamAM ArUDha thayelA te munine anukrame kevaLajJAna prApta thayuM. pachI sarva lokonI samakSa potAno ane te devIno sarva saMbaMgha kahIne anukrame te muni muktipadane pAmyA. "kSamAM guNa ghAraNa karanAra munine dhyAnathI calita karavA mATe rAgathI vihvaLa thayelI te strI koI paNa bhavamAM samartha thaI nahIM, ane te munIzvara paNa aneka prakAranAM pariSaho utpanna thayA chatAM ekAgra dhyAnathI bhraSTa thayA nahIM." vyAkhyAna 27. tapAcArano bAramo bheda-kAyotsarga have kAyotsarga nAmanA bAramA tapAcAra viSe kahe che prAyo vAGganasoreva, syAdhyAne hi niyaMtraNA / kAyotsarge tu kAyasyApyato dhyAnAt phalaM mahat // 1 // UrdhvasthazayitAdyaizca, kAyotsargaH kriyArataiH / ekonaviMzatidoSairmuktaH kAryo ythaavidhiH||2|| bhAvArtha-"dhyAnamAM prAye vANI ane mananI ja niyaMtraNA (kabaje rAkhavApaNuM) thAya che, paNa kAyotsargamAM to kAyAnI paNa niyaMtraNA thAya che, mATe dhyAna karatAM kAyotsarganuM moTuM phaLa che. (1) kriyAmAM AsaktivALA puruSoe UbhA rahevAvaDe tathA zayana vageree karIne ogaNIza doSathI rahita evo kAyotsarga yathAvidhi karavo (2)." ekAMta sthAnamAM lAMbA hAtha rAkhIne kAyotsarga karavAmAM Ave che te, kAyotsarganiryuktimAM kalI ghoDAyaamArU e gAthAmAM kahelA ogaNIza doSa rahita, UbhA rahIne athavA zayanAdikavaDe karavo. "Adi' zabdanuM grahaNa karyuM che mATe beThA beThA paNa karI zakAya che. temAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 297] tapAcArano bAramo bhegALotirmana VTdhanA janaka 51 chadmastha avasthAmAM tIrthakara ane jinakalpI muni vebara tA ubhA ne kAyotsarga kare che. kemake teo besavuM, sUvuM vagere kAMI karatA nathI. kadAcit jinakalpI bese che, tyAre paNa te utkaTika Asane ja bese che, ane sUe topaNa te ja Asane rAtrInA trIjA prahare sUe che. sthavirakalpIe potAnI zakti pramANe kAyotsarga karavo, paNa tenA ogaNIza doSa tajavA. A prasaMga upara eka dRSTAMta lakhIe chIe. - susthita muninuM draSTAMta - zrI rAjagRhI nagarImAM daraka nAmanA devatAe zreNika rAjAnA samakitanI parIkSAthI prasanna thaIne tene aDhAra serano eka hAra, divya vastrayugala tathA be kuMDala ApyAM hatAM. rAjAe hAra celaNAne Apyo, ane vastra tathA kuMDala sunaMdAne ApyAM. te joIne celaNAe kheda pAmIne kahyuM ke, jo tame mane te vastuo nahIM Apo to huM mAruM jIvita tajI daIza." rAjAe kahyuM ke, "tane jema ruce tema kara." te sAMbhaLIne celaNAne ghaNo roSa caDyo, tethI mahelanA gokhamAM ekalI ArtadhyAna karatI beThI. roSano Aveza hovAthI rAtrI chatAM tene nidrA na AvI. te vakhate te gokha nIce secanaka hAthIno mahAvata ane magaghasenA nAmanI dAsI paraspara vAto karatA hatA. temAM dAsIe potAnA jAra mahAvatane kahyuM ke, "kAle dAsIone mahotsava che, tethI tuM mane A caMpakamALA hAthInA kaMThamAMthI utArIne Apa, jethI te paherIne huM mArI jAtimAM adhika zobhA pAmuM." mahAvata bolyo ke, "rAjAnI AjJAnA bhaMganuM duHkha sahana karavA huM samartha nathI." dAsIe kahyuM ke, "tyAre huM prANa tajIza." mahAvata bolyo ke, "huM brahmadatta cakrInA jevo mUDha nathI, ke jethI strInA vacanathI citAmAM praveza karavA taiyAra thAuM." (te brahmadattane bakarAe bogha Apyo hato, vagere kathA pUrve lakhAI gaI che.) te sAMbhaLIne dAsI bolI ke-"huM maruM to mArA jIvathI jAuM, temAM tAruM zuM gayuM? tuM to bIjI strImAM Asakta thaI mAruM nAma paNa nahIM le; tAruM mana paththara karatAM paNa vaghAre kaThaNa dekhAya che." ityAdika temanI vAto sAMbhaLIne celaNAe vicAryuM ke, "huM jo prANano tyAga karuM, to temAM rAjAne kAMI paNa hAni thavAnI nathI, tene to bIjI pAMcaso rANIo che, paNa huM tapa saMyamAdika karyA vinA manuSya janmathI bhraSTa thAuM." ema vicArIne te pAchI rAjA upara anurAgavALI thaI. ekadA te hArano doro tUTI gayo. pelA dardarAMka devatAe hAra ApatI vakhate kahyuM hatuM ke, "A hAra tUTyA pachI tene je sAMdhaze te mastaka phATavAthI maraNa pAmaze." rAjAe zaheramAM paDaha vagaDAvyo ke, "je A aDhAra serano hAra mAMthI ApaNe tene rAjA eka lAkha dInAra Apaze." te sAMbhaLIne eka vRddha maNikAre potAnA kuTuMbanA sukha mATe te paDaha grahaNa karyo. te vakhate rAjAe tene ardho lAkha dravya prathama ApyuM ane kahyuM ke, "jyAre hAra pUro saMghAze tyAre bAkInuM dravya ApIzuM." pachI te hAra laIne te maNikAre potAnA gharanA bhAgamAM eka sarakhI bhUmi para te hAra mUkyo, pachI eka sUkSma dorI ghI tathA maghathI vAsita karIne motInA chidramAM parovavA lAgyo, paNa motInAM chidra vAMkAM hovAthI tene sAMghavAne samartha thayo nahIM. tevAmAM maghanI gaMghathI ghaNI kIDIo tyAM AvI. te dorIno cheDo pakaDIne dhIme dhIme motInAM chidramAM cAlI, eTale te dorI parovAI gaI. pachI te maNikAre gAMTha vALIne hAra sAMdhI dIdho; paraMtu tatkALa tenuM mastaka phATI gayuM, tethI 10 For Private & Person thelibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 te mRtyu pAmIne te ja gAmamAM vAnara thayo. tene ekadA dareka ghera pharatAM pharatAM potAnuM ghara tathA putrAdikane joIne jAtismaraNa thayuM. te joIne putro uparanI anukaMpAthI teNe "huM tamAro pitA chuM." evA akSara putranI pAse lakhyA. te joIne tenA sarve svajanoe Azcarya pAmI vicAryuM ke, "aho! karmanI gati kevI vicitra che!" pachI te vAnare akSara lakhyA ke, "bAkInuM dravya rAjAe tamane ApyuM ke nahIM?" putro bolyA ke, "nathI ApyuM." te sAMbhaLIne tene rAjA upara dveSa utpanna thayo. pachI te hAranI corI karavA mATe chidra jovA lAgyo. ekadA calaNA rANI sAyaMkALe vAvamAM snAna karatI hatI, te vakhate teNe sarva alaMkAro utArIne bahAra mUkyAM hatAM, temAM te hAra dekhIne lAga joI vAnare te hAra gupta rIte upADI lIdho ane potAnA putrane Apyo. rANI nAhIne alaMkAra paheravA lAgI te vakhate hAra joyo nahIM, tethI te vilakhI thaI gaI. teNe te vRttAMta rAjAne kahyo. rAjAe abhayakumArane bolAvIne kahyuM ke, "A hAra sAta divasamAM zodhI lAva, te sivAya tAro jIvavAno upAya dekhAto nathI." pachI abhayakumAra maMtrIe te hAranI niraMtara zogha karavA mAMDI. - have te nagaramAM koI AcAryanA pAMca ziSyo AvyA hatA, temanAM ziva, suvrata, ghaca, jANaka ane susthita evAM nAma hatAM; temAMthI susthita muni jinakalpIpaNuM aMgIkAra karavAnI icchAthI tenI pAMca prakAranI bhAvanA bhAvatA hatA, (tulanA karatA hatA) tenAM nAma A pramANe taveNa satteNa sutteNa, egattaeNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajao // 4 // bhAvArtha-jinakalpa pratipanna karavAne icchanAra munine mATe tapa, sattva, sUtra, etva ane baLa e pAMca prakAranI tulanA kahI che." pahelI tapabhAvanA A pramANe che ke-prathama te porasI vagere tapano abhyAsa kare che, temAM girinadImAM UtaratA siMhanI jema sughAno vijaya karavAne mATe traNa gaNuM tapa karavuM. jema koI parvatamAMthI nIkaLatI nadI jaLathI bharapUra hoya, te nadIne Utarato siMha sarala mArga Ave tyAM sudhI vakra gatie cAle, tevI ja rIte eka eka upavAsanI vRddhi karatAM kAMI paNa hAni na thAya tema che mAsanA upavAsa karavA sudhI tapane vRddhi pamADe. bIjI sattva bhAvanA e pramANe che ke-rAtrIne vakhate prathama upAzrayamAM rahIne kAyotsarga karatAM sarpa, cora, gopALa tathA bhayaMkara saMgrAma vagerethI bhaya pAme nahIM, ane rAtrInA pahelA traNa prahara suthI dhyAnamAM ja sthita rahe, bilakula nidrA le nahIM. tene kAyotsarga karavAnAM pAMca sthAna che. temAM prathama upAzrayamAM, bIjuM upAzraya bahAra, trIjuM cauTAmAM, cothuM zUnya gharamAM ane pAMcamuM smazAnamAM. A sthAnomAM dhyAnamagna rahetAM bhayaMkara svarUpavALA devatAo bIvaDAve topaNa kiMcit bhaya pAme nahIM; sarvatra nirbhaya rahe. (A bhAvanAmAM bhaya ne nidrAno jaya karavAno che). trIjI sUtra bhAvanA evI rIte che ke-naMdIsUtra vagere sarva zAstra potAnA nAmanI jema koI paNa vakhate bhUle nahIM, kaMThe rAkhe ane kALanA pramANane sUtrane AdhAre barAbara jANe. zvAsocchavAsa, prANa, stoka, muhUrta tathA porasI vagere kALanA pramANane, divase tathA rAtrIe meghAdikathI AkAza chavAyuM hoya topaNa yathAsthita jANe, tathA paDilehaNano kALa, be TaMkanA pratikramaNano kALa, bhikSAno kALa tathA vihArAdikano kALa paNa dehanI chAyA na dekhAtI hoya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 27] tapAcArano bAramo bheda-kAyotsarga 53 tyAre paNa barAbara jANe. cothI ekatva bhAvanA evI rIte che ke jo ke prathama gRhasthapaNAnuM strIghanAdika saMbaMdhI mamatva sAdhuoe choDI dIdhuM che, topaNa pAchaLathI AcAryAdika pada prApta thavAthI gaccha vagere upara mamatva utpanna thAya che, tevuM mamatva na karavuM, ane dRSTipAta, AlApa, paraspara kuzaLa pRcchA ane kathAvyatikara kahevA vagerenI je prathama pravRtti hatI, te sarvano tyAga karavo. chevaTe deha ane upathi AdikanuM mamatva paNa tajavuM. pAMcamI baLa bhAvanA A pramANe che ke tapa pramukhanA vazathI jo zarIranuM baLa kSINa thayuM hoya topaNa cittanA dhairyano tyAga kare nahIM. mahA ghora pariSaha utpanna thAya, athavA bIjAM durbara prANIonA bhayajanaka upasargo thAya topaNa potAnuM dhairya mUke nahIM. A pramANe pAMce bhAvanAthI kAMI paNa kSobha na pAme to pachI jinakalpane aMgIkAra karI zakAya che. susthita muni bIjI satva bhAvanAe karIne AtmAne bhAvatA hatA. temAM paNa upAzraya bahAra rahIne kAyotsarga karavArUpa bIjA sattva yoganI bhAvanA karatA hatA. te pAMce munio abhayakumAra maMtrInI yAnazALAmAM mAsakalpa rahyA hatA. have abhayakumAre ghaNI zogha karI topaNa hAra maLyo nahIM, tethI "cha divasa vItI gayA ane sAtamo divasa che, koNa jANe kAle zuM thaze?" ityAdi vicArathI te zokAtura thayA satA "Aje to sAdhu pAse jaIne temanI paryapAsanA karuM." evo vicAra karIne upAzrayamAM AvI rAtriposaha laI tyAM ja rAtri rahyA. te samaye susthita muni pratikramaNa karIne upAzrayanI bahAra jaI kAyotsarge rahyA. ahIM pelA maNikAranA putrane vicAra thayo ke, "jo kadAca rAjAne A hAra mArI pAse che ema khabara paDaze, to AkhA kuTuMba sahita mArA jIvitanI hAni thaze." pachI teNe te hAra vAnarane pAcho Apyo. mANaso upara kRpAvAna vAnara te hAra bIje kyAMya na mUkatAM sAdhunA upAzraya pAse Avyo, tyAM munine upAzrayanI bahAra ekalA kAyotsarge rahelA joIne te hAra muninA kaMThamAM paherAvI dIgho. have upAzrayamAM rahelA bIjA cAra sAghuo eka eka praharanA vArA pramANe susthita muninA zarIrane pramAvA (tenI saMbhALa levA) AvatA hatA. temAM prathama zivasAghu pahele prahare kAyotsarge rahelA susthita muninA dehanuM pramArjana karavA mATe AvyA, te vakhate temanA kaMThamAM divya kAMtivALo hAra joIne teNe ghAryuM ke, "jarUra jene mATe abhayamaMtrI ciMtAtura che te ja A hAra jaNAya che." pachI susthita muninA dehanuM pramArjana karIne pahelo prahara pUro thaye upAzrayanI aMdara praveza karatAM niiida ne badale "aho! mahAbhaya prApta thayuM," ema zivasAdhu bolyA. te sAMbhaLI abhaye pUchyuM ke, "nirbhaya evA munione bhaya kyAMthI hoya?" sAghue kahyuM ke, "pUrve anubhavelA bhayanuM smaraNa thayuM." abhaye kahyuM ke, "he pUjya! huM te vRttAnta jANavA icchuM chuM." tyAre muni bolyA ke avanti nagarImAM soma ane zivadatta nAme be bhAIo rahetA hatA. te banne ghana meLavavAnI icchAthI vyApAra karavA mATe saurASTra dezamAM gayA. tyAM aneka prakAranA aghama tathA karmAdAnanA vyApAra karIne temaNe ghaNuM dravya meLavyuM. pachI potAnA ghara tarapha AvavA taiyAra thayA. te vakhate sarva ghana eka vAMsaLImAM bharIne moTA bhAIe te vAMsaLI potAnI keDe bAMdhI. mArgamAM cAlatAM tene vicAra thayo ke, "jo huM nAnA bhAIne mArI nAkhuM to A ghanano bhAgIdAra koI rahe nahIM, ane sarva ghana mArA hAthamAM ja rahe." ema vicAra karato karato te nAnA bhAI sahita gunyavatI nadI pAse Private & Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 AvI pahoMcyo, eTale teNe vicAryuM ke, "A dravyanA prabhAvathI pratikSaNe mane raudradhyAna thayA kare che, mATe A anartha karanArI vAMsaLIne nadInA moTA drahamAM nAkhI dauM." ema vicArIne teNe tarata ja nadInA moTA gharAmAM te vAMsaLI nAMkhI dIdhI. te joIne nAnA bhAIe kahyuM ke, "are bhAI! A tame zuM karyuM?" moTo bhAI bolyo ke, "dukha buddhi sahita meM vAMsaLIne agAgha jaLamAM nAMkhI dIdhI che." ema kahIne teNe potAnA duSTa vicAro nAnA bhAIne kahyA. te sAMbhaLIne nAno bhAI paNa bolyo ke, "tame bahu sAruM karyuM, mArI paNa tevI ja duSTa buddhi thatI hatI, te paNa nAza pAmI." pachI te banne bhAIo potAne ghera AvyA. ahIM te vAMsaLIne eka yughita matsya gaLI gayo. te masya bhAre thaI javAthI tarata ja koI eka macchImAranI jALamAM pakaDAyo. tene mArIne macchImAra cauTAmAM vecavA Avyo. te banne bhAIonI mAtAe mUlya ApIne te matsya vecAto lIdho, ane ghera AvIne potAnI dIkarIne vidAravA Apyo. te dIkarIe matsya kApatAM temAM vAMsaLI dIThI. tene chAnI rIte laIne potAnA khoLAmAM saMtADI. te joIne mAtAe pUchyuM ke, "teM zuM saMtADyuM?" putrI bolI ke, "kAMI nahIM." mAtA khAtarI karavA mATe tenI pAse gaI. eTale putrIe tene hAthamAM rahelA charAvaDe marmasthAnamAM prahAra karyo, tethI te DozI mRtyu pAmI. pachI gabharAIne te amArI bahena ekadama UThI, eTale tenA khoLamAMthI te vAMsaLI bhUmipara paDatI ame sAkSAt joI. tethI amane banne bhAIone vicAra thayo ke, "aho! A te ja anartha karanAra ghana che ke jene ame pheMkI dIdhuM hatuM!' ityAdi vicArIne mAtAnI UrdhvakriyA karIne ame banne bhAIoe vairAgyathI te vAMsaLIno tyAga karI dIkSA grahaNa karI. mATe he zrAvaka! te bhaya atyAre mane yAda AvyuM. tame ja juo ke te artha (ghana) kevuM bhayakArI che?" abhaya bolyA ke, "he pUjya! ApanuM vAkaya satya che, ghana snehavALA bhAIomAM paNa paraspara vaira karAvanAruM che, seMkaDo doSa utpanna karanAruM che ane hajAro duHkhone ApanAruM che. tenA bhayathI Ape je A cAritra lIdhuM te bahu sAruM karyuM che, kemake duHkhane ApanArA evA aneka vikalpone karAvanAruM ghana che." A dRSTAMta sAMbhaLI abhayakumAra ghananuM duHkhadAyI pariNAma jANavA chatAM pote ghanano Adara karyo che ema vicArIne te zivasAdhunI tathA kAyotsarge rahelA susthita muninI prazaMsA karavA lAgyo. vyAkhyAna 298 susthita muni vALuM draSTAMta (cAlu) tathaiva susthitaM sAdhu, kAyotsargajuSaM mudA / dehapramArjanArthAya, dviyAme suvrato yayau // 1 // bhAvArtha-"te ja pramANe harSapUrvaka kAyotsargane sevanArA susthitamuninA dehanuM pramArjana karavA mATe bIje prahare suvrata sAghu gayA." A zlokamAM sUcavelA suvata munino prabaMdha A pramANe che- have bIje prahare susthita muninA dehane pramArjavA mATe suvrata sAthu upAzrayanI bahAra nIkaLyA. te paNa potAnuM kArya karIne hAra joI bIjo prahara pUro thaye pAchA vaLyA, ane "aho! mahA bhaya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa vyAkhyAna 298] susthita muni vALuM dRSTAMta (cAlu) utpanna thayuM" ema bolyA. te sAMbhaLIne abhayakumAra maMtrIe pUchyuM ke, "he pUjya! jemaNe gRhakAryono sarvathA tyAga karyo che evA munine moTuM bhaya zuM?" sAdhu bolyA ke, "pUrve anubhaveluM bhaya smaraNamAM AvyuM." maMtrIe tenuM svarUpa pUchyuM, eTale suvrata muni bolyA ke, "aMgadezane viSe vraja nAmanA gAmamAM madadarane putra huM suvrata nAme hato. mAre sIribhaTTA nAmanI patnI hatI. ekadA te gAmamAM coro peThA. temanA bhayathI sarva loko nAsI gayA. huM ekAnta sthaLamAM saMtAI gayo. te vAtathI ajANI mArI strIe corone kahyuM ke, "tame strIone kema harI jatA nathI?" tenA AvA vAkyathI coroe teno abhiprAya jANIne tenuM haraNa karyuM, ane potAnA pallI patine arpaNa karI. pachI mArA svajano mane vAraMvAra kahevA lAgyA ke, "tuM vadhUne baMghanathI kema choDAvato nathI?" topaNa huM tenI zodha karato nahoto. anyadA svajanono bahu Agraha thavAthI huM ekalo coranI pallImAM gupta rIte gayo. tyAM eka vRddha DozIne ghera rahyo. eka divasa meM te DozIne mArI strInuM haraNa thayeluM jaNAvyuM. tethI te vRddhAe pallI patine ghera jaIne te strIne kahyuM ke, 'tAre mATe tAro pati ahIM Avyo che. te sAMbhaLI sIribhaTTA bolI ke, "Aje pallIpati bahAra javAno che, tethI tenA gayA pachI sAMje mArA patine mArI pAse mokalajo." pachI te vRddhAnA kahevAthI huM mArI strI pAse gayo. teNe mAruM sArI rIte AsanAdikathI sanmAna karyuM. tevAmAM pallIpati apazukana thavAthI pAcho Avyo, tethI mArI strIe mane palaMganI nIce saMtADI dIgho. pallIpati paNa AvIne te ja palaMga upara beTho, tethI huM bhayabhIta thayo. pachI mArI strIe pallI patine pUchyuM ke, "he pallIza! jo kadAca mAro pati ahIM Ave to tame mane zuM karo?" teNe javAba Apyo ke, "satkArapUrvaka tane tArA patine pAchI soMpI dauM.' te sAMbhaLIne teNe vakra bhRkuTI karIne saMjJA karI, eTale te pharIthI bolyo ke-"jo huM tArA patine jouM, to teno vagha karuM.' eTale mArI strIe netranI saMjJAthI mane dekhADyo ke teNe tarata ja mArA keza pakaDIne mane bahAra kADhyo ane lIlI vAgharathI mane bAMdhI lIgho. pachI pallIpati vagere sarva jano sUI gayA. mane bAMdhyo hato tyAM keTalAka kUtarA AvyA, temaNe mArAM sarva baMghana bhakSaNa karyA, tethI huM baMdhanamukta thayo. pachI te coranA ja khargathI meM pallIpatine mArI nAMkhyo, ane mArI strInA keza pakaDIne kheMcI ane kahyuM ke, jo bUma pADIza to huM tAruM zira paNa chedI nAkhIza." eTale te strI mauna gharI rahI. pachI tene laIne huM bahAra nIkaLI cAlavA mAMDyo. te mArI strIe mArgamAM kaMbala phADIne tenA kakaDA nAMkhavA mAMDyA. prAtaHkALe huM tenI sAthe eka vAMsanI jALamAM visAmo khAvA mATe rokAyo. thoDI vAre mArI strIe nAMkhelA kaMbalanA kakaDAne anusAra te pallIpatinA anucaro AvI pahoMcyA, ane mane khUba mAra mAryo. pachI mArA pAMca aMgone pAMca khIlAthI jaDI laI mane pRthvI sAthe coMTADI dIgho. ane mArI bhAryAne laIne teo pAchA cAlyA gayA. thoDI vAre eka vAra mArI pAse Avyo. te mane joIne mUcha pAmyo. keTalIka vAre sAvadha thaIne te zalyoddharaNI (zalyano uddhAra karanArI) ane saMrohaNI (ghA rujhAvanArI) auSadhi laIne mArI pAse Avyo. tenAthI teNe mane zalya rahita karyo. pachI mArI samIpe teNe akSaro lakhyA ke-"huM tArA gAmamAM siddhakarmA nAmano vaidya hato; te vakhate paNa meM tane sAjo karyo hato, te huM marIne A vanamAM vAnara thayo chuM. A vanamAM koI eka vAnare Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paS zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 mane prahAra karIne mAro sarva parivAra laI lIdho che, huM cUthathI bhraSTa thayelo ahIM tArI pAse Avyo chuM. tane joIne mane jAtismaraNa thayuM tethI meM tane zalyathI mukta karyo che. have tuM paNa mane sahAyabhUta thA ke jethI mArA zatru vAnarano huM parAjaya karuM." te sAMbhaLIne huM te markaTanI sAthe gayo. tyAM banne markaTonuM yuddha zarU thayuM. temAM mArI sAthenA markaTano parAjaya thayo, tyAre teNe mane kahyuM ke, teM mArI sahAyatA kema na karI?" meM kahyuM ke, "tame banne rUpa ane varNAdike karIne samAna dekhAo cho, tethI mAro mitra koNa ane teno zatru koNa te huM oLakhI zakyo nahIM." te sAMbhaLIne te markaTa nizAnI mATe potAnA kaMThamAM puSpamALA nAMkhIne pharIthI yuddha karavA gayo. te vakhate meM bIjA vAnarane paththaravaDe marmasthAnamAM prahAra karyo, jethI te mRtyu pAmyo. pachI huM mArA mitra vAnaranI rajA laIne pAcho coranI pallImAM gayo. tyAM mArI bhAryA sAthe AliMgana karIne sUtelA pallIpatinA bhAIne meM khagnavaDe mArI nAMkhyo ane baLAtkArathI mArI strIne laIne mAre ghera Avyo; paraMtu sarva prakAranAM duHkhano anubhava thavAthI mane vairAgya utpanna thayo. tethI meM tatkALa saMsAra choDIne cAritra grahaNa karyuM. he maMtrI! Aje upAzrayamAM praveza karatAM te bhayanuM mane smaraNa thayuM." te sAMbhaLI maMtrI bolyo ke, "he muni! Ape te strIno saMga choDIne cAritra lIdhuM te ghaNuM uttama kAma karyuM che." pachI trIje prahare ghanyamuni susthitamuninA dehane pramArjavA gayA. te paNa tevI ja rIte hAra joIne "aho! moTuM bhaya utpanna thayuM'' ema bolatA upAzrayamAM AvyA, eTale abhayakumAre pUchyuM ke, "he pUjya! vItarAganA mArgamAM rahelAne ati bhaya kyAMthI hoya?" muni bolyA ke, "pUrve anubhavela bhaya yAda Avyo." maMtrIe kahyuM, "he svAmI! te vRttAnta prakAzita karo." tyAre muni kahevA lAgyA ke, "avanti nagarI samIpe eka gAmaDAnA rahIza koI kulaputra (kaNabI)no huM ghanaka nAme putra chuM. mArA mAtApitAe mane avantimAM paraNAvyo hato. ekadA huM sAyaMkALane vakhate mAre sAsare jato hato. saMdhyA samaya thatAM huM avanti nagarInA smazAne jaI pahoMcyo. tyAM eka yuvatIne rotI sAMbhaLIne meM tene pUchyuM ke, "tuM kema rue che?" te bolI ke, "je mANasa kadI duHkha pAmyo nathI athavA je duHkha bhAMgavA samartha nathI athavA je bIjAnuM duHkha jANI duHkhI thato nathI tevA mANasane duHkhanuM vRttAMta kahevuM nahIM ane je duHkha pAmyo che, je duHkhano nigraha karavA samartha che athavA je pArakA duHkhe duHkhI thAya che tene duHkhanI vAta kahevI." te sAMbhaLIne meM kahyuM ke, huM tArA duHkhanuM nivAraNa karIza." tyAre te bolI ke, "A zULI upara caDAvelo mANasa mAro svAmI che. te nirdoSa chatAM tene rAjAe AvI dazA pamADI che. huM rAjapuruSothI bhaya pAmatI "mane koI jANe nahIM" ema vicArIne A saMdhyA samaye mArA svAmI mATe bhojanAdika laIne AvI chuM, paNa mAruM zarIra nAnuM hovAthI huM tene bhojana karAvavA zaktimAna thatI nathI, tethI huM rudana karuM chuM. te sAMbhaLIne meM tene kahyuM ke, mArI pIThapara caDIne tuM tArA patine bhojana karAva." tyAre teNe mane kahyuM ke, "tAre nIcI draSTi ja rAkhavI, UMcuM jovuM nahIM; jo UMcuM joIza to huM pativratA hovAthI lam pAmIza." ema kahIne te mArI pIThapara caDI potAnA kAryamAM pravRtta thaI. thoDI vAre mArA pRSTha upara rudhiranAM biMduo paDavA lAgyAM. tethI meM kAMIka UMcI draSTi karI joyuM to charIvaDe te mANasanuM mAMsAdika letI ane tene kApI kApIne pAtramAM nAMkhatI meM tene joI. AvA bIbhatsa karmane joIne Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 298] susthita muni vALuM dRSTAMta (cAlu) pa7 meM tene paDatI mUkI ane bhayathI huM gAmanA daravAjA pAse AvelA eka yakSanA derAmAM peTho. mArI pAchaLa ja doDatI AvatI teNe mane joyo; eTale mAro eka paga derAnA uMbarAnI bahAra ane eka paga aMdara hato, te ja vakhate teNe bahAranA paga upara te ja asivaDe prahAra karyo ane tenAthI kapAyelo mAro upradeza laIne te nAsI gaI. pachI huM dvAradevInI pAse karuNa svare rudana karavA lAgyo; tethI devIne karuNA utpanna thaI; eTale koI zULIe caDAvelA sajIvana mANasane upradeza kApI lAvIne mArA paga sAthe sAMdhI teNe mane sAjo karyo. pachI huM rAtrIne ja vakhate mArA sasarAne ghera gayo, tyAM gharamAM dIvo baLato hovAthI dvAranA chidramAMthI gharanI aMdara zuM thAya che te huM jovA lAgyo, to te ja strIne ane tenI mAne madya mAMsa khAtI meM joI. tenI mAe tene pUchyuM ke, "aho putrI! AvuM suMdara tAjuM mAMsa tuM kyAMthI lAvI?" te bolI "he mAtA! A mAMsa tArA jamAInuM che." ema kahIne teNe sarva vRttAnta kahyo. tyAre tenI mAtA bolI ke, "ema karavuM tane yogya nahotuM." putrI bolI ke, "huM zuM karuM? teNe mArA vacana pramANe karyuM nahIM, ane UMcuM joyuM, tethI meM tema karyuM. A pramANe te bannenI vAto sAMbhaLIne huM pAcho pharI devInA caityamAM Avyo ane tyAM rAtrI nirgamana karI. pachI koI sAdhu pAse gharmopadeza sAMbhaLIne meM dIkSA grahaNa karI. hAlamAM A susthita muninI sevA karuM chuM. Aje te pUrve anubhavelo bhaya mane smaraNamAM Avyo." te sAMbhaLIne abhayakumAre temanI ati prazaMsA karI. have cothe prahare joNaka muni pramArjana karavA nimitte gayA. teo paNa hAra joIne, "mahA bhaya utpanna thayo." ema bolyA. abhayakumAre pUchatAM te joNaka sAdhu potAnuM pUrva caritra kahevA lAgyA ke, avantinagarImAM joNaka nAmano huM sArthavAha hato. mArI strI upara huM ati rAgavAna hato. eka vakhata mArI bhAryAe mane kahyuM ke, "tame mane mRgapuccha lAvI Apo." meM kahyuM ke, huM kyAMthI lAvI ApuM?" te bolI ke, "rAjagRhI nagarInA rAjAne ghera mRgo che, tyAMthI lAvI Apo." pachI huM rAjagRhI nagarInA udyAnamAM gayo, tyAM svarUpavAna vezyAno samUha chela puruSonI sAthe krIDA karato meM joyo, temAMthI eka mugdhasenA nAmanI suMdara yuvatIne koI vidyAre haraNa karI. meM te vidyAgharane bANathI vIMdhI nAkhyo, eTale tenA hAthamAMthI chUTIne te yuvatI sarovaramAM paDI, temAM UgelA kamaLo laIne te bahAra nIkaLI ane mane kamaLanuM bheTazuM karI mArI sAthe sneha karavA lAgI. tyAra pachI teNe mane AgamananuM kAraNa pUchyuM, eTale meM paNa strInI preraNAthI karelA prayANanuM vRttAnta nivedana karyuM. te vRttAnta sAMbhaLIne te yuvatIe mane kahyuM ke, kharekhara tamArI strI asatI jaNAya che. teNe kapaTa karIne tamane chetaryA che." te yuvatInuM A vAkya mane satya lAgyuM nahIM. mane evo bhAsa thayo ke, "strIo bIjI strInA guNa sAMbhaLIne khuzI thatI nathI, paNa IrSyALu thAya che. pachI huM te mugdhasenA vezyAne ghera gayo. teNe ghaNA upacArothI mArI sevA karI. eka divasa te vezyAe zreNika rAjA pAse nRtya karavAno AraMbha karyo, te vakhate huM tenI sAthe gayo hato. sarva janonAM hRdaya nRtyamAM lIna thayelAM joIne meM mRgapuccha haraNa karyuM paNa tenA rakSake mane dITho eTale teNe rAjA pAse jAhera karyuM. te gunAomAMthI mane mugdhasenAe choDAvyo. anyadA te mugdhasenAne laIne huM mArA gAma tarapha cAlyo ane gAmanI bahAra udyAnamAM te vezyAne mUkIne rAtre huM gupta rIte mAre ghera gayo. te vakhate mArI bhAryAne eka jAra puruSanI sAthe bhojana karatI meM joI. tyAra pachI mArI For Mivate & Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 20 strI kAMI kAma mATe bahAra gaI ane te jAra sUI gayo, tyAre tene meM mArI nAMkhyo. mArI strIe AvIne tene marelo joyo, eTale tarata ja tene UMcakIne gharanA vADAmAM eka khADo khodI temAM dATI dIdho. te sarva strIcaritra joIne pAcho huM udyAnamAM pelI vezyA pAse Avyo ane tene sarva vAta kahI. pachI vezyA sAthe huM rAjagRhI nagarImAM AvI tene ghera ghaNA kALa sudhI rahyo. pachI vezyAnI rajA laIne huM pharIthI mArI strInuM caritra jovAnI utkaMThAthI ghera gayo. mArI strI niraMtara mArI sevA karavA lAgI, meM paNa tenuM caritra pragaTa karyuM nahIM. have te hamezAM pelA jArane jyAM dATyo hato te sthAnanI bhojanAdika naivedyathI prathama pUjA karI pachI jamatI hatI. eka divasa mArI strIe mAre mATe ghebara vagere miSTa bhojana taiyAra karyuM, te vakhate meM tene kahyuM ke, Aje prathamathI koIne tAre A bhojana ApavuM nahIM; je tane adhika priya hoya tene ja prathama ApavuM." tyAre te bolI ke, "mAre tamArAthI bIjo koI adhika nathI.' ema kahIne te mArI draSTi cukAvIne pelA jAravALA sthaLanI pUjA karavA gaI. meM te jANIne tene kahyuM ke, "he aprArthya prArthike! (mRtyune mAganArI!) haju sudhI tuM tAruM caritra choDatI nathI." tyAre teNe javAba Apyo ke, "meM koI paNa vakhata tamArI AjJAnuM ullaMghana karyuM nathI, huM koI vakhata kaDavuM vacana paNa bolI nathI, ane zA mATe kAraNa vinA mane Thapako Apo cho?" ema bolIne kroghathI azrapAta karatI teNe tapAvelA telathI bharelo loDhAno tavo mArI upara pheMkyo. temAMthI UchaLatA telanA biMduo eTalAM badhAM mArA zarIra upara paDyA ke mArA zarIranI baghI cAmaDI nAza pAmI gaI. pachI huM bhayathI ekadama nAsIne mahA muzkelIe mArI mAnA gharamAM pesI gayo, tyAM jatAM ja huM mUcha khAIne paDI gayo. mArA svajanoe mane zatapAka taila vagere upacAro karIne sAjo karyo. pachI meM sarva kuTuMbane satya vRttAnta kahIne sAdhu pAse AvI gharmopadeza sAMbhaLI vairAgyathI dIkSA grahaNa karI. atyAre paNa te bhayanuM mane smaraNa thayuM." te sAMbhaLI abhayakumAra bolyo ke, "he pUjya! tame to bAhya ane atyaMtara banne prakAranA bhayathI rahita cho, paNa ame ja karmanA samUhathI bhAre thatA sarva bhayanI madhye rahIe chIe." ityAdi ghaNI rIte temanI prazaMsA karIne abhayakumAre rAtrI posaha pUrNa karyo. sUryodaya thayo tyAre maMtrI upAzrayanI bahAra nIkaLyA. tyAM kAyotsargamAM tatpara aMtaHkaraNavALA susthitamuninA kaMThamAM pelo hAra joIne temaNe vicAryuM ke "aho! rAtrInA dareka prahare te cAre munio, "mahAbhaya prApta thayuM." ema bolyA hatA te satya che, kemake niHspRha munione to kAMcana mahAbhaya rUpa ja che. aho! sAdhuonI nilabhatA kevI che! rAjya samAna divya hAra joIne pAMcamAMthI koIe kiMcita paNa lobha karyo nahIM. kharekhara sarva bhayo lobhamAM ja rahelAM che. A pramANe vicArI susthitamunine traNa pradakSiNApUrvaka vAMdIne tathA stuti karIne abhayakumAra bolyA ke, aho! tame ja kharekharo lobhane jItyo che." pachI te hAra muninA kaMThathI pote ja utArIne harSa pAmatA rAjasabhAmAM jaI zreNika rAjAne Apyo, ane rAtrInuM sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne rAjAe maMtrIne kahyuM ke, "munionA guNanI stuti vagere karavAthI ananta bhavanAM duHkha ciMtAdikano nAza thAya che, to pachI tamArI aihika ciMtAno nAza thAya temAM to kahevuM ja zuM? temanA mahimAthI svayameva sarva duHkhano kSaya thAya che." Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 29] tapanI praghAnatA pa9 "upAzrayanI bahAra kAyotsargamAM UbhA rahelA susthita sAdhu cAre prahara sudhI yogamAM nizcaLa rahyA, te chellA tapAcArane AcaratA sadgaNI munIzvaranI huM stuti karuM chuM." vyAkhyAna 29 tapanI pradhAnatA tapo mukhyaM hi sarvatra, na kulaM mukhyamucyate / harikezI zvapAko'pi, svHpuujyo'bhuunmhaavrtaiH||1|| bhAvArtha-"sarvatra tapa ja mukhya che, kuLa mukhya kahevAtuM nathI. juo! harikezI nAmano cAMDALa paNa pAMca mahAvratothI devane pUjya thayo hato." harikezI muninI kathA mathurApurImAM zaMkha nAmanA yuvarAje gharma zravaNa karIne dIkSA grahaNa karI. vihAra karatAM karatAM rAjapura (hastinApura)mAM AvyA, tyAM bhikSAne mATe tasavAlukAvALI naraka pRthvI samAna ane devanA prabhAvathI dAvAnaLa rUpa hutavahA nAmanI eka zerI hatI. te zerImAM je koI cAlatuM te tarata ja mRtyu pAmatuM hatuM. munie te zerIne mANasanA saMcAra vinAnI joIne purohitanA putrane pUchyuM ke, "A zerImAM mANaso cAle che ke nahIM?" teNe bhale A baLI jAya' evA duSTa AzayathI kahyuM ke, "cAle che." te sAMbhaLI muni tarata ja te zerImAM cAlyA. temanA tapanA prabhAvathI te zerI zItaLa thaI gaI. pelo purohitano putra gavAkSamAM beTho hato. teNe munine IryApathikI zoghatA ane dhIme dhIme cAlatA joIne "aho! A koI mahAtapasvI che." ema jANI vismita thayo. pachI eka divasa te muni pAse udyAnamAM jaI temane namIne bolyo ke, "he pUjya! meM Apane pelI zerImAM javAnI anujJA ApI hatI te pApathI huM zI rIte mukta thaIza?" munie kahyuM ke, "pravrajyA grahaNa kara." te sAMbhaLIne teNe dIkSA lIdhI; paraMtu brAhmaNa hovAthI teNe jAtimada karyo. chevaTe AyuSya pUrNa thaye te svarge gayo. tyAMthI avIne gaMgAne kAMThe smazAnanA svAmI balakoTa nAmano cAMDALa hato, tene gaurI ane gAMghArI nAmanI be strIo hatI. temAM gaurInI kukSimAM te putrapaNe utpanna thayo. pUrva bhave jAtimada karyo hato tethI te kadarUpo ane zyAma thayo. cAMDALone paNa upahAsa karavA lAyaka thayo. tenuM baLa nAma pADyuM. te koIne paNa bhAMDavAmAM kuzaLa ane viSavRkSanI jema saune dveSa karavA lAyaka thayo sato ghaNA lokone udvega pamADato vRddhi pAmavA lAgyo. ekadA teno baMghuvarga pAnagoSThImAM tatpara thayo hato, te vakhate teNe bhAMDaceSTA karIne sarvanI sAthe kalaha karyo tethI teoe tene dUra karyo. te dUra jaIne beTho, tevAmAM tyAM eka sarpa nIkaLyo. tene joIne te sarve cAMDALoe ekadama UThIne, "A jherI sApa che." ema kahI tene mArI nAMkhyo, thoDI vAre bIjo dIpaka jAtino sarpa nIkaLyo, te viSarahita che ema jANIne teoe tene javA dIdho. te sarva joIne baLe vicAryuM ke, "viSaghArI sarpa haNAya che, ane dIpaka (nirviSa) sarpa mUkI devAya che, mATe sarva koI potAnA ja 1. madirApAna karavAmAM, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 doSathI phleza pAme che ema siddha thayuM, to have bhadra prakRti rAkhavI te ja yogya che." ema vicAratAM tene jAtismaraNa thayuM; tethI potAno svargavAsa tathA duSTa jAtimada ne vicArato te baLa koI saMvigna sAdhu pAse gayo. temanI pAse gharma zravaNa karIne teNe dIkSA lIdhI. pachI vihAra karatAM anyadA tiMduka nAmanA udyAnamAM hiMduka yakSanA caityamAM te muni pratimA ghAraNa karIne rahyA. eka divasa te caityamAM kauzalika rAjAnI putrI bhadrA ghaNI sakhIo sAthe paravarelI AvI. tyAM yakSane namIne krIDA karavAmAM pravRtta thaI. krIDA karatAM te sarvee varane AliMgana karavAnuM miSa karIne caityanA judA judA staMbho pakaDyA. temAM rAjaputrI kAyotsarga UbhelA te munine staMbha ghArIne temane ja AliMgana karIne bolI ke, "huM A varane varI chuM." thoDI vAre varNa zyAma ane vikarALa evA te munine joIne te bUma pADatI satI thU thU karavA lAgI. te joIne yakSane krogha caDyo; tethI teNe te rAjakanyAnuM mukha vAMkuM karI nAMkhyuM, zarIra kadarUpuM karyuM ane paravaza karI dIdhI. pachI te yakSa bolyo ke, "jo A strI munine patipaNe svIkAraze to ja huM tene mukta karIza." te sAMbhaLIne rAjAe tene jIvatI rAkhavAnA hetuthI tema karavAnuM kabUla karyuM. pachI te rAjaputrI svajanonI anujJAthI yakSanA caityamAM ja rahI, ane munine anukULa upasarga karavA lAgI, paNa munie tenI jarA paNa icchA karI nahIM; eTale te pAchI osarI. pachI yakSe ghaDImAM potAnuM svarUpa ane ghaDImAM muninuM svarUpa dekhADI chetarIne AkhI rAtrI tenI viDaMbanA karI. prAta:kALe "muni to tane icchatA nathI' evAM yakSanAM vacanathI te rAjaputrI khinna manavALI thaI satI potAnA pitAne ghera gaI. tene pAchI AvelI joIne somadeva nAmanA purohite rAjAne kahyuM ke, "A RSipatnI brAhmaNane kahyuM." te sAMbhaLIne rAjAe te purohitane ja ApI. teNe tene potAnI patnI karI. anyadA priyA sahita yajJa dIkSA grahaNa karIne teNe yajJano AraMbha karyo. have harikezI nAmanA cAMDALa kuLamAM utpanna thayelA baLa nAmanA te jitendriya muni eka divasa bhikSA mATe te brAhmaNanA yajJapATakamAM ja gayA. te tapasvIne AvatA joIne brAhmaNo anAryanI jema teno upahAsa karavA lAgyA, ane kahevA lAgyuM ke, "are! tuM koNa che? tAruM AvuM bIbhatsa rUpa jovAne paNa ame yogya nathI. tuM zI icchAthI ahIM Avyo che? amArI draSTithI dUra jA."ityAdi vacano sAMbhaLIne pelo yakSa je niraMtara muninI sAthe ja raheto hato te kopAyamAna thayo; teNe muninA dehamAM praveza karIne kahyuM ke, "huM zramaNa (sAdhu) chuM, bIjAne mATe taiyAra kareluM anna levA mATe huM Avyo chuM, ahIM tamoe ghaNuM anna rAMdhyuM che; to temAMthI zeSanuM paNa avazeSa prAMte raheluM hoya te mane sAdhune Apo." e pramANenAM vacano sAMbhaLI yAjJiko bolyA ke, "A siddha kareluM bhojana brAhmaNone ja devA yogya che, tane zudrane daI zakAya tema nathI. jagatamAM brAhmaNa samAna bIjuM koI puNyakSetra nathI, temAM vAveluM bIja moTA phaLane Ape che." muninA zarIramAM rahIne yakSa bolyo ke, "tame yajJamAM hiMsA karo cho, AraMbhamAM rakta cho, ajitendriya cho, tethI tame to pApakSetra cho. vizvamAM mahAvratane ghAraNa karanAra muninA jevuM bIjuM koI puNyakSetra nathI." A pramANe te yakSe yajJAcAryanuM apamAna karyuM. te jANIne tenA ziSyo bolyA ke, "amArA upAdhyAyano tuM pratyanika che, mATe have to tane kAMI paNa ApIzuM nahIM, nahIM to kadAca anukaMpAne lIdhe kAMI 1. kAyotsarga karIne sthira rahevuM te. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 299] tapanI praghAnatA 61 aMta prAMtAdi paNa Apata." yakSa bolyo ke, "samitivaMta, samAdhivALA, traNa gatithI gupta ane jitendriya evA mane jo tame eSaNIya anna nahIM Apo; to pachI A yajJathI tamane zuM lAbha maLavAno che? kAMI paNa lAbha maLaze nahIM." te sAMbhaLIne adhyApake potAnA ziSyone kahyuM ke, "Ane lAkaDI ane mUThI vagerethI mArIne kADhI mUko." te sAMbhaLIne sarve ziSyo ekadama tenA tarapha doDyA, ane munine daMDAdikavaDe mAravA lAgyA. te vakhate rAjaputrI bhadrA temane aTakAvIne bolI ke, "he ziSyo! A muni kadarthanAne yogya nathI; kemake devanA vacanathI mane rAjAe A munine ApI hatI, topaNa teNe manathI paNa mArI icchA karyA vinA mane choDI dIdhI che; te A RSi che, deveMdra ane nareMdrane paNa vaMdanika che. A mahA yazasvI, moTA prabhAvavALA, mahA duSkara vataghArI ane ghora parAkramavALA evA muninI tame halanA karo nahIM. temanI hIlanA karavAthI temanA tapanA prabhAvavaDe tame ne ame sarve baLIne bhasma thaI jaIzuM, mATe tevuM na thAya tema karo." te sAMbhaLIne yakSe "A bhadrAnuM vacana mithyA na thAo" ema ghArI sarva chAtronuM nivAraNa karyuM. kahyuM che ke eyAiM tIse vayaNAi soccA, pattIe bhaddAe subhAsiyAI / isissa veyAvaDiyaThyAe, jakkhA kumArovi NivArayati // 1 // bhAvArtha-"potAnA patine kahelAM bhadrAnAM AvAM subhASita vacana sAMbhaLIne muninI vaiyAvacca karanAra yakSe te ziSyonuM nivAraNa karyuM. kevI rIte karyuM te kahe che tarata ja roSa pAmIne yakSe AkAzamAM aneka rUpo vipharvI te upasarga karanArA sarve chAtrone aMga vidAratA ane lohI vamatA karyA. te joI pharIthI bhadrA bolI ke, "he chAtro! A muninI tame avagaNanA karo cho te parvatane nakhathI khodavA jevuM, lohadaMDane dAMtathI khAvA jevuM ane jAjvalyamAna agnine pAdaprahAra karavA jevuM karo cho, temane sAmAnya bhikSu mAnIne mUrkhane yogya evuM kArya karo cho te tamane ghaTatuM nathI; mATe jo tame jIvitane ke ghanane icchatA ho to te munine mastaka namAvIne temane zaraNe jAo." pachI te somadeva nAmano yajJAcArya, jemanAM netra ane jillA bahAra nIkaLela che evA, ane kASTha samAna thaI gayelA temaja Urdhva mukhavALA chAtrone joIne potAnI patnI bhadrA sahita te muni pAse jaI temane stuti dvArA prasanna karavA mATe kahevA lAgyo ke, "he bhagavan! amArA aparAghane kSamA karo. A bALaka, mUrkha ane ajJAnI chAtroe ApanI hIlanA karI, tene Apa kSamA karo; kemake munijano to ghaNA kRpALu hoya che; teo kadI paNa koInA para kopa karatA nathI." te sAMbhaLI muni bolyA ke, "prathama, atyAre ke have pachI mane kiMcit paNa tamArA upara praSa nathI, paNa koI yakSa mAruM vaiyAvRtya kare che, teNe A tamArA chAtrone parAbhavelA jaNAya che." adhyApaka bolyA ke, "he pUjya! tame gharmatattvanA jJAnI krogha karo ja nahIM, paNa ame to ApanA caraNane zaraNe AvyA chIe. mATe A puSkaLa zAli vagere anna icchAnusAra grahaNa karo, ane te vAparIne amArA para anugraha karo." te sAMbhaLIne munie mAsakSapaNanuM pAraNuM hovAthI zuddha annapAna grahaNa karyuM eTale pelA yakSe sarva chAtrone sAjA karyA ane pAMca divya pragaTa karyA. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 pachI harSavatta thaIne te sarva brAhmaNo bolyA ke, "bAhya snAnAdika gharmanI spRhAvALA ame Ape aMgIkAra karelA yajJAdikanuM tattva jANatA nathI; tethI pUchIe chIe ke-tamAre yajJa karavAnA vidhimAM kayo agni che? te agninuM sthAna karyuM che ke jyAM agninuM sthApana karAya che? vRtAdika nAMkhavA mATe tamAre saravo kayo che? agnine pradIpta karavA mATe tamAre kArIsa (bhUMgaLI) rUpa zuM che ke jenAthI agni kuMkAya che? agnine saLagAvavA mATe samitha (kASTha) kayA che? pApane upazamana karavAmAM heturUpa evI zAMtine mATe tamArI adhyayanapaddhati kaI che? ane keTalA temaja konA saMbaMghI homavidhithI zAno homa karo cho? te sarva kRpA karIne kaho." munie javAba Apyo ke, "amAre tapa (AhAramUchatyAga) rUpa agni che; kemake te karmenzanane bALanAra che. jIva agninuM sthAna che; kAraNa ke tArUpI jyoti (agni) tene Azraye rahe che. mana, vacana ane kAyAnA yogarUpa saravo che. tenA vaDe thatA zubha vyApAra te sneha (vRta)ne sthAne che. zarIrarUpa agni zamavAnuM kArIsa (bhUMgaLI) che. karmarUpI samigha (kASTha) che ane saMyama tathA yogarUpa zAnti kriyA che. evI rIte munione homa karavAno vidhi che. tevA prakArathI huM paNa homa karuM chuM." pharIne adhyApake snAnanuM svarUpa pUchyuM ke, "tamAre snAna karavA mATe kayo draha (dharo) che? pApa TALavA mATe ane zAMti mATe karyuM tIrtha che? kayuM puNyakSetra che? te tIrthonAM keTalAM svarUpa che ke je saMsArarUpI samudrathI tAre che? zene viSe snAna karIne pavitra thayelA Apa karmamaLano tyAga karo cho? amArA ja jevAM tamAre paNa zuddhi karavAnAM drahAdi jaLAzayo (tIrtho) che ke kAMI judAM ja che? te ame jANatA nathI. mATe he yakSapUjya muni! te sarva ApanI pAsethI ame jANavA icchIe chIe." muni bolyA ke, amAre gharmarUpI draha (gharo) che ane brahmacaryarUpI tIrtha che ke jene viSe anAvali (saMsAramAM nahIM lapaTAyelo) ane prasanna lezyAvALo AtmA snAna karavAthI nirmaLa, zuddha ane zItaLa thaIne sarva doSano tyAga kare che." ityAdi muninAM zubha vAkyothI te brAhmaNo bodha pAmIne jainagharmI thayA. muni paNa anyatra vihAra karatA anukrame karmano kSaya karIne paramapadane pAmyA. kharekhara sauthI adhika tapa ja dekhAya che; koI ThekANe jAtinuM adhikapaNuM dekhAtuM nathI. juo! harikezI cAMDALanA putra hovA chatAM paNa tapanA ja prabhAvathI mahAnubhAga thaIne AvI Rddhine pAmyA." vyAkhyAna 300 vIryAcAra bAhyAbhyantarasAmarthyAnihnavena pravartanam / sarveSu dharmakAryeSu, vIryAcaraNamucyate // 1 // bhAvArtha-bAhya tathA abhyattara sAmarthyane gopavyA vinA tene sarva gharmakAryomAM pravartAvavuM te viryAcAra kahevAya che." vANI ane kAyAne AdhIna je sAma te bAhya sAmarthya kahevAya che, ane mana saMbaMdhI je vIrya te atyaMtara sAmarthya kahevAya che. te bannene anidvavapaNe (gopavyA vinA) pravartAvavuM eTale sarva gharmakAryamAM vIryane phoravavuM tene vIryAcAra kahe che. pUrvAcAryoe kahyuM che ke Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 vyAkhyAna 300] vIryAcAra aNigUhia balavIrio, parikkamai jo jahuttamAutto / juMjai a jahAthAma, nAyabvo viiriaayaaro||1|| bhAvArtha-"bala ane vIryane gopavyA sivAya je yathokta rIte jJAnAdi AcArano Azraya karIne ananya citte parAkrama kare che, ane te bAhyAbhaMtara parAkramane yogya sthAne joDe che eTale teno ghaTita upayoga kare che te viryAcAra jANavo." ahIM AcAra ane AcAravALAno kathaMcit abheda mAnIne tene varyAcAra kahelo che. te mana, vANI ane kAyAnA bhede karIne traNa prakArano che. tenA aticAra paNa mana, vANI ane kAyAnA vIryane gopavavArUpa traNa ja che. te viSe zrAvakanA ekaso ne covIza aticAronA varNananI gAthAmAM kahyuM che ke paNa saMlehaNa panarassa kammA, nANAi aThTha patteyaM / bArasa tava viriya tiga, paNa sammavayAiM aiyArA // 1 // bhAvArtha-"saMlekhanAnA pAMca aticAra che, karmAdAnanA paMdara che, jJAnAdi (jJAna, darzana, cAritra) AcAranA pratyeke ATha ATha che, tapAcAranA bAra che, vIryAcAranA traNa che ane samyakatva tathA bAra vratanA pAMca pAMca aticAra che." eTale pa+15+24+12+3+65 maLI 124 thAya che. ahIM koI zaMkA kare ke-"A bakarInA gaLAnA AMcaLa jevA (nakAmA) vIryAcArane sArI rIte upayogamAM levAnuM zuM prayojana che? kemake bhavya prANIone bhavasthitinuM to niyatapaNuM che. tethI jyAre je bhavya prANI siddhimAM javAno haze, tyAre te prANI vIryAcArano upayoga karyA vinA paNa mokSe jaze." gurumahArAja teno javAba Ape che ke, "teM je ahIM bhavasthitinuM niyatapaNuM hetapaNe darzAvyuM, te yuktivikaLa hovAthI satya nathI; kemake bhavya jIvonI bhavasthiti ekAnta niyata paNa nathI, tema aniyata paNa nathI, paNa niyatAniyata che. te zI rIte? ema pUchIza to sAMbhaLa-puNya pApane anusAre bhavasthiti ghaTe che ane vRddhi pAme che. tethI tenuM aniyatapaNuM kahevAya che; ane je jyAre mukti javAno che te tyAre ja mukti pAmaze, e yuktithI niyata paNa kahevAya che. paraMtu jo je jyAre mokSe javAno che, te tyAre ja mokSe jaze evo ekAntavAda svIkArIe, to gozALAno mata prApta thAya che. gozALo "jenuM je jyAre thavAnuM che tenuM te tyAre ja thAya che evo niyativAda mAne che, ane tema mAnavAthI to pratyakSa mithyAtva prApta thAya che. kemake jinazAsanamAM kAlAdika pAMca kAraNo jagatanA vivartamAM heturUpa kahelAM che. temAMnA mAtra pratyekane hetu mAnelA nathI, paNa pAMce maLIne hetu rUpe mAnelAM che; mATe bhavasthitine niyatAniyata ja mAnavI joIe. A vacana yuktithI vikaLa che ema samajavuM nahIM. kemake jema eka ja vastumAM utpAda, vyaya ane dhrauvya e traNe avirogha rahe che, temaja eka bhavasthitimAM kathaMcit niyatapaNuM ane kathaMcit aniyatapaNuM paNa rahI zake che. ahIM tAtparya e che ke-jIva puNyAdika upakrama karavAthI vahelo paNa mokSa pAme che, ane jinAjJA lopavAthI tathA mahA pApo karavAthI adhika kALa saMsAramAM paribhramaNa paNa kare 1. vacana ane kAyAnuM baLa, 2. mananuM baLa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 20 che. te apekSAe bhavasthiti aniyata jANavI. A bAbata siddhAntathI paNa viruddha nathI; kemake mahAnizIthAdi zAstromAM ApaNe sAMbhaLIe chIe ke-sAvadyAcArya vagerene bhavasthiti eka ja bhava bAkI rahevA rUpa hatI, paNa utsutra bhASaNAdi vaDe teonI bhavasthiti adhika thaI hatI. koI jIva bhavasthitinA pratiniyata samaye ja mokSanI prAptine yogya evuM puNya karavA zaktimAna thAya ane bIje vakhate tevuM puNya karI na zake, te niyata kALe ja mokSe jAya, tenI apekSAe bhavasthiti niyata jANavI. kevaLajJAnIe je sthiti kahI hoya te to niyata sthiti ja jANavI; kemake kevaLajJAnI to saMpUrNa jJAnanA prabhAvathI A jIva A pramANe puNyAdi upakrama karaze, ane A jIva tema nahIM kare' ityAdi dareka jIvanA upakramanuM svarUpa jANIne ja bhavasthiti kahe che, jANyA vinA kahetA nathI; mATe niyata jANavI. paNa jo bhavasthitinuM ekAnta niyatapaNuM ja aMgIkAra karIe, to prANIne tevA tevA prakAranAM duSkara gharmakRtyo karavAnuM ane hiMsAdika pApavyApAranA parivAranuM niSphaLapaNuM prApta thaze, te kAMI yuktiyukta nathI. mATe bhavya prANIonI bhavasthitinuM niyatAniyatapaNuM siddha che ema samajavuM; ane tenI siddhi thavAthI sarvatra gharmakriyAmAM potAnI zakti phoravavA rUpa vIryAcAranI paNa saphaLatA siddha thaI." te viSe sUtramAM kahyuM che ke titthayaro caunANI, suramahio sijjhiyavvaya dhuvaMmi / aNigUhiyabalavirio, savvatthAmeNa ujjamai // 1 // bhAvArtha-"cAra jJAnane ghAraNa karanAra, devatAothI pUjita ane dhruva (nizcaye) siddhipadane pAmanArA evA tIrthakaro paNa baLa ane vIryane gopavyA vinA sarva sAmarthyavaDe udyama kare che." ia jaha tevi hu nicchiNapAyasaMsArasAyarA vi jiNA / - apbhujamaMti to sesayANa ko ittha vAmoho // 2 // bhAvArtha-"A pramANe jyAre jemane saMsArasAgara prAye tarI gayelA jevo ja che evA jinezvaro paNa (zubha yogamAM) udyamavaMta thayA che, to pachI bIjAone zuM vyAmoha karavA jevuM che?" arthAt zo vicAra karavAno che? temaNe to avazya zubha nimittamAM mana vacana kAyAnuM baLa vIrya phoravavA yogya ja che. ahIM vIryanA gopana tathA agopananuM phaLa sugharma zreSThInA dRSTAMta vaDe batAve che sudharmA zreSThInI kathA pRthvIpuramAM sugharmA nAme eka zreSThI raheto hato, tenuM antaHkaraNa jaina gharmathI vAsita hatuM. ekadA gurumukhathI vairAgyanI kathA sAMbhaLatAM temAM bhAravAhaka vagerenAM draSTAnto sAMbhaLIne teNe cAritra grahaNa karyuM. te bhAravAhakanuM draSTAMta A pramANe koI eka bhAravAhaka hamezAM moTA kaSTathI kASTha lAvI te vecIne AvelA paisAmAMthI potAno nirvAha calAvato hato. ekadA grISmaRtumAM madhyAhna samaye te kASThano bhAro mAthe upADIne vecavA mATe gAmamAM aTana karato hato. ati bhAranI pIDAthI mAthethI bhAro utArIne te koI gRhasthanI 1. baLa zarIra saMbaMdhI jANavuM, 2. vIrya mana saMbaMdhI jANavuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 300] vIryAcAra 65 havelInI chAyAmAM vizrAnti levA Ubho rahyo. te vakhate havelInA gokhamAM te gRhanI svAminI tilottamA apsarAnA jevI manohara rUpavatI beThI hatI. tene joIne teNe vicAryuM ke,'aho! samagra trailokyanuM sukha to A yuvatIe ja kheMcI lIdhuM che, paraMtu AvA sukhanuM kAraNa mAtra dravya ja che; to huM paNa dravyanuM upArjana karIne AvuM sukha meLavI janma saphaLa karuM.'' ema vicArIne tyArathI teNe bhojanAdikamAM kRpaNatA (kasara) karavA mAMDI. kASTha vecatAM je paisA Ave temAMthI thoDA kharce ane vadhAre saMgraha kare. e pramANe niraMtara dravya upArjana karavAnA dhyAnarUpI kallolathI capaLa manavALo te kALa nirgamana karavA lAgyo. eka divasa ati kRpaNatAne lIdhe jenuM aMga ati kRza thaI gayuM che evo te bhAravAhaka sUryanAM kiraNonA tApathI AkuLavyAkuLa thaI gayo, zarIranAM sarva avayavo parasevAnA biMduothI bhIMjAI gayAM, luhAranI dhamaNanI jema zvAsozvAsa levA lAgyo, ane keDe be hAtha rAkhIne pharato pharato araNyanA eka kUvA pAse Avyo. tyAM vizrAma levA mATe kUvAnA thALAmAM sUI gayo. tatkALa nidrA AvI gaI. temAM tene svapra AvyuM. svapramAM teNe joyuM ke jANe pote mahAna kaSTo anubhavIne dravya meLavyuM. tenA vaDe vivAhAdika kAryo karyAM, pUrve gokhamAM beThelI yuvatI joI hatI tenA jevI suMdara strI paraNyo. tenI sAthe hAvabhAva, kaTAkSa vagere krIDA anubhavavA lAgyo. paraspara praznottaro karatAM te strIne kAMI roSa utpanna karyo tethI te strI vakra dRSTi karI bolI ke,''AvuM lakSNavALuM vAkya kema bolo cho? ahIMthI dUra jAo.'' A pramANe komaLa ane suMdara vANI sAMbhaLIne te premagarbhita ceSTAthI prasanna thayo; tethI be hAthavaDe tene gADha AliMgana karavA taiyAra thayo, eTale te strIe vilAsathI ja eka doraDIvaDe tenApara prahAra karyo. te joIne te bhAravAhaka jarA dUra khasyo. Ama svapramAM tenuM thALAmAM paDeluM zarIra paNa nidrAmAM sAkSAt khasyuM, eTale te thALAmAMthI kUvAmAM paDI gayo. paDatAM paDatAM tenI nidrA jatI rahI, eTale te vicAravA lAgyo ke,''aho! A zuM thayuM? meM zuM joyuM? te strI kyAM gaI? tenA vilAsanI kevI chaTA! aho! jenuM niraMtara dhyAna karyuM hatuM te Aje svapnamAM phaLIbhUta thayuM; paraMtu A to svapnanI strIe potAnI mAyAjALamAM bAMdhIne mane A aMghakUvAmAM nAMkhI dIdho; to pachI sAkSAt strIno anubhava karyo hoya, to te to kharekhara narakagatimAM ja nAMkhe, temAM prANIoe kAMI paNa saMdeha rAkhavA jevuM nathI. ,, A pramANe kUvAmAM rahyo sato te vicAra karato hato. tevAmAM tyAM eka rAjA AvI caDyo. teNe kUvAmAM paDelA te mANasane joIne tene bahAra kADhI pUchyuM ke,"tane A kUvAmAM koNe nAMkhyo te kahe. huM tene zikSA karIza.'' bhAravAhaka bolyo ke,"he svAmI! tenI pAse tame to zI gaNatarImAM cho? indrAdika paNa tene zikSA karavA samartha nathI, to pachI bIjAnI to vAta ja zI karavI!'' te sAMbhaLIne potAnA baLathI garva pAmelo te rAjA gAjI UThyo ke,"are! huM pRthvIpati chuM; tethI evI koI paNa vastu nathI ke je huM karI na zakuM.'' tyAre te bhAravAhake potAnA svapnanuM sarva vRttAnta kahyuM. te sAMbhaLI rAjA pratibodha pAmI bolyo ke,"teM satya kahyuM che. strInA vilAsane jItanAra to mAtra maharSio ja che.'' pachI te bhAravAhaka pUrepUro prabogha pAmavAthI tene prathama dravya tathA strI upara jevI Asakti thaI hatI, tevI ja have sattva, rajasa ane tamoguNathI rahita evA nirguNa mArgamAM Asakti thaI. Jain Education bhAga 5-5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 20 A pramANenAM aneka dRSTAnno sAMbhaLIne te sugharmA zeTha pratibogha pAmyo hato. te potAnA eka mitrane hamezAM gharmakathAo kahIne upadeza ApavA lAgyo. paNa te mitra tIvra moha ane ajJAnasamanvita hovAthI eka kSaNamAtra paNa jaina gharma upara rucivALo thayo nahIM. tethI viSAda pAmIne sudharmA zreSThIe ekalAe ja dIkSA grahaNa karI. anukrame teNe ekAdaza aMgano abhyAsa karyo. ekadA te muni nagaramAM praveza karatAM koI ThekANe vivAha-utsava hovAthI madhura gIta, nRtya ane vAjiMtranA manohara nAda sAMbhaLIne tathA kAmane udIpana kare tevAM suMdara lAvaNyathI, vastrAbhUSaNathI ane manohara gItanA AlApathI kAmI jananA manane vihvaLa karanAra strIonA samUhane joIne tatkALa pAchA pharyA ane araNyanA koI vibhAgamAM jaIne lIlAM tRNa, parNa ane bIjAdikanI virAghanA na thAya tevI rIte koI vRkSanI nIce IryApathikI paDikkamIne dhyAnamagna thayA satA vicAravA lAgyA ke, "aho! mAro AtmA ati lolupa che, tethI jo te mohajanaka nimitto joIne huM pAcho nivaryo na hota to moTI karmavRddhi thAta. te puruSone ja ghanya che ke jeo raMbhA ane tilottamA jevI yuvatIonA samUhamAM rahyA chatAM eka kSaNamAtra paNa AtmatattvanI ramaNatAne mUkatA nathI." A pramANe zubha dhyAna dhyAtAM te munine avadhijJAna utpanna thayuM. te ja vakhate uparanA vRkSa uparathI eka pAMdaDuM temanA colapaTTa upara paDyuM. te joIne munie vicAryuM ke, "A patramAM huM paNa anekavAra utpanna thayo hoIza; paraMtu mAro pUrvano mitra kaI gatimAM gayo haze?" ema vicArIne temaNe avadhijJAnavaDe joyuM to te ja patramAM potAnA mitrane ekendriyapaNe utpanna thayelo joyo. te vakhate muni bolyA ke, "he mitra! pUrve meM tane aneka prakAre vAryA chatAM paNa te mohanI Asakti choDI nahIM; have to tuM mana, vANI ane bIjI indriyo vinAno thayo che; tethI have huM tane zuM kahyuM? te manuSyabhava nirarthaka gumAvyo. are re! paramAtmAno kahelo gharma te samyagu prakAre aMgIkAra karyo nahIM." ityAdi bhAvadayA bhAvatAM anukrame te muni anantAnaMdapaNuM (mokSa) pAmyA. vilAsamAM lAlasAvALA te mitrane sArI rIte bogha karyA chatAM paNa teNe potAnuM vIrya gopavI rAkhyuM, tethI te vRkSanA patrapaNAne pAmyo, ane sugharmA munie potAnuM vIrya phoravyuM, to te A ja janmamAM avyayapadane pAmyA." | viMzatitama saMbha samApta . Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (taMbha ra1) vyAkhyAna 301 pUrNatA guNa pUrNatAguNasaMpRktaM vAcaMyamamahAmunim / jayaghoSo dvijaH prekSya, pUrNAnandamayo'bhavat // 1 // bhAvArtha-"vANIne niyamamAM rAkhanAra evA mahAmunine pUrNatA guNathI yukta joIne jayaghoSa nAmano brAhmaNa pUrNa AnaMdamaya thayo hato." pUrNatA guNanuM varNana pUrvAcAryoe A pramANe karyuM che pUrNatA yA paropAdheH, sA yAcitakamaMDanam / yA tu svAbhAvikI saiva, jAtyaratnavibhAnibhA // 1 // bhAvArtha-"je paraupAdhithI pUrNatA thayelI che te mAgelA alaMkAra jevI che; ane je svAbhAvika pUrNatA che te jAtivaMta ratnanI prabhA jevI che." A zlokanuM tAtparya e che ke, "para upAdhi eTale pugalanA saMbaMdhathI utpanna thayela deha, dravya, kAminI, kIrti vagere upAdhithI narendra ane devendrAdika je pUrNatA mAne che te mAgIne paherelA alaMkArAdika jema thoDo vakhata zobhA Ape che tema thoDA vakhatanI zobhA che, anaMtakALa paryata te zobhA rahetI nathI. kemake tevA alaMkArAdikathI je aizvarya prApta thAya che te aizvarya to A vizvavAsI ghaNA jIvoe anantavAra bhogavIne ucchiSTa kareluM che, tethI te prANIone azuddhatAnA kAraNabhUta che. AvI rIte samajIne je AtmasvarUpanA anubhavanI zobhA ghAraNa kare te zobhA ja nirmaLa ratnanI kAnti jevI zuddha che ema jANavuM." A pUrNatA jene samyakatvAdi prApta thayuM hoya tene ja hoya che. te viSe kahyuM che ke kRSNapakSe parikSINe, zukle ca samudaJcati / dyotante sakalAdhyakSAH pUrNAnandavidhoH kalA // 2 // (Anasara) bhAvArtha-"kRSNapakSa kSINa thAya ane zuklapakSano udaya thAya, tyAre ja pUrNAnanda rUpI candranI kaLA samagra lokanI samakSa prakAzamAna thAya che." vizeSArtha-kRSNapakSa kSaya pAme ane zuklapakSa udaya pAme, tyAre samasta lokane pratyakSa evI candranI kaLA prakAze che e lokasiddha rIti che; tevI ja rIte kRSNapakSarUpI ardhapudgala parAvartana uparAMta tamAma saMsAra kSaya pAme, ane zuklapakSarUpI artha pugala parAvartananI aMdara rahelo saMsAra pravartamAna thAya tyAre pUrNAnaMda (AtmA) rUpI caMdranI svarUpAnuyAyI caitanya paryAya 1. zrI yazovijayajI upAdhyAyakRta jJAnasAra (jemAM 32 aSTaka che)nA pahelA pUrNatASTakamAM A zloka che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 pragaTa thavA rUpa kaLA pratyakSa thAya che (zobhe che). kRSNapakSamAM to anAdi kSayopazamIbhUta cetanA vIryAdi pariNAma mithyAtva aviratimaya hovAthI saMsAranA hetubhUta hoya che tethI te zobhatA nathI. A pUrNatAne svamatikalpanAthI aneka prakAre kahelI che, paraMtu syAdvAda rIte to je AtmasvarUpanuM sAdhana karavAnI avasthA te ja pUrNatA prazasta che. pUrNatAnA cAra prakAra che-nAma pUrNatA, sthApanA pUrNatA, dravya pUrNatA ane bhAva pUrNatA. temAM (1) nAma pUrNa eTale koI vastunuM nAma mAtra ja pUrNa hoya te; jemake pUrNapoLI. (2) kASTha athavA pASANAdikamAM je pUrNanI AkRti karIe te sthApanA pUrNa. (3) dravya pUrNanA ghaNA artho thAya che, temAM dravyamAM pUrNa-ghanADhya mANasa; dravye karIne pUrNa-jaLa vagere dvavye karIne pUrNa ghaDo vagere; dravyathI pUrNa-potAnA kAryathI pUrNa thayelo; (ahIM dravya eTale "artha kriyA karanAruM" evuM dravyanuM lakSaNa samajavuM), dravyone viSe pUrNa-dharmAstikAya skandha vagere. (ahIM 'aNuvatrono vadhvaM' 'jenAmAM upayogazUnyatA hoya te dravya' evuM vacana kaheluM che. je pUrNapadanA arthane jANanAra chatAM upayoga rahita hoya te AgamathI dravya kahevAya che, ane jJazarIra, bhavya zarIra tathA tethI vyatirikta e traNa prakAre karIne noAgamathI dravya kahevAya che; temAM pUrNapada jANanAra jIvanuM je zarIra che te jJazarIra kahevAya che, pUrNapadane jANanAra have pachI thavAno hoya evo je laghu ziSyAdika te bhavya zarIra kahevAya che, te bannethI vyatirikta eTale guNAdikanI sattA vaDe pUrNa hoya, topaNa tenI pravRttithI rahita ane karmathI AvaraNa pAmeluM evuM AtmArUpI dravya te tavyatirikta kahevAya che. ahIM tenA bhAva svabhAvanI vivakSA karI nathIH kemake dravya koI paNa vakhate paryAya vinAnuM hotuM ja nathI. paraMtu ahI to dravya nikSepAnA pratipAdanane mATe paryAya rahita mAtra dravyanI ja vivakSA karelI che. A pramANe jIvasamAsAdika graMthamAM nirNaya karelo che. pUrNatA to jIvanA guNarUpa che. te guNa guNI vinA rahI zake nahIM. tethI temAM dravyanuM prAdhAnya rAkhavAthI dravyajIva kahevAya che. (4) bhAvapUrNa eTale AgamathI pUrNa-padArthanA samagra upayoga-vALo ane noAgamathI jJAnAdi guNovaDe saMpUrNa. saMgrahanayane AdhAre sarve jIvo pUrNatA guNe karIne yukta che. naigamanayane AdhAre AsannasiddhivALA bhavya jIvo jeo pUrNatA guNanA abhilASI hoya te pUrNatA guNathI yukta kahevAya che. vyavahAra nayane AdhAre pUrNatA guNa prApta karavA mATe teno abhyAsa karanArA jIvo pUrNa che. RjusUtranA matamAM pUrNatA guNano vartamAna samayamAM vicAra karanArA jIvo pUrNa che. zabdanayanA matamAM samyakdarzanAdi sAdhaka guNonA AnaMdathI pUrNa thayelA jIvo pUrNa che. samabhirUDha nayano Azraya karIe to arihanta, AcArya, upAdhyAya ane munio AtmasvabhAvanA sukhano AsvAda karIne saMsAramAM udvega pAmelA hovAthI pUrNatA guNathI yukta che; ane evaMbhUta nayane AdhAre siddhanA jIvo ananta guNavALA avyAbAdha AnaMdathI pUrNa thayelA hovAthI pUrNatA guNe yukta che. ahIM bhAvapUrNatA eTale trikALane viSe paNa parapudgalanA saMyogathI utpanna thatA sukhanI vAMchAthI rahita thavuM te, tenAthI nyUnapaNuM na mAnavuM te. tevA pUrNatA guNe karIne yukata evA sAdhune joIne jayaghoSa nAmano brAhmaNa pUrNa AnaMdamaya thayo hato. tenI kathA A pramANe Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 301] pUrNatA guNa jayaghoSa dvijanI kathA 69 vANArasI nagarImAM sAthe janmelA jayaghoSa ane vijayaghoSa nAmanA be bhAIo kAzyapagotrI brAhmaNo hatA. ekadA jayaghoSa snAna karavA gaMgAne kinAre gayo. tyAM mukhamAM zabda karatA deDakAne laIne khAto eka sarpa teNe joyo. te sarpane paNa eka kura2 pakSIe upADIne UMco uDADI pRthvIpara nAMkhI khAvA mAMDyo. te pakSIthI bhakSaNa karAtAM chatAM paNa te sarpa pelA zabda karatA deDakAne toDItoDIne khAto hato. A pramANe paraspara bhakSaNa karatA te prANIone joIne jayaghoSe vicAryuM ke, "aho! saMsAranuM svarUpa kevuM che?'' yo hi yasmai prabhavati, grasate taM sa mInavat / na tu gopayati svIyazaktiM ko'pi na dInavat // 1 // bhAvArtha-je jenA karatAM vadhAre samartha che, te tene matsyanI peThe grasana kare che. koI paNa prANI dInanI jema potAnI zaktine gopavatA nathI.'' ane kRtAntastu mahAzaktiriti sa grasate'khilam / tavasAretra saMsAre, jA nAmAsthA manIvigam // 2 // bhAvArtha-yamarAja to mahAzaktimAna che, tethI te samagra prANIne gaLI jAya che; to AvA asAra saMsAramAM buddhimAna puruSonI kema AsthA hoya? na ja hoya.'' paraMtu A saMsAramAM mAtra eka dharma ja yamarAjanI zaktine kuMThita karavA samartha che, tethI huM teno ja Azraya karuM. A pramANe cittamAM nizcaya karIne te gaMgAnadIne sAme tIre gayo. tyAM teNe pUrve kahelA pUrNatA guNathI yukta evA sAdhuone joyA. eTale temanI vANIthI jainadharmanuM rahasya jANIne temanI pAse dIkSA grahaNa karI pRthvIpara vihAra karavA lAgyo. anukrame vihAra karatAM te jayaghoSa muni vANArasI nagarInA udyAnamAM AvyA. te nagarImAM vijayaghoSe yajJa karavA mAMDyo hato, tyAM jayaghoSa muni mAsakSapaNane pAraNe bhikSA mATe gayA. tene yajJa karanAra vijayaghoSe oLakhyA nahIM, tethI pote ja tene bhikSAno niSedha karI kahyuM ke, "he bhikSuka! tane huM bhikSA ApIza nahIM. bIje ThekANe yAcanA kara; kemake veda jANanAra brAhmaNo ja yajJamaMDapamAM niSpanna thayeluM anna khAvAne yogya che.'' A pramANe te yAjake (yajJa karanArAe) niSedha karyA chatAM paNa te muni samatA ghAraNa karIne UbhA rahyA. pachI annanI icchAthI nahIM, paNa tene tA2vAnI buddhithI te bolyA ke, '"he brAhmaNa! vedamukha eTale vedamAM mukhya gharma zo kahyo che? yajJamukha eTale mukhya yajJa kayo che? nakSatramukha eTale nakSatromAM mukhya koNa che? ane gharmamukha eTale dharmane zarU karanAra koNa che? te tuM kAMI paNa jANato nathI.'' te sAMbhaLIne yAjaka bolyo ke, '"tyAre tame ja te sarva kaho.'' muni bolyA ke, ''vedamAM ahiMsA dharma ja sarva dharmamAM mukhya kahelo che, sarva yajJomAM bhAvayajJa mukhya che, nakSatromAM mukhya caMdramA che ane dharmamukha kAzyapagotrI RSabhadeva ja che. kemake temaNe ja dharmano prathama upadeza karelo che ane temaNe prarUpelA dharmanuM ArAdhana karanArA ja brAhmaNa kahevAya che. te viSe zrI uttarAdhyayananA pacIzamA aghyayanamAM kahyuM che ke Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 jahA paumaM jale jAyaM, no vi lippai vAriNA / evaM alitta kAmehi, taM vayaM baMbhamAhaNaM // 1 // bhAvArtha-jema jaLamAM utpanna thayeluM kamaLa jaLathI lepAtuM nathI, tevI ja rIte jeo kAmabhogathI lepAtA nathI, tene ja ame brAhmaNa kahIe chIe.' vaLI- na vi muMDieNa samaNo, na oMkAreNa baMbhaNo / na mu iravAse, sIrekha na tAvaso rAA bhAvArtha-"mAtra muMDana karAvavAthI (loca karyAthI) kAMI sAdhu kahevAya nahIM, mAtra oMkAra ( bhUrbhuva: sva: ri gAyatrImaMtro bolavAthI brAhmaNa kahevAya nahIM, mAtra araNyamAM rahevAthI muni kahevAya nahIM ane mAtra darbha athavA valkalanAM vastra ghAraNa karavAthI tApasa kahevAya nahIM." samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / __ nANeNa ya muNi hoi, taveNa hoi tAvaso // 3 // bhAvArtha-samatA guNa ghAraNa karavAthI zramaNa (sAdhu) kahevAya che, brahmacarya pALavAthI brAhmaNa kahevAya che, jJAnathI muni kahevAya che, ane tapa karavAthI tApasa kahevAya che. vaLI- kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khattIu / kammuNA vaiso hoi, suddo havai kammuNA // 1 // bhAvArtha-karma (kriyAvaDe) karIne ja brAhmaNa kahevAya che, karma karIne ja kSatriya kahevAya che, karme karIne ja vaizya kahevAya che, ane karme karIne ja zudra kahevAya che." karme karIne ja brAhmaNa kahevAya che. te viSe kahyuM che ke kSamA dAnaM tapo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtiH kSamA / jJAnaM vijJAnamAstikya-metadbrAhmaNalakSaNam // 1 // bhAvArtha-"kSamA, dAna, tapa, dhyAna, satya, zauca, dhRti, kSamA, jJAna, vijJAna ane AstikapaNuM e brAhmaNanAM lakSaNa che." karma karIne kSatriya kahevAya che, eTale bhayathI rakSaNa karavArUpa karmo karIne kSatriya kahevAya che, kRSi tathA pazupAlana vagere karavAthI vaizya kahevAya che ane kAsadiyuM, nokarI vagere karma karavAthI zudra kahevAya che. A pramANe potapotAne yogya karma na kare to te brAhmaNAdika jAtithI ne tevI saMjJAthI paNa bhraSTa thayelA jANavA. ahiMsAdika guNothI yukta evA zreSTha brAhmaNo ja taravA ane tAravAmAM samartha hoya che." A pramANe te muninAM gharmavAkyo sAMbhaLIne vijayaghoSa saMzaya rahita thaI "jarUra A muni mArA bhAI che" ema jANIne prasanna thaI bolyo ke- "he muni! tame ja kharA vedane jANanArA cho, he yathAsthita vastutattvane jANanAra! tame ja yajJanA karanArA cho, bhAvayajJa karIne tame ja potAne ane para tAravAne samartha cho. mATe he uttama bhikSu! A bhikSA grahaNa karIne tame mArApara anugraha karo." muni bolyA ke, "he brAhmaNa! mAre bhikSAnI kAMI jarUra nathI; paraMtu jaladIthI tuM A kRtyathI nivRtti pAmI pravrajyA grahaNa kara. bhayanA AvartavALA A saMsArasAgaramAM bhaTaka nahIM. kahyuM che ke Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 302] magnatA guNa evaM laggaMti dummehA, je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti, jahA sukke u golae // 1 // bhAvArtha-jema eka lIlo tathA eka sUko evA mATInA be goLAne bhIMtapara pheMkIe, to Ardra goLo bhIMta sAthe coMTI jaze ane sUko goLo nIce paDaze, arthAt te coMTaze nahIM, tema je durbuddhi mANaso kAmanI lAlasAvALA hoya che teo ja saMsAramAM lIna thAya che, ane jeo te lAlasAthI virakta che teo lIna thatA nathI.'' ityAdi upadeza sAMbhaLIne te vijayaghoSe sarva saMga tajIne dIkSA grahaNa karI. pachI banne bhAIo anukrame pUrva karmano kSaya karIne mokSasukhane pAmyA. "vAstavika kalpanA rahita ane AtmaguNa sAdhana karavAmAM tatpara evI pUrNatA te jJAnavRSTirUpa potAnI ja kAMti che, mATe he bhavya prANIo! tame tene anuyAyI cetanA karo.'' vyAkhyAna 302 magnatA guNa 71 hitvAkSaviSayAMzcittaM, samAdhisaukhyalAlasam / yasya jAtaM namastasmai, magnatAguNadhAriNe // 1 // bhAvArtha-'jenuM citta indriyonA viSayone choDIne samAdhisukhanuM lAlasa (tallIna) thayuM che, tevA magnatA guNa ghAraNa karanArane namaskAra che.'' magratA guNanuM svarUpa pUrvAcAryoe A pramANe kahyuM che--A jIva anAdi kALathI pudgalanA skandhathI utpanna thayelA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda vagere viSayomAM bhramaNa karatAM karoDo kalpanA karIne iSTa viSayone icchato sato vAyue upADelA palAzanAM sUkAM pAMdaDAMnI jema bhaTakyA kare che. te jIva koI vakhata svaparanA vivekarUpa bhedajJAnane pAmIne ananta jJAna darzananA AnaMdavALA AtmabhAvano sattApaNe nizcaya karIne pachI "A `vibhAvathI utpanna thayeluM sukha mAruM nahIM, huM teno bhoktA nahIM, e to mAtra upAdhi ja che; meM Aja sudhI A paravastuomAM mamatA rAkhIne teno kartA, bhoktA (bhogavanAra) ane grAhaka (grahaNa karanAra) huM chuM ema je mAnyuM hatuM te yogya nathI. trikALajJa kevaLI bhagavAnanA vAkyarUpI aMjanavaDe jene svaparano viveka prAsa thayelo che, tene pa2vastumAM ramaNarUpa AsvAdana yogya nathI.'' evI rIte vicAra karIne AtmAne ananta AnaMdamaya jANI 5ramAtmasattArUpa svarUpamAM magna thAya che. Avo mANasa magnatA guNane dhAraNa karanAra kahevAya che. A magnatA guNa nayanikSepAdikavaDe ghaNA prakArano che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. ghana ane madirApAna vageremAM je magna hoya te dravyamagna kahevAya che. athavA dravyamagnanA be prakAra jANavA. AgamathI magna ane noAgamathI magna. temAM AgamathI magna eTale padArthone jANe, paNa temAM upayoga varte nahIM te, ane noAgamathI magna eTale pUrve kahyA pramANe dhana madirAdikamAM magna Jain Education 1 AtmAthI vyatirikta pudgalAdika sarva vibhAva kahevAya che. only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 21 hoya te. takyatirikta te mUDha, zUnya, jaDa hoya che. bhAvamagna be prakAre che, azuddha ane zuddha. temAM azuddha bhAvamagna eTale niraMtara krodhAdikamAM magna, vibhAvamAM AtmAne bhAvanAro. zuddha bhAvamagnanA be prakAra che, temAM prathama sAghaka eTale AtmasvarUpane sAghanAra ane AtmasvarUpanI sanmukha rahelo. nayanI apekSAe vicArIe to pahelA cAra nayanI apekSAe vidhi sahita bAhya sAdhanamAM pravRtti karanAra ane vastusvarUpane pragaTa karavAnI icchAvALo sAghaka kahevAya che; ane zabdAdika traNa nayanI apekSAe to samyagadarzana, jJAna ane saMyama vagere AtmasamAdhimAM magna thayelo sAghaka kahevAya che. bIjo siddhamagra te AvaraNarahita saMpUrNa vastusvarUpamAM magna thayelo jANavo. ahIM jJAnAdika AtmasvarUpamAM magnapaNuM guNAnvita jANavuM. parabhAvamAM Asakta thayelAmAM kharuM magnapaNe jANavuM nahIM. kahyuM che ke svabhAvasukhamanasya, jagattattvAvalokinaH / kartRtvaM nAnyabhAvAnAM, sAkSitvamavaziSyate // 1 // bhAvArtha-"jagatanA tattvanuM avalokana karanAra svabhAvasukhamAM magna thayelA anya bhAvonuM kartApaNuM hotuM nathI, mAtra sAkSIpaNuM ja avazeSa rahe che." arthAt svAbhAvika sahaja sukhamAM magna thayelA ane lokanA yathArtha svarUpane jANanArA darzanazIla evA manuSyone jJAnAvaraNIyAdika karmone utpanna karanAra bAhya pudgala skandho levAmAM athavA mUkavAmAM kartApaNuM hotuM nathI, paNa jJAnapaNAnA svabhAvathI sAkSIpaNuM ja hoya che. A upara sUkSma vicAra karIe to-kriyA karavAmAM jenuM ekAdhipatyapaNuM (svataMtrapaNuM) hoya te kartA kahevAya che. A kartApaNuM jIvamAM tenA guNonuM ja hoI zake che. kuMbhAra cakrAdika upakaraNathI ghaTAdika padArtho kare che tema jIva paNa caitanyavIryarUpI upakaraNathI potAnA guNo utpanna karI zake che. kriyAzUnyapaNuM hovAthI gharmAstikAyAdika dravyamAM ekAdhipatya kartApaNuM nathI. jIvanuM kartApaNuM paNa potAnA kArya (Atmaghama) saMbaMdhe che. koI paNa jIva jagatano kartA nathI, paraMtu potAnA kAryanA pariNAma pAmatA guNonA paryAyanI pravRttino ja kartA che. jo parabhAvono kartA jIvane mAnIe to asat Aropa ane siddhi abhAva vagere dUSaNo prApta thAya che, mATe jIva lokAlokano jJAtA che paNa parabhAvano kartA nathI, paraMtu svabhAvamAM mUDha thaIne azuddha pariNAmamAM pravRtta thaI azuddha nizcayanaye rAgAdika vibhAvano ane azuddha vyavahAranaye jJAnAvaraNIyAdi karmano kartA thAya che, tema chatAM paNa te jIva svAbhAvika rucivALo ane ananta avinAzI AtmasvarUpavALo hoIne AtmAnA paramAnaMdano ja bhoktA che. te parabhAvone kartA nathI, paNa jJAtA (sAkSImAtra) che. A mamratA guNa ghAraNa karanAra prANI kevo hoya che? te viSe pUrvapUjya puruSo kahe che ke parabrahmaNi magnasya, zlathA paudgalikI kathA / kvAmI cAmIkaronmAdAH, sphArA dArAdarAH kva ca // 1 // (jJAnasara) bhAvArtha-"parabrahmamAM magna thayelA manuSyane pudagala saMbaMghI kathAmAM zithilatA (maMda Adara) hoya che, tene pachI A suvarNanA unmAdo kyAM? ane dedIpyamAna strIono Adara paNa kyAM?" Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 vyAkhyAna 302] magnatA guNa vizeSArtha"parabrahma eTale jJAnAdi AtmasvarUpamAM magna thayelA manuSyane pudgala saMbaMdhI kathA eTale zarIrAdikanA suMdara varNa vagerenI kathA zithila eTale naSTa thaI jAya che, kemake te zarIrAdika paravastu che, agrAhya che, ane abhogya che, ema tene nirdhAra thayelo hoya che. arthAt AvA pagalAdikanI kathA paNa jene karavA lAyaka nathI, tene pachI tenA para Agraha to kyAMthI ja thAya? te kAraNathI ja tene kAMcana eTale suvarNano unmAda ja kyAMthI hoya? kemake pApasthAnonA nimittabhUta hovAthI AtmaguNarUpI saMpattivALA manuSyane suvarNAdikanuM grahaNa karavApaNuM ja hotuM nathI, temaja evA puruSane phAra-dedIpyamAna evI je strI teno Adara paNa kyAMthI ja hoya? na ja hoya." aharniza pudgala saMbaMdhI kathAmAM magna rahenAra sarva sthAne unmAdavALA ja hoya che. juo! rAmacaMdra trikALamAM paNa asaMbhavita evo suvarNano mRga joIne tene grahaNa karavA mATe aneka prakAranA unmAdo karyA hatA. tyArapachI strIne mATe paNa teNe ghaNo Adara pragaTa karyo hato. arthAt sItAnuM haraNa thatAM ghaNo unmAda batAvyo hato ane tene pAchI lAvavA pArAvAra prayAsa karyo hato; mATe vyathA utpanna karanArI te pugalanI kathAne jeNe jJAnagocara karelI che te ja magnatA guNayukta kahevAya che. A saMbaMdhamAM upayogI somavasunuM draSTAMta che te A pramANe somavasunI kathA kauzAMbI nagarImAM soma nAme eka brAhmaNa raheto hato. te hamezAM gharmazAstra zravaNa karavAmAM prItivALo hato. ekadA purANamAM teNe A pramANe loma RSinI kathA sAMbhaLI ke "koI eka dIrghadarzI (sUkSma draSTivALA) tApase bAra hajAra varSa sudhI tapa karyuM. te mAsakSapaNane pAraNe pAMca ja ghera bhikSA mAgato hato. jo kadAca te pAMca gharamAMthI tene bhikSA na maLatI to pharIthI mAsanA upavAsa karato, paNa char3e ghera bhikSA mAgato nahIM. e pramANe cAra mAsakSapaNa sughI karato, ane AhAra maLato tyAre maLelA AhAranA cAra bhAga karIne eka bhAga jaLacarane, bIjo sthaLacarane ane trIjo khecarane ApIne avazeSa rahelA cothA bhAgane ekavIza vAra pANIthI dhoIne pote khAto hato. AvI rIte tapa karatAM te tApasa mRtyu pAmIne indra thayo, tyAM teNe sarva devone pUchyuM ke, "A svarga koNe banAvyuM che?" tyAre devatAo bolyA ke, "A svarga koIe banAvyuM nathI. te to svayaMsiddha ja che. te sAMbhaLIne teNe (indra) vicAryuM ke, "A svarga jIrNa thaI gayuM che mATe huM navuM svarga banAvuM." devatAoe kahyuM ke, "navIna svarga koIthI banI zake ja nahIM." inTe kahyuM ke, 'prathamanA indro navIna svarga banAvavAmAM azakta hatA, paNa huM to samartha chuM." tyAre devo bolyA ke, "he svAmI! tame prathama mRtyulokane juo, pachI tamArI ghAraNA pramANe karo." te sAMbhaLIne indra manuSyaloka jovA gayo. tyAM koI eka araNyamAM eka AkaDAnA vRkSanI nIce loma nAmanA RSine tapasyA karatA joyA. te RSine inTe pUchyuM ke, "he RSi! tame maTha karyA vinA tapa kema karI zako cho?" lomaRSi bolyA ke-"jyAre cauda cokaDI jAya che, tyAre mArA zarIrano eka vALa khare che. evI rIte A mArA AkhA zarIranA sADAtraNa karoDa vALa kharI jaze, tyAre mAruM mRtyu thavAnuM che. 1. mAchalAM vagere 2. pazuo 3. pakSIo 4. teMtALIza lAkha ane viza hajAra varSanI eka cokaDI kahevAya che ema TabAmAM lakhyuM che.' Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 haju to mArA mastakanA cAra keza paNa pUrA paDyA nathI. ekeka cokaDI vIza hajAra varSe thAya che. te pramANe sarva roma paDaze tyAre mAruM mRtyu thaze, tethI A deha anitya che. jo A zarIra zAzvata hota to tene mATe maTha vagere karavAno moha rAkhata, paNa tema to nathI." te sAMbhaLI indra vicAra karyo ke, "A RSinI pAse mAruM AyuSya to jaLanA kaNIA jeTaluM ja che to navIna svarga karavAno zo moha karavo?" ema nizcaya karI indra potAne sthAne gayo." A pramANe purANanI kathA sAMbhaLIne te soma brAhmaNe vicAryuM ke, "kuLadharma to zreSTha nathI mATe gharmanI parIkSA karIne jJAnagharmanuM AcaraNa karuM." pachI teNe nAnA prakAranAM darzano jotAM jotAM koI eka matanA parivrAjakane gharma pUchyo ke, "prabhue traNa padamAM gharma kahelo che-mIThuM khAvuM, sukhe sUvuM ane potAno AtmA lokapriya karavo. A traNa padano zo artha samajavo?" parivrAjake javAba Apyo ke, "prathamanuM jameluM jIrNa thayA pachI (pacI gayA pachI) ruci pramANe jamavuM te mIThuM bhojana, komaLa zayyAmAM sUvuM te sukhazayana ane maMtra tathA auSadhinA prayogathI lokomAM prazaMsA thAya tema karavuM te lokapriya thavuM." te sAMbhaLIne somavasue vicAryuM ke, "A samyagu gharma nathI, kemake A to pApavRttimaya che." ema vicArIne teNe te traNe padano artha koI muni pAse jaIne pUchyuM. eTale munie javAba Apyo ke, "je bhojana pote karyuM na hoya, karAvyuM na hoya ane tenA karanArane anumodana paNa karyuM na hoya evuM bhojana ekAMtare khAvAmAM Ave to te paramArthathI miSTa kahevAya che. kemake te dAtA, dAna ne deya ema traNa prakAranI zuddhivALuM hovAthI dAna karanAra ane lenAra bannene sukhakArI che. vidhipUrvaka alpa nidrA levI te sukhazayana kahevAya che; ane koI paNa prakAranI IhA (icchA) na karavI, evuM mahA nirIhapaNuM hovAthI lokapriya thavAya che." A pramANe sAMbhaLIne somavasue vicAryuM ke, "A artha mArgAnuyAyI ane samIcIna jaNAya che." e pramANe tattvajJAna sAMbhaLIne te brAhmaNa harSa pAmyo ane pAMca samiti tathA traNa guNithI yukta evA te sAdhue AcaraNa karelI tripadIne joIne tathA sAMbhaLIne teNe cAritra grahaNa karyuM. ekadA te soma sAdhu araNyamAM pratimA ghAraNa karI UbhA rahyA hatA. te vakhate indriyonA viSayone nivArIne AtmasvarUpanA avalokanamAM ja tatpara thaI tanmaya citta karIne AtmasvarUpanA jJAnamAM magna thayA. kahyuM che ke jJAnamanasya yatsaukhyaM, tadvaktuM naiva zakyate / nopameyaM priyAzleSairnApi tccndndrvaiH||4|| bhAvArtha-"jJAnamAM magna thayelA manuSyane je sukha hoya che, te kahevAne koI samartha nathI. te sukhane priyAnA AliMgana sAthe athavA to caMdana rasanA vilepana sAthe upamA ApI zakAya tema nathI." AtmasvarUpanI upalabdhithI prApta thayeluM je sukha te vANIgocara che ja nahIM. te adhyAtma sukhane bAhya sukhanI upamA vaDe upamita karAya ja nahIM; kemake Aropita sukha AtmajJAnanA sukhanI barAbara thaI zake nahIM. kahyuM che ke labbhai surasAmittaM, labbhai pahuattaNaM na saMdeho / ikko navariM na labbhaI, jiNavaradesao dhammo // 1 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 303] sthiratA guNa 75 bhAvArtha'devonuM svAmIpaNuM (iMdrapaNuM) pAmI zakAya che, temaja prabhutA paNa pAmI zakAya che, temAM kAMI saMdeha jevuM nathI; paraMtu eka jinendre prarUpaNa karelo gharma ja pAmI zakAto nathI, te ja eka vizeSa durlabha che.' "" dhammo pavattirUvo, labbhai kaiyA vi nirayadukhatayA / jo niavatthusahAvo, so dhammo dullaho loe // 2 // bhAvArtha-'narakanA du:khathI pIDA pAmIne koIka vakhata pravRttirUpa dharma to pAmI zakAya che. paNa jemAM Atmavastuno svabhAva rahelo che evo je dharma te A lokamAM durlabha che.'' e ja kAraNathI vastusvarUpa dharmanA sparzavaDe karIne ja te sAdhu zubha dhyAnamAM magna thaI kAyotsarge rahyA. te vakhate koI eka cakravartI corAzI lAkha hAthI, ghoDA ane rathathI yukta tathA channu karoDa padAti sahita aneka vArAMganAone nRtya karAvato te mArge nIkaLyo. teNe te munine joIne vicAryuM ke,''aho! A munimAM AtmasvarUpamAM magna thavAno guNa kevo apratima che? te vANIthI kahI zakAya tema nathI. mArA sainyamAM rahelA sparzanAdika pAMce indriyonA viSayone joyA chatAM paNa te jotA nathI, mATe huM hAthI parathI UtarIne temane bolAvuM.'' ema vicArI hAthI parathI nIce UtarIne te bolyo ke,"he muni! huM cakravartI rAjA tamane vAMduM chuM.'' ema vAraMvAra rAjAe kahyuM topaNa te munie dhyAnamAM hovAthI sAMbhaLyuM nahIM, kAraNake te to AtmAno svAbhAvika dharma ane tenI aDhAra hajAra zIlAMgarathAdi senA tene jovAmAM ja ekatAnavALA hatA; pa2vastu to vibhAva dazAvALI hovAthI te parAvalokana karatA nahotA. A pramANe AtmaguNamAM magna thayelA (bhAvitAtmA) te muninI sAme cakravartI aradhA pahora sudhI joI rahyo, to paNa temaNe potAnuM dhyAnamagnapaNuM choDyuM nahIM. pachI rAjAe muninA guNanI prazaMsA karatA satA zrAvakadharma grahaNa karyo. muni paNa anukrame kevaLajJAna pAmI siddhipadane pAmyA. 'samagra sAdhya(AtmasvarUpa)ne sAghanAra evA potAnA AtmAmAM ja rahelA magnatA guNane pAmIne AtmaRddhi--potAnI senA--jovAmAM ja tatpara ane samAdhimAM rahelA somavasa munie indriya viSayothI bharapUra evA cakravartInI senA sAmuM joyuM paNa nahIM.'' vyAkhyAna 303 sthiratA guNa darzanAdiguNAvAptau, vibhAveSvapavartanA / sA sthiratA divA rAtrAvaraktadviSTatAM gatA // 1 // bhAvArtha--'darzanAdika guNonI prApti mATe rAtrIdivasa vibhAva padArthomAM rAga dveSa tajIne te padArthothI pAchA pharavuM tene sthiratA kahelI che.'' A sthiratA pUrvAcAryoe ghaNe prakAre varNavelI che. temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNanI sthiratA kriyArahita hovAthI ane pudgalonI sthiratA skaMdhAdinibaddha hovAthI te AtmatattvanA sAdhanamAM hetubhUta nathI, paNa AtmAnI sthiratA ja hetubhUta che. temAM nAma Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 sthiratA ane sthApanA sthiratA to pUrvanI jema sugama che. dravyathI sthiratA eTale yogaceSTAno rogha karavo te. dravyane viSe sthiratA eTale mammaNa zreSThInI jema prApta thayelA dravya (ghana)no vyaya karavAnI icchA paNa na karavI te; athavA dravyasthiratA eTale zarIramAM rogAdika utpanna thavAthI maLakoSTabaMgharUpa (malamUtrAdikano rogha) thAya che te. athavA te bannethI vyatirikta-svarUpanA upayogathI zUnya ane sAdhyathI vikaLa evA manuSyanI praNAmAdikane viSe tathA kAyotsargAdimAM sthiratA thAya che te paNa dravya sthiratA kahevAya che. kahyuM che ke asthire hRdaye citrA, vAGnetrAkAragopanA / puMzcalyA iva kalyANakAriNI na prakIrtitA // 1 // bhAvArtha-"hRdaya sthira na hoya eTale parabhAvamAM pravartatuM hoya, chatAM vicitra evI vANI, netra tathA AkAranI dravyakriyArUpa gopanA-te paMthalI (asatI) strInI jema hita karanArI kahela nathI." jainazAsanamAM bhAvanI abhilASI evI dravya kriyA ja prazasta kahelI che. bhAvarahita kriyA bilADAnA dhyAna jevI niSphaLa che. keTalAkane dravya kriyA paraMparAe karIne gharmanA hetupaNe thAya che, ema tatvArthamAM kaheluM che, paNa te devAdikanA sukhanI tathA yaza vagerenI vAMcchA rahita karelI kriyA samajavI; lokasaMjJAmAM ArUDha thayelAe lokamAM khyAti vagerenI icchA mATe karelI na samajavI. bhAvasthiratA azuddha ane zuddha bhede karIne be prakAranI che. temAM rAgadveSamAM tanmayatArUpa sthiratA te azuddha bhAvasthiratA kahevAya che, ane samyam jJAnAdika svarUpamAM tanmayapaNArUpa sthiratA te zuddha bhAva sthiratA kahevAya che. - sAdhyanI abhilASAe karIne sAdhyane yogya udyamanA pariNAmanA kAraNabhUta yogAdika dravyAstravano tyAga karavAthI thayelI je sthiratA te pahelA cAra nayarUpa che. je samyagudarzanAdike karIne AtmasvarUpa niSpAdana karavA mATe abhyAsavALI sthiratA te zabdanaya sthiratA che, je gharmadhyAna ane zukladhyAnamAM rahelI apagmati pariNatirUpa sthiratA te chaThThA nayane yogya che, ane je kSAyika jJAnAdikanA sukhathI aprazrutirUpa sthiratA te evaMbhUta sthiratA kahevAya che. vibhAva padArthamAM paNa sarva nayanI apekSAe sthiratA hoI zake che, paNa tevI sthiratA tattvavikaLa puruSone hoya che. ahIM to parabhAvamAM apravartanarUpa je sthiratA te ja paramAnaMdanA saMdohavALI hovAthI grahaNa yogya che. kahyuM che ke sthairyaratnapradIpazced dIpraH saMkalpadIpajaiH / - tadvikalpairalaM dhUmairalaM dhuumaistthaasrvaiH||1|| bhAvArtha-je manuSyane sthiratArUpI ratnapradIpa dedIpyamAna che, tene saMkalparUpI dIvAthI utpanna thatA vikalparUpI dhUmanuM zuM prayojana che? temaja AsravarUpI dhUmanuM paNa zuM prayojana che?" A zlokano vistArArtha evo che ke-"je mANasane sthiratA rUpI ratnano dIvo dedIpyamAna che, te mANasane paravastunI ciMtAthI utpanna thayela azuddha capaLatArUpa je saMkalpa te saMkalparUpa dIvAthI utpanna thatA je vAraMvAra smaraNarUpa vikalpo te rUpa dhumADAthI saryuM, arthAt tene AvA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 303] sthiratA guNa 77 ghumADA kAMI lAbha karI zakatA nathI. jo ke abheda ratnatrayIno prAdurbhAva thAya tyAre ja nirvikalpa samAdhi thAya che, to paNa AtmasvarUpamAM lIna thayelA manuSyane saMsAra saMbaMghI saMkalpavikalpa to thatAM ja nathI; tathA dravyathI ane bhAvathI prANAtipAtAdika AsravothI paNa saryuM, arthAt jene sthiratA rUpa ratnadIpaka hoya tene Asravo kAMI paNa lAbha karI zakatA nathI.'' AtmasamAdhimAM lIna thayelAne Asravo hotA ja nathI; asat svarUpathI bhrAnti pAmelAne ja Asrava prApta thAya che; tenI ja tevI pariNati thAya che. jyAre AtmasvarUpano bodha prApta thAya che, tyAre potAnI pariNati AtmakArya karavAmAM ja vApare che. paNa parakArya karavAmAM vAparatA nathI. kartA, karma vagere chaye kArako paNa AtmasvarUpanI mUDhatAthI ja parakAryamAM vyApAra karatA jaNAya che. vAstavika rIte te azuddhi karanArA ja che. jyAre svaparano viveka karIne "huM judo chuM. huM para vastuno kartA athavA bhoktA nathI." e pramANe Atmaviveka prApta thAya che, tyAre SaTkAraka rUpa cakrane AtmakArya karavAmAM ja pravartAve che. te vakhate cha kArakonI pravRtti A pramANe thAya che : "AtmA (potAnA) AtmAne AtmAe karIne AtmAne mATe (AtmajJAna mATe) AtmAthI AtmAmAM ja pravartAve che.'' A pramANe svarUpamAM sthiratAvALA manuSyone Asravo hotA nathI. ahIM sthiratA guNa upara te guNayukta rAjImatIno saMbaMdha che te A pramANe- rAjImatInuM dRSTAMta daza dhanuSyanA dehavALA zrI neminAthe kumArAvasthAmAM traNaso varSa nirgamana karyuM. anyadA baMdhuonA AgrahathI padmAvatI, gaurI, gaMdhArI vagere kRSNanI paTTarANIoe tathA batrIza hajAra gopAMganAoe jalakrIDA samaye hAvabhAvanA vAkyothI, kaTAkSarUpI bANothI ane puSpanA kaMduka (daDA) mAravAthI neminAthane kheda pamADI paraNavAnI kabUlAta mAgI. neminAtha mauna dhArIne rahyA, tethI kRSNanI rANIoe kRSNane kahyuM ke 'neminAthe pANigrahaNa karavAnuM mAnyuM che.' te sAMbhaLIne harSa pAmelA kRSNe satyabhAmAnI nAnI bahena rAjImatIne mATe tenA pitA ugrasena pAse mAgaNI karI. ugrasene paNa rAjImatI sAthe neminAthano vivAha kabUla karyo. pachI lagnane divase yAdavonI sAthe rathamAM besIne neminAtha ugrasenanA ghara samIpe AvyA. tyAM eka vADAmAM dRDha baMdhanathI bAMdhelAM evAM dIna pazupakSIone karuNasvare rudana karatAM neminAthe sAMbhaLyAM, tethI temaNe sArathine pUchyuM ke 'A bicArAone kema bAMdhelAM che?'' sArathie kahyuM ke "ApanA lagnaprasaMgamAM sarva yAdavone jamADavA mATe A pazuone bAMghelAM che.'' te sAMbhaLI neminAtha bolyA ke- dhiganArAjakaM vizvaM, dhigamI niHkRpA janAH / yadevamazaraNyAnAM, pazUnAM kurvate vadhaM // 1 // "A svAmI vinAnA vizvane ghikkAra che, ane A nirdaya mANasone paNa dhikkAra che ke jeo zaraNarahita evA (niraparAdhI) pazuono vadha kare che." pachI neminAthanA hukamathI sArathie vADAmAMthI sarva jIvone mukta karAvyA ane ratha pAcho vALyo. te joI neminAthanA mAtApitA vagere kheda pAmIne neminAthane kahevA lAgyA ke '"he vatsa! AvA harSane ThekANe virasa karavo yogya nathI.'' neminAtha bolyA ke he mAtApitA! meM ahIM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 21 AvavAno je AraMbha karyo che te sarvane kRpAgharma jaNAvavA mATe, ane pazunA samUhane mukAvavA mATe ja karyo che." ema kahIne rudana karatA sarva yAdavonI upekSA karIne neminAthajI ghare AvyA. pachI indranI AjJAthI jaMbhaka devoe lAvIne gharelA suvarNathI prabhue varasIdAna ApIne cAritra grahaNa karyuM. cAritra lIghA pachI copana divase Azvina mAsanI amAvAsyAe citrA nakSatramAM caMdra sthita hato te vakhate janmathI ja brahmacaryAvasthAmAM rahelA prabhune raivataka (giranAra) parvata upara kevaLajJAna prApta thayuM. ahIM bhojarAja (ugrasena)nI putrI rAjImatI, prabhue jyAre ratha pAcho vALyo tyAre AvelI mUchane lIdhe, tatkALa pRthvI para paDI gaI. tenI sakhIoe tene aneka upacArothI sAvagha karI, eTale rAjImatI mukharUpI caMdranA saMbaMghathI jANe karamAI gayA hoya tevA hastakamaLane kapola para rAkhI vilApa karavA lAgI ke "he Iza! jyAre tame pAchuM vaLavAnuM AgaLathI ja ghArI rAkhyuM hatuM. to mane AvI rIte chetarI zA mATe? satparuSane AvuM kArya karavuM yogya nathI. kemake AraMbha karelA kAryane uttama puruSo kadI tajatA nathI. te tame zuM nathI sAMbhaLyuM? zuM meM pUrva bhavamAM koI daMpatInA bhogasukhamAM kAMI vidhra karyuM haze? athavA zuM koInA hAthanuM vighaTana karyuM haze ke jethI huM ApanA karakamaLano sparza paNa pAmI nahIM?" A pramANe vilApa karatI rAmatIne tenI sakhIoe kahyuM ke he sakhI! tuM zA mATe zoka kare che? e kaThora hRdayavALA nemi gayA to bhale gayA, tenuM zuM kAma che? yAdavomAM potAnA svarUpathI kAmadevane paNa jItanArA bIjA ghaNA kumAro che, temAMthI koI paNa zuM tane paraNaze nahIM?" A pramANe sakhIonAM vacana sAMbhaLIne rAjImatI bolI ke "he sakhIo! AvuM kuLane kalaMka lagADanAruM vacana tame kema bolo cho? zuM koI paNa zAstramAM bIjI vAra kanyAdAna apAya ema kahyuM che? mATe nemi ja mArA svAmI ho. bIjAne huM manavacanathI icchatI nathI." ema kahIne te rAjImatI keTaleka kALe zokarahita thaI, ane jema cakravAkI potAnA patinA samAgamanI utkaMThAthI caMdrodayanI rAha jue, tema dIkSA levAnI utkaMThAthI bhagavAnane kevaLajJAna utpanna thayAnI rAha jotI duHkhathI divaso nirgamana karavA lAgI. ahIM bhagavAne dIkSA lIdhI, tyAre temanA nAnA bhAI rathanemi rAjImatIne paraNavAnI vAMcchAthI tene navAM navAM bheMTaNAM mokalavA lAgyo. te joI rAjImatI ema ghAratI ke "potAnA bhAInA premane lIdhe A rathanemi mane bheTo mokale che, mATe mAre te grahaNa karavI joIe." ema ghArIne te grahaNa karavA lAgI. eka divase vivAhanI icchAthI rathanemie rAjImatInI prArthanA karI, eTale rAjImatIe kahyuM ke "madanaphaLa (mIMDhoLa) suMghIne tuM vamana kara, pachI te vamana kareluM khAI jA." te bolyo ke "zuM huM kUtaro chuM ke vamana kareluM khAuM?" rAjImatI bolI ke "tyAre tamArA bhAIe tyAga karelI evI mane bhogavavAne zA mATe icchA karo cho? vaLI kayo mANasa hastIne choDIne gadheDAnI icchA kare? ane kayo mANasa ratnano anAdara karIne kAcanA kakaDAne icche? huM to janmAMtaramAM paNa neminAthe varane ja icchuM chuM, bIjAne icchatI nathI." ityAdi yuktithI samajAvIne rathanemina manoratha bhaMga karI pAcho mokalyo. 1. gujarAtI miti pramANe bhAdaravA vada 0)) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 303] sthiratA guNa ekadA jemane kevaLajJAna prApta thayuM che evA neminAtha prabhu giranAra para samavasaryA. te vakhate rAjImatIe tyAM jaI prabhu pAse dIkSA lIdhI. prabhunA nAnA bhAI rathanemie paNa cAritra grahaNa karyuM. anyadA jinezvaranI AjJA laIne rathanemi bhikSAne mATe nagarImAM bhramaNa karI pAchA pharyA. rastAmAM varasAda paDavA lAgyo. tethI teNe vicAryuM ke "mArA zarIranA saMparkathI akAya jIvono vinAza na thAo." ema vicArIne te eka guphAmAM peThA. ahIM rAjImatI paNa prabhune vAMdIne pAchI vaLatI hatI, te paNa vRSTithI bhaya pAmIne rathanemivALI ja guphAmAM peThI. te guphAmAM rathanemi sthiratA karIne rahelA che, tenI tene khabara nahotI, ane peThA pachI paNa aMdhakArane lIdhe eka khUNAmAM beThelA rathanemine teNe joyA nahIM, eTale potAnA bhIMjAyelA vastrane te nIcovavA lAgI. te vakhate svargalokane jItavAne mATe ja tapa karatI hoya nahIM evI rUpavatI te sAdhvIne vastrarahita joIne rathanemi sAghu viSayotkaMThita thayA. te vakhate "A muninA bhAIe mAro janmathI AraMbhIne tiraskAra karyo che." ema ghArIne kAmadeva paNa bhAInA vairane lIdhe te munine pIDA karavA lAgyo. rathanemi muni kAmavikArathI grasta thayA satA vicAra karavA lAgyA ke jANe samasta jagatanA sauMdaryano piMDa hoya evI A mRgezaNAne eka vAra paNa meM bhogavI nahIM, tethI mAro janma nirarthaka che." ema vicArIne cAkaranI jema kAMIka zarIranA kaMpane ghAraNa karatA te muni visaMsthalapaNe UbhA thaI ghIre ghIre rAjImatInI sanmukha AvIne vikasvara netrathI tenA sAmuM jotA bolyA ke "he bhadra! svecchAthI Ava, Ava, ApaNe janma saphaLa karIe. pachI vRddhAvasthAmAM ApaNe pharIne vrata grahaNa karIzuM." A pramANe sAMbhaLIne zuddha manavALI te sAdhvI zairya ghAraNa karIne tatkALa vastra paherI laI amRta samAna vANIthI te muni pratye bolI ke "he munIndra! saMyamane dhAraNa karanAra evA tamAre A pramANe bolavuM yukta nathI. he muni! tamAro nirmaLa kuLamAM janma kyAM? ane A kAjaLathI paNa kALuM evuM kukarma kyAM? mATe Adara karelA nirmaLa vatano nirvAha karo. ghIra puruSo kadApi paNa vratathI bhraSTa thatA nathI. vaLI saMyamInI sAthe bhogavilAsa karavAthI, gharmanI uDDAha karavAthI, RSinI hatyA karavAthI ane devadravyano vinAza karavAthI boghIbIjano nAza thAya che, ema zAstramAM kaheluM che. pUrve gRhasthAvasthAmAM meM vANIthI paNa tamArI icchA karI nathI, to Aje vratanI pratijJA laIne pachI tamAro Adara kema karI zakuM? he muni! agaMghana kuLamAM utpanna thayelA sarpo paNa sArA ke je vamana kareluM viSa pAchuM grahaNa karatA nathI, paNa tame to te karatAM paNa hIna cho ke vamelAne pAchuM iccho cho. zIlanuM khaMDana karanArA jIvitane dhikkAra che! he zreSTha sAdhu! jo tame strIne joI joIne tenA para Asakta thazo, to vAyuthI haNAyelA vRkSanI jema dhairyathI haNAIne asthira AtmAvALA thaze. mATe he muni! eka koDI vAsta karoDano nAza na karo, ane zairya ghAraNa karIne zuddha gharmanuM AcaraNa karo." A pramANe rAjImatInAM aneka prakAranAM yuktiyukta vAkyo sAMbhaLIne rathanemi munie vicAryuM ke "strI jAtimAM paNa guNasaMpattinA bhaMDArarUpa A rAjImatIne ghanya che! ane kukarmarUpI samudramAM 1 giranAra uparathI UtaratAM rAjImatI eka guphAmAM jyAM rathanemi kAyotsarge rahelA temAM peThI. ane varasAdathI bhIMjAyelA kapaDA utArIne sUkavyA. te vakhate tenuM vivastra zarIra joIne rathanemine kAma upanyo, A pramANe anyatra kathana che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 Dabelo hovAthI huM puruSa chatAM paNa mane dhikkAra che!" pachI rAjImatInI sanmatithI bogha pAmIne rathanemi munie tatkALa te sAdhvIne mithyAduSkata ApIne prabhu pAse jaI pharIthI sAdhudharma aMgIkAra karyo. rAjImatI sAdhvI paNa gRhasthapaNAmAM cAraso varSa, chadmasthapaNAmAM eka varSa ane kevaLajJAna avasthAmAM pAMcaso varSa rahIne kula navaso ne eka varSanuM AyuSya pUrNa karI mokSapadane pAmI. kAmadevanAM pAMca bANanA nivAraNa mATe pAMca mahAvratarUpI zastro ghAraNa karavAM, temAM paNa vizeSe karIne sthiratA ghAraNa karavI; kemake sthiratA vinA pAMca mahAvrato niSphaLakhAya che." vyAkhyAna 304 munino sthiratA guNa necchanti munayaH keciccikitsAM vyAdhipIDitAH / niSprakaMpA yatedharme, zrImatsanatkumAravat // 1 // bhAvArtha-"keTalAka munio vyAdhithI pIDita thayA chatAM paNa te roganI cikitsA karavAne icchatA nathI, ane zrImAn sanakumAra cakrInI jema yatidharmamAM kaMparahita (sthira) rahe che." sanaskumAra cakravatanI kathA kAMcanapuramAM vikramaza nAme rAjA hato. tene pAMcaso rANIo hatI. te puramAM nAgadatta nAmano zreSThI raheto hato. tene viSNuzrI nAme strI hatI. ekadA rAjA mArgamAM jatAM viSNuzrIne joIne moha pAmyo. tethI tenuM haraNa karIne tene potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. te viSe gharmopadezamALAnI vRttimAM kahyuM che ke santi mArgaNaghAtAnAM, soDhAraH pracurA yudhi / viralAstu smarazastraprahArANAmihAvanau // 4 // bhAvArtha-"yuddhamAM bANanA ghAtane sahana karanArA ghaNA hoya che, paNa kAmadevanA zastraprahArane sahana karanArA A pRthvImAM viralA hoya che." potAnI strInA viyogathI vihvaLa thayelo nAgadatta mahA duHkhI hAlatamAM AkhA zaheramAM bhaTakavA lAgyo. viSNuzrIne aMtaHpuramAM lAvavAthI rAjAnI upara bIjI sarve rANIoe kopa pAmIne te viSNuzrIne kArmaNaprayogathI mArI nAMkhI; paraMtu viSNuzrInA mohamAM paDelA rAjAe tene marelI ghArI nahIM, paNa kAMI kAraNasara risANI che ema mAnIne te tenA pagamAM paDyo ane bolyo ke "he priye! aparAdha vinA mArA para tuM zA mATe kopa kare che?" AvAM vAkyothI paNa jyAre te bolI nahIM, tyAre tene potAnA khoLAmAM besADI. maMtrIoe rAjAne ghaNI rIte samajAvyo, paraMtu rAjAe tene agnisaMskArAdika kAMI kArya karavA dIdhuM nahIM. chevaTe maMtrIoe rAjAne koI bAbatano vicAra karavAnA miSathI kAryamAM vyagra karyo. pachI rAjAnI draSTine chetarIne te viSNuzrInA zabane vanamAM laI jaIne mUkI dIdhuM. thoDIvAre rAjA vicAra karIne pAcho Avyo, tyAre viSNuzrIne joI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 304] munino sthiratA guNa 81 nahIM. tethI te mUrchA pAmyo. maMtrIoe tene caMdananA jaLathI siMcana karI sAvadha karyo. eTale rAjAe kahyuM ke "mArI priyA kyAM che? jyAM hoya tyAMthI lAvIne mane batAvo.'' maMtrI bolyA ke ''hai svAmI! ApanA virahathI pIDA pAmIne te vADImAM gayela che. paraMtu ApanA uparano krodha tajIne ApanA guNanuM smaraNa karI hamaNA pAchI Avaze, mATe Apa tenI ciMtA na karo.'' te sAMbhaLIne rAjA annAdikano tyAga karIne beTho. A pramANe rAjA be divasa sudhI zokamagna rahyo. tyAre maMtrIo tene viSNuzrInA zaba pAse laI gayA. te zabane joyuM to tenuM mukha pahoLuM thaI gayeluM hovAthI aMda2nA dAMta dekhAvAne lIghe te bhayaMkara lAgatuM hatuM, pakSIoe vajra jevI cAMco mArIne tenA banne netro ukheDI nAMkhelAM hatAM, tenA dehamAM kIDA paDyA hatA, nAka ane kAna pakSIo khAI gayA hatA; ziyALa, kAgaDA, kUtarA ane ghuvaDa vageree te zabane cAvI nAkhyuM hatuM, tethI temAMthI nIkaLatuM durgaMdhavALuM pANI pRthvIne Ardra karatuM hatuM. AvI sthitimAM te zabane joIne rAjAne 52ma vairAgya prApta thayo. te vicAravA lAgyo ke--''jyAM sudhI mAro jIva A zarIrane tajIne jAya nahIM, tyAM sudhImAM huM A zarIre karIne mArA AtmAnuM hita karuM.'' ityAdi vicArIne teNe tatkALa dIkSA grahaNa karI. pachI cAritranuM pAlana karI tapa tapIne trIjA svarge devatA thayo. tyAMthI cavIne ratnapuramAM jinadharma nAme vaNika thayo. pelo nAgadatta paNa bhavamAM bhramaNa karIne siMhapuramAM agnizarmA nAme brAhmaNa thayo; teNe tApasapaNuM aMgIkAra karyuM. te tApasa be mAsa upavAsanA pAraNA mATe ratnapuramAM Avyo. rAjAe pAraNA mATe nimaMtraNa karyuM. tyAM jinadharma zrAvakane joIne teNe rAjAne kahyuM ke "jo A vaNikanA pRSTha para uSNa bhojanapAtra rAkhIne jamADo to huM jamuM.'' te sAMbhaLIne rAjAe te pramANe karAvyuM. bhojanapAtra ati uSNa hovAthI jinadharmanA pRSThanI cAmaDI UkhaDI gaI; to paNa teNe krodha ke dveSa karyA vinA potAnA pUrvakarmanuM ja e phaLa che ema dhAryuM; pachI teNe sAta kSetramAM dravyano vyaya karIne vrata grahaNa karyuM. prAMte anazana karI eka mAse kALadharma pAmI saudharma devalokamAM indra thayo. pelo tApasa te indrano erAvaNa hastI thayo. te hastI tyAMthI cavIne bhavamAM bhramaNa karI amita nAme yakSa thayo; ane jinadharmano jIva je indra thayo hato te AyuSya pUrNa thatAM cavIne cauda mahAsvapnothI sUcita sanakumAra nAmano cotho cakravartI hastinApuramAM azvasena rAjAnI paTarANI sahadevInI kukSithI utpanna thayo. te cakrIne mahendrasiMha nAme eka mitra hato. ekadA vasaMta Rtune viSe yuvAvasthAnA AraMbhamAM mitra sahita sanaskumAra naMdanavana jevA makaraMda nAmanA vanamAM gayo. tyAM koI azvapAlake eka jAtivaMta azva kumArane bheTa tarIke Apyo. tenA para caDhIne sanakumAra tene calAvavA lAgyo, tevAmAM te azva eka kSaNamAM sarva janane adRzya thaI gayo. te khabara azvasena rAjAne thatAM teNe ghaNI zogha karAvI, paNa azva tathA putranI zodha maLI zakI nahIM. pachI sanakumArano mitra mahendrasiMha rAjAnI 2jA laIne mitranI zogha mATe cAlyo. eka varSa sudhI te moTA araNyamAM bhaTakyo, paNa mitranI prApti thaI nahIM. ekadA sArasa pakSIno dhvani sAMbhaLIne te zabdane anusAre AgaLa gayo, to eka sarovara tenA jovAmAM AvyuM. te sarovaranI pAse kadalIgRhamAM strIonA samUhathI anusaratA baMdIjananA mukhathI eka stutino zloka mahendrasiMhe sAMbhaLyo ke- Jain Educt wal Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 21 kurudezaikamANikya, azvasenanRpAMgaja / zrImansanatkumAra tvaM, jaya trailokyvishrutH||1|| bhAvArtha-"kurudezanA eka mANikya samAna ane azvasena rAjAnA putra evA he zrImAna sanakumAra! traNa lokamAM vikhyAta evA tame jaya pAmo." A pramANe zloka sAMbhaLIne mahendrasiMha ati harSa pAmyo. tethI AgaLa jaIne jue che, to teNe sAkSAt sanakumArane joyo. sanakumAra paNa mitrane joIne atyAnaMda pAmyo. banne mitro premathI paraspara AliMgana karI maLIne eka Asana para beThA. kuzala vRttAMta pUchatAM mahendrasiMha bolyo ke "he kumAra! ATalA baghA divaso tame kyAM nirgamana karyA?" kumAre kahyuM ke "mane nidrA Ave che, mATe huM jarA sUI jAuM chuM. tamane mAruM sarva vRttAMta A mArI bakulavatI nAmanI priyA prajJasi vidyAthI jANIne kaheze." ema kahIne sanaskumAra sUI gayo. pachI bakulavatI bolI ke "he. mahendrasiMha! tamArA mitranuM apaharaNa karIne te viparIta zikSAvALo azva temane eka moTA araNyamAM lAvyo. tyAM trIje divase sughA tRSAthI pIDA pAmIne te azva maraNa pAmyo. kumAra paNa jaLa vinA AMkhe aMdhArA AvavAthI mUcha khAIne pRthvI para paDI gayA. te vakhate koI eka yakSe temane jaLa chAMTIne sAvadha karyA. eTale kumAre te yakSane pUchyuM ke "AvuM jaLa kyAM che?" yakSa bolyo ke "AvuM jaLa mAnasarovaramAM che." kumAre kahyuM ke "jo huM temAM snAna karuM to mArA zarIrano tApa zAMta thAya." te sAMbhaLIne te yakSa tene mAnasarovara upara laI gayo. kumAre temAM snAna karyuM. pachI jalapAna karIne kumAra sarovaranI pALa upara beThA, tevAmAM pUrvanA cAra bhavanA vairI amita yakSe temane joyA. eTale te yakSa krogha karIne kumAra sAthe yuddha karavA Avyo. bannenuM mahA yuddha thayuM. cirakALa sudhI yuddha karIne chevaTa tamArA mitre kroghathI vaja jevI mUThI vaDe te yakSane prahAra karyo. te deva hovAthI maraNa pAmyo nahIM, paNa bhaya pAmIne nAsI gayo. pachI kumAra tyAMthI AgaLa cAlyA. AgaLa jatAM bhAnuvega nAmanA vidyAghare potAnI ATha putrIo sAthe kumArano vivAha karyo. ekadA te ATha strIo sahita sUtA hatA, tevAmAM te amita yakSe AvIne kumArane upADI koIka sthAne nAMkhI dIghA. prAtaHkALe jAgRta thaIne kumAra AgaLa cAlyA. mArgamAM eka moTo prAsAda joIne kumAre temAM praveza karyo. tyAM hariNanA sarakhA netravALI eka kanyAne joIne kumAre tene pUchyuM ke "tuM koNa che?" te bolI ke "sAketapuranA rAjAnI huM putrI chuM. mArA pitAne koI nimittiyAe kahyuM ke "A tamArI putrI cothA cakravartI sanaskumArane yogya che." te jANIne eka vidyAghare mAruM haraNa karI mane ahIM ANI che. huM nathI jANatI ke have pachI te zuM karaze?" A pramANe sAMbhaLIne kumAra bolyA ke "tuM bhaya pAmIza nahIM. huM ja sanaskumAra chuM." eTalAmAM te kanyAnuM haraNa karanAra vajavaMga vidyAghara tyAM Avyo, tene mArIne kumAra te kanyAne paraNyA. pachI vajaveganI bahena saMdhyAvalI ke jene koI nimittiyAe kahyuM hatuM ke "tArA bhAIne mAranAra puruSa tAro pati thaze" e vAkyanuM smaraNa karIne te saMdhyAvalI paNa kumArane paraNI. A sarva vRttAMta jANIne vajavegano pitA kumArane mAravA Avyo; paNa saMdhyAvalIe ApelI pAThasiddha* vidyAthI * pAThamAtra karavAthI ja siddha thAya-sAghavI na paDe tevI vidyA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 vyAkhyAna 304] munino sthiratA guNa kumAre tene jItI lIdho. tenI sAthenA yuddhamAM kumArane cakraratna utpanna thayuM. pachI sarva vidyAgharo harSathI kumArane vaitADhya parvata upara laI gayA. tyAM kumAra so kanyA paraNyA. tyAMthI Aje krIDA karavA mATe tamArA mitra ahIM AvyA tyAM tamAro meLApa thayo." A pramANe bakulavatI vAta karatI hatI, tevAmAM cakrI nidrAthI jAgRta thayA. pachI mitra tathA strIone laIne kumAra vaitADhya parvata upara gayo. tyAMthI mitranI prArthanAne lIdhe kumAra potAnA nagaramAM Avyo. tene joIne azvasena rAjA ati AnaMda pAmyA. pachI kumArane rAjyagAdI para besADIne temaNe gharmanAtha prabhu pAse dIkSA grahaNa karI. azvasenanA putra sanakumAra cakrI daza hajAra varSe samagra bharatakSetra sAthI cakravartI thayA. ekadA saugharma devalokanA indra divya nATaka jotA hatA; te vakhate IzAna devalokathI koI mahA tejasvI deva kAryanimitte tyAM Avyo. te deve, jema sUryanI kAMtithI nakSatranI kAMti jhAMkhI thaI jAya tema potAnI kAMtithI bIjA sarva devonI kAntine nisteja karI dIdhI. te devanA gayA pachI saugharma devalokanA devoe saudharma indrane pUchyuM ke "he nAtha! A deva Avo adhika kAntivALo kema thayo?" inTe kahyuM ke "teNe pUrvabhavamAM duSkara evuM AMbilavardhamAna tapa karyuM che, teno A mahimA che." pharIthI devoe pUchyuM ke "he svAmI! bIjo koI devomAM ke manuSyomAM AvI kAntivALo che?" inTe kahyuM ke "cakravartI sanakumAra jevo tejasvI ane rUpavAna che tevo manuSya lokamAM ke devalokamAM paNa koI nathI." A pramANenA indranA vAkya upara vizvAsa nahIM AvavAthI koI be devo brAhmaNanuM svarUpa ghAraNa karIne cakrInA mahelamAM AvyA. tyAM cakrInuM anupama rUpa joIne vismaya pAmI te banne bolyA ke "he cakrI! zuM tAruM rUpa! zI tArI kAMti! ane zI tArA zarIranI adbhuta lAvaNyatA! kharekhara tArA aMganuM varNana karavAmAM moTA kavIzvaro paNa mUMgA thaI jAya evuM che. mAtra tArA zarIranuM rUpa jovAmAM paNa koI mANasa eka bhavamAM samartha thAya tema nathI, paraMtu keTalAya bhava sudhI tAruM rUpa joyA kare to AkhuM zarIra barAbara joI zake." te sAMbhaLIne rUpathI garvita thayela cakrI bolyA ke "he brAhmaNo! atyAre to khela ane tailAdikanuM mArA zarIra para abhaMgana kareluM che, tethI tenA zarIramAM zuM lAvaNya juo cho? paNa jyAre snAna karIne huM sabhAmAM AvuM tyAre mAruM rUpa tame jojo." ema kahIne te brAhmaNone rajA ApI cakrIe snAna karyuM. pachI aMga upara uttama vastro tathA sarva alaMkAro ghAraNa karI chatrAdika rAjacihnothI bhUSita thaI sabhAmAM AvIne siMhAsana upara beThA. pachI te banne brAhmaNone bolAvI potAnuM rUpa dekhADyuM. dedIpyamAna bhUSaNothI suzobhita evA te cakrIne joIne te banne brAhmaNo, sAyaMkALe jema kamaLo karamAI jAya tevA plAna mukhane ghAraNa karatA satA, vicAravA lAgyA ke "aho! manuSyonuM rUpa kevuM kSaNabhaMgura che!" temane vicAramAM paDelA temaja plAna mukhavALA joIne cakrIe pUchyuM ke "he brAhmaNo! zuM vicAra karo cho? teo bolyA ke" "tamArA zarIramAM aneka rogo utpanna thaI gayA che." cakrIe pUchyuM ke "tame te kema jANyuM?" teo bolyA ke "ame jJAnathI jANyuM che, to paNa tame bhakSaNa karelA tAMbulane ghUMkI joIne khAtarI karo. mULa varNa tajIne tamAruM ghUMka paru jevuM thaI gayuM che. kAza, zvAsa, ajIrNa, arza, jvara vagere soLa vyAdhio tamArA zarIramAM utpanna thayA - 1 pIThI athavA tene lagato sugaMdhI padArthavizeSa. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 che." te sAMbhaLIne cakrI potAnA zarIrane vivarNa tejavALuM joI vicAravA lAgyA te A pramANe *acintayacca dhigidaM, sadAgadapadaM vapuH / mudhaiva mugdhAH kurvanti, tanmUchau~ tucchbuddhyH||1|| zarIramantarutpannAdhibhirvividhairidam / vIryakti dvArtha, I vIragaMrivAranA adyazvInavinAzasya, zarIrasya zarIriNAm / sakAmanirjarAsAraM, tapa eva mahatphalam // 3 // bhAvArtha-"cakrIe vicAryuM ke niraMtara vyAdhinA sthAnabhUta evA A zarIrane dhikkAra che! AvA zarIranI mUccha tuccha buddhivALA mUrkha mANaso phogaTa ja kare che. zarIranI aMdara utpanna thayelA vividha prakAranA bhayaMkara vyAdhioe karIne kIDAnA samUha vaDe kASThanI jema A zarIra vidIrNa thAya che. Aja ke kAla nAza pAmavAvALA zarIranuM moTuM phaLa sakAma nirjarAnA sAravALuM tapa karavuM te ja che." ityAdi vicAra karIne sanakumAra cakrIe cakrIpaNAnI Rddhine tajI daIne vinayaMghara nAmanA sUri pAse dIkSA grahaNa karI. pachI teo gurunI AjJAthI ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI vicaravA lAgyA. temanI pAchaLa cha mAsa sudhI vivigha prakAranA AlApa karatI temanI rANIo tathA maMtrIo vagere pharyA paNa te munIndra draSTi vaDe jovA jeTalI paNa temanI saMbhAvanA karI nahIM. chaThTha, aThThama vagere tapasyA karIne pAraNAne divase gocarI mATe pharatAM anyadA kurIyA ane bakarInI chAza temane prApta thaI. teno AhAra karavAthI temanA zarIramAM sAta vyAdhio utpanna thayA. te A pramANe zuSkakacchu jvaraH zvAsaH, kAzazcAnnArucistathA / __ akSiduHkhaM tuMdaduHkhaM, sptaite'tyntdaarunnaaH||1|| bhAvArtha-"sUkI kharaja, vara, zvAsa, kAza (khAMsI), annapara aruci, netraroga ane udararoga e sAta vyAdhio atyaMta dAruNa che." A sAta vyAdhinA duHkhane temaNe sAtaso varSa sudhI sahana karyuM, paNa koI vakhata potAnA dehamAM vyAdhio che evo upayoga paNa temaNe dIgho nahIM. saMyamanI kriyArahita eka kSaNa paNa temanI nirgamana thatI nahIM ke je vakhate vyAdhinuM smaraNa thAya. AvI temanI cAritramAM sthiratA joIne sabhAmAM beThelA saugharma indra sarva devonI samakSa kahyuM ke-"aho! sanaskumAra muninI kevI anupama sthiratA che, ke je vyAdhinA pratikAranI icchA paNa karatA nathI." te sAMbhaLIne pelA prathamanA ja be devo parIkSA karavA mATe vaidyanuM rU5 ghAraNa karIne pRthvI para AvyA. te vaidyoe munine kahyuM ke-"he muni! jo ApanI AjJA hoya to ame vaidyo ApanA vyAdhinI nirdoSa auSaghathI cikitsA karIe." muni bolyA ke-"dravya ane bhAva ema be prakAranI vyAdhio che. temAM dravya eTale bAhya vyAdhinA pratikArane to huM paNa jANuM chuM." ema kahIne te munie potAnI * A zloko zrI hemacaMdrAcAryakRta yogazAstranI svopajJavRttimAM cothA cakrInI bhAvanAmAMthI lIdhelA che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 305] mohatyAga 85 eka AMgaLIne potAnA zleSma (thUMka) vaDe lepa karIne suvarNa jevI karI batAvI. pachI muni bolyA ke-'ATha karmane bhAvavyAdhio kahelI che. te karmonI ekaso ne aThThAvana prakRtio kahelI che. temanA pratikArane huM pote kriyA vaDe karuM chuM. te pratikAra jJAnavikaLa ane kriyAmAM napuMsaka jevA puruSone ati duSkara che. huM mArA cittane zubha kriyA rahita kSaNavAra paNa rAkhato nathI; te chatAM paNa bhAvarogothI hamezAM bhaya pAmato rahuM chuM. mATe jo tame kharA vaidya ho to mArA bhAvarogano pratikAra karo.'' A pramANe sAMbhaLIne te banne devo potAnA AgamananuM kAraNa kahI temanI stuti karIne potAne sthAne gayA, ane sarva vRttAMta indrane nivedana karyAM. sanatkRmAra munIzvara khaDgadhArA samAna tIvra vratanuM pAlana karIne aMte anazana grahaNa karI upAdhirahita samAdhi vaDe dehane tajI daI trIjA devalokamAM mahardhika devatA thayA. vyAkhyAna 305 mohatyAga svarUpAnavabodhena, mohamUDhA mamatvagAH / bhramanti bhavakAntAre, heyo mohastato'zubhaH // 1 // bhAvArtha-'AtmasvarUpanA ajJAnane lIdhe mohamAM mUDha thayelA ane saMsAramAM mamatAvALA jIvo bhavATavImAM bhramaNa karyA kare che, mATe e azubha moha tyAga karavA lAyaka che.'' A zlokanA arthanuM samarthana karavA mATe ahIM evI bhAvanA karavAnI ke jJAnAdika guNanA sukhano rogha karanArA, caMcaLa svabhAvavALA, anaMta jIvoe anaMtavAra bhogavI bhogavIne mUkI dIdhelA, jaDa ane agrAhya evA pudgalomAM grahaNarUpa je vikalpa (pudgalo upara je mamatA) te moha kahevAya che. AvA mohamAM Asakta thayelA jIvo bhavATavImAM paribhramaNa kare che. tethI te mohano tyAga karavo yogya che. kahyuM che ke-- appA nANasahAvI, daMsaNasIlo visuddhasuharUvo / so saMsAre mama, so oso jI mohamsa zA bhAvArtha--"jJAna darzananA svabhAvavALo ane vizuddha sukharUpa evo AtmA paNa saMsAramAM paribhramaNa kare che, te doSa mohano ja che.'' mohano tyAga zuddha AtmajJAne karIne thaI zake che. ''jJAnAdika anaMta guNa paryAyavALo, nityAnitya vagere anaMta svabhAvavALo, asaMkhya pradezI, svabhAvapariNAmI (AtmabhAvanA pariNAmavALo), potAnA svabhAvano ja kartA ane bhoktA ityAdi guNavALo zuddha AtmA te ja huM chuM. huM anaMta syAdvAda sattAno rasika chuM. eka samayamAM traNa kALamAM ane traNa lokamAM rahelA sarva dravyaparyAyonI utpatti, sthiti ane nAzane jaNAvanAruM je jJAna te mAro (AtmAno) guNa che." ityAdika AtmasvarUpane jANanAro manuSya ja mohano jaya kare che; bIjo jaya karI zakato nathI. kemake mohanIya karma ati durjaya che. A saMbaMdhamAM arhaddattanI kathA che te nIce pramANe- Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 21 ahadattanI kathA acalapuranA rAjAno putra yuvarAja vairAgya utpanna thavAthI dIkSA grahaNa karIne vihAra karatAM avanti nagarImAM Avyo. tyAM madhyAhnakALe bhikSA mATe rAjamaMdira tarapha jatA te munine joIne lokoe kahyuM ke "A gAmamAM rAjAno putra ane purohitano putra sAghune joIne tene pIDA kare che; mATe Ape A gAmamAM rahevA jevuM nathI." A pramANe sAMbhaLyA chatAM paNa bhayarahita muni tyAM jaIne UMce svare "gharmalAbha' ema bolyA. te sAMbhaLIne eka sthAnamAM rahelA jANe be pApagraho hoya tevA te banne jaNA muni pAse AvIne bolyA ke "he sAdhu! tuM amArI pAse nRtya kara, ame vAjiMtra vagADIe." tyAre sAghue kahyuM ke bahu sAruM." pachI sAghu nRtya karavA lAgyA ane te banne vAjiMtra vagADavA lAgyA. thoDI vAre sAdhue te bannene tiraskArathI kahyuM ke "are! kauLiko (koLInA putro!) tamane vAjiMtra vagADatAM barAbara AvaDatuM nathI, kemake tame mUrkha cho." A pramANe sAMbhaLIne te banne krodhathI munine mAravA doDyA; eTale niyuddha kuzaLa munie temanA zarIranA avayavone saMdhimAMthI utArI nAMkhyA. A pramANe muninA veSIone zikSA ApIne te yuvarAja muni tyAMthI nagara bahAra cAlyA gayA. pachI rAjA tathA purohitane te vAtanI khabara thatAM potAnA putronI ati duHkhI avasthA joIne atyaMta kheda pAmyA satA tatkALa yuvarAja RSinI pAse AvyA. tyAM temane oLakhIne rAjA vijJapti karavA lAgyo ke "he bhAI! tamArA bhatrIjAne sAjo karo ne te bALakano aparAdha kSamA karo." muni bolyA ke "he rAjA! jo te banne putro hitakArI evA vratane Adare to tarata ja te bannene huM sAjA karuM. te sivAya temane sAjA nahIM karuM." te sAMbhaLIne te banne kumArone muni pAse lAvavAmAM AvyA. teoe muninuM vacana aMgIkAra karyuM. tethI munie prathama temano loca karyo, ane pachI temane sAjA karIne dIkSA ApI. tyAra pachI rAjaputra zaMkArahita vratanuM pAlana karavA lAgyo. paNa purohitano putra jAte brAhmaNa hovAthI cAritranuM pAlana karatA chatAM paNa "mane A munie baLAtkAre dIkSA ApI che." ema manamAM temanA para abhAva rAkhavA lAgyo. anukrame te banne maraNa pAmIne devatA thayA. kauzAMbI nAmanI nagarImAM koI eka tApasa nAmano zreSThI raheto hato. te maraNa pAmIne potAnA gharanA ukaraDAmAM ja zUkara (bhaMDa) thayo. tene potAno mahela vagere jovAthI jAtismaraNa thayuM. anyadA tenA chokarAoe tenA ja zrAddhane divase tene ja (te zUkarane) mAryo. te marIne potAnA gharamAM sarpa thayo. ekadA te sarpa gharamAM pharato hato, tene joIne tenA putroe mArI nAMkhyo, te marIne potAnA putrano ja dIkaro thayo. tene pUrvanI jema jAtismaraNa thayuM. tethI "putranI vahune mA ane putrane pitA zI rIte kahuM ?" ema vicArIne teNe mauna dhAraNa karyuM. tethI tenuM nAma azokadara pADyuM hatuM, chatAM mUka nAma sarvatra prasiddha thayuM. ekadA te nagarImAM cAra jJAnane ghAraNa karanAra koI sUri samavasaryA. temaNe potAnA be sAdhune nIcenI gAthA zIkhavIne mUkane ghera mokalyA tAvasa kimimiNA mUavvaeNa, paDivaja jANiuM dhamma / mariuNa suaroraga, jAo puttassa puttosi // 4 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 305] mohatyAga bhAvArtha-"he tApasa zreSThI! A maunavrata karIne zuM ? mATe gharmane jANIne teno Adara kara. tuM marIne zUkara ane pachI sarpa thayo hato, ane hamaNA putrano putra thayo che." A gAthA sAMbhaLIne vismaya pAmelA mUke te munine namIne pUchyuM ke "A vAta tame zI rIte jANI?" te sAghuo bolyA ke "amArA guru gAma bahAra udyAnamAM rahelA che, temanA vacanathI ame jANIe chIe." te sAMbhaLIne mUka temanI sAthe udyAnamAM gayo. tyAM guru pAse dezanA sAMbhaLIne teNe maunapaNuM mUkI zrAvakagharma aMgIkAra karyo. ahIM devalokamAM jAtimadavALo purohitano putra je deva thayelo che teNe mahAvideha kSetramAM jaI jinezvarane prazna karyo ke "huM sulabhabodhi chuM ke durlabhabodhi chuM?" prabhue javAba Apyo ke "tuM durlabhabodhi che; paNa svargathI cavIne kauzAMbI nagarImAM mUkano bhAI thavAno che; tenAthI tane gharmanI prApti thaze." A pramANe sAMbhaLIne te deve kauzAMbImAM AvIne mUkane kahyuM ke "huM svargamAMthI cavIne tArI mAtAnA udaramAM utpanna thaIza. tene akALe Amra phaLa khAvAno dohada thaze. tene mATe meM AjathI A samIpanA parvata para haMmezAM phaLa Ape tevuM AmravRkSa ropyuM che. tethI jyAre te mAtA tArI pAse ghaNA AgrahathI AmraphaLa mAge tyAre tenI pAse tAre eTalA akSaro lakhavA ke he mAtA! garbhamAM rahelo putra jo tuM mane Ape to huM tAro dohada pUrNa karuM." A tAruM vacana jyAre te svIkAre, tyAre tAre tene AmraphaLa lAvI ApavA. mAro janma thayA pachI mane tAre svAdhIna rAkhIne jaina gharmano bodha Apavo. vaLI vaitADhya parvata upara puSkariNI vAvamAM meM mArA nAmathI aMkita be kuMDaLo gopavyAM che, te mane khAtarIne mATe batAvavAM. kadAca tuM marIne svargamAM jAya, to paNa mArI upekSA karavI nahIM" A pramANenA te devanA vacanane mUke aMgIkAra karyuM, eTale te deva svasthAne gayo. anukrame AyuSya pUrNa thatAM te deva cavIne mUkanI mAtAnI kukSimAM avataryo. tene tu vinA kerI khAvAno dohada thayo, te vakhate devanI vANInuM smaraNa karIne mUka bolyo ke "he mAtA! jo tuM mane A garbhamAM rahelA putrane Ape, to huM tane AmraphaLa lAvI ApuM." mAtAe tema karavAnuM kabUla karyuM, eTale te mUke deve kahelA parvata parathI AmraphaLa lAvI ApIne mAtAno dohada pUrNa karyo. samaya pUrNa thatAM teNe putra prasavyo. mAtApitAe harSathI te putranuM ahaMdutta evuM nAma pADyuM. pachI mUka potAnA bhAInuM bAlyAvasthAthI ja lAlanapAlana karavA lAgyo ane caityamAM tathA upAzrayamAM sAthe laI javA lAgyo. paNa te bALaka munione joIne moTethI rovA lAgato, ane temane vaMdanA paNa karato nahIM. mUke tene ghaNI rIte samajAvyo, paNa te bALaka sAghunI gabdhane paNa sahana karato nahIM. chevaTa tene samajAvatAM mUka thAkI gayo, topaNa te (ahaMdutta) gharma pAmyo nahIM. eTale mUka to sAdhu pAse dIkSA laIne anukrame AyuSya pUrNa thatAM svarga gayo. tyAM teNe avadhijJAnano upayoga dIgho to potAnA nAnA bhAI ahaMduttane cAra strIo sAthe paraNelo joyo. mUka deve teNe kaheluM ane pote svIkAra kareluM pUrva bhavanuM vAkya saMbhAryuM, ane tene pratibogha karavA mATe prathama tenA zarIramAM jalodarano vyAdhi utpanna karyo. te vyAdhinA bhArathI arvadatta UThI paNa zakato nahIM. sarve vaidyo tenI cikitsA karI karIne thAkyA, paNa koIthI sAruM thayuM nahIM, tethI sarva vaidyoe teno tyAga karyo. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 pachI te mUka deva pote vaidyano ADaMbara karIne arhaddattanI pAse Avyo. arhadutta tene joIne dInamukhe bolyo ke "he vaidyarAja! mane rogathI mukta karo.' vaidya bolyo ke "tAro A vyAdhi asAdhya che, to paNa vividha prakAranA auSadhothI huM tane nIrogI karuM; paraMtu sAruM thayA pachI tAre A mAro auSadha tathA zAono kothaLo upADIne jIvatAM sudhI mArI sAthe pharavuM paDaze.'' te sAMbhaLIne arhaddatte te vAta kabUla karI, eTale te mAyAvI vaidya auSadho ApIne tene sAro karyo. pachI arhadutta tenI sAthe cAlyo. devavaidhe tene vaidakane yogya evAM zAstrothI bharelo kothaLo upADavA Apyo. te kothaLAne mAyA vaDe atyaMta bhAravALo karyo. arhadutta tevA asahya bhArane hamezAM vahana karato vicAravA lAgyo ke '"ATalo bhAra huM niraMtara zI rIte vahana karI zakIza?'' eka divasa koIka sthAne teNe saMyamaghArI sAdhuone joyA. te vakhate arhaduttanA manamAM vividha prakArano udvega thato hato. te jANIne devavaidye tene kahyuM ke "jo tuM dIkSA grahaNa kare to huM tane choDI dauM.'' te sAMbhaLIne mahAbhArathI pIDA pAmelo arhadutta bolyo ke "huM vajra jevA A bhArane hamezAM upADI upADIne kubja thaI gayo chuM; tethI Avo bhAra upADavA karatAM to mAre vrata levuM te ja sAruM che.'' pachI te deva tene muni pAse dIkSA grahaNa karAvIne svasthAne gayo. ja devanA gayA pachI arhadutta vrata tajIne pAcho potAne ghera gayo. deve avadhijJAnathI tene cAritrathI bhraSTa jANyo; eTale pharIthI jalodarano vyAdhi utpanna karyo, ane pUrvanI ja jema tene pharIthI dIkSA apAvI. e pramANe traNa vAra dIkSA laIne teNe mUkI dIdhI. pachI cothI vAra dIkSA apAvIne tene vratamAM sthira karavA mATe te deva hamezAM tenI pAse ja rahevA lAgyo. ekadA mAthe tRNano bhAro laIne cAlato te deva koI agnithI baLatA gAmamAM pesavA lAgyo. te joIne arhadutte tene kahyuM ke "ghAsano bhAro laIne A agnithI baLatA gAmamAM kema pese che?'' deva bolyo ke "jyAre tuM Ama jANe che, tyAre krodhAdika agnithI baLatA gRhavAsamAM tuM kema praveza kare che?'' te sAMbhaLIne paNa bodha nahIM pAmelA arhaduttane sAthe laIne AgaLa cAlatAM te deva sAro mArga mUkIne bhayaMkara araNya tarapha cAlyo. te joIne arhadutta bolyo ke '"sAro mArga mUkIne unmArge kema cAle che?'' deva bolyo ke ''jyAre tuM ema jANe che, tyAre muktimArgane mUkIne bhavATavImAM pesavAnI kema icchA kare che?'' AvI rIte kahyA chatAM paNa arhaddatta bodha pAmyo nahIM, to paNa 'kAyara na thavuM e ja saMpattinuM sthAna che' ema jANIne te deva tenI sAthe ja AgaLa cAlyo. mArgamAM koI eka caityamAM lokothI pUjAtAM chatAM nIce mukhe paDatA eka yakSane teNe divya zaktithI batAvyo. te joIne arhadatte kahyuM ke '"A vyaMtara jema jema lokothI pUjAya che tema tema adhomukha thaIne nIce paDato jAya che, mATe A yakSanA jevo bIjo koI aghanya pRthvI para jaNAto nathI.'' te sAMbhaLI tene deve kahyuM ke "saMyamarUpI UMce sthAne sthApana karyA chatAM paNa tuM vAraMvAra nIce paDe che, mATe he mUrkhaziromaNi! tuM tenA karatAM vizeSa adhanya che.'' te sAMbhaLIne arhadutte tene pUchyuM ke 'vAraMvAra AvI rIte bolanAra tame koNa cho?'' tyAre te deve potAnuM mUkanA bhavavALuM svarUpa dekhADI tenA pUrva bhavanuM sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne arhaddatte tene pUchyuM ke "huM pUrva bhave deva hato tenI khAtarI zI?'' eTale deva tene vaitADhya parvata para laI gayo, ane puSkariNI vAvamAM gopavelAM tenA nAmathI aMkita evAM be kuMDaLo kADhIne tene dekhADyAM. te joIne arhaddattane jAtismaraNa thayuM, www.jainemetary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnatyAga 9 vyAkhyAna 306]. tethI pratibogha pAmIne te bhAvacAritra pAmyo. A rIte tene gharmamAM sthira karIne te mUkI devA svasthAne gayo. sarva karmamAM zrI jinezvare mohane ati durjaya kahelo che, te mohano mUka deve tyAga karAvyo tyAre ja ahaMdatta gharma pAmIne mokSe gayo." vyAkhyAna 306. ajJAnatyAga majjatyajJaH kilAjJAne, viSTAyAmiva zUkaraH / jJAnI nimajjati jJAne, marAla iva mAnase // 1 // bhAvArtha-"ajJa eTale AtmabhAva ane parabhAvane nahIM jANanAro mANasa ajJAna eTale ayathArtha upayogamAM viSTAmAM zUkaranI jema magna thAya che, ane mAnasarovaramAM rAjahaMsanI jema jJAnI yathArtha upayogavALA tattvAvaboghamAM (AtmasvarUpamAM) magna thAya che." A saMbaMdhamAM sAla ane mahAsAlanuM draSTAMta che te A pramANe sAla ane mahAsAlanI kathA pRSThacaMpA nagarInA rAjAnA putro sAla ane mahAsAla banne yuvarAja hatA. anyadA te nagarImAM zrI vIrasvAmI samavasaryA. prabhune vAMdavA mATe te banne bhAIo moTI Rddhi sahita gayA. tyAM zrI vIraprabhune namIne gharma zravaNa karI vairAgya pAmI potAne ghera gayA. pachI potAnA bhANeja gAMgilane rAjya soMpIne jinezvara pAse te bannee bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. sthavira sAdhu pAse teoe saMpUrNa agiyAra aMgano abhyAsa karyo. ekadA zrI viraprabhunI AjJA laIne zrI gautamasvAmInI sAthe potAnA kuTuMbane pratibogha karavA mATe teo pRSThacaMpAe AvyA. temanuM Agamana sAMbhaLIne gAMgila rAjA temane vAMdavA Avyo. gaNadhara mahArAjane tathA sAla mahAsAla munine namIne te dezanA sAMbhaLavA beTho. te vakhate cAra jJAnane ghAraNa karanAra zrI gautamasvAmIe dezanAno AraMbha karyo nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM, nirbandho nAsti bhUyasA // 1 // bhAvArtha-"nirvANapada eTale karmarahita thavAnA hetabhUta evA eka mokSapadanI ja syAdvAdanA sApekSapaNAe vAraMvAra bhAvanA karAya eTale AtmAne tanmaya karAya, svarUpamAM ekatA thAya te ja utkRSTa jJAna che, je jJAna vaDe AtmA anAdi kALathI nahIM pAmelA Atmasukhano anubhava kare che. bAkI AtmajJAnathI vyatirikta bIjA vANInA vistAravALA evA ghaNA saMvedana jJAna vaDe kAMI Atmasukhano nizcaya thato nathI. kemake thoDuM paNa amRtasaddaza jJAna ja anAdi karmarogano nAza karanAruM che. vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto'nizcitAMstathA / tAjuM naiva chatti, titalavAta rA. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 21 bhAvArtha-vAda ane prativAda temaja anizcita padArthane kahenArA mANaso ghANInA baLadanI gatinI jema tattvanA pArane pAmatA nathI. vizeSArtha-vAda eTale pUrvapakSa ane prativAda eTale uttarapakSa tene paranA parAjaya mATe tathA potAnA jayane mATe karavAthI vastu gharmarUpa tattvano aMta pAmI zakAto nathI. vaLI padArthanA svarUpano nizcaya karyA vinA tenuM anirdhArita svarUpa kahevAthI potAnA atyaMta svAbhAvika AtmajJAnanA anubhavane pAmI zakAtuM nathI. jema ghANImAM joDelo vRSabha game teTaluM phare to paNa koI bIjA sthAnane pAmato nathI, tema tattvajJAnane nahIM icchanAro manuSya aneka zAstromAM zrama karyA chatAM paNa tattvanA anubhavano sparza mAtra paNa karato nathI. e ja kAraNathI sAte naya svecchA pramANe jJAnanA svarUpane kahe che. jJAnanA cAra nikSepo A pramANe che-zuddhanA AlApa rUpa je jJAna te nAmajJAna kahevAya che. siddhacakrAdikamAM sthApana kareluM jJAnapada te sthApanAjJAna kaheluM che. upayoga rahita pATha mAtra karavo te dravyajJAna kahevAya che. tattvArthanuM jJAna je pustakamAM lakheluM hoya che, te paNa dravyajJAna kahevAya che. upayoga vinA svAdhyAya karavo te paNa dravyajJAna che, ane upayogapariNati te bhAvajJAna che. temAM bhASAdikanA rUMgharUpa je jJAna te naigama nayanI apekSAe jJAna jANavuM. saMgrahanayanI apekSAe abheda upacArathI sarva jIvo jJAnarUpa jANavA. vyavahAranayanI apekSAe pustakAdikamAM raheluM jJAna jANavuM ane RjusUtranaye tatpariNAma saMkalparUpa jJAna jANavuM. athavA jJAnanA hetubhUta vIryane naigamanaya jJAna kahe che, saMgrahanaya AtmAne jJAna kahe che, vyavahAranaya kSayopazama pramANe jJAna saMbaMthI vyavahAra pravRttine jJAna kahe che, ane RjusUtra vartamAna yathArtha ayathArtha vastutattvanA boghane jJAna kahe che. zabdanayanI apekSAe samyagdarzana pUrvaka yathArtha vastusvarUpanA bogharUpa lakSaNavALuM, kAraNa tathA kAryanI apekSAvALuM, potAne tathA parane prakAza karanAruM ane syAdvAdathI yukta je jJAna tene jJAna jANavuM. samabhirUDhanayanI apekSAe jJAnavAcI samagra vacana paryAyonI zaktinI pravRtti rUpa jJAna jANavuM, ane evaMbhUta nayanI apekSAe kevaLajJAnane ja jJAna jANavuM. ahIM samyagU ratnatrayanA upAdeya lakSaNavALuM paramajJAna te zuddha jJAna che. kahyuM che ke pIyUSamasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvarya, jnyaanmaahurmniissinnH||4|| bhAvArtha-samudra vinA utpanna thayelA amRtarUpa, auSagha vinA utpanna thayelA jarAmaraNane nAza karanAra rasAyaNarUpa ane sainyAdika anya koI paNa vastunI apekSArahita zakracakrIpaNAnA aizvaryarUpa te jJAna che ema paMDito kahe che. mATe he bhavya prANIo! jJAnano samyagU prakAre Adara karavo yogya che." ityAdi gautama gaNagharanI dezanA sAMbhaLIne vairAgya pAmelA gAMgila rAjAe potAnA putrane rAjya soMpI mAtApitA sahita moTA utsava pUrvaka dIkSA grahaNa karI. pachI sAla, mahAsAla ane gAMgila vagerene sAthe laIne zrI gautamasvAmI jinezvara pAse javA mATe caMpA tarapha cAlyA. mArgamAM sAla ane mahAsAla vicAra karavA lAgyA ke "A amArI bahena, banevI ane bhANejane dhanya che ke jeo Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 306] ajJAnatyAga alya kALamAM ja sarvaviratipaNuM pAmyA." te vakhate gAMdhita vagere traNe jaNA paNa evo vicAra karavA lAgyA ke "A sAla ane mahAsAlane ghanya che ke jeoe ApaNane prathama rAjyalakSmI ApI, ane hamaNA mahAnaMdasukhane pamADanAruM cAritra apAvyuM." AvI rIte te pAMce jaNA lokottara dhyAnamAM magna thaI kSapaka zreNi para ArUDha thaIne kevalajJAna pAmyA. teo zrI prabhu pAse AvyA, tyAre zrI gautamasvAmInI sAthe prabhunI pradakSiNA karIne te pAMce kevaLInI sabhA tarapha cAlyA. eTale gautamasvAmI bolyA ke "are! tame sarva ajANyA ho tema tyAM kema cAlyA jAo cho? ahIM Ave, traNa jagatanA prabhune vaMdanA karo." te sAMbhaLIne zrI viraprabhue gautamane kahyuM ke "jinanI (kevaLInI) AzAtanA na karo." prabhunuM vacana sAMbhaLIne gautamasvAmIe tatkALa temane khamAvyA. pachI temaNe potAnA manamAM vicAryuM ke durbhagaM hariNAkSIva, bhajate'dyApi mAM nahi / kevalajJAnalakSmIstat, kiM setsAmi navAthavA // 1 // bhAvArtha-"hariNanAM sarakhAM netravALI strI jema durbhAgI puruSane bhaje nahIM, tema kevalajJAnanI lakSmI mane prApta thatI nathI, to zuM huM A bhave siddhine pAmIza ke nahIM?" ema teo vicAra karatA hatA, tevAmAM temaNe devavANI sAMbhaLI ke "Aje zrI jinezvare kahyuM che ke je koI manuSya potAnI labdhi vaDe aSTApada upara jaI jinezvarone vaMdanA kare te jarUra te ja bhave siddhine pAme." A pramANenI devavANI sAMbhaLIne gautama gaNaghara zrI vIraprabhunI AjJA laIne aSTApada parvata tarapha cAlyA. A arasAmAM kauDinya, dinna ane sevAla nAmanA tApasanA AcAryo "aSTApada upara potAnI zakti vaDe caDavAthI mukti pAmI zakAya evuM bhagavAnanuM vAkya janamukhathI sAMbhaLIne potAnA pAMcaso pAMcaso ziSyo (tApaso) sahita aSTApada tarapha javA prathamathI nIkaLI cUkyA hatA. temAM prathama kauDinya tApasa pAMcaso tApaso sahita ekAMtara upavAsa karIne te aSTApadanI pahelI mekhalA sudhI pahoMcyo hato. teo pAraNAne divase kaMda vagerenuM bhojana karatA hatA. bIjo tApasa potAnA parivAra sahita chaThTha tapa karato ane pAraNAmAM pAkelAM patrAdikanuM bhojana karato te parvatanI bIjI mekhalA sudhI pahoMcyo hato; ane trIjo tApasa potAnA parivAra sahita aThThama tapa karato pAraNAmAM zuSka sevAla khAto te parvatanI trIjI mekhalA sudhI pahoMcyo hato. paraMtu koI paNa tApasa atyaMta kleza sahana karyA chatAM te parvatanA zikhara upara pahoMcI zakyA nahotA. te tApasoe zrI gautamasvAmIne dUrathI AvatA joIne vicAryuM ke "tapa vaDe karIne ati kRza thayelA ame A parvata upara caDI zakyA nathI, to A zarIravALA yati zI rIte caDaze?" A pramANe te sarva tApaso vicAra karatA hatA, teTalAmAM to zrI gautamasvAmI jaMghAcAraNa labdhithI sUryanAM kiraNonuM avalaMbana karIne tatkALa te sarva tApasone oLaMgIne AgaLa cAlyA, ane eka kSaNamAM temane adrazya thaI gayA. te joIne vismaya pAmelA sarve tApasI bolyA ke "ApaNe to A sAdhunA ziSya thaIzuM." gautamasvAmI to parvatanA zikhara para jaIne bharatacakrIe karAvelA caityane joI temAM sthApita karelA covIza tIrthakarone namyA; aneviMtAmaNi nahanAda" ityAdi Jain Educa1 A jagaciMtAmaNinuM caityavaMdana gautamasvAmIe ahIM banAvyuM.Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 gAthA vaDe stuti karIne caityanI bahAra nIkaLyA. pachI rAtri nirgamana karavA mATe azoka vRkSanI nIce beThA.. te vakhate indrano dipAla kubera tIrthakarone namavA mATe aSTApade Avyo. te jinezvarone namIne zrI gautamasvAmInI pAse Avyo, ane temane vaMdanA karIne dezanA sAMbhaLavA beTho. zrI gautamasvAmI bolyA ke mahAvratadharAstIvratapaHzoSitavigrahAH / tArayaMti paraM ye hi, tarantaH potavatsvayam // 1 // bhAvArtha-"tIvra tapasyA vaDe jeoe potAnA dehanuM zoSaNa karyuM che, evA mahAvratane ghAraNa karanAra munio nAvanI peThe pote taratAM satA bIjAne paNa tAre che." te sAMbhaLIne "lUkhuM sUkuM azana levAthI AvuM puSTa zarIra thAya nahIM' ema vicArIne kubera vikasita mukha karIne kAMIka hasyo. te vakhate teno abhiprAya jANIne gautama gaNaghare puMDarIka sAdhunuM adhyayana prakAzita karI chevaTe kahyuM ke kRzo'pi pazya durdhyAnAt, kuMDarIko yayAvadhaH / __ puSTo'pi puMDarIkastu, zubhadhyAnAt suro'bhavat // 1 // "he kubera! juo ke kuMDarika tapasyAthI kRza thayela hato chatAM paNa azubha dhyAnathI marIne narake gayo, ane puMDarika muni zarIre puSTa hatA chatAM paNa zubha dhyAnathI deva thayA. te sAMbhaLIne kubera gaNagharane khamAvIne svasthAne gayo. te vakhate kuberano sAmAnika deva ke je vajasvAmIno jIva hato te samati pAmyo. tene keTalAka tiryajaMbhaka deva hato ema kahe che. prAtaHkALe gautamasvAmI parvata parathI UtaratAM te tApasI pAse AvyA, tyAre sarva tApasoe temane kahyuM ke "tame amArA guru cho, ane ame tamArA ziSya chIe." gaNaghara bolyA ke "tamArA ane amArA sarvanA guru zrI mahAvIra che." pachI devatAe emane muniveza Apyo che evA te tApasoe gautamasvAmI pAse dIkSA lIdhI. gaNaghare prAsuka ane nirdoSa evAM pAyasanna (kSIra) nuM eka pAtra bharI lAvIne vidhipUrvaka anukrama pramANe temane besADI akSINamahAnasa labdhi vaDe karIne yatheccha pAraNuM karAvyuM. te ja vakhate sevAlanuM bhakSaNa karanArA pAMcasone eka sAdhu gaNagharanI stuti karavAmAM magna thayA satA jamatA jamatA ja ujvala kevalajJAna pAmyA. sarve tRpta thayA pachI gaNaghare pote bhojana karyuM. pachI te sarvane sAthe laIne AgaLa cAlyA. anukrame prabhunA samavasaraNanI najIka AvatAM chaTha tapa karanArA dikSAdika pAMcaso ne eka sAdhune prabhunA prAtihAryanI lakSmI jotAM ja kevaLajJAna prApta thayuM, ane kauDinyAdika 501 sAghuone prabhunuM darzana thatAM ja kevaLajJAna prApta thayuM. prabhu pAse AvIne 1503 munithI parivarelA gautamasvAmIe prabhune pradakSiNA dIghA pachI te sarva sAdhuo kevalInI sabhAmAM javA lAgyA, eTale gaNaghara bolyA ke "are! tame sarve ahIM Avo, ane traNa jagatanA gurune namana karo." te sAMbhaLIne bhagavAne temane kahyuM ke "kevaLInI AzAtanA na karo." te sAMbhaLIne gaNaghare mithyAduSkata ApI temane khamAvyA. pachI gaNaghare Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 vyAkhyAna 307]. samaguNa. vicAryuM ke "huM gurukarmI chuM, tethI A bhave mokSa pAmIza nahIM. A meM dIkSA ApelA sAdhuone ghanya che, ke jeo tatkALa kevaLajJAna pAmyA." A pramANe abairya rAkhatA gautama gaNaghara pratye zrI vIrasvAmI bolyA ke "prANIone maMda, tIvra ne tIvratara sneha hoya che. cirakALanA paricayathI tamane mArA upara tIvra evo prazasta sneha thayelo che, tethI tamane kevaLajJAna prApta thatuM nathI; te sneha nAza pAmaze tyAre tamane kevaLajJAna thaze. ahIMthI kALagharma pAmIne ApaNe banne samAna thavAnA chIe, mATe tame azairya na rAkho." e pramANe prabhunAM vacana sAMbhaLIne zrI gautamasvAmI prasanna thaI saMyama pAlana karatA satA prabhunI sevA karavA lAgyA. "A pramANe svabhAvanA (AtmajJAnanA) lAbhathI sAla, mahAsAla ane gAMgila vagere bhUpo tathA sarva tApaso tatkALa kevaLajJAna pAmIne anaMta sukhavALA mokSapadane pAmyA." vyAkhyAna 307 samaguNa vikalpaviSayottIrNaH, svabhAvAlaMbanaH sadA / jJAnasya paripAko yaH, sa zamaH prikiirtitH||4|| bhAvArtha-"saMkalpavikalpa (cittavibhrama) nA viSayathI (vistArathI) nivarselo ane samya ratnatraya svarUpa je AtmAno svabhAva tenuM (guNaparyAyanuM) niraMtara AlaMbana karanAra evo AtmAnA upayoga lakSaNavALA jJAnano je paripAka-prauDha avasara te zama kahelo che." zamanA cAra nikSepo A pramANe-nAma zama ane sthApanA zama to pUrvanI peThe jANavA. AgamathI dravya zama te zamanA svarUpane jANanAra jJAnI che tenA upayogamAM vartatA na hoya te. noAgamathI dravya zama te mAyAe karIne labdhinI siddhine mATe athavA devagatinI prApti vagere mATe upakAra apakAranA vipAkane zamana karavAnA hetuthI krodhAdikano upazama kare te; ane bhAvazama te AtmasvarUpamAM upayogavALA. temAM AgamathI mithyAtvane tajIne yathArtha vastunA bhAsana pUrvaka cAritramohanIya karmanA udayano abhAva hovAthI kSamAdika guNanI je pariNati te zama kahevAya che. te zama paNa laukika ane lokottara bhede karIne be prakArano che. temAM vedAMta matavALAno je zama guNa che te laukika che, ane jaina pravacanane anusaranAramAM je zama hoya che te lokottara che. te lokottara guNa ja kharekhara zuddha che; tenI upara mRgAputranI kathA che te A pramANe- mRgAputranI kathA sugrIvapuranA rAjAno putra mRgAputra nAme hato. te ekadA mahelanA gokhamAM besIne nagaranuM svarUpa joto hato, tevAmAM samaguNanA nidhi samAna eka munine nimeSarahita draSTithI prItipUrvaka jotAM tene jAtismaraNajJAna utpanna thayuM. eTale pUrva bhave pote cAritra grahaNa karyuM hatuM tenuM tene smaraNa thayuM. pachI te mRgAputra potAnA mAtApitA pAse jaIne bolyo ke suyANi me paMca mahabbayANi, naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / niviNNakAmo hi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo // 1 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 bhAvArtha-"he mAtApitA! meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM che, tathA narakane viSe ane tiryaMcayonine viSe je duHkha paDe che te paNa meM jANyuM che; tethI huM saMsArarUpa mahArNavathI nirveda (vairAgya) pAmyo chuM; mATe mane anujJA Apo ke jethI huM pravrajyA aMgIkAra karuM.'' ityAdika vAkyo vaDe dehanA bhogopabhogAdikanuM anityapaNuM kahIne teNe pravrajyA levAnI anujJA mAgI. te sAMbhaLIne mAtApitAe aneka yuktio vaDe jIvana paryaMta cAritranuM pAlana ati duSkara batAvIne kahyuM ke '"he putra! tAruM zarIra ati sukomaLa che, tuM cAritra pALavAne samartha nathI; kemake pAMca iMdriyo tathA mana jItavA muzkela che. loDhAnA caNA cAvavAnI jema cAritra pALavuM duSkara che. dedIpyamAna agninI jvALAnuM pAna karavAnI jema athavA mandarAcaLa parvatane toLavAnI jema yuvAvasthAmAM cAritranuM pAlana karavuM ati duSkara che. mATe vRddhAvasthAmAM dIkSA levA yogya che.'' te sAMbhaLIne mRgAputra bolyo ke "he mAtApitA! A lokamAM niHspRha thayelA mANasane kAMI paNa duSkara nathI. kemake meM cAre gatimAM vANIthI kahI na zakAya tevI aneka vedanAo anubhavI che. savvabhave asAyA, veaNA veiA mae / nimesaMtaramittaM pi, jaM sAyA natthi veiA // 1 // bhAvArtha-meM sarva bhavomAM azAtAvedanI vedI che, eka nimeSamAtra paNa zAtAvedanI vedI 94 nathI. meM narakAdikanI mahA vyathAo sahana karI che, to pachI mAre dIkSAnuM pAlana karavuM temAM zuM muzkela che? mATe mAre avazya dIkSA levI ja che. saMyamanuM pAlana karatAM je zama guNanA sukhano AsvAda maLe che te ja moTuM sukha che. zAmya sukhamAM magna thayelo jIva deze UNA koTI pUrvanA kALane paNa sukhe sukhe dInatA rahita nirgamana kare che. eka nimeSamAtra paNa pramAdamAM paDato nathI. kahyuM che ke- zamasUktasudhAsiktaM, yeSAM naktadinaM manaH / kadA'pi te na dahyante, rAgoragaviSormibhiH // 1 // bhAvArtha-je mahAtmAonuM mana rAtridivasa zama je kaSAyAbhAva tenAM sUkta eTale AtmasvarUpa tattvanAM vacano te rUpI amRtathI siMcana thayeluM hoya che, teo rAgarUpI sarpanA viSormithI kadApi dugdha thatA nathI. jagatanA jIvo rAgAdika sarpathI DasAyA satA viSayamAM ghUrmita thaIne paribhramaNa kare che. iSTa vastunA saMyoganI ane aniSTa vastunA viyoganI ciMtA aharniza karIne aneka prakAranA saMkalpa vikalpa kare che, ane bahu prakAranI agrazocAdi` je kalpanA tenA kallolane grahaNa kare che; temaja anaMta jIvoe anaMtIvAra bhogavIne mUkI dIdhelA jagatanA ucchiSTa evA aneka pudgala skaMdhonI yAcanA kare che. mATe koI paNa prakAre zama guNane pragaTa karavo, e ja nirupama zreyaskara che. kahyuM che ke svayaMbhUramaNasparddhi vardhiSNusamatArasaH / muniryenopamIyeta, ko'pi nAsau carAcare // 1 // - 1 duHkha AvI paDavAno bhaya dharAvI prathamathI je zokasaMtApa karavo te. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 308] iMdriyajaya 95 bhAvArtha--svayaMbhUramaNa samudranI spardhA karanAra evo samatA rasa jenA hRdayamAM vRddhi pAmyA kare che, tevA munine jenA vaDe upamA ApI zakAya evo koI paNa padArtha A carAcara jagatamAM nathI. ardha raju pramANa chello svayaMbhUramaNa nAmano je samudra tenA jaLanI sAtha spardhA kare teTalo samatA rasa jenA AtmAmAM vRddhi pAmyA kare che evA muni trikALamAM paNa viSayane grahaNa karatA nathI. teone atIta kALamAM bhogavelA bhoganA smaraNano abhAva che, vartamAna kALe indriya gocara evA viSayomAM ramaNatAno abhAva che, ane anAgata kALe manojJa viSayonI icchAno abhAva che, evA munine je upamAe karIne upamA apAya evo koI paNa padArtha A sacarAcara jagatamAM nathI; kema ke sarva padArtha to acetana pudgala skaMdhothI utpanna thayela ane rUpI che. ane samatA rasa to sahaja, AtyaMtika ane nirupama AtmasvabhAva rUpa che, to tenI sAthe tenI zI rIte upamA ApI zakAya ?'' ityAdi vividha upAyo vaDe mAtApitAne pratibodha pamADIne temanI anujJAthI samagra parigrahano tyAga karI mRgAputra dIkSA grahaNa karI. kahyuM che ke-- aNissio ihaloe, paraloe aNissio / vAsicaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 1 // bhAvArtha--A lokane viSe icchArahita ane paralokane viSe paNa icchArahita temaja vAsI (vAMsaluM) ne caMdana ane azana ne anazana e jemane tulya che evA te muni thayA.'' arthAt A lokanA sukhane arthe ke paralokanA sukhane arthe je tapa tapatA nathI, vAMsalAthI chedana karanAra ane caMdanathI vilepana karanAra upara jemane samabhAva che ane azana te AhArano sadbhAva ane anazana te teno abhAva temAM je tulya manovRttivALA che. A pramANe ghaNAM varSo sudhI cAritranuM pAlana karIne mRgAputra muni eka mAsanuM anazana karI sarva karma khapAvI siddhipadane pAmyA. "je mANasanA hRdayamAM aMtargata ghyAnane vizuddha karanAra dedIpyamAna samatA guNa hoya che, te mRgAputra munIMdranI jema tatkALa zubha evA ratnatrayanI puSTi pAme che.'' vyAkhyAna 308 iMdriyajaya zrutvendriyasvarUpANi, zrIjJAtanaMdanAsyataH / sa subhadro'nucAno'bhUt, paMcAkSaviSayonmukhaH // 1 // bhAvArtha-'zrI mahAvIrasvAmInA mukhathI pAMca iMdriyonA svarUpane sAMbhaLI pAMca iMdriyonA viSayathI parAmukha thayela te subhadra aNagAra (muni) thayA.'' tenuM dRSTAMta A pramANe-- subhadranI kathA zrI rAjagRha nagaramAM koI zreSThIne subhadra nAme putra hato. te janmathI ja daridrIpaNuM pAmelo hovAthI niraMtara bhikSAvRttithI udaranirvAha karato hato. ekadA te nagaramAM zrI mahAvIrasvAmI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 guNazIla vanamAM samavasaryA. te paramAtmAne vAMdavA mATe rAjA tathA sarva paurajano jatA hatA, te joIne te subhadra paNa sarva jananI sAthe prabhu pAse gayo. traNa bhuvanane tAravAmAM samartha ane jene koInI upamA na ApI zakAya evI zrI jinezvaranI vANI sAMbhaLIne Azcarya pAmelA subhadra vicAra karyo ke "aho! Aja meM niHsIma guNanA nidhi samAna karmakalmaSarahita evA prabhune joyA. Aje mAro janma saphaLa thayo." pachI samagra jagatanA jIvono uddhAra karanAra ane bodhibIjane ApanAra evA zrI prabhue te subhadrane uddezIne indriyo saMbaMghI vyAkhyAna zarU karyuM. te A pramANe jitAnyakSANi mokSAya,saMsArAyAjitAni ca / bhavettadantaraM jJAtvA, yadyuktaM tatsamAcara // 4 // bhAvArtha-"jItela indriyo mokSane mATe thAya che, ane nahIM jItela indriyo saMsArane mATe thAya che, mATe te bannenuM aMtara jANIne je yukta lAge tenuM AcaraNa kara." indriyo pAMca che-zrotra, netra, nAsikA, jillA ane sparzana (kAyA). te dareka indriya dravya ane bhAvathI babbe prakAranI che. drajiyanA paNa be prakAra che. eka nivRti indriya ane bIjI upakaraNa indriya. nivRti eTale indriyano AkAra. te paNa bAhya ane atyaMtara bhede karIne be prakArano che. temAM bAhya AkAra phuTa che. te dareka jAtine viSe judA judA svarUpavALo kAnanI pApaDI vagere je bahAra dekhAya che te jANavo. bAhya AkAra vicitra AkRtivALo hovAthI azva, manuSya vagere jAtimAM samAna rUpavALo nathI. atyaMtara AkAra sarva jAtimAM samAna hoya che. te A pramANe-zrotrano abhyatara AkAra kadaMba puSpanA AkAra jevA mAMsanA goLArUpa che, netrono atyaMtara AkAra masUranA ghAnyanA jevo hoya che, nAsikAno atyaMtara AkAra atimuktakanA puSpa jevo hoya che, jillAno AkAra astra jevo hoya che, ane sparzane indriyanI AkRti bhinna bhinna prakAranI hoya che, paNa te bAhya ane atyaMtara eka ja svarUpe hoya che. A pramANe nivRti indriyanuM svarUpa jANavuM. upakaraNa indriyanuM svarUpa evuM che ke jema banI ghArAmAM chedana karavAnI zakti che, tema zuddha pugalamaya zabdAdi viSayane grahaNa karavAnI je zaktivizeSa te upakaraNa indriya jANavI. te indriyano ati kaThora meghagarjanAdika vaDe upaghAta thAya to baherApaNuM vagere prApta thAya che. e pramANe dravya indriyanA nivRti ane upakaraNa evA banne bhedanuM svarUpa jANavuM. have bhAva indriyanA paNa be prakAra che. labdhi ane upayoga. temAM zrotra vagere iMdriyonA viSayavALA sarva Atmapradezane AvaraNa karanArA karmano je kSayopazama te labdhi indriya jANavI; ane potapotAnA viSayamAM labdhirUpa indriyane anusAra AtmAno je vyApAra-praNighAna te upayoga indriya jANavI. pAMce upakaraNa indriyo aMgulanA asaMkhyaya bhAga pramANa skUla (jADAImAM) che. temAM zrotra, nAsikA ane netra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAge pRthu che, jillA indriya bethI nava aMgula vistAravALI che, ane sparzanendriya dehapramANa vistAravALI che. 1 agathIAnAM phUla. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 308] iMdriyajaya pAMca indriyonA viSayanuM mAna A pramANe che-netra vinA bIjI cAra indriyo jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAtramAM rahelA viSayane jANe che, tethI vadhAre najIka rahelAne jANatI nathI. netra indriya jaghanyathI aMgulanA saMkhyAtA bhAgamAM rahelA padArthane joI zake che, paNa ati samIpe rahelAM aMjana, raja, mela vagerene joI zakatI nathI. nAsikA, jihyA ane sparzana e traNa indriyo utkRSTa nava yojanathI AvatA gaMdha, rasa tathA sparzane grahaNa kare che. karNa indriya utkRSTa bAra yojana dUrathI AvatA zabdane sAMbhaLe che, ane cakSurindriya sAthika lAkha yojana dUra rahelA rUpane joI zake che. vaLI- ekAkSAdivyavahAro, bhavedadravyendriyaiH kila / anyathA bakulaH paMcAkSaH syaatpNcopyogtH||4|| raNannUpura zRMgAracArulolekSaNAmukhAt / niryatsugandhimadirAgaMDUSAdeSa puSyati // 2 // bhAvArtha-"ekendriyAdika vyavahAra dravya indriyoe karIne ja thAya che, nahIM to bakula vRkSa pAMce indriyonA upayogavALuM hovAthI paMcendriya kahevAya. paNa te ekendriya ja che. (1) pagamAM zabda karatA nUpura vagere zRMgAra ghAraNa karelI suMdara ane capaLa netravALI strInA mukhathI nIkaLatA sugaMdhI madirAnA kogaLAthI bakula vRkSa puSpita thAya che. ahIM bakula vRkSane pAMce bhAvaindriyono upayoga A pramANe samajavo nUpuranA zabdavALA pAdano sparza karavAthI praphullita thAya che. tethI karNa ane sparza e be indriyono upayoga, suMdara netravALI strIne lIdhe praphullita thAya che tethI netraindriyano upayoga ane sugaMdhI madirAnA rasathI praphullita thavAne aMge raseMdriya ne dhrANedriyano upayoga-ema pAMce indriyanA viSayano upayoga jANavo. A pramANe indriyonA svarUpane jANIne tenA zabdAdi viSayomAM kSaNamAtra paNa mananI pravRtti karavI nahIM. kahyuM che ke iMdiadhuttANa aho, tilatusamittaM pi desu mA pasaraM / aha dino to nIo, jattha khaNo vriskoddismo||1|| bhAvArtha-"aho! indriyarUpI ghUrtane talanA photarA jeTalo paNa prasAra (avakAza) ApIza nahIM. jo kadAca tene eka kSaNamAtra paNa avakAza ApIza to te jarUra koTI varSa sughI jaze nahIM. indriyo gopavavAnA viSayamAM jJAtAgharmakathAMga sUtrane viSe be kAcabAnuM draSTAMta ApeluM che. te sUtramAM A be gAthAo che- visaesu iMdiAI, ruMbhaMtA rAgadosanimmukkA / pAvaMti nibui suhaM, kummuvva mayaMgadahasuhaM // 1 // avare u aNatthaparaMparAo pAvaMti pAvakammavasA / / saMsArasAgaragayA, gomAU a gasia kummuvva // 2 // Jain EducbhAga 5-7] Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 21 bhAvArtha-"rAgadveSathI rahita thaIne indriyanA viSayone rokanArA prANIo mRdaMga drahanA sukhane pAmanArA kAcabAnI jema nivRti sukhane pAme che ane bIjA saMsArasAgaramAM paDelA prANIo pApakarmanA vazathI ziyALe grasita karelA kAcabAnI jema anartha paraMparAne pAme che." te be kAcabAnI kathA nIce pramANe- be kAcabAnI kathA vArANasI purIne viSe gaMgAnadIne kAMThe mRdaMga nAmanA drahamAM guseMdriya ane agasendriya nAmanA be kAcabAo rahetA hatA. te banne sthalacArI kIDAonuM mAMsa khAvAmAM prItivALA hatA. tethI ekadA teo drahanI bahAra nIkaLyA hatA, tevAmAM be ziyALe temane joyA. te kAcabAo paNa ziyALane joIne bhaya pAmyA. tethI temaNe potAnA cAre paga tathA grIvAne saMkocIne pRSThanI DhAlamAM gopavI dIghA, ane kAMI paNa ceSTA karyA vinA jANe marI gayelA hoya tema paDyA rahyA. banne ziyALe pAse AvIne te kAcabAone vAraMvAra UMcA upADIne pachADyA, gulAMTo khavarAvI tathA ghaNA pAdaprahAra karyA, paraMtu te kAcabAne kAMI paNa ijA thaI nahIM. pachI thAkI gayelA te banne ziyALa thoDe dUra jaIne saMtAI rahyA eTale pelA aguseMdriya kAcabAe capaLatAne lIdhe eka pachI eka ema cAre paga tathA grIvAne bahAra kADhI. te joI banne ziyALe tatkALa doDI AvIne tenI Doka pakaDIne mArI nAMkhyo. bIjo guseMdriya kAcabo to acapaLa hovAthI cirakALa sughI temano tema paDyo rahyo. pachI ghaNI vAra sudhI rokAIne thAkI gayelA te ziyALa jyAre tyAMthI jatA rahyA, tyAre te kAcabo cotarapha joto joto kUdIne jaladIthI drahamAM jato rahyo, tethI te sukhI thayo. pAMca aMgone gopavanAra kAcabAnI jema pAMce indriyo gopavanAra prANI sukhI thAya che, evuM A draSTAMtanuM tAtparya che. - A pAMce indriyono prayoga prazasta pariNAma ane aprazasta pariNAme karIne be prakArano che. temAM zravaNa indriyano devagurunA guNagrAma ane ghamadazanAdikanA zravaNa karavAmAM zubha adhyavasAyathI je upayoga karAya te prazasta kahevAya che ane iSTa tathA aniSTa zabdo zravaNa karIne rAgadveSanuM je nimitta thAya te aprazasta upayoga kahevAya che. cakSu indriyano deva, guru, saMgha tathA zAstro jovAmAM ane paDilehaNa, pramArjana vageremAM, IsamitimAM tathA gharmasthAnAdika jovAmAM je upayoga karAya te prazasta che ane hAsya, nRtya, krIDA, rudana, bhAMDaceSTA, IndrajAla, paraspara yuddha, tathA strInA surUpa kurUpa aMgopAMga vagere jovAmAM je upayoga karAya te aprazasta che. nAsikAno arihaMtanI pUjAmAM upayogI puSpo, kesara, kapUra, sugaMdhI tela vagerenI parIkSAmAM, guru ane glAna muni vagerene mATe pathya ke auSadha ApavAmAM tathA sAdhuone kahyuM tevA anna, jaLa, bhakSya, abhakSya vagere jANavAmAM upayoga karAya te prazasta kahevAya che, ane rAgadveSa utpanna karanAra sugaMdhI tathA durgadhI padArthomAM upayoga karAya to te aprazasta che. jillA indriyano svAdhyAya karavAmAM, devagurunI stuti karavAmAM, parane upadeza ApavAmAM, guru vagerenI bhakti karavAmAM ane munione AhArapANI ApatAM te vastuonI parIkSA karavAmAM upayoga karAya te prazasta che ane strI vagere cAra prakAranI vikathA karavAmAM, pApazAstrano abhyAsa karavAmAM, parane tApa upajAvavAmAM ane rAgadveSa utpanna karanAra iSTa aniSTa AhArAdikamAM je upayoga karAya te aprazasta che. sparzaiMdriyane Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 308] iMdriyajaya jinapratimAnuM snAnAdika karavAmAM tathA guru ane glAna sA vagerenI vaiyAvacca karavAmAM je upayoga karAya te prazasta che, ane strIne AliMgana vagere karavAmAM je upayoga karAya te aprazasta che. A pramANe sarva vastuomAM zubha tathA azubha adhyavasAya ane phaLaprAtine anusAra prazasta tathA aprazasta bhAva jANavo. tevI rIte vicAratAM ahIM cAra bhAMgA thAya che. te A pramANe keTalAka jIvone zubha adhyavasAyanA kAraNa (sAghaka kAraNa) bhUta jinabiMbAdika prazasta vastu joIne kAlasaukarika vagerenI jema aprazasta bAghaka bhAva udaya pAme che. keTalAka jIvone zubha adhyavasAyane sAghanAra sAghaka kAraNabhUta samavasaraNAdika prazasta vastu joIne paMdaraso tApasonI jema prazasta sAghakabhAva utpanna thAya che. keTalAka jIvone bAghaka kAraNabhUta aprazasta vastu joIne paNa ASADha nAmanA nartaka RSinI jema prazasta evo sAdhakabhAva vRddhi pAme che, ane keTalAka jIvone aprazasta bAghaka vastu joIne subhUma cakrI, brahmadattacakrI vagerenI jema aprazasta bAghakabhAva utpanna thAya che." A pramANe zrI viraprabhunA mukhathI gharmadezanA sAMbhaLIne jeNe zerImAM paDelA cIMtharAnI kaMthA oDhelI che, ane jenA hAthamAM mRttikAnuM rAmapAtra raheluM che evo daridrI subhadra pratibogha pAmyo, tethI teNe tarata ja sarva mUccho tyAga karIne dIkSA grahaNa karI. AkAzanI peThe aalita vihAravALo thayo, ane prabhunI kRpAthI te agiyAra aMganA sUtrArthano jJAtA thayo. ekadA pauraloko te muninI pUrvAvasthA saMbhArIne hAMsI karavA lAgyA ke "aho! A subhadra kevI rAjyasamRddhi tajIne muni thayo che! have to sArI rIte AhArAdika maLavAthI te pUrvanI avasthA karatAM vadhAre sukhI thayo che. pahelAM to A raMka, rakapuruSo vaDe paNa niMdya (niMdavA lAyaka) hato, ane have to indrAdika devone paNa vaMdya (vaMdana karavA yogya) thayo che. pahelAM to tene ucchiSTa (eThuM) bhojananI prApti paNa durlabha hatI, ane have to yatheccha bhojana maLe che. AnA vairAgyanuM vRttAMta ane tenuM kAraNa ApaNe barAbara samajyA chIe." ityAdika niMdA karatA pauralokone joIne zreNika rAjAnA putra abhayakumAra maMtrIe vicAryuM ke "aho! A paurajano vinAkAraNa mahA vairAgyavAna ane tyAgImAM zreSTha evA A muninI niMdA kare che. paramArtha tattvane nahIM jANanArA A mUDha loko A niHspRha muni upara phogaTa vaira rAkhIne tenA guNone doSapaNe vahana kare che. temaja muninI niMdA karavAthI teo draDhatara pApakarmanA samUhane upArjana kare che. mATe mAre A sarva lokone koI prakAre pratibogha karavo joIe." ema vicArIne avasarajJa abhayakumAre ekadA rAjamArgamAM sarva paurajano ekaThA maLelA hatA, te vakhate dUrathI subhadra munine AvatA joIne potAnA vAhana parathI nIce UtarI traNa pradakSiNA pUrvaka temane namIne pUchyuM ke "he pUjya! ekakALe keTalI indriyono upayoga hoI zake?" gurue javAba Apyo ke "eka kALe eka ja indriyano upayoga hoI zake." pharIthI maMtrIe pUchyuM ke "eka eka indriya sevana karavAthI jIvane duHkhadAyI thAya ke nahIM ?" muni bolyA ke "eka eka indriya paNa mRgAdikanI jema A lokamAM tathA paralokamAM mahA anarthanuM kAraNa thAya che, to pachI pAMce indriyonuM sevana karavAthI keTalo anartha thAya ? kahyuM che ke Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 kuraMgamAtaMgapataMgagamInA hatAH paMcabhireva paMca / ekapramAdI sa kathaM na hanyAdhaH sevate paMcabhireva paMca // 1 // bhAvArtha-mRga, hAthI, pataMga, bhramara ane matsya e pAMca prANIo pAMca indriyomAMthI ekeka indriyanA sevavA vaDe haNAyA, eTale pAMcathI pAMca haNAyA to je pramAdI manuSya ekalo pAMce indriyo vaDe pAMcenA viSayone seve che te kema na haNAya? te to avazya haNAya. mRgo svecchAe araNyamAM aTana kare che, tene pakaDavA mATe pArathIo sAraMgI, vINA vagereno nAda kare che, tethI karNanA viSayamAM lubdha thayelA mRgo moha pAmIne te saMgIta sAMbhaLavA Ave che. te vakhate pAraghIo tene jaladIthI haNI nAkhe che. - hAthIne pakaDavA mATe duSTa puruSo eka moTA khADAmAM kAgaLanI hAthaNI banAvIne rAkhe che. te hAthaNIne joIne teno sparza karavAne utsuka thayelo hAthI te khADAmAM paDe che, tyAMthI te nIkaLI zakato nathI. pachI kSaghA ane tRSA vagerethI pIDA pAmelA te hAthIne nirbaLa thayelo jANIne keTaleka divase tene bAMdhe che, athavA mArI paNa nAMkhe che. netranA viSayamAM Asakta thayeluM pataMgiyuM dIvAnI jyotamAM moha pAmIne temAM potAnA dehane home che ane tethI maraNa pAme che. dmANa indriyanA viSayamAM Asakta thayelo bhramara kamaLanI sugaMdhathI moha pAmIne divase te kamaLamAM pese che. pachI rAtre te kamaLa bIDAI jAya che, eTale te AkhI rAtri mahA duHkha pAme che. jillA indriyane vaza thayelA masso loDhAnA kAMTAnA agra bhAga para rAkhelI loTanI goLIo joIne temAM lubdha thaI mAMsanI buddhithI te goLIo khAvA jAya che, eTale tarata ja lohanA kAMTAthI vIMghAIne maraNa pAme che." A pramANe indriyonuM svarUpa subhadra muninA mukhathI sAMbhaLIne abhayakumAre sarva pauralokone kahyuM ke "he paurajano! tamArAmAMthI je koI mAtra eka eka indriyane vaza kare, ane tenuM prabhunI sAkSIe pacakhANa le tene huM A mahA mUlyavALuM ratna ApuM." te sAMbhaLIne te lokomAMthI koI paNa tema karavAne taiyAra thayoM nahIM, sarva jano mauna gharI rahyA. tyAre abhayakumAre munine kahyuM ke "he svAmI! Ape to zrI vIra prabhunI sAkSIe pAMca indriyonA viSayonuM pratyAkhyAna karyuM che, tethI A pAMca ratno Apa grahaNa karo." muni bolyA ke "e ratnone huM zuM karuM? mane to kAMcana ane pASANamAM samAna buddhi che. meM to triviSe trivighe zarIranI zuzruSA karavAno ane parigrahamAtrano tyAga karelo che. indrAdikanA sukhanI paNa mane trikALe paNa icchA nathI." te sAMbhaLIne sarva pauraloko vismaya pAmI kahevA lAgyA ke "aho! A muni kharekharA niHspRhI che. ApaNe mUrkhAe Aja sudhI tenI phogaTa niMdA karI." A pramANe temanA mukhathI muninI stuti sAMbhaLIne kRtArtha thayelo abhayakumAra munine namana karI jainagharmano mahimA vaghArIne potAne ghera gayo, ane subhadra muni zubha upayogathI pUrNa thayA satA AtmakArya sAghavAmAM tatpara thayA. "indriyonA viSayo prApta thAya tyAre zrI viraprabhunA vAkyanuM smaraNa karIne te viSayo para jarA paNa vizvAsa karavo nahIM. juo! indriyone vaza karavAthI subhadra munie ekAMte rahIne AtmabhAva pragaTa karyo." Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 vyAkhyAna 309] indriyonuM svarUpa vyAkhyAna 309 indriyonuM svarUpa AtmAnaM viSayaiH pAzairbhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiNkraaH||1|| bhAvArtha-"bhavavAsathI eTale saMsAramAM rahevAthI parAmukha thayelA evA udvigna vairAgI AtmAne paNa moharAjAnA kiMkara rUpa indriyo viSaya rUpI pAza vaDe bAMdhI le che, ane tene pAchA saMsAramAM bhamAve che." te upara sukumArikAno prabaMgha che te A pramANe- sukumArikA sAdhvInI kathA vasaMtapuranA rAjAnA sasaka ane bhasaka nAmanA putroe vairAgyathI dIkSA lIdhI. anukrame teo gItArtha thayA. pachI temaNe potAnI bahena sukumArikAne pratibodha pamADI dIkSA ApI. te sukumArikA atyaMta svarUpavAna hovAthI aneka yuvAna puruSonAM cittanuM AkarSaNa karatI hatI. tethI te yuvAna puruSo sAthvInA upAzrayamAM praveza karIne sukumArikAnA rUpane rAgadraSTithI jotA hatA. te upadravano vRttAMta mahattarA sAdhvIe tenA bhAIone kahyo. eTale teo sukumArikAne eka judA makAnamAM rAkhIne tenI rakSA karavA lAgyA. sukumArikAne gupta rAkhelI jANIne yuvAna puruSoe te banne bhAIonI sAthe yuddha karavA mAMDyuM. te joIne sukumArikAne vicAra thayo ke, "mArA mATe mArA bhAIo moTo kleza pAme che; mATe anartha karanArA evA A mArA zarIrane dhikkAra che!" ityAdi vicAra karIne vairAgyathI teNe anazana grahaNa karyuM. tethI keTaleka divase tenuM zarIra eTaluM badhuM kSINa thaI gayuM ke tenA bhAIoe atizaya mohanA vazathI tene mRtyu pAmelI jANI. eTale te bannee gAma bahAra tene araNyamAM paraThavI dIdhI. tyAM zItaLa vAyunA sparzathI te bhAnamAM AvI. tevAmAM koI sArthavAhe tene joI. eTale "A koI strIratna che' ema jANI te tene potAnA mukAmamAM laI gayo. pachI abhaMga, udvartana tathA auSagha vagere karIne teNe tene anukrame pUrvanI jema suMdara rUpavatI karI. pachI sukumArikA te prakAranI bhavitavyatAthI ane karmanI vicitratAne lIghe "A sArthavAha mAro anupama upakArI ane vatsala che' ema mAnavA lAgI. tethI sArthavAhanA kahevA pramANe tenI strI thaIne keTaloka kALa tene ghera rahI. ekadA teNe potAnA banne bhAIo (muni)ne joyA. eTale temane vaMdanA karIne teNe potAno sarva vRttAnta nivedana karyo. te sAMbhaLIne teoe sArthavAha pAsethI tene choDAvIne pharIthI pratibodha Apyo ke saritsahasraduHpUra-samudrodarasodaraH tRptau naivendriyagrAmo, bhava tRpto'ntarAtmanA // 1 // bhAvArtha-"he bhavya prANI! hajAro nadIonA jaLathI paNa jenuM udara pUrNa thatuM nathI evA samudranI jevo indriyasamUha kadApi tRti pAmato nathI. mATe antarAtmAe karIne ja tuM tRpta thA." vizeSArtha-"he bhavya! A indriyo koI paNa vakhata tRpta thatI ja nathI. kemake nahIM bhogavelA bhoganI icchA rahe che, bhogavatI vakhate temAM Asakti rahe che, ane bhogavAyelA bhoganuM smaraNa rahyA kare che. eTale traNe kALamAM indriyonI azuddha pravRtti che, ane indriyonA viSayomAM Asakta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 thayelA jIvanI tenA bhoga vaDe kadApi tRpti thatI ja nathI. te indriyono samUha kevo che? hajAro nadIonA pravAhavaDe paNa nahIM purAtA samudra jevo che. te indriyono abhilASa zamasaMtoSa vaDe ja pUrI zakAya tema che. tene mATe A hita kathana che. tethI he uttama jIva! tuM tArA AtmasvarUpe karIne ja tRpta thA. A jIva saMsAracakramAM rahelA parabhAvone AtmapaNe (potApaNe) mAnIne A zarIra ja AtmA che' evI rItanA bAhya bhAvane viSe Atmabuddhi dhAraNa karI bAhyAtmapaNAne pAmavAthI mohamAM Asakta thayo sato ananta pudgala parAvarta sudhI saMsAracakramAM paryaTana kare che. te ja jIva nisargathI (svayameva) athavA aghigamathI (paranA upadezathI) AtmarUpa tathA para rUpano vibhAga karIne 'huM zuddha chuM' evo nizcaya karI samyak ratnatraya svarUpavALA AtmAne ja AtmarUpe jANI tathA rAgAdikano parabhAvapaNe nizcaya karI samyagdaSTivALo antarAtmA thAya che, (te ja aMtarAtmA kahevAya che); ane te ja aMtarAtmA samyagdarzananI prAptine avasare nirdhAra karelA saMpUrNa AtmasvarUpanI prApti thavAthI paramAtmA bane che, mATe indriyonA viSayono tyAga karavo ja yogya che. kahyuM che ke-- sphurattRSNAmRgatRSNAnukAriSu / indriyArtheSu dhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDAH // 1 // puraH puraH bhAvArtha-jaDa puruSo jJAnarUpI amRtano tyAga karIne AgaLa AgaLa sphuraNAyamAna thatI bhogapipAsA (viSayatRSNA) rUpI mRgatRSNA jevA rUpa rasa gaMgha sparza zabda lakSaNa indriyonA viSayo tarapha doDe che, Atura thAya che." tene arthe aneka prakAranAM yatna, daMbha, vyApAra, muMDana vagere karma kare che. tattvane nahIM jANanArA (tattvavikaLa) loko indriyonA bhogane sukharUpa mAne che, paraMtu te sukha nathI paNa bhrAMti ja che. kahyuM che ke- vAramaNaMtaM bhuttA, vaMtA cattAya dhIrapurisehiM / te bhogA puNa icchai, bhottuM tihvAulo jIvo // 1 // bhAvArtha-ghIra puruSoe anantIvAra bhogavelA, vamana karelA ane tyAgelA bhogone AkulavyAkula thayelo tRSNArthI jIva pharI pharIne bhogavavAne icche che. tethI ja cakravartI, vAsudeva, mAMDalika rAjAo ane kuMDarIka vagere aneka puruSo viSayomAM moha pAmavAthI narakamAM dIna avasthAne pAmyA che. ghaNuM kahevAthI zuM! viSayano jarA paNa vizvAsa karavo nahIM. aho! pUrva bhave AsvAdana karelA samatA sukhanuM smaraNa karIne lavasattama devatAo anuttara vimAnanA sukhane paNa tRNa samAna gaNe che. indrAdika paNa viSayano tyAga karavAmAM asamartha hovAthI munionA caraNakamaLamAM pRthvIpara ALoTe che, mATe anAdikALathI aneka vAra bhogavelA viSayono tyAga ja karavo; teno kiMcit mAtra paNa saMga karavo nahIM. pUrvaparicita (pUrve bhogavelA) viSayanuM smaraNa paNa karavuM nahIM. nigraMtha munijano tattva jANavAnI icchAthI zAstraavalokanavaDe ja kALa nirgamana kare che; ane 'nirmaLa, niHsaMga tathA niSkalaMka evA siddhabhAvano ame kyAre sparza karIzuM?' ityAdika dhyAnamAM ja magna rahe che.'' Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 vyAkhyAna 310] indriyajaya kartavya A pramANenA baMdhu muninA upadezanAM vAkyo sAMbhaLIne sukumArikAe pharIthI cAritra grahaNa karyuM, ane nirmaLa aMtaHkaraNathI tenuM pratipAlana karIne anukrame svarge gaI. dhIra puruSone viSe mukhya evA te munioe vividha prakAranA viSayarUpI rathI baMghAyA vinA ja bhraSTa thayelI potAnI bahenano zIdhra uddhAra karyo, ane te paNa pApane AlovIne svargasukhane pAmI." vyAkhyAna 310 indriyajaya kartavya syAdakSANAM jayo tyAgAtyAgo'tra paravastuSu / jananyAdiSvabhiSvaMgaM, sa eva nirjarAM zrayet // 1 // bhAvArtha-"indriyono jaya, tyAga karavAthI thAya che. tyAga eTale mAtA-pitA, strI vagere paravastune viSe je abhiLaMga (rAga) tethI rahita thavuM te. te tyAga ja nirjarAno Azraya kare che, arthAt tenA tyAgathI ja nirjarA thAya che." A prasaMga upara subhAnukumAranI kathA che te A pramANe subhAnukumAranI kathA A bharatakSetrane viSe magadha dezamAM suvaprA nAme purI che. temAM aridamana nAme rAjA hato. tene ghAriNI nAme paTTarANI hatI. tene devasamAna kAMtivALo subhAnu nAme kumAra thayo hato. te kumAra yuvAvasthA pAmyo tyAre tene tenA pitAe rU5, lAvaNya ane kaLAvALI ekaso kanyAo paraNAvI. te strIonI sAthe viSayasukha bhogavato subhAnukumAra sukhe sukhe divaso nirgamana karato hato. ekadA zrI saMbhavanAtha svAmI te nagarInA udyAnamAM samavasaryA. te vRttAMta vanapALe AvIne subhAnukumArane kahyo ke "aneka kevaLI, aneka vipulamati, aneka 28jumati, aneka avadhijJAnI, aneka pUrvaghara, aneka AcArya, aneka upAdhyAya, aneka tapasvI, aneka navadIkSita munio tathA aneka devadevIothI parivarelA sarvajJa, sarvadarzI ane AkAzamAM jemanI AgaLa gharmacakra cAle che evA zrI saMbhavanAtha svAmI ApaNA udyAnamAM samavasaryA che." te sAMbhaLI subhAnukumAra potAnI soe strIo sahita moTI samRddhithI temane vAMdavA nIkaLyo; ane samavasaraNamAM rahelA prabhune vaMdanA karIne vinayapUrvaka yogya sthAne beTho. te vakhate svAmIe dezanAno AraMbha karyo ke-"sarva gharmane viSe mukhya hetu parabhAvano tyAga karavo te ja che. temAM svadravya, sva-kSetra, sva-kAla ane svabhAvapaNAe karIne sthAti nAmanA pahelA bhAMgAthI grahaNa karelA je AtmAnA pariNAma te potAnA AtmAne viSe rahelo svagharma che. teno samavAya saMbaMdhe karIne abheda hovAthI te Atmagharma tajavA yogya nathI; paNa anAdi kALathI cAlyA AvatA mithyAdraSTipaNAe karIne kudevAdikane viSe Asakti vagere je aprazasta bhAva che tenA grahaNano tyAga karavo yogya che. temAM nAmathI tyAga zabdanA AlApa rUpa che. zAstra, yatigharma ane jinapUjA vageremAM sthApana karelo tyAga te sthApanA tyAga che. bAhyavRttithI indriyonA abhilASano, AhArano ane upAthi vagereno je tyAga karavo Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 te dravyatyAga che ane aMtaraMga vRttithI rAga, dveSa tathA mithyAtva vagere Asrava pariNatino tyAga karavo te bhAvatyAga che. 910 viSa garala anuSThAna vaDe karIne je tyAga te naigama, saMgraha ane vyavahAra naye samajavo, kaDavA vipAkanI bhItithI je tyAga te RjusUtra naye jANavo, tadvetukriyApaNe tyAga te zabda ne samabhirUDha naye samajavo, ane varjavAnA yatna vaDe sarvathA varjana te evaMbhUta naye samajavuM. ityAdi aneka yuktivALA upadezane sAMbhaLIne cAritramohanIya karmanA kSayopazama vaDe sarvavirati grahaNa karavAnI jenI buddhi thaI che evo subhAnukumAra prabhunA caraNakamaLamAM vaMdanA karIne bolyo ke 'zaraNarahita prANIone zaraNa ApavAmAM sArthavAha samAna ane bhavasamudrathI tAranAra evA he prabhu! he svAmI! mane sarvavirati sAmAyikano upadeza karo (Apo) ke jethI viSaya kaSAyAdikano tyAga vRddhi pAme.'' te sAMbhaLIne bhagavAne tene sAmAyika cAritra ApyuM. teNe mahAvrata grahaNapUrvaka sAdhupaNuM aMgIkAra karyuM. te ja vakhate tenuM AyuSya pUrNa thavAthI te kumAra mRtyu pAmIne svarge gayo. tevAmAM te kumArano pitA parivAra sahita prabhune vAMdavA Avyo. tyAM potAnA putrane marelo joIne tene ati kheda thayo. tenI mAtA putraviyogathI vilApa karatI rudana karavA lAgI. te vakhate subhAnukumArano jIva tatkALa devapaNuM pAmIne prabhunI pAse Avyo. tyAM potAnA mAtApitAne vilApa karatAM joIne te deve temane kahyuM ke "tamane evuM zuM duHkha paDyuM che ke parama sukhadAyaka evA zrI jinezvaranA caraNakamaLane pAmIne paNa tame rudana karo cho?' te sAbhaMLIne rAjA tathA rANI bolyA ke "amAro atyaMta priya putra mRtyu pAmyo, teno amAre viyoga thayo, te duHkha amArAthI sahana thatuM nathI.'' deva bolyo ke "he rAjA! te putranuM zarIra tamane priya che ke teno jIva priya che? jo teno jIva priya hoya to te huM chuM, mATe mArA para prIti karo, ane jo tenuM zarIra priya hoya to A tenA paDelA zarI2 para prIti karo. he mAtA! tame kema vAraMvAra vilApa karo cho? tamAro putra kaye ThekANe--za2I2mAM ke jIvamAM-kyAM rahelo che? tenuM zarIra ane jIva e banne tamArI pAse ja che, mATe rudana karavuM yukta nathI.'' te sAMbhaLIne rAjA bolyo ke "tAre viSe athavA A paDelA zarIrane viSe eke upara amane prIti thatI nathI.'' deva bolyo ke ''tyAre to svArtha ja sarva prANIne iSTa che, ane paramArtha koIne iSTa nathI evuM thayuM. A jagatanA sarva padArtha anitya che, asatya evo sarva saMbaMgha avAstavika che. temAM tame kema moha pAmo cho? sarva laukika saMbaMdha bhrAMtirUpa ja che. he mAtApitA! viratirahita prANIono saMbaMdha anAdikALathI hoya che; paNa te adhruva che, mATe have zAzvata rahenArA ane zuddha evA zIla zama damAdi baMghuono saMbaMdha karavA yogya che. mAro ne tamAro saMbaMdha paNa anAdi che; paraMtu te anitya hovAthI have huM nitya evA zamadamAdi baMdhuo sAthe saMbaMdha joDavA icchuM chuM--teno Azraya karuM chuM. eka samatArUpI kAMtAne ja huM aMgIkAra karuM chuM, ane samAna kriyAvALI jJAtine huM AdaruM chuM. bIjA sarva bAhya vargano (bAhya kuTuMbano) tyAga karIne huM dharmasaMnyAsI thayo chuM. udayika saMpadAono tyAga karavAthI ja kSAyopazamika svasaMpadA prAsa thAya che, ane tyAra pachI kSAyika bhAvanI ratnatrayarUpa saMpadA prApta thAya che.' ityAdi devanA karelA upadezathI rAjA potAnA samagra kuTuMba sahita pratibodha pAmyo; eTale temaNe zrImAn 1. A sAta naye tyAga barAbara gurugamathI samajavA yogya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 s vyAkhyAna 311] jJAnayukta kriyA phaLadAyI saMbhavanAtha svAmI pAse dIkSA grahaNa karI ane mahAnaMdapadanI sAdhanAmAM pravaryA. anukrame mahAnaMdapada prApta karyuM. potAno Atmagharma tirohita thayo hoya te prazasta yoganA sevanathI samyapha prakAre AvirbhAvane pAme che-pragaTa thAya che, mATe subhAnukumAranI jema paravastu paranA rAgano tatkALa tyAga karavo, ke jethI prazasta yoga prApta thAya." vyAkhyAna 311 jJAnayukta kriyA phaLadAyI jitAkSaH sAmyazuddhAtmA, tattvabodhI kriyAparaH / vizvAMbhodheH svayaM tIrNaH, anyAnuttAraNe kssmH||1|| bhAvArtha-"sAmyapaNAe karIne jene AtmA zuddha che, jeNe indriyono jaya karelo che, je tattvane jANe che ane je zuddha kriyAmAM tatpara che, te prANI pote saMsArasAgarane tare che ane bIjAne tAravA samartha thAya che." tattvaboghI eTale yathArtha svarUpane jANanAra, kriyApara eTale AtmasAghananA kAraNane anusaranArI yogapravRttirUpa athavA AtmaguNane anusaranArI AtmavIryanI pravRttirUpa evI je kriyA temAM tatpara thayelo. je karAya te kriyA kahIe. te kriyA sAdhaka ane bAghaka evA bhede karIne be prakAranI che. temAM A anAdi saMsAramAM azuddha evI kAyA vagerenA vyApArathI utpanna thayelI je kriyA te bAdhaka kriyA kahevAya che. ane zuddha evI samiti guti vagerethI utpanna thayelI kAyAdikanI kriyA te sAghaka kriyA kahevAya che. A zuddha kriyA azuddha kriyAne dUra kare che. saMsArano nAza karavA sAru saMvara ane nirjarArUpa kriyA karavI te bhAva kriyA kahevAya che. bIjI nAma kriyA, sthApanA kriyA ane dravya kriyA pUrvanI jema jANI levI. naigama naya kriyA karavAnA saMkalpane ja kriyA kahe che. saMgraha naya sarve saMsArI jIvone sakriya kahe che. vyavahAra naya zarIra paryAti pUrNa thayA pachInI kriyAne kriyA kahe che. RjusUtranaya kAryanuM sAghana karavA mATe yogavIryanI pravRttinA pariNAmarUpa kriyAne kriyA kahe che. zabda naya AtmaviryanI phuraNArUpa kriyAne kriyA kahe che. samabhirUDha naya AtmaguNanuM sAdhana karavA mATe karAtI sakaLa kartavya vyApArarUpa kriyAne kriyA kahe che; ane evaMbhUta naya AtmatattvanA ekatvapaNArUpa vIryanI tIkSNatAne utpanna karavAmAM ekAMta sahAyakAraka guNapariNAmarUpa kriyAne ja kriyA kahe che. ahIM svarUpanuM grahaNa ane parabhAvanA tyAgarUpa kriyA ja mokSane sAghanArI che. mATe jJAnatattva vaDe karIne Atmatattva sAdhavA mATe samyaka kriyA karavI joIe. kahyuM che ke "jJAnAcArAdayo'pISTAH zuddhasvasvapadAvadhi / " potapotAnuM zuddha sthAna prApta thAya tyAM sudhI jJAnAcAra vagere paNa iSTa mAnelA che. AnuM tAtparya e che ke-sAyika samyaktva prApta thAya tyAM sudhI niraMtara niHzaMkatA vagere ATha darzanAcAranuM sevana karavuM. kevaLajJAna prApta thAya tyAM sudhI kALa, vinaya vagere ATha jJAnAcAranuM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 21 niraMtara sevana karavuM. yathAkhyAta cAritra prApta thAya tyAM sudhI samiti guNirUpa ATha cAritrAcAranuM sevana karavuM. zukladhyAna prApta thAya tyAM sudhI tapAcAranuM sevana karavuM ane sarva saMvara prApta thAya tyAM sudhI vIryAcAranuM sevana karavuM. A pAMca AcAranuM pAlana karyA vinA mokSanI prApti thatI nathI. mATe jJAnapUrvaka kriyAmAM tatpara thayelo, samatAe karIne zuddha AtmAvALo ane jitendriya puruSa bhavasamudrathI pote tarI jAya che, ane potAne zaraNe AvelA bIjAone paNa upadeza ApIne tAravA samartha thAya che. te AtmArAmI kahevAya che. jJAna kriyAyukta hoya to ja hitane mATe thAya che, eTaluM jJAna kAMI paNa hita karI zakatuM nathI. kahyuM che ke kriyAvirahitaM hanta, jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinApathajJo'pi, nApnoti puramIpsitam // 1 // bhAvArtha-"kriyArahita evuM mAtra jANavArUpa saMvedana jJAna ke je vANInA vyApArarUpa ane mananA vikalparUpa che te anarthaka che, vaMdhya che, eTale muktine sAghanAruM nathI; kemake (puranA) mArgane jANanAro mANasa paNa gatirUpa kriyA karyA vinA kadI paNa icchita purane pAmato nathI." te ja vAtane draDha karavA mATe kahe che svAnukUlAM kriyAM kAle, jJAnapUrNo'pyapekSate / prapaH svAvazoji, tainapUryAvi yathA rA. bhAvArtha-"tattvaboghanI prAptirUpa sparzazAna karIne pUrNa chatAM paNa kArya sAdhanasamaye svakAryane anukULa evI kriyAnI apekSA rAkhe che; te mATe ja muni mahArAja AvazyakAdi kriyA yathokta kALe kare che. kemake dIvo pote prakAzamAna chatAM paNa tela pUravA vagerenI apekSA rAkhe che. arthAt svayaMprakAzI chatAM tela, vATa, pavanathI rakSaNa vagerenI apekSA rahe che. guNavad bahumAnAdyairnityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayedbhAvamajAtaM janayedapi // 1 // bhAvArtha-"saMyamAdika guNavALAnuM bahumAna karavA vaDe, Adi zabda karIne pApanI durgacchA (niMdA) karavA vaDe ane aticAranI AlocanAdi karavA vaDe, vaLI pUrve grahaNa karelA vratanuM niraMtara smaraNa karavA vaDe thayelI je sat kriyA, arthAt te te guNayukta thatI zubha kriyA te utpanna thayelA bhAvano nAza thavA detI nathI, ane nahIM utpanna thayelA zukladhyAnAdika bhAvane utpanna kare che." zreNika rAjAne tathA kRSNa vAsudeva vagerene guNInA bahumAnathI, mRgAvatIne pApanA pazcAttApathI, atimukta munine aticAranI AlocanA karavAthI ane ratisuMdarIne gharmamAM sthiratA rAkhavAthI-ityAdi aneka kAraNothI aneka bhavyajanone paramAnaMdapadanI prApti thaI che. ahIM prasaMgocita ratisuMdarInI kathA che te A pramANe - ratisuMdarInI kathA sAketapuramAM jitazatru rAjAne ratisuMdarI nAme putrI hatI. te ja nagaramAM eka zreSThInI putrI RddhisuMdarI, maMtrInI putrI buddhisuMdarI ane purohitanI putrI guNasuMdarI nAme hatI. e cAre Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 311] jJAnayukta kriyA phaLadAyI 107 sakhIo suMdara rUpavALI hatI ane zrAvaka gharma pALanArI hovAthI paraspara premavALI hatI ane devagurunA sthaLamAM (derAsare ne upAzrayamAM) ekaThI maLIne gharmagoSThI karatI hatI. teoe gharmakriyA karatAM parapuruSano niyama lIghelo hato. have naMdapurano rAjA cAra sakhIo paikI rAjaputrI ratisuMdarIne paraNyo. tenuM rUpa ane lAvaNya sarvatra zlAghA pAmyuM; tethI hastinApuranA rAjAe eka divasa dUta mokalIne ratisuMdarInI mAgaNI karI. te sAMbhaLIne naMdapuranA rAjAe dUtane kahyuM ke "eka sAmAnya mANasa paNa potAnI patnIne Apato nathI to huM zI rIte mArI patnIne ApIza? mATe tuM tAre sthAne pAcho cAlyo jA." te sAMbhaLIne dUte jaIne potAnA rAjAne sarva vAta kahI, tethI rAjAe naMdapura para caDAI karI. banne rAjAnuM yuddha thatAM hastinApuranA rAjAno jaya thayo. te ratisuMdarIne baLAtkArathI potAnA puramAM laI gayo. pachI teNe ratisuMdarInI prArthanA karI, tyAre te bolI ke "mAre cAra mAsa sudhI zIlavrata pALavAno niyama che." te sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM ke "cAra mAsa pachI paNa te mAre ja AdhIna che. kyAM javAnI che?" ema vicArI divaso nirgamana karavA lAgyo. ratisuMdarI hamezAM tene pratibodha ApavA lAgI, paNa rAjAno rAga tenA parathI jarA paNa ocho thayo nahIM. ekadA rAjA bolyo ke "he bhadra! tuM hamezAM mane upadeza Ape che, tuM tapa vaDe ati kRza thaI gaI che, temaja zarIra parathI sarva zRMgAra kADhI nAMkhyA che, to paNa mAruM mana tArAmAM ati Asakta che. tArA bIjA aMganA to huM zuM vakhANa karuM? paraMtu eka tArA netranuM paNa varNana huM karI zakato nathI." te sAMbhaLIne ratisuMdarIe potAnAM netrone ja zIlalopanuM kAraNa jANI rAjAnI samakSa tatkALa charI vaDe banne netro kADhIne rAjAnA hAthamAM ApyAM. te joI rAjAne atyaMta kheda thayo. pachI tene ratisuMdarIe sArI rIte gharmopadeza Apyo. rAjAe pratibogha pAmIne tene khamAvI; ane mAre mATe A strIe potAnAM netro kADhI nAMkhyA ema jANIne manamAM ati duHkhI thayo. rAjAnuM duHkha nivAraNa karavA mATe ratisuMdarIe devatAnuM ArAdhana karyuM. tatkALa devatAe ratisuMdarIne navAM netra ApyAM. pachI rAjAnA AgrahathI keTalAka divasa rokAIne pachI ratisuMdarIe dIkSA grahaNa karI. bIjI zreSThInI putrI je RddhisuMdarI nAme hatI, te tAmralisi nagarImAM zrIvaNika nAmanA ghanADhyane paraNI hatI. te vaNika tene sAthe laIne vepAra mATe samudra raste cAlyo. mArgamAM vahANa bhAMgavAthI te daMpatI eka pATiyAnuM avalaMbana karIne taratAM taratAM koI eka dIpe nIkaLyA. tyAM temaNe eka dhvajA UMcI karI rAkhI. te joIne koI bIjA vaNike potAnuM vahANa te dvIpe laI jaIne te bannene temAM laI lIghA. te bIjo vaNika naiRddhisuMdarIne joIne tenA para moha pAmyo, tethI RddhisuMdarInA patine teNe gupta rIte samudramAM nAkhI dIdho. pachI teNe RddhisuMdarInI prArthanA karI. tyAre teNe tene samajAvavA mATe ghaNo upadeza karyo, to paNa te vaNikano moha ocho thayo nahIM. te bolyo ke "tAre mATe to tArA patine meM samudramAM nAkhI dIdho che." e vAta jANIne teNe kALa nirgamana karavA mATe kAMIka miSa batAvyuM. AgaLa cAlatAM te vahANa paNa bhAMgyuM. RddhisuMdarI daivayoge maLelA eka pATiyAthI tarIne sopAraka nAmanA nagaramAM AvI. te ja nagaramAM teno pati paNa pATiyAthI tarIne prathamathI Avelo hato. tenI sAthe teno meLApa thayo. pelo bIjo vaNika Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 paNa pATiyuM maLavAthI tarIne te ja nagaramAM Avyo. tene potAnA pApane lIdhe kuSThano vyAdhi thayo. ekadA te pelA daMpatInI najare paDyo; eTale tene vyAdhithI pIDAyelo joIne teno pUrva upakAra smaraNa karI te daMpatIe auSadha vagerethI tene nIrogI karyo. te viNake te daMpatI pAse potAnA pApanI kSamA mAgI; tyAre te daMpatIe tene upadeza karIne gharma pamADyo. pachI te banne vaNiko vyApAra karI ghana upArjana karIne potapotAnA nagaramAM gayA. pachI keTaloka kALa sukhamAM nirgamana karIne RddhisuMdarIe dIkSA laI AtmasAghana karyuM. A be sakhIonI kathA kahI. have bIjI be sakhInI kathA AgaLa kahevAmAM Avaze. "prazAMta citta vaDe indriyonA jayapUrvaka karelI kriyA ja saphaLa thAya che, tethI ratisuMdarInI jema kaSTa prApta thAya chatAM paNa suzIla strIo potAnA kartavyane tajatI nathI.'' vyAkhyAna 312 tRma ane atRmanuM svarUpa viSayormiviSodgAraH, syAdatRptasya pudgalaiH / dhyAnasudhodgAraparaMparA // 1 // jJAnatRptasya tu bhAvArtha-paudgalika sukhathI atRpta evA manuSyane pudgaloe karIne viSayanI UrmirUpI viSanA udgAra prApta thAya che (oDakAra Ave che), ane jJAnathI tRpta thayelAne to dhyAnarUpI amRtanA udgAranI paraMparA prApta thAya che.'' AtmasvarUpanA svAdathI rahita eTale jeNe teno svAda lIdho nathI evA puruSane aMgarAga, strIonuM AliMgana vagere pudgaloe karIne indriyavilAsarUpa viSanA udgAra prApta thAya che; ane AtmatattvanA avabodhathI tRpta eTale pUrNa thayelA puruSane to zubhadhyAnarUpI amRtanA udgAranI paraMparA prApta thAya che. A prasaMga upara buddhisuMdarInI kathA che te A pramANe- buddhisuMdarInI kathA trIjI je buddhisuMdarI nAme pradhAnaputrI hatI te atyaMta rUpavatI hatI. tene ekadA rAjAe joI, tethI tenA para moha pAmIne dUtI mokalI tenI prArthanA karI; paNa buddhisuMdarI anya narane icchatI nahotI, eTale rAjAnI mAgaNI teNe kabUla karI nahIM, tethI krodha pAmelA rAjAe kAMIka prapaMca karIne pradhAnane tenA kuTuMba sahita keda karyo. pachI rAjAe praghAnane kahyuM ke ''jyAre tuM mArI AjJA kabUla karIza tyAre ja huM tane choDIza.'' pradhAne kahyuM ke, "he svAmI! Apa AjJA karo, te mAre pramANa che.'" te sAMbhaLIne rAjAe sarvane choDI dIghA ne buddhisuMdarIne aMtaHpuramAM rAkhI tenI prArthanA karI. buddhisuMdarI bilakula rAjAne icchatI nahotI. teNe rAjAne upadeza Apyo ke saMsAre svapnavanmithyA, tRptiH syAdabhimAnikI / tathyA tu bhrAMtizUnyasya, svAtmavIryavipAkakRt // 1 // bhAvArtha--"A saMsAramAM abhimAnathI utpanna thayelI tRpti svapnanI jema mithyA che, paNa bhrAMtirahita puruSane AtmavIryano vipAka karanArI je tRpti te ja satya tRpti che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 312] tRta ane atRptanuM svarUpa 109 vizeSArtha-he rAjA! dravyathI cAra gatirUpa ane bhAvathI mithyAtvAdika bhAvavALA A saMsAramAM "meM chaLa-baLa karIne A kArya karyuM, mArA jevo jagatamAM koI nathI." evA abhimAnathI utpanna thayelI tRmi svapnanI jema mithyA eTale mAtra kalpanArUpa ja che, kemake te tRpti vinazvara che, paravastu che tathA AtmasattAno rogha karanAra ATha prakAranA karmanA baMghamAM kAraNabhUta evA rAgadveSane utpanna karanAra che. mATe te mRgatRSNA jevI vRti sukhano hetu nathI. paraMtu bhrAMti rahita eTale samyajJAne karIne sahita puruSane svabhAva ne vibhAvanA anubhavavALI je tRpti che te ja satya sukhano hetu che. kemake te tRpti AtmavIryano vipAka eTale puSTine karanArI che. sukhIno viSayAtRptAH, nendropendrAdayo'pyaho / fmadhuvaH suthvI nove, jJAnatRpto niraMganaH merA bhAvArtha-"aho! A jagatamAM viSayothI atRpta evA indra, upendra vagere sukhI nathI; mAtra jJAnathI tRpta thayelA niraMjana evA eka bhikSu ja sukhI che." vizeSArtha-"aho! indra te devonA svAmI ane upendra te cakravartI vAsudeva vagere te koI A jagatamAM sukhI nathI; kemake teo manohara indriyonA viSayone sevatA chatAM niraMtara atRpta rahe che. aneka vanitAonA vilAsathI, Sasa bhojananA grAsathI, sugaMdhI kusumanA vAsathI ane rahevAnA suMdara AvAsathI, temaja mRdu zabdanA zravaNathI ane suMdara svarUponA nirIkSaNathI asaMkhya kALa sudhI indriyonA viSayono anubhava karatAM chatAM paNa teo tRpta thatA nathI, paraMtu te tRpta thAya ja kema? kAraNa ke sarva viSayo tRtinA hetu ja nathI. mAtra temAM sukhAdikano asadAropa ja karelo che. A cauda rad pramANa lokamAM mAtra eka bhikSu ja ke je AhArAdikamAM lubdha nathI, saMyamayAtrA mATe ja tIkSNa zIlanuM pAlana kare che, ane sarva parigrahano tyAga kare che, te ja sukhI che; kemake teo jJAna je AtmasvarUpano avabogha tenA AsvAdana vaDe tRpta thayela che. vaLI te rAgAdika aMjananI zyAmatA rahita che, ane AtmagharmanA ja bhoktA che." A pramANe aneka prakAre upadeza Apyo, to paNa rAjA bogha pAmyo nahIM. tyAre te buddhisuMdarIe potAnA jevI ja eka polI pUtaLI karAvIne temAM madirA bharI. pachI ghaNe divase jyAre rAjA AsaktinAM vacanothI tene bolAvavA lAgyo, tyAre buddhisuMdarIe pAchaLathI gupta rIte te pUtaLInuM mukha ughADyuM, ke tarata ja temAMthI atyaMta durgagha nIkaLI. te joI rAjA bolyo ke "zuM A zarIra AvuM durgaghavALuM che?" topaNa rAjAno moha tenA parathI ocho thayo nahIM. tyAre buddhisuMdarIe mahelanI UMcI bArIethI potAno deha paDato mUkyo, tethI te mUcha pAmI. te joIne rAjA ati kheda pAmI tenI AsanAvAsanA karavA lAgyo. anukrame buddhisuMdarI sAvadha thaI, eTale rAjAe parastrIgamanano niyama karyo. keTaleka kALe buddhisuMdarI dIkSA laI AtmajJAna vaDe thatI satya tRtine prApta karI mokSapada pAmI. "saMpUrNa kRmithI ja zIla vagere sadgaNo zubha AtmAmAM zobhAne prApta thAya che, tethI buddhisuMdarInI jema tenI prazaMsA AkhA jagatamAM thAya che, ane chevaTa te mokSapadane pAme che." Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 vyAkhyAna 313 lepya ane alepya viSe saMsAre nivasan svArtha-sajaH kajalavezmani / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 4 // bhAvArtha-"svArthamAM Asakta thayelo samagra loka kAjaLanA gRha samAna A saMsAramAM vasato sato (karma vaDe) lepAya che, paNa jJAnathI siddha thayelo manuSya lapAto nathI." rAgAdika pApasthAnaka rUpa kAjaLanA gRhamAM ane te rAgAdikanA nimittabhUta ghana svajanAdikane grahaNa karavArUpa saMsAramAM vasavAthI ahaMkArAdika svArthamAM sajja (tatpara) thayelo mANasa lepAya che, paNa heya ane upAdeyanI parIkSAe karIne vastu svarUpane jANanAro jJAnI lepAto nathI. A saMbaMdhamAM guNasuMdarInI kathA che te A pramANe guNasuMdarInI kathA cothI purohitanI putrI je guNasuMdarI hatI, tene zrAvastI nagarInA rAjAnA purohitano putra paraNyo hato. te guNasuMdarI upara sAketapurano rahevAsI koI brAhmaNa moha pAmyo hato; tethI te brAhmaNe bhIlanI pallImAM jaIne pallI patine kahyuM ke "tame zrAvastI nagarImAM lUMTa karo, huM tamane madada karIza. temAM jeTaluM ghana Ave te sarva tamAre rAkhavuM ane eka guNasuMdarI mane ApavI." ema kahIne te brAhmaNa pallI patine tenA anucaro sahita zrAvastI laI gayo. tyAM lUMTa karI, temAMthI te brAhmaNa guNasuMdarIne laIne koIka nagaramAM gayo. tyAM teNe guNasuMdarIne potAnI strI thavA kahyuM. tyAre te bolI ke "hAla mAre niyama che." ema kahIne keTalAka divaso nirgamana karyA. pachI auSaghanA prayogathI te taddana azuci zarIra rAkhavA lAgI. tenuM tevuM durgadhayukta zarIra joIne brAhmaNane vairAgya utpanna thayo. te jANIne guNasuMdarIe tene kahyuM ke "mane mArA pitAne ghera laI jA." tyAre te brAhmaNe tene tenA pitAne ghera pahoMcADI. ekadA te brAhmaNane sarpa Dasyo. te vakhate guNasuMdarIe tene saja karyo. pachI tene guru pAse laI jaIne ghamadezanA saMbhaLAvI. guru bolyA ke "nirlepa guNathI yukta evo jIva aneka guNone pAme che. caitanyanuM samagra parabhAvanA saMyoganA abhAve karIne svabhAvamAM avasthita rahevApaNuM te nirlepa guNa kahevAya che. kahyuM che ke- lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalairaham / citromAMjanaina~va, dhyAyanniti na lipyate // 1 // bhAvArtha-"pugalothI pudgala skaMdho lepAya che, huM lapAto nathI-jema vicitra prakAranA aMjano vaDe paNa AkAza pAtuM nathI tema. A pramANe dhyAto saMto prANI (karmathI) lapAto nathI." vizeSArtha-paraspara ekaThA maLavAthI AzleSa ane saMkramAdi vaDe pudgalanA skandho lepAya che, eTale anya pudgalothI upacayane pAme che; paraMtu huM nirmaLa cit svarUpa AtmA pudgalanA AzleSavALo nathI. vAstavika rIte jIvane ane pugalane tAdAtma saMbaMgha che ja nahIM, mAtra saMyoga saMbaMgha che, te paNa upAdhijanya che. jema AkAza vicitra aMjanathI lepyA chatAM paNa lapAtuM nathI, tema amUrta AtmasvabhAvavALo huM eka kSetramAM rahelA pudgalothI paNa lapAto nathI. A Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 313] leNa ane alepya viSe 111 pramANe dhyAna karato jIva kadApi lapAto nathI. je AtmasvabhAvane jANanAra AtmA AtmavIryanI zaktine AtmAmAM vApare che, te navAM kamathI lapAto nathI; kemake jyAM sudhI Atmazakti parAnuyAyinI hoya che tyAM sudhI Asrava thAya che, ane jyAre Atmazakti svarUpAnuyAyinI thAya che tyAre saMvara thAya che. kahyuM che ke tapaHzrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate / mAvinAjJAnasaMpatto, nidiyopi na tirtha rAM. bhAvArtha-"tapa ane kRtAdikathI matta evo manuSya kriyAvAna hoya to paNa te lepAya che, ane bhAvanAjJAnathI yukta kriyA na kare to paNa te lapAto nathI." jinakalpI sAghu vagerenA jevI kriyAno abhyAsI chatAM paNa tapa ane kRtAdikano abhimAnI hoya che to te navAM karma grahaNa karavA vaDe lepAya che; kema ke AhArAdikanI lAlacathI gharmanA abhyAsamAM je pravRtti karavI te dharma nathI, temAM zubha bhAvanAnI apekSA che. tethI ja tevA zubha bhAvanAjJAnathI saMpanna manuSya kriyA na kare to paNa karmathI lapAto nathI. kahyuM che ke na kammuNA kamma khavaMti bAlA, akammuNA kamma khavaMti vIrA / mehAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakaraMti pAvaM // 1 // bhAvArtha-"ajJAnI mANaso karme karIne (zubha kriyA karavA vaDe karIne paNa) karmane khapAvatA nathI. vIra puruSo karma (zubha kriyA) nahIM karyA chatAM paNa karmane khapAve che. buddhivALA mANaso lobha ne madathI rahita hoya che, tevA saMtoSI jIvo pApakarma karatA ja nathI." jahA kummo saaMgAI, sae dehe samAhare / parva pavApha medAvI, phAssA samAhare rA. bhAvArtha-"jema kAcabo potAnA aMgone potAnA dehamAM ja saMkocI le che, tema buddhizALI mANaso zubha adhyAsa vaDe ja pApano saMhAra kare che." A pramANe gurue gharmopadeza Apyo, te sAMbhaLIne te brAhmaNe pratibodha pAmI parastrIgamananA niSeghano niyama lIgho. guNasuMdarI potAnA rUpane ane sauMdaryane kRza karavA mATe cAritra laI tapa karavA lAgI. te anukrame svargasukhane pAmI. A pramANe pUrve varNana karelI ratisuMdarI vagere cAre sakhIo svarge gaI. tyAMthI cyavIne caMpAnagarImAM cAra judA judA zrImaMta gRhasthanI putrIo thaI. te cAre vinayaMghara nAmanA zreSThIputranI sAthe paraNI. ekadA rAjAe te cArene samAna svarUpavALI joI. jANe eka ja mAtAthI utpanna thayelI hoya tevI samAna lAvaNyavALI joIne temanA para rAjA mohita thayo; tethI rAjAe vinayaMghara zreSThInI sAthe kapaTamaitrI karI. vinayaMghara rAjAno mAnIto thavAthI rAjAnA aMtaHpuramAM paNa svecchAe gamanAgamana karavA lAgyo. ekadA rAjAe vinayaMgharanA hAthathI nIcenI gAthA kAgaLa para lakhAvI. esacchera vicakkhaNi, ajja u bhaccassa tuha vioaMmi / sA rayaNI caumAsA, jAmasahassaM ca volINA // 1 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 1 [staMbha 21 bhAvArtha-"he vicakSaNa strI! A Azcarya che ke Aje A kRtyane tArA viyogathI cAra praharavALI rAtri paNa hajAra prahara jeTalI lAMbI thaI." A gAthA lakhAvIne rAjAe potAnI pAse rAkhI. keTalAka divaso gayA pachI vinayaMghara to te vAta paNa bhUlI gayo. pachI rAjAe te gAthA sabhAmAM batAvIne kahyuM ke "A gAthA vinayaMghare mArA aMtaHpuramAM mokalI che." A pramANe te zreSThInI cAra strIone grahaNa karavA mATe rAjAe tenA para khoTuM kalaMka mUkI tene kArAgRhamAM nAMkhyo, ane tenI cAre strIone pakaDI lAvIne aMtaHpuramAM rAkhI. tyAM te cAre strIo be bhavamAM pALelA zIlavratanA prabhAvathI tathA pativrata lopa na karavAthI atyaMta kadarUpI thaI gaI. te joIne rAjAe bhaya pAmI zreSThIne choDI dIgho tathA te strIone mukta karI. te strIono zIlaprabhAva pRthvIpara vistAra pAmyo. "te cAre strIonA aMga upara kadApi kuzIlano leza paNa sparza thavA pAmyo nahIM; ane A lokanA aneka prakAranAM bhogasukho prApta thayA chatAM paNa teo lapAI nahIM, tethI zuddha karma karIne svargasukhane pAmI." vyAkhyAna 314 maMtrIpaNAnI niMdA viSe dhyAyatyazubhakarmANi, pratyahaM rASTracintayA / anekapApapAthociM, maMtritvaM nAdriyet sudhiiH||1|| bhAvArtha-"niraMtara dezanA rakSaNanI ciMtAthI maMtrIne azubha karmonuM dhyAna karavuM paDe che, mATe evA aneka prakAranAM pApanA samudra samAna praghAnapadane DAhyA mANase AdaravuM (svIkAravuM) nahIM." A prasaMga upara zakaTAla maMtrInI kathA che te nIce pramANe zakaTAla maMtrInI kathA pATalIpura nagaramAM koNikanA putra udAyI rAjAnA vaMzamAM naMda nAme rAjA thayo. tene zakaTAla nAme maMtrI hato. te maMtrIne lakSmIvatI nAmanI patnIthI sthUlabhadra ane zrIyaka nAmanA be putro thayA hatA. te nagaramAM cAturyalakSmI ane svarUpalakSmInA bhaMDAra jevI kozA nAmanI vezyA rahetI hatI. ekadA te kozAne joIne sthUlabhadra tenA para mohita thaI tene ghera gayo ane tyAM rahyo. vividha prakAranA vilAsa karatA te bannene atyaMta nIvaDa prema baMghAyo. atyaMta anurAgI evA te bannenA zarIra bhinna hatAM paNa temanuM mana bhinna nahotuM, tethI nakha ane mAMsanI jema teo ekabIjAnA viyogane sahana karI zakatA nahotA. AvI draDha prIti baMghAyAthI sthUlabhadra potAne ghera paNa jato nahIM, rAtridivasa kozAne ghera ja paDyo raheto. A pramANe teNe bAra varSa tyAM nirgamana karyA. ahIM rAjAnI sabhAmAM hamezAM vararuci nAmano kavi ekaso ne ATha navA zloko banAvIne naMda rAjAnI stavanA karato hato. te sAMbhaLIne prasanna thayelo rAjA zakaTAla maMtrInI sAmuM joto hato; paNa te kavi mithyAdraSTi hovAthI maMtrI tenA zlokonI prazaMsA karato nahoto, tethI rAjA prasanna thayA chatAM paNa tene kAMI paNa dAna Apato nahoto. A pramANe thavAthI "rAjA maMtrIne AdhIna che' ema vararucinA jANavAmAM AvyuM. pachI kavie maMtrIne prasanna karavAnI tajavIja karatAM lokonA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 314]. maMtrIpaNAnI niMdA viSe 113 mukhathI jANyuM ke "maMtrI potAnI strIne AdhIna che." tethI te kavi potAnA svArthane mATe maMtrInI strInI sevA karavA lAgyo. ekadA maMtrInI strIe prasanna thaIne tene kahyuM ke "tamAre je kAma hoya te mane kaho.' tyAre te bolyo ke "huM roja rAjA pAse navA navA zloko karIne laI jAuM chuM, tenI prazaMsA jo maMtrI kare to mane dravyano lAbha thAya. eTale mAruM kAma karavAnuM che." pachI tenA uparoghathI maMtrInI strIe maMtrIne tenA zlokanI prazaMsA karavA Agraha karyo. maMtrIe kahyuM ke "huM jainaghamI chuM, mATe te mithyAtvInI prazaMsA karavI mAre yogya nathI. topaNa he priyA!tArA AgrahathI huM tenI prazaMsA karIza." pachI rAjasabhAmAM jyAre vararuci zloko bolyo, tyAre maMtrIe tenI kavitvazaktinI prazaMsA karI; tethI harSita thayelA rAjAe tene ekaso ATha dInAra inAma tarIke ApyA. pachI te ja pramANe te kavi hamezAM ekaso ATha navA zloko bolI teTaluM inAma rAjA pAsethI levA lAgyo. Ama thavAthI bhaMDAra khAlI thato joIne maMtrIe rAjAne niSedha karIne kahyuM ke "have to A kavi jUnA zloko bole che, mATe tene kAMI inAma ApavuM yogya nathI. jo Apane mArA vAkya para vizvAsa na hoya to mArI sAta putrIo ApanI pAse A kavinA bolelA zloko bolI batAvaze." te sAMbhaLIne Azcarya pAmelA rAjAe maMtrInI sAta putrIone bolAvIne javanikAmAM besADI. te putrIonAM anukrame yakSA, yadinnA, bhUtA, bhUtadinnA, seNA, veNA ane reNA evAM nAma hatAM. te sAtamAM moTI yakSA hatI, te eka vakhata sAMbhaLeluM zAstra tatkALa grahaNa karatI hatI. evI rIte bIjI be vAra sAMbhaLavAthI, ema anukrame sAtamI sAta vAra sAMbhaLavAthI grahaNa karatI hatI. have te vararucine AjJA thatAM te 108 zloka bolyo. te sAMbhaLIne yakSAe te ja pramANe te zloko bolI dekhADyA. bIjI vAra sAMbhaLavAthI bIjI putrIe paNa te ja pramANe bolI batAvyA. evI rIte anukrame sAta putrIo bolI gaI. te sAMbhaLIne rAjAe "pArakAM kAvyo potAnA TharAvIne bole che!" ema kahI vararucino tiraskAra karIne tene kADhI mUkyo. pachI kheda pAmelo vararuci gaMgAne kinAre gayo. tyAM eka yaMtra goThavI temAM ekaso ne ATha dInAranI eka poTakI bAMghIne gaMgAnA jaLamAM gupta rAkhI. prAta:kALe gaMgAnI stuti karI te yaMtrane pagavatI dabAvyuM, eTale pelI dInAranI poTakI UDIne tenA hAthamAM paDI. evI rIte te hamezAM karavA lAgyo. te joI lokoe vismaya pAmI rAjAne kahyuM ke "aho! gaMgA paNa A kavine hamezAM stuti karavAthI 108 dInAranuM dAna Ape che." te vAta rAjAe maMtrIne kahI. tyAre maMtrI bolyo ke "he svAmI! ApaNe kAle prAta:kALe jovA jaIzuM." rAtrine samaye maMtrIe potAnA eka khAnagI mANasane zIkhavIne gaMgAne kinAre mokalyo. te dUta vRkSanI ghaTAmAM pakSInI jema saMtAI rahyo. tevAmAM te vararuci chAnI rIte AvIne gaMgAnA jaLamAM rahelA yaMtramAM ekaso ne ATha dInAranI poTakI mUkIne ghera gayo. pAchaLathI pelA mANase te poTakI kADhI laIne tene ThekANe kaThaNa kAMkarA bharI dIdhA ane pelI poTakI maMtrI pAse jaIne tene ApI. prAtaHkALe vararuci brAhmaNa gaMgA kinAre jaIne tenI stuti karavA lAgyo. te vakhate maMtrI sahita rAjA tathA sarva paurajano tyAM AvyA. te kavi vAraMvAra stuti karIne pelA yaMtrane pagavatI dabAvavA lAgyo; paNa durbhAgInA manorathanI jema tenA hAthamAM kAMI AvyuM nahIM. tethI te jaLamAM hAtha nAMkhIne pote mUkelI poTakI zodhavA lAgyo! te joI maMtrI bolyo ke "Aje gaMgAnadI tane kAMI ApatI nathI, paraMtu pote ja tenA bhAga 5-8). Jain Education Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 sthApana kareluM dravya vAraMvAra zuM kAma zodhe che? le A tAruM dravya. Aje A gaMgA mArA para prasanna thaI che, tethI mArA hAthamAM tAruM ghana AvyuM che." ema kahI potAnI pAse rAkhelI pelI dInAranI poTalI maMtrIe batAvI. te joI rAjAe pote ja ApelA dravyane oLakhI te brAhmaNanI ghaNI niMdA karI, ane sau potapotAne ThekANe gayA; paraMtu maMtrInI A kRtithI kheda pAmelo vararuci niraMtara maMtrInAM chidra jovA lAgyo. ekadA zrIyakano vivAhaprasaMga Avyo. tene mATe maMtrI sarva sAmagrI taiyAra karavA lAgyo. te vakhate tene ghera aneka zastro, vastra, azva, hAthI vagere joIne te vararucine chidra maLyuM. eTale teNe nizALanA sarva chokarAone eka zloka zIkhavyo. te A pramANe yatkartA zakaTAlo'yaM, tanna jAnAti pArthivaH / / hatvA nandaM tasya rAjye, zrIyakaM sthApayiSyati // 4 // - bhAvArtha-"zakaTAla maMtrI je kare che te rAjA jANato nathI. te maMtrI naMdarAjAne mArIne tenA rAjya para zrIyakane sthApana karaze." A zloka chokarAo gAmamAM sarvatra bolatA hatA. te zloka rAjAnA sAMbhaLavAmAM paNa Avyo. eTale rAjAe vicAryuM ke bAlakA yacca bhASaMte, bhASante yacca yoSitaH / autpAtikI ca yA bhASA, sA bhavatyanyathA na hi // 1 // bhAvArtha-"bALako je bole che, strIo je bole che, ane je AkAzavANI thAya che athavA akasmAtu koI bolI jAya che te kadI asatya thatuM nathI." ema vicArI khAtarI karavA mATe rAjAe potAnA dUtane maMtrIne ghera jovA mokalyo. dUte jaI AvIne taiyArI saMbaMdhInI sarva hakIkta kahI batAvI. tethI rAjA maMtrI para atyaMta gusse thayo. pachI sabhA vakhate maMtrIe AvIne praNAma karyA, te vakhate rAjAe kopathI avaLuM mukha karyuM. rAjAnI manovRttine jANanAra maMtrIe tatkALa ghera AvI zrIyakane kahyuM ke "rAjA koI pizunanA vAkyathI mArA para atyaMta kopAyamAna thayA che, tethI akasmAtu ApaNA kuLano nAza karaze, mATe he vatsa! huM sabhAmAM jaIne jyAre rAjAne praNAma karuM, tyAre tuM khaDjha vaDe mAruM mAthuM kApI nAMkhaje. pachI rAjA tema karavAnuM kAraNa tane pUche, tyAre tuM kaheje ke-svAmIno abhakta evo pitA hoya to te paNa vagha karavA yogya che." te sAMbhaLIne rotAM rotAM zrIyaka bolyo ke "he pitA! zuM evuM ghora karma cAMDALa paNa kadApi kare?" maMtrIe kahyuM ke "tuM AvA vicAro karavAthI ApaNA zatrunA manoratha pUrNa karIza; mATe yamarAjanA jevo pracaMDa rAjA jyAM sudhI ApaNA AkhA kuTuMbano nAza na kare, teTalAmAM mAtra mArA ekanA ja nAzathI AkhA kuTuMbanuM tuM rakSaNa karI le. vaLI huM mukhamAM tALapuTa viSa nAMkhI rAjAne praNAma karIza, eTale mRtyu pAmelA evA mArA zirane chedatAM tane pitRhatyAnuM pAtaka lAgaze nahIM." A pramANe maMtrInA boghathI zrIyake pitAnI AjJA kabUla karI. pachI rAjAne namatA maMtrInuM mastaka rAjAnI samakSa zrIyake kApI nAMkhyuM. te joI rAjA saMbhramathI bolyo ke "he. vatsa! teM AvuM duSkarma kema karyuM?" zrIyaka bolyo ke "svAmIe emane droha karanAra jANyA, tethI meM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 314] maMtrIpaNAnI niMdA viSe 115 temanuM mastaka chevuM che, kRtya to svAmInA abhiprAya pramANe vartanArA ja hoya che." pariziSTa parvamAM A saMbaMdhamAM kahyuM che ke bhRtyAnAM yujyate doSe, svayaM jJAte vicAraNA / svAmijJAte pratikAro, yujyate na vicAraNA // 1 // bhAvArtha-"bhRtyano doSa pote jAmyo hoya to temAM vicAra karavo yogya che; paNa bhUtyano doSa svAmIe jANyo hoya to teno pratikAra ja yogya che, temAM vicAra karavo yogya nathI." pachI rAjAnI AjJAthI zrIyake pitAnuM sarva mRtakArya karyuM. pachI naMdarAjAe zrIyakane kahyuM ke rAjyanA sarva kAryabhAra sahita A maMtrIpaNAnI mudrA grahaNa kara." zrIyaka bolyo ke "he pUjya! pitA tulya mAro moTo bhAI thUlabhadra nAme che, te kozA vezyAne ghera pitAnI kRpAthI nibaMghapaNe bhogavilAsa bhogave che, tene bAra varSa vyatIta thaI gayAM che; mATe te mAro moTo bhAI pitAnA sthAnane yogya che." te sAMbhaLI rAjAe sthUlabhadrane bolAvIne maMtrIpada grahaNa karavA kahyuM. tyAre sthUlabhadra bolyo ke "he svAmI! huM vicAra karIne te aMgIkAra karIza." rAjAe kahyuM ke "hamaNA ja vicAra karI le." te sAMbhaLIne sthUlabhadra azoka vADImAM jaI vicAra karavA lAgyo ke "rAjyano kArabhAra karanArA mArA pitAno capaLa karNavALA rAjAe akALa mRtyuthI nAza karyo. mATe rAjyanA adhikArIone sukha kyAMthI hoya? kahyuM che ke tyaktvA sarvamapi svArthaM rAjArthaM kurvatAmapi / upadravanti pizunA, udbaddhAnAmiva dvikaaH||1|| bhAvArtha-"sarva svArthano tyAga karIne rAjAnuM ja kArya karanAra bRtyone paNa, UMce bAMdhelA (zaba)ne jema kAgaDAo upadrava kare tema, pizuno cADiyAo) upadrava kare che." __yathA svadehadraviNa-vyayenApi prayatyate / rAnArthe takalAbhAthe, tyate na thatA | bhAvArtha-"jema loko rAjAne mATe potAnA deha ane ghanano vyaya karIne paNa yatna kare che, tema buddhimAna loko AtmAne mATe kema yatna nathI karatA?" A pramANe vairAgyanI bhAvanA bhAvatAM sthUlabhadra potAnA kezano loca karI ratnakaMbalanI dazIyonuM rajoharaNa (ogho) banAvI sabhAmAM AvI rAjAne kahyuM ke "meM to A pramANe vicAryuM che. tamane gharmalAbha ho." ema kahI te tatkALa rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLyA. te joIne "zuM A kapaTa karI vezyAne ghera pAcho jAya che?" evA avizvAsathI rAjA gavAkSamAMthI te bAju joI rahyo. paNa sthUlabhadra to kohI gayelA zabanI durgaghathI jema nAka maraDIne cAle tema te vezyAnA ghara tarapha moM maraDIne cAlyA gayA. te joIne rAjAe vicAryuM ke "aho! A to pUjya vItarAga jevA che, tene mATe meM karelA khoTA vicArane dhikkAra ho!" ema te AtmaniMdA karavA lAgyo. sthUlabhadra zrI saMbhUtivijaya AcArya pAse jaI sAmAyikanA uccArapUrvaka dIkSA aMgIkAra karI. pachI rAjAe maMtrInI jagyAe zrIyakane sthApana karyo. zrIyaka hamezAM kozAne ghera tene | dilAso ApavA javA lAgyo. tene joIne kozA sthUlabhadranA virahaduHkhathI rudana karatI hatI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 21 ekadA zrIyake kozAne kahyuM ke "he Arye! ApaNe zuM karIe? pelA pApI vararucie mArA pitAno ghAta karAvyo ane tamane sthUlabhadrano viraha karAvyo.'' kozA bolI ke '"tame tenuM vaira levAno upAya vicArIne mane kaho to huM karuM.'' te bolyo ke jo te vararuci madyapAna kare to vairano badalo levAno vakhata Ave, mATe tuM te madyapAna kare tevuM kara.' kozAe tenuM vAkya svIkArI vararucine madya pIto karyo. pachI te vAta kozAe zrIyakane kahI. te sAMbhaLIne zrIyaka harSa pAmyo. pachI ekadA zrIyaka rAjasabhAmAM gayo hato. teve vakhate prasaMgopAtta rAjA zakaTAla maMtrInA guNonuM smaraNa karIne tenI prazaMsA karavA lAgyo. tyAre zrIyaka bolyo ke "he svAmI! zuM karIe? madyapAna karanAra vararucie A sarva pApakarma karyuM che.'' rAjAe pUchyuM ke "zuM e vararuci madyapAna kare che?'' zrIyaka bolyo ke "he svAmI! te huM Apane batAvIza.'' pachI bIje divase sarva sabhA bharAI hatI, vararuci paNa Avelo hato. te vakhate zrIyaka maMtrIe zIkhavI rAkhelA anucara pAse rAjAne tathA sabhAnA sarva lokone eka eka kamaLanuM puSpa apAvyuM. temAM vararucine mIMDhoLanA cUrNathI mizrita kareluM kamaLa apAvyuM. rAjA vagere sarvajano te kamaLane sUMghIne tenI sugaMdhanI prazaMsA karavA lAgyA; tethI vararuci paNa potAnA kamaLane sUMghavA lAgyo, tethI rAtrIe pIdhelI caMdrahAsa madirAnuM teNe tarata ja vamana karyuM. te joI sarva lokoe teno tiraskAra karyo; eTale te sabhAmAMthI jato rahyo. pachI lokomAM thatI potAnI niMdAne dUra karavAnA hetuthI teNe surApAnanA prAyazcitta mATe vidvAnone pUchyuM ke "surApAnanuM prAyazcitta zuM?" brAhmaNo bolyA ke 'zAstramAM kahyuM che ke tApitatrapuSa: pAnuM virApAna pApahat / eTale tapAvelA sIsAnA rasanuM pAna kare to madirApAnanuM pApa dUra thAya che.'' te sAMbhaLIne vararucie sIsAnA rasanuM pAna karyuM, tethI te tatkALa mRtyu pAmyo. ahIM sthUlabhadra muni gurunI sevA karatAM zrutasamudranA pArane pAmyA. je kAraNa mATe bhogAdikano temaNe tyAga karyo hato te kArya temaNe sArI rIte niraMtara sAdhavA mAMDyuM. "UMcA prakAranA maMtrIpadane huM zuM karuM? meM mUrkhAIne lIdhe bAlyAvasthAthI ja strInA bhogavilAsa vaDe yuvAvasthA gumAvI che." evI rIte zrIyakanA moTA bhAI sthUlabhadra muni bhAvanA bhAvatA hatA. "he AtmA! strInI sAthe bhogavilAsa karatAM sarva indriyonA viSayanuM sukha aneka prakAre icchAnusAra bhogavyuM; to pachI parAdhIna evA maMtrIpadamAM zuM vizeSa sukha maLavAnuM che?'' ema ghArIne temaNe svAdhIna evuM munipada dhAraNa karyuM." vyAkhyAna 315 niHspRhatA svarUpaprAptito'dhikyaM, prAptavyaM nAvaziSyate / AbharAkhasaMpattvA, niHspRho nAyate muniH zAzA bhAvArtha-'svarUpanI prAptithI bIjuM kAMI paNa vizeSa pAmavA lAyaka avazeSa rahetuM nathI, tethI AtmArUpI rAjAnI saMpatti pAmIne muni taddana spRhA rahita thAya che.'' Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 315] niHspRhatA 117 svarUpa te jJAnAdi ratnatraya, anaMtavIrya, avyAbAgha, amUrta, AnaMdarUpa ane avinAzI evuM je siddhatva tenuM zuddha pAriNAmika lakSaNa jANavuM. tenI prApti thayA pachI bIjI koI pAmavA yogya vastu bAkI rahetI nathI; tethI karIne AtmArUpI rAjAnI saMpatti pAmavAthI buddhiparijJA vaDe tajI dIghA che dravya bhAva Asrava jeNe evA muni niHspRha thAya che, arthAt sarva zarIrAdikanA parigrahamAM mUccharahita thAya che. A prasaMga upara kAlavaizika rAjarSino prabaMgha che, te A pramANe kAlavaizika muninI kathA mathurAnagarIno rAjA jitazatru ekadA kAlI nAmanI vezyApara mohita thayo, eTale tene potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. tenI sAthe vilAsa karatAM tene kAlavaizika nAme putra thayo. te putra ekadA rAtre sUto hato, tevAmAM teNe ziyALano zabda sAMbhaLI potAnA mRtyone pUchyuM ke "A kono zabda saMbhaLAya che?" "tyoe kahyuM ke "he kumAra! ziyALano zabda saMbhaLAya che." tyAre kumAre kahyuM ke "te ziyALane caraNathI bAMdhIne ahIM laI Avo." mRtyoe vanamAM jaIne eka ziyALane bAMdhI lAvIne kumArane soMpyuM. pachI krIDAmAM Asakta kumAra tene vAraMvAra mAravA lAgyo. tenA mArathI ziyALa "khI khI' zabda vAraMvAra karatuM, paraMtu te jema jema khI khI' zabda karatuM, tema tema kumAra vaghAre hasato. evI rIte niraMtara mAratAM te ziyALa maraNa pAmyuM, ane akAma nirjarAthI marIne vyaMtarapaNuM pAmyuM. ekadA yuvAvasthA pAmelo kumAra vanamAM krIDA karavA gayo. tyAM koI sAdhunA mukhathI teNe nIce pramANe ghamadazanA sAMbhaLI niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticAMDAlI - saMgamagIkaroti yA // 1 // bhAvArtha-"AtmasamAdhi sAdhavAmAM udyata thayelA paMDita puruSe spRhA eTale parAzAne cittarUpI gharanI bahAra kADhI mUkavI; kemake te spRhA anAtma eTale parabhAvamAM rati(prIti)rUpI cAMDAlIno saMga karanArI che. mATe spRhAne tajI devI. vaLI- je parabhAve rattA, mattA visaesu pAvabahulesu / AsApAsanibaddhA, bhamaMti caugaimahAranne // 2 // bhAvArtha-"jeo parabhAvamAM rakta che, jeo ghaNAM pApavALAM indriyonA viSayomAM matta che, ane jeo AzAnA pAzamAM baMdhAyelA che teo cAra gatirUpa mahA araNyamAM bhramaNa kare che." jeoe paravastunI AzArUpI pAza kADhI nAMkhyA che evA munijana svarUpaciMtana ane svarUparamaNanA anubhavamAM lIna ane pIna (puSTa) thaIne tattvAnaMdama rame che-krIDA kare che. kahyuM che ke tiNasaMthAranisanno, munivaro bhaTTharAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi||1|| bhAvArtha-"tRNanA saMthArApara beThelA, ane jenA rAga, mada ane moha nAza pAmyA che evA zreSTha muni je muktinA sukhane pAme che te sukhanI prApti cakravartIne paNa kyAMthI hoya?" AyasahAvavilAsI, Ayavisuddho vi yo niye dhamme / narasuravivilAsa, tuje nisAra mannati mArA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 21 bhAvArtha-je AtmA potAnA svarUpamAM ja vilAsI che, ane je AtmA potAnA gharmamAM ja vizuddha che, te AtmA manuSya tathA devatAnA viSayavilAsane tuccha ane niHsAra mAne che." ityAdi gharmavAkya sAMbhaLIne pratibogha pAmelA rAjakumAre dIkSA grahaNa karI. anyadA ekalavihAra pratimAne aMgIkAra karI vihAra karatAM te muni mudgazaila nAmanA nagare AvyA. te vakhate tene arthano vyAdhi thayo hato. te vyAdhithI pIDAtA chatAM te muni koI vakhata manamAM paNa tenA pratikAranuM ciMtana karatA nahotA; kemake te potAnA zarIra upara paNa niHspRha hatA. te nagarano rAjA munino banevI thato hato, tethI tenI rANI ke je muninI bahena hatI teNe potAnA bhAIne arzanA vyAdhithI pIDA pAmatA jANIne tathA tene auSadha levAno abhigraha che te vAta paNa jANIne snehanA vazathI arzane nAza karanAra auSadhathI mizra kareluM bhojana te munine ApyuM. munie te AhAra vAparyo. paraMtu te vAparatI vakhate tenI aMdara auSadha che ema jANIne pazcAttApa karatA satA teNe vicAryuM ke "meM upayoga rAkhyo nahIM, tethI A ayogya kArya mArAthI thayuM ane arzanA jaMtuno nAza na karavA saMbaMdhI abhigrahano meM bhaMga karyo, paraMtu A sarva anartha AhAranI icchAthI thayo che, mATe huM AhArano ja sarvathA tyAga karuM." ema vicArIne puramAMthI bahAra nIkaLI pAsenA parvata para jaI temaNe moTuM anazana svIkAryuM. te munine anazana grahaNa karelA jANIne tenA zarIranuM upadravathI rakSaNa karavA mATe rAjAe potAnA kiMkarone temanI pAse rAkhyA. have pelo ziyALa je marIne vyantara thayo hato teNe avaghijJAna vaDe pUrvabhavanuM vaira smaraNa karI munine upadrava karavA mATe bALaka sahita ziyALaNI vikarthI; paraMtu jyAM sudhI rAjAnA kiMkaro te muni pAse rahetA, tyAM sudhI te ziyALaNI munine upadrava karI zakatI nahotI. paNa jyAre te kiMkaro pAchA nagaramAM jatA tyAre te ziyALaNI "khI khI' zabda karatI munine vAraMvAra baTakAM bharatI hatI. muni to te ziyALaNIe upajAvelI pIDAne tathA arzanA vyAdhinI pIDAne zAMta citte sahana karatA satA nispRha bhAvane mUkatA nahIM, paraMtu gharmadhyAnamAM ja sthira rahetA hatA. AvI rIte ArtadhyAnane vadhAranAra roga saMbaMghI duHkha tathA raudradhyAnane vaghAranAra ziyALaNInA upadravanuM duHkha prApta thayA chatAM paNa te munie Arta tathA raudra dhyAna karyuM nahIM. e pramANe paMdara divasa sudhI ziyALaNIe karelI mahAvyathAne sahana karatA mahAsattvavALA muni paMdara divasanuM anazana pALI sarva karmano kSaya karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. iti nispRha bhAvato rujaM, pariSehe munikAlavaizikaH / sakalairapi sAdhubhistathA, shniiyo'ymudaarniHspRhH||4|| bhAvArtha-"A pramANe nispRha bhAvane ghAraNa karanAra kAlavaizika munie jevI rIte vyAdhine sahana karyo, tevI rIte sarva sAdhuoe A udAra niHspRha guNa ghAraNa karavo." | e viMzatitama rAMbha samApta 1 maraNa paryata AhAra na grahaNa karavo te mahA anazana. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dla 22) vyAkhyAna 319 samyaktva ane munipaNAnI ekatA manyate yo jagattattvaM, sa muni parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaune, maunaM samyaktvameva ca // 1 // bhAvArtha-je jagatanA tattvane mAne che (jANe che) tene AcAryoe muni kahelA che, te munipaNAne viSe ja samyakatva raheluM che, ane je munipaNuM che te samyatva ja che." vizeSArtha-zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne AstikyatA e pAMca lakSaNe lakSita evA ane jIva ajIvAtmaka jagatane jANanArA je hoya te muni kahIe. je jevuM jANyuM te te ja pramANe karyuM, ema hovAthI temanuM samyatva te ja munitva che, ane maunapaNuM-nircathatva te ja samyaktva che. ahIM zuddha zraddhAe karIne nizcaya karelA AtmasvabhAvamAM je rahevuM te caraNa kahevAya che. samyam darzana vaDe nirdhArita kareluM ane samyajJAna vaDe vibhakta kareluM je AtmasvarUpa tenuM upAdeyapaNuM eTale tenuM tevI ja rIte anubhavavuM-temAM ramaNa karavuM te cAritra athavA munipaNuM kahevAya che; mATe evaMbhUta naye samyagraSTie samyak zraddhApUrvaka tenuM taddhatuM AcaraNa karavuM. cothA guNaThANe hatA tyAre sAdhyapaNe je ghAyuM hatuM te te ja pramANe pravRtti karIne siddhAvasthAmAM munipaNA vaDe niSpAdana karyuM, tethI zuddha siddhatva gharmano niraghAra te ja samyatva samajavuM ane sabhyatva te ja munipaNuM samajavuM. A saMbaMghamAM kurudattano saMbaMgha che te nIce pramANe kurudattanI kathA - hastinApuramAM kurudatta nAme eka zreSThIno putra mahA sukhI hato. te ekadA ghamadazanAne samaye zrI gurumahArAja pAse gayo. tyAM teNe syAdvAdarUpa A vAkya hRdayamAM ghAraNa karyuM. gurumahArAje kahyuM ke "AtmajJAnanI prApti mATe aneka anya darzanIo paraspara vAdavivAda kare che. recaka, kuMbhaka ane pUraka vAyunuM avalaMbana karIne prANAyAmamAM pravRtta thAya che, ane mauna ghAraNa karIne parvata tathA vananI guphAomAM paribhramaNa kare che; topaNa teo zrI arhate kahelA AgamanuM zravaNa karyA vinA syAdvAdarUpI ApavAkyathI ja thaI zake tevI svabhAva tathA parabhAvanI parIkSA karI zakatA nathI, ane svasvabhAvanA avabogha vinA teonI kAryasiddhi paNa thatI nathI. kahyuM che ke AtmAjJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAnena hanyate / abhyasya'stattathA tena, yenAtmA jJAnavAn bhavet // 1 // bhAvArtha-"AtmAnA ajJAnathI utpanna thayeluM duHkha AtmajJAna vaDe ja nAza pAme che; mATe tevI rIte abhyAsa karavo joIe ke jethI AtmA jJAnamaya thAya." ahIM upAdAna svarUpamAM rtA vagere cha kArakarUpI cakramaya AtmA ja che, AtmA pote ja kartA che. kAryarUpa, karaNarUpa, saMpradAna, apAdAna ane athikaraNa paNa AtmA pote ja che. mahAbhASyamAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 22 paNa kahyuM che ke "AtmA eTale jIva kartArUpa che. te potAnA AtmAne eTale anaMta zuddha gharma (prakaTa karavA) rUpa kAryane, AtmAe karIne eTale AtmazaktirUpa karaNa vaDe karIne, AtmAne mATe eTale AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe, AtmAthI eTale AtmabhAvathI-parabhAvathI pRthak evA apAdAnarUpa AtmAthI, AtmArUpa AdhArane viSe eTale anaMta gharmaparyAyonA pAtrabhUta AtmAne viSe prakaTa kare che." tethI karIne ja muni AtmasvarUpamAM magna rahe che. jema sojAthI thayelI zarIranI puSTatA asatya che (iSTa nathI), ane jema vaghasthAna para laI javAtA vadhya mANasane paherAvela kaNeranI mALA vagere alaMkAra asatya che-zobhA ApanArA nathI, tevI rIte saMsAranA svarUpane-bhavanA unmAdane jANanAra muni samasta parabhAvano tyAga karIne anaMta guNarUpa AtmasvarUpamAM ja tRpta rahe che. saMsAranuM svarUpa asAra che, niSphaLa che, abhogya che (bhogavavAne ayogya che), tuccha che, ityAdi jANIne muni AtmasvarUpamAM ja magna rahe che." A pramANe gurunA mukhathI adhyAtma svarUpa sAMbhaLIne pratibogha pAmelA kurudatte dIkSA grahaNa karI. pachI mRtano abhyAsa karyo, ane ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI, arthAt ekalA vicAravA lAgyA. te vihAra karatAM karatAM ekadA sAketa nagaranI pAse cothI porasIe maMdarAcaLanA jevI ghIratA dhAraNa karIne kAyotsarga rahyA; te samaye keTalAka coro koI gAmamAMthI gAyonuM ghaNa harIne te muninI pAse thaIne cAlyA gayA. keTalIka vAre temanI pAchaLa gAyonI zogha karanArA nIkaLyA. teo paNa te muninI najIka AvyA. tyAM be mArga joIne teoe munine pUchyuM ke "he sAthu! gAyonuM haraNa karanAra te coro kaye raste gayA?" te sAMbhaLyA chatAM paNa munie temane kAMI javAba Apyo nahIM. kahyuM che ke "ekendriya jIvone paNa vANInA anuccAra rUpa mauna to sulabha che, suprApya che, paNa te mauna mokSasAghaka nathI; paraMtu ramyAraNya pugalone viSe pravRtti nahIM karavA rUpa je mauna te ja uttama che, prazasya che." tevA uttama maunane ghAraNa karanAra ane AtmasvarUpamAM ja lIna thayelA te kurudatta muni satya chatAM paNa sAvadya vAkya zI rIte bole? kahyuM che ke "ra satyama mAreta, parapIDAlara va:" satya chatAM paNa parane pIDA karanAruM vacana bolavuM nahIM. munie kAMI paNa javAba Apyo nahIM, tethI krodhathI vihaLa thayelA te duSTa lokoe jaLathI Ardra thayelI mATI laIne te muninA mastaka upara pALa bAMdhI; ane temAM citAnA baLatA aMgArA nAMkhIne tyAMthI jatA rahyA. te aMgArAthI muninuM mastaka baLavA lAgyuM, to paNa muni to evo ja vicAra karavA lAgyA ke "he jIva! tArA kalevarane utpanna thatA A duHkhane tuM sahana kara, kemake svavazapaNe duHkha sahana karavuM te ja durlabha che; bAkI paravazapaNe to teM ghaNuM duHkha sahana karyuM che ne karIza, paNa temAM kAMI guNa (lAbha) thaze nahIM, lAbha to svavaze sahana karavAthI ja thaze." e pramANe vicAra karatAM munie mastaka athavA mana jarA paNa kaMpAvyuM nahIM, ane te upasargane samya prakAre sahana karI paralokanuM sAghana karyuM. jeo kurudatta muninI jema "mauna vratamAM ja munipaNuM raheluM che evI bhAvanA bhAvatA satA nirdabhapaNe samyagu jJAnAdika traNa ratnanuM paripAlana kare che, teo syAdvAda gharmanA ArAghanathI thatA sukhane prApta kare che." Jain Education Interational Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 317] vidyA avidyA 121 vyAkhyAna 317 vidhA avidhA yaH pazyennityamAtmAnaM, sA vidyA paramA matA / anAtmasu mamatvaM ya-davidyA sA nigadyate // 1 // bhAvArtha-"je niraMtara AtmAne ja jue che te zreSTha vidyA mAnelI che, ane AtmAthI vyatirikta padArthane viSe je mamatA te avidyA kahelI che." AtmAthI vyatirikta pugalone viSe mamatA eTale A zarIra mAruM che, huM zarIrarUpa ja chuM" evI rIte je mAnavuM te avidyA eTale bhrAMti ja che. A arthane yathArtha avaghAraNa karavA mATe samudrapALano saMbaMgha jANavA yogya che te A pramANe samadrapALanI kathA caMpAnagarImAM samudradatta nAme eka zreSThI raheto hato. te zrI vIrasvAmInI dezanA sAMbhaLIne pratibogha pAmyo hato, tethI te zrAvakagharma pALato hato, ane nigraMthapravacanapravINa hato. nigraMthapravacanamAM kahyuM che ke taraMgataralAM lakSmI-mAyurvAyuvadasthiram / __ adabhradhIranudhyAye-dabhravad bhaMguraM vpuH||1|| bhAvArtha-"nirmaLa buddhivALA (puSTabuddhivALA) mANasa taraMganA jevI caMcaLa lakSmInuM, vAyunA jevA asthira AyuSyanuM ane vAdaLAnA jevA kSaNabhaMgura zarIranuM ciMtavana kare che." arthAt lakSmI, Ayu ane zarIrane te te padArthonI jema asthira mAne che, temAM sthirapaNAnI buddhi rAkhatA nathI. lakSmIne taraMga jevI capaLa mAne che, AyuSyane pratisamaya vinazvara aneka vidhropayukta mAne che, ane zarIrane vAdaLAnI jema bhaMgura-bhaMga thavAnA zILavALuM mAne che. vaLI zucInyapyazucIkartuM, samarthe'zucisaMbhave / he natAvinA zaucuM, jhano mUThI vAro. bhAvArtha-"karparAdika pavitra padArthone paNa apavitra karavAne samartha tathA rakta ane vIryarUpa apavitra padArthathI utpanna thayelA evA A zarIrane viSe jaLAdika vaDe je zaucavidhi mAnavo te mUrkha mANasano moTo bhrama che." arthAt iMdriyonA AyatanabhUta zarIramAM jaLamRttikAnA saMyoga vaDe zrotriyAdikanI jema pavitra thavAnuM mAnavuM te bhayakArI che; kAraNa ke A zarIra to karAdi sugaMdhavALA ane zuci padArthone paNa azuci (apavitra) karavAne samartha che. dehanA saMgathI bAvanAcaMdanAdikanuM vilepana paNa azuci thaI jAya che. tenI utpattinA saMbaMghamAM paNa kahyuM che- sukkaM piuNo mAue soNiyaM, tadubhayaM pi saMsaddhaM / tappaDhamAe jIvo, AhAre tattha uppanno // 3 // bhAvArtha-pitAnuM zukra (vIrya) ane mAtAnuM rudhira e enA mizraNamAM prathama teno ja AhAra leto sato jIva utpanna thAya che." eTalA mATe asthira, apavitra, upAdhiyukta, navAM karmabaMghanamAM kAraNabhUta ane dravyabhAva Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 adhikaraNarUpa evA A zarIranA zA saMskAra karavA? mATe tenA zarIranA) saMskAranuM nivAraNa karIne AtmasvarUpamAM AtmAnuM ja pavitrapaNuM karavuM yogya che. kahyuM che ke yaH snAtvA samatAkuMDe, hitvA kazmalajaM malam / punarna yAti mAlinyaM, so'ntarAtmA paraH shuciH||1|| bhAvArtha-"je samatArUpa kuMDamAM snAna karIne pApathI utpanna thayelA maLano tyAga karI pharIthI malina thato nathI te attarAtmA parama zuci jANavo." samudradatta zrI vIrasvAmInA prasAdathI AvA prakAranA gharmano jANakAra ane temAM pravINa hato. te ekadA samudra raste vahANamAM besIne vyApAra karato piThaMDapura Avyo. te puramAM rahenArA koI vaNike tene potAnI putrI paraNAvI. te strI garbhavatI thaI. pachI tene laIne samudradatta potAnA deza tarapha cAlyo. mArgamAM vahANamAM ja te strIe putra prasavyo, tenuM nAma teNe samudrapALa pADyuM. anukrame te zreSThI kSemakuzaLe potAne ghera AvI pahoMcyo. te putra yuvAvasthA pAmyo, eTale mAtApitAe tene rUpavatI kanyA paraNAvI. tenI sAthe viSayasukha anubhavato te divaso nirgamana karavA lAgyo. ekadA te gAmanI zobhA jovA mATe gavAkSamAM beTho hato, tevAmAM teNe raktacaMdananuM vilepana karelo, rAtA kaNeranI mALA paherAvelo ane vaghasthAna tarapha laI javAto eka vadhya puruSa joyo. tene joIne te bolyo ke "aho! azubha karmano kevo mATho vipAka prANI anubhave che? juo! A bicAro AvI rIte vadhasthAna tarapha laI javAya che." ityAdi vicAra karatAM tene pratibogha thayo. tethI teNe vicAryuM ke avidyAtimiradhvaMse, dRzA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAna-mAtmanyeva hi yoginH||1|| bhAvArtha-"yogIo avidyArUpa aMghakArano nAza thavAthI vidyArUpI aMjanathI lipta thayelI draSTi vaDe AtmAne viSe ja paramAtmAne jue che. paccakranA vAyune rUMghIne samAdhi dazAmAM rahelA yogIo AtmAne viSe ja samasta karmakALanI viTaMbaNAthI rahita ane utkRSTapaNe prApta thayela siddhasvarUpavALA paramAtmAne tattvabuddhirUpa aMjanathI vyApta evI draSTi vaDe ayathArtha upayogarUpa aMghakArano nAza thavAthI samyagU draSTipaNAne lIdhe jue che." | ityAdi zubha dhyAnamAM ArUDha thayelA samudrapALe mAtApitAnI AjJA laIne dIkSA grahaNa karI. zrI uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke "mahAkleza ApanAra evA sarva saMgano tyAga karIne tathA klezadAyaka ane mahAbhayanuM kAraNa evA mohano tyAga karIne gharmanI rucivALA puruSe pAMca mahAvrata ane zIlanuM paripAlana karavuM tathA pariSaha sahevA." paraMtu mAtra vratano svIkAra karIne ja rahevuM nahIM, tenuM apramattapaNe paripAlana karavuM, temaja kALane ucita evI pratyupekSaNA (paDilehaNA) vagere kriyAo karIne dezamAM tathA gAmamAM, jevI rIte saMyamanI hAni na thAya tevI rIte vihAra karavo. vaLI koI paNa iSTa vastu joIne tenA abhilASI thavuM nahIM, ane strI, pazu, paMDaga vagerethI rahita evA upAzrayanuM sevana karavuM. tevI rIte AcaraNa karavAthI te kevo thAya? te viSe Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 318] viveka guNa 123 kahyuM che ke "satvajJAnane pAmelo muni anuttara evA kSAMtyAdi gharmano saMcaya karIne (AcarIne) yazasvI thaI kevaLajJAna pAmI AkAzamAM sUrya prakAze tema jagatamAM prakAze che, ane chevaTa puNya pApano sarvathA kSaya karIne apunarAgamanavALA mokSapadane pAme che." "yogIjano lokottara evI jJAnadraSTie karIne potAnA AtmAmAMthI mithyA avidyAno nAza karI samudrapALanI jema zuddha AtmasvarUpano nizcaya kare che, niraghAra kare che, tene ghAraNa kare che." vyAkhyAna 318 viveka guNa karma jIvaM ca saMzliSTaM, sarvadA kSIranIravat / vibhinnIkurute yo'sau, munihaMso vivekavAn // 1 // bhAvArtha-"sarvadA dUgha ane jaLanI jema ekarUpa thaI gayelA evA karma ane jIvane A vivekI munirUpI haMsa pRthak kare che." jJAnAvaraNIya Adika karma ane saccidAnaMdarUpa jIva te sarva kALa dUgha ane jaLanI jema ekIbhUta thayelA che. tene lakSaNAdi bhede karIne je pRthak kare che, te munihaMsa vivekavAna kahevAya che. vizeSArtha-heya tyAga karavA lAyaka) ane upAdeya (grahaNa karavA lAyaka)nI je parIkSA te viveka kahevAya che. tenA be bheda che-ghana upArjana karavAmAM, rAjanItimAM ane kuLanIti vageremAM je nipuNatA te laukika viveka-dravyaviveka kahevAya che, ane lokottara evo bhAvaviveka to gharmanIti jANanArane hoya che. temAM paNa svajana, dravya ane potAnA dehAdikamAM je rAga-tenI vaheMcaNa karavI arthAt karavA yogya nathI ema vicAravuM, te bAhyaviveka kahevAya che; ane azuddha cetanAthI utpanna thayela jJAnAvaraNAdika dravyakarma tathA vibhAvAdika bhAvakarma-tenI je vaheMcaNa karavI-vibhAga karavo te atyaMtara viveka kahevAya che. kahyuM che ke dehAtmAdyaviveko'yaM, sarvadA sulabho bhavet / bhavakoTyApi tadbhade, vivekstvtidurlbhH||1|| bhAvArtha-"deha e ja AtmA che ityAdi je aviveka te to sarvadA sulabha che; paNa te bannenA bhedamAM (bheda saMbaMghI) je viveka te koTIbhave paNa ati durlabha che." vizeSArtha-AtmAnA traNa bheda che. bAhyAbhA, attarAtmA ane paramAtmA. jene deha, mana, vANI vageremAM Atmatva buddhi che, eTale deha ja AtmA che vagere, e pramANe sarva paugalika pravartanamAM jene Atmatva buddhi che te bAhyAtmA kahevAya che. te mithyAvRSTi che. karma sahita avasthAmAM paNa jJAnAdi upayoga lakSaNavALA, nirvikAra, amara, avyAbAda ane samagra parabhAvathI mukta evA AtmAne viSe ja jene Atmabuddhi che te attarAtmA kahevAya che. avirati samyagudraSTi (cothA) guNasthAnakathI AraMbhIne bAramA kSINamoha guNasthAnaka sudhI aMtarAtmA kahevAya che, ane je kevaLajJAna tathA kevaLadarzananA upayogavALA che te paramAtmA kahevAya che. te teramA caudamA guNasthAnake hoya che. AvA bhedanA viveke karIne sarva sAdhya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 deha eTale zarIra ane "Adi' zabdathI mana, vANI ne kAyA tene viSe "A ja AtmA che' ema je mAnavuM te aviveka che. te aviveka saMsAramAM sarvadA sulabha che; ne zarIra ane AtmAnI bhinnatAnuM je vivecana karavuM te viveka che; tevo viveka koTIbhave paNa ati durlabha che. samyavRSTi jIvane ja tevuM bhedajJAna hoya che. saMyamAstraM vivekena, zANenottejitaM muneH / dhRtidhArolbaNaM karma-zatrucchedakSamaM bhavet // 1 // bhAvArtha-vivekarUpI zarANe karIne tejasvI kareluM ane vRti(saMtoSa)rUpa tIkSNa ghAravALuM parabhAvanivRttirUpa je saMyamarUpI zastra te jJAnAvaraNAdi karmarUpI zatruno nAza karavAne samartha thAya che. A jIva anAdikALathI mithyAtva, asaMyama ane ajJAnathI aghikti thayelo hovAthI saMsAramAM paribhramaNa kare che. te ja jIva trilokanA vatsala evA jinezvare kahelA zreSTha AgamanA tattvarasanuM pAna karavA vaDe sva-paranA vivekane prApta karIne parabhAva ane vibhAvathI nivRtta thaI parama svarUpano sAghaka thAya che. A saMbaMghamAM udAharaNa che te nIce pramANe zramaNabhadranI kathA caMpAnagarImAM jitazatru rAjAne zramaNabhadra nAme putra hato. teNe eka divasa gharmaghoSa nAmanA gurumahArAja pAse gharmopadeza sAMbhaLyo ke yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena, karmaskandhorjitaM tathA // 4 // bhAvArtha-"jema subhaToe kareluM yuddha rAjAne viSe upacAra karAya che, eTale yuddhanuM jayaparAjayarUpI phaLa rAjAmAM AropaNa karAya che-A rAjA jItyo ne A rAjA hAryo ema kahevAya che, tema aviveka ane asaMyame karIne baMghAyelA karmaaMghonA sAmrAjyano Aropa paNa zuddha AtmAne viSe ja karAya che." ityAdi gharmopadeza sAMbhaLIne kAmabhogathI virakta thayelA te mahAtmAe dIkSA grahaNa karI. gurunI kRpAthI te zramaNabhadra muni zrutasAgarano pAra pAmyA, ane gurunI AjJAthI ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI. anyadA te muni nIcI bhUmivALA pradezomAM vihAra karatA zaraktane samaye koI moTA araNyamAM rAtrIne viSe pratimA ghAraNa karIne rahyA. tyAM soyanA jevA tIkSNa mukhavALA hajAro DAMso te muninA komaLa zarIra upara lAgIne temanuM lohI pIvA lAgyA. DaMkhavAmAM tatpara evA niraMtara vaLagI rahelA te DAMsoe karIne suvarNanA varNa jevA te muni jANe lohanA varNa jevA hoya tema zyAmavarNa thaI gayA. te DAMsInA DaMkhathI muninA zarIramAM mahA vedanA thatI hatI to paNa kSamAghArI te muni tene sahana karatA hatA, ane te DAMsone uDADatA paNa nahotA. UlaTo te evo vicAra karatA hatA ke "A vyathA mAre zI gaNatarImAM che? AthI anantagaNI vedanA narakamAM meM anansIvAra sahana karI che. kemake paramAdhArmikotpannA, mithojAH kSetrajAstathA / nArakANAM vyathA vaktuM, pAryate jJAninApi na // 1 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 319] mAdhyacca guNa 125 bhAvArtha-"nArakIonI paramAghArmika utpanna karelI, parasparanI karelI tathA kSetrathI utpanna thayelI vyathAnuM saMpUrNa varNana karavAne jJAnIo paNa samartha nathI." vaLI anyadvapuridaM jIvAjIvazcAnyaH zarIrataH / nAnApati jo vA, roti mamatAM tanI rA. bhAvArtha-"A zarIra jIvathI bhinna che, ane A jIva zarIrathI judo che. ema jANatA chatAM paNa kayo DAhyo mANasa zarIra para mamatA kare?" deha e pudgalano piMDa che, ane te anitya che. jIva amUrta ane acaLa (nitya) che. te jIva ananta jJAna, darzana ane cAritra gharmavALo che, caitanya svarUpa che, sva (potAnA) rUpano kartA che, sva-rUpano bhoktA che, sva-rUpamAM ja ramaNa karanAra che, bhavabhramaNathI zrAnta thayelo che ane paudgalika parabhAvanA kartutvAdi gharmathI rahita che." ityAdi viveka karIne zubha bhAva bhAvatA satA te muni te mahA vyathAne sahana karatA hatA. te DAMsothI temanA zarIranuM saghaLuM lohI zoSAI gayuM, tethI te ja rAtrie te muni kALa karIne svarge gayA. "A pramANe viveka guNane hRdayamAM ghAraNa karavAthI zramaNabhadra muni svargasukhane pAmyA. te ja pramANe bIjA paNa nipuNa munivaroe A jinavacanane aMgIkAra karavA." vyAkhyAna 319 mAdhyacca guNa rAgakAraNasaMprApte, na bhavedrAgayugmanaH / dveSahetau na ca dveSa-stanmAdhyasthyaguNaH smRtH||1|| bhAvArtha-"rAganuM kAraNa prApta thayA chatAM paNa jenuM mana rAgayukta thatuM nathI, temaja dveSanuM kAraNa prApta thayA chatAM paNa jenA manamAM dveSa utpanna thato nathI te mAdhyacca guNa kahevAya che." A prasaMga upara kathA kahe che ahabhitranI kathA koI eka nagaramAM arvadatta ane ahanmitra nAmanA be bhAIo rahetA hatA. temAM aInmitrano AtmA hamezAM gharmamAM prItivALo hato. te hamezAM gurumahArAjanA mukhathI gharmopadeza sAMbhaLato hato. ekadA zrI gurue vyAkhyAnamAM mAdhyacca guNanuM varNana karyuM. te A pramANe- sthIyatAmanupAlaMbha, madhyasthenAntarAtmanA / kutarkakarkarakSepai-styajyatAM bAlacApalam // 1 // bhAvArtha-"he bhavya prANIo! kutarkarUpI kAMkarA nAMkhavA vaDe bALa eTale ajJa-ekAMta jJAnamAM rakta evuM je cApalya te mUkI do; arthAt kutarka karIne vastusvarUpanI apekSArahita vacanavALI capaLatAno tyAga karo, ane madhyastha eTale rAgadveSa rahita evA attarAtmAe (sAghaka AtmAe) karIne AtmasvarUpanA ghAtarUpa upAlaMbha rahita raho." Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 svasvakarmakRtAvezAH, svasvakarmabhujo narAH / na rAmaM nApi ca dveSa, madhyasthasteSa gati ArA bhAvArtha-'prANIo potapotAnA karmanA udayathI zubha ke azubha phaLanI prApti thaye sate potapotAnA karmanA phaLane ja bhogave che. ema dhArIne samAna cittavRtti dhAraka mAdhyastha guNadhArI mANasa te zubhAzubha karmanA udayamAM rAga ke dveSane dhAraNa karatA nathI.'' 126 manaH syAdvyApRtaM yAvat, paradoSaguNagrahe / kAryaM vyagraM varaM tAvan madhyasthenAtmabhAvane || 3 || bhAvArtha--"jyAre mana, paranA doSa athavA guNane grahaNa karavAmAM pravRtta thAya, tyAre madhyastha puruSe te manane AtmabhAvanAmAM sArI rIte vyagra karavuM-rokI rAkhavuM te ja zreSTha che.'' A zloke karIne ema sUcita thAya che ke--"amUrta evA AtmAnuM agurulaghupaNuM, SaT guNa hAni vRddhie pariNamana ane utpAda, vyaya, dhrauvya vagere lakSaNavALA svarUpanuM ciMtana karavAmAM vyagra thayelA prANIne saMsAranA guNadoSanuM ciMtana karavAno avakAza ja maLato nathI; tethI karIne nigraMtha munio tenuM ja ciMtana kare che, bhAvanA cakrane bhAve che, dravyAnuyoga graMthanA prazno kare che, ane paraspara svabhAva vibhAvanA pariNamananuM avalokana kare che.'' vaLI vibhinnA api panthAnaH, samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma, prApnuvantyekamakSayam // 4 // bhAvArtha--"nadIone samudra pratye maLavAnA aneka judA judA mArgo hoya che, tema madhyastha puruSo paNa aneka mArgo vaDe eka akSaya parabrahmane pAme che; arthAt dravyAcaraNathI AraMbhIne zukladhyAna sudhInA sarva sAdhano--mArgasAdhananI paddhatio judI judI chatAM samyavRSTi apunarbaMdhakathI mAMDIne jinakalpI vagere madhyastha bhAvavartI jIvone te sarva eka parabrahmane pamADe che; kemake sarva sAdhano-upAyo eka zuddha AtmasvarUpamAM ja avatare che, ane te sarvanuM mokSa sAdhana karavuM te eka ja sAdhya che.' svAgamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAt parAgamam / na zrayAmastyajAmo vA, kiM tu madhyasthayA dRzA // 5 // [staMbha 22 bhAvArtha-ame rAgamAtre karIne ja jinAgamano Azraya karatA nathI. eTale ke amArI kuLaparaMparAthI cAlato Avelo dharma A che, mATe amAre teno ja Azraya karavo joIe ema dhArIne teno Adara karatA nathI, temaja kapilAdika parazAstra parakIya che evA dveSamAtrathI ja ame teno tyAga karIe chIe tema nathI. paNa yathArtha vastusvarUpanI prarUpaNA vaDe te samyajJAnanuM kAraNa che, ema madhyastha dRSTi vaDe parIkSA karIne ja ame teno Azraya karIe chIe.'' kahyuM che ke-- pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yumidvapanuM carca, tasya vArtha: parigraH ||zA bhAvArtha-mane vIrasvAmI para pakSapAta nathI, temaja kapilAdika (anyadharmIo) u52 dveSa nathI; paNa jenuM vacana yuktivALuM hoya tenuM ja vacana grahaNa karavA lAyaka che, evo mAro nizcaya che.'' Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhayatA guNa vyAkhyAna 320] na zraddhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvameva vIraM prabhumAzrayAmaH ||2|| bhAvArtha--"he vIrasvAmI! mAtra zraddhAe karIne ja tamAre viSe mAro pakSapAta che ema nathI, temaja mAtra dveSathI ja bIjAo para aruci che ema paNa nathI; paraMtu yathAsthita AmapaNAnI parIkSAe karIne ja tamane (vIrabhagavAnane) ame AzrayIe chIe-tamAro Azraya karIe chIe." ityAdi gurunA mukhathI dharmadezanA sAMbhaLIne arhanmitre svadArAsaMtoSarUpa niyama grahaNa karyo. have tenA moTAbhAInI vahu tenA para Asakta thaIne hAvabhAva kaTAkSapUrvaka madhuravANIthI tene niraMtara anukULa upasarga karavA lAgI; paraMtu arhanmitra tenA para kiMcit paNa Asakta thayo nahIM; A pramANenuM strIcaritra joIne potAnA vratanA rakSaNa mATe teNe pAMca mahAvrata uccarI dIkSA grahaNa karI. tenA para Asakta thayelI te moTAbhAInI vahu marIne kUtarI thaI. ekadA arhanmitra muni vihAra karatAM te kUtarI hatI tyAM AvyA. tene joIne te kUtarIe tene patinI jema AliMgana karyuM. te joI laktrathI muni nAsI gayA. te kUtarI paNa marIne moTA araNyamAM vAnarI thaI. bhavitavyatAnA yogathI te araNyamAM te muni AvI caDyA. tene joIne te vAnarI prathamanI jema ja rAgathI tene AliMgana karavA lAgI. te joI bIjA sAdhu te muninI 'vAnarIpati' kahIne mazkarI karavA lAgyA. te sAMbhaLIne lagnathI krodhayukta thaIne muni tyAMthI nAsI gayA. te vAnarI marIne yakSiNI thaI. te munine joIne tene jAtismaraNa thayuM. 'tethI teNe vicAryuM ke "A muninI meM ghaNA bhavathI vAMchA karI che, paNa te haju mane icchatA nathI, tethI Aje to huM tene AliMgana karuM.'' ema vicArIne teNe munine AliMgana karyuM. te joIne muni tyAMthI nAThA. mArgamAM nadIne oLaMgavA mATe te muni jaLamAM praveza karatA hatA tevAmAM te yakSiNIe te munino eka paga chedI nAMkhyo. te joIne zAsanadevIe te yakSiNIne tADanA karI kahyuM ke "he pApiNI! tuM A munino parAbhava kare che te yogya nathI. tAro pUrvabhava sAMbhaLa.'' ema kahI tene teno pUrvabhava kahyo. te sAMbhaLIne te yakSiNIe munine mithyAduSkRta ApIne khamAvyA. pachI zAsanadevIe potAnA divya prabhAvathI munino chedAyelo paga sAjo karyo. muni paNa vizeSa prakAre saMyamanuM pratipAlana karIne svarge gayA. tyAMthI cyavI anukrame mokSapada pAmaze. (A kathA prathama lakhI gayA chatAM prasaMgane lIdhe ahIM pharI vAra lakhI che). potAnA moTA bhAInI strIe ghaNI viDaMbanA pamADI temaja anya janoe mazkarI karI topaNa arhanmitre madhyasthabhAva choDyo nahIM. te pramANe sarva munioe AcaraNa karavuM.' 127 vyAkhyAna 320 nirbhayatA guNa ekaM brahmAstramAdAya, nighnanmohacamUM muniH / bibheti naiva saMgrAma - zIrSastha iva nAgarAT // 1 // 1 sAmAnya vyaMtarIonuM avadhijJAna bahu alpa hoya che, tethI tenA vaDe te oLakhI ke jANI zakatI nathI paNa jAtismaraNa thavAthI jANI zake che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 22 - bhAvArtha-"brahmajJAna eTale AtmasvarUpanA avabogha rUpa advitIya zAstrane-brahmAstrane grahaNa karIne saMgrAmane mokhare rahelA gajavaranI jema moharUpI sainyane haNatA evA AtmasvarUpamAM Asakta muni koI vakhata paNa bhaya pAmatA nathI. kaSTamAM paDyA satA paNa karmanA parAjayamAM pravarte che-teno bhaya gharAvatA nathI; kemake te zarIrAdika samagra parabhAvathI virakta hoya che." A saMbaMghamAM skandaka RSinI kathA che te A pramANe skandaka muninI kathA zrAvastI nagarImAM jitazatru rAjAno putra skandaka nAme hato. te rAjAne purandarayezA nAme eka kanyA hatI. tene rAjAe kuMbhakAra nagaranA rAjA daMDakane paraNAvI hatI. te daMDaka rAjAne pAlaka nAmano duSTa ane abhivya purohita hato. anyadA vazamA tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmI zrAvastInagarImAM samavasaryA. temanuM Agamana sAMbhaLIne potAne ghanya mAnato skandaka prabhune vAMdavA gayo. tyAM prabhunI dezanA sAMbhaLIne teNe zrAvakagharma aMgIkAra karyo. ekadA pAlaka purohita kAMIka rAjakArya mATe zrAvastI nagarIe Avyo. teNe rAjasabhAmAM munionI niMdA karI. te sAMbhaLI skandake teno parAjaya karI tene niruttara karyo tethI te pAlaka skandakanI upara dveSa ghAraNa karato potAne sthAne gayo. anukrame bhogavilAsa saMbaMdhI sukha bhogavIne virakta cittavALA skandake pAMcaso mANasa sahita zrI jinendra pAse dIkSA grahaNa karI. anukrame gItArtha thayA, tyAre prabhue te pAMcaso sAdhune tenA ziSya tarIke sthApyA. ekadA skandakAcArye zrI prabhune pUchyuM ke "he svAmI! jo ApanI AjJA hoya to huM mArI bahenanA dezamAM jAuM." prabhu bolyA ke "tyAM sarva sAdhuone maraNa paryatano upadrava utpanna thaze." skandake pUchyuM ke "he svAmI! te upasargamAM ame sarve ArAdhaka thaIzuM ke virAghaka thaIzuM?" svAmIe kahyuM ke "eka tamArA vinA bIjA sarve sAghuo ArAghaka thaze." te sAMbhaLIne nirbhaya evA skandake vicAryuM ke "je vihAramAM ATalA baghA sAdhu ArAghaka thAya te vihAra kharekhara zubhakArI ja che." ema vicArIne 500 sAghuo sahita andakAcArye tyAMthI vihAra karyo. anukrame kuMbhakAra nagaranA upavanamAM AvyA. temanA AvavAnA khabara sAMbhaLIne duSTa pAlake skandaka uparanuM prathamanuM vera levA mATe te udyAnamAM prathamathI gupta rIte vividha prakAranAM zastro dATI rAkhyAM. pachI teNe rAjAne kahyuM ke "he svAmI! ApaNA gAmanA udyAnamAM skandaka AvyA che, te pote ja mahAbaLavAna che, uparAMta bhujadaMDanA pracaMDa vikramavALA ane sAdhunA veSane dhAraNa karanArA pAMcaso subhaTone sAthe lAvyA che, te sarvanAM zastro te udyAnanI pRthvImAM teNe gupta rAkhyAM che; jyAre tame tene vAMdavA jazo tyAre te tamane mArIne tamAruM rAjya laI levAnA che. Apane mArA vacana para vizvAsa na Avato hoya to Apa jAte ja jaIne udyAnamAM saMtADelAM zastro joI khAtarI karo." te sAMbhaLIne rAjA pAlakanI sAthe udyAnamAM gayA. tyAM pAlake tene gupta rAkhelAM zastro kADhIne batAvyAM. te joI rAjAe krodhathI sarva sAdhuone baMghAvIne te pAlakane ja soMpyA, ane tene kahyuM ke "he pAlaka! tArI marajImAM Ave tevI zikSA A sarvane kara." te sAMbhaLIne harSa pAmelo pAlaka sarva sAdhuone manuSyane pIlavAnA yaMtra (ghANI) pAse laI gayo. pachI teNe sarvane kahyuM ke "tame sarve tamArA iSTa devanuM smaraNa karo; kemake A ghANImAM nAMkhIne tamane sarvane huM hamaNAM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhayatA guNa 129 vyAkhyAna 320] pIlI nAMkhIza.'' te sAMbhaLIne jIvavAnI tathA maravAnI icchAthI rahita-nirbhaya evA sarve sAdhuoe aMtima ArAghanA karI. pachI te duSTa pAlaka AcAryane ghANI pAse bAMdhI rAkhI tenI sanmukha eka pachI eka sAdhune ghANImAM nAkhIne pIlavA lAgyo! sUrie kiMcit paNa kheda karyA vinA samayane yogya evAM vAkyothI te sarvane niryAmaNA karAvI. te A pramANe- bhinnaH zarIrato jIvo, jIvAdbhinnazca vigrahaH / vidanniti vapurnAze - 'pyantaH khidyeta kaH kRtI // 1 // bhAvArtha-jIva zarIrathI bhinna che ane zarIra jIvathI bhinna che. e pramANe jANanAra ko paMDita puruSa zarIrano nAza thaye sate aMtaHkaraNamAM kheda kare?'' ityAdi aneka yuktithI sUrie bodha pamADelA, zatru tathA mitrane viSe samAna vRSTivALA ane kSamArUpI dhanavALA te sarva sAdhuo anukrame kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. A pramANe te pApI pAlake cAraso ne navvANuM sAghuono nAza karyo! pachI chevaTanA eka kSullaka (bALaka) sAdhune pIlavA taiyAra thayelA pAlakane AcArye kahyuM ke "The pAlaka! A dayA karavA yogya bALakane pIlAto jovAne huM zaktimAna nathI, mATe tenI pahelAM tuM mane pIla, ane pachI tene pIlaje!'' te sAMbhaLIne AcAryane vadhAre duHkhI karavAnI icchAthI tenA dekhatAM pAlake prathama te bALaka sAdhune ja pIlavA mAMDyo. te paNa mahA dhairyavAna bALa sAghu gurunI niryAmaNAthI mokSe gayA. pAlakanA evA duSkRtyane joIne duHkhita hRdayavALA AcArye krodha karIne vicAryuM ke "A pApIe parivAra sahita mAro nAza karyo, chevaTa eka kSullaka sAdhune paNa meM kahyA chatAM eka kSaNavAra paNa bacAvyo nahIM; to have jo mArA duSkara tapanuM kAMI phaLa hoya to AvatA janmamAM A duSTa purohita, rAjA ane A AkhA dezano huM bALanAra thAuM.'' A pramANe nidAna karIne skandhakAcArya te pApIthI pilAI mRtyu pAmI vahnikumAranikAyamAM deva thayA. have te ja divase skaMdaka sUrinI bahena puraMdarayazAne vicAra thayo ke "kema Aje nagaramAM sAdhuo jaNAtA nathI?'' A pramANe te vicAra karatI hatI, tevAmAM AEkAcAryanuM lohI thI kharaDeluM rajoharaNa upADIne koI gIdha pakSIe bhavitavyatAne yoge te rANInI pAse ja paDatuM mUkyuM. te laIne ukheLatAM tene mAlUma paDyuM ke "A kAMbaLano kakaDo meM ja mArA bhAIne taiyAra karIne dIkSA vakhate Apyo hato.'' A nizAnIthI munione haNAyelA jANIne kheda pAmelI rANIe rAjAne kahyuM ke '"re duSTa! A zuM moTuM akArya karyuM? A mahApApathI tane moTI vyathA prApta thaze.'' ema kahIne vairAgyathI purandarayazA dIkSA levA utsuka thaI. te jANIne tarata ja zAsanadevatAe tene zrI munisuvratasvAmI pAse mUkI, tyAM teNe dIkSA laI paralokanuM kArya sAdhyuM. have pelA skandaka devatAe avadhijJAna vaDe potAno pUrva vRttAMta jANI mahA krodhathI AkhA deza sahita kuMbhakAranagarane bALI nAMkhyuM. tethI te sthAne moTuM araNya thayuM. te dezano rAjA daMDaka hovAthI tyAM thayeluM araNya haju sudhI paNa daMDakAraNyane nAme prasiddha che. "guNanA samUhane dhAraNa karanArA pAMcaso sAdhuoe jema nirbhayatArUpa guNano tyAga karyo nahIM, tema sAdhuoe paNa te guNano tyAga karavo nahIM, ane skandakAcAryanI jema krodha karavo nahIM." Jain Educe[[[[ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 22 vyAkhyAna 321 AtmaprazaMsA guNairyadi na pUrNo'si, kRtamAtmaprazaMsayA / guNairevAsi pUrNazcet, kRtamAtmaprazaMsayA // 4 // bhAvArtha-"jo kevaLajJAnAdika guNoe karIne pUrNa na hoya to AtmazlAghAthI saryuM, kemake guNarahita AtmAnI zI prazaMsA karavI? ane jo samyagu ratnatrayAdika guNoe karIne pUrNa ho, to paNa AtmAnI prazaMsA karavAthI saryuM. kemake vANI vaDe mAtra AtmAnI zlAghA karavAthI zuM? zuddha guNo potAnI jAte ja pragaTa thAya che." AlaMbitA hitAya syuH, paraiH svaguNarazmayaH / do! svayaM gRhItAstu, pAtatti mothArA bhAvArtha-"anya janoe potAnA guNarUpa ranuM AlaMbana karyuM hoya to te kalyANane mATe thAya che. paNa te guNarUpI raghunuM pote ja grahaNa karyuM hoya to te bhavasamudramAM nAMkhe che, te moTuM Azcarya che." potAnA guNanuM anyajano smaraNa ciMtana vagere kare to temanuM kalyANa thAya che ane potAne sukhane mATe thAya che, paNa pote ja potAnA guNanI zlAghA kare to te UlaTA bhavasAgaramAM nAMkhe che, mATe potAnA guNanI zlAghA kadI paNa pote karavI nahIM. A prasaMga upara marIcikumAranI kathA che te A pramANe marIcikumAranI kathA bharata cakravartIno putra marIcikumAra eka vakhata cakrInI sAthe AdIzvara bhagavAnane vaMdana karavA gayo. tyAM zrI RSabhasvAmInA mukhathI syAdvAda gharmanuM zravaNa karI pratibogha pAmIne teNe dIkSA grahaNa karI. sthavira munionI pAse rahIne agiyAra aMga bhaNyA ane svAmInI sAthe cirakALa vihAra karyo. ekadA grISmaRtunA tApathI pIDA pAmelA marIci muni cAritrAvaraNIya karmano udaya thavAthI A pramANe vicAravA lAgyA ke "meruparvata jeTalA bhAravALA ane vahana na thaI zake tevA muninA guNone vahana karavA sukhanI AkAMkSAvALo huM nirguNI have samartha nathI, to zuM have huM lIdhelA vratano tyAga karuM? nA, tyAga karavAthI to lokamAM mArI hAMsI thAya; paraMtu vratano sarvathA bhaMga na thAya ane mane kleza paNa na thAya tevo eka upAya mane sUkyo che, te e ke A pUjya munivaro hamezAM mana, vacana ane kAyAnA traNe daMDathI rahita che, paNa huM to te traNe daMDathI parAbhava pAmelo chuM, mATe mAre tridaMDanuM cihna ho. A munio jitendriya hovAthI kezano loca kare che, ane huM tethI jitAyelo hovAthI mAre astrAthI muMDana ho, tathA mastaka para zikhA ho. A munio mahAvratane ghAraNa karanArA che, ane huM to aNuvratane ghAraNa karavA samartha chuM. A munio sarvathA parigrahathI rahita che, paNa mAre to eka mudrikAmAtra parigraha ho. A munio mohanA DhAMkaNa rahita che, ane huM to mohathI AcchAdita chuM, tethI mAre mAthe chatra dhAraNa karavApaNuM ho. A mahA RSio pagamAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 321] AtmaprazaMsA 131 upAnaha paheryA vinA vicare che, paNa mAre to paganI rakSA mATe upAnaha ho. A munio zIla vaDe ja sugaMdhI che, paNa huM zIlathI bhraSTa hovAthI dugaMdhI chuM, mATe mAre sugaMdha mATe caMdananAM tilakAdi ho. A munio kaSAyarahita hovAthI zveta vastra dhAraNa kare che, paNa huM krodhAdika kaSAyavALo hovAthI mAre kaSAya raMgavALA vastra ho. A munio bahujIvonI hiMsAvALA sacitta jaLanA AraMbhane taje che, paNa mAre to snAna tathA pAna parimita jaLathI ho." A pramANe cAritrano nirvAha karavA saMbaMdhI kaSTa sahana karavAmAM kAyara thayelA marIcie potAnI buddhithI vikalpa karIne parivrAjakano navo veSa aMgIkAra karyo. tene tevo navIna veSaghArI joIne sarva loka gharma pUchatA hatA; paraMtu marIci to zrI jinezvare prarUpelo sAghugharma ja kaheto hato. sarvanI pAse jyAre te evI zuddha ghamadazanAnuM prarUpaNa karato, tyAre loko tene pUchatA ke "tyAre tame pote kema tevA gharmanuM AcaraNa karatA nathI?" tene javAbamAM te kaheto ke "huM te meru samAna bhAravALA cAritrane vahana karavA samartha nathI." ema kahIne potAnA sarva vikalpa kahI batAvato hato. e pramANe temanA saMzaya dUra karIne pratibogha pamADelA te bhavya jIvo jyAre dIkSA levA taiyAra thatA, tyAre temane marIci zrI yugAdIza pAse ja mokalato hato. A pramANe AcAra pALato marIci svAmInI sAthe ja vihAra karato hato. anukrame vihAra karatAM svAmI pharIthI vinItAnagarImAM samavasaryA. bharatacakrIe AvIne prabhune vaMdanA karI. pachI bhaviSyamAM thavAnA tIrthakara, cakravartI, vAsudeva vagerenuM svarUpa pUchyuM; eTale prabhue te sarvanuM yathAsthita varNana karyuM. pharIthI cakrIe pUchyuM ke "he svAmI! A parSadAmAM evo koI jIva che ke je A bharatakSetramAM ApanA jevo tIrthakara thavAno hoya?" svAmI bolyA ke "A tAro putra marIci A bharatakSetramAM vIra nAme covIsamA tIrthaMkara thaze ane prathama vAsudeva thaze, tathA mahAvidehakSetramAM cakravartI thaze." te sAMbhaLIne bharatacakrI marIci pAse jaI tene pradakSiNApUrvaka vaMdanA karIne bolyA ke "tamAruM A parivrAjakapaNuM vaMdana karavA yogya nathI; paNa tame bhAvI tIrthakara cho, tethI huM tamane vAMduM chuM." ema kahIne prabhue kaheluM sarva vRttAMta cakrIe marIcine kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne marIci mahA harSathI potAnI kAkhalInuM traNa vAra AsphoTana karIne UMce svare bolyo ke "huM pahelo vAsudeva thaIza. mUkA nagarImAM huM cakravartI thaIza tathA chello tIrthaMkara paNa huM thaIza. tethI have mAre bIjI kAMI paNa icchA nathI." vaLI Adyo'haM vAsudevAnAM, pitA me cakravartinAm / pitAmahastIrthakRtA-maho! me kulamuttamam // 1 // bhAvArtha-"huM vAsudevomAM pahelo, mArA pitA cakravartIomAM pahelA, ane mArA pitAmaha tIrthakaromAM pahelA, aho! mAruM kuLa kevuM uttama che?" ityAdi AtmaprazaMsA karavAthI teNe nIca gotrakarma upArjana karyuM. ekadA te marIcinA zarIramAM vyAdhi utpanna thayo. te bhraSTa hovAthI tenI sAravAra koI sAghue karI nahIM, tethI te glAni pAmIne vicAra karavA lAgyo ke "aho! A sAdhuo dAkSiNyaguNathI rahita che. mArI sAravAra karavI to dUra rahI, paNa mArA sAmuM paNa jotA nathI, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 athavA meM A khoTo vicAra karyo; kemake A munijano potAnA dehanI paNa paricaryA karatA nathI, to pachI mArI bhraSTa cAritravALAnI sAravAra to zenI ja kare? mATe have to A vyAdhi zAMta thAya eTale eka ziSya karuM.'' ema vicAratAM keTaleka divase marIci vyAdhirahita thayo. anyadA tene kapila nAmano eka kulaputra maLyo. tenI pAse marIcie Arhata dharmano upadeza karyAM. te sAMbhaLI kapile tene pUchyuM ke "zuM tamArA matamAM to dharma rahelo ja nathI?'' te sAMbhaLIne tene jinokta dharmamAM ALasu jANI ziSya karavAnI icchAvALA marIcie kahyuM ke ''jainamArgamAM paNa dharma che, ane mArA mArgamAM paNa dharma che.'' te sAMbhaLIne kapila marIcino ziSya thayo. Avo mithyA dharmano upadeza karavAthI marIcie eka koDAkoDI sAgaropama pramANa saMsAra upArjana karyo. pachI te pApanI AlocanA karyA vinA anazana vaDe mRtyu pAmIne brahma devalokamAM devatA thayo. kapila paNa potAnA parivrAjaka dharmano upadeza daI ghaNA ziSyo karI mRtyu pAmIne brahma devalokamAM devatA thayo. te kapila deve avadhijJAna vaDe potAno pUrva bhava jANIne mohathI pRthvIpara AvI pote prakaTa karelA sAMkhyamatano asura vagerene bodha karyo. tyArathI AraMbhIne sAMkhya darzananI pravRtti thaI. kemake "ghaNuM karIne sukhe thaI zake tevI kriyAmAM lokonI pravRtti vizeSa thAya che.'' teo kahe che ke "pacIza tattvane jANanAra mANasa kriyA kare athavA na kare topaNa te nizce mokSapada pAme che.'' Avo temano (jJAnavAdIno) mata che. A sthaLe bIjuM ghaNuM kahevAnuM che. te zrI hemacaMdrAcArye racelA triSTi zalAkA puruSa caritranA dazamA parvathI jANI levuM. ahIM to AtmaprazaMsA na karavI eTaluM ja A upadezanuM tAtparya che. "AtmaprazaMsA karavAthI marIcie 1nIca gotrakarma upArjana karyuM, ane utsUtranI prarUpaNA karavAthI asaMkhya bhava karyA, mATe bhavya prANIoe te pramANe karavuM nahIM.'' vyAkhyAna kara tattvadraSTi rUpe rUpavatI dRSTi - rdRSTvA rUpaM vimuhyati / majjatyAtmani nIrUpe, tattvadRSTistvarUpiNI // 1 // bhAvArtha-'pudgalanA svarUpane grahaNa karanArI dRSTi (cakSu) zvetAdika rUpane joIne te rUpamAM (varNAdimAM) moha pAme che; paNa rUparahita evI jJAnarUpa-AtmacaitanyazaktilakSaNa tattvavRSTi to nIrUpa (rUparahita) AtmAne viSe ja magna thAya che; mATe anAdikALanI bAhya dRSTino tyAga karIne AtmasvarUpanA upayogavALI AMtara dRSTi karavI.'' grAmArAmAdi mohAya yaddRSTaM bAhyayA dRzA / tattvadRSTyA tadevAnta - rnityaM vairAgyasaMve ra bhAvArtha-'bAhya dRSTi vaDe je gAma, udyAna vagere jovAmAM Ave te mohane mATe thAya che, 1. marIcinA bhavamAM kuLamada karavAthI te pachInA keTalAya bhavomAM brAhmaNa kuLamAM janmyA ane chellA bhagavAna mahAvIranA bhavamAM paNa devAnaMdA brAhmaNInI kUkhe avataravuM paDyuM. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 322] tattavRSTi 133 eTale asaMyamanI vRddhi mATe thAya che. te ja prAmAdikane svaparanA bhedavALI-kRtrima ane akRtrimanA vicAravALI-tattvadRSTi vaDe antaHkaraNanA upayogathI jovAmAM Ave to te niraMtara vairAgyanI saMpattine mATe thAya che." A prasaMga upara eka vRSTAMta che te A pramANe eka AcAryanuM draSTAMta jJAna ane cAritra vaDe praghAna, zrutanA rahasyano pAra pAmelA ane bhavyajIvone tAravAmAM samartha evA koI eka AcArya aneka sAghugaNa sahita gAme gAma vihAra karIne vAcanAe karI (upadeza ApavA vaDe) sarva zramaNasaMghane bogha karatA hatA. te AcArya pAMca samiti ane traNa gatithI yukta hatA, ane sarva saMyogomAM anityAdika bAra bhAvanA bhAvatA hatA. te vihAranA krame karIne ekadA eka moTA vanamAM AvyA. te vana aneka latA vageree karIne nIlavarNa lAgatuM hatuM, ane temAM aneka pakSIonA samUhe nivAsa karelo hato. te vananI puSya, patra ane phaLanI lakSmI (zobhA) joIne sarva munio pratye AcArya bolyA ke "he nigraMtho! A patra, puSpa, guccha, gulma ane phaLone juo. temAM rahelA jIvo caitanyalakSaNarUpa anaMta zaktivALA chatAM tene AvaraNa karIne rahelA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, cAritramohanIya, mithyAtvamohanIya ane aMtarAyakarmanA udaye karIne dAnAdika kAMI paNa thaI na zake tevA ekendriya bhAvane pAmelA che. teo vAyuthI kaMpatA, baLahIna, duHkhI, AtmAne koI paNa prakAranA zaraNa vinAnA ane janma-maraNanA bhAvathI yukta che. aho! teo anukaMpA karavA yogya che. mana, vacana ane netrAdithI rahita evA A bicArA para koNa dayA na kare?" ema kahI sarvanA manamAM saMvega utpanna karIne AgaLa cAlyA, tevAmAM eka moTuM nagara AvyuM. te nagaramAM aneka prakAranAM gIta ane vAjiMtronA zabdathI vivAhAdika utsavo thatA pragaTa rIte dekhAtA hatA, tethI svarganA jevuM te manohara lAgatuM hatuM. te nagarane joIne sUrie sarva sAdhuone kahyuM ke "he munio! Aje A nagaramAM moha rAjAnI ghADa paDI che, tethI A loko UchaLyA kare che. teo Atmika bhaye karIne vyApta che. ahIM praveza karavo ApaNane yogya nathI. A loko lobhapAzathI baMdhAyelA che. mATe teo anukaMpAne yogya che, paraMtu teo moha madirAnuM pAna karIne unmatta thayelA hovAthI upadezane yogya nathI, mATe ApaNe AgaLa cAlo." te sAMbhaLIne sAghuo bolyA ke "he guru! Apa amane sAro upadeza karyo." ityAdi zubha yogamAM tatpara thayelA teo vihAra karavA lAgyA. AvI rIte AtmatattvanI draSTimAM tatpara thayelAne grAma, nagara, araNya sarva vairAgyanAM kAraNapaNe thAya che. A anvaya draSTAMta che. have vyatireka draSTAMta kahe che- koI gacchamAM AcArye potAnA AyuSyano aMta samIpa Avelo jANIne bIjA sArA ziSyane abhAve eka skUla samAcArIne jANanAra ziSyane AcAryapade sthApana karyo. te navA AcArya sarvatra pratiSThA pAmavAthI AgamAdika zAstranA adhyayanamAM pramAdI thayA. teo mRtArthanA jANa nahotA, chatAM gurunA mahimAthI sarvatra khyAti pAmyA hatA. te sUri vihAra karatAM karatAM anyadA pRthvItilaka nAmanA nagare AvyA. tyAM zrAvakoe purapraveza vakhate evo mahotsava karyo ke jethI temano mahimA aghika rIte prasiddha thayo, tathA zAsananI paNa ghaNI unnati thaI. te nagaramAM pUrve aneka jaina AcAryoe AvIne rAjasabhAmAM ghaNA paravAdIono parAbhava karelo hato. te vAdIo A vakhate Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 paNa A AcAryanI AvI unnati joIne IrSAvALA thayA; paraMtu pUrve parAbhava pAmelA hovAthI pharIthI potAnA mahattvanI hAni thavAno bhaya gharAvatA hatA, tethI prathama te AcAryanuM zAstraparikSAna kevuM che? tenI parIkSA karavA mATe potAne anukULa evA eka zrAvakane keTalAka prazna zIkhavIne temanI pAse mokalyo. te zrAvaka hamezAM AcArya pAse jaIne vidhipUrvaka tenI sevA karavA lAgyo. ekadA teNe sUrine prazna karyo ke "he guru! pudgalane keTalI iMdriya hoya?' te sAMbhaLI tattvadRSTirahita sUrie cirakALa sudhI vicAra karyo, tevAmAM pUrve koI vakhata sAMbhaLeluM tene yAda AvyuM ke ''pudgala eka samayamAM lokAMta sudhI jaI zake che.'' AvuM smaraNa thavAthI sUrie vicAryuM ke "paMcendriya vinA ATalI badhI zakti kyAMthI hoya?'' ema hRdayamAM nizcaya karIne teNe javAba Apyo ke '"he bhAI! pudgalane pAMca iMdriyo hoya che.'' A javAba te zrAvake pelA paravAdIone kahyo, eTale teoe dhAryuM ke "A sUrine potAnA zAstranuM paNa rijJAna nathI, to pachI paradharmanA zAstranuM parijJAna to kyAMthI ja haze?'' ema vicArI sUrinA jJAnanA pArane jANanArA te vAdIoe rAjasabhAmAM temane bolAvIne vAda karIne temano parAjaya karyo; tethI ghaNA loko jaina dharmathI bhraSTa thayA. te joI saMghe maLIne sUrine tyAMthI ghaNe dUra vihAra karAvyo. AvA tattvajJAnarahita AcAryo grAma, ArAma, upAzraya, zrAvaka ane saMgha vageremAM Asakta thaIne upadeza ApatA satA paNa tevA prakAranuM zuddha jJAna na hovAthI utsUtra prarUpaNA kare che, ane tethI karIne teo potAnA Azritone tAravAne badale UlaTA bhavasAgaramAM DubAve che. kahyuM che ke-- jaMjaya agIyattho, jaM ca agIyatthanissio hoi / vaDhAve ya gaccha, hoDa zA aNaMtasaMsArio bhAvArtha-'je pote agItArtha hoya tathA je agItArthanI nizrAvALA hoya te gacchanI vRddhi karatA satA anaMtasaMsArI thAya che.'' mATe tattvadRSTivikaLa ane abahuzrute dharmadezanA ApavI yogya nathI. 'jeoe zubha evI tattvavicAravRSTi prApta karelI che teo vibhAva (pudgalAdika) vastuone viSe rAga karatA nathI, ane upavanamAM ke upAzrayamAM moha pAmatA nathI. AvA sAdhuo ja pRthvI para tattvadRSTivALA thAya che.'' A prabaMdha upayogI hovAthI pharIne lakhavAmAM Avyo che. vyAkhyAna 323 saMpattinI kSaNabhaMguratA saMpatsvasthiratAM jJAvA, putradArAhayAdiSu / bhUmipAlaH prabudho drAk, zAstrajJoktasubhASitaiH // 1 // bhAvArtha-'zAstrajJa paMDite kahelA subhASita vaDe putra, strI ane azvAdika saMpattimAM asthiratA jANIne bhUmipALa nAmano rAjA tatkALa pratibodha pAmyo.'' A arthanuM samarthana karavA mATe te rAjAnuM dRSTAMta kahe che-- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpattinI kSaNabhaMguratA bhUmipALa rAjAnI kathA pRthvIpuramAM bhUmipAla rAjA rAjya karato hato. te puramAM eka zAstramAM pravINa brAhmaNa hato, te eka vezyAmAM Asakta thayo hato. ekadA kaumudI utsavamAM rAjAnI rANI sarva alaMkAra paherI rathamAM besIne jatI hatI. te vakhate te vezyA rANInA kaMThamAM rahelo hAra joIne moha pAmI; tethI teNe pelA paMDitane kahyuM ke "he prANeza! jo tamAre mArA zarIrasukhane anubhavavAnI icchA hoya arthAt mArA para adhika prIti hoya to rANInA kaMThamAM rahelo hAra corIne mane lAvI Apo.'' te sAMbhaLI vezyAne AdhIna thayelo viSayano bhikSu te paMDita corI karavA mATe coranI jema gupta rIte rAjamaMdiramAM gayo. tyAM rAjAne jAgato joIne chAnI rIte rAjAnA palaMganI nIce saMtAI rahyo. te vakhate rAjAe saMpattinA garvathI eka zlokanA traNa pada racyAM; A traNa padamAM potAnA badhA bhavanuM varNana AvI gayuM. have cothA padamAM zuM lakhavuM te vicArato rAjA A traNa pada vAraMvAra bolavA lAgyo. te A pramANe- vyAkhyAna 323] cetoharA yuvatayaH svajanAnukUlAH sAnyavA praNayanamragirazca mRtyAH garjanti dantinivahAstaralAsturaMgAH bhAvArtha-"mAre cittane haraNa kare tevI strIo che, anukULa svajano che, sArA bAMdhavo che, praNaya karIne namra vANI bolanArA bhRtyo che, AMgaNAmAM hastinA samUho garjanA karI rahyA che tathA caMcaLa ghoDAo che-- 135 A traNa pada vAraMvAra rAjAnA mukhathI bolAtA sAMbhaLIne te paMDita cothuM pada pUruM karIne bolyo ke- saMmIlane nayanayorna hi kiMcidasti // 1 // 'paNa AMkho mIMcAyA pachI temAnuM kAMI ja nathI, arthAt mRtyu thAya eTale te sarva niSphaLa che.'' A cothuM pada sAMbhaLIne ekadama Azcarya pAmelo rAjA vicAra karIne bolyo ke "aho! paheragIrone chetarIne mArA mahelamAM koNa AvyuM che? deva, dAnava athavA manuSya je ho te ekadama pragaTa thAo.'' te sAMbhaLIne jeno deha kaMpAyamAna thaI rahyo che evo te paMDita pragaTa thaIne bolyo ke "he svAmI! Apano garva haraNa karavAnA hetuthI cothuM pada pUruM karavA mATe A navIna mArgathI huM ahIM Avyo chuM.' rAjAe kahyuM ke "satya bola, asatya zA mATe bole che?' tyAre te paMDite sarva satya vAta rAjAne kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne rAjAe tene hAra Apyo, ane 'guru hovAthI avadhya che' ema vicArIne tene choDI mUkyo. pachI te paMDite kahelA cothA padathI pratibodha pAmelo rAjA prAtaHkALe rAjasabhAmAM gayo. te vakhate kaMcukInA mukhathI zrImAn sudharma gurunuM Agamana sAMbhaLIne harSapUrvaka te guru pAse jaI temane vaMdanA karI yogya sthAne beTho. te vakhate gurue nIce pramANe dharmadezanA ApI. bAhyadRSTipracAreSu, mudriteSu mahAtmanaH / antarevAvamAsanta, tAH sarvA: samRddhayaH ||zI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [saMbha 22 bhAvArtha-"mahAtmAne bAhya draSTinA pracArono rogha thavAthI sarva samRddhi aMtaHkaraNamAM ja phuTa rIte bhAse che." svarUpa ane pararUpanA bhedajJAna vaDe zuddha AtmasvarUpanA anubhavamAM lIna thayelA mahAtmAne sarva samRddhio aMtaHkaraNamAM ja phuTa bhAse che. "huM svarUpAnaMdamaya chuM, huM nirmaLa, akhaMDa ane sarva prakAzaka jJAnavALo chuM, iMdra caMdrAdikanI saMpattio to aupacArika che, ane huM to avinAzI tathA anaMta paryAyavALI saMpattithI yukta chuM." AvI rItanA AtmasvarUpanA jJAnathI yukta thayelA mahAtmAne potAnA AtmAmAM ja sarva saMpattio bhAse che; paNa bAhya draSTipracAra eTale viSayomAM pravartatI je iMdriyo temano pracAra baMgha thAya tyAre ja sarva saMpattio bhAse che; kemake caMcaLa upayogavALA iMdriyonA pracArathI AtmAnI aMdara rahelI, amUrta ane karmathI avarAyelI AtmasvarUpanI saMpatti jaNAtI ja nathI, paNa iMdriyonI caMcaLatA rokavAthI sthira caitanyanA upayoga vaDe karmamaLanA paDalathI DhaMkAyelI evI AtmasaMpatti paNa jovAmAM Ave che. samAdhinandanaM dhairya, daMbholiH samatA zacI / / jJAnaM mahAvimAnaM 2, vAsavazvariya mune parA bhAvArtha-"munine kriDA karavA mATe samAdhirUpa naMdanavana che, dhairyarUpI vaja che, samatArUpI iMdrANI che, ane jJAnarUpI moTuM vimAna che; mATe muni pAse A pramANe indranI sarva samRddhi che." ahIM muni eTale AtmasvarUpanA jJAnanA anubhavamAM lIna thayelAne upara pramANe indranI zobhA hoya che. temAM dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanA ekapaNAe karIne nirvikalpa AnaMdarUpa samAdhine niMdanavana kaheluM che. iMdrane naMdanavana krIDAnA sukhane mATe che, tevI ja rIte munine paNa samAdhi krIDA sukhane mATe che. dhairya eTale AtmavIrya arthAt audayika bhAvamAM akSubdhatA tadrupa ja kaheluM che. samatArUpI svagharmapatnI (iMdrANI) kahI che, ane sarva vastunA avaboghavALuM jJAna tadrupa mahA vimAna kaheluM che. ityAdi traRddhithI parivRtta muni iMdra jevA ja lAge che. vaLI- vistAritakriyAjJAna-carmachatro nivArayan / mohamlecchamahAvRSTiM, cakravartI na kiM muniH||3|| bhAvArtha-"kriyArUpI carmaratnane ane jJAnarUpI chatraratnane jeNe vistAryuM che, ane te sAdhana vaDe moharUpI svecchAe karelI mahAvRSTinuM nivAraNa kare che evA muni zuM cakravartI nathI? che ja." A be zlokonuM tAtparya evuM che ke "devomAM iMdra zreSTha che ane manuSyomAM cakravartI zreSTha che. te bannenI samRddhinuM sukha muninA svabhAvamAM ja aMtarbhAva pAmyuM che, to bIjAnA sukhanuM to zuM kahevuM?" vaLI tIrthakaranI samRddhinuM sukha paNa muninA AtmasvabhAvamAM samAyeluM che. te A pramANe ratnastribhiH pavitrA yA, zrotobhiriva jAhnavI / siddhayogasya sApyarhatpadavI na davIyasI // 1 // bhAvArtha-"svarga, mRtyu ane pAtAlanA traNa pravAhe karIne gaMgAnadInI jema traNa ratna karIne pavitra evI je jJAnAdi anaMta catuSTayavALI, ATha prAtihAryathI yukta ane jagatane gharmopadeza vaDe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 324] karmanI vicitratA. 137 upakAra karanArI tIrthaMkaranI padavI, te paNa azaMga yoganA sAghanathI siddha thayelA munine kAMI ja dUra nathI; arthAtu trilokamAM adbhuta paramArthane ApavA vagere rUpa atizayavALI tIrthakaranI samRddhi paNa yathArtha mArgamAM rahelA sAghaka puruSanI pAse ja che." mATe sarva upAdhino tyAga karIne AtmAnA ratnatrayanI sAghanA karavI, jethI sarva samRddhio prApta thAya." ityAdi gharmopadeza sAMbhaLIne pratibodha pAmelA bhUmipALa rAjAe sarva bAhya saMpattine kSaNabhaMgura jANI teno tyAga karIne sAghugharma (cAritra) aMgIkAra karyo. bhUmipALa rAjAnI jema bAhya saMpatti kSaNabhaMgura che-nAzavaMta che evo nizcaya hRdayamAM ghAraNa karavo, jethI AtmAmAM ja rahelI iMdranI tathA cakravartInI sarva saMpatti saheje prApta thaze." vyAkhyAna 324. karmanI vicitratA duHkhaM prApya na dInaH syAt, sukhaM prApya na vismitaH / jagat karmavipAkasya, jAnan paravazaM muniH||1|| bhAvArtha-"A carAcara jagata zubha ane azubha udayavALA karmavipAkane paravaza che, ema jANanAra tattvarasika muni azAtAdika duHkhane pAmIne dIna thatA nathI; kemake karma karatI vakhate vicAra karyo nahIM, to have tIvra rasa vaDe baMghAyelA karmanA udayamAM dInatA zI karavI? ema samaje che, temaja zAtAdika sukhane pAmIne vismita (harSita) thatA nathI; kemake e paNa zubha karmanA vipAka che ema jANe che. vaLI yeSAM bhrUbhaMgamAtreNa, bhajyante parvatA api / prAtIyAM turkazAyAM te, prAthane vavAre nAzanam ArA bhAvArtha-"jeonI bhrakuTInA bhaMga mAtra karIne parvato bhAgI jAya che, evA mahA zaktivAna puruSa paNa jyAre durdazA prApta thAya che tyAre koNa jANe kyAM nAza pAmI jAya che tenI khabara paNa paDatI nathI." A prasaMga upara eka kathA che te nIce pramANe kadaMba vipranI kathA kAkaMdI purImAM somazarmA nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene kadaMba nAme putra hato. te zaucagharmamAM ati AgrahI hato. apavitra ke nIca mANasanI chAyA mAtrano paNa sparza thatAM te sarva vastra sahita snAna karato; tethI loko tene pANIno pizAca evA nAme bolAvatA hatA. te mukha ane nAsikAne vastranA cheDAvatI DhAMkIne sarvatra huM huM karato aTana karato hato. koI mANasanA vastrano cheDo tene aDakI jato to te tenA para dveSa karato. AvI rIte zauca gharma pALatAM keTaleka kALe te galakuSTha vagere vyAdhithI grasta thayo, tethI teno koI paNa sparza karatuM nahIM. vaidya paNa teno cepa lAgavAnA bhayathI tenI nADI paNa jotA nahIM. kahyuM che ke jvaro bhagaMdaraH kuSThaH, kSayazcaiva cturthkH| ete saMsparzato rogAH, saMkramanti narAnnaram // 1 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 22 bhAvArtha-"jvara, bhagaMdara, kuSTha ane cotho kSaya, e rogo sparza karavAthI eka mANasathI bIjA mANasamAM saMkramaNa kare che." - A vyAdhithI teno zaucagharma naSTa thayo, ane zarIramAM ati vedanA thavA lAgI. ekadA te koI yatinI pAse gayo. tyAM yatie tene gharmopadeza Apyo. kadaMbe yatine pUchyuM ke "tame snAna karatA nathI, to tamArI zuddhi zI rIte thAya che?" munie javAba Apyo ke "A zarIra sadA azuci ja che, tenuM snAna karavAthI zI rIte zucipaNuM thAya? mATe mananI zuddhi ja jovI joIe; kemake rasa, lohI, mAMsa, meda, asthi, majja, zukra ane vasA, ityAdi azucinA sthAnarUpa zarIranuM zucipaNuM kyAMthI hoya? aho! nava dvAramAMthI niraMtara azuci rasane jharavAvALA ane azucithI vyApta evA A dehamAM zaucano saMkalpa mAtra karavo, te paNa mahAmohanuM vilasita ja che." A pramANeno uttara sAMbhaLI kadaMbe vicAryuM ke "huM to phogaTa ja zaucavAda karuM chuM, kharekhara to A sAghuo ja pavitra che, kemake brahmacArI savA zuraH brahmacArI niraMtara pavitra ja che." ityAdi vicAra karIne pachI teNe pharIthI gurune pUchyuM ke "he svAmI! mane zarIramAM mahAduHsaha pIDA thAya che, eka kSaNamAtra paNa zAMti thatI nathI, tenuM zuM kAraNa?" guru bolyA ke "karmanI ghaTanA UMTanA pRSTha jevI mahA viSama che. jAti, kuLa, deha, vijJAna, Ayu, baLa, bhoga ane saMpadA vagerenI viSamatA joIne A saMsAramAM vidvAna mANasane prIti kema thAya? na ja thAya. vaLI ratnatrayI pariNata ane tIvra kSayopazamavALA muni apUrva karaNanA baLathI upazamazreNi pAmIne cAritra pariNAma para ArUDha thaI sarvathA mohodaya rahita thAya che ane te kevaLInI hade pahoMce che; to paNa duSTa karmane lIghe arthAt sattAmAM rahelA mohanIya karmanA udayathI athavA Aya karmano aMta thavAthI (AyuSya pUrNa thavAthI) tyAMthI paNa bhraSTa thAya che ane cAra gatimAM paribhramaNa kare che. duSTa mohanIyanA vazathI prANIne anaMta saMsAra paribhramaNa karavuM paDe che, tethI koI paNa prayatna cetanAne karmAdhIna karavI nahIM, svAdhIna karavI. vaLI karmanI viSamatA evI che ke koI raMka mANasa zubha karmanA udayathI eka kSaNamAtramAM rAjA thAya che, ane koI rAjA azubha karmanA udayathI kSaNamAtramAM raMka thAya che. purANamAM paNa kahyuM che ke ___ yAdRzaM kriyate cittaM, dehibhirvarNanAdiSu / tAdRzaM kavivabUnaM, jAyate satataM jane // 1 // bhAvArtha-"stuti-niMdA vageremAM kavionI jema prANIo jevuM citta (bhAva) kare che tevuM lokamAM niraMtara prApta thAya che." ekadA brahmA vagere ghaNA devo ekatra maLIne potapotAnA utkarSanuM varNana karatA hatA, te vakhate zanizcara bolyo ke "huM sarva devAdikane sukha duHkha ApavA samartha chuM." te sAMbhaLI zaMkare kahyuM ke "tuM kevuM sukha duHkha Ape che te joIzuM, mane batAvaje." ema kahIne mahAdeve svasthAne jaIne te vAta pArvatIne kahI. pachI zive pote pADAnuM rUpa lIdhuM, ane pArvatIe bheMsanuM rUpa karyuM. pachI nagaranI azucimaya khALamAM jaIne banne jaNA rahyA. traNa divasa rahIne te banne tyAMthI nIkaLI ghera AvI potAnA mULa svarUpavALA thayA. pachI zaMbhue zani pAse jaIne kahyuM ke "tArI dazA kAle pUrI thaI. teM to mane kAMI paNa duHkha ApyuM nahIM." zani bolyo ke "tame kyAM rahyA hatA?" tyAre Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 325] karmanAM phaLa 139 zaMkare potAnI sthiti kahI batAvI. tyAre zani bolyo ke "huM kAMI lAkaDI laIne koIne mArato nathI, paNa tevA prakAranI buddhi ApuM chuM ke jethI potAnI jAte ja te duHkhamAM paDe che. tame traNa divasa sudhI azucimaya khALamAM rahyA, tethI vaghAre kayuM du:kha? mATe huM ja lokone duHkhAdika ApuM chuM, paNa te karmanI preraNAthI ja ApuM chuM." te sAMbhaLI ziva bolyA ke "e vAta satya che ke jIvo karmathI ja karelAM sukhaduHkhane pAme che." pachI sarva devoe "tarma zo nAsti' eTale karelAM karmano bhogavyA vinA nAza thato nathI, ema aMgIkAra karyuM. A pramANe zrI gurunA mukhathI karmavipAkanuM svarUpa sAMbhaLIne te kadaMba vipra bolyo ke "jo mane paNa A roganI zAMti thAya to huM paNa guru jevo thAuM." tyAre guru bolyA ke "sarva auSagho mUkIne eka navakAra maMtrane ja cha mAsa sudhI gaNyA kara; tAre bIjuM kAMI paNa dhyAna karavuM nahIM." kadaMbe gurunA kahevAthI navakAranuM ja dhyAna karavA mAMDyuM. tethI teno kuSTha vyAdhi nAza pAmyo, eTale te uttama zrAvaka thayo. pachI sarva dravyano sanmArge vyaya karI cAritra laIne anukrame svarge gayo. mithyAtvAdika hetue karIne pote kareluM karma dAruNa vipAkane Ape che, ema sAMbhaLIne kadaMbA brAhmaNa potAnA svarUpane pAmyo. tevI rIte bIjAoe paNa pravartavuM." vyAkhyAna 325 karmanA phaLa svAtmanocchRkhalenAttaM, tadbhuktyA karma hIyate / akSayatvamaho ekaM, DhaMDhaNarSikumAravat // 1 // bhAvArtha-"aho! DhaMDhaNaRSi kumAranI jema pote ja uddhatapaNAthI bAMdheluM kSaya na thAya tevuM karma tenuM phaLa bhogavyAthI ja kSaya pAme che." temanuM draSTAMta A pramANe- DhaDhaNaRSi kumAranI kathA kubere banAvelI dvArikAnagarImAM zrI kRSNa vAsudeva baLabhadranI sAthe rAjya karatA hatA. te vAsudevane DhaMDhaNA nAme eka rANI hatI. tenI kukSithI utpanna thayelo DhaMDhaNa nAmano kumAra hato. te yuvAvasthAne pAmyo, eTale tene kRSNavAsudeve moTA utsavathI saundaryamAM devakanyAno paNa tiraskAra kare tevI ghaNI rAjakanyAo paraNAvI, tenI sAthe DhaMDhaNakumAra paMcendriya saMbaMdhI sukhabhoga bhogavavA lAgyo. ekadA te nagarImAM zrI neminAtha prabhu samavasaryA. vanapALanA mukhathI te khabara sAMbhaLIne prabhune vAMdavA mATe sarva parivAra sahita zrI kRSNa DhaMDhaNakumArane sAthe laIne gayA. samavasaraNa najIka AvyA eTale rAjya saMbaMdhI pAMca cihnono tyAga karIne traNa pradakSiNApUrvaka svAmIne vaMdanA karI, ane vinayathI namra deha rAkhIne bhagavAnanI pAse beThA. pachI svAmIe sarva prANIonI bhASAne anusaratI vANI vaDe dezanA ApI. te sAMbhaLIne jene saMvega utpanna thayo che evA DhaMDhaNakumAre mahA prayatna mAtApitAnI AjJA meLavI bhagavaMtanI pAse dIkSA lIdhI. pachI bhagavAnanI pAse grahaNA ane AsevanA nAmanI be prakAranI zikSA zIkhatAM temaNe sAMbhaLyuM ke "munie cha kAraNe AhAra levo. te A pramANe- 1 khaga, chatra, mojaDI, mukuTa ne cAmara A pAMca rAjacihno jANavAM. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 chuhaveaNaveyAvacce, saMjama jjhANa pANarakkhaNaThThAe / iriyaM ca visoheuM, bhuMjai no rUvarasaheuM // 1 // bhAvArtha--'kSudhA vedanAnuM zamana, vaiyAvRtya, saMyama, dhyAna, prANarakSA ane IryApathikInuM zodhana e cha hetue muni AhAra kare, paNa rUpa ke rasanA hetuthI AhAra kare nahIM.'' tenI vyAkhyA kare che-- 140 [staMbha 22 (1) kSudhA tRSAnI vedanA chedavA mATe munie AhAra levo. (2) daza prakAranI vaiyAvRSyane mATe AhAra levo, kemake kSudhAdikathI pIDAyelo mANasa vaiyAvRtya karavA samartha thato nathI. (3) paDilehaNA pramArjanAdi lakSaNavALA saMyamane pALavA mATe AhAra levo, kemake AhArAdika vinA kaccha, mahAkaccha vagerenI jema saMyamanuM pAlana thaI zake nahIM. (4) sUtra ne arthanuM ciMtana karavAmAM ekAgratArUpa je praNidhAna- tene mATe bhakta pAna grahaNa karavuM, kemake kSudhAtRSAthI durbaLa thayelAne durdhyAna prApta thavAno saMbhava che, to pachI te sUtrArthanuM ciMtana to kyAMthI ja karI zake? (5) prANa eTale potAnuM jIvita tenA rakSaNa mATe AhAra pANI levAM, kemake avidhi vaDe kSudhA tRSA sahana karIne potAnA prANano paNa nAza kare to tethI paNa hiMsA thAya che. tathA (6) IryApathikI eTale cAlatI vakhate mArga zodhavo, tene mATe AhArAdika grahaNa karavo, kemake kSudhA ane tRSAthI AkuLavyAkuLa thayelo mANasa netra vaDe barAbara joI zake nahIM, tethI mArgamAM rahelA jIvAdikanuM nirIkSaNa duSkara thAya. A cha hetuthI muni AhArAdika grahaNa kare, paNa rUpa eTale zarIranA sauMdaryane mATe athavA jihvA iMdriyanA rasanA lobhathI AhAra grahaNa kare nahIM. have je cha kAraNothI AhArAdikanuM grahaNa na kare te kahe che- ahava na jimijja roge, mohudaye sayaNamAiuvasagge / pANidayA tavaheu, aMte taNumoyaNatthaM ca // 2 // bhAvArtha-athavA rogamAM, mohanA udayamAM, svajanAdikanA upasargamAM, prANInI dayAmAM, tapamAM ane chevaTa zarIranA tyAgamAM eTalA kA2Ne muni AhArAdika grahaNa kare nahIM.'' have tenI vyAkhyA kare che- (1) jvara, ajIrNa vagere vyAdhi hoya tyAre AhAra le nahIM. (2) puruSaveda vagere lakSaNavALA mohano udaya thAya tyAre arthAt prabaLa vedodayAdi hoya tyAre AhAra le nahIM. (3) mAtA, pitA, strI vagere svajano athavA devatA vagere vratabhaMga mATe upadrava karatA hoya tyAre AhAra le nahIM. (4) jIvadayA mATe eTale varSARtumAM kuMvADamAM rahelA akAya jIvonI rakSA mATe athavA sUkSma deDakIo vagere jIvothI vyApta thayelI pRthvI hoya tyAre te jIvonI rakSA mATe AhAra le nahIM-levA nIkaLe ja nahIM. (5) caturthAdika tapa karavAne mATe AhAra kare nahIM. tathA (6) chevaTa maraNa vakhate saMyama pALavAne asamartha thayelA dehano tyAga karavA mATe AhAra le nahIM.'' ityAdi neminAtha prabhunA mukhathI kahelI zikSAne ghAraNa karatA DhaMDhaNarSi Asaktirahita thaIne "je kAMI prAsuka anna maLI gayuM te khAI lIdhuM'' evI rIte vicaravA lAgyA. www.jainelibrary.erg Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 vyAkhyAna 325] karmanAM phaLa ekadA te munine pUrve karelA antarAya karmano udaya thayo, tethI te bhikSAne mATe jyAM jyAM jAya tyAM tyAM zuddha bhikSA pAme nahIM; tethI teNe evo abhigraha lIdho ke "Aja pachI jyAre huM mArI potAnI labdhithI anna pAmIza tyAre ja pAraNuM karIza, nahIM to pAraNuM nahIM karuM; bIjA munioe lAvelo AhAra huM karIza nahIM." evo abhigraha laIne prabhunI sAthe vihAra karatAM anyadA dvArikA nagarImAM AvyA. tyAM paNa tevI ja rIte pote viSNunA putra chatAM ane jagatagurunA ziSya chatAM, svarganI lakSmIne paNa jItanAra evI samRddhivALI dvArikA nagarImAM paNa moTA zrImaMtonA gharamAM paryaTana karatAM DhaDhaNamuni potAne yogya kAMI paNa AhAra pAmyA nahIM. eka divasa koI bIjA muni DhaDhaNamuninI sAthe gocarI gayA to tene paNa AhAra maLyo nahIM; tethI bIjA munioe prabhune pUchyuM ke "he bhagavan! A DhaMDhaNaRSi kayA karmane lIghe zrAvakanA gharathI paNa bhikSA pAmatA nathI?" bhagavAna bolyA ke "tenA pUrvabhavanuM vRttAMta sAMbhaLo pUrve ghAnyapura nAmanA gAmamAM pArAsara nAme eka brAhmaNa raheto hato. te rAjAno niyogI (adhikArI) hovAthI rAjAe tene te gAmamAM pAMcaso sAMtIno (teTalA khetarano) adhikAra Apyo hato. ekadA kheDUtone mATe bhojana AvyuM hatuM, baLado mATe ghAsa AvyuM hatuM ane sarve bhUkha tarasathI thAkI gayA hatA, to paNa te pArAsare te pAMcaso kheDUtone jamavAnI rajA ApI nahIM, ane kahyuM ke "mArA khetaramAM eka eka cAsa kheDIne pachI sarva bhojanAdika karo." te sAMbhaLI parAdhIna kheDUtoe tenA kahevA pramANe karyuM. A vakhate teNe aMtarAya karma bAMdhyuM. tyAMthI mRtyu pAmI ghaNA bhava bhramaNa karIne kAMIka puNyanA prabhAvathI ahIM kRSNanA putra thayA che. teNe vairAgyathI dIkSA lIdhI che ane abhigraha ghAraNa karelo che. te gocarI mATe jevI rIte jAya che tevI ja rIte pUrvanA karma karIne bhikSA vinA ja pAchA Ave che; paNa tenAmAM kailAsa parvata karatAM paNa anaMtagaNuM dhairya che, kemake tene bhikSA maLatI nathI topaNa te uga pAmatA nathI, temaja bIjAonI niMdA karatA nathI; paraMtu dInatA ghAraNa karyA vinA ja hamezAM alAbhapariSahane sahana kare che, ane sarva prakAre parapugalathI utpanna thayelA tathA aneka jIvanI hiMsAdi vaDe nIpajelA AhAranA doSonuM ciMtana karIne anAhArInA guNonI prazaMsA karatA satA moTI sakAma nirjarA kare che." A pramANe zrI jinendranA mukhathI sAMbhaLIne sarva sAghuo Azcarya pAmI DhaMDhaNamuninI prazaMsA karavA lAgyA. anukrame alAbhapariSaha sahana karatAM DhaMDhaNarSine cha mAsa vyatIta thayA. te avasare prabhune vAMdavA mATe AvelA zrI kRSNa zarmadezanA thaI rahyA pachI prabhune pUchyuM ke "he bhagavan! aDhAra hajAra zIlAMgarUpI rathamAM beThelA A aDhAra hajAra muniomAM vizeSa duSkara kArya karanAra koNa che?" tribhuvanapatie kahyuM ke "he kRSNa! sarve sAghuo duSkara kriyA, guNaratnasaMvatsarAdi tapa, jinakalyanI tulanA ane bAvIza pariSahonuM sahana karavuM ityAdi skUlanA pAmyA vinA kare che, to paNa te sarvemAM mAyArUpI pRthvIne vidAraNa karavAmAM kheDUta samAna tamAro putra DhaMDhaNarSi hAlamAM ati utkRSTa che. te adIna mana vaDe cha mAsathI alAbhapariSahane sahana kare che." te sAMbhaLIne zrIkRSNa vicAra karyo ke "aho! mArA putrano janma tathA jIvitavyane dhanya che ke jenI zuddha vRttinI trikALanA samasta padArthone jANanAra zrI tIrthakara pote bAra parSadAnI samakSa prazaMsA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 | [staMbha 22 kare che." pachI zrIkRSNa bhagavAnane pUchyuM ke "te mahAmuni atyAre kyAM che te kaho ke jethI huM temane vaMdana karuM?" te sAMbhaLIne karamAM rahelA nirmaLa jaLanI jema sarva vizvane jonArA prabhue kahyuM ke "he mukunda! te muni atyAre bhikSA mATe dvArikApurImAM gayA che. te tame purImAM praveza karazo tyAre bhikSAne mATe aTana karatA temane sAmA maLaze." te sAMbhaLIne jeNe aneka prANIone siddhinI sanmukha karyA che evA kRpAnidhi zrI neminAtha svAmIne praNAma karIne zrIkRSNa pura tarapha cAlyA. puramAM pesatAM ja temaNe dUrathI jenuM zarIra ati kRza thayeluM hatuM, kakSAmAM jeNe bhikSAnuM pAtra rAkheluM hatuM, tIrthakare pote ja prazaMsA karelI hovAthI traNa bhuvanamAM je advitIya supAtra hatA ane anAdikALathI saMcita karelA karmarUpI darbhanA mULane jemaNe dAtaraDuM mUkI dIdhuM hatuM, evA te munine joIne vicAryuM ke "zuM A ja DhaMDhaNarSi haze ke koI bIjA sAdhu haze? paNa zrI jinezvare kahyuM che ke "puramAM praveza karatAM te tamane sAmA maLaze' mATe kharekhara A te ja muni che. aho! prathama AnuM svarUpa devakumAra jevuM hatuM. Aja kevuM nisteja thayeluM che?" ema vicArIne harSathI zrIkRSNa hAthI parathI UtarI traNa pradakSiNApUrvaka pRthvItaLa sudhI mastaka namAvI vaMdanA karIne hAtha joDI nirAbAgha vihArAdinI pRcchA karI. pachI temanI stuti karavA lAgyA ke "he muni! Ajano divasa mAro saphaLa thayo, atyAranI kSaNa sulakSaNavALI thaI ane atyArano prahara mane sukhadAyI thayo, ke jemAM ApanA vaMdanano utsava mane prApta thayo." ityAdi stuti karatA zrIkRSNane choDIne te niHspRhI muni AgaLa cAlyA. A sarva hakIkata koI gRhastha potAnA gokhamAM beThA beThA joI, tethI teNe vicAra karyo ke aho! A koI mahAmuni che ke jene zrIkRSNa pote vaMdanA karI." ema vicArI nIce UtarIne te gRhastha munine potAne ghera laI jaIne siMhakesarIA modaka vahorAvyA. te laIne muni prabhu pAse gayA. prabhunA caraNane namIne muni bolyA ke "he svAmI! Aje mAro abhigraha paripUrNa thayo." prabhu bolyA ke "he DhaMDhaNa! e AhAra tArI labdhithI tane maLyo nathI, paNa harie tArI stuti karI tethI te vaNike tane pratilAbhita karyo che; mATe te harinI labdhithI maLyo che." A pramANe paramAtmAnuM vacana sAMbhaLIne hRSTatuSTa thayelA muni atyaMta prItibhAva pAmyA. ghaNe mAse AhAra maLyA chatAM paNa lolupatA ane utsukatAdika doSathI rahita, abhigrahamAM Asakta ane prabhunA paramabhakta evA te niHspRha munie vicAryuM ke "paranI labdhithI maLelI A bhikSA tyAga karavA yogya che." ema vicArIne te muni ITa pakavavAnA nIMbhADA pAse gayA ane tyAM zuddha caMDilamAM te modakanuM cUrNa karIne rAkhamAM nAkhatA nAkhatA potAnA AtmAnI niMdA karavA lAgyA ke "aho! abhigrahanI apekSA vinAno je AhAra tenA abhilASI thayelA mane ghikkAra che, ane aho! bhagavAnanA jJAnane ghanya che ke jeNe mArA abhigrahanuM rakSaNa karyuM. sUkSma jJAna vinA aMtaramAM rahelA sUkSma bhAvane koNa jANI zake?" A pramANe zukladhyAnamAM ArUDha thayelA munie modakanuM cUrNa karavAnA miSathI sarva karmone cUrI nAMkhI tatkALa kevaLajJAna prApta karyuM. pachI devatAoe racelA suvarNakamaLapara besI te kevaLI munie potAnA ja aMtarAya karma saMbaMthI dezanA ApIne kahyuM ke "he bhavya prANIo! A pramANe aMtarAya karmanuM phaLa jANIne koIe koIne paNa aMtarAya karavo nahIM." Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 326] cittanI ekAgratA 143 pachI zrI jinezvara pAse AvI prabhune pradakSiNA karI "namartItha' ema bolIne kevaLInI sabhAmAM beThA. anukrame mokSapadane pAmyA. karmanuM phaLa ahIM ja maLe to te sAruM che, kemake te karmane jItavA mATe teno pratikAra karanAra maLI zake; tethI ja DhaMDhaNaRSi jinendranA guNonuM dhyAna karIne sarva karmano kSaya karI kevaLajJAnane pAmyA." vyAkhyAna 326 cittanI ekAgratA tailapAtradharo yadvadrAdhAvedhodyato yathA / kriyAsvananyacittaH syAdbhavabhItastathA muniH||1|| bhAvArtha-jema telanA pAtrane ghAraNa karanAro, athavA jema rAghAveza karavAne taiyAra thayelo mANasa ekacittavALo thAya che, tema bhavathI bhaya pAmelA muni paNa kriyAne viSe ekAgracittavALA thAya che." jema maraNanA bhayathI bhaya pAmelo mANasa telanA pAtrane ghAraNa karIne pramAdarahita rahe che, te ja pramANe muni AtmaguNanA ghAtathI bhaya pAmIne saMsAramAM apramAdI rahe che. koI rAjAe koI lakSaNopeta mANasane upadeza ApavA mATe gunegAra TharAvIne teno vagha karavAnI AjJA ApI. te vakhate sabhAjanoe rAjAne vinaMti karI ke "he svAmI! eno aparAdha mApha karo, ene mAro nahIM." tyAre rAjAe kahyuM ke "jo te telathI bharelA moTA thALane ghAraNa karIne sthAne sthAne aneka prakAranA nATaka ane vAjiMtrothI vyAkuLa thayelA AkhA nagaramAM bhramaNa karI telanuM eka biMdu paNa paDyA vinA ahIM Ave to huM tene mAruM nahIM, paNa jo telanuM eka biMdu paNa paDe to tatkALa tenA prANano nAza karIza." e vAta pelA mANase kabUla karI, ane te ja pramANe aneka janothI vyApta thayelA mArgamAM nATaka vAjiMtrAdi tarapha draSTi paNa karyA vinA mAthe telano thALa rAkhI eka citte cAlavAmAM upayoga rAkhIne telanuM biMdu paNa pADyA vinA AkhuM nagara pharIne Avyo, te ja pramANe muni paNa aneka prakAranA sukhadu:khathI vyAkuLa evA A saMsAramAM Atmasiddhine mATe pramAda-rahita thAya che. vaLI jema svayaMvaramAM kanyAne paraNavA mATe rAdhAvedha karavA taiyAra thayelo mANasa sthira cittavALo thAya, tema bhavathI bhaya pAmelA muni saMsAramAM bhramaNa karavAthI ane guNanA AvaraNAdika mahA duHkhathI bhaya pAmIne samiti guNirUpa kriyAomAM ekacitta thAya che. kahyuM che ke amisaluddheNa vaNe, sIheNa ya dADhacakkasaMgahiyA / taha vi hu samAhipattA, saMvarajuttA muNivariMdA // 1 // bhAvArtha-"vanane viSe mAMsamAM lubdha thayelA siMhe dADharUpa cakrathI grahaNa karyA, to paNa saMvaramAM yukta evA munivaro samAthine prApta thayA." A arthanuM samarthana karavA mATe sukozala munino saMbaMdha che te A pramANe Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 sukozala muninI kathA ayodhyA nagarImAM kIrtidhara nAme rAjA rAjya karato hato. tene sahadevI nAme paTTarANI hatI. anyadA rAjAe sukozala nAmano putra thaye sate tenI bAlyavayamAM ja dIkSA lIdhI. sukozala moTo thayo eTale dezano adhipati thayo. keTaleka kALe kIrtighara muni pRthvI para vihAra karatAM ayodhyAnagarImAM AvyA. madhyAhna samaye gocarIne mATe temaNe nagarImAM praveza karyo. te vakhate sahadevI rANIe tene joIne vicAra karyo ke "jo kadAca sukozala A tenA pitA kIrtidhara munine joze to te nakkI dIkSA leze.'' ema vicArIne teNe potAnA sevakane kahIne te munine nagara bahAra kADhI mukAvyA. te joIne sukozalanI ghAtrI (ghAva mAtA) rudana karavA lAgI. sukozale tene pUchyuM ke 'he mAtA ! tame kema ruo cho?'' te bolI ke ''tamArA pitA kIrtighara munine tamArI mAtAe nagara bahAra kaDhAvI mUkyA tethI huM rouM chuM.' te sAMbhaLI rAjA sarva samRddhi sahita munine vAMdavA gayo. tyAM munine vAMdIne tharmadezanA sAMbhaLI. pachI rAjAe pUchyuM ke "he svAmI! mahAna upasarga prApta thayA chatAM paNa munijano potAnA nirbhayatA guNanuM rakSaNa zI rIte karatA haze?'' muni bolyA ke- viSaM viSasya vahnezca, vahnireva yadauSadham / tatsatyaM bhavabhItAnAmupasarge'pi yanna bhIH // 1 // bhAvArtha-'viSanuM auSadha viSa che ane agninuM auSadha agni che, te satya che; kemake bhavathI bhaya pAmelAne upasargamAM paNa bhaya hoto nathI.'' 144 jema koI mANasa viSathI pIDA pAmyo hoya to te viSanuM auSadha viSa ja kare che, jema sarpathI DaMkhAyelo mANasa lIMbaDo vagere cAvavAthI bhaya pAmato nathI, athavA koI agnithI dagdha thayelo mANasa agnidAhanI pIDAnuM nivAraNa karavA mATe pharIthI agnino tApa aMgIkAra kare che te satya che; kemake bhavathI bhaya pAmelA munio anAdi kALanA saMcaya karelA karmano kSaya karavAmAM udyamavaMta thayelA hovAthI upasargo vaDe ghaNA karmano kSaya thato mAnIne bhayabhIta thatA nathI; kemake mokSarUpa sAghya kAryamAM nirbhayatA guNa sahAyakAraka che. [staMbha 22 sthairyaM bhavabhayAdeva, vyavahAre munirvrajet / svAtmArAmasamAdhI tu, tavaSyantarnimannati rA bhAvArtha-'bhavanA bhayathI ja eTale naraka tathA nigodAdikamAM prApta thatA duHkha udvegAdikathI bhaya pAmIne tattvajJAnI muni eSaNAdika vyAvahArika kriyAmAM sthiratAne ghAraNa kare che; tethI te bhavano bhaya paNa jJAnAnaMdamaya AtmasamAdhimAM lIna thaI jAya che, eTale vinAza pAmI jAya che. arthAt AtmaghyAnamAM lIna thayelA sukhadu:khamAM samAna avasthAvALA munione bhayano abhAva ja hoya che.'' A saMsAramAM magna thayelA jIvone dharmanI icchA ja thatI nathI. iMdriyonA sukhano svAda levAmAM tallIna thayelA prANIo madonmattanI jema vivekarahitapaNe jyAM tyAM bhaTake che, duHkhathI udvega pAmIne te du:khanA nAza mATe aneka upAyanA ciMtanathI vyAkuLa thaI bhUMDanI jema mahAmoharUpI bhavasAgaramAM paribhramaNa kare che. vadhAre zuM kahevuM? sarva siddhine ApanArA zrImAn www.jainelibrary.erg Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 vyAkhyAna 327] lokasaMjJA vItarAgane vaMdanAdika paNa karatA nathI, ane iMdriyo saMbaMghI viSayasukha meLavavAne mATe janma paryaMta karelA tapa, upavAsa vagere kaSTakArI anuSThAnane hArI jAya che. nidAnanA doSone paNa gaNatA nathI. mokSanA heturUpa jainazAsanane devAdika sukhanA heturUpa mAnIne moha pAme che tathA mithyAtvathI vAsita thayelA te jIvo aizvaryAdika meLavavAne mATe matsyanI jema bhavasamudramAM bhaTake che, mATe che sukozala rAjA! bhavane viSe niraMtara udvega (vairAgya) ghAraNa karavo te ja yogya che ane te ja moTA upasargomAM paNa sahAyakAraka che ema jANavuM." A pramANe gurunA mukhathI upadeza sAMbhaLIne pratibodha pAmelA sukozala rAjAe temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI sahadevI rANI putranA viyogathI tathA pati paranA dveSathI mRtyu pAmIne koI vanamAM vAghaNa thaI. daivayoge vihAra karatAM kIrtighara tathA sukozala muni te ja vanamAM AvI cAturmAsika tapa karIne rahyA. tapane aMte pAraNAne divase bhikSA mATe jatAM vAghaNe te bannene joyA, eTale tenI sAme kroghathI doDI. tene AvatI joIne banne munie prANAMta upasarga jANI kAyotsarga karyo. vAghaNe temane pADI dIghA ne khAvA lAgI. te vAghaNathI bhakSaNa karAtA sukozala muni kSapakazreNi para ArUDha thaI kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. pachI kIrtighara muninuM bhakSaNa karatAM te muninA mukhamAM suvarNanI rekhAthI maDhelA dAMta teNe joyA, eTale uhApoha karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. potAnA patine oLakhIne tene atyaMta pazcAttApa thayo, eTale tarata ja te vAghaNe anazana aMgIkAra karyuM ane maraNa pAmIne AThamA sahastrAra devalokamAM gaI. kIrtighara muni paNa zukla dhyAna vaDe kALa karIne ajarAmara (mokSa) padane pAmyA. bhayathI udvega pAmelA sukozala munie upasarga pAmyA chatAM paNa tattvadraSTi rAkhIne draDhatAno tyAga karyo nahIM, temaja kIrtidhara munie paNa sthiratAno tyAga karyo nahIM, tevI ja bIjA munioe paNa tattvadraSTi ane upasargamAM sthiratA ghAraNa karavI." vyAkhyAna 327 lokasaMjJA nirvedI eTale bhavathI vairAgya pAmelo ane mokSanuM sAghana karavAmAM udyamavaMta thayelo prANI. lokasaMjJAmAM moha pAmato nathI, kemake lokasaMjJA gharmanA sAdhanano vyAghAta karanArI che, tethI te tyAga karavA yogya ja che. kahyuM che ke lokamAlaMbya kartavyaM, kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo, na tyAjyaH syAt kadAcana // 1 // bhAvArtha-"ghaNA mANasoe je karyuM te karavuM-ema jo lokanuM avalaMbana laIe, to pachI mithyAtvIno gharma kadApi tajavA lAyaka thAya ja nahIM, kemake mithyA gharmanuM AcaraNa ghaNA loko kare che." A jagatamAM pleccha AcAranuM AcaraNa karanArA ghaNA loko che. kahyuM che ke "anAryo karatAM Arya thoDA che, Aryo karatAM jainagharmI thoDA che, ane jainomAM paNa jainagharmanI pariNativALA bahu thoDA che. mATe ghaNA lokonuM anusaraNa karavuM nahIM." vaLI- Jain Educ(bhAga 5 - 10 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 zreyo'rthino hi bhUyAMso, loko lokottare ca na / stokA hi ratnavaNijaH, stokAzca svAtmasAdhakAH // 1 // bhAvArtha--A duniyAmAM ghana, svajana ane zarIrAdikanA sukhanI prArthanA karanArAo-tene icchanArAo ghaNA che; paNa amUrta AtmAnA svabhAvane pragaTa karavArUpa lakSaNavALA lokottara kAryamAM pravRtti karanArA-tenA arthI ghaNA hotA nathI te yogya che; kemake badhA vepArIomAM ratnanA vepArI thoDA ja hoya che, temaja jIvomAM AtmAnuM sAghana karanArA-nirAvaraNapaNuM utpanna karanArA paNa thoDA ja hoya che.'' 146 [staMbha 22 sarvatrApyadhigamyante, pApino netare janAH / bhUyAMso vAyasAH santi, stokA yaccASapakSiNaH // 2 // bhAvArtha-sarva sthAne pApI jano maLI Ave che, paNa itara eTale gharmI mANaso maLI AvatA nathI; kemake duniyAmAM kAgaDAo ghaNA che, paNa cASa (nIlakaMTha) pakSIo to thoDA ja che.'' A prasaMga upara eka kathA kahe che-- zvetazyAma prAsAdanI kathA ekadA zreNika rAjAnI sabhAmAM zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, dvArapALa, mAMDalika rAjAo, yuvarAja, amAtya, mahAmAtya ane sevako vagere sarva beThA hatA. te vakhate dharmacarcA cAlatAM A nagaramAM dharmAM loko ghaNA che ke adharmI ghaNA che?'' evo prazna thayo. te vakhate sarva sabhAsadoe kahyuM ke "pApI ghaNA che ane dharmiSTha thoDA che." tyAre rAjAe AgrahapUrvaka abhayakumAra maMtrIne pUchyuM, tyAre te bolyA ke 'he svAmI! dharmiSTha loko ghaNA che ane pApI thoDA che.'' te sAMbhaLIne rAjAe ati AgrahathI pUchyuM ke '"te zI rIte?'' tyAre abhayakumAre kahyuM ke '"huM batAvI ApIza.'' pachI teNe gAmanI bahAra eka zveta ane eka zyAma evAM be caityo karAvyAM, ane trika, catvara, rAjamArga ane bIjA moTA mArga vagere AkhA nagaramAM paDaha vagaDAvyo ke Aje sarva lokoe gAma bahAra javuM. temAM jeo dharmAM hoya teoe zveta prAsAdamAM javuM, ane jeo pApI hoya teoe zyAma prAsAdamAM javuM.'' AvI udghoSaNA sAMbhaLIne sarva loko potapotAnI saMpatti anusAra vastrAdika paherIne zveta caityamAM gayA. mAtra koI mAmo bhANeja be ja jaNa zyAma caityamAM gayA. pachI abhayamaMtrInI preraNAthI sarva parivAra sahita zreNika rAjA gAma bahAra pelA caitya pAse AvyA. tyAM sarva lokone zveta prAsAdamAM joIne rAjAe pUchyuM ke he paurajano! tame sarve zveta prAsAdamAM kema peThA cho?'' te sarve bolyA ke "he mahArAja! ame sarve potapotAnA kuLakramathI AvatA gharmanuM AcaraNa karanArA hovAthI dharmI chIe, tethI A prAsAdamAM AvyA chIe.'' te sAMbhaLIne 'aho! prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, parastrIgamana ane dyuta vagere sAte vyasananA doSanI khANarUpa A sarva loko potAne dharmavALA kahe che. A pramANe hovAthI abhayamaMtrInuM vacana satya thayuM.' ema mAnato rAjA zyAma prAsAdamAM gayo. tyAM mAtra mAmA bhANejane joIne temane rAjAe pUchyuM ke "tame be A caityamAM kema AvyA?'' teo bolyA ke ''he 1 A artha TIkAne anusAre karyo che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 327] lokasaMjJA 147 svAmI! ame pahelAM zrI sudharmAsvAmInI pAse mAMsa ane madirAno niyama lIgho hato, te niyamano ame bhaMga karyo, tethI ame mahA pApI chIe; kemake 'vratopI mahApApI' vratano lopa karanAra mahApApI kahevAya che; tethI ame A prAsAdamAM AvyA chIe.'' bIjI koI kathAmAM ema kaheluM saMbhaLAya che ke--sudarzana zreSThI ke jeNe rAjagRhI nagarInA lokopara arjunamAlIthI thatA upasarganuM nivAraNa karyuM hatuM te zreSThI potAnI strI sahita manamAM vicAra karIne te zyAma caityamAM gayA hatA, ane bIjA sarve zveta caityamAM gayA hatA. zveta caityamAM upara pramANe sarva lokone pUchIne rAjA zreNika zyAma caityamAM pesatAM ja sudarzana zreSThIne joI abhayakumA2ne pUchyuM ke "jenuM dharmIpaNuM bALagopALa sarvamAM prasiddha che, ane jenA dharmanI kIrti traNa lokamAM vikhyAta che, evA A zreSThI A pApaprAsAdamAM kema peThelA che?'" maMtrIe kahyuM ke '"Apa tyAM jaIne tene pUcho ke jethI ApanA saMzayanI nivRtti thAya.'' te sAMbhaLIne rAjA parivAra sahita tyAM gayA. pAlakhImAMthI UtarIne teNe zreSThIne pUchyuM ke ''tame to mahA dharmiSTha cho, ane A zyAma prAsAdamAM kema peThA cho?'' zreSThI bolyA ke he svAmI! zrI mahAvIra svAmIe batAvelo zrAvaka dharma paNa huM yathAvidhi pALI zakato nathI; kemake niraMtara SaTkAya jIvanI hiMsA thAya che. mATe huM zI rIte gharmI kahevAuM? gADariyA pravAhanI jema lokasaMjJAno tyAga karIne je dharmarasika zrAvako zrI mahAvIranA vAkyane yathAsthita pALe che teo ja kharA dharmiSTha che, temAM paNa saMpUrNa dharmarasika to munio ja che. kemake prApta: SaSThaM guNasthAnaM, bhavadurgAdrilaMghanam / lokasaMjJArato na syAnmunirlokottara sthitiH // 1 // bhAvArtha--"lokottara sthitivALA muni bhavarUpI viSama parvatane ullaMghana karanAruM, sarvaviratirUpa, pramatta nAmanuM chaThThuM guNasthAnaka pAmIne lokasaMjJAmAM Asakta thatA nathI; arthAt sarva lokoe je karyuM te karavuM ema gatAnugatika nyAyamAM Asakta thatA nathI--temAM AgrahI thatA nathI; kemake muni, lokanI maryAdA bahAra rahelA che. loka viSayamAM utsuka che ane muni to niSkAma che. loka paudgalika saMpattine zreSTha mAne che ane muni jJAnAdika saMpattine zreSTha mAne che; mATe tevA munine lokasaMjJAthI zuM? kAMI ja nahIM.'' kahyuM che ke- AtmasAkSika saddharmasiddhau kiM lokayAtrayA / taMtra prasannacandrasya, maratasya 2 nirzanam // 2 // bhAvArtha-AtmasAkSIe saddharmanI siddhi thAya che to pachI lokasaMjJAnI zI jarUra che? ahIM prasannacaMdra muni tathA bharata cakrInuM dRSTAMta jANI levuM.'' lokasaMjJAno tyAga karIne AtmasvarUpanA upayogarUpa bhogasukhamAM magna thayelA munio udaya pAmelA iMdriyasukhane baLatA evA potAnA gharathI thatA prakAza jevuM mAne che; kemake temAM kAMI paNa kharuM sukha nathI.'' ityAdika sudarzana zreSThIe prakAza kareluM dharmanuM svarUpa sAMbhaLIne saMzayarahita thayelA zreNika rAjAe sudarzana zreSThIne praNAma karIne sarva paurajanonI samakSa temane moTuM sanmAna ApatAM kahyuM ke "aho! mAruM nagara zreSTha che ke jemAM tamArA jevA pavitra ane dharmiSTha manuSyo rahe Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 che.'' ityAdi stuti karIne rAjA potAnA maMdira tarapha gayA, ane paurajano paNa te zreSThInI ja prazaMsA karatA potapotAne sthAne gayA. ''lokasaMjJAno tyAga karIne jinendranA mArganA anubhavathI AnaMda pAmelA sanmativALA tattvajJa puruSa lokamAM pratiSThA pAmIne zuddha Atmadharmane vistAre che.' - vyAkhyAna 328 cakSu svarUpa carmacakSurbhRtaH sarve devAzcAvadhicakSuSaH / sarvacakSurdharAH siddhAH, sAdhavaH zAstracakSuSaH // 1 // 3 bhAvArtha-'sarve loko carmacakSune ghAraNa karanArA hoya che, devatAo avadhijJAnarUpa cakSuvALA che, siddha jIvo sarva cakSu(kevaLajJAna)ne ghAraNa karanArA che, ane sAdhuo zAstrarUpI cakSune ghAraNa karanArA che.'' syAdvAdanI rItie zAstra eTale je zAsana (upadeza) kare te. mahAbhArata, rAmAyaNa vagere graMtho A loka saMbaMghI zikSA mAtra ApanArA hovAthI te graMtho zAstranI saMjJA pAmatA nathI. jainAgama paNa jene samyagdaSTipaNAnI pariNati hoya tevA zuddha prarUpakane ja mokSanuM kAraNa thAya che. paNa tenI mithyA prarUpaNA karI hoya to te bhavanuM kAraNa thAya che. te viSe zrI naMdIsUtramAM kahyuM che ke "veDyuM yuvAsaMga gaLipikAM sammattariahiya sammesuba, micchattariyi micchanur'' A dvAdazAMgI gaNipiTaka samakitavaMte grahaNa karyuM hoya to te sabhyazruta kahevAya che, ane mithyAtvIe grahaNa karyuM hoya to te mithyAzruta thAya che. mULa zlokamAM 'zAstra' zabda che. te zAstra eTale anekAMta mata vyavasthApaka vAkyono samUha, te cakSu jemane hoya teone zAstra cakSuvALA nigraMtha sAdhuo jANavA. ahIM AryarakSita sUrino saMbaMdha che te A pramANe- AryarakSita sUrinI kathA dazapura nAmanA nagaramAM somadeva nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene somA nAmanI patnI hatI. te banne jaina dharmamAM dRDha hatA. temane AryarakSita ane phalgurakSita nAme be putro hatA. temAM moTo putra AryarakSita pATalIpura jaIne sAMgopAMga vedAdi zAstrono abhyAsa karIne potAnA nagaramAM Avyo. te vakhate rAjAe moTA utsavapUrvaka tene hastI para besADI purapraveza karAvyo, ane inAma vagere ApI sanmAna karyuM. pachI te rAjAe karelA satkAra sahita potAnI mAtAne vaMdana karavA ghera gayo. tene joI tenI mAtA he putra! tuM sAro che?' eTaluM ja bolIne mauna rahI. mAtAne udAsIna dekhIne AryarakSita bolyo ke "he mAtA! mArI sAthe kema bolatA nathI? ane sarva lokane pUjya evA sarva zAstranA pArane pAmelA mane joIne tame kema AnaMda pAmatA nathI?'' te sAMbhaLIne tenI mAtA bolI ke he putra! svaparano nAza karanArA, hiMsAno upadeza karanArA ane narakane ApanArA A zAstro bhaNavAthI zuM? A zAstronA prabhAvathI tuM ghora duHkhasamudramAM paDIza, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 328] cakSu svarUpa 149 evuM jANavAthI mane zI rIte AnaMda thAya? mATe jo tuM dRSTivAdano abhyAsa kare to mAro AtmA prasanna thAya.'' vinIta putre vivekathI mAtAne pUchyuM ke "te zAstra kyAM bhaNAya che?'' mAtA bolI ke "tosalIputra nAmanA guru pAse.'' pachI AryarakSita mAtAnuM vacana aMgIkAra karI prAtaHkALe mAtAnI rajA laI bhaNavA cAlyA, tevAmAM tene maLavA mATe Avato tenA pitAno mitra brAhmaNa sADAnava zeraDInAM sAMThA laIne sAmo maLyo. te brAhmaNa premathI AryarakSitane maLIne bolyo ke '"tamAre mATe huM A zeraDInA sAMThA lAvyo chuM te lo.'' te bolyo ke "e sAMThA mArI mAtAne Apajo. huM kArya mATe jAuM chuM.'' eTale te brAhmaNe tenI mAtA pAse jaIne sADA nava sAMThA ApI AryarakSita sAthe thayelI vAta kahI. te sAMbhaLIne mAtAe vicAryuM ke "jarUra A zukanathI evuM sUcavana thAya che ke mAro putra sADA nava pUrvano abhyAsa karaze.'' ahIM AryarakSita pote gurune vaMdanAdika karavAnI rItithI ajJAta hovAthI dRDharatha nAmanA zrAvakane sAthe laIne guru pAse gayo, ane zrAvakanI vidhi pramANe gurune vAMdIne beTho. pachI te dRDharathe gurune AryarakSitanI jAti, kuLa vagere kahIne vizeSamAM eTaluM kahyuM ke ''A cauda vidyAno pAragAmI thayo che, ane tene gaI kAle rAjAe hastI para besADIne purapraveza karAvyo che.'' pachI AryarakSite gurune kahyuM ke "he guru! huM dRSTivAda bhaNavA mATe Apa pUjyane Azraye Avyo chuM. te bhaNAvIne mArA para kRpA karo.'" te sAMbhaLIne guru bolyA ke "jo ema hoya to tuM dIkSA grahaNa kara, jethI anukrame tane dRSTivAdano ame abhyAsa karAvIe.'' te sAMbhaLIne AryarakSite guru pAse dIkSA lIdhI. pachI teNe gurune kahyuM ke "mArA ahIM rahevAthI rAjA, svajano tathA pauraloko rAgane lIdhe baLAtkAre mane cAritrathI bhraSTa karaze.'' te sAMbhaLIne guru gaccha sahita AryarakSitane laIne anya sthAne gayA. A ziSyanI corI prathama ja zrI mahAvIra svAmInA zAsanamAM thaI. pachI tosalIputra gurune jeTaluM jJAna hatuM te sarve AryarakSite grahaNa karyuM. pachI gurunI AjJAthI vadhAre bhaNavA mATe te zrI vajasvAmI pAse javA nIkaLyA. mArgamAM koI grAmamAM zrI bhadragupta nAmanA sUri hatA. temane jaIne AryarakSite vaMdanA karI. AryarakSitane sarva guNa yukta joI oLakhIne harSathI AliMgana ApI sUri bolyA ke "he vatsa! mAruM jIvita alpa rahyuM che, tethI huM anazana karavA icchuM chuM, mATe tuM mAro niryAmaka thA, ema huM yAcanA karuM chuM.'' AryarakSite temanuM vacana aMgIkAra karyuM. pachI bhadragupta sUrie anazana laIne AryarakSitane kahyuM ke "he vatsa! tuM vajrasvAmInI sAthe eka upAzrayamAM rahIza nahIM, paNa bhinna sthAne rahIne temanI pAse zrutano abhyAsa ka2je; kemake je sopakrama AyuSyavALo jIva vajasvAmInI sAthe eka rAtrI paNa rahe te vajasvAmI sAthe mRtyu pAme ema che.'' A pramANenuM temanuM vacana aMgIkAra karI temanI niryAmaNA karIne temanA mRtyu pAmyA bAda AryarakSita vajasvAmIe alaMkRta karelI nagarIe gayA. prathama rAtrI gAmanI bahAra rahyA. te rAtrIne pAchale pahore vajasvAmIne svapnuM AvyuM ke "mArA pAtramAM raheluM sarva dUdha koI atithi pI gayo." prAtaHkALe AryarakSita muni vajrasUri pAse AvI temane vidhipUrvaka vaMdanA karIne temanI pAse beThA; eTale sUrie tenuM svAgata karIne pUchyuM ke "kayA upAzrayamAM tuM rahyo che?'' te bolyA ke "huM gAmanI bahAra rahyo chuM." tyAre vajrasUri bolyA ke "he Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI upadezaprAsAMda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 tosalIputranA ziSya somaputra! tuM bahAra rahIne zI rIte abhyAsa karI zakIza?'' AryarakSite kahyuM ke "he svAmI! zrI bhadragupta sUrinI zikSAthI meM bhinna upAzrayano Azraya karyo che.'' te sAMbhaLIne vajrasvAmIe upayoga Apyo, eTale te nimitta jANIne bolyA ke 'jJAnanA sAgara samAna te pUjya sUrie tane yukta ja kahyuM che." pachI zrI vajasvAmIe tene pUrvanI vAcanA ApavA mAMDI ane AryarakSite grahaNa karavA mAMDI. anukrame thoDA samayamAM ja teNe nava pUrvano abhyAsa karI lIdho. pachI dazamuM pUrva bhaNavAne pravartelA AryarakSita munine gurue kahyuM ke "have dazamA pUrvanA yamakane jaladI bhaNa.'' eTale AryarakSita te kaThinatAvALA yamakane paNa zIghra bhaNavA lAgyA. ahIM AryarakSitanA viyogathI pIDA pAmatA tenA mAtApitAe tene bolAvavA mATe phalgurakSitane mokalyo; eTale te nAno bhAI moTA bhAI pAse AvIne bolyo ke ''he bhAI! tame ApaNA kuTuMbane pratibodha Apo, mArI sAthe ghera cAlo, ane mane paNa tamArI dIkSA Apo.'' te sAMbhaLIne teNe nAnA bhAIne dIkSA ApIne gurune vinaMti karI ke "he svAmI! ApanI AjJA hoya to huM mArA mAbApane pratibodha karavA mATe gAma jAuM.'" guru bolyA ke "he vatsa! tuM abhyAsa kara, ghera jA nahIM.'' yamakanI viSamatAthI kheda pAmelA teNe pharIthI gurune pUchyuM ke 'he svAmI! meM dazamA pUrvamAM keTalo abhyAsa karyo?' guru hasIne bolyA ke "he vatsa! dazamA pUrvanuM eka biMdumAtra teM grahaNa karyuM che, ane samudra jeTaluM bAkI rahyuM che; paraMtu tuM kheda kema kare che? tuM udyamI cho, vaLI buddhizALI cho, tethI jaladI pAra pAmI jaIza.'' A pramANe gurue tene abhyAsa karavAne mATe utsAhita karyo, to paNa te nAnA bhAI sahita vAraMvAra guru pAse jaIne kahevA lAgyo ke "A mAro bhAI mane bolAvavA mATe ahIM Avyo che, mATe Apa mane tyAM javAnI AjJA Apo.'' tyAre gurue zrutano upayoga Apyo. te uparathI temane jaNAyuM ke "A AryarakSita gayA pachI zIghra pAcho Avaze nahIM, ane mAruM AyuSya bahu thoDuM rahyuM che, tethI dazamuM pUrva to mArAmAM ja raheze, koI grahaNa karaze nahIM.'' A pramANe bhAvIbhAva jANIne zrI vajasvAmIe tene javAnI rajA ApI. pachI AryarakSita muni potAnA bhAI phalgurakSitanI sAthe dazapura nagare AvyA. tyAM dharmadezanA ApIne potAnA samagra kuTuMbane pratibodha pamADyo, ane rAjA paNa samakita pAmyo. ekadA zrI saudharmendra mahAvideha kSetramAM vicaratA zrI sImaMdhara jinezvarane vaMdanA karavA gayA. tyAM prabhunA mukhathI sUkSma nigodanuM svarUpa sAMbhaLIne teNe prabhune pUchyuM ke 'he svAmI! bharatakSetramAM AvuM sUkSma nigodanuM svarUpa kahenAra koI che?" prabhue kahyuM ke 'AryarakSita che.' te sAMbhaLIne indra bharatakSetramAM AvyA. tyAM AryarakSita sUrine vaMdanA karIne sUkSma nigodanuM svarUpa pUchyuM, eTale sUrie sUkSma nigodanuM svarUpa yathAsthita kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne harSa pAmelA indra svasthAne gayA. tyAra pachI zrI AryarakSita svAmIe anuyoga pRthak pRthak sthApana karyA, ane prAMte AyuSya pUrNa thatAM anazana karIne svarge gayA. ''kAmakrIDA saMbaMdhI sukhanAM sthAnabhUta evI navoDhA strIno tyAga karIne navIna zAstrArtha grahaNa karavAmAM udyamI thayelA AryarakSita sUri devendrane paNa vaMdana karavA yogya thayA; mATe bIjA bhavya prANIoe paNa tevI rIte vartavuM.'' www.jainelibrary.erg Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 vyAkhyAna 329]. mUcchatyAga kartavya vyAkhyAna 39 mUcchatyAga kartavya mUrchAcchannadhiyAM sarva, jagadeva parigrahaH / mUrchAyA rahitAnAM tu, jgdevaaprigrhH||1|| bhAvArtha-"mUrchAthI jenI buddhi AcchAdita thayelI che evA mANasone AkhuM jagata parigraharUpa che, ane mUcchathI rahita thayelAne jagata ja aparigraharUpa che." mUcchamAM magna thayelA jIvone sarva jagata potAnuM thayuM nathI, to paNa tenA parigraharUpa ja che; kemake te "huM sarva jagatano svAmI thAuM, teno bhoktA thAuM evI icchAthI yukta che, ane mUrchAe karIne rahita thayelA prANIne "paugalika sarva vastu AtmAthI bhinna che ane agrAhya che." ema vicArIne sarvano tyAga karavAthI jagata parigraha rUpe nathI. ahIM koIne saMdeha thAya ke "jIva ane pugala (zarIra) eka kSetra avagAhIne rahelA hovAthI jIvane te pugalano parigraha kema na kahevAya?" teno uttara kahe che ke "jIvane te pudgala upara rAgadveSanI pariNati thAya, to ja te parigrahapaNAne pAme che, ane rAgadveSanI pariNatino tyAga karavAthI zramaNa guNa pragaTa thAya che.' A prasaMga upara saMyata munino saMbaMdha che, te A pramANe saMyata muninI kathA kAMDilyapura nAmanA nagaramAM saMyata nAme rAjA rAjya karato hato. te ekadA mRgayA ramavA vanamAM gayo. mAMsanA svAdamAM lubdha thayelo te rAjA azva upara caDhIne trAsa pAmelA mRgonI pAchaLa temano vagha karavA doDyo. te vananA koI eka pradezamAM eka muni gharmadhyAnamAM magna rahelA hatA. te muninI pAse AvatAM mRgone haNavA lAgyo. tevAmAM munine joIne te bhaya pAmyo, eTale tene vaMdanA karIne rAjA bolyo ke "he pUjya! A mRganA vaghathI thayelo mAro aparAgha mApha karo." muni to dhyAnamAM hovAthI mauna rahelA hatA tethI temaNe rAjAne kAMI javAba Apyo nahIM, eTale to rAjA aghika bhayabhrAMta thayo, ane vicAra karavA lAgyo ke "krogha pAmelA A muni koNa jANe zuM karaze?" pharIthI te hAtha joDIne bhayathI bolyo ke "huM saMyata nAme rAjA chuM, mATe mArA para kRpA karI mArI sAthe bolo. tame krogha pAmelA jaNAo cho, tethI teja vaDe koTI manuSyone bhasma karavA samartha cho." A pramANe sAMbhaLIne muni bolyA ke "he rAjan! tane abhaya che. tane koI bALIne bhasma karatuM nathI." e rIte rAjAne AzvAsana ApIne munie tene gharmopadeza Apyo ke "he rAjA! A saMsAra anitya che, to tuM hiMsAmAM kema Asakta thAya che? narakanA hetubhUta hiMsA karavI tane yogya nathI. jema tane mRtyuno bhaya che tema bIjA prANIone paNa maraNano bhaya che, mATe paralokanA hitanuM kArya kara. strI, putra ane A deha paNa jIvatAnI pAchaLa jIve che, arthAt teNe meLavelA dravyAdikano upabhoga kare che. paNa te jIva mRtyu pAme che tyAre te strI putrAdika tenI pAchaLa jatA nathI. mATe teo zI rIte A jIvanA sahAyabhUta thAya? tethI te sarva kRtaghnIo upara AsthA karavI yogya Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 22 nathI. mATe tuM sarva parigrahano tyAga karIne cAritrane aMgIkAra kara." ityAdi gharmopadeza sAMbhaLIne rAjAe tatkALa rAjyaRddhino tyAga karIne te gardabhAli muninI pAse pravrajyA grahaNa karI. have te saMyata muni samAcArImAM Asakta thaIne apratibaddhapaNe vihAra karatA koI gAmamAM gayA. tyAM koI eka muni svargathI cyavIne kSatriya rAjA thayA hatA, tene kAMIka nimitta maLavAthI jAtismaraNazAna thayuM hatuM, tethI vairAgya pAmIne teNe paNa dIkSA lIdhI hatI. te munie vihAra karatA saMyata munine joyA. eTale tenI parIkSA karavA mATe teNe pUchyuM ke "he muni! tamAruM nAma zuM? gotra zuM? ane zA mATe tame A pravrajyA aMgIkAra karI che?" te sAMbhaLIne saMyata munie javAba Apyo ke "mAruM nAma saMyata muni che, mAruM gotra gautama che. gardabhAli nAmanA AcArya mane upadeza ApIne jIvahiMsAthI nivRtti pamADI che, ane muktirUpa phaLa batAvIne tenI prApti mATe mane dIkSA ApI che." te sAMbhaLIne saMyata muninA guNathI jenuM citta harSita thayuM che evA te kSatriya munie pharIthI kahyuM ke "kriyAvAdI pramukha sarve eka eka aMzanuM grahaNa karavAthI yathArtha vastu svarUpane jANI zakatA nathI ane kahI paNa zakatA nathI. tethI asatrarUpaNAno tyAga karIne tamAre saddharmazIla thavuM. (syAdvAda gharmamAM dRDha thavuM.) vaLI, parigrahagrahAvezA-harbhASitarajaH kirAH / zrUyante vikRtAH kiM na, pralApA liMginAmapi // 1 // bhAvArthaparigraharUpI graha (bhUtAdika) nA AvezathI utsutra bhASaNarUpa raja vaDe vyAta thayelA ane doSarUpa vikAravALA jainaveSaviDaMbakonA paNa pralApo (asaMbaddha vacanabRho) zuM nathI saMbhaLAtA? arthAt saMbhaLAya che. parigraharUpa je graha tenA AvezathI grasta ane parigrahamAM Asakta thayelA muniveSaghArI paNa jJAnapUjanAdikano upadeza karIne parigraha meLavavAnI icchAthI utsutra prarUpaNA kare che." pharIthI paNa kSatriya munie mahApuruSonA draSTAMta vaDe sthira karavA mATe saMyata munine kahyuM ke zrI uttarAdhyayananA aDhAramA adhyayanamAM kahyuM che ke eyaM puNyapayaM soccA, atthadhammovasohiyaM / bharaho vi bhArahaM vAsaM, ciccA kAmAi pvve||1|| bhAvArtha-"A pramANe artha ane tharmathI upazobhita evuM puNyapada (pavitra pada) sAMbhaLIne bharatacakrIe paNa bharatakSetrano ane kAmAdikano tyAga karIne pravrajyA grahaNa karI." A pramANe te kSatriya munie bharatAdikathI mAMDIne mahAbaLa muni paryata aneka mahA puruSonAM draSTAMtathI "parigraha rahita munione jJAnapUrvaka kriyAo phaLadAyI che." ema upadeza karIne pharIthI kahyuM ke "jema bharatAdike syAdvAda tattvano Azraya karyo hato, tevI rIte tamAre paNa te ja gharmamAM draDha cittavALA thavuM." e pramANe sAMbhaLIne saMyata munie harSa pAmI te munino upadeza aMgIkAra karyo. pachI cirakALa vihAra karIne anukrame kevaLajJAna pAmI te saMyata muni mokSe gayA. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 330] anubhava 153 "hiMsAne tathA mamatA(parigraha)ne tajIne tathA kSatriya sAghue kahelA eka ja vacanane sAMbhaLIne saMyata muni cAritra pALavAmAM vizeSa AdaravALA thayA. te pramANe bIjA vidvAnoe paNa anusaravuM." vyAkhyAna 33che. anubhava vyApAraH sarvazAstrANAM, dikpradarzana eva hi / pAraM tu prApayatyeko-'nubhavo bhvvaaridheH||1|| bhAvArtha-"sarva zAstrono vyApAra to diggadarzana mAtra ja che, paraMtu bhavasamudranA pArane to eka anubhava ja pamADe che." sarva zAstrono tathA anuyoga kathAdikano (gharmavyAkhyAnAdikano) je vyApAra eTale abhyAsa zravaNa vagere che, te mAtra digdarzana ja che. jema koI vaTemArga koI mANasane koI gAmano mArga pUche che, to te mANasa tene mAtra mArga ja batAve che; paNa gAmanI prApti to potAnA paga calAvavAthI ja thAya che. e pramANe zAstrano abhyAsa mAtra tattvasAghananI vidhine ja batAve che; paNa saMsArasAgaranA pArane to eka anubhava ja pamADe che. zrI sUyagaDAMga vagere sUtromAM adhyAtma bhAve karIne ja siddhi kahelI che. tethI sadgurunA caraNanI sevA karanAre AtmasvarUpanA bhAsanamAM tanmayapaNuM upajAvavuM. A prasaMga upara AbhIrIne ThaganAra vaNikanI kathA che te A pramANe AbhIrIvaMcaka vaNika kathA koI gAmamAM eka vaNika hato, te dukAne besIne hamezAM vepAra karato hato. ekadA tenI dukAne koI ati sarala svabhAvanI AbhIrI be rUpiyA laIne kapAsa levA AvI. teNe vaNikanA hAthamAM be rUpiyA ApI teno kapAsa ApavA kahyuM, eTale te vaNike "hAlamAM kapAsa bahu moMgho che." ema kahIne ardhA artho rUpiyAnI be ghAraNa toLIne tene eka rUpiyAno kapAsa Apyo. te ati sarala svabhAvavALI AbhIrI "be vakhata jokhI ApavAthI be rUpiyAno mane kapAsa Apyo." ema jANIne te pAsa laIne jaladI potAne ghera gaI. pachI te vaNike vicAryuM ke "Aje eka rUpiyo phogaTano maLyo che, mATe Aja to huM tenuM uttama bhojana jamuM." ema vicArIne te rUpiyAnuM ghI, khAMDa, ghauM vagere kharIdIne ghera mokalyuM, ane potAnI strIne tenA ghebara karavAnuM kahevarAvyuM. te strIe ghebara taiyAra karyA; tevAmAM bIjA koI gAmamAM raheto teno jamAI potAnA mitra sahita kAMI kAma sAru tyAM Avyo. tene joIne harSita thayelI pelA vaNikanI strIe te bannene ghebara jamADyA. "strIone jamAI para ati sneha hoya che." teo jamIne gayA pachI te vaNika bhojanane mATe ghera Avyo, tyAre haMmezanI jema svAbhAvika bhojana joIne teNe potAnI strIne pUchyuM ke "he priyA! teM Aje ghebara kema karyA nahIM?" strIe javAba Apyo ke "he svAmI! ghebara to karyA hatA, paNa te satpAtrane jamADyA che. Aje kAMI kAma mATe ApaNA jamAI tenA mitra sahita ahIM AvyA hatA, tene javAnI utAvaLa hatI, tethI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 22 tene te ghebara jamADyA che." te sAMbhaLIne vaNika khedayukta thaI vicAra karavA lAgyo ke "meM bIjAne mATe thaIne bicArI AbhIrIne nakAmI chetarI, tene chetaravAnuM pApa mane lAgyuM, ane ghebara to bIjAeM khAdhA. mUrNa puruSo strI putrAdikane mATe atyaMta pApa karma kare che, paNa te pApanuM phaLa to tene potAne ja bhogavavuM paDe che." ema vicArI te gAma bahAra jaIne dehaciMtA karI pAcho vaLatAM sUryanA tApa vaDe glAni pAmavAthI eka vRkSa nIce vizrAnti levA beTho; tevAmAM koI munine gocarI jatA joIne teNe kahyuM ke "he pUjya! ahIM Avo. jarA vizrAMti lo ane mArI eka vAta sAMbhaLo." te sAMbhaLIne jJAnI munie kahyuM ke "huM mArA potAnA kArya mATe utAvaLe jAuM chuM, tethI huM rokAIza nahIM." vaNika bolyo ke "he mahArAja! zuM bIjAne kAme paNa koI jatA haze ke jethI, Apa evuM bolyA ke-huM mArA potAnA kArya mATe jAuM chuM?" muni bolyA ke "bIjAnA kArya mATe ghaNA jIvo kleza pAme che; temAM prathama to strIputrAdikane mATe kleza pAmato evo tuM ja draSTAMtarUpa che." A eka ja vAkyathI pratibogha pAmIne te vaNike munine kahyuM ke "Apa tapanuM pAraNuM vagere karo. pachI huM ApanI pAse AvIza." pachI muni nirdoSa AhAra vaDe dehane bhADuM ApIne svAdhyAya dhyAna karavA lAgyA. te vakhate te vaNike temanI pAse jaI gharmanuM zravaNa karyuM, te A pramANe atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi, na gamyaM yadbudhA jguH||4|| bhAvArtha-"utkRSTa evuM brahma iMdriyone gocara nathI; tethI vizuddha anubhava vinA zAstranI seMkaDo yuktiothI-aneka AgamarahasyanA avaboghathI paNa te prApta thatuM nathI ema paMDito kahe che. na suSuptiramohatvA-trApi ca svApajAgarau / *vepanAzatpavitrAnta-stuya cAnumave zA |rA. bhAvArtha-Atmaanubhava avasthAmAM, moha nahIM hovAthI suSupti avasthA hotI nathI, temaja saMkalpavikalpano paNa abhAva hovAthI svA5 tathA jAgara avasthA paNa hotI nathI, paraMtu te traNe dazAthI bhinna evI turya (cothI) dazA hoya che. dazA cAra che-temAM ati zayana karavArUpa suSupti avasthA mithyAtvIne hoya che. zayanarUpa (svA5) avasthA samyavRSTine hoya che. jAgara dazA apramatta munine hoya che, ane turtha dazA to uttarottara sayogIkevaLI paryata hoya che. prathAMtaramAM tIvranidrAdhUrNita cittavALAne suSuti avasthA kahI che, te anubhava jJAnavALAne hotI nathI; kemake anubhavI mohathI rahita hoya che. temaja svApa tathA jAgara dazA paNa anubhavIne hotI nathI, kemake te kalpanAyukta che, ane anubhavamAM kalpanAno abhAva hoya che, tethI saMpUrNa naya pakSane AghAre anubhavamAM turya (ujAgara) dazA ja kahelI che." | ityAdi gurunA upadezathI pratibodha pAmelA vaNike gurune kahyuM ke "he guru! baMghuvarganI rajA laIne dIkSA levA mATe huM ahIM pAcho AvuM tyAM sudhI Apa ahIM ja rahejo." ema kahIne ghera jaI 1 kalpanA te vikalpacetanA tenuM zilpa te vijJAna, temAM je vizrAMti te kalpanA zilpa vizrAMti' jANavI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 330] anubhava 155 teNe sarva svajanone tathA potAnI strIne kahyuM ke "A dukAnanA vyApArathI mane ghaNo alpa lAbha maLe che, mATe ghaNo lAbha meLavavA sAru mAre paradeza vyApAra karavA javuM che; tene mATe ahIM be sArthavAha che. temAM eka sArthavAha evo che ke te potAnuM ghana ApIne icchita nagaramAM laI jAya che ane meLavelA ghanamAM pote bhAga leto nathI; ane bIjo sArthavAha evo che ke te potAnuM ghana Apato nathI ane tenI sevA karatAM te prathamanuM upArjana kareluM sarva ghana paNa laI le che, to tame sarva kaho ke huM kayA sArthavAhanI sAthe jAuM?" tyAre sarva bolyA ke "tame pahelA sArthavAhanI sAthe jAo." te sAMbhaLIne te vaNika sarve baMdhuone laIne bahAra udyAnamAM Avyo. tyAM baMdhuoe "sArthavAha kyAM che?" ema pUchyuM, tyAre te bolyo ke "A vRkSanI nIce beThelA siddhipurInA sArthavAha A sAdhu che. te potAnA gharmarUpI ghanane ApIne hamezAM vyApAra karAve che, ane temAM je lAbha maLe che temAMthI te lezamAtra paNa grahaNa karatA nathI. tethI AnI sAthe izkelI evI muktipurIe huM jaIza. bIjo sArthavAha te strI, svajana vagere jANavA. te pUrvanuM gharmarUpI ghana laI le che, ane navuM ghana bilakula ApatA nathI, mATe tame ja mane AnaMdathI kahyuM che ke pahelA sArthavAha joDe jAo, tethI huM tamArA sarvano saMbaMgha mUkIne A munino ja Azraya karuM chuM." ityudIrya sa vaNig munipArzve, bandhumohamapahAya mahAtmA / prApa sAnubhavadharmamudAraM, saukhyamatra paratra ca lebhe // 1 // bhAvArtha-"ema kahIne te mahAtmA vaNika baMdu vagerenA mohano tyAga karIne muninI pAsethI anubhavavALA udAra gharmane aMgIkAra karIne A loka tathA paralokanuM sukha pAmyo." kriviMzatitama saMbha samApta || Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMbhara vyAkhyAna 331 yoga manovAkkAyayogAnAM cApalyaM duHkhadaM matam / tattyAgAnmokSayogAnAM prAptiH syAdujjhitAdivat // 1 // 5 " bhAvArtha-mana, vacana ane kAyAnI capaLatA duHkhadAyaka kahelI che. te capaLatAno tyAga karavAthI utjhitamuni vagerenI jema mokSayoganI prApti thAya che.'' utamuninI kathA naMdIpuramAM ratnazekhara nAme rAjA rAjya karato hato. tene ratnamatI vagere rANIo hatI. temane `mRtavatsAnA doSane lIdhe jeTalAM bALako thatAM te sarva marI jatAM hatAM. te doSanA nivAraNa mATe teNe aneka upAyo karyA, paNa te sarva niSphaLa thayA. ekadA rANIne eka putrano prasava thayo. te putrane maraNa pAmelo ja dhArIne ukaraDAmAM nAMkhI dIdho. daivavaze te putra maraNa pAmyo nahIM tethI tene ukaraDAmAMthI pAcho laI lIdho. tenuM nAma ujjitakumAra pADyuM. anukrame te yuvAvasthA pAmyo; paraMtu svabhAve ja manamAM atyaMta ahaMkArI thayo. zarI2 vaDe paNa evo ahaMkArI thayo ke koIne mastaka paNa namAve nahIM, tema vANIthI paNa durvacana bolanAro thayo. AkhA jagatane tRNa samAna gaNato sato staMbhanI jema akkaDa rahIne potAnA mAtA-pitAne paNa name nahIM. ekadA te lekhazALAmAM gayo, tyAM bhaNAvanAra gurune UMce Asane beThelA joIne teNe kahyuM ke "tuM amArA ane amArI raiyatanA AvelA dANAno khAnAra thaIne UMcA Asana 52 bese che, ane mane nIce besADe che.'' ema kahIne gurune lAta mArI nIce pADI dIdhA. te vAta sAMbhaLIne "A kuputra che' ema jANI rAjAe tene potAnA dezamAMthI dUra karyo. ujjita kumAra cAlato cAlato eka tApasanA AzramamAM gayo. tyAM paga upara paga caDhAvIne te tApasonI sAme beTho. eTale tApasoe tene zikhAmaNa ApI ke he bhAgyazALI! vinaya rAkha. .'' te bolyo ke ''mastaka para jaTAjuTa rAkhanArA ane Akhe zarIre bhasma coLanArA nagna bAvAone viSe vinaya zo?'' tenuM tevuM garviSTha vacana sAMbhaLIne tApasoe tene tarata tyAMthI kADhI mUkyo; eTale te krodhathI bolyo ke "are! mArA pitAnuM huM rAjya pAmIza tyAre tamAro nigraha karIza.'' ema kahIne baDabaDato baDabaDato te AgaLa cAlyo. mArgamAM tene eka siMha maLyo. tene joIne hAthamAM tIkSNa khaga laI ahaMkArathI tenI sanmukha cAlyo. siMhanI sAthe yuddha thatAM siMha tene khAI gayo. te marIne gardabha thayo. tyAMthI marIne UMTa thayo. tyAMthI marIne pharIthI naMdIpuramAM ja purohitano putra thayo. bAlyAvasthAmAM ja te cauda vidyAno pAragAmI thayo. tyAM paNa ahaMkArathI ja mRtyu pAmIne te ja naMdIpuramAM gAyana karanAro DuMbare thayo. tene joIne purohitane tenA para ghaNo 1. marelA bALaka avatare tevo doSa. 2. DuMba DheDhanI eka jAti che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 331] yoga 157 sneha thavA lAgyo. evAmAM koI kevaLajJAnI te gAme padhAryA. tene purohite namratAthI pUchyuM ke ''he pUjya ! A DuMbanA upara mane ghaNo prema thAya che tenuM zuM kAraNa?'' tyAre kevaLIe tenA pUrva bhavanuM sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne te gAyakane jAtismaraNa jJAna thayuM; tethI te kevaLI paramAtmAnAM vacana sAMbhaLavAno rasika thayo. pachI gAyake potAnA uddhArano upAya pUchyo; tyAre zrI kevaLIe aneka syAdvAda pakSathI yukta evuM mana, vacana ane kAyArUpa traNa yoganI zuddhinuM svarUpa prakAzita karyuM, tathA mokSanA heturUpa pAMca yoganA svarUpanuM paNa nirUpaNa karyuM. te A pramANe-- mokSeNa yojanAdyogaH, sarvo'pyAcAra iSyate / viziSya sthAnavarNArthA-laMbanaikAgragocaraH // 1 // bhAvArtha-sarva AcAra mokSanI sAthe yoga karanAra hovAthI yogarUpa kahelA che. temAM paNa sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMcane vizeSe karIne yogarUpa mAnelA che.'' ahIM mithyAtvAdikanA kAraNabhUta evA mana, vacana, kAyAnA yoga karmavRddhi karavAnA hetubhUta hovAthI grahaNa karavA nahIM; paNa mokSa sAdhananA hetubhUta yoganuM ja grahaNa karavuM. samagra karmano je kSaya te mokSa che. mokSanI sAthe joDanAra hovAthI te yoga kahevAya che. jinazAsanamAM kahelA caraNa sati, karaNa sAti rUpa sarva AcAra mokSanA upAyabhUta hovAthI yoga che. temAM paNa sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMca prakAranA yogane vizeSe karIne mokSasAdhananA upAyamAM hetu mAnelA che. anAdi kALathI parabhAvamAM Asakta thayelA prANIo bhavabhramaNa karanArA hovAthI pudgalanA bhogavilAsamAM magna thayelA hoya che. temane A yoga prApta thatA nathI; paraMtu amAre to eka mokSa ja sAdhya che ema dhArIne je prANI gurusmaraNa tathA tattvajijJAsA vage2e yoga vaDe nirmaLa, niHsaMga ane paramAnaMdamaya AtmasvarUpane saMbhArIne tenI ja kathA sAMbhaLavAmAM prIti rAkhe che te prANIne paraMparAe A yoga siddha thAya che; paNa marudevA mAtAnI jema sarva prANIone alpa prayAse siddhi prApta thatI nathI; kemake marudevA mAtAne to AzAtanAdika doSa atyaMta alpa hatA, tethI tene prayAsa vinA ja siddhi prApta thaI hatI; ane bIjA jIvone to AzAtanAdi doSa atyaMta hoya che, tathA gADha karmanA baMdhanavALA hovAne lIdhe temane to sthAnAdika krame karIne ja siddhi prAsa thAya che. temAM sthAna eTale vaMdanA karavI, kAyotsarge UbhA rahevuM, vIrAdika Asana vALavA tathA mudrAo karavI vagere; varNa eTale akSaronA zuddha uccAra karavA, artha eTale vAkyano bhAvArtha ciMtavavo, AlaMbana eTale arhatsvarUpavAcya padArthamAM ja upayoga rAkhavo, ane ekAgratA eTale zuddha svarUpamAM nizcaLatA karavI. jyAM sudhI dhyAnanI ekatA na thAya tyAM sudhI aMganyAsa (Asana), mudrA ane varNanI zuddhipUrvaka Avazyaka, caityavaMdana, paDilehaNa vagere kriyAo upayoganI capaLatAnA nivAraNa mATe avazya karavI; kemake te sarva jIvone atizaya hitakArI che, ane sthAna, varNanA kramathI ja tattvanI prApti thAya che. have te pAMce yogamAM bAhya ane atyaMtara sAdhakapaNuM batAve che. yogapaMcakamAM sthAna ane varNa e be karmayoga bAhya che, ane bAkInA traNa jJAnayoga te atyaMtara che. A pAMce prakAranA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 yoga dezavirati ane sarvaviratine viSe avazya hoya che. A pAMca yoga capaLatAnI nivRttimAM kAraNarUpa che. mArgAnusArI vageremAM A yoga bIja mAtra hoya che." A pramANe kevaLInA mukhathI gharmopadeza sAMbhaLIne saMsAranI anityatA jANI purohita ane DuMba banne zuddha gharmane aMgIkAra karI pALIne svarge gayA. tyAMthI avIne anukrame muktine pAmaze. sthAna vagere pAMca prakAranA suyoga mokSanI prAptimAM kAraNarUpa che. te yogane mana, vacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka ujjita sAdhue ghAraNa karyA, te pramANe bIjA bhavya jIvoe paNa A yogane viSe Adara karavo." vyAkhyAna 332 yajJa brahmAdhyayananiSThAvAn, parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAghe-niryAgapratipattimAn // 1 // bhAvArtha-"brahma nAmanA adhyayanamAM niSThAvALo, parabrahmamAM sAvaghAna ane niraMtara yAga je karmadahana tenI pratipattivALo brAhmaNa eTale muni pApathI lapAto nathI." AcArAMga sUtranA prathama zrutaskaMghanA navamA brahma adhyayanamAM kahelI maryAdAmAM vartanAra, parabrahma eTale zuddha AtmasvarUpa jANavA vaDe karIne samAdhivALo ane karmadahana karavA rUpa je yAga tenI atyaMta niSpattivALo evo brAhmaNa eTale dravyabhAvathI brahmacaryanuM pAlana karanAra muni pApakarmathI lipta thato nathI. have yAga eTale yajJa tenuM varNana kare che. yajJa be prakAranA che. dravyayajJa ane bhAvayajJa. temAM gomedya, naramegha, gajamegha, chAgamegha vagere dravyayajJamAM avazya prANIno vagha thAya che. te dravyayajJanA karAvanArA AcAryo nirdayatAthI evAM vAkyo bole che ke yajJArthaM pazavaH sRSTAH, svayameva svayaMbhuvA / yajJoca mUlya sarvastha, tamAgha vadhovadhaH | ityAdi "brahmAe pote yajJane mATe ja pazuo utpanna karyA che, ane yajJa A sarva jagatanA kalyANa mATe che, tethI yajJamAM je vagha thAya te vaghu (hiMsA) kahevAya nahIM." auSadhio, pazuo, vRkSo, pakSIo ane tiryaMco yajJamAM maraNa pAmavAthI UMcI gatine (svargane) pAme che. tala, vrIhi, java, aDada, jaLa, mULa ane phaLa vidhipUrvaka ApavAthI manuSyo para pitRdevatAo eka mAsa sudhI prasanna rahe che, matsyanuM mAMsa ApavAthI be mAsa sudhI prasanna rahe che, hariNanuM mAMsa ApavAthI traNa mAsa, gheTAnA mAMsathI cAra mAsa, pakSInA mAMsathI pAMca mAsa, bakarAnA mAMsathI cha mAsa, vRSa jAtinA mRganA mAMsathI sAta mAsa, eNa jAtinA mRganA mAMsathI ATha mAsa, rUrUjAtinA mRganA mAMsathI nava mAsa, bhUMDa ane mahiSanA mAMsathI daza mAsa, sasalA ane kAcabAnA mAMsathI agiyAra mAsa, gAyanuM mAMsa, dUgha athavA khIrathI eka varSa ane gharaDA bakarAnA mAMsathI bAra varSa sudhI pitRdevanI tRpti thAya che. A pramANe smRtimAM kahelI hakIkatane anusAre pitRnA tarpaNane mATe mUDha puruSo je hiMsA kare che te paNa durgatine mATe ja che. e pramANe yogazAstranA bIjA prakAzamAM kahyuM che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 332] 159 prabodha ciMtAmaNimAM smRtine anusaranArA smArnone zikSAvacana kahyuM che ke "vedanA maMtro zaktivALA che ema jo brAhmaNo kahetA hoya to haNavAno vyApAra karyA vinA ja mAtra maMtra bolavAthI ja bakarAonA prANa javA joIe. jo vedanA maMtronI zakti viSe kAMI paNa pramANa hoya to haNAtA bakarAone vedanA na thavI joIe. jo vedanA maMtronI atizayavALI zakti hoya to zAMtine mATe homelA vAghathI devatAo kema prasanna thatA nathI? vaLI vedanA maMtrothI paraNelI strIone vidhavA thayelI joIne paMDita puruSa vedanI nirdoSatA zI rIte kaheze? paMceMdriya prANIno vagha karatAM paNa jeonuM mana zaMkA pAmatuM nathI teone kuMthuvA, purA vagere jhINA jIvonI hiMsA karatAM to kyAMthI ja dayA Avaze? jeono hiMsA e dharma che, jaLa tIrtha che, gAya pUjya che, guru gRhasthAzramI che, agni deva che ane brAhmaNa pAtra che teone zuM kahevuM?'' yajJa zrI dhanapALa paMDite dravyayAganI zlAghA paNa karI nahotI. te viSe evI kathA che ke--zrI bhojarAjAe yajJamAM vadha karavA mATe eka bokaDo ANyo hato, te bokaDo beM beM zabda karato hato. te joIne bIjA sarva paMDitoe yajJanI zlAghA karI. tyAre rAjAe ghanapALa paMDitane kahyuM ke "tuM paNa buddhi anusAra yajJanI stuti kara.'' te sAMbhaLIne zrAvakadharma pALanAra ghanapALa paMDite kahyuM ke rAjan! A bakaro tamane ema kahe che ke- nAhaM svargaphalopabhogarasiko nAbhyarthitastvaM mayA / saMtuSTastRNabhakSaNena satataM sAdho na yuktaM tava // svarge yAnti yadi tvayA vinihatA yajJe dhruvaM prANino / yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 1 // bhAvArtha-huM svargaphaLanA upabhogamAM rasika nathI, meM kAMI tamArI pAse tenI yAcanA karI nathI, huM to tRNanuM bhakSaNa karIne niraMtara saMtuSTa chuM; mATe he bhalA mANasa! tamAre mane mAravo yogya nathI. jo kadAca yajJamAM haNelA prANIo svargamAM ja jatA hoya, to tame mAtA, pitA, putra ane bAMdhavAdika vaDe kema yajJa karatA nathI?'' A zloka sAMbhaLIne rAjAne krodha caDhyo. paNa pharI samaya pAmIne ghanapALa paMDite tene prasanna karyA; paraMtu potAnA vrataniyamano bhaMga karyo nahIM. A prasaMga upara eka bIjo paNa saMbaMdha che. te nIce pramANe- vigupta brAhmaNanI kathA avanti nagarImAM ravigupta nAme eka brAhmaNa raheto hato. te hamezAM vedazAstranI yuktithI lokonI pAse yajJadharmano upadeza karato hato ane kaheto ke "vedamAM kahelI hiMsA karavAthI doSa nathI, paNa UlaTuM yajJAcAryane, yajJa karanArane tathA homelA bakarA vagerene moTuM phaLa prApta thAya che.'' ityAdi upadeza karato te AyuSya pUrNa thatAM maraNa pAmIne trIjI narakamAM utpanna thayo. tyAMthI nIkaLyA pachI anaMta kALa sudhI bhavabhramaNa karIne kAMpilyapuramAM vAmadeva nAme brAhmaNa thayo. tyAM paNa azvameghAdika yajJono upadeza karavA lAgyo, tathA 2AtrIbhojana vagere bAvIze abhakSyanuM bhakSaNa karavA lAgyo. tene sumitra nAme zrAvaka mitra thayo hato. te sumitra tene niraMtara zikhAmaNa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 Apato hato ke ''dIna zabda karatA bakarAone haNIne gharma mAnanArA, nirdaya, napuMsaka jevA, yajJa karanArA brAhmaNo kasAIthI paNa adhika pApI che. 'hiMsAne paNa vedamAM ahiMsA kahelI che' e pramANe AgamanA rAgathI mithyA kahenArA vicArazUnya hRdayavALA brAhmaNo cArvAkanI zA mATe niMdA kare che? arthAt te karatAM cArvAka ghaNA sArA che.'' te sAMbhaLIne vAmadeva bolyo ke "he mitra! tuM mugdha hovAthI jainoe tane chetaryo che, mATe tuM Ama bole che.'' sumitre kahyuM ke "niHspRhI munio bIjAne zA mATe chetare? tethI tene zo lAbha meLavavo che? tene kAMI spRhA to che nahIM.'' A pramANe sumitra tene vAraMvAra samajAvato hato, paNa te vAmadeva pratibodha pAmato nahoto. ekadA najIkanA koI gAme vivAhaprasaMga hato, te nimitte sumitra vAmadevane sAthe laIne tyAM javA cAlyo. mArgamAM koI grAma najIka AvyA eTale tyAM rokAyA. te vakhate saMdhyAsamaya thayo hato, eTale sumitre to caturvidha AhAranuM pratyAkhyAna karyuM. vAmadeva to rAtrIe ja rasoI karIne jamavA beTho. te vakhate teNe mitrane bolAvyo ke "he mitra! bhojana karavA cAla, haju ghaNI rAtrI gaI nathI, saMdhyAsamaya ja che. ApaNe dIpakano sAro prakAza karIne jamavA besIe.'' sumitra bolyo ke 'rAtribhojananA je doSo kahelA che te doSo aMdhakAramAM jamavAthI paNa lAge che ane sAMkaDA mukhavALA pAtramAM jamavAthI paNa lAge che, temaja dIvo karavAthI paNa bIjI bahu hiMsA lAge che; kemake rAtre dIvAnI jyotanA AkarSaNathI aneka pataMgiyA vagere jIvo AvI AvIne te dIvAnA pAtramAM paDe che ane tenI jyotamAM baLI jAya che. mATe mAre rAtribhojananA viSayamAM dvividha trividhe karIne pratyAkhyAna che.'' te sAMbhaLIne te vAmadeva jainagurunI niMdA karato khAvA beTho. have rAMdhavAnI tapelImAM daivayoge ajANatAM sarpa raMghAI gayo hato. tethI khAI rahyA pachI vAmadevane viSa caDhyuM. sumitre navakAra maMtra bhaNIne te viSa utAryuM. pachI sumitra tene kevaLI pAse laI gayo. tyAM vAmadeva potAno pUrvabhava sAMbhaLIne pratibodha pAmyo. pachI vAmadeve kevaLI gurune bhAvayajJanuM svarUpa pUchyuM. tyAre kevaLI bolyA ke 5+ indriyANi pazUn kRtvA, vedIM kRtvA tapomayIm / ahiMsA AhutIrdadyA - deSa yajJaH sanAtanaH za bhAvArtha-'iMdriyone pazurUpa karIne ane taparUpI vedI (kuMDa) karIne ahiMsArUpI Ahuti devI, e sanAtana bhAvayajJa kahelo che.'' kevaLInA vAkyathI pratibodha pAmelo vAmadeva bhAvayajJa karavAmAM rasika thayo. pachI teNe potAnA pitAne jaIne kahyuM ke ''huM dIkSA lau chuM.'' pitAe javAba Apyo ke "tuM putrarahita che, mATe 'putrasya gati'sti' putrarahita mANasanI sati thatI nathI." te sAMbhaLIne vAmadeva bolyo ke-- jAyamAno hared bhAryAM, vardhamAno hareddhanam / mriyamANo haret prANAn, nAsti putrasamo ripuH // 1 // bhAvArtha-''putra utpanna thatAM ja bhAryAnuM haraNa kare che, moTo thatAM dhananuM haraNa kare che, ane kadI maraNa pAme to prANonuM haraNa kare che, mATe putra samAna bIjo koI zatru nathI.' www.jainelibrary.erg Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 333] dravyapUjA-bhAvapUjA 161 ityAdi yuktithI mAtApitAne pratibogha pamADIne vAmadeve dIkSA grahaNa karI ane AtmakArya sAdhyuM. kevaLInA vAkyathI dravyayajJano tyAga karIne bhAvayajJa karavAmAM rasika thayelA vAmadeve vakratAno tyAga karI zIvratAthI zivasukha prApta karyuM." vyAkhyAna 333 dravyapUjA-bhAvapUjA syAdbhedopAsanArUpA, dravyArcA gRhamedhinAm / abhedopAsanArUpA, sAdhUnAM bhAvapUjanA // 1 // bhAvArtha-"gRhasthIone bhedaupAsanArUpa dravyapUjA hoya che, ane sAdhuone abhedaupAsanArUpa bhAvapUjA hoya che." bhedaupAsanA rUpa eTale AtmAthI arham paramezvara judA che, prApta thayelA AtmAnaMdanA vilAsI che. tenI upAsanA eTale nimitta AlaMbanarUpa sevA te rUpa dravyapUjA gRhasthIone yogya che, ane sAdhuone to abheda upAsanA eTale paramAtmAthakI potAno AtmA abhinna che evA prakAranI bhAvapUjA yogya che. jo ke aIm bhagavAnanA guNanuM smaraNa karavuM, temanuM bahumAna karavuM, evA upayogarUpa savikalpa bhAvapUjA gRhasthIone paNa che, to paNa upayogavALI AtmasvarUpanA etvarUpa bhAvapUjA to munione ja yogya che. A prasaMga upara eka saMbaMdha che. te nIce pramANe dhanasAra vaNikanI kathA zrIpura nagaramAM jitArI rAjA rAjya karato hato. te nagaramAM ghanasAra nAmano eka vaNika raheto hato. te atyaMta daridrI hovAthI koI paNa sthAne Adara pAmato nahIM, paraMtu te svabhAve saraLa hato, ane hamezAM sadguru pAse gharmopadeza zravaNa karato hato. ekadA teNe vinayapUrvaka dIna vANIthI gurune pUchyuM ke "he svAmI! huM daridrI, duHkhI ane nirdhana kema thayo?" gurue kahyuM ke "teM pUrvabhave zrI jinezvaranI pUjA karI nathI, tethI duHkhI thayo che. have A janmamAM tuM dravyapUjA tathA bhAvapUjA kara, jethI tArA duHkhano kSaya thAya. temAM bhAvapUjAnuM svarUpa pUrvAcAryoe evuM kahyuM che ke dayAMbhasA kRtasnAnaH, santoSazubhavastrabhRt / vivekatilakabhrAjo, bhaavnaapaavnaashyH||1|| bhaktizraddhAnaghusRNo-nmizrapAraTIrajadravaiH / navahArayuklevuM, zuddhamAtmAnamarcaya rA. bhAvArtha-he uttama! dravya ane bhAvathI svaparanA prANasvarUpa dayArUpI jaLa vaDe snAna karIne, paudgalika sukhanI icchAnA abhAvarUpa saMtoSa-takUpa vastrane ghAraNa karIne, svaparanA vibhAganuM je jJAna tadrupa vivekanuM tilaka karIne tathA arihaMtanA guNagAnamAM ekAgratArUpa bhAvanA vaDe karIne pavitra aMta:karaNavALo thaI, bhakti ane zraddhArUpa caMdanathI mizra evA kesaranA drave karIne nava prakAranA brahmacaryarUpa nava aMgone ghAraNa karanAra anaMta jJAnAdi paryAyavALA zuddha AtmArUpa devanI pUjA kara. Jain EducatiobhAga 5-11 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 pachI kSamArUpI puSpanI mALA arpaNa kara, be prakAranA gharmarUpa be aMgaluhaNA AgaLa ghara, dhyAnarUpI sAra alaMkArone tenA aMgamAM nivezana kara, ATha madasthAnanA tyAgarUpI aSTamaMgaLa tenA pAse Alekha, jJAnarUpI agnimAM zubha saMkalparUpI kAkatuMDa (agarU) no dhUpa kara, pUrve gharmarUpI lavaNa utArI gharmasaMnyAsarUpa vahiM sthApana karIne temAM lepana kara ane pachI AtmasAmarthyarUpa AratI utAra." ityAdi bhAvapUjAnuM svarUpa bIjA graMthothI jANI levuM. jinezvaranI pUjA, snAtra, guNasamUhanI stuti ane stavanA vagere karavAthI darzana rahita (mithyAtvI) jIvone darzana (samakita)nI prApti thAya che, ane jene darzana guNa prApta thayA hoya che tene kSAyika bhAvanI utpatti thAya che, tathA jinapUjA ratnatrayInI prAptinuM kAraNa thAya che. zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM che ke "he bhagavAn ! jinezvaranI stuti, stavana ane maMgaLa bhaNavAthI jIvone zuM thAya?" bhagavAne kahyuM ke "he gautama! stuti, stavana ane maMgaLathI jIvone jJAna, darzana ane cAritrano lAbha thAya. vaLI jinezvaranI pUjA karavAthI paulika saMpatti paNa prApta thAya che, ghana, ghAnya, rAjya, cakravartIpaNuM tathA indrapaNAnI lakSmI paNa prApta thAya che ane chevaTa cidAnaMda saMpatti (mukti) paNa prApta thAya che. e pramANe zrI jinezvaranI sevA banne prakAranI lakSmInI prAptimAM kAraNabhUta che." | ityAdi gurumukhathI gharmadezanA sAMbhaLIne ghanasAre gurune pUchIne "AjathI zrI arvajonI pUjA karyA vinA mukhamAM pANI paNa nAMkhavuM nahIM." evo abhigraha grahaNa karyo. te divasathI ja AraMbhIne te zreSThI hamezAM jinapratimAnI kesara, caMdana, kapUra (barAsa) vagere sugaMdhI dravyothI ane sugaMdhI evA jAI, padma, caMpo, ketakI, mAlatI, macakuMda vagerenAM tAjAM puSpothI pUjA karavA lAgyo. e pramANe trikaraNa zuddhi vaDe niraMtara bahumAnathI zrI jinendranI prabhutAne jJAnavRSTirUpa mArgamAM utArIne pUjA karatAM te ghanasAre ghaNuM puNya upArjana karyuM. te puNyanA tAtkAlika udayathI tenA gharamAM aneka prakAranI lakSmI pragaTa thaI; eTale vizeSe karIne jinabhakti karatA evA te zreSThIe jinacaitya, jinabiMba, pustaka ane caturvidha saMgha e sAte kSetramAM ghaNuM ghana khacyuM. e pramANe hamezAM dravyapUjA, bhAvapUjA karatAM ghanasAra zreSThI samakita pAmI, devanuM AyuSya bAMthI manuSyabhavanuM AyuSya pUrNa thatAM prathama svargamAM devatA thayo. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM uttama kuLane viSe utpanna thaI sadguru samIpe dIkSA laI muktisukhane pAmaze. A zrAddhagharmI ghanasAra zreSThIe jinezvaranI pUjAnuM phaLa zIdhrapaNe A bhavamAM ja meLavyuM, ane pachInA bhavamAM cAritra laIne bhAvapUjAnI vizuddhi vaDe te muktine pAmyo. tenuM draSTAMta sAMbhaLIne anya bhavya prANIoe paNa dravya tathA bhAva e banne prakAranI pUjA avazya karavI." vyAkhyAna 334 dhyAna . dhyAtA dhyAnaM tathA dhyeya-mekatAvagataM trayam / tasya hyananyacittasya, sarvaduHkhakSayo bhavet // 1 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 334] dhyAna 163 bhAvArtha-"dhyAna karanAra, dhyAna ane dhyeya (dhyAvavAne yogya)-e traNenI aikyatArUpa dhyAna jene prApta thayeluM che te ekAgra cittavALAnA-tadrupa cetanAvALAnA-arvasvarUpa ane AtmasvarUpane tulya upayogapaNe grahaNa karanAranA Atmika guNane AvaraNa karanArA-rokanArA sarva duHkhono (sarva karmono kSaya thAya che. A prasaMgamAM kSepakamunino saMbaMgha che te A pramANe kSapaka muninI kathA koI eka muni niraMtara mAsakSapaNAdika aneka dustapa tapasyAnuM AcaraNa karatA satA eka udyAnamAM rahIne AtmasvarUpanuM dhyAna karatA hatA. temanA guNathI prasanna thayelI koI devI hamezAM te munine vaMdana karI tathA stuti karIne kahetI ke "he muni! mArA para prasAda karIne mArA yogya kAMI kArya batAvazo." ekadA te muni koI brAhmaNanAM duSTa vacana sAMbhaLIne krodha pAmI tenI sAthe yuddha karavA lAgyA. muni tapasyA vaDe ati kRza thayelA hovAthI te brAhmaNe tene muSTi vagerenA prahArathI mArIne pRthvI para pADI nAMkhyA. pharIthI muni krogha karIne yuddha karavA lAgyA; to paNa tene te brAhmaNe prahAra karI pADI nAMkhyA. ema aneka vAra te brAhmaNe temane prahArAdi vaDe jarjarita karI nAkhyA, eTale te muni parAjaya pAmIne mAMDa mAMDa potAne sthAne AvyA. bIje divase prAtaHkALamAM hiMmezanI jema te devIe AvIne munine vaMdanA karI, paNa munie devInI sAmuM paNa joyuM nahIM, tema kAMI bolyA paNa nahIM; tethI te devIe pUchyuM ke "he svAmI! kayA aparAghathI mArI sAthe Aje tame bolatA nathI?" muni UMce svare bolyA ke "kAle pelA brAhmaNe mane mAryo to paNa te mAruM rakSaNa karyuM nahIM, temaja mArA te zatruno teM kAMI apakAra paNa karyo nahIM; mATe mAtra mIThAM vacana bolIne prIti batAvanArI evI tane have huM bolAvavA icchato nathI." te sAMbhaLIne smitathI agharoSThane kAMtimAna karatI devI bolI ke "he muni! jyAre tame banne eka bIjAne vaLagIne yuddha karatA hatA, te vakhate kautuka jovAnI icchAvALI huM paNa tyAM ja hatI; paraMtu te vakhate meM tamane bannene samAna kroghavALA joyA. tethI "A bemAM sAghu koNa? ane brAhmaNa koNa?" e huM jANI zakI nahIM. tethI karIne tamArI rakSA ane brAhmaNane zikSA huM karI zakI nahIM." te sAMbhaLIne jeno krodha zAMta thayo che evA muni bolyA ke "he devI! teM mane Aje bahu sArI preraNA karI, tethI have huM A krogharUpI aticAra doSanuM mithyAdukRta ApuM chuM. he devI! meM dhyAna saMbaMdhI zAstrano ghaNA yatnathI abhyAsa karyo che, zravaNa karyuM che ane bIjAne zIkhavyuM paNa che, temaja tenuM anumodana paNa karyuM che. to paNa khare vakhate te mane smaraNamAM AvyuM nahIM. zunyaM dhyAnopayogena, viMzatisthAnakAdyapi / kaSTamAtraM tvabhavyAnA-mapi no durlabhaM bhavet // 1 // bhAvArtha-"dhyAnanA upayoga vinA mAtra kAyaklezarUpa vIza sthAnaka vagere tapa abhavya prANIone paNa durlabha nathI, arthAt ghaNA abhavya prANIo paNa tevuM tapa kare che." cittanI ekAgratA rUpa je dhyAna-tenA upayogathI zUnya evA vIzasthAnaka vagere tapasamUha mAtra kAyaklezarUpa ja che. te to abhavyone paNa durlabha nathI. jainokta bAhyAcaraNa paNa ghaNA prakAre abhavyoe pUrve karyA che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 have dhyAna karavAnuM svarUpa kahe che- jitendriyasya dhIrasya, prazAntasya sthirAtmanaH / sthirAsanasya nAsAgra - nyastanetrasya yoginaH // 1 // ruddhabAhyamanovRtte-rdhAraNAdhArayA prasannasyApramattasya, yAt vijJAnasudhAhitlRH ||rA vitanvataH / sAmrAjyamapratidvaMdva-mantareva dhyAnino nopamA loke, sadevamanuje'pi hi // 3 // bhAvArtha-'jeNe iMdriyono jaya karelo che, je AtmavIryanA sAmarthya vaDe pariSaha ane upasargothI akaMpya che, jenA krodhAdika kaSAya zAMta thayelA che, jeno AtmA sAghana pariNatimAM sukhamaya hovAthI sthira che, jeNe capaLatAnA nirodhane mATe Asana sthira karIne nAsikAnA agrabhAge dRSTine sthApana karelI che (ratnatrayamAM magna che), dhyeyamAM cittane sthira karavuM te dhAraNA tenA AdhArathI jeNe bAhya manovRttino rogha karelo che, je mananA kAluSyathI rahita eTale prasanna che, je ajJAnAdika ATha pramAdathI rahita apramatta che, jeNe cidAnaMdarUpa amRtano svAda lIdho che, ane je aMtaHkaraNamAM ja advitIya sAmrAjyano eTale bAhyAvyaMtara vipakSa rahita svaguNasaMpadArUpa svabhAvaparivAropeta ThakurAIno svAdhIna karavArUpa vistAra kare che, evA dhyAnI muninI upamA devatAomAM ke manuSyomAM kyAMya paNa nathI. ahIM tiryaMca ane nA2ka durgati hovAthI grahaNa karela nathI, arthAt tribhuvanamAM sahajAnaMdavilAsInI tulanA karI zakAya evuM upamAsAdRzya che ja nahIM.'' he devI! A pramANe aneka prakAranA dhyAnazAstranuM ullaMghana karIne meM ayogya karyuM, te ThIka karyuM nahIM.'' tyAra pachIthI te muni niraMtara nizcala cittathI dhyAna karavA lAgyA. devAdike karelA upasargomAM paNa prathamanI jema capaLatA karI nahIM. merunI jevuM nizcaLa dhyAna dhyAIne aMte svarge gayA. pachI te munine bhaktipUrvaka namana karIne pelI devI potAne sthAne gaI. [staMbha 23 ghyAnathI bhraSTa thayela muni ajJAnI jevo ja che; mATe kaSTamAM paNa munie dhyAnano tyAga karavo nahIM, e A kathAno sAra che." G vyAkhyAna 335 durdhyAnanAM 93 sthAnonuM svarUpa triSaSTidhyAnasthAnAni, utpannAnyArttaraudrataH / tatsvarUpaM likhAmi dvi-tIyaprakIrNasUtrataH // 1 // bhAvArtha-'ArttadhyAna ane raudradhyAnathI utpanna thayelAM tresaTha ghyAnanAM sthAnako che. tenuM svarUpa bIjA prakIrNa sUtrathI (AurapaccakhkhANathI) atre lakhuM chuM.'' Atura pratyAkhyAna nAmanA prakIrNaka sUtra (payannA sUtra) mAM 'bannALa jJAne' ityAdi pATha che. temAM durdhyAnanAM tresaTha sthAnako gaNAvyAM che- Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 335] durgAnanAM 63 sthAnonuM svarUpa 165 1 ajJAna dhyAna-"ajJAna ja kalyANakArI che; kemake temAM vyAkhyAna vAMcavuM, bhaNavuM, bhaNAvavuM vagere AyAsano abhAva che." ema manamAM vicAravuM, te ajJAnadhyAna kahevAya che. te dhyAna jJAnapaMcamInI kathAmAM kahelA vasudevAcAryuM karyuM hatuM, mATe tevuM durgAna dhyAvavuM nahIM. 2 anAcAra dhyAna-anAcAra te duSTAcAra, doSayukta AcaraNa, te saMbaMdhI dhyAna. te kokaNa dezI sAghue kSetramAM agni saLagAvavA rUpa karyuM hatuM; tathA devatA thayelA ziSya kahevA nahIM AvavAthI cAritrano tyAga karavAne icchatA ASADha sUrie te dhyAna karyuM hatuM. 3 kudarzana plAna-bauddhAdika mithyAdarzananuM dhyAna surASTra zrAvake karyuM hatuM. 4 krogha dhyAna-kulavAlaka, gozAlaka, pAlaka, namuci, zivabhUti vageree karyuM hatuM. 5 mAna dhyAna-bAhubalI, subhUma cakrI, parazurAma, haThathI AvelA saMgamadeva vageree karyuM hatuM. 6 mAyA dhyAna-anyane chetaravArUpa mAyAdhyAna aSADhAbhUtimunie lADu vahoravA mATe karyuM hatuM. 7 lobha dhyAna-siMhakesariyA lADunA icchaka sAdhue karyuM hatuM. 8 rAga dhyAna-rAgane abhivRMgamAtra samajavo. tenA kAma rAga, sneha rAga ane dRSTi rAga e traNa prakAra che. temAM viSNuzrInA upara vikramayaza rAjAne kAmarAga thayo hato. dAmanakanA sasarAnuM potAnA putranuM maraNa sAMbhaLIne sneha rAgane lIdhe hRdaya phATI gayuM hatuM, ane kapilane draSTirAga (darzanano rAga) thavAthI brahmadevalokamAMthI AvIne potAnA matanA rAgathI potAnA ziSyone "Asure ramase ityAdi kahyuM hatuM. A traNe prakAranA rAganuM dhyAna na karavuM. 9 aprIti dhyAna-aprIti eTale anya upara drohano adhyavasAya athavA dveSa. te dhyAna yajJanI zarUAta karAvanArA madhupiMga ane pippalAda vagerene thayuM hatuM, tathA harivaMzanI utpattimAM vIraka devane thayuM hatuM. 10 moha dhyAna-vAsudevanA zabane upADIne cha mAsa sudhI pharanArA baLabhadrane thayuM hatuM. 11 icchA dhyAna-icchA eTale manamAM ghArelo lAbha meLavavAnI utkaTa abhilASA, tenuM dhyAna te icchAdhyAna. te be mAsA suvarNanA artha kapilane koTI suvarNanA lobhamAM paNa icchAno aMta Avyo nahoto tenI jema samajavuM. 12 mithyA dhyAna-mithyA eTale viparyasta (avaLI) draSTipaNuM, tenuM dhyAna te mithyAdhyAna. te jamAli, goviMda vagerene thayuM hatuM. 13 mUcha dhyAna-mUcha eTale prApta thayelA rAjyAdika upara atyaMta Asakti, tenuM dhyAna te mUchappAna. te putrone utpanna thatAM ja mArI nAMkhanAra athavA khoDa khApaNavALA karanAra kanakadhvaja rAjAne thayuM hatuM. 14 zaMkA dhyAna-zaMkana te zaMkA eTale saMzaya karavo-tenuM dhyAna te zaMkAdhyAna, te ASADhasUrinA avyaktavAdI ziSyone thayuM hatuM. 15 kAMkSA dhyAna-eTale anya anya darzanano athavA potAnA darzanano Agraha arthAt kAMkSA, tenuM dhyAna te kAMkSAdhyAna. te "he kapila! tyAM paNa gharma che ane ahIM mArA manamAM paNa gharma che." ema bolanArA marIcine thayuM hatuM. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrI upadezaprAsAMda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 16 gRhI ghyAna-eTale AhArAdikane viSe atyaMta AkAMkSAnuM dhyAna. te mathurAvAsI maMgurine tathA vratano tyAga karanAra kuMDarika rAjAne thayuM hatuM. 17 AzA ghyAna-eTale pArakI vastu meLavavAnI abhilASAnuM dhyAna. te nirdaya brAhmaNanA pAtheya pratye pAtheya vinAnA mUladevane thayuM hatuM. 18 tRSA dhyAna-tRSApariSahanA udayathI utpanna thayelI pIDA, te pIDAe karIne thatuM je dhyAna te tRSAdhyAna. A ghyAna pitA sAdhunI sAthe jatAM mArgamAM tRSAthI pIDAyelA kSullaka sAdhune thayuM hatuM. 19 kSudhA dhyAna-sudhAnA paravazapaNAthI thatuM ghyAna te kSudhA dhyAna. te rAjagRhI nagarInA udyAnamAM AvelA lokone mAravA taiyAra thayelA dramakane thayuM hatuM. 20 pathi ghyAna-eTale alpa kALamAM iSTa sthAne pahoMcavAnuM dhyAna. te dhyAna potanapuranA mArgane zodhatA valkalacIrIne thayuM hatuM. 21 viSamamArga dhyAna-ghaNA vikaTa mArganuM dhyAna. sanatyumArane zoghanAra mahendrasiMhane athavA brahmadattane zodhanA2 varaghenune thayuM hatuM. 22 nidrA dhyAna-eTale nidrAne AdhIna thayelAnuM dhyAna. te dhyAna syAnadghi nidrAe karIne pADAnuM mAMsa khAnAra, hastinA dAMta kheMcI kADhanAra tathA modakanA abhilASI sAdhune thayuM hatuM. 23 nidAna dhyAna-eTale bIjA bhavamAM svarganI athavA manuSyapaNAnI samRddhi meLavavAnI icchAthI nava prakAranAM niyANAM karavA saMbaMdhI dhyAna. te naMdiSaNa, saMbhUti ane draupadI vagerene thayuM hatuM. 24 sneha dhyAna-sneha eTale mohanA udayathI putrAdikane viSe thatI prItivizeSarUpa dhyAna. te marudevA, sunaMdA ane arhannakanI mAtAne thayuM hatuM. 25 kAma dhyAna-kAma eTale viSayano abhilASa tenuM dhyAna te kAmaghyAna. te hAsA ane prahAsA devIe dekhADelA viSayasukhanA lobhathI kumAranaMdI sonIne tathA rAvaNane thayuM hatuM. 26 apamAna ghyAna-apamAna eTale paraguNanI prazaMsA sAMbhaLIne thatI irSyA athavA cittanI kAluSyatA (malinatA), tenuM dhyAna te apamAna ghyAna. te bAdu ane subAhunI prazaMsAne nahIM sahana karanAra pITha ane mahApIThane tathA sthUlibhadranI prazaMsAne sahana nahIM karI zakanAra siMhaguphAvAsI munine thayuM hatuM. 27 kalaha dhyAna-eTale kleza karAvavAnuM ghyAna. te rukmiNI ane satyabhAmAnA saMbaMdhamAM tathA kamalAmelAnA dRSTAMtamAM nAradane thayuM hatuM. 28 yuddha ghyAna-eTale zatrunA prANavyaparopaNanA adhyavasAyarUpa dhyAna. te halla tathA vihalla nAmanA baMdhunA vinAza mATe ceDArAjAnI sAthe yuddha karanArA koNikane thayuM hatuM. 29 niyuddha dhyAna-prANanA apahArarUpa adhama yuddha rahita yaSTi muSTi vagerethI je jaya meLavavo te niyuddha kahevAya che, tenuM dhyAna te niyuddha dhyAna. te dhyAna bAhubalI tathA bharatarAjAne thayuM hatuM. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 335] durgAnanAM 63 sthAnonuM svarUpa 167 30 saMga dhyAna-saMga eTale tyAga karyA chatAM paNa pharIthI tenA saMyoganI abhilASA tenuM dhyAna te saMgadhyAna. te rAjImatI pratye rathanemine tathA nAgilA pratye bhavadevane thayuM hatuM. 31 saMgraha dhyAna-atyaMta atRmi vaDe ghanAdikano saMgraha karavAnuM dhyAna te saMgraha dhyAna. te mammaNa zreSThIne thayuM hatuM. 32 vyavahAra dhyAna-potAnA kAryanA nirNaya mATe rAjAdika pAse nyAya karAvavo te vyavahAra kahevAya che tenuM dhyAna te vyavahAra dhyAna. te be sapatnIone potapotAno putra TharAvavA mATe thayuM hatuM. 33 krayavikraya dhyAna-lAbhane mATe alpa mUlya vaDe vaghAre mUlyavALI vastu kharIda karavI te krayA kahevAya che ane ghaNuM mUlya laIne alpa mUlyavALI vastu vecavI te vikraya kahevAya che. te krayavikrayanuM dhyAna AbhIrIne kapAsa ApanAra vaNikane thayuM hatuM. 34 anarthadaMDa dhyAna-eTale prayojana vinA hiMsAdika karavAnuM dhyAna. te atyaMta unmattapaNAne lIghe dvaipAyana munine kaSTa ApanAra zAMba vagerene thayuM hatuM. 35 Abhoga dhyAna-Abhoga eTale jJAnapUrvaka vyApAra, tenuM dhyAna te Abhoga dhyAna. te brAhmaNanAM netro ghArIne vaDaguMdAnuM mardana karanArA brahmadatta cakrIne thayuM hatuM. 36 anAbhoga dhyAna-anAbhoga eTale atyaMta vismaraNa, tethI thatuM dhyAna te anAbhoga dhyAna. te prasannacaMdrane thayuM hatuM. 37 RNa dhyAna-RNa te devuM, te ApavA mATe thatuM dhyAna te RNadhyAna. te eka ghAMcIne potAnI bahenanuM devuM devA mATe thayuM hatuM. 38 vaira dhyAna-eTale mAtapitAdikanA vaghathI athavA rAjyanA apahArathI utpanna thatuM dhyAna. te parazurAma tathA subhamane thayuM hatuM ane sudarzananA kAmarAgavALI vyaMtarI thayelI abhayA rANIne thayuM hatuM. 39 vitarka dhyAna-vitarka eTale rAjyAdika grahaNa karavAnI ciMtA tenuM dhyAna. te naMdarAjAnuM rAjya levAnI icchAvALA cANAkyane thayuM hatuM. 40 hiMsA dhyAna-eTale pADA vagerenI hiMsA karavAnuM dhyAna. te kUvAmAM nAMkhelA kAlasaukarikane thayuM hatuM. 41 hAsya dhyAna-hAsya karavAnuM dhyAna. te caMDaruddha AcAryanuM hAsya karanAra mitra sahita ziSyane thayuM hatuM. 42 prahAsa dhyAna-prahAsa te upahAsa. niMdA athavA stutirUpa tenuM dhyAna te prahAsa dhyAna. te "he naimittika muni! huM tamane vaMdana karuM chuM' e pramANe vArtikamuni pratye mazkarImAM bolatAM caMDapradyota rAjAne thayuM hatuM. 43 prazleSa dhyAna-ati SavALuM dhyAna te praSadhyAna. te marubhUti pratye kamaThane tathA zrI mahAvIrasvAmInA kAnamAM khIlA nAMkhanAra gopane thayuM hatuM. 44 paruSa dhyAna-paruSa eTale ati niSphara karma tenuM dhyAna te paruSa dhyAna. te brahmadatta putra upara cUlaNI rANIne tathA yugabAhu bhAI upara maNirathane thayuM hatuM. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 45 bhaya dhyAna-bhaya e mohanI aMtargata rahelI nokaSAya prakRti che tenuM dhyAna. te gajasukumAlane upasarga karanArA somila sasarAne thayuM hatuM. 46 35 dhyAna-AdarzAdikamAM je jovuM te rUpa kahevAya che; tenuM dhyAna te rUpadhyAna. te be prakAranuM che. svarUpadhyAna ane pararUpa dhyAna. temAM 'mAruM rUpa sAruM che" ema je mAnavuM te svarUpa dhyAna sanakumArane thayuM hatuM, ane pararUpadhyAna zreNika rAjAnuM citra Alekhela phalaka (pATiyuM) joIne sujyeSThA ane celaNAne thayuM hatuM. 47 AtmaprazaMsA dhyAna-potAnI prazaMsA karAvavAnuM dhyAna zakaTAla maMtrInA mukhathI potAnI kavitAnI prazaMsA karAvavA icchanArA vararucine thayuM hatuM tathA kozA vezyAne potAnI kaLAkuzaLatA batAvanAra rathakArane thayuM hatuM. 48 paraniMdA dhyAna-te kuragaDuka pratye cAra sAdhune thayuM hatuM. 49 paragA dhyAna-pArakI garha eTale anya jano pAse paranA chatA achatA doSa pragaTa karavA te. A ghyAna saMghasamakSa durbalikA puSpamitranI garhA karanAra goSThAmAhilane thayuM hatuM. 50 parigraha dhyAna-navA dhana dhAnyAdika parigraha meLavavAnuM ghyAna athavA gayelI samRddhine pAchI meLavavAnuM dhyAna te parigraha dhyAna. te ghyAna cArudattane thayuM hatuM. tathA munipati sAdhu vihAra karatAM teno rogha karanAra kuMcika zreSThIne thayuM hatuM. 51 paraparivAda dhyAna-anyanA achatA doSo anya pAse pragaTa karavA te paraparivAda kahevAya che tenuM dhyAna te paraparivAda ghyAna. te subhadrA pratye tenI sAsu tathA naNaMdane thayuM hatuM. para paradUSaNa dhyAna-pote karelA doSano bIjA nirdoSa prANI upara Aropa karavo te paradUSaNa kahevAya che. te saMbaMdhI dhyAna te paradUSaNa ghyAna. te patinI hatyArUpa potAnA doSane bhadraka vRSabha upara AropaNa karanAra jinadAsanI strIne thayuM hatuM. te 53 AraMbha dhyAna-AraMbha te bIjAne upadrava karavo, te saMbaMdhI dhyAna te AraMbha dhyAna. te kuruDa ane ukuruDa munine tathA dvipAyana RSine thayuM hatuM. 54 saMraMbha dhyAna-saMraMbha te viSayAdikano tIvra abhilASa te saMbaMdhI dhyAna te saMraMbha dhyAna. te mAtAnA upa2odhathI vrata pALatAM chatAM paNa viSayanI abhilASAvALA kSullakakumArane thayuM hatuM. 55 pApa dhyAna-parastrIsevana vagere pApakarmanuM anumodana eTale teve prasaMge 'ANe A ThIka karyuM' ema je bolavuM te pApa kahevAya che. tenuM ghyAna te pApadhyAna. te '"A bhogIbhramara rAjAne dhanya che' ityAdi anumodana karanArA lokone thayuM hatuM. 56 adhikaraNa dhyAna-pApanI utpattinA kAraNarUpa je adhikaraNa te saMbaMdhI dhyAna te aghikaraNaghyAna. te vApI kUpAdika karAvavAmAM tatpara thayelA naMda maNikArane thayuM hatuM. 57 asamAdhimaraNa dhyAna--A asamAdhivaDe maraNa pAmo' evuM asamAdhimaraNa dhyAna skandakAcArya pratye kSullaka sAdhune yaMtramAM pahelAM pIlatA abhavya evA pAlaka purohitane thayuM hatuM. 58 karmodayapratyaya dhyAna-karmanA udayane AzrayIne thayeluM ghyAna te karmodaya pratyayadhyAna. te prathama Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 336] tapa 169 zubha pariNAma chatAM pachIthI koI paNa azubha karmanA udayathI azubha pariNAmavALA thayelA viSNune aMtakALe thayuM hatuM. 59 Rddhigaurava dhyAna-rAjya aizvarya vage2e samRddhi vaDe potAnI utkRSTatArUpa gauravatA (moTAI)nuM dhyAna te Rddhigaurava dhyAna. te dazArNabhadrane thayuM hatuM. 60 2sagaurava dhyAna-jihvA iMdriya vaDe grahaNa karAtA rasa (bhojana)nI gauravatAnuM dhyAna te rasagauravadhyAna; arthAt ''mArI rasavatI (bhojana)mAM jevo rasa che tevo bIjAnI rasavatImAM zuM hoya?'' evuM abhimAnapUrvaka je dhyAna te. khAI saMbaMdhI jaLanA dRSTAMtamAM kahelA jitazatru rAjAne subuddhi maMtrI pAse potAnI rasavatInA rasanI prazaMsA karatAM thayuM hatuM. 61 sAtAgaurava dhyAna-sukhanA garvanuM dhyAna. eTale "huM ja sukhI chuM' evA abhimAnavALuM dhyAna ghaNA sukhI dekhAtA jIvone thAya che. 62 aviraha dhyAna-aviraha dhyAna eTale putrAdikano viraha na thAo evuM ciMtavana. A dhyAna 'be putrano viraha na thAo' evI buddhithI 'A sAdhuo mAMsa khAya che mATe te rAkSasa jevA che, tethI tenI pAse javuM nahIM.' ema kahIne putrone chetaranAra bhRgu purohita tathA tenI strI yazAne thayuM hatuM. temaja devatAe pratibodha karyA chatAM paNa vAraMvAra vratano tyAga karanAra metAryane thayuM hatuM. 63 amuktimaraNa dhyAna-mukti te mokSagati; tethI rahita te amukti, eTale saMsAranA sukhanI abhilASA, teNe karIne maraNa pAmavAnuM je ghyAna te 'amuktimaraNa ghyAna' kahevAya che. te 'muktine vighra karanAruM A niyANuM na kara' ema citra nAmanA potAnA bhAI sAdhue vAraMvAra nivAraNa karyA chatAM paNa 'cakravartInI saMpattino anubhava karyA vinA huM muktinI paNa icchA karato nathI' evA tIvra azubha bhAvathI niyANuM karanArA saMbhUti munine thayuM hatuM. ''mithyAduSkRta ApavA lAyaka A tresaTha durdhyAnanAM svarUpane sAMbhaLIne vivekI puruSoe aneka prakAranAM karmonuM baMdhana karAvanArAM A sarva durdhyAnono tattvamArgamAM pravRtti karatAM sarvathA tyAga karavo.'' vyAkhyAna 336 tapa mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye bAhyamAbhyantaraM cetthaM, tapaH kuryAnmahAmuniH // 1 // bhAvArtha-'mUla guNa tathA uttara guNanA samUha vaDe mahAna sAmrAjyanI siddhine mATe mahAmunioe A bAhya tathA atyaMtara tapa karavuM." jJAna, cAritrAdika mULa guNo ane samiti, gupti vagere uttara guNo kahevAya che, tenI zreNi eTale vizeSe karIne te guNono udbhava, teNe karIne pracura evA sAmrAjyanI siddhine mATe eTale svakArya je guNaniSpattirUpa tene arthe paramanigraMtha evA mahAmunio bAhya tathA atyaMtara tapa kare; temAM anya lokone ullAsanuM kAraNa tathA prabhAvanAnuM mULa hovAthI bAhya tapa karavAnI jarUra che, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 23 ane bIjA lokothI jANI zakAya tevuM nahIM chatAM AtmaguNanI ekatArUpa hovAthI atyaMtara tapa karavAnI AvazyakatA che. A prasaMga upara naMdana RSino saMbaMgha che te A pramANe naMdana RSinI kathA A bharatakSetramAM chatrikA nAmanI nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. tenI bhadrA nAmanI paTTarANIe naMdana nAmanA putrane janma Apyo hato. te kumAra anukrame yuvAvasthA pAmyo, eTale tene pitAnuM rAjya maLyuM. rAjyanuM pAlana karatAM te naMdanarAjAne janmathI AraMbhIne covIza lAkha varSa vyatIta thayAM. ekadA poTTila nAmanA AcArya vihAranA kramathI te nagarImAM samavasaryA. temane vaMdana karavA mATe naMdana rAjA udyAnamAM gayA. tyAM gurune vidhipUrvaka vaMdanA karI gharmazravaNa karavA beThA. gurue A pramANe upadeza Apyo ke jJAnameva budhAH prAhuH, karmaNAM tApanAttapaH / tadAbhyantarameveSTaM, bAhyaM tadupabRMhakam // 1 // bhAvArtha-"AtmapradezanI sAthe saMzliSTa thaIne rahelAM karmone tapAvavAthI sUkSma jJAnane ja paMDita puruSo tapa kahe che. temAM prAyazcittAdika atyaMtara evuM tapa iSTa che, ane anazanAdika bAhya tapa te atyaMtara tapane vRddhi pamADanAra che, eTale dravyatapa bhAvatapanuM kAraNa che, tethI bAhyatA paNa iSTa che." tadeva hi tapaH kArya, durdhyAnaM yatra no bhavet / yena yo na hoyane, kSIyanne nendriyALi vArA. bhAvArtha-"je tapa karavAthI durbAna na thAya, mana, vacana ane kAyAnA yoganI hAni na thAya tathA iMdriyo kSINa na thAya tevuM ja tapa karavuM." ityAdi gharmadezanA sAMbhaLIne pratibogha pAmelA naMdanarAjAe vairAgyathI poTTilAcArya pAse dIkSA lIdhI. niraMtara mAsakSapaNe karIne cAritranA guNane vRddhi pamADanArA te naMdana muni guru sAthe grAmAdikamAM vihAra karavA lAgyA. te munie be azubha dhyAna (Arta-raudra) no tyAga karyo hato, sarvadA traNa daMDa, traNa gArava ane traNa zalyathI rahita hatA. temanA cAra kaSAya kSINa thayA hatA, cAra saMjJAno tyAga karyo hato, te cAra prakAranI vikathAthI vimukta hatA, cAra prakAranA gharmamAM Asakta hatA tathA cAra prakAranA upasargothI temano gharmaudyama skUlanA pAmato nahoto. te muni paMca mahAvratanuM ghAma hatA, pAMca prakAranA svAdhyAyanuM sthAna hatA, niraMtara pAMca samitine ghAraNa karatA hatA ane duHsaha pariSahonI paraMparAne sahana karatA hatA. A pramANe niHspRha evA te naMdanamunie eka lAkha varSa sudhI tapa karyuM. temAM teNe agiyAra lAkha ne eMzI hajAra mAsakSapaNa karyA, temaja te ja bhavamAM addhabhakti vagere viza sthAnakonA ArAghana vaDe te mahAtapasvIe duHkhe meLavI zakAya tevuM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. mULathI ja aticArarUpa kalaMkarahita cAritranuM pAlana karIne AyuSyanA aMta samaye temaNe nIce pramANe ArAdhanA karI. "avyavahAra rAzimAM anaMta jaMtuo sAthe athaDAvAthI je akAma nirjarA vaDe mAruM karma kapAyuM te pIDAnI paNa huM anumodanA karuM chuM. jinezvaranI pratimA, caitya, kalaza ane mukuTa vageremAM je Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa vyAkhyAna 336] 171 mAro pRthvImaya deha thayo hoya tenuM huM anumodana karuM chuM. jinendranA snAtra karavAnA pAtramAM daivayoge je mAro jaLamaya deha prApta thayo hoya tenuM huM anumodana karuM chuM. zrI jinendranI pAse dhUpa karavAnA aMgArAmAM tathA dIvAmAM je mAro agnimaya deha thayo hoya tene huM anumodana ApuM chuM. arihaMta pAse dhUpane ukhevatAM-tene prajvalita karavAmAM tathA mArgamAM prAnta thayelA saMghanI zAMtine mATe je mAro vAyumaya deha vAyo hoya tene huM anumoduM chuM. munionAM pAtra tathA daMDAdikamAM ane jinezvaranI pUjAnA puSpomAM je mAro vanaspati deha thayo hoya tenI huM anumodanA karuM chuM. koI paNa sthAne satkarmane yoge jinagharmane upakAra karanAro mAro trasamaya deha thayo hoya tene huM anumoduM chuM. kALa, vinaya vagere je ATha prakAre jJAnAcAra kahelo che, temAM kAMI paNa aticAra thayo hoya tene huM trividhe (mana, vacana, kAyA vaDe) biMdu chuM. niHzaMkti vagere je ATha prakAre darzanAcAra kahelo che. temAM mane je kAMI aticAra lAgyo hoya tene huM trivize vosirAvuM chuM. mohathI athavA lobhathI je meM sUkSma tathA bAdara prANIonI hiMsA karI hoya tene paNa huM trivize vosirAvuM chuM. hAsya, bhaya, krogha ke lobhAdikanA vazathI meM je kAMI asatya bhASaNa karyuM hoya te sarvanI niMdA karavApUrvaka huM AlocanA karuM chuM. rAgathI athavA breSathI thoDuM ke ghaNuM je kAMI adatta paradravyanuM meM grahaNa karyuM hoya te sarvano huM tyAga karuM chuM. meM pUrve tiryaMca, manuSya ke deva saMbaMdhI maithunanuM manathI, vacanathI ke kAyAthI sevana karyuM hoya tene huM trivize trividhe tajuM chuM. lobhanA doSathI bahu prakAre meM ghana, ghAnya ane paza vagereno je saMgraha karyo hoya tene huM trivighe tajuM chuM. strI, putra, mitra, baMdhu, ghAnya, ghara ane bIjI koI paNa vastumAM meM je kAMI mamatA karI hoya teno huM trivighe trividhe tyAga karuM chuM. iMdriyothI parAbhava pAmIne raseMdriyanA paravazapaNAthI meM je cAre prakArano AhAra rAtre vAparyo hoya (khAgho hoya) tene paNa huM trivize niMduM chuM. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kleza, cADI, paraniMdA, jUThuM ALa ane bIjuM paNa je kAMI cAritrAcAra saMbaMdhI meM duSTa AcaraNa karyuM hoya te sarvane huM trividhe tajuM chuM. bAhya tathA atyaMtara tapane viSe je kAMI aticAra lAgyo hoya tene huM triviSe trivize niMduM chuM. gharmakriyA karavAmAM meM je kAMI chatA vIryane gopavyuM hoya te vIryAcAra saMbaMthI aticAranI paNa huM trivize niMdA karuM chuM. je koI mAro mitra hoya athavA amitra hoya ane svajana hoya athavA zatru hoya te sarve mArA aparAghane khamo, huM te sarvane khamuM chuM, ane sarvanI sAthe huM samAna chuM. meM tiryaMcanA bhavamAM tiryaMcone, nArakInA bhavamAM nArakIone, manuSyanA bhavamAM manuSyone tathA devabhavamAM devatAone je kAMI duHkhamAM sthApana karyA hoya-duHkha ApyuM hoya te sarva mAro aparAza kSamA karo, huM te sarvene khamAvuM chuM, ane mAro te sarvane viSe maitrIbhAva che. jIvita, yauvana, lakSmI, rUpa ane priyajanano samAgama, te sarva vAyue calita karelA samudranA taraMganI jevA capaLa che. A jagatamAM vyAdhi, janma, jarA ane mRtyuthI grasita thayelA prANIone jinezvare kahelA gharma vinA bIjuM koI zaraNa nathI. sarve jIvo svajana paNa thayelA che, ane parajana paNa thayelA che, to temane viSe kayo paMDita puruSa jarA paNa pratibaMgha kare? koI na kare. arihaMta mAruM zaraNa ho, siddha mAruM zaraNa ho, sAdhu munirAjanuM mAre zaraNa ho ane kevaLIe kahelo gharma mane zaraNabhUta ho. atyArathI jIvanaparyata huM caturvigha AhArano tyAga karuM chuM, ane chellA zvAsozvAse A dehane paNa huM tajuM chuM." Private & Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 A pramANe te naMdana munie duSkarmanI niMdA, sarva jIvonI kSamApanA, zubha bhAvanA, cAra zaraNa, namaskAranuM smaraNa ane anazana e chaye prakAranI ArAdhanA karIne dharmagurune tathA sAdhu sAdhvIne khamAvyA. pachI samAdhimAM sthita thayelA te muni sATha divasanuM anazana pALIne pacIza lAkha varSanuM AyuSya saMpUrNa karI, mamatArahitapaNe kALadharma pAmIne dazamA prANata nAmanA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAM vIza sAgaropamanuM AyuSya teNe pUrNa karyuM. AyuSyane aMte paNa teo adhika adhika kAMti vaDe dedIpyamAna rahyA. bIjA devatAo cha mAsa AyuSya bAkI rahe tyAre atyaMta kAMtihIna thAya che ane vadhAre moha pAme che; paraMtu tIrthaMkarone to puNyano udaya najIka hovAthI cha mAsa avazeSa AyuSya rahe, tyAre paNa deha kAMti vagere ghaTavAne badale UlaTA adhika vRddhimAna thAya che. te deva tyAMthI cyavIne zrI mahAvIrasvAmI nAme carama tIrthaMka25Ne utpanna thayA. zrI vardhamAna svAmInA jIve samakita pAmyA pachInA pacIzamA bhave je tapa karyuM te tapa amArA jevAne mahA uttama bhAvamaMgaLarUpa thaI akSaya sukha saMpatti Apo.'' 172 vyAkhyAna 339 rohiNI vrata zrI vAsupUjyamAnamya, tapo'tizayaprakAzakam / rohiNyAH sukathAyuktaM, rohiNIvratamucyate // 1 // bhAvArtha-'zrI vAsupUjyasvAmIne namaskAra karIne tapanA atizayane prakAza karanAruM ane rohiNInI satkathAthI yukta evuM rohiNIvratanuM svarUpa kahIe chIe.'' rohiNInI kathA caMpApurImAM zrI vAsupUjyasvAmInA putra maghavA nAme rAjA rAjya karatA hatA. tene lakSmI nAme sadAcAravALI rANI hatI. te rANIne ATha putro upara eka rohiNI nAme putrI thaI. rAjAe te putrInA janma vakhate moTo utsava karyo. anukrame rUpa ane saubhAgyathI yukta evI te putrI yuvAvasthA pAmI; eTale rAjAe vicAryuM ke ''A putrIne yogya vara maLe to sAruM.'' ema vicArIne rAjAe svayaMvaranI icchAthI dhaNA rAjakumArone AmaMtraNa karyuM; tethI sarva dezanA rAjakumAro potapotAnA vaibhava sahita tyAM AvIne svayaMvaramaMDapamAM beThA. rohiNI paNa snAna tathA vilepanAdi karI, sArAM vastro paherI ane mukuTa, tilaka, kuMDaLa, kaMThAbharaNa, prANaMbaka, hAra, arthahAra, bAjubaMdha, kaDAM, vIMTI, kaTImekhalA, jhAMjhara ane kiMkiNI vagere alaMkAro dhAraNa karIne sukhAsana (pAlakhI) mAM besI maMDapamAM AvI. tyAM pratihArIe dareka rAjakumAronAM pRthak pRthak nAma gotra vagerenuM varNana karyuM; te sAMbhaLIne rohiNIe nAgapuranA rAjakumAra azokanA kaMThamAM varamALA AropaNa karI, eTale rAjAe bIjA sarva rAjakumAronuM vastrAdika vaDe sanmAna karIne rajA ApI. pachI vidhipUrvaka azokakumAra sAthe rohiNIno vivAha karyo. azokakumAra rohiNIne laIne nAgapura Avyo. keTaleka kALe azokanA pitAe azokane rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. azoka rAjAne rohiNI sAthe bhogavilAsa karatAM ATha putro tathA cAra putrIo thaI. ekadA patnInI sAthe rAjA gavAkSamAM beThA hatA, te vakhate rohiNIe koI eka strIne putranA maraNathI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 336] tapa 173 rudana karatI ane hRdaya tathA mAthuM kUTatI joIne harSathI rAjAne pUchyuM ke "he svAmI! A kevI jAtanuM nATaka che?'' rAjAe kahyuM ke "he priyA! garva na kara.'' rANI bolI ke "ghana, yauvana, pati, putra ane pitAmaha vagere saMbaMghI sarva prakAranA sukhathI huM pUrNa chuM, tathApi huM garva karatI nathI; paraMtu AvuM nATaka meM koI paNa vakhata joyuM nathI.'' rAjAe kahyuM ke "te strIno putra marI gayo che tethI te rue che.'' rANI bolI ke '"AvuM nATaka kyAM zIkhI haze?'' rAjAe kahyuM ke "le, huM te tane zIkhavuM.'' ema kahIne rAjAe lokapAla nAmano sauthI nAno putra je rANInA utsaMgamAM hato, tene laIne bArImAMthI paDato mUkyo. te putrane addharathI ja puradevIe jhIlI lIgho, ane tene siMhAsana para besADyo. putranA paDavAthI paNa rANIne rudana AvyuM nahIM, tethI rAjAne Azcarya thayuM. tevAmAM te nagaramAM jinezvaranA rUpyakuMbha ane suvarNakuMbha nAmanA be ziSyo parivAra sahita AvyA. te jANIne rAjA temanI pAse gayo ane temane vaMdanA karIne rAjAe namratAthI pUchyuM ke "he pUjya! kayA karmathI mArI rANI duHkhanuM nAma paNa jANatI nathI?'' guru bolyA ke '"he rAjan! sAMbhaLa- A nagaramAM pUrve ghanamitra nAme eka zreSThI raheto hato, tene durgaMdhA nAmanI ati durbhAgI putrI hatI. te yuvAvasthA pAmI to paNa tene koI puruSa paraNavAnI icchA karato nahIM. dhanamitra eka koTI dravya ApavAnuM kaheto, to paNa tene koI puruSa paraNyo nahIM. ekadA koI corane prANAMta zikSA thaI, tene mAravA mATe rAjAnA sevako laI jatA hatA. te joIne zreSThIe te corane choDAvI potAne ghera ANyo. te corane durgaMdhA ApI. rAtre durgaMdhAnA zarIranA tApathI pIDA pAmIne te cora nAsI gayo. tyAra pachI eka divasa te gAmamAM koI jJAnI guru padhAryA. temane dhanamitra zreSThIe putrInA durbhAgyanuM kAraNa pUchyuM. tyAre guru bolyA ke 'ujjayaMta parvata pAse giripura nAmanA nagaramAM pRthvIpAla nAme rAjA rAjya karato hato. tene siddhimatI nAmanI rANI hatI. ekadA rAjA tathA rANI upavanamAM gayA hatA, tyAM mAsopavAsI zrI guNasAgara nAmanA munine gocarI jatAM temaNe joyA. rAjAe munine vaMdanA karI, ane pachI rANIne kahyuM ke "he priye! A muni jaMgamatIrtha che. mATe tuM ghera jaIne prAsuka AhAra vaDe temane pratilAbha.'' rAjAnI AjJAthI icchA vinA rANI pAchI vaLI, ane ghera jaI krodhathI munine kaDavA tuMbaDAnuM zAka vahorAvyuM. munie tene kaDavuM jANIne paraThavavAno vicAra karyo, paNa tethI aneka jIvanI hiMsA thavAnuM ghArIne pote ja teno AhAra karI gayA, ane zubhadhyAna vaDe kevaLajJAna pAmI muktisukhane varyA. rAjAe te vRttAMta sAMbhaLIne rANIne kADhI mUkI. te rANIne sAtame divase koDhano vyAdhi thayo. tenI vyathAthI ArtadhyAna vaDe maraNa pAmIne te chaThThI narake gaI. tyAMthI nIkaLI tiryaMcanA bhava karI anukrame sarva narakamAM utpanna thaI. pachI anukrame UMTaDI, kUtarI, ziyALaNI, bhUMDaNI, gho, uMdaraDI, jU, kAgaDI, cAMDALI ane chevaTe gadheDI thaI. te gadheDInA bhavamAM mRtyu vakhate teNe navakAra maMtra sAMbhaLyo. tenA puNyathI te marIne A tamArI putrI thaI che. pUrvanuM pApakarma thoDuM bAkI rahevAthI A bhavamAM te durbhAgI thaI che.'' A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLatAM durgandhAne jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. potAnA pUrvabhavane joIne teNe gurune pUchyuM ke "he bhagavan! mane A duHkhasAgarathI tAro.'' guru bolyA ke "tuM sAta varSa ane sAta mAsa sudhI rohiNInuM vrata kara. temAM je divasa rohiNI nakSatra hoya te divase upavAsa karIne zrI vAsupUjyasvAmInuM dhyAna karavuM, temanuM navuM caitya karAvavuM, ane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 23 vrata pUrNa thAya tyAre udyApana karavuM. temAM azoka vRkSanI nIce azoka tathA rohiNI sahita zrI vAsupUjya svAmInuM ratnamaya biMba bharAvavuM. te tapanA mahimAthI tuM AvatA bhavamAM azoka rAjAnI rohiNI nAmanI strI thaIne te ja bhavamAM siddhipadane pAmIza, ane A tapa karavAthI tane ghaNuM sukha prApta thaze. te upara draSTAMta kahuM chuM te sAMbhaLa siMhapuramAM siMhasena nAme rAjA hato. tene durgagha nAmano putra hato. te kumAra sarvane aniSTa hato, koIne gamato nahIM. tethI rAjAe ekadA zrI padmaprabhusvAmIne pUchyuM ke "he bhagavan! kayA karmathI mArA putrane durgaghIpaNuM prApta thayuM che?" prabhu bolyA ke "he rAjanuM! nAgapurathI bAra yojanA dUra nIla nAme eka parvata che. tyAM eka zilA che. tenI upara koI tapasvI sAdhu dhyAna karatA hatA, tenA prabhAvathI tyAM pAraghInAM zastro jIvahiMsAmAM pravartI zakatAM nahIM. tethI koI eka pAraghIne muni upara krodha caDyo. pachI jyAre muni bhikSAne mATe gAmamAM gayA, tyAre te zilAnI nIce teNe ghAsa tathA lAkaDAM nAMkhyA ane pote gupta rIte saMtAI rahyo. thoDI vAre muni bhikSA laIne AvyA, ane AhAra karIne zilA upara dhyAna gharIne beThA. te vakhate pelA pAraghIe te zilA nIce agni mUkyo. tenA tApane sahana karatA te muni zubhadhyAnathI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. te pAraghI ghora pApakarmathI koDhiyo thayo. tyAMthI ghaNA bhavamAM bhramaNa karIne koI zrAvakane ghera pazupALa thayo. tyAM te navakAra maMtra zIkhyo. ekadA te araNyamAM pazu cAravA gayo. tyAM nidrAvaza thayo, teTalAmAM dAvAnaLa lAgavAthI te baLavA lAgyo, eTale navakAra maMtranuM dhyAna karyuM, tenA prabhAvathI te pazupALa maraNa pAmIne tAro putra thayo che. zeSa rahelA pApakarmanA doSathI A bhavamAM te durgaghapaNuM pAmyo che." te sAMbhaLIne kumArane jAtismaraNa thayuM. pachI zrI jinezvare tene rohiNI tapa karavAno upadeza Apyo. kumAra te tapa karIne zarIranuM sugaMdhapaNuM pAmyo. mATe he durgadhA! tuM paNa te tapanuM AcaraNa kara." A pramANe sAMbhaLIne durgaghAe vidhipUrvaka udyApana sahita rohiNI tapa karyuM. tenA prabhAvathI te ja bhavamAM te sugaMdhIpaNuM pAmIne svarge gaI. tyAMthI cyavIne te maghavA rAjAnI putrI rohiNI nAme thaI. te tArI rANI thaI che. he azoka rAjA! te tapanA puNyathI janmathI AraMbhIne te duHkhane ke rudanane jANatI ja nathI." A pramANe zrI vAsupUjyasvAmInA ziSyanA mukhathI sarva hakIkata sAMbhaLIne azokarAjAe pharIthI pUchyuM ke "he guru! amAre bannene paraspara ati sneha thavAnuM zuM kAraNa?" guru bolyA ke "siMhasena rAjAe sugaMghakumArane rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. pachI sugaMgha rAjA jainagharmanuM pAlana karIne mahAvideha kSetramAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nAmanI purImAM arkakIrti nAme cakravartI rAjA thayo. tyAM sAdhunA saMyogathI dIkSA laIne anukrame mRtyu pAmI bAramA devaloke deva thayo. tyAMthI cyavIne tuM rohiNInA manane AnaMda ApanAro azoka rAjA thayo che. tame bannee pUrve samAna tapa karyuM hatuM, tethI tamAre paraspara atizaya prema che. vaLI he azoka rAjA! tArA moTA sAta putro guNI thayA, tenuM kAraNa e che ke "mathurA nagarImAM agnizarmA brAhmaNane sAta putro hatA. te sarva daridrI hatA. ekadA teoe sarva alaMkArathI vibhUSita ane mahAbhAgyavAna rAjaputrone krIDA karatA joIne vicAryuM ke "ApaNe pUrve kAMI paNa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samanaya vyAkhyAna 337] 17pa puNya karyuM nathI, jethI A bhave svapnamAM paNa sukha joyuM nahIM; mATe dIkSA grahaNa karIe." ema vicArIne te sAte brAhmaNanA putroe cAritra lIdhuM. tyAMthI mRtyu pAmIne deva thaI tyAMthI cyavI te sAte tArA putro thayA che; ane sauthI nAno je AThamo putra che te pUrvabhave vaitADhya parvata upara kSullaka nAme vidyAghara hato, te zAzvata jinapratimAnI pUjA karIne te pUjAnA prabhAvathI saugharma devalokamAM gayo. tyAMthI cyavIne A tAro AThamo putra thayo che. tene teM bArImAMthI nAMkhI dIdho hato, paNa tene addharathI ja kSetradevatAe laI lIdho hato. vaLI tArI A cAra putrIo che teno vRttAMta evo che ke-vaitADhya parvata para koI vidyAgharane cAra putrIo hatI. teoe ekadA jJAnI gurune pUchyuM ke "he pUjya! amAruM AyuSya have keTaluM bAkI che?" guru bolyA ke "tamAruM AyuSya ghaNuM thoDuM bAkI che; paraMtu tamAruM cArenuM eka ja vakhate mRtyu thaze." te sAMbhaLIne teo bolI ke "thoDA AyuSyamAM ame zuM puNya karIe?" guru bolyA ke "aMtarmuhUrta mAtra paNa kareluM puNya niSphaLa thatuM nathI, to tamone paNa moTuM phaLa maLaze; mATe tame paMcamI tapanuM ArAdhana karo." te sAMbhaLIne te cAree jIvana paryaMta paMcamInuM tapa aMgIkAra karyuM. pachI gurue kahyuM ke "Aje ja zukla pakSanI paMcamI che." te sAMbhaLIne te cAreye upavAsanuM pacakhANa karI ghera jaIne devapUjAdika gharmakriyA karI. rAtre eka sAthe maLIne gharmajAgaraNa karavA lAgI. te prasaMge "A tapa pUrNa thaye ApaNe moTuM udyApana karIzuM' evo te cAre vicAra karatI hatI, tevAmAM akasmAt te cArenA mastakapara vIjaLI paDI; tethI mRtyu pAmIne tapanA prabhAvathI te svarge gaI. tyAMthI cyavIne te cAre A tArI putrIo thaI che." A pramANe gurunA mukhathI sAMbhaLIne azokarAjA vagere sarve saMdeha rahita thaI zrAvakagharma aMgIkAra karIne potAne ghera gayA. pachI keTaleka kALe zrI vAsupUjya svAmI pAse ja rAjA rANI vageree dIkSA grahaNa karI ane ugra tapa vaDe karmano kSaya karI, kevaLajJAnarUpa akSaya bhaMDAra meLavIne mokSapadane pAmyA. he bhavya prANIo! zrI vAsupUjya svAmInI stuti vaDe, pUjana vaDe ane trikALa devavaMdana vaDe rohiNI tapamAM yatna karIne tame mahApuNyane upArjana karo." vyAkhyAna 338 samaya dhAvanto'pi nayAH sarve, syurbhAve kRtavizramAH / cAritraguNalInaH syAditi srvnyaashritH||1|| bhAvArtha-"sarve nayo potapotAnA pakSanuM sthApana karavA mATe doDe che, to paNa te sarve bhAvamAM eTale zuddha AtmadharmamAM vizrAma pAme che arthAt sthira thAya che, tethI munirAja paNa sarva nayano Azraya karIne cAritra guNamAM lIna thAya che." cAritrane artha evo che ke-caya eTale ATha karmano saMcaya, tene rikta" eTale khAlI karavuM arthAt karma rahita thavuM te "cAritra' kahevAya che. te cAritrarUpa guNamAM lIna thavuM-vaghatA paryAyavALA thavuM. tenI aMdara sarva nayano Azraya evI rIte thAya che ke-dravyanayane kAraNapaNe grahaNa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 23 karavA ane bhAvanayane kAryapaNe grahaNa karavA. sAghanamAM udyamarUpa kriyAnaya levA ane temAM vizrAMtirUpa jJAnanaya levA. e pramANe sarva nayamAM Asakti rAkhavI. zrI anuyoga dvAramAM kahyuM che ke savvesiM pi nayANaM, bahuviha vattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM, jaM caraNaguNaThThio sAhU // 4 // bhAvArtha-"sarva nayanI bahu prakAranI vaktavyatA sAMbhaLIne sarva nayathI vizuddha evo je cAritra guNa tene viSe sAghu sthita thAya che." A prasaMga upara eka kathA che te nIce pramANe eka popaTanI kathA koI eka gacchamAM eka tapasvI AcArya vRddha hovAthI eka gAmamAM ja rahetA hatA. teno eka ziSya ati capaLa hovAthI kriyAmAM anAdaravALo hato. teNe ekadA gurune kahyuM ke "huM yuvAna chuM, tethI maithuna vinA rahI zakato nathI." te sAMbhaLIne gurue tene gacchathI bahAra karyo. te sAdhu bAlyAvasthAmAM ja samagra zAstro bhaNyo hato, tethI lokone AdhIna karIne prANavRtti karavA lAgyo. anukrame AyuSya pUrNa thatAM te ArtadhyAna vaDe mRtyu pAmIne eka vRkSanI koTaramAM popaTa thayo. tyAM ekadA koI sAdhunuM darzana thatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM, eTale teNe potAnA pUrva bhavanuM sarva svarUpa jANyuM, ane dharmanA sarva prabaMdha paNa samajyo. eka divasa te vanamAM eka bhIla pakSIo pakaDavA Avyo. keTalAka pakSIo pakaDIne te A popaTane paNa pakaDavA Avyo. teno eka paga hAthamAM Avyo te kheMcIne mALAmAMthI bahAra kADhatAM tenuM eka netra kANuM thayuM. pachI te bhIla pakSIone vecavA mATe cauTAmAM gayo. tyAM bIjA pakSIone vecavA mATe jatAM pelA popaTane eka jinadatta nAmanA zrAvakanI dukAne mUkI gayo. tyAM te popaTa manuSya vANIthI potAnuM sarva vRttAMta jinadattane kahyuM. te sAMbhaLIne tene sAgharmika jANI jinadatte tene vecAto lIgho ane eka pAMjarAmAM rAkhyo. pachI te popaTe jinadattanA AkhA kuTuMbane zrAddhagharmI karyuM, paNa jinadattano putra jinadAsa koI zreSThInI rUpavatI kanyAne joIne tenAmAM Asakta thayo hato, tethI te gharma zravaNa karato nahIM. tene ekadA popaTe kahyuM ke "kema tArA cittamAM zraddhA thatI nathI?" tyAre te jinadAse potAnA hRdayanI sAcI vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLI popaTa bolyo ke "tuM svastha thA. te zreSThIputrI huM tane paraNAvIza." ema kahIne te popaTa tyAMthI UDIne te zreSThIne ghera gayo. ekadA te zreSThInI putrI vivAhanI icchAthI durgAdevInuM pUjana karIne varanI prArthanA karavA lAgI, tyAre te popaTa pracchanna rahIne bolyo ke "jo tAre varanI icchA hoya to tuM jinadattanA putrane vara." te sAMbhaLIne te putrIe harSathI potAnA pitAne devInuM vAkya kahI jinadattanA putrane paraNavAnI icchA jaNAvI. tenA pitAe te vAta svIkArIne jinadAsa sAthe teno vivAha karyo. pachI te vahu bIjI vahuomAM "huM devadattA chuM' ema kahI garva karatI ane viruddhagharmI hovAthI popaTano upadeza paNa sAMbhaLatI nahIM. tyAre popaTe sarva svajanonI samakSa hAsya karIne 1. devadattAtredevatAe ApelI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 337] samaya 177 durgAdevInuM vRttAMta pragaTa karI batAvyuM. tyAre tenA svajano "he vahu! tame devadattA cho ke pakSIdattA cho?" ema kahIne tenuM hAsya karavA lAgyA; tethI te vahu popaTanA upara dveSa karavA lAgI. ekadA sarva svajano kAryamAM vyagra hatA te vakhate popaTanuM eka pIMchuM kheMcIne te bolI ke "he popaTa! tuM to paMDita che!" te sAMbhaLIne popaTe manamAM vicAryuM ke-"are! A mArI vANInA doSanuM phaLa che." kahyuM che ke Atmano mukhadoSeNa, badhyante zukasArikAH / bakAstatra na badhyante, maunaM sarvArthasAdhanam // 1 // potAnI vANInA doSathI popaTa ane sArikA baMghAya che, paNa bagalA baMdhAtA nathI; mATe mauna ja sarva arthane sAghanAra che." ema vicArIne popaTa bolyo ke "huM paMDita nathI, paMDita to ghanazreSThI che." vahue pUchyuM ke "te zI rIte?" tyAre popaTa bolyo ke "koI eka gAmamAM ghaNA AMghaLA mANaso hatA. te potapotAnA cokamAM besIne hAsya, gIta ane daMbhAdika vAto karIne divaso nigarmana karatA hatA. te gAmamAM koI zeTha raheto hato. te potAnI dukAne besI sonAmahoronI parIkSA karato hato. tenI pAse ekadA eka AMghaLo AvIne Ubho rahyo, ane vinayathI te zeThanI prazaMsA karIne bolyo ke "he zeThajI! mane sparza karavA mATe mArA hAthamAM eka sonAmahora Apo." te sAMbhaLIne sarala svabhAvavALA te zeThe tenA hAthamAM eka sonAmahora ApI. te AMghaLe sonAmahora laIne potAnA vastrane cheDe majabUta gAMTha bAMdhIne chupAvI dIdhI. thoDI vAre te zeThe sonAmahora mAgI, tyAre te aMdha bolyo ke "he puNyazALI zeTha! meM mArI mahora tamane jovA mATe ApI hatI, te meM laIne mArI gAMThe bAMdhI che. huM te tamane ApIza nahIM, kemake mArI AjIvikAne mATe mArI pAse ATaluM ja ghana che; tenI tame kema icchA karo cho?" ema kahIne te aMgha pokAra karavA lAgyo ke "A zeTha mArI mahora laI jAya che. te sAMbhaLIne tyAM ghaNA loko bhegA thaI gayA, ane te zeThanI niMdA karavA lAgyA; tethI te zeTha UlaTo jhaMkhavANo paDI gayo. pachI zeThe eka catura mANasane potAnI sarva hakIkata kahIne tenI salAha pUchI, tyAre te catura mANase tene kahyuM ke "hamezAM rAtre A gAmanA sarve AMdhaLA eka jagyAe ekaThA thAya che, ane tyAM pote meLavelA dravya vagere paraspara dekhADe che. tyAM tuM jaIne gupta rIte Ubho raheje, ane jyAre te aMgha e mahora bIjAne dekhADavA kADhe tyAre tuM laI leje." te sAMbhaLIne te zeTha AMghaLAone ekaThA maLavAnA sthAnake gayo. tyAM pelA AMdhaLAe harSathI potAnuM pAMDitya prakAza karIne gAMThe bAMdhelI sonAmahora choDI bIjA ghaLAne batAvavA mATe potAno hAtha lAMbo karyo, eTale tarata ja pelA zeThe te mahora laI lIdhI. bIjA AMdhaLAe kahyuM ke "kema nathI Apato?" tyAre pelo AMdhaLo bolyo ke "ApI che ne?" ema bolatAM te banne AMdhaLAone paraspara moTuM yuddha thayuM, ane zeTha to potAnI mahora maLI javAthI svastha thaI potAne sthAnake cAlyo gayo. tyArathI "aMgho aMdha pIlAya" evI lokamAM kahevata cAle che. A vAtano upanaya evo che ke ekAMtavAdIne sarva no aMza sadgaza che ane anekAMta pakSane jANanArane netravALA zeThanI tulya che. tattvane paNa te ja pAme che, bIjAo tattvane pAmatA nathI. A kathAmAM pelA zeThe mauna dhAraNa karIne potAnuM kArya sAdhyuM, mATe te paMDita che.".. Jain Education (bhAga 5-12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtarabhAga 5 [staMbha 23 A pramANe popaTanA mukhathI kathA sAMbhaLIne te vahu jatI rahI. pharIthI pAchI Ama tema jatAM te vahue popaTanuM bIjuM pIMchuM kheMcIne kahyuM ke "he popaTa! tuM to paMDita che!'' te sAMbhaLIne popaTe hajAmanI strInI kathA kahI. e pramANe kathAo kahIne popaTe AkhI rAtrI nirgamana karI. prAtaHkALe taddana pAMkho vinAnA thaI gayelA te popaTane pAMjarAnI bahAra kADhyo. tevAmAM eka zyunapakSIe tene mukhamAM grahaNa karyo. tevAmAM bIjo zyuna pakSI Avyo; eTale te bannenuM yuddha thayuM. te vakhate pahelA zyananA mukhamAMthI popaTa paDI gayo. te azokavADImAM paDyo. tyAM tene paDatAM ja koI dAsaputre laIne tene ekAMtamAM rAkhI sAjo karyo. pachI te dAsaputre popaTane kahyuM ke ''he popaTa! mane A gAmanuM rAjya apAva.'' popaTe kahyuM ke "prayatna karIza.'' 178 have te gAmano rAjA vRddha hato ane aputrIo hato, eTale te bIjA koIne rAjya ApavAnI icchA dharAvato hato; tethI rAjA kuLadevInuM dhyAna karIne rAtre sUto hato. te samaye pelo popaTa rAjAnA palaMgane mAthe rahelA krIDAmayUranA dehamAM praveza karIne bolyo ke "he rAjA! tuM dAsaputrane rAjya Apaje, bIjAne ApIza to sAta divasamAM rAjya naSTa thaze.'' te sAMbhaLIne 'A kuLadevInuM vAkya che' ema jANI rAjAe dAsaputrane rAjya ApyuM. dAsaputre te popaTane ja rAjA karyo, ane tenI AzA badhe jAhera karI. pachI te popaTe gharmanA upadezathI jinadAsa zrAvakanA kuTuMbane tathA pelA mahezvarI (metrI) zreSThInA kuTuMbane pratibodha pamADI zuddha zrAvaka karyA ane temane vairAgya upajAvyo. prAMte pote saMvega pAmIne anazana karyuM; ane mRtyu pAmIne zubha dhyAnanA prabhAvathI sahasrAra nAmanA AThamA devalokamAM devapaNe utpanna thayo. devalokamAM paNa te parama zrAvaka hovAthI dharmakathA karavA lAgyo; tethI sarva devomAM te ati vidvAna gaNAyo. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM manuSyapaNe utpanna thaI siddhapadane pAmaze. jJAnavAna manuSya avazya saMveganuM bhAjana thAya che; tethI karIne ja bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke 'jJAna A lokamAM, paralokamAM ane tethI paNa AgaLanA sarva bhavamAM hitakArI che.' vaLI 'jJAnapiAmyAM mokSa: svAt'-'jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che' ema paNa kahyuM che, mATe jJAna ane kriyA banneno khapa karavo. ''sarva nayanuM rahasya saMyama kaheluM che; mATe hamezAM jJAna ane kriyA vaDe Ama puruSoe tenuM sevana karavuM.'' 1890 vyAkhyAna 339 zIlanI dRDhatA strInI sAthe lAMbA vakhatano sahavAsa chatAM paNa uttama puruSo potAnI dRDhatAne choDatA nathI. kahyuM che ke dinamekamapi sthAtuM, ko'laM strIsannidhau tathA / caturmAsIM yathA'tiSThat, sthUlabhadro'kSatavratam // 1 // bhAvArtha-'jevI rIte sthUlabhadra muni vratano bhaMga karyA vinA cAra mAsa sudhI strI samIpe rahyA, tevI rIte bIjo kayo puruSa eka divasa paNa rahevAne samartha che? koI ja nathI.'' Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlanI dRDhatA sthUlabhadra muninI kathA ekadA varSARtu AvatAM zrI saMbhUtivijaya sUrine vaMdanA karIne traNa munioe judA judA abhigraha lIdhA. temAM pahelA munie kahyuM ke 'huM cAra mAsa sudhI siMhanI guphAne moDhe upavAsa karIne kAyotsarge rahIza.'' bIjA munie kahyuM ke '"huM cAra mAsa sudhI dRSTiviSa sarpanA bilane moDhe kAyotsarga ghAraNa karIne upoSita rahIza.'' ane trIjAe kahyuM ke "huM cAra mAsa sudhI kUvAnA bhAravaTa upara kAyotsarga karIne upoSita rahIza.'' te traNe munione yogya jANIne gurue temane AjJA ApI. pachI sthUlabhadra munie UThIne gurune vijJapti karI ke '"huM cAra mAsa sudhI ugra tapa karyA vinA SaDresavALA bhojanano AhAra karIne kozA vezyAnA gharamAM rahIza.'' gurue upayoga daIne tene yogya dhArIne tema karavAnI AjJA ApI. pachI sarve munio pote aMgIkAra karelA sthAne gayA. te vakhate samatA guNavALA ane ugra tapane ghAraNa karanArA te munivarone joIne te siMha, sarpa ane kUvAno reMTa pheravanAra e traNe zAMta thaI gayA. vyAkhyAna 339] sthUlabhadra paNa kozAne ghera gayA. tyAM temane AvatA joIne kozAe vicAryuM ke "A sthUlabhadra cAritrathI udvega pAmI vratano bhaMga karIne AvyA jaNAya che, mATe haju sudhI mAruM bhAgya jAgatuM che.'' ema vicArIne kozA ekadama UThI munine motIthI vadhAvI be hAtha joDI UbhI rahIne bolI ke 'pUjya svAmI! Apa bhale padhAryA. ApanA AgamanathI Aje aMtarAya kSaya thavAne lIdhe mAruM puNya pragaTa thayuM che. Aje mArA para ciMtAmaNi, kAmaghenu, kalpavRkSa tathA kAmadeva vagere devatAo prasanna thayA ema huM mAnuM chuM. have he nAtha! prasanna thaIne mane jaladIthI AjJA Apo. A mAruM citta, vitta, zarIra ane ghara e sarva ApanuM ja che. mAruM yauvana prathama Ape ja saphaLa karyuM che. hamaNAM himathI baLI gayelI kamalinInI jema ApanA virahathI dagdha thayelA A mArA zarIrane niraMtara ApanA darzana tathA sparza vaDe AnaMdita karo." te sAMbhaLIne sthUlabhadra bolyA ke ''A kAmazAstrane anusAre banAvelI tArI citrazALA mane cAra mAsa sudhI rahevA Apa.'' te sAMbhaLIne kozAe tarata ja citrazALA sApha karIne rahevA ApI. tyAM muni samAdhi ghAraNa karIne rahyA. kozAe Apelo kAmadevane pradIpta karanAra SaDresayukta AhAra karIne paNa muni sthira mana rAkhIne rahyA. kozA vastrAbhUSaNa paherIne aneka prakAranA hAvabhAva karatI munine kSobha pamADavA temanI pAse AvI. te vakhate munie kahyuM ke "sADA traNa hAtha dUra rahIne tAre nRtya vagere je karavuM hoya te karavuM.'' pachI te kozA sADA traNa hAtha dUra rahIne kaTAkSathI muni sAmuM jovA lAgI, lagnano tyAga karIne pUrve karelI krIDAnuM smaraNa karAvavA lAgI, ane gAtrane vALavAnI caturAIthI trivaLI vaDe suMdara evo madhya bhAga dekhADatI, tathA vastranI gAMTha bAMdhavAnA miSathI gaMbhIra nAbhirUpI kUpane pragaTa karatI kozA temanI samakSa vizvane moha pamADanAruM nATaka karavA lAgI; to paNa sthUlabhadra jarA paNa kSobha pAmyA nahIM. pachI te kozA potAnI sakhIone laIne AvI. temAMthI eka nipuNa sakhI bolI ke "he pUjya! kaThinatAno tyAga karIne utta2 Apo kemake munionuM mana hamezAM karuNAe karIne komaLa hoya che, bhAgyahIna puruSo ja prApta thayelA bhogane gumAve che, mATe he pAparahita muni! ApanA viyogathI kRza thayelI ane Apane ja mATe maravAne taiyAra thayelI A 179 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 ApanI kAmAtura priyAnA manorathane saphaLa karo. pharIthI paNa A tapasyA to sukha prApta thaze, paNa AvI premI yuvatI pharIthI maLaze nahIM." te sAMbhaLIne munie kozAne kahyuM ke "anaMtI vAra aneka bhavamAM kAmakrIDAdi karela che, to paNa haju sudhI zuM tuM tenI ja icchA kare che? zuM haju tane tRpti thaI nathI ke jethI mArI sanmukha A nRtyAdika prayatno kare che? jo kadAca AvuM nRtya prazasta bhAva vaDe paramAtmAnI stutipUrvaka temanI pAse karyuM hoya to sarva saphaLa thAya; paraMtu tuM to bhoganI icchAthI dIna vANI bole che, ane sakhIone lAvIne bhogaprApti mATe prayatna kare che, paraMtu tuM zA mATe A janma tathA jIvanane vRthA gumAve che? he buddhizALI kozA! te sarva prayatna potAnA AtmAnA hitane viSe ja kara." A pramANenAM sthUlabhadra muninAM vacano sAMbhaLIne kozAe vicAryuM ke "A muninuM jitendriyapaNuM mArA jevI asaMkhya catura nAyikAthI paNa jItI zakAya tevuM nathI." ema vicArIne te bolI ke "he munirAja! meM ajJAnatAne lIdhe ApanI sAthe pUrve karelI krIDAnA lobhathI Aje paNa krIDAnI icchA vaDe Apane kSobha pamADavA mATe aneka upAyo karyA che, have te mAro aparAdha kSamA karo." pachI munie tene yogya jANIne zrAvakagharmano upadeza karyo. te paNa pratibodha pAmIne zrAvikA thaI, ane "naMdarAjAe mokalelA puruSa vinA bIjA sarva mAre baMdhu samAna che" evo abhigraha lIdho. have varSARtu pUrNa thaI tyAre pelA traNe sAdhuo potapotAnA abhigrahanuM yathAvidhi pratipAlana karIne guru pAse AvyA. temAM prathama siMhanI guphA pAse rahenAra sAdhune AvatA joIne guru kAMIka UThIne bolyA ke "he vatsa! duSkara kArya karanAra! tuM bhale Avyo, tane sAtA che?" te ja pramANe bIjA be sAghuo AvyA, tyAre temane paNa te ja rIte gurue AvakAra Apyo. pachI sthUlabhadrane AvatA joIne guru UbhA thaIne bolyA ke "he mahAtmA! he duSkara duSkara kAryanA karanAra! tuM bhale Avyo." te sAMbhaLIne pelA traNe sAdhuoe IrSAthI vicAryuM ke "A sthUlabhadra maMtrIno putra hovAthI ja temane guru bahumAnathI bolAve che. citrazALAmAM rahelA, parasa bhojanano AhAra karanArA ane strIonA saMgamAM vaselA A sthUlabhadrane gurue ati duSkara kArya karanAra kahyo, to have ame paNa AvatA cAturmAsamAM tevo ja abhigraha karIzuM." ema vicArIne mahA kaSTa ATha mAsa vyatIta karyA. pachI varSAkALa Avyo tyAre siMhaguphAvAsI abhimAnI sAghue sUrine kahyuM ke "A cAturmAsa huM sthUlabhadranI jema kozAnA gharamAM rahIza." gurue vicAryuM ke "jarUra A sAdhu sthUlabhadranI spardhAthI Avo abhigraha kare che." pachI gurue upayoga ApIne tene kahyuM ke "he vatsa! e abhigraha tuM na le, te abhigrahanuM pAlana karavAmAM to sthUlabhadra eka ja samartha che, bIjo koI samartha nathI. kemake api svayaMbhUramaNastarItuM zakyate sukham / ayaM tvabhigraho dhartu, duSkarebhyo'pi dusskrH||4|| kadAca svayaMbhUramaNa samudra paNa sukhethI tarI zakAya, paNa A abhigraha ghAraNa karavo te to duSkarathI paNa duSkara che." A pramANenA gurue kahelA vacananI avagaNanA karIne te vimAnI sAdhu kozAne ghera gayA. kozAe tene joIne vicAryuM ke "jarUra A sAdhu mArA gharmagurunI spardhAthI ja ahIM AvyA jaNAya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlanI dRDhatA 181 vyAkhyAna 339] che.'' ema vicArIne teNe te munine vaMdanA karI. munie cAturmAsa rahevA mATe citrazALA mAgI--te teNe ApI. pachI kAmadevane uddIpana karanAra SaDsa bhojana kozAe munine vahorAvyuM, munie tevo AhAra karyo. pachI madhyAhna samaye prathamanI ja jema vastrAbhUSaNa paherIne kozA muninI parIkSA karavA AvI. tenA hAvabhAva, kaTAkSa tathA nRtyAdika joIne muni kSaNavAramAM ja kSobha pAmyA. agni pAse rahela lAkha, ghI ane mINanI jema te munie kAmAvezane AdhIna thaIne bhoganI yAcanA karI. tyAre kozAe temane kahyuM ke "he svAmI! ame vezyAo indrano paNa dravya vinA svIkAra karatI nathI.'' tyAre muni bolyA ke '"mane kAmajvaranI pIDA pAmelAne bhogasukha ApIne prathama zAMta kara. pachI dravya meLavavAnuM sthAna paNa tuM batAvIza to tyAM jaIne te paNa huM tane meLavI ApIza!'' te sAMbhaLIne tene bogha karavA mATe kozAe tene kahyuM ke 'nepAla dezano rAjA navIna sAdhune lakSa mUlyavALuM ratnakaMbala Ape che, te tame mAre mATe laI Avo; pachI bIjI vAta karo.'' te sAMbhaLIne akALe varSARtumAM ja muni nepAla tarapha cAlyA. tyAM jaI tyAMnA rAjA pAsethI ratnakaMbala meLavIne kozAnuM dhyAna karatA te muni tarata ja pAchA pharyA. mArgamAM cora loko rahetA hatA. temane tenA pALelA pakSIe kahyuM ke "lakSa dhana Ave che.' ema vAraMvAra te pakSIe kahyuM. tevAmAM muni paNa te coranI najIka AvyA; eTale tene pakaDIne cora lokoe sarva joyuM, paNa kAMI dravya jovAmAM AvyuM nahIM, tethI munine choDI mUkyA. pharIthI te pakSIe kahyuM ke ''lakSa dravya jAya che.'' te sAMbhaLIne pharIthI sAdhune pAchA bolAvIne coranA rAjAe kahyuM ke 'ame tane abhaya ApIe chIe, paNa satya bola, tArI pAse zuM che?'' tyAre sAdhu bolyA ke '"he coro ! satya vAta sAMbhaLo. A vAMsanI polI lAkaDImAM meM vezyAne ApavA mATe ratnakaMbala rAkheluM che.'' te sAMbhaLIne coroe tene rajA ApI. sAdhue AvIne kozAne te ratnakaMbala ApyuM. te laIne kozAe paga lUchI tene gharanI khALanA kAdavamAM nAkhI dIdhuM. te joIne sAghue khedayukta thaI kahyuM ke "he suMdarI! ghaNI muzkelIthI ANeluM A mahAmUlyavALuM ratnakaMbala teM kAdavamAM kema nAkhI dIdhuM?'' kozAe kahyuM ke "he muni! jyAre tame ema jANo cho, tyAre guNaratnavALA A tamArA AtmAne tame narakarUpI kAdavamAM kema nAMkho cho? traNa bhuvanamAM durlabha evA ratnatrayane nagaranI khALa jevA mArA aMgamAM kema phogaTa nAMkhI do cho? ane eka vAra vamana karelA saMsAranA bhogane pharIne khAvAnI icchA kema karo cho?'' ityAdi kozAnAM upadezavALAM vAkyo sAMbhaLIne pratibodha pAmelA munie vairAgyathI kozAne kahyuM ke "he pAparahita suzIlA! teM saMsArasAgaramAM paDatAM mane bacAvyo te bahu sAruM karyuM. have huM aticArathI utpanna thayelA duSkarmarUpa melane dhovA mATe jJAnarUpa jaLathI bharelA gururUpI drahano Azraya karIza." kozAe paNa temane kahyuM ke '"tamAre viSe mAruM mithyAduSkRta ho; kemake huM zIlavratamAM sthita hatI chatAM tamane meM kAmotpAdaka kriyA vaDe kheda pamADyo che; paraMtu tamane bogha karavA mATe ja meM tamArI AzAtanA karI che te kSamA karajo, ane hamezAM gurunI AjJAne mastaka para caDhAvajo.'' te sAMbhaLIne 'icchAmi' ema kahI siMhaguphAvAsI muni guru pAse AvyA. guru vagerene vaMdanA karIne 'huM mArA AtmAne niMduM chuM'' ema kahI te muni bolyA ke ''sarva sAdhuomAM eka sthUlabhadra ja ati duSkara kAryanA karanAra che, ema je gurue kahyuM hatuM te yogya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 puSpaphaLanA rasane (svAdane), madyanA rasane, mAMsanA rasane ane srIvilAsanA rasane jANIne jeo tenAthI virakta thAya che te ati duSkara kAryanA karanArA che. tene huM vaMdanA karuM chuM. vaLI sattva vinAno huM kyAM ane dhIra buddhivALA sthUlabhadra kyAM? sarasavano kaNa kyAM ane hemAdri parvata kyAM? khadyota kyAM ane sUrya kyAM?'' A pramANe kahIne te muni AlocanA laI duSkara tapa karavA lAgyA. ahIM kozA potAnA sthUlabhadra gurunI nIce pramANe stuti karavA lAgI- sArdhadvAdazakoTInAM, svarNaM yo mAmadAdgRhe / sa dvAdazavratAnyevaM, sAdhutve'pi dadAvaho // 1 // bhAvArtha-jeNe sADAbAra karoDa sonAmahoro mArA gharamAM AvIne mane ApI hatI teNe ja sAdhu avasthAmAM paNa mAre tyAM AvIne mane bAra vrata ApyAM.'' yena dattaM purA dAnaM tenaiva dIyate punaH / cAtako raTate nityaM, dAnaM yacchet payomucaH // 2 // bhAvArtha-'jeNe prathama dAna ApyuM hoya che te ja pharIthI paNa dAna Ape che. juo! cAtaka pakSI jaLane mATe niraMtara yAcanA kare che ane megha niraMtara dAna Ape che.'' dhanadAnAdayAcitvamAjanmanirmitaM susvam / vratavAnA veDanatte, sautho mama sarvavA // // bhAvArtha-'sthUlabhadre dhananuM dAna ApIne A janmaparyaMta ayAcaka vRttinuM mane sukha ApyuM, ane vratanuM dAna ApIne anaMta bhavanuM sukha mane ApyuM; eTale sarvadA te to mane sukha ApanAra ja thayA. A sthUlabhadra munIndranA guNanuM varNana corAzI covIzI sudhI sarva tIrthaMkaro karaze. 'ghaNA divasa sughI strIonA saMgamAM rahyA chatAM paNa sthUlabhadra munie potAnA zIlano bhaMga karyo nahIM. te joIne bIjA sAdhuoe paNa siMhaguphAvAsI muninA jevuM strInA saMbaMdhamAM niHzaMka mana karavuM nahIM.'' vyAkhyAna 340 manuSyabhavanI durlabhatA sambandhairdazabhirjJeyo, manuSyabhavadurlabhaH / tanmadhye pAzakajJAtaM, likhyate pUrvazAstrataH // 1 // bhAvArtha-"daza dRSTAMte karIne manuSyabhava durlabha che ema jANavuM. te daza dRSTAMtamAMthI A sthaLe pUrva zAstrane anusAre pAzAnuM dRSTAMta lakhIe chIe. pAzAnuM dRSTAMta (cANAkyanI kathA) golladezamAM caNaka nAmano eka jaina brAhmaNa raheto hato. tene caNezvarI nAmanI patnI hatI. te thI tene cANAkya nAmano janmathI ja dAMtavALo putra thayo hato. ekadA tene ghera koI jJAnI muni AhAra mATe AvyA. te vakhate munine namIne te daMpatIe pUchyuM ke '"he pUjya! A putra dAMta Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 340] manuSyabhavanI durlabhatA 183 sahita jamyo che tenuM zuM phaLa?" muni bolyA ke "e bALaka rAjA thaze." te sAMbhaLI caNakane kheda thayo; ane "mAro putra rAjyanA AraMbhathI adhogati na pAmo." ema vicArIne teNe te bALakanA dAMta ghasI nAMkhyA. pachI te vAta caNake pharIne pAchI te ja munine kahI. tyAre muni bolyA ke "have te bALaka praghAnazreSTha thaze." anukrame vRddhi pAmato cANAkya sakaLa kaLAmAM kuzaLa thayo. te yuvAna thayo tyAre eka brAhmaNanI kanyA sAthe paraNyo. te nirNana hato, to paNa saMtoSI hovAthI ghanane mATe bahu prayatna karato nahIM. anyadA tenI strI potAnA bhAInA lagna hovAthI pitAne ghera gaI; paNa nirdhanatAne lIdhe tenA bhAIonI strIo vageree tene AdaramAna ApyuM nahIM; ane bhojanAdikamAM paNa paMktibheda karyo. te joI potAnA ati durbhAgyathI lajja pAmIne te patine ghera AvI. tene atyaMta zokAtura joIne cANAkya AgrahathI zokanuM kAraNa pUchyuM. tyAre azrunI vRSTi karatI teNe potAnA parAbhavanI vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne cANAkya vicAryuM ke kalAvAn kulavAn dAtA, yazasvI rUpavAnapi / vinAzriyaM bhavenmayo, nistejAH kSINacandravat // 4 // kaLAvAna, kuLavAna, dAtAra, yazasvI ane rUpavAna chatAM paNa manuSya jo lakSmI vinAno hoya to te kSaya pAmatA caMdranI jema tejarahita dekhAya che." mATe naMdarAjA brAhmaNone ghaNuM ghana Ape che tethI tyAM jAuM. ema vicArIne cANAkya tarata ja pATaliputra gayo. tyAM rAjasabhAmAM jaIne rAjAnA ja siMhAsana para beTho. thoDI vAre eka nimitta jANanAra siddhaputranI sAthe naMdarAjA sabhAmAM AvyA. tyAM siMhAsana para beThelA cANAkyane joIne te siddhaputra bolyo ke "A brAhmaNa naMdavaMzanI chAyA (maryAdA) nuM ullaMghana karIne siMhAsana para beTho che." te sAMbhaLIne rAjAnI dAsIe cANAkyane kahyuM ke "he pUjya! A bIjA siMhAsana para beso." te bolyo ke "A bIjA Asana para mAruM kamaMDalu raheze." ema kahIne te bIjA Asana para kamaMDaLa mUkyuM, ane pote te siMhAsana parathI UThyo nahIM. tyAre dAsI trIjuM siMhAsana lAvI, tenA para cANAkya daMDa mUkyo. dAsI cothuM Asana lAvI, tenA para teNe akSamALA mUkI, ane pAMcamA Asana para teNe brahmasUtra mUkyuM. tyAre dAsI bolI ke "aho, A brAhmaNa kevo dhRSTa ane mUrkha che?" te sAMbhaLIne krodha pAmelo cANAkya dAsIne paganI lAta mArIne sarva loka sAMbhaLatAM bolyo ke- kozaizca bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya naMdaM parivartayAmi, mahAdrumaM vaayurivogrvegH||1|| bhAvArtha-"bhaMDAra ane nRtyo vaDe jenuM mULa majabUta thayeluM che, ane putro tathA mitro vaDe jenI zAkhAo vRddhi pAmelI che evA naMdarUpI mahAvRkSane ugra vegavALA vAyunI jema huM mULathI ukheDIne bhamAvIza." te sAMbhaLIne "A bhikSuka brAhmaNathI zuM thavAnuM che?" ema ghArI rAjAe paNa tenI upekSA karI. eTale te cANAya tyAMthI nIkaLIne bhamato bhamato naMdarAjAnA mayUrapoSakanA gAmamAM Avyo. tyAM te parivrAjakano veSa dhAraNa karIne rahyo. te gAmanA grAmaNI (gAmetI)nI putrIne caMdra pIvAno Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 dohada thayo hato, te dohadane pUrNa karavA koI samartha thayuM nahotuM; tethI tenA pitAe cANAkyane kahyuM, tyAre te bolyo ke "jo te putrInA garbhamAM rahelo putra mane ApavAnuM kabUla karo to huM teno dohada pUrNa karuM." te sAMbhaLIne "garbhavatI putrI dohada pUrNa na thavAthI marI na jAo" ema ghArI teoe cANAkyanuM vacana kabUla karyuM. pachI cANakaye eka chidravALo vastrano maMDapa karAvyo, te maMDa5nI upara chAnI rIte te chidrane ghIre ghIre DhAMkavA mATe eka gupta mANasane rAkhyo ne te chidranI nIce maMDapamAM dUdhathI bharelo eka thALa mUkyo. kArtikI pUrNimAnI rAtre caMdranuM pratibiMba te thALamAM paDyuM. te pratibiMba te garbhiNIne batAvIne cANAkya bolyo ke "A caMdranuM pAna kara." pachI prasanna thayelI te strIe caMdrapAnanI buddhithI thALamAMnuM dUgha pIvAno AraMbha karyo. jema jema te strI thALamAMthI dUdha pItI gaI, tema tema maMDapa upara gupta rahelA puruSe ghIre ghIre te chidra DhAMkavA mAMDyuM. evI rIte badhuM dUgha pUrNa thayuM tyAre te AkhuM chidra DhAMkI dIdhuM. e pramANe teno dohada cANAkya pUrNa karyo. pUrNa samaye te strIe putrane janma Apyo. tenuM caMdragupta evuM nAma pADyuM. cANAkya to aneka prayatno karIne dravya upArjana karavA lAgyo. ahIM caMdragupta kizora vayano thayo, eTale samAna vayavALA bALakonI sAthe rAjAnI jema krIDA karavA lAgyo. temAM deza, pura, gokuLa, hAthI, ghoDA ane amAtya vagerenI sthApanA karato hato ane temAMthI aneka prakAranuM dAna Apato hato. tevAmAM bhamato bhamato cANAkya tyAM Avyo. te bolyo ke "he bALaka! mane paNa kAMIka Apa." caMdragute kahyuM ke A gAyo laI le." cANAkya kahyuM ke "e gAyo letAM mane bIka lAge che." tyAre caMdragupta bolyo ke "bIza nahIM, A pRthvI vIra puruSane ja bhogavavA lAyaka che." te sAMbhaLIne harSa pAmelA cANAkya bIjA bALaka pAsethI tenuM nAma tathA gotrAdika jANIne e potAno ja bALaka che, ema nizcaya karI tene kahyuM ke "he vatsa! cAla, huM tane sAcuM rAjya ApuM." te sAMbhaLIne tarata ja te tenI sAthe javA taiyAra thayo, eTale tene laIne cANakya nAsI gayo. pachI teNe sainya taiyAra karIne prathama pATaliputrane ja ghero ghAlyo. naMdarAjAe kSaNavAramAM tenA thoDA sainyane jItI lIdhuM; eTale cANAkya caMdraguptane laIne nAsI gayo. tenI pAchaLa naMdarAjAnA savAro doDyA, temAMthI eka savAra dUrathI cANAkya ane caMdraguptanA jovAmAM Avyo. tethI cANakya caMdraguptane pAsenA sarovaramAM saMtADIne pote ghobInuM kAma karavA lAgyo. tevAmAM te ghoDesavAre pAse AvIne tene pUchyuM ke "caMdragupta ahIMthI jato hato, tene teM joyo che?" te bolyo ke "te A sarovaramAM peTho che." te sAMbhaLIne te savAra mAtra laMgoTI mArIne te sarovaranA jaLamAM peTho; eTale cANAye tenuM ja khaDjha laIne tenuM mAthuM chedI nAMkhyuM. pachI tenA ghoDA upara caMdraguptane besADIne cANAkya AgaLa cAlyo. cAlatAM cAlatAM teNe caMdraguptane pUchyuM ke "he vatsa! jyAre meM te ghoDesavArane sarovaramAM mokalyo, tyAre teM zuM ghAryuM hatuM?" te bolyo ke, "je uttama puruSo kare che te uttama ja hoya che, ema meM ghAyuM hatuM." A pramANenA tenA vinayavALA vAkyathI cANAkya ghaNo khuzI thayo. thoDe dUra jatAM caMdraguptane kSadhita jANIne cANAkya bhojanane mATe jatAM mArgamAM koI brAhmaNane taratano ja karaMbo khAIne Avato joI tenuM peTa cIrI temAMthI te bhojana laI te vatI caMdraguptane jamADyo. caMdragupta bhUkhyo hovAthI bhojananA rasano viparyaya jANI zakyo nahIM. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 340] manuSyabhavanI durlabhatA 185 pachI te mauryavaMzI caMdraguptanI sAthe saMdhyAsamaye eka gAmamAM Avyo. tyAM bhikSAne mATe bhamato te eka daridrIne ghera gayo. te vakhate eka DozIe potAnAM bALakone UnI UnI rAba pIrasI hatI. temAMthI eka vadhAre bhUkhyA bALake vacamAM hAtha nAMkhyo, tethI tenI AMgaLIo dAjhI eTale te rovA lAgyo. tene pelI DosIe kahyuM ke "are mUDha! tuM paNa cANAkyanA jevo jaDa jaNAya che." te sAMbhaLIne bhikSurUpa cANAkye DozIne pUchyuM ke "he mAtA! tame ahIM cANAkyanuM dRSTAMta kema ApyuM?'' DozI bolyA ke jema cANAkye AjubAjuno deza sAghyA vinA pahelA pATaliputrane ja ruMdhyuM, tethI te mUrkha niMdAne pAtra thayo, tema A bALake paNa prathama ghIme ghIme aDakhe paDakhethI rAba cATyA vinA vacamAM ja hAtha nAMkhyo, tethI te cANAkyanI upamAne pAmyo.'' te sAMbhaLIne cANAkya DozInI zikSA satya mAnI. pachI anukrame cANAkye parvata nAmanA eka rAjAnI sAthe gADha mitrAI bAMdhI. ekadA teNe parvata rAjAne kahyuM ke ''jo tamArI icchA hoya to naMdarAjAnuM unmUlana karIne tenuM rAjya ApaNe vaheMcI laIe.'' te vAta kabUla karIne potAnA sainya sahita parvatarAjA caMdraguptane sAthe rAkhIne naMdarAjAno deza sAghavA lAgyo. chevaTa naMdanI rAjadhAnI pATaliputrane ghero ghAlyo; paNa te nagarI baLathI laI zakAya tevuM nathI, ema dhArIne bhikSuno veSa laI cANAkya te puramAM peTho. tyAM vAstuzAstrane anusAre sarva makAno jovA lAgyo. tevAmAM eka sthAne mahA pratApI sAta devIo-iMdranI kumArikAonI mUrtio teNe joI. pachI temanA prabhAvathI ja A purano bhaMga thato nathI, ema jANIne te devIone ukheDI nAMkhavAno upAya vicAravA lAgyo. tevAmAM puranA roghathI kAyara thayelA paurajanoe te bhikSune pUchyuM ke 'he pUjya! A purano rogha kyAre maTaze?'' cANAkye javAba Apyo ke--'jyAM sudhI A sAta devIonI pratimAo ahIM pratiSThita che, tyAM sudhI purano rodha zI rIte maTe?'' A pramANenA te dhUrtanA kahevAthI chetarAyelA lokeAe te devIone tenA sthAnathI tarata ja ukheDI nAMkhI. te ja vakhate caMdragupta tathA parvate te pura jItI lIdhuM. A pramANe teNe prathama naMdarAjAno deza sAghIne pachI pATaliputra lIdhuM. te vakhate naMdanuM puNya kSINa thayeluM hovAthI teNe cANAkya pAse dharmadvAra mAgyuM, tyAre te bolyo ke "he naMdarAjA! tuM eka rathamAM jeTaluM laI javAya teTaluM laIne nirbhayatAthI pura bahAra cAlyo jA.'' naMda paNa potAnI be srIo, eka kanyA ane sArabhUta dravya rathamAM laIne nagara bahAra nIkaLyo. te ja vakhate caMdragupta vagere sau nagaramAM peThA. sAmasAme maLatAM naMdanI kanyA anurAgathI caMdraguptanI sAmuM joI rahI. te joIne naMdarAjAe putrIne kahyuM ke "he vatsa! jo A pati tane pasaMda hoya to khuzIthI tene aMgIkAra kara. pitAnI AjJA thavAthI te kanyA potAnA rathamAMthI UtarIne caMdraguptanA ratha upara caDhavA lAgI. tenA caDhatAM ja caMdraguptanA rathanA cakranA nava AvA bhAMgI gayA. tethI 'A strI amaMgaLa karanArI che' ema ghArIne caMdragupte tene aTakAvI. eTale cANAkya bolyo ke "he vatsa! te strIno tuM niSedha na kara. A ArAnA bhaMgarUpa zukanathI tArI nava peDhI sudhI tAro vaMza raheze." te sAMbhaLIne caMdragupte te kanyAne potAnA rathamAM besADI, ane naMdanA rAjadvAramAM Avyo. ,, rAjamahelamAM eka kanyA bahu rUpavatI hatI. tene janmathI ja naMdarAjAe dhIme dhIme mahA ugra viSa khavaDAvavA mAMDyuM hatuM, eTale te viSakanyA thaI gaI hatI. te viSakanyAne joIne parvatarAjAe Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 stiMbha 23 viSayAMgha thaI teno saMga karyo. tethI te kanyAnuM viSa tatkALa parvatane caDyuM. teNe caMdraguptane kahyuM ke mane viSa vyApyuM che, mATe teno jaladIthI kAMI upAya kara." te sAMbhaLI caMdragupta teno upAya karavA utsuka thayo. te vakhate cANAkya netranI saMjJAthI caMdraguptane niSedha karyo; ane zikhAmaNa ApI ke- tulyArthaM tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsa hanyate // 1 // tulya saMpattivALA, samAna sAmarthyavALA, gupta vAta jANanAra, sarakho vyApAra karanAra ane arthA rAjyano bhAgIdAra evA mitrane paNa je haNato nathI te pote ja haNAya che." pachI viSathI vyAsa thayelo te parvata tarata ja mRtyu pAmyo, eTale tenuM rAjaya paNa caMdraguptane AdhIna thayuM. have caMdraguptanA rAjyamAM naMdanA mANaso corI karavA lAgyA tethI cANAkya koI bIjA rakSaka (koTavALa)nI zogha karavA lAgyo. zoghatAM zoghatAM te nalada nAmanA taMtuvAyane ghera gayo. te vakhate taMtuvAya makoDAnA bilamAM agni nAMkhato hato. te joIne cANAkyuM tene pUchyuM ke "A tuM zuM kare che?" kurvide javAba Apyo ke "A duSTa makoDA mArA putrane DaMkhe che, mATe sarva makoDAno uccheda karavA mATe tenA bilamAM huM agni mUkuM chuM." A pramANe te kuviMdanI vANIthI tene udyamI jANIne caMdragupta pAse tene puranA adhyakSanI jagyA apAvI; eTale maurya vaMzanuM sAmrAjya kaMTaka (zatru) rahita thayuM. ekadA "caMdragupta pAse ghana nathI" ema jANIne cANAkya puranA lokonI sAthe madyapAnanI goSThI karI. madirAnA AvezathI puranA loko unmatta thaIne nAca karavA lAgyA ane paDavA lAgyA. te vakhate avasarane jANanAra cANAkya paNa gAMDo banIne bolyo ke "mAre ghAtunAM raMgelAM be vastro che, tridaMDa che, ane suvarNanI kuMDI che, temaja rAjA mAre AdhIna che; mATe mArA nAmanI jhAjha pakhAja vagADo." te sAMbhaLIne jhAjha vagADanArAoe cANAkya maMtrInA nAmanI jhAjha vagADI. te sAMbhaLIne eka gRhastha puruSe madirAnA unmattapaNAthI hAtha UMco karIne koIne paNa nahIM kahelI evI potAnI lakSmInuM varNana karatAM kahyuM ke "are! eka hajAra yojana sudhI koI zeTha cAle tene pagale pagale lAkha lAkha dravya ApuM, teTalA ghanano huM svAmI chuM, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." te sAMbhaLIne "huM pahelo boluM" "huM pahelo boluM" evI caDasAcaDasIthI bIjo bolyo ke "eka ADhaka talane vAvIe, ane te sArI rIte pALIne temAMthI jeTalA tala nIpaje teTalA lakSa dInAra mArA gharamAM che, tethI mArA nAmanuM DholakuM vagADo." trIjo bolyo ke "varSARtunI pahelI vRSTithI girinI nadImAM jeTaluM pUra Ave, te pUrane eka divasanA mAkhaNathI pALa bAMghIne huM rokI zakuM teTaluM mAkhaNa dararoja mAre tyAM thAya che, mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." cotho bolyo ke "mAre ghera eTalA badhA azvo che ke eka divase ja utpanna thayelA vacherAnI kezavALIthI AkhuM nagara vIMTAI jAya; mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 341] autpAtikI buddhi 187 pAMcamo bolyo ke "mArA gharamAM eka zAli (DAMgara) no dANo evo che ke te judI judI jAtanI zAlinA bIjone utpanna kare che, ane bIjo zAlino dANo evo che ke tene vAraMvAra laNIe chatAM vAraMvAra UgyA ja kare che. A be ratno mAre ghera che; mATe mArA nAmanuM DholakuM vagADo." A pramANe madyanA AvezathI sarva janoe potapotAnI samRddhi pragaTa karI. kahyuM che ke kuviassa Aurassa ya, vassaNapattassa rAgarattassa / mattassa maraMtassa ya, sapbhAvA pAyaDA huMti // 1 // bhAvArtha-"kopamAM Avelo, mahA vyAdhivALo (Atura), duHkhamAM paDelo, rAgamAM Asakta thayelo, unmatta thayelo ane maravA taiyAra thayelo ATalA mANaso potAnI satya vAta pragaTa kare che." pachI cANAkya maMtrIe sarva svastha thayA tyAre temanI pAsethI yogyatA pramANe thoDuM thoDuM ghana lIdhuM. tyAra pachI pharIthI lokonuM ghana levA mATe teNe divya pAsA banAvyA. pachI sonAmahorono thALa bharIne te cauTAmAM laI jaI mANaso pratye bolyo ke "je mANasa mane ghutamAM jIte tene A sarva mahoro ApI dauM, ane jo huM jatuM to mAtra eka ja sonAmahora lauM." te sAMbhaLIne lobhane AdhIna thayelA loko tenI sAthe ramavA lAgyA, paraMtu dyutakrIDAmAM hoziyAra evo koI paNa mANasa te maMtrIne jItI zakyo nahIM. saMpattinA pAzarUpa ane potAnI icchAnusAra paDanArA pAsAnA prabhAvathI lokone jItIne cANAkya maMtrIe caMdraguptano bhaMDAra suvarNathI bharI dIgho. "kadAca divya prabhAva vagere baLathI koI mANasa A cANAkya jevA maMtrIne paNa jItI zake, paraMtu je mANasa pramAdathI manuSyajanmane hArI jAya te pharIthI manuSyabhavane pAmI zakato nathI." vyAkhyAna 341 autpAtikI buddhi autpattikyAdibuddhijJo, rohako jatanAsu yat / mahAmAnyo'bhUttathA dhAryo, dhrmvdbhirgunnottrH||1|| bhAvArtha-"autpAtikI vagere buddhine jANanAra rohaka jema lokomAM ati mAnya thayo tema gharmI mANasoe te zreSTha guNane dhAraNa karavo." rohakanI kathA avantinagarInI pAse naTa nAmanA gAmamAM bharata nAme eka naTa raheto hato. tenI pahelI strI maraNa pAmI hatI, paNa te strIthI utpanna thayelo autpAtikI buddhivALo tene rohaka nAme eka putra hato. bharata bIjI strI sAthe paraNyo hato. te strI rohakane khAvA pIvAnuM barAbara ApatI nahIM; tethI eka vakhata rohake tene kahyuM ke "he mA! tuM mane sArI rIte rAkhatI nathI, tenuM phaLa huM tane batAvIza." tyAre te bolI ke "he zokyanA putra! tuM mane zuM karavAno hato?" te bolyo ke "huM evuM karIza ke jethI tuM mArA pagamAM paDIza." Ama kahyA chatAM paNa te rohakane gaNakAratI nahIM. eka divasa rAtre rohake ekadama UThIne tenA pitAne kahyuM ke "re re pitA! A koI puruSa ApaNA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI upadezaprAsAMda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 gharamAMthI nIkaLIne nAsI jAya che, juo!'' te sAMbhaLIne bharate zaMkA lAvIne vicAryuM ke ''jarUra mArI strI kulaTA che.'' ema vahema lAvIne te tenA para prItirahita thayo. tenI sAthe bolavuM paNa baMdha karyuM; tethI te strIe 'A rohakanuM kAma che' ema jANIne putrane kahyuM ke "he putra! A teM zuM karyuM ke jethI tArA pitA ekadama mArAthI parAbhukha thayA? he putra! mAro aparAdha kSamA kara.' rohaka bolyo ke 'tyAre ThIka che, have tuM kheda karIza nahIM, huM pAchuM ThekANe lAvIza.' pachI te srI rohakanI marajI barAbara sAcavavA lAgI. pachI eka divasa rAtre tenA pitA cAMdanImAM beThA hatA, te vakhate tenI zaMkA dUra karavA mATe rohake bALaceSTAthI potAnA zarIranI chAyAne AMgaLIthI batAvIne pitAne kahyuM ke '"he pitA! A koI mANasa jAya che, juo!'' te sAMbhaLIne bharate hAthamAM khaDga laIne pUchyuM ke '"are, kyAM jAya che? batAva.'' tyAre rohake AMgaLI vaDe potAnI chAyA batAvIne kahyuM ke "A rahyo, meM tene rokI rAkhyo che.'' te joIne bharate vicAryuM ke 'kharekhara, pahelAM paNa Avo ja mANasa teNe dITho haze; tethI meM mArI suzIla priyA para zaMkA karI te ThIka karyuM nahIM.'' ema nizcaya karIne te pAcho potAnI strI para premI thayo, paNa rohake vicAryuM ke "meM mArI apara mAnuM apriya karyuM che, tethI koIka vakhata te mane viSa vagerethI mArI nAMkhaze, mATe tenAthI cetatA rahevuM.'' ema vicArIne te hamezAM potAnA pitAnI sAthe ja jamavA lAgyo. ekadA rohaka tenA pitAnI sAthe avaMtinagarIe gayo, te nagarInI zobhA joIne te vismaya pAmyo. pachI pitAnI sAthe ghera javA te nagarI bahAra nIkaLyo. bahAra AvatAM kAMI cIja bhUlI javAthI rohakane tyAM kSiprAnadIne kAMThe mUkIne bharata pAcho nagarImAM gayo. rohake nadInI vAlukAmAM beThA beThA killA sahita AkhI avaMtinagarI AlekhI. tevAmAM azva upara caDhIne te ja nagarIno rAjA tyAM Avyo. te rohake cItarelI nagarInI vacce thaIne cAlavA lAgyo, eTale rohake tene kahyuM ke ''he rAjaputra! A mArge na cAlo.'' rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM. tyAre te bolyo ke "are! A rAjadarabArane tame jotA nathI?'" rAjAe nIce UtarIne AkhI nagarI yathArtha cItarelI joIne pUchyuM ke ''re bALaka! pahelAM teM A nagarI joI hatI, ke Aje ja prathama joI?'' te bolyo ke "nA meM koI vakhata joI nathI, mAtra Aje ja naTagAmathI ahIM Avyo chuM." te sAMbhaLIne rAjAe Azcarya pAmIne vicAryuM ke '"aho! A bALakanI buddhi kevI tIvra che?"' pachI rAjAe tenuM nAma pUchyuM tyAre te bolyo ke "mAruM nAma rohaka che.'' tevAmAM rohakano pitA gAmamAMthI Avyo, eTale tenI sAthe rohaka potAne gAma gayo. ahIM rAjAe vicAryuM ke "mAre cAraso ne navANuM maMtrIo che; paraMtu te sarvanI buddhi eka ja maMtrImAM hoya evo eka maMtrI joIe, jethI rAjyanuM teja vRddhi pAme.'' ema vicArIne rohakanI parIkSA karavA mATe rAjAe naTagAmanA mukhya mANasone uddezIne hukama karyo ke "tamArA gAmanI bahAra eka moTI zilA che, te zilAne upADyA vinA ja rAjAne besavA yogya eka maMDapa karI tenuM DhAMkaNa te zilAnuM karo.'' A pramANe rAjAnI AjJA sAMbhaLIne sarva loko aneka prakAranI ciMtA karavA lAgyA. vicAra karatAM madhyAhna samaya thayo; tevAmAM roke AvIne tenA pitAne kahyuM ke '"he pitA! mane bahu bhUkha lAgI che, tethI bhojana karavA mATe ghera cAlo.'' bharata bolyo ke '"he vatsa! tuM to nizciMta che, gAmanA kaSTane tuM kAMI jANato nathI.'' rohaka bolyo ke "zuM kaSTa che?'' tyAre www.jainelibrary.erg Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 341] autpAtikI buddhi 189 bharate rAjAnI AjJA kahI dekhADI. te sAMbhaLIne rohaka bolyo ke 'ciMtA na karo, tame rAjAne yogya maMDapa karavA mATe te zilAnI nIce khodo. pachI jyAM jyAM ghaTe tyAM tyAM tenI nIce thAMbhalAo goThavo, ane te zilAne upADyA vinA ja bhoMyarAnI jema pharatI bhIMta vagere karo.'' te sAMbhaLIne sarva loko harSa pAmI jamavA UThyA. pachI bhojana karIne rohakanA kahevA pramANe maMDapa taiyAra karyo. rAjA paNa te maMDapane joIne prasanna thayo. pachI teNe gAmanA lokone pUchyuM ke ''A konI buddhithI maMDapa karyo?'' loko bolyA ke ''bharatanA putra rohakanI buddhithI.'' ekadA rAjAe te gAmamAM eka meMDho mokalIne hukama karyo ke 'A meMDho atyAre jeTalo tolamAM che teTalo ja paMdara divase pAcho Apavo. tolamAM jarA paNa nyUnAdhika thavo na joIe.'' e pramANe rAjAno nirdeza sAMbhaLIne sarve jano gAma bahAra sabhA karI ekaThA thayA. pachI rohakane bolAvIne rAjAno hukama kahI batAvyo. tyAre rohaka bolyo ke 'eka varU pakaDI lAvIne tenI pAse A meMDhAne bAMdhavo, ane tene sAro khorAka ApI puSTa karavo.'' te sAMbhaLIne lokoe te pramANe karyuM. paMdara divase te meMDho rAjAne pAcho soMpyo. rAjAe tene toDyo to teTalo ja tolamAM thayo. pachI rAjAe eka kUkaDo mokalyo ane kahevarAvyuM ke "bIjA kUkaDA vinA A kUkaDAne yuddha karAvavuM." te sAMbhaLIne lokoe rohakanA kahevAthI te kUkaDAnI sAme eka ArIso mUkyo. temAM te kUkaDAe potAnuM pratibiMba joIne te bIjo kUkaDo che ema jANI te pratibiMba sAthe ahaMkArathI yuddha karavA mAMDyuM. te vAta rAjAne carapuruSoe kahI. te sAMbhaLI rAjA khuzI thayo. pachI rAjAe AjJA karI ke "nadInI retInAM doraDAM vaNIne ahIM mokalAvo.' tyAre rohakanA kahevAthI lokoe pratyuttara kahevarAvyo ke "he rAjA! tamArA bhaMDAramAM retInAM jUnAM doraDAM paDyAM haze, temAMthI eka doraDuM namUnA mATe mokalo ke jethI tene anusAre ame doraDAM vaNIne mokalIe.'' te sAMbhaLIne rAjA mauna thaI gayo. ekadA rAjAe maravAnI taiyArIvALo, rogI ane vRddha hAthI naTa gAmamAM mokalAvIne kahevarAvyuM ke ''A hAthI marI gayo ema kahyA vinA hamezAM tenA khabara mane mokalavA.'' ahIM to te ja rAtre hAthI mRtyu pAmyo. prAtaHkALe rAjAne kevI rIte khabara ApavA teno vicAra na sUjhavAthI lokoe rohakane pUchyuM; eTale tenA kahevA pramANe gAmanA adhipatie rAjA pAse jaI nivedana karyuM ke ''he deva! Aje hAthI besato nathI, UThato nathI, AhAra ke nihAra karato nathI, ane bIjI kAMI paNa ceSTA karato nathI." rAjAe pUchyuM ke "are, zuM hAthI marI gayo?'' teNe kahyuM ke '"he rAjA! Apa evuM bolo cho, ame ema bolatA nathI.'' te sAMbhaLIne rAjA mauna thayo. pachI pharIthI rAjAe naTagAmamAM hukama mokalyo ke "tamArA gAmanA kUvAnuM pANI ghaNuM sAruM che, mATe te kUvo ahIM jaladIthI mokalo.' tyAre lokoe rohakanI buddhithI rAjAne vijJapti karI ke ''he deva! gAmaDIo kUvo svabhAvathI ja bIkaNa hoya che, mATe nagarano mArga batAvanAra eka ahIMno kUvo tyAM mokalo, ke jethI te kUvAnI sAthe amAro gAmaDIo kUvo AvI zake.'' te sAMbhaLIne rAjA mauna rahyo. anyadA rAjAe Adeza karyo ke "agninA saMbaMdha vinA khIra rAMdhIne mokalo.'' tyAre lokonA pUchavAthI roke temane kahyuM ke 'cokhAne ghaNA jaLamAM palALIne sUryanAM kiraNathI tapAvI karISa ane palAla vagere ghAsanI bAphamAM te cokhA ne dUdhathI bharelI tapelI mUko; jethI khIra thaI jaze.'' lokoe te pramANe karIne khIra rAjAne mokalAvI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 te joIne rAjA ati vismaya pAmyo. pachI rohakanI buddhinuM atizayapaNuM jANIne tene potAnI pAse AvavAnI AjJA karavA sAthe kahevarAvyuM ke "zukla pakSamAM ke kRSNa pakSamAM AvavuM nahIM, rAtre athavA divase AvavuM nahIM, chAyAmAM athavA taDake AvavuM nahIM, adhara rahIne athavA page cAlIne AvavuM nahIM, mArge ke unmArge AvavuM nahIM, ane snAna karIne athavA snAna karyA vinA AvavuM nahIM.'' A pramANeno hukama sAMbhaLIne rohake kaMTha sudhI snAna karyuM, ane gADAnA paiDAMnA be cIlAnA madhya bhAgane raste, nAnA dheTA upara besIne mAthe cAlaNInuM chatra dhAraNa karIne, saMdhyA samaye amAvAsyA uparAMta paDavAne divase te rAjAnI pAse gayo. tyAM khAlI hAthe rAjAnuM, devanuM ane gurunuM darzana karavuM nahIM.'' evI lokazruti jANIne mATIno eka piMDa hAthamAM rAkhIne praNAma karI te piMDa rAjAnI pAse bheTa tarIke tharyo. rAjAe pUchyuM ke "he rohaka! A tuM zuM lAvyo?'' teNe javAba Apyo ke "he deva! tame pRthvInA pati cho, tethI huM pRthvI lAvyo chuM.' te sAMbhaLIne rAjA prasanna thayo. te rAtre rAjAe rohakane potAnI pAse suvADyo. rAtrino pahelo prahara gayo tyAre rAjAe tene bolAvyo ke "are rohaka! tuM jAge che ke UMghe che?' te bolyo ke "deva! jAguM chuM." rAjAe pUchyuM ke ''zuM vicAra kare che?'' rohaka bolyo ke ''deva! huM evo vicAra karato hato ke--pIpaLAnA pAMdaDAnuM DIMTa moTuM ke tenI zikhA moTI?"' te sAMbhaLIne rAjAne paNa saMzaya thayo. tethI teNe kahyuM ke "teM ThIka vicAra karyo, paNa teno nirNaya zo karyo?'' te bolyo ke ''jyAM sudhI zikhAno agra bhAga sukAI na jAya tyAM sudhI banne sarakhAM hoya che.'' pachI bIjo prahara pUrNa thatAM rAjAe pUchyuM ke "are! jAge che ke UMghe che?"" rohaka bolyo ke "deva! jAguM chuM.'" rAjAe pUchyuM ke "zuM vicAra kare che?" tyAre te bolyo ke he deva! bakarInA peTamAMthI jANe sarANe utArelI hoya tevI tenI lIMDIo barAbara goLa thaIne bahAra nIkaLe che, tenuM zuM kAraNa?'' rAjAe rohakane ja tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre te bolyo ke 'bakarInA udaramAM saMvartaka nAmano vAyu rahe che, tenA prabhAvathI lIMDIo evI goLa thAya che." pachI rohaka sUI gayo. ,, rAjAe trIjA prahare rohakane bolAvyo ke 'are jAge che ke UMghe che?'' te bolyo ke ''jAguM chuM.'' rAjAe pUchyuM ke '"zuM vicAra kare che?'' te bolyo ke "he deva! khisakolInuM jeTaluM moTuM pUMchaDuM che teTaluM ja tenuM zarIra paNa haze ke kAMI nyUnAdhika haze?'' rAjAe teno nirNaya tene ja pUchyo, tyAre te bolyo ke ''he deva! banne sarakhAM hoya che.'' pachI rohaka sUI gayo. rAjA prAtaHkALe jAgyo, tyAre rohakane bolAvyo, paNa nidrAvaza hovAthI teNe javAba Apyo nahIM. tyAre rAjAe krIDAthI rohakane jarAka soTI lagADI, eTale rohaka jAgI gayo. rAjAe pUchyuM ke "are! kema UMdhe che ke?'' te bolyo ke ''deva jAguM chuM.'' rAjAe kahyuM ke ''tyAre kema ghaNI vAre bolyo?'' rohake javAba Apyo ke ''he deva! huM vicAra karato hato ke rAjA keTalA puruSathI utpanna thayo haze? (rAjAne keTalA bApa haze?)'' te sAMbhaLIne rAjA lakkSa pAmIne jarA vAra mauna rahyo. pachI thoDI vAre pUchyuM ke "are, bola! huM keTalA puruSathI utpanna thayo chuM?'' rohaka bolyo ke "pAMca puruSathI.'' pharIthI rAjAe pUchyuM ke ''kayA kayA pAMcathI?'' te bolyo ke ''eka to kubera bhaMDArIthI, kemake kubera bhaMDArInA jevI tamArAmAM dAnazakti che. bIjA caMDALathI, kemake zatrunA samUha pratye tame caMDALanA jevo kopa karo cho. trIjA ghobIthI, kemake jema ghobI vastra nIcovIne pANI kADhI nAMkhe che tema tame paNa 190 www.jainelibrary.erg Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 342] be prakAranA AyuSya 191 mANasone nIcovIne tenuM dhana laI lo cho. cothA vIMchIthI, kemake tame bharanidrAmAM sUtelA bALakane paNa nirdaya vIMchInI jema soTI mArIne pIDA upajAvo cho, ane pAMcamA tamArA pitAthI tame utpanna thayA cho, ke jeNe rAjyamAM ane nyAyamAM tamane sthApana karyA che.'' te sAMbhaLIne rAjA bahu Azcarya pAmyo. pachI rAjAe potAnI mA pAse ekAMtamAM jaIne namana karI pUchyuM ke 'he mAtA ! kaho, huM keTalA puruSathI utpanna thayo chuM?'' mAtAe kahyuM ke "he vatsa! e tuM zuM pUche che? tArA pitAthI ja tuM utpanna thayo che.'' tyAre rAjAe rohake kahelI vAta karIne kahyuM ke '"he mAtA ! te rohaka prAye khoTI buddhivALo nathI, mATe satya kaho." ema bahu AgrahathI rAjAe pUchyuM, tyAre tenI mAtAe kahyuM ke "he vatsa! jyAre tuM garbhamAM hato tyAre eka divasa huM gAma bahAra udyAnamAM kuberadevanI pUjA karavA gaI hatI. te pratimAnuM atyaMta svarUpa joIne meM teno hAtha vaDe sparza karyo, tethI mane kAma vyAsa thavAthI bhoganI icchA thaI hatI. tyAMthI pAchA AvatAM mArgamAM eka svarUpavAna caMDALane joIne tenI sAthe bhoganI icchA thaI hatI. AgaLa cAlatAM eka rUpavaMta ghobIne joIne paNa tevI ja icchA thaI hatI. pachI ghera AvI tyAre utsava hovAthI khAvAne mATe loTano vIMchI karyo hato, meM tene hAthamAM lIdho. tenA sparzathI kAmoddIpana thavAne lIdhe tenI sAthe paNa bhoganI icchA thaI hatI. e pramANe icchA mAtrathI tAre bIjA cAra pitA thayA hatA, bAkI paramArthathI to eka tAro pitA ja satya pitA che.'' te sAMbhaLIne rAjA mAtAne namana karIne rohakanI buddhithI vismaya pAmyo, ane tene sarva maMtrIomAM prathama pada ApyuM. A kathAno upanaya evo che ke 'pUrve pote nahIM joyeluM, nahIM sAMbhaLeluM ane manamAM paNa nahIM ciMtaveluM gUDha kArya paNa buddhinA prabhAvathI jANI samajI zakAya che. tevI rIte ja dharmakAryamAM paNa sUkSma arthane grahaNa karavAmAM buddhino upayoga karavo; jethI A lokamAM ne paralokamAM atyaMta hitakArI thAya.'' vyAkhyAna 342 be prakAranA AyuSya " vartamAnabhavAyuSkaM dvividhaM tacca kIrtitam / sopama mavevAgha, dvitIya nirupamam ||zI bhAvArtha--"vartamAna bhavanuM AyuSya be prakAranuM kaheluM che, temAM paheluM sopakrama ane bIjuM be nirupakrama.' ghaNA kALa sudhI bhogavavA lAyaka AyuSya paNa AgaLa kahevAmAM Avaze evA adhyavasAnAdika upakramothI thoDA kALamAM bhogavI levAya te sopakrama AyuSya kahevAya che. jema lAMbI karelI dorIne eka cheDe agni saLagAvyo hoya to te dorI anukrame lAMbI mudate baLI rahe che, ane te ja dorIne ekaThI karIne temAM agni mUkyo hoya to te ekadama jaladIthI baLI jAya che; tevI ja rIte sopakrama AyuSya thoDA kALamAM pUruM thaI jAya che, ane je AyuSya tenA baMdha samaye gADha nikAcita bAMdhyuM hoya te anukrame ja bhogavAya che. seMkaDo upakramathI paNa te kSINa thaI zakatuM nathI. tevuM AyuSya nirupakrama kahevAya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 have upakrama kahe che--potAnA ja manamAM utpanna thayelA adhyavasAyAdika ane bIjAe utpanna karelA viSa tathA zastrAdikathI je potAnA jIvitano aMta Ave te sarva upakrama kahevAya che. pUrvasUrioe te upakramanA adhyavasAya vagere sAta bhedo kahelA che, te A pramANe-- ajjhavasANa nimitte, AhAre veyaNA parAdhAe / phAse ANApANU, sattavihaM jhijjhae Au // 1 // bhAvArtha'adhyavasAna, nimitta, AhAra, vedanA, parAghAta, sparza ane zvAsozvAsa e sAta prakAre AyuSyano kSaya thAya che.'' vizeSArtha (1) adhyavasAnanA traNa prakAra che-rAga, bhaya ane sneha. temAM rAgano adhyavasAna paNa maraNano hetu thAya che. jema koI eka ati rUpavAna yuvAna musAphara araNyamAM tRSAtura thavAthI prapA (pANInI paraba) ne sthAne gayo. tyAM pANI pAnArI strIe jaLa lAvIne tene pAyuM. pachI musAphara pelI strIe nA kahyA chatAM paNa tyAMthI cAlato thayo. te strI tenI sAmuM ja joI rahI, ane jyAre te musAphara adRzya thayo, tyAre te strI tenI uparanA utkaTa rAganA adhyavasAyathI tarata ja mRtyu pAmI. 192 bhayanA adhyavasAyathI kRSNa vAsudevane joIne somila brAhmaNa hRdayasphoTa thavA vaDe marI gayo; temaja mRgAvatIno svAmI zatAnika rAjA caMDapradyota rAjAne sainya sahita Avato sAMbhaLIne tenA bhayathI maraNa pAmyo. have snehanA adhyavasAyathI maraNa pAmelAnuM dRSTAMta kahe che- bhAnumaMtrInuM dRSTAMta-''turaMgapuramAM naravara nAme rAjA hato. tene bhAnu nAme maMtrI hato. te maMtrIne sarasvatI nAmanI patnI hatI. te daMpatIne paraspara atyaMta sneha hato, te vAta rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvavAthI tenI parIkSA karavAno rAjAne vicAra thayo. ekadA rAjA maMtrI sahita mRgayA ramavA mATe vanamAM gayo, tyAM koI prANInuM rudhira maMtrInA vastra tathA azvapara lagADIne rAjAe te azva gAmamAM tene ghera mokalI dIdho. potAnA priya svAmI vinA tenAM vastra tathA azvane rudhiravALAM joIne '"hAya! hAya! mRgayA ramavA gayelA mArA patine koI siMhAdike mArI nAMkhyA' ema dhArIne sarasvatI jANe vajrathI haNAyelI hoya tema bhUmi para paDIne maraNa pAmI. te vAta jANIne rAjAne atyaMta kheda thayo. pachI te bhAnumaMtrI priyAviyoganA duHkhathI yogI thaIne gaMgA kinAre gayo. te sarasvatI mRtyu pAmIne gaMgAnadIne kinAre AvelA mahArathapuranA rAjAnI putrI thaI. bhAnumaMtrI bAra varSa vyatIta thayA pachI bhikSAne mATe aTana karato te rAjamaMdire gayo. tyAM te kanyA tene joIne bhikSA laI tene ApavA AvI paNa te maMtrInA darzanathI jANe citramAM AlekhelI hoya tema stabdha thaI gaI. tenA hAthamAM raheluM anna kAgaDA laI gayA, paNa te yogIne ApI zakI nahIM. yogI to kAMIka joI vicArIne anyatra cAlyo gAye. pachI te kanyAe potAnI be sakhIo sAthe saMketa karyo ke "A bhavamAM to e yogI ja mArA pati che, bIjA koIne huM icchatI nathI.'' te vRttAMta rAjAnA jANavAmAM AvavAthI teNe sarva yogIone ekaThA karyA, temAMthI te kanyAe te maMtrIyogIne oLakhI kADhyo. pachI te kanyAne jAtismaraNa thavAthI teNe potAnA pUrva bhavanI vAta kahI batAvI. te sAMbhaLIne rAjAnA kahevAthI yogIe te kanyAno svIkAra karyo; te vakhate avasarane jANanAra paMDito bolyA ke www.jainelibrary.erg Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 vyAkhyAna 342] be prakAranA AyuSya bhAnuzca maMtrI dayitA sarasvatI, mRtyuM gatA sA nRpakaitavena / gaMgAgatastAM punareva lebhe, jIvannaro bhadrazatAni pazyati // 1 // bhAvArtha-"bhAnumaMtrIne sarasvatI nAme strI hatI. te rAjAnA kapaTathI mRtyu pAmI hatI. te strIne gaMgAkinAre gayelo maMtrI pharIthI paNa pAmyo, mATe jIvato mANasa seMkaDo kalyANo jue che." A draSTAMta strIne AzrayIne kahyuM. have puruSane AzrayIne bIjuM draSTAMta A pramANe che-"koI vaNikane rUpavatI yuvatI hatI. te bannene paraspara gADha sneha hato. ekadA vyApArane mATe paradeza javAnI icchAthI teNe strInI rajA mAgI. te sAMbhaLIne ja te strI mUcha pAmI. tene zIta upacAra vaDe saja karI. tyAre teNe patine kahyuM ke jo tamAre avazya paradeza javuM ja hoya to tamArI eka pratimA karIne mane Apo, jethI tene AghAre huM divaso nirgamana karuM." te sAMbhaLIne te zreSThI potAnI mUrti karIne priyAne ApI dezAMtara gayo. te strI te pratimAnuM niraMtara devathI paNa adhika ArAghana karavA lAgI. ekadA te gAmamAM cotarapha agnino upadrava thayo, te vakhate te strI potAnA patinI pratimA hAthamAM rAkhIne sthira besI rahI. potAnuM zarIra baLIne bhasma thaI gayuM, to paNa teNe hAthamAMthI pratimA mUkI nahIM. keTalAka divaso pachI te vaNika paradezathI ghera Avyo. te vakhate potAnI priyAne joI nahIM, eTale teNe tenI sakhIne pUchyuM ke *navasatazasisamavadani, harahArAhAravAhanAnayaNi / jalasutaripugatigamaNi, sA suMdarI kattha he sayaNi // 1 // "he sakhI! soLa kaLAyukta caMdranA jevA mukhavALI, mRga sarakhAM netravALI ane haMsa jevI gativALI mArI manohara priyA kayAM che?" sakhIe javAba Apyo ke "he sakhInA nAtha! sAMbhaLo, A nagaramAM cotaraphathI agni lAgyo hato, te vakhate bhayane lIdhe tamArI mUrtine jhAlIne te besI rahI hatI. temAM tenuM zarIra baLIne bhasma thaI gayuM, eTale tenA prANa chUTyA; paNa tamArI mUrtine vaLagelA tenA pANi eTale hAtha chUTyA nahIM." A pramANe sakhInI vANI sAMbhaLatAM ja te vaNikanA prANa cAlyA gayA. ahIM koIne zaMkA thAya ke rAga ane snehamAM zo taphAvata che? to teno javAba e che ke rUpAdika jovAthI je prIti utpanna thAya te rAga; ane sAmAnya rIte strIputrAdika upara je prIti thAya te sneha kahevAya che. A pramANe traNa prakAranA adhyavasAyathI AyuSyano kSaya thAya che (2) bIjuM nimittathI eTale daMDa, zastra, raghu, agni, jaLamAM patana, mUtra purISano rogha ane viSanuM bhakSaNa vagere kAraNothI paNa AyuSyano kSaya thAya che. (3) AhArathI eTale ghaNuM khAvAthI, thoDuM khAvAthI athavA bilakula AhAra nahIM maLavAthI AyuSyano kSaya thAya che. saMprati rAjAnA pUrva bhavano jIva dramaka ke je sAdhu thayo hato te dIkSAne ja divase ati AhArathI mRtyu pAmyo hato. (4) vedanAthI eTale zULa vagerethI tathA netrAdikanA vyAdhithI AyuSyano kSaya thAya che. * nava ane sAta eTale soLa kaLAyukta caMdra. hara eTale ziva, tenAM hAra sarpa, teno AhAra pavana. tenuM vAhana haraNa, ane jaLa eTale samudra teno putra motI, teno zatru-teno AhAra karanAra haMsa A pramANe artha samajavo. Jain Educat [bhAga 5-13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 (5) parAghAtathI eTale bhIMta, bhekhaDa vagere paDavAthI athavA vIjaLI vagerenA paDavAthI AyuSyano kSaya thAya che. ' (6) sparzathI eTale tvak viSAdinA samudbhAvathI tathA sarpa vagerenA sparzathI (daMzathI) AyuSyano kSaya thAya che. brahmadatta cakrInA mRtyu pachI tenA putre cakrInA strIratnane kahyuM ke "mArI sAthe bhogavilAsa kara." tyAre strIrane kahyuM ke "he vatsa! mAro sparza paNa tuM sahana karI zakIza nahIM." te vAta teNe sAcI mAnI nahIM. tyAre te strIratna eka azvane tenA pRSThathI kaTi sudhI sparza karyo, eTale tarata ja te azva sarva vIryanA kSayathI tatkALa mRtyu pAmyo. e ja pramANe eka loDhAnA puruSane sparza karyo to te paNa laya pAmI gayo (gaLI gayo). (7) zvAsozvAsathI eTale dama vagerenA vyAdhine lIdhe ghaNA zvAsozvAsa levAthI athavA zvAsa rUMghAvAthI AyuSyano kSaya thAya che. A sAta prakAranA upakrama sopakramI AyuSyavALAne hoya che. tresaTha zalAkA puruSa vagere uttama puruSo, carama dehaghArI, asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA (jugaliyA) manuSya ane tiryaMco, devatAo tathA nArakI jIvo nirupakrama AyuSyavALA hoya che. te sivAya bIjA sarva jIvo sApakrama ane nirupakrama evA banne prakAranA AyuSyavALA hoya che. ahIM koIne zaMkA thAya ke "skandakAcAryanA pAMcaso ziSyo tathA arNikAputra AcArya, jhAMjhariyA muni vagere munio caramazarIrI hovAthI nirupakrama AyuSyavALA hovA joIe, chatAM teo upakramathI kema mRtyu pAmyA?" teno uttara e che ke "te munione je je upakramo thayA te mAtra temane kaSTane arthe samajavA; AyuSyanA kSayamAM kAraNabhUta samajavA nahIM. temanuM AyuSya to pUrNa ja thayuM hatuM, mATe temane nirupakrama AyuSyavALA ja jANavA." sopakrama AyuSyavALA jIvo potAnA AyuSyane trIje bhAge, navame bhAge ke sattAvIzame bhAge athavA chevaTe maraNa vakhate chellA aMtarmahaste AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. ahIM koI AcAryo sattAvIzamAM bhAgathI upara paNa AvatA bhavanA AyuSyanA baMghanI kalpanA kare che, temaja traNa traNa bhAganI kalpanA paNa chellA aMtarmuhUrta sudhI kare che. nirupakrama AyuSyavALA jIvone mATe AyuSyanA baMghano kALa evo che ke devatAo, nArakIo tathA asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA tiryaMca ane manuSyo (jugalIko) potAnuM AyuSya cha mAsa bAkI rahe tyAre AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. te sivAyanA bIjA nirupakrama AyuSyavALA (caramazarIrI sivAyanA cakravartI, baLadevAdika zalAkA puruSo) jIvo potAnA AyuSyane trIje bhAge avazya AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. ahIM sopakrama AyuSyanA viSaya para koI ziSya prazna kare che ke "jo koI paNa karma teno kALa prApta thayA vinA bhogavAya, to tanAza ane akRtAgama e banne dUSaNo prApta thaze; kemake pUrve ghaNI sthitivALuM karma (AyuSyakama) bAMdhyuM hatuM te teTalI mudata sudhI bhogavAyuM nahIM mATe kRtanAza nAmano doSa Avyo; tathA AtmAe alpasthitivALuM karma (AyuSyakarma) bAMdhyuM nahotuM te bhogavyuM, 1 te ja bhavamAM mokSe javAvALA hovAthI chelle ja zarIra gharavAvALA. ra karelAno nAza. 3 nahIM karelAnI prApti. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 342] be prakAranA AyuSya 195 mATe akRtAgama nAmano doSa prApta thayo." A praznano guru javAba Ape che ke "he ziSya! moTI sthitivALA karmano kAMI upakrama karIne nAza thato nathI, paraMtu adhyavasAya vizeSathI te karma utAvaLe thoDI mudatamAM bhogavI levAya che. ahI yuktithI ema samajavAnuM che ke sopakrama AyuSyavALA jIvo jema ghaNA kALa sudhI bhogavavA lAyaka AyuSyakarmane ekaThuM karIne thoDA kALamAM bhogavI le che tema sarva karmone upakrama lAge che; kema ke prAya: sArAM mAThAM anikAcita evAM sarva karmonI zubhAzubha pariNAmAdinA vazathI apavartana thAya che, tathA nikAcita karmonI paNa tIvra tapa vaDe phuraNAyamAna thatA zubha pariNAmanA vazathI apavartana thAya che. te viSe pUjyapAda zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe kahyuM che ke savvapagaiNamevaM, pariNAmavasAduvakkamo hojA / pAyamanikAiyANaM, tavasAo nikAiyANaM pi||4|| bhAvArtha-prAye karIne anikAcita evI sarva karmaprakRtino e ja pramANe pariNAmanA vazathI upakrama thAya che, ane nikAcita prakRtino paNa ugra tapathI upakrama thAya che." jema ghaNA kALa sudhI cAle teTaluM ghaNuM ghAva paNa koI mANasa bhasmaka vAtanA vyAdhithI thoDA kALamAM ja khAI jAya che. eTale te ghAyanI vartamAna sthitino nAza thaI gayo ema ghAravuM nahIM, paraMtu vyAdhinA baLathI ghaNuM ghAnya thoDA kALamAM khavAI gayuM; tevI ja rIte lAMbI mudata sudhI bhogavavA lAyaka karma thoDI mudatamAM bhogavI lIdhA tema jANavuM; athavA jema AmraphaLa vagerene khADAmAM nAMkhI upara ghAsa vagere DhAMkI rAkhIe to te phaLa thoDI mudatamAM pAkI jAya che, tevI rIte tevAM anikAcita karma paNa thoDI mudatamAM bhogavAI jAya che." vaLI ziSya prazna kare che ke "apavartana karavAthI thoDA kALamAM athavA apavartana na kare to jeTalI sthitivALuM hoya teTalA cirakALe paNa je karma bAMdhyuM hoya te sarva jo ApanA kahevA pramANe avazya bhogavavuM ja paDatuM hoya to prasannacaMdra vageree sAtamI narakane yogya karma bAMdhyuM hatuM, tene tevA prakAranA duHkhavipAkano bhoga to sAMbhaLavAmAM Avato nathI. te to zubha bhAvathI thoDA kALamAM ja kevaLajJAna pAmyA che, to "sarva karma vedavuM ja paDe che ema je Ape kahyuM te vyartha thaze." A praznanuM gurumahArAja samAghAna Ape che ke "je karma bAMgheluM che te karmapradezathI to sarva jIvo avazya bhogave che ja; paNa rasanA anubhAvathI to koIka karma bhogavAya che, ane koIka karma nathI paNa bhogavAtuM. tenuM kAraNa e che ke zubha pariNAmanA vazathI te karmanA rasanI apavartana (kSaya) thAya che; tethI prasannacaMdrAdike sAtamI narakane yogya karmonA pradezo nIrasa (rasa vinAnA) bhogavyA che, paNa vipAka udayathI bhogavyA nathI." vaLI ziSya kahe che ke "jyAre prasannacaMdrAdike je karma rasavALuM bAMdhyuM hatuM te karmane nIrasapaNe bhogavyuM, tyAre to pUrvanI ja jema kRtanAza ane akRtAgama nAmanA banne doSo prApta thayA." guru teno khulAso Ape che ke-"tathA prakAranA uttama pariNAmathI jo karmanA rasa kSaya pAme to temAM zuM aniSTa thayuM? jema sUryanA ugra tApathI ikSunA sAMThAmAM rahelo rasa sukAI jAya, to temAM kRtano nAza ne akRtano Agama zuM thayo? he buddhimAna! te tuM kahe. vaLI jo kadAca je karma jevI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 rIte bAMdhyuM te karma tevI ja rIte avazya bhogavavuM paDatuM hoya, to pApano kSaya nahIM thato hovAthI sarva tapano vidhi vyartha thaze, temaja te ja bhavamAM siddhi pAmanArA jIvone paNa karma avazeSa raheze, eTale koInI paNa mukti thaze nahIM; mATe koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALuM karma paNa pradeze karIne nI2sapaNe bhogavAya che ema mAnavuM. vaLI he ziSya! asaMkhya bhavamAM bAMdheluM bhinna bhinna gatine ApanAruM karma te bhave paNa sattAmAM hoya che; tethI jo sarva karmano vipAka vaDe ja anubhava levo paDato hoya to te eka bhavamAM bhinna bhinna bhavanA anubhavano saMbhava thavo joIe, paraMtu tema thatuM nathI. vaLI auSadhathI sAghya rogano jema nAza thAya che tema je karma bAMdhatI vakhate tevA prakAranA pariNAma vaDe bAMdhyuM hoya te karma upakramathI sAghya thAya che; ane asAdhya roga jema auSadhathI jato nathI tema tevA prakAranA tIvra adhyavasAya(pariNAma)thI je karma bAMdhyuM hoya te yogya kALe vipAka vaDe bhogavavAthI ja nAza pAme che; kemake karmabaMdhanA adhyavasAya-sthAnako vicitra che, ane asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa che. te sthAnakomAM keTalAMka sopakrama karmane utpanna karanArAM che, ane keTalAMka nirupakrama karmanA baMdhane utpanna karanArAM che; tethI jevA adhyavasAyathI je karma bAMdhyuM hoya te karma tevI rIte bhogavavuM paDe che. A pramANe hovAthI teM kahelA doSano ahIM jarA paNa avakAza nathI. vaLI jema ghaNA ziSyo eka ja zAstra sAthe ja bhaNatA hoya temAM buddhinI taratamatAthI bheda paDe che; tathA jema amuka yojana lAMbA mArgamAM ghaNA mANaso eka sAthe cAlyA hoya chatAM temanI gatinI taratamatAthI javAne sthAne pahoMcavAnA kALamAM bheda dekhAya che (koI vahelA pahoMce che, koI vilaMbe pahoMce che), tevI ja rIte eka sarakhI sthitivALuM karma ghaNA jIvoe bAMdhyuM hoya, temAM paNa pariNAmanA bhedathI teno bhogakALa bhinna bhinna thAya che. lokaprakAzamAM kahyuM che ke- piMDIbhUtaH paTaH klinnazcirakAlena zuSyati / prasAritaH sa evAzu, tathA karmApyupakramaiH // 1 // bhAvArtha--jema bhInuM vastra piMDarUpa karIne mUkyuM hoya to te lAMbI mudate sukAya che, ane te ja vastra lAMbuM karyuM hoya to jaladI sukAI jAya che, tevI ja rIte karma paNa upakramothI jaladI kSaya pAme che. A sarva hakIkata uparathI samajavAnuM e che ke je bhavamAM prathama kahelA sAta upakramo niraMtara AyuSyakSayanA heturUpa upasthita che, ane tethI te AyuSyano vizvAsa nathI ke te kyAre pUruM thaze? mATe kAmAdikano tyAga karIne eka dharma ja sArabhUta che ema samajI tenuM avalaMbana grahaNa karavuM, e A vyAkhyAnanuM gUDha rahasya che. graMthakAra kahe che ke yasminnAyuSi susnehaM pratyahaM dhAryate naraH / pratikSaNaM kSayaM tasya, matvA mA muMca sanmatim // 1 // bhAvArtha--"manuSya je AyuSyanA upara niraMtara sneha rAkhe che te AyuSya pratikSaNe kSaya pAme che ema jANIne he bhavya prANI! tuM sArI matine choDIza nahIM.'' A saMbaMdhamAM pUrvAcArye paNa kahyuM che ke-- kSaNayAmadivasamAsacchalena, gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau // ||1|| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 343] bIjI azaraNa bhAvanA bhAvArtha-kSaNa, prahara, divasa ane mAsanA miSathI AyuSyanAM daLiyAM (bhAgo) cAlyAM ja jAya che, ema jANatAM chatAM vidvAna paNa rAtrIe nidrAne vaza kema thAya che?'' 69b brahmadatta cakrIne AyuSyanI caMcaLatAno pratibodha karavA mATe munie kahyuM hatuM ke- iha jIvie rAya asAsayaMmi, ghaNiyaM tu puNNAi akuvvamANo / se soai maccumuhovaNIe, dhammaM akAUNa paraMmi loe // 1 // bhAvArtha-"he rAjA! A jIvita azAzvata che. temAM eka ghaDI paNa jeNe puNyAdika kArya karyuM nathI te mRtyunA mukhane pAmIne dharma nahIM karavAthI paralokamAM jaI zoka kare che.' A pramANe zAstranAM vacanothI AyuSya kSaNabhaMgura che ema jANIne bhavya prANIoe dharmakAryamAM pravRtti karavI. 'zAstrakAroe AyuSya kSINa thavAnA sAta upakramo kahelA che, te pramANe Aje paNa jovAmAM Ave che. tethI vIjaLI, dhvajA ane zarada RtunA vAdaLA jevuM caMcaLa AyuSya jANIne uttama jIvoe niraMtara sanmati dhAraNa karavI.'' vyAkhyAna 343 bIjI azaraNa bhAvanI pitRmAtRkalatrAyurvaidyamaMtrasurAdikAH / naiva trAyanti jIvAnAM kRtAntabhayamutthite // 1 // bhAvArtha--'jyAre yamarAjano bhaya prApta thAya che, arthAt mRtyu Ave che tyAre prANIonuM mAtA, pitA, strI, Ayu, vaidya, maMtra ke devAdika paNa rakSaNa karI zakatA nathI.'' uparanA zlokamAM kahyA pramANe devo paNa mRtyuthI rakSaNa karI zakatA nathI. te viSe kahyuM che ke- snehAdAzliSya zakreNArdhAsane 'dhyAsyate sma yaH / zreNikaH so'pyazaraNo 'zrotavyAM prApa tAM dazAm // 1 // bhAvArtha-iMdre snehathI AliMgana karIne jene potAnA ardhA Asana para besADyA hatA tevA zreNika rAjA paNa zaraNa rahita thaIne na sAMbhaLI zakAya tevI te (mRtyu) dazAne pAmyA.'' vaLI, vairAdAskandakAcArya, munipaMcazatIM ghnataH / na kazcidabhavat trAtA, pAlakAdantakAdiva // 2 // bhAvArtha--"skandakAcArya sahita pAMcaso munine haNanArA yamarAja jevA pAlaka purohitathI tenuM rakSaNa karavAne koI paNa samartha thayuM nahIM.'' SaSTiputrasahasrANi, sagarasyApi cakriNaH / tRNavattrANarahitAnyadahajjvalanaprabhaH 11311 bhAvArtha-"sagaracakrInA paNa zaraNa rahita sATha hajAra putrone tRNanI jema jvalanaprabhe (bhuvanapatinA iMdre) bALI nAMkhyA hatA.'' te kathA A pramANe-- Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 sagara cakrInA putronI kathA ayodhyA nagarImAM jitazatru nAme rAjA hatA. tene vijayA nAme patnI hatI. te thakI ajitanAtha svAmI utpanna thayA hatA. jitazatru rAjAno nAno bhAI sumitravijaya nAme hato. tene yazomatI nAmanI strIthI sagara nAme putra utpanna thayo hato. te sagara cakravartI thayA hatA. tene sATha hajAra putro hatA. temAM sauthI moTo jaddukumAra nAme hato. teNe ekadA cakrIne prasanna karyA, tyAre cakrIe tene varadAna ApyuM. eTale jaThukumAra bolyo ke "ApanI kRpAthI sarva bhAIo sahita daMDAdika ratnane laIne samagra pRthvI jovAnI mArI icchA thaI che.'' te sAMbhaLIne cakrIe sainya sahita tene javAnI rajA ApI. 198 [staMbha 23 jaddukumAra AgaLa jatAM cAra yojana vistAravALA ane ATha yojana UMcA aSTApada parvatane joIne bhAIo sahita tenA upara caDyo. tyAM teNe be koza pahoLuM, traNa koza UMcuM ane cAra koza lAMbuM, cAra dvAravALuM ratnamaya caitya joyuM. temAM rahelI potapotAnA deha sarakhA pramANavALA RSabhadeva vagere covIze tIrthaMkaronI pratimAnuM pUjana karIne bharata vagerenA so bhAIonA so stUpone vaMdanA karI. pachI te parvatanI zobhA joIne sagarano putra jaddukumAra ghaNo harSa pAmyo. pachI 'A caitya koNe karAveluM che?'' ema teNe maMtrIne pUchyuM. maMtrIe kahyuM ke '"he kumA2! tamArA pUrvaja bharatacakrIe A caitya karAvyuM che." te sAMbhaLIne jahue sevakone AjJA karI ke "A bharatakSetramAM Avo bIjo parvata tame zIghra zodhI lAvo ke jethI ApaNe paNa tenA upara AvuM caitya karAvIe.'' tenI AjJA thatAM aneka sevakoe cAre dizAmAM joI joIne pAchA AvI kahyuM ke "he kumAra! Avo parvata bIje kyAMya paNa nathI.'' tyAre jahukumAra bolyo ke "ThIka che. tyAre ApaNe A parvatanI ja rakSA karIe. AgaLa upara kALanA anubhAvathI loko lubdha thaze. tethI teo ahIM AvIne upadrava karaze, mATe AnI rakSA karavI te paNa mahA phaLadAyI che.'' ema kahIne jaddukumAre daMDaratna vaDe te parvatanI pharatI eka hajAra yojana UMDI khAI kSaNavAramAM khodI. te daMDaratna vaDe pRthvI khodatI vakhate "nAgakumAronA krIDAgRho mATInA vAsaNanI mAphaka bhAMgI gayA. te joIne upadravathI bhaya pAmelA nAgadevoe potAnA iMdra jvalanaprabha pAse jaIne te vRttAMta kahyo. te sAMbhaLIne kopAyamAna thayelA jvalanaprabhe sagaracakrInA putro pAse AvIne kahyuM ke "he mUrSo! A pRthvIne zA mATe khodI nAMkhI? nAgakumAra devo krodha pAmaze to tamane sarvene haNI nAMkhaze.'' te sAMbhaLIne jaddukumAra bolyo ke 'tIrthanI rakSA karavA mATe ame A kAma karyuM che, mATe he sarvendra! ajJAnathI thayelA A aparAdhane Apa kSamA karo.'' te sAMbhaLIne ''have AvuM kAma karazo nahIM.'' ema kahIne sarvendra svasthAne gayo. iMdranA gayA pachI jahnakumAre potAnA bhAIo sAthe vicAra karyo ke "A khAI pANI vinA kALe karIne ghULathI purAI jaze, mATe tene gaMgAnadInA jaLathI bharI daIe to ThIka.'' te vAta sarvee svIkArI, eTale jahukumAre daMDaratna vaDe kheMcIne gaMgAnadIno pravAha lAvI te khAImAM nAMkhyo. tethI tenA jaLa vaDe nAgakumAra devonA gharomAM pharIthI vizeSa upadrava thayo. pharIthI sarva devone kSobha pAmelA joIne kroghAyamAna thayelA jvalanaprabhe temanA vadhane mATe moTA dRSTiviSa * bhuvanapati nikAyanA nAgakumAra devo www.jainelibrary.erg Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 343] bIjI azaraNa bhAvanA 199 sarpone mokalyA. teoe bahAra AvIne sagaranA putro sAme viSanI vRSTi karanArI draSTivaDe joyuM ke tarata ja te sagaranA sarve putro bhasmIbhUta thaI gayA. te joIne zoka karatA sainyane sAttvana ApIne maMtrI bolyA ke "have zoka karavAthI sarSa! koI paNa bhAvibhAvane ullaMghana karI zakatuM nathI." pachI te sarve sAmaMtAdika sainya sahita ayodhyA tarapha AvatAM temaNe vicAryuM ke svAmInA sarve putro bhasma thayA ane ApaNe akSata zarIravALA AvyA te ghaNuM ja lakjhaspada che, tethI cakrInI pAse ApaNAthI A vAta zI rIte kahevAze?" ema vicArIne teo niraMtara zokAtura rahetA hatA. te vRttAMta jANIne koI eka brAhmaNe temane te hakIkata pUchI, eTale teoe sarva vAta kahI batAvI. te sAMbhaLIne pelA brAhmaNe temane kahyuM ke "tamAre kAMI phikara karavI nahIM, huM rAjAne e vAta nivedana karIza." pachI te brAhmaNa koI anAtha maDaduM upADIne rAjamaMdira pAse laI gayo. tyAM te zabane mUkIne moTe svare vilApa karavA lAgyo. te sAMbhaLIne cakrIe tene rovAnuM kAraNa pUchyuM, tyAre te brAhmaNa bolyo ke "mAre A eka ja putra che. tene moTo sarpa Dasyo che, tethI te nizcaSTa thaI gayo che. mATe he deva!tame tene jivADo." te sAMbhaLIne rAjAe viSavaidyone bolAvI teno upAya karavA pharamAvyuM. tevAmAM koI mANase tyAM AvIne kahyuM ke "jenA gharamAM Aja sudhI koI mANasa maraNa pAmyuM na hoya tenA gharamAMthI bhasma lAvo to huM Ane jIvato karuM." te sAMbhaLIne rAjAe AkhA nagaramAM sarva ghera tevI bhasma lAvavAne mATe mANaso mokalyA. teo pAchA AvIne bolyA ke, "he svAmI! ame AkhI nagarI joI, paNa jyAM koI mANasa maraNa pAmyuM na hoya evuM eka paNa ghara maLyuM nahIM." te sAMbhaLI cakrI paNa bolyA ke "amArA gharamAM paNa ghaNA pUrvajo maraNa pAmelA che; to sarvane viSe sAmAnya rIte pravartanAruM je mRtyu tenI prAptithI he brAhmaNa! tuM zA mATe kheda kare che? marelA putrano tuM zA mATe zoka kare che? zoka tajI daIne kAMIka AtmasAghana kara; kemake tuM paNa ajarAmara nathI." te sAMbhaLI pelo brAhmaNa bolyo ke "he deva! te sarva huM jANuM chuM, paNa A putra vinA Aje ja mArA kuLano kSaya thaze, mATe he svAmI! koI paNa prakAre Ane jivADIne mane putrabhikSA Apo." rAjA bolyo ke "he brAhmaNa! maMtra, taMtra tathA zAstrone agocara ane adrazya zatrurUpa vighinA upara kayo paMDita puruSa paNa parAkrama karI zake? koI na karI zake, mATe tuM zokane tajI de." brAhmaNa bolyo ke "svAmI! sarva vastuno viraha sahana thaI zake che, paNa kuLane udyota karanAra putrano viraha koI sahana karI zakatuM nathI." cakrIe kahyuM ke "anaMtA bhavomAM anaMtA putro thayA che, pote paNa anaMtIvAra anaMta kuLomAM putrapaNe utpanna thayo che. temAM konuM kuLa dIpAvyuM ane kone nahIM? mATe he brAhmaNa! phogaTa zA mATe zoka kare che? kahyuM che ke azaraNyamaho vizvamarAjakamanAyakam / yadetadapratIkAraM, grasyate yamarakSasA // 4 // bhAvArtha-"aho! A vizva zaraNa vinAnuM, rAjA vinAnuM ane nAyaka vinAnuM che. kemake jeno kAMI upAya ja nathI, evI rIte A vizvane yamarUpI rAkSasa gaLI jAya che." 1 A brAhmaNanuM rUpa laIne Avela saugharmedra hatA ema anyatra kaheluM che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 yo'pi dharmapratIkAro, na so'pi maraNaM prati / zubhAM gatiM dadAnastu, pratikarteti kIrtyate // 2 // bhAvArtha-je dharmarUpa upAya che te paNa maraNano upAya nathI; paraMtu te zubha gatine ApanAra che mATe tenI prazaMsA thAya che.'' 200 [staMbha 23 te sAMbhaLIne brAhmaNa bolyo ke 'he svAmI! bIjAne duHkhI joIne ghaNA loko vairAgyanuM varNana kare che, paNa jyAre tevuM duHkha potAne ja prApta thAya tyAre jenuM citta sthiratA na mUke te ja prazasya kahevAya.'' cakrIe kahyuM ke 'jeo potAnuM vacana pALe nahIM teone mAyAvI ja jANavA.'' brAhmaNa bolyo ke 'tyAre he rAjA! tamArA sAThe hajAra putro eka ja samaye mRtyu pAmyA che, mATe tame paNa zoka karazo nahIM.'' te sAMbhaLIne ekadama bhrAMtimAM paDelo rAjA kAMIka vicAra kare che, teTalAmAM to prathamathI saMketa karI rAkhelA te sAmaMtAdike AvIne sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne cakrI jANe vajrathI haNAyo hoya tema tatkALa mUrchA pAmIne pRthvIpara paDyo. pachI sevakonA karelA aneka upacArothI sAvadha thayo sato aneka prakAre vilApa karavA lAgyo. tyAre te brAhmaNa bolyo ke he svAmI! mane 'zoka' karavAno niSedha karIne atyAre Apa ja kema zoka karo cho? viyoga kone duHsaha na hoya? paraMtu jema vaDavAgnine samudra sahana kare che, tema ghIra puruSa tevA virahanA duHkhane sahana kare che. bIjAne zikhAmaNa ApavI tyAre ja zobhe che ke jyAre samaya Ave tyAre potAnA AtmAne paNa zikhAmaNa Ape.' A pramANenAM te brAhmaNanAM vAkyothI bahuvAre cakrIe dhairya lAvIne te putronI UrdhvadehI kriyA karI. evA avasare aSTApada pAsenA pradezomAM rahenArA manuSyoe AvIne cakrIne vijJapti karI ke '"he svAmI! ApanA putroe je gaMgAnadIno pravAha aSTApadanI khAImAM lAvIne nAkhyo che te khAIne pUrNa karIne have gAmone DubADavA lAgyo che, mATe tenuM nivAraNa karI amAruM rakSaNa karo.'' te sAMbhaLIne rAjAe jahunA putra bhagIrathane te kArya mATe AjJA karI; tethI bhagIrathe tyAM jaIne aThThama tapa karavA vaDe sarparAjane prasanna karI tenI AjJAthI daMDa vaDe kheMcIne te pravAhane gaMgAnadImAM pAcho laI jaI pUrva taraphanA samudramAM utAryo. tyArathI gaMgA ane sAgaranA saMgamanuM te sthaLa tIrtharUpa thayuM, ane gaMgA nadI paNa jaThunA laI javAthI jAhnavI ane bhagIrathe tene samudramAM utArI, tethI bhAgIrathI evA nAmathI prasiddha thaI. pachI bhagIrathe pAchA AvIne moTA utsavathI ayodhyAmAM praveza karyo. tyAra pachI cakrIe zatruMjayagirino sAtamo uddhAra karI ajitanAtha svAmI pAse dIkSA laI ugra tapa karyuM. anukrame kevaLajJAna pAmIne boMtera lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI mokSapadane pAmyA. anyadA bhagIratha rAjAe zrI jinezvarane pUchyuM ke "he svAmI! jaddukumAra vage2e sAThe hajAra bhAIo sarve samAna AyuSyavALA kema thayA?'' svAmIe kahyuM ke pUrve koI moTo saMgha yAtrAne mATe sammetAdri tarapha jatAM mArgamAM koI nAnA gAmaDA pAse Avyo. tyAM sATha hajAra coro rahetA hatA. temane koI eka kuMbhAre ghaNA vAryA, to paNa teoe te saMghane lUMTyo. tyAMthI saMgha mahAkaSTa AgaLa gayo. te vakhate e sAThe hajAra lUMTArAoe eka sAthe nikAcita pApakarma bAMdhyuM. ekadA te Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 344] saMsAranI asAratA 201 gAmanA rahIza koI core bIjA gAmamAM jaIne corI karI. te corane pagale pagale gAmanA rakSako te coranA gAma sudhI AvyA. pachI A gAmamAM baghA cora ja vase che, ema nizcaya thavAthI temaNe te gAmanA daravAjA baMgha karIne cotaraphathI agni saLagAvyo. te divase pelo kuMbhAra kArya mATe bIje gAma gayo hato. tethI tenA vinA bIjA sarve mRtyu pAmyA. tyAMthI marIne te sarve araNyamAM cuDelanA guccharUpe utpanna thayA. tyAM sarve ekatra thaIne paDelA hatA, tevAmAM koI hastIe AvIne temane paga vaDe cAMpI nAMkhyA. tethI maraNa pAmIne teoe aneka kuyonimAM cirakALa sudhI paribhramaNa karyuM. chevaTe A bhavanA AgalA bhavamAM kAMIka puNya upArjana karyuM, tenA prabhAvathI te sATha hajAra cakrInA putra thayA. paraMtu pUrve karelA pApakarmanA kAMIka avazeSa rahevAthI teo eka sAthe ja maraNa pAmyA. pelo je kuMbhAra hato teno jIva aneka bhavo pharIne A tuM bhagIratha thayo che." A pramANe jahukamArAdino tathA potAnA pUrvabhava sAMbhaLIne bhagIrathe pratibogha pAmI zrAvakadharma aMgIkAra karyo. tenuM pratipAlana karIne anukrame te sadgatine pAmyo. traNa lokane bhayaMkara evo yamarUpI rAkSasa A anAtha jagatane haNavA mATe niraMtara icchA karyA kare che. tethI tenA bhayanA nivAraNa mATe sarvadA azaraNa bhAvanA bhAvavI, ke jethI sukhanA sthAnarUpa vairAgyanI prApti thAya." vyAkhyAna 344 saMsAranI asAratA saMsArAsAratAM vIkSya, kecitsulabhabodhinaH / zIghraM gRhNanti sAmyatvaM, zrIdattazreSThivadyathA // 1 // bhAvArtha-"keTalAka sulabhabothI jIvo saMsAranI asAratAne joIne zrIdatta zreSThInI jema tatkALa samatAne ghAraNa kare che. te kathA A pramANe - zrIdatta zreSThInI kathA maMdirapuramAM sUrakAMta nAme rAjA hato. te gAmamAM soma zreSThI nAme nagarazeTha hato. te rAjAno mAnIto hato. tene somazrI nAmanI patnI hatI. tenAthI utpanna thayelo zrIdatta nAme temane putra hato. ekadA somazreSThI potAnI bhAryA sAthe vanamAM krIDA karavA gayo hato. tyAM pAchaLathI sUrakAMta rAjA paNa Avyo. rAjA somazrIne joIne tenA para Asakta thayo. tethI tene baLAtkArathI laI jaIne potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. somazreSThI priyAnA virahathI pArAvAra kheda pAmIne ghera Avyo. pachI teNe praghAnamaMDaLa pAse te vRttAMta kahI rAjAne samajAvavAnuM kahyuM. te praghAnoe paNa rAjAne ghaNI rIte samajAvyo, paraMtu rAjAe mAnyuM nahIM. tethI praghAnoe AvIne zeThane kahyuM ke mAtA yadi viSaM dadyAt, pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM, kA tatra prativedanA // 1 // 1 mAtRvAhaka nAmanA beiMdriya jIvo. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 bhAvArtha-"jyAre mAtA ja putrane viSa Ape, pitA ja tene vece, ane rAjA ja sarvasva harI le, tyAre teno zo ilAja? kAMI ja nahIM." pachI zreSThIe ghera AvIne potAnA putrane kahyuM ke "vatsa! ApaNA gharamAM cha lAkha dravya che. temAMthI sADA pAMca lAkha dravya laIne huM jAuM chuM. te koI baLavAna rAjAne sevIne te rAjAnA baLathI tArI mAtAne huM choDAvIza." ema kahIne zreSThI teTaluM ghana laI koI dizAmAM cAlyo. zrIdatta ghare rahyo. tene keTaleka kALe eka putrI thaI. te vakhate teNe vicAra karyo ke "mAtA-pitAno viraha, ghanano nAza, putrIno janma ane gAmano rAjA viruddha-aho daiva! avaLuM hoya tyAre zuM zuM na thAya?" pachI putrI jyAre daza divasanI thaI tyAre zrIdatta zaMkhadatta nAmanA mitranI sAthe vepAra karavA mATe vahANamAM besIne paradeza cAlyo. krame karIne banne mitro siMhaladvIpa AvyA. tyAM nava varSa sudhI vepAra karIne vizeSa lAbhanI icchAthI te banne mitro kaTAhadvIpe gayA. tyAM paNa be varSa rahyA. ekaMdara ATha karoDa dravya upArjana karIne ghaNI jAtanAM kariyANAM, hAthI, ghoDA vagere laIne potAnA deza tarapha cAlyA. mArgamAM eka vakhata te banne mitro vahANanI upalI bhUmi para beThA beThA samudranI zobhA jotA hatA, tevAmAM samudranA jaLamAM taratI eka peTI temaNe joI. te joIne banne bolyA ke "A peTImAM je kAMI hoya te ApaNe bannee vaheMcI levuM." pachI teNe potAnA sevako pAse peTI kaDhAvIne ughADI, to temAM lIMbaDAnAM pAMdaDAMmAM bharelI kAMIka zyAma varNavALI eka acetana thaI gayelI kanyA dIThI. tene joIne "A zuM!" ema sarve bolyA. tyAre zaMkhadatte kahyuM ke "kharekhara A bALAne sarpadaMza thavAthI marelI ghArIne koIe peTImAM nAMkhI samudramAM mUkI dIdhI che, paNa juo! huM tene hamaNA ja jIvatI karuM chuM." ema kahIne jaLa maMtrIne tenA para chAMTyuM ke tarata ja te kanyAne cetana AvyuM. pachI tene khAna, pAna, snAna ane aMgalepana vagere upacAro karyA, eTale te sarva aMge suMdara dekhAvA lAgI. ekadA zaMkhadatte zrIdattane kahyuM ke "meM Ane jIvatI karI che, mATe huM tene paraNIza." tyAre zrIdatta bolyo ke "ema bola nahIM, emAM ApaNA banneno bhAga che; mATe tuM mArI pAsethI tenuM je mUlya thAya tenA ardhA nANA le. tene to huM ja paraNIza. meM to tene jIvita dAna ApyuM che, mATe tuM to teno pitAtulya thayo." e pramANe te banne mitro vivAda karavA lAgyA. kahyuM che ke ha! nAryo nirmitAna, siddhisvA : hag ! yatra skhalanti te mUDhAH, surA api narA api // 1 // bhAvArtha-"aho! mokSanI ane svarganI argalArUpa strIone koNe banAvI haze ke jyAM devatAo ane mANaso paNa mUrkha banIne alanAne pAme che? arthAt bhAna bhUlI jAya che." te banneno vivAda joIne vahANanA mAlike kahyuM ke "he zeThiyAo! A vahANa AjathI be divase suvarNapurane kAMThe pahoMcaze, tyAM DAhyA mANaso tamArA vivAdano nirNaya karI Apaze, mATe tyAM sudhI tame jhaghaDo baMdha rAkho." te sAMbhaLIne banne jaNa mauna rahyA. pachI zrIdatte vicAryuM ke "A mArA mitre A kanyAne jIvitadAna ApyuM che, mATe loko to tene ja te kanyA ApavAnuM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 344] saMsAranI asAratA 203 kaheze, tethI huM atyArathI ja te kanyAne meLavavAno upAya karuM.' ema vicArIne nAvanI upalI bhUmi para besIne teNe ekadama mitrane bolAvyo ke '"he mitra! jaladI ahIM Ava, ahIM Ava, moTuM kautuka jovAnuM che. be mukhavALo matsya vahANanI nIce jAya che." te sAMbhaLIne zaMkhadatta AvIne nIce jovA lAgyo. teTalAmAM to dhakko mArIne tene zrIdatte samudramAM nAMkhI dIdho. pachI nAvanA lokone vizvAsa pamADavA mATe te phogaTano pokAra karavA lAgyo. anukrame tenA vahANo kSemakuzaLa suvarNapure pahoMcyA. tyAM zrIdatta te kanyAne laIne rahyo. pachI tyAMnA rAjA pAse jaIne teNe moTI bheTa karI, eTale rAjAe tenuM ghaNuM sanmAna karyuM. pachI zrIdatta te kanyAnI sAthe lagna karavA mATe sAruM muhUrta zodhavA lAgyo. have te haMmezAM rAjasabhAmAM jato hato; tyAM ekadA teNe rAjAnI camaraghAriNIne joI, eTale tenA sauMdaryathI moha pAmIne teNe koI mANasane tenuM svarUpa pUchyuM. tyAre te mANasa bolyo ke "A suvarNarekhA nAmanI vezyA che. A vezyAnI sAthe eka vAra vAta paNa te karI zake che ke je tene eka sAthe pacAsa hajAra dravya Ape che.'' te sAMbhaLIne tenA para Asakta thayelA zrIdatte pacAsa hajAra dravya mokalIne te suvarNarekhAne potAne tyAM bolAvI. pachI pelI kanyAne tathA vezyAne--bannene eka rathamAM besADIne te zrIdatta krIDA karavA mATe vanamAM gayo. tyAM eka vAnara ghaNI vAnarIo sAthe krIDA karato karato te vanamAM Avyo. tene joIne zrIdatta bolyo ke- dhigjanma pazujantUnAM yatra nAsti vivekatA / kRtyAkRtyavibhAgena, vinA janma nirarthakam // 1 // bhAvArtha-'pazuonA janmane dhikkAra che ke jenAmAM bilakula viveka rahelo nathI. kArya ane akAryanA vivecana vinA teno janma nirarthaka che.' aho! mAtA, bahena vagerenA vivekarahita evo A pazuono janma zA kAmano?" te sAMbhaLIne krodhAyamAna thayela te vAnara dAMta pIsIne bolyo ke "re durAcArI! tuM dUra saLagatA parvatane jue che, paNa paganI nIce rahelA agnine joto nathI? sUI ane sarasava jevaDAM paranAM chidrone jue che paNa potAnA moTAM bIlAM jevaDAM doSone joto nathI? are adhamamAM paNa adhama! mitrane samudramAM nAkhIne bhogane mATe potAnI ja mAtAne tathA putrIne paDakhAmAM rAkhI beTho che ane mArI niMdA kare che?'' e pramANe te vAnara tenI nirbhartyanA karIne kUdakA mArato potAnA yUthamAM dAkhala thaI gayo. zrIdatta vicAra karavA lAgyo ke 'A vezyA mArI mAtA zI rIte? ane A kanyA mArI putrI zI rIte? te to samudramAMthI maLI che, ane mArI mAtA to kAMIka zyAma varNavALI ane zarIre UMcI hatI, ane A vezyA to gaura varNavALI ane zarIre nIcI che.'' ema vicArIne teNe vezyAne pUchyuM; tyAre te bolI ke "are zeTha! huM to tamane oLakhatIye nathI. pazunA vacanathI tame kema bhrAMtimAM paDo cho?'' topaNa zrIdattanI zaMkA maTI nahIM, tethI te vAnarane zodhavA mATe Ama tema pharavA lAgyo. tevAmAM tyAM teNe eka munine joyA. temane vaMdanA karIne zrIdatte potAno saMdeha pUchyo, eTale muni bolyA ke "huM avadhijJAnathI jANuM chuM tethI kahuM chuM ke vAnare je kahyuM che te satya che. prathama tArI putrInI vAta kahuM chuM--tuM tArI putrIne daza divasanI mUkIne Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 23 vahANamAM besI paradeza gayo hato. tyAra pachI tArA gAmamAM zatrunA sainyano upadrava thayo. te vakhate tArI strI putrIne laIne bhAgI, te gaMgAne kinAre AvelA siMhapuramAM potAnA bhAIne ghera gaI. tyAM te agiyAra varSa sudhI rahI. ekadA te kanyAne sarpa Dasyo. tenI mAtAe tathA mAmAe tenA aneka upAyo karyA, paNa viSa UtaryuM nahIM tethI tene marelI ghArIne mAtAe snehane lIghe eka peTImAM nAMkhIne gaMgAnadImAM vahetI mUkI. te peTI tane maLI; tethI A kanyA tArI putrI che. have tArI mAtAnuM vRttAMta sAMbhaLa-sUrakAMta rAjAe tArI mAtAne aMtaHpuramAM rAkhI hatI. tene choDAvavA mATe tAro pitA sADA pAMca lAkha dravya laIne gupta rIte samara nAmanA pallIpati pAse jaI tenI sevA karavA lAgyo. tenA kahevAthI pallIpatie moTA sainya sAthe AvIne te gAma bhAMgyuM. sUrakAMta rAjA tyAMthI nAsI gayo. pachI tArA pitAne AgaLa karIne te pallIpati puramAM praveza karato hato, tevAmAM tArA pitAnA kapALamAM eka bANa lAgavAthI te tarata ja mRtyu pAmyo. anyathA ciMtitaM kArya, daivena kRtamanyathA / varSati jaladAH zaile, jalamanyatra gacchati // 1 // anyathA ciMtitaM kArya, devena kRtamanyathA / priyAkRte hi prAraMbhaH, svAtmaghAtAya so'bhavata // 2 // anyathA prakAre ciMtaveluM kArya daivayoge anyathA (viparIta) thayuM. kemake varasAda to parvata para varase che, paNa pANI anya sthAne jatuM rahe che, tevI ja rIte je kArya judI rIte ciMtavyuM hatuM te kArya daivayoge viparIta thayuM; kemake priyAne choDAvavA mATe karelo prAraMbha potAnA ja ghAtane mATe thayo." pachI tArI mAtA koI bhIlanA hAthamAM pakaDAI. tyAMthI paNa nAsIne vanamAM bhaTakatAM teNe koI vRkSanA phaLanuM bhakSaNa karyuM. te phaLanA prabhAvathI tenuM zarIra kAMIka nIcuM ane gaura varNavALuM thayuM. "maNi, maMtra tathA auSadhino mahimA aciMtya che. tyAMthI koI deza tarapha vyApArArthe jatA koI vaNika lokoe tene joIne "A koI vanadevatA che ema bhrAMti pAmIne 'tuM koNa che? ema pUchyuM, tyAre te bolI ke huM koI devI nathI, paNa manuSyaNI chuM." tethI te vaNika lokoe tene laIne suvarNapuramAM vecI. te rUpavAna hovAthI vibhramavatI nAmanI vezyAe eka lakSa dravya ApIne tene vecAtI lIdhI. pachI tene nRtya vagere zIkhavI tenuM suvarNarekhA evuM nAma rAkhyuM. te krame karI rAjAnI cAmara vIMjhanArI thaI. te A suvarNarekhA tArI mAtA che. teNe tane oLakhyo che, paNa lathI tathA lobhathI teNe potApaNuM pragaTa karyuM nathI." te sAMbhaLIne zrI datte pUchyuM ke "he svAmI! ApanuM vacana satya che, paraMtu vAnarane A vAtanI kyAMthI khabara?" munie kahyuM ke "tAro pitA tArI mAtAnA dhyAnathI ja marIne vyaMtara thayo che. teNe ahIM bhamatAM tane tathA somazrIne joIne akArya karavA pravRtta thayelA evA tane vAnaranA zarIramAM praveza karIne te kAryano niSegha karyo che." te sAMbhaLIne zrIdane vicAryuM ke "aho! karmanI kevI viSama gati che! pharIthI mani bolyA ke "te vyaMtara pharIthI pAcho AvIne pUrvanA mohane lIdhe potAnI priyAne laI jaze." tevAmAM te ja vAnara AvIne somazrIne upADI bIjA vanamAM cAlyo gayo. te joI zrIdatta mAthuM dhuNAvato munine namI kanyA sahita svasthAne gayo. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 344] saMsAranI asAratA 205 ahIM vRddha vezyAe dAsIne pUchyuM ke "suvarNarekhA kyAM che?" dAsIe kahyuM ke "pacAsa hajAra dravya ApIne zrIdatta zreSThI tene laI vanamAM gayo che." vRddha vezyAe kahyuM ke "tene bolAvI lAva." eTale dAsIe AvIne dukAne beThelA zrIdattane pUchyuM ke "amArI svAminI kyAM che?" zrIdatta bolyo ke "huM jANato nathI." te sAMbhaLIne dAsIe vRddha vezyAne te zrIdattanuM vacana jaNAvyuM. eTale vRddha vezyAe rAjA pAse jaI pokAra karIne kahyuM ke "he svAmI! huM chetarANI chuM, zrIdane suvarNarekhAne laI jaIne kyAMka saMtADI dIdhI che." te sAMbhaLIne rAjAe zrIdattane bolAvIne pUchyuM tyAre "huM satya vAta kahIza to koI mAnaze nahIM" ema jANIne teNe kAMI paNa javAba Apyo nahIM. tethI rAjAe tene kArAgRhamAM nAMkhyo ane tenI putrIne dAsI karavAnA hetuthI potAne ghera rAkhI. pachI kArAgRhamAM rahelA zrI datta vicAryuM ke "satya vAta kahevAthI ja koI paNa rIte huM chUTI zakIza." ema ghArIne kArAgRhanA rakSaka dvArA teNe rAjAne vijJapti karI ke "he svAmI! huM satya vAta kahuM chuM." tyAre rAjAe tene sabhAmAM bolAvyo. eTale teNe vAnara upADI gayA saMbaMdhI vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne sarva sabhAjano hasavA lAgyA ke-aho!kevuM satya bolyo? kahyuM che ke asaMbhAvyaM na vaktavyaM, pratyakSaM yadi dRzyate / yathA vAnaragItAni, tathA tarati sA zilA // 1 // bhAvArtha-"jo ke pratyakSa joyela hoya to paNa asaMbhavita vAta bolavI nahIM. jevI rIte vanamAM vAnarAo gIta gAya che e asaMbhavita hatuM tema jaLamAM zilA tare che te paNa asaMbhavita che." A draSTAMta anya sthaLethI jANI levuM. pachI te sAMbhaLIne "A vaNika haju paNa satya bolato nathI." ema ghArIne krogha pAmelA rAjAe tene mAravAno hukama karyo. eTale zrI datte vicAryuM ke "pUrve karelA azubha karmano udaya thayo che, to have kheda karavAthI zuM thAya?" te avasare udyAnapALe AvIne rAjAne kahyuM ke "he deva! udyAnamAM municaMdra kevaLI padhAryA che." te sAMbhaLIne rAjA parivAra sahita udyAnamAM gayo. munine vAMdIne rAjAe dezanAnI yAcanA karI. tyAre kevaLI bolyA ke "he rAjA! satyavAdI zrIdattane mAravAno teM hukama Apyo che te tane gharmazravaNanI abhilASAvALAne yogya nathI." te sAMbhaLIne rAjA lajja pAmyo. pachI zrIdattane bolAvI potAnI pAse besADIne rAjA tenuM svarUpa pUchato hato. tevAmAM te vAnara suvarNarakhAne pRSTha para rAkhIne tyAM Avyo, ane pRSTha parathI tene utArIne te sabhAmAM beTho. te joIne sarva mANaso Azcarya pAmI zrIdattanI prazaMsA karavA lAgyA. pachI zrIdatte kevaLIne pUchyuM ke "he svAmI! kayA karmane lIdhe mane mAtA tathA putrI sAthe viSayanI abhilASA thaI?" muni bolyA ke "pUrvanA saMbaMghathI thaI che. te hakIkata sAMbhaLa kAMpilyapuramAM caitra nAmano eka brAhmaNa hato. tene gaurI ane gaMgA nAmanI be strIo hatI. te ekadA maitra nAmanA mitranI sAthe bhikSAvRttine mATe kokaNa dezamAM gayo. tyAM banne mitroe ghaNuM ghana meLavyuM. ekadA caitrane sUtelo joIne maitre vicAryuM ke "Ane haNIne huM sarva ghana laI lauM." pharIthI pAcho tene vicAra thayo ke "mane vizvAsaghAtIne dhikkAra che!" ema vicArIne te pAcho svastha thayo. pachI te banne mitro lobhathI bhamatA bhamatA eka vanamAM peThA. te vanamAM vaitaraNI nadI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 hatI. tenI khabara nahIM hovAthI te banne tene UtaravA lAgyA eTale temAM bUDIne maraNa pAmyA. tyAMthI aneka bhavamAM bhramaNa karIne caitrano jIva tuM thayo, ane maitrano jIva zaMkhadatta thayo. te zaMkhadatte pUrvabhave tane mAravAnuM ghAryuM hatuM. te karmathI te tene A janmamAM samudramAM nAMkho. caitranI strIo je gaurI ane gaMgA hatI te patinA viyogathI vairAgya pAmIne tApasI thaI. ekadA gaurIe ati tRSA lAgavAthI sevA karanArI pAse pANI mAgyuM. te vakhate te dAsIne nidrA AvatI hatI, tethI ALasane lIdhe teNe uttara Apyo nahIM. tyAre gaurI krodhathI bolI ke "are! zuM tane sApa karaDyo che ke marelA jevI thaIne uttara paNa ApatI nathI?" te vacana vaDe gaurIe draDha pApakarma bAMdhyuM. gaMgAe paNa ekadA potAnI kAma karanArIne kAMI kArya mATe mokalI hatI, te bahu vAre pAchI AvI tyAre gaMgAe tene kahyuM ke "are! ATalI vAra tane koIe baMdIkhAne nAMkhI hatI?" ema bolatAM te gaMgAe paNa duSTa karma bAMdhyuM. tyAra pachI eka divasa koI vezyAne ghaNA puruSo sAthe vilAsa karatI joIne gaMgAe vicAryuM ke "A vezyAne ghanya che ke je bhramarothI puSpalatAnI jema aneka kAmI puruSothI vIMTAyelI che. huM to maMdabhAgI chuM ke jeno pati paNa tajIne dUra deza gayo che." AvA vicArathI teNe duSTa karma upArjana karyuM. tyAMthI maraNa pAmIne te banne jyotiSI thaI. tyAMthI cyavIne gaurIno jIva tArI putrI thayo ane gaMgAno jIva tArI mAtApaNe utpanna thayo. temanI sAthe pUrvabhave patnIno saMbaMdha hovAthI tane temanA para kAmarAga utpanna thayo." A pramANenuM saMsAranuM svarUpa sAMbhaLI vairAgya pAmelo zrIdatta bolyo ke "he svAmI! mane pApIne mArA mitrano meLApa thaze ke nahIM?" gurue kahyuM ke "kheda na kara, eka kSaNavAramAM ja te ahIM Avaze." ema vAto karatA hatA, tevAmAM tyAM zaMkhadatta Avyo. zrIdattane tyAM beThelo joIne zaMkhadattanI AMkho krodhathI lAla thaI gaI. te joIne gurue zaMkhadattane kahyuM ke "he bhadra! kopa na kara; kemake krodharUpI agnithI guNarUpI ratno baLI jAya che. te agnine je upazamarUpI jaLa vaDe bujhAvato nathI te seMkaDo duHkha sahana kare che. deharUpI gharamAM krogharUpI agni praveza kare che, tyAre traNa doSa (tridoSa) utpanna kare che. potAne tapAve, parane tapAve ane para sAthenA snehano nAza kare." te sAMbhaLIne zaMkhadatta kAMIka zAMta citta thayo. pachI zrIdatte UThIne tene potAnI pAse besADI kevaLI pratye pUchyuM ke "A mAro mitra samudramAMthI zI rIte nIkaLIne ahIM Avyo?" guru bolyA ke "samudramAM tene eka kAnuM pATiyuM hAthamAM AvyuM. tene AghAre tarIne te sAta divase sArasvata nagara pAse nIkaLyo. tyAM tene teno mAmo maLyo. teNe tene svastha karyo. pachI teNe tenA mAmAne "suvarNakULa ahIMthI keTaluM dUra che?" ema pUchyuM, tyAre tenA mAmAe kahyuM ke "ahIMthI viza yojana dUra che, tyAM hAthIothI bharelAM vahANo AvyAM che ema saMbhaLAya che." te sAMbhaLIne mAmAnI rajA laIne te ahIM Avyo, ane ahIM tane joIne tene krogha utpanna thayo." A pramANe kahIne pachI gurue zaMkhadattane pharIthI pUrvabhava kahIne bogha pamADyo. A pramANe kevaLInI dezanA sAMbhaLIne rAjAe zrAvakanA bAra vrato grahaNa karyA. zrIdatte zaMkhadattanI sAthe potAne ghera jaIne arthe dravya tathA potAnI putrI tene ApI, ane potAnuM ghana jinabhuvana, biMbapratiSThA, jJAnabhakti ityAdi sAta kSetramAM kharacIne moTA utsavapUrvaka kevaLI pAse jaIne dIkSA grahaNa karI. anukrame niraticAra cAritra pALIne mokSapada prApta karyuM. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 345] hutAzanI parva (hoLI) 207 vyAkhyAna 345 hutAzanI parva (hoLI) - parva hutAzanIsaMjJaM, laukikaM pAparUpakam / heyaM lokottaradharmajai-rbhavasaMtativardhakam // 4 // bhAvArtha-"hutAzanI (hoLI) nAmanuM parva laukika ane pAparUpa hovAthI lokottara gharmane jANanArA uttama jIvoe bhavanI paraMparAne vadhAranAra evA te parvano tyAga karavo." A arthanuM samarthana karavA mATe hutAzanIno saMbaMdha jANavA yogya che te A pramANe hutAzanI (hoLI)nI kathA A bharatakSetramAM jayapura nAmanuM eka nagara hatuM, jemAM, chatreSu daMDazcikureSu bandhaH, zArISu mArizca mado gajeSu / hAreSu vai chidravilokanAni, kanyAvivAhe karapIDanaM ca // 4 // bhAvArtha-"chatrane viSe ja daMDa hato, strIonA kezapAzane viSe ja baMgha thato, krIDAnA sogaThAMne ja "mAra ema kahevAmAM AvatuM, hastIone viSe jamada raheto, muktAphaLanA hArane viSe ja chidra jovAmAM AvatAM, ane kanyAnA vivAhamAM ja karapIDana karavAmAM AvatuM (hAtha pakaDavAmAM Avato); paNa te nagaranA lokomAM daMDa, baMdhana, mArI, mada, chidra ke karapIDana hatuM nahIM." te nagaramAM aneka catura puruSo vasatA hatA. moTA moTA zikharavALA prAsAdo (maMdiro) ane moTA moTA mahelo jemAM hoya te kAMI nagara kahevAtuM nathI; paNa jyAM vidvAna loko ghaNA rahetA hoya te jo ke gAmaDuM hoya topaNa nagara kahevAya che. te nagaramAM koI mAgaNa dekhAto ja nahIM, chatAM kadAca koI dekhAto-to te lokone pratibogha karavA mATe ja bhamato hato. kahyuM che ke dvAraM dvAramaTanto hi, bhikSukAH pAtrapANayaH / kathayantyeva lokAnAmadattaphalamIdRzam // 1 // bhAvArtha-"hAthamAM pAtra rAkhIne ghera ghera bhaTakatA bhikSuko lokone ema kahe che ke dAna nahIM denArane AvuM (amArA jevuM) phaLa maLe che." te nagaramAM jayavarmA nAme rAjA hato, ane te rAjAne mAnavA lAyaka manoratha nAme zeTha hato. tene lakSmI nAmanI strI hatI. te strIthI zeTha bahu sukhI hato. kahyuM che ke saMsArazrAntadehasya, tisro vizrAmabhUmayaH / apatyaM ca kalatraM ca, satAM saMgatireva ca // 1 // bhAvArtha-"saMsAramAM zrAMta thayelA dehane (manuSyane) traNa vizrAMtinAM sthAnaka che-putra, strI ane sajanonI saMgati." te zreSThIne cAra putro hatA ane eka aneka devonI pUjAbhakti vagerethI prApta thayelI holikA nAmanI putrI hatI. te putrI yuvAvasthA pAmI tyAre tene tenA pitAe koI zreSThInA putra sAthe paraNAvI; paraMtu teno saMsAra saMbaMgha thayA agAu ja te zreSThIputra vicikAnA vyAdhithI maraNa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 pAmyo. pUrva bhave jinezvaranI AjJAnuM ArAghana kareluM na hovAthI bAlyAvasthAmAM ja holikAne vighavApaNuM prApta thayuM. e banAvathI tenA mAbApane paNa ghaNuM du:kha thayuM. kahyuM che ke putrazca mUryo vidhavA ca kanyA, zaThaM ca mitraM capalaM kalatraM / vilAsakAle dhanahInatA ca, vinAgninA paMca dahaMti kAyam // 1 // bhAvArtha-"mUrNa putra, vidhavA kanyA, zaTha mitra, capaLa strI ane vikAsa karavAne vakhate (yuvAvasthAmAM) nirdhanatAe pAMca agni vinA ja manuSyanA zarIrane bALI nAMkhe che." bALavighavApaNuM prApta thavAnA saMbaMghamAM kahyuM che ke kuraMDaraMDattaNa dohagAi, vijJatta niMdU visknngaai| jammaMtare khaMDiyabaMbhadhammA, tAUNa kujjA daDhasIlAvaM // "kuzIlaNIpaNuM, bALavighavApaNuM, durbhAgIpaNuM, vaMdhyApaNuM, kAkavaMdhyApaNuM ane viSakanyApaNuM, ityAdika janmAMtaramAM brahmacarya khaMDana karavAthI prApta thAya che, mATe zIlavratamAM vRDha bhAva rAkhavo. pachI te holikAne tenA mAbApe potAne ghera lAvIne rAkhI. holikA niraMtara gharanI meDI upara gokhamAM besI rahetI hatI, ane madonmattanI jema kAmavyathAthI pIDA pAmyA karatI hatI. kahyuM che ke bAlaraMDA tapasvI ca, kIlabaddhazca ghoTakaH / antaHpuragatA nArI, nityaM dhyAyanti maithunam // 1 // bhAvArtha-"bALa vighavA, tApasI, khIle bAMdhI rAkhelo azva ane rAjAnA antaHpuramAM rahelI strI niraMtara maithunanuM ja dhyAna kare che." vaLI- nara sAsare strI pIhare, yati kusaMgatavAsa / nadItIre taru mAla kahe, yadi tadi hoya viNAsa // 2 // "puruSa sAsare rahevAthI, strI piyaramAM rahevAthI, yati kusaMgatamAM vasavAthI ane vRkSo nadIne kAMThe rahevAthI jyAre tyAre paNa vinAza pAme che ema mAla kavi kahe che." zAstramAM kahyuM che ke sIsA yajai saMjamajogajuttA, puttAya je gehabhare niyuttA / viyArabuddhi kulabAliyabvA, houNa tesiM uvsNtimeiN||1|| bhAvArtha-"jeo saMyamayogathI yukta hoya te ja ziSyo kahevAya che, jeo gRhabhAramAM joDAyelA hoya te ja putro kahevAya che, ane je sadvicArayukta buddhivALI hoya te ja kuLabAlikA kahevAya che. temane kadI vikArabuddhi thAya che to paNa te upazAMtine pAme che." mATe ziSyane, putrane tathA kuLavadhUne potapotAnA kAryamAM avalaMbana sahita eTale joDAyelA rAkhavA. A holikA to taddana AlaMbana rahita bilakula navarI hatI, tethI tenA kAmavikAra kema vRddhi na pAme? kahyuM che ke yauvanaM dhanasaMpattiH, prabhutvamavivekitA / ekaikamapyanAya, kimu yatra catuSTayam // 1 // 1 mRta putro prasave te. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 345] hutAzanI parva (hoLI) 209 bhAvArtha--yuvAvasthA, dhanasaMpatti, prabhutva (adhikArIpaNuM) ane avivekIpaNuM, AmAMnuM eka eka paNa anarthakArI che, to jyAM cAre bhegA hoya tyAM to zuM kahevuM?'' ekadA te holikA potAnA mahelanA gokhamAM beThI hatI. te vakhate baMgadezanA rAjAno putra kAmapAla krIDA mATe jatAM azva para besIne tyAMthI nIkaLyo. tene joIne te holikAe tenA para kAmadevanA bANarUpa kaTAkSa nAMkhyA; eTale kAmapAla paNa tenA rUpathI moha pAmIne vAraMvAra tenI sAmuM jovA lAgyo. kahyuM che ke-- diThThi diThThapasaro, pasareNa rai raIi sabhbhAvo / sabhbhAveNa ya neho, paMca ya bANA aNaMgassa || 1|| bhAvArtha-'prathama jovuM, jovAthI sRSTino prasAra, dRSTiprasArathI rati, ratithI sadbhAva ane sadbhAvathI sneha utpanna thAya che, te pAMceya kAmadevanAM bANa che.'' A pramANe bannene paraspara sneha thavAthI potapotAne ghera paNa teo parasparanuM dhyAna karavA lAgyA. khAvAmAM, paheravAmAM ke bIjA koI padArthamAM teo prIti pAmyA nahIM. kahyuM che ke-- neha ma karajo koi, gorasu nitu nitu ima bhaNe / neha pasAI yoya, jima dahiMyaDo viloDiu // 1 // Ai phiro sahu koi, aNagamato AThe puhara / jo mana visamyo hoi, so mujha kime na visare // 2 // bhAvArtha--koI paNa sneha karazo nahIM'' ema hamezAM gorasa kahe che; kemake sneha (mAkhaNa)nA vAthI dahIMne valovAvuM paDe che.'' 1 "aNagamatA mANaso AThe pahora bhale Ave jAya, paNa jenA para mana vizrAma pAmyuM che tene te koI rIte vIsaratuM nathI.'' 2 ekadA holikAne tenA pitAe pUchyuM ke "he putrI! tuM kema duHkhita, mlAna mukhavALI ane ati kRza dekhAya che?'' te sAMbhaLIne teNe kAMI uttara Apyo nahIM. tyAre pitAe vicAryuM ke 'A bicArI bALavidhavA zuM bole? pUrva karmanA udayathI te ati duHkhiyArI thaI che; kemake hajAro gAyomAM paNa vAchaDA jema potAnI mAtAne oLakhI tenI pAse jAya che, tema pUrve kareluM karma paNa tenA kartAnI pAse ja jAya che. to paNa A putrIne huM kAMIka bhaNavA vagerenuM avalaMbana karI ApuM ke jethI tenA divaso nirgamana thAya.'' have te nagaramAM eka caMdrarudra nAme brAhmaNa raheto hato. te dravyanA lobhathI bhAMDaceSTA karato hato, tethI te bhAMDanA nAme ja oLakhAto hato. tene DhuMDhA nAmanI eka putrI hatI. te yuvAvasthA pAmI, to paNa tene koI brAhmaNa paraNyo nahIM. tethI caMdrarudre tene acalabhUti nAmanA koI bhAMDa sAthe paraNAvI; eTale sarakhe sarakho yoga maLyo. jugArInI putrI ne gaMThIcorano putra paraNyo. e jugate jugatI joDa maLI. jANe ratnAkaramAM ratna maLI gayuM! UMTanA vivAhamAM gadheDA gIta gAnAra thayA, pachI parasparanA vakhANa kare. gadheDA kahe ke--'aho! UMTabhAInuM kevuM suMdara rUpa che?' tyAre UMTa kahe ke 'aho! gadheDAbhAInuM kevuM suMdara gAyana che?" have te DhuMDhA paraNI ke tarata ja pitAnA bhAga 5-14 Jain Education me Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 tathA patinA ema bannenA kuLano kSaya thayo; tethI udaranirvAha mATe te DhaMDhA parivArikAno veSa ghAraNa karIne kAmaNa, mAraNa, uccATana vagere pApakarmathI AjIvikA karavA lAgI. ekadA te DhaMDhA bhikSAne mATe bhramaNa karatI manoratha zreSThIne ghera gaI. zreSThIe tene besavA mATe Asana ApI kuzaLatA pUchI tyAre te gharmanA akSaro bolI ke kAlA kuzala kima pUchIe, nitu ugate bhANa / / jarA Ave jobaNa khase, hANI vihANa vihANa // 1 // bhAvArtha-"he kAlA zeTha! tame kuzaLatA thI pUcho cho? haMmezAM sUrya Uge che ke yuvAvasthA ghaTe che ne jarAvasthA Ave che; vahANe vahANe hAni thatI jAya che, tyAM kuzaLatAnI zI vAta? kAyA pATaNa haMsa rAjA, pavaNu phire talAro / tiNa pATaNa vase jogI, jANe joga vicAro // 2 // bhAvArtha-kAyArUpI nagara che, tyAM haMsarUpI rAjA rahe che, temAM pavanarUpI koTavALa phare che, te nagaramAM eka jogI vase che, te joganA vicAro jANe che." * vodi paMei na rUMdhI, tindu sanihi kUvRddhi I kaha bhAu sA gharu kima naMde, jattha kuTuMbau appaNa chNdi||3|| bhAvArtha-"eka jhUMpaDI pAMca jaNe ghI che. te pAMca jaNanI judI judI buddhi che. to he bhAI! kahe ke jyAM AkhuM kuTuMba svacchede cAle che te ghara zuM AnaMda Ape?" jara kutto jobaNa sasA, kAla AheDI mitta / bihu vayari vica jhuMpaDA, kuzala kiM pUche mitta // 4 // bhAvArtha-"he mitra! jarArUpI kUtaro che, jobana (yuvAvasthA) rUpI sasalo che, ane kALarUpI AheDI (zikArI) che. temAMnA be duzmananI vacce A zarIrarUpI jhUMpaDuM raheluM che. temAM he mitra! tame zI kuzaLatA pUcho cho?" - tenAM AvAM vacano sAMbhaLIne zreSThIe vicAryuM ke "aho! yuvAvasthA chatAM paNa AnAmAM kevo vismaya utpanna kare tevo vairAgya che?" dhAtuSu kSIyamANeSu, zamaH kasya na jAyate / prathame vayasi yaH sAdhuH, sa sAdhuriti me mtiH||4|| bhAvArtha-"ghAtuo kSINatA pAme tyAre kone samatA utpanna na thAya? saune thAya; paNa prathama vayamAM je sAdhu (vairAgyavAna) hoya te ja kharo sAdhu, ema huM to mAnuM chuM." pachI zreSThIe tene vinaMtI karI ke "he svAminI! mArI putrI bALa vighavA che, tene tame gharmano abhyAsa karAvo, ke jethI tenA cittamAM vairAgya utpanna thAya; kemake je mANasa jevo saMga kare tevo te svalpakALamAM thaI jAya che. puSpanI sAthe rahevAthI tala paNa sugaMdhI thAya che, ane caMdananA vananA saMgathI bIjAM vRkSo paNa caMdanarUpa thaI jAya che; mAtra jenA hRdayamAM gAMTha che evA vAMsa ja caMdanarUpa thatA nathI." te sAMbhaLIne DhaMDhA bolI ke tapasvIone gRhasthIono saMga karavo guNakArI nathI. kahyuM che ke Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 vyAkhyAna 345] hutAzanI parva (hoLI) dvAvimau puruSau loke, ziraHzUlakarau parau / gRhasthazca nirAlaMbI, sAlaMbI ca yatirbhavet // 1 // bhAvArtha-"gRhastha AlaMbana rahita (daridrI) hoya, ane yati AlaMbana sahita (mAyAvIdravyavAnuM) hoya to te be puruSo A duniyAmAM mastakamAM atyaMta zULa utpanna karanArA che." daMbhI mANasone nakAra (nA kahevI te) guNakArI che. kemake manamAMhi bhAve muMDa halAve, naM naM kahI kahI loka suNAve / manakI bAta kabahu ko jANe, kapaTa cinha e mAla bakhANe // 1 // bhAvArtha-"manamAM gamatuM hoya paNa mAthuM halAve, nA nA kahIne lokone samajAve, paNa mananI vAta koNa jANe? A pramANe mAla kavie kapaTanuM cihna kaheluM che." pachI DhaMDhAe potAno abhiprAya jaNAvyo ke "kRpaNa mANasano moTo ghavala mahela hoya to paNa te zA kAmano? paNa jyAM paMthIjanone vizrAMti maLatI hoya tevuM jhUMpaDuM ghaNuM sAruM." A pramANenA tenA niHspRhatAnAM vacano sAMbhaLIne zreSThI tene mAnapUrvaka holikA pAse laI gayo, ane tene kahyuM ke "he putrI! A tArI guNI che. tenI pAse tuM abhyAsa karaje ane tenI sevA karaje." tyArathI AraMbhIne te holikA DhaMDhA sAthe rahevA lAgI, paNa manamAM kAmapALanA saMganI icchA hovAthI te bhaNatI nahIM. kahyuM che ke "jene kAMI sahaja paNa bogha nathI tenI pAse ghaNI vAto karavAthI paNa zuM? kUtarAnuM pUMchaDuM niraMtara naLImAM rAkhyuM hoya to paNa te sarala thatuM nathI." ekadA DhaMDhAe pUchyuM ke "he putrI! tuM sadA udvigna kema jaNAya che?" tyAre holikAe potAnI satya vAta tene kahI. te sAMbhaLIne huMDhA bolI ke "tuM jarA paNa udvega karIza nahIM. huM tAruM kAma thoDA kALamAM ja siddha karI ApIza." ema kahIne DhaMDhAe kAmapALane ghera jaIne tene kahyuM ke "tamArA cittane haraNa karanArI holikAne tamAro saMbaMdha nahIM thAya to tamArA virahanI pIDAthI te maraNa pAmaze." te sAMbhaLIne kAmapALa bolyo ke "amArA banneno meLApa kaye sthAne thAya?" tyAre suMDhA bolI ke "sUryanA maMdiramAM tamAre AvavuM, tyAM te paNa Avaze." te sAMbhaLIne kAmapALa harSa pAmyo, paNa te mUrkha vicAra na karyo ke parastrI sAthe prema rAkhatAM keTalI mudata sudhI kSemakuzaLa raheze? kemake sApane sAthare sUnArane kyAM sudhI kSema rahe? parastrInA premathI ja toraNa sahita laMkAnagarI baLI gaI, ane vano zyAmavarNa thaI gayAM. mATe parastrI sAthe prema karanAranA zira upara kAna ja nathI ema jANavuM. pachI kAmapALe potAnuM kArya sAdhavA mATe te DhaMDhAne sanmAnapUrvaka vidAya karI. kahyuM che ke _ sata sAyara mi pharyA, jaMbUdIva paiTTha / kAraNa viNu jo nehaDo, so meM kahIM na diitthtth||1|| bhAvArtha-"jaMbudvIpanI pradakSiNA deto deto sAta sAgara huM pharyo, paNa kAraNa vinAno sneha meM koI ThekANe joyo nahIM." pachI DhaMDhAe holikA pAse AvIne sarva vRttAMta tene kahyo. prAta:kALe sUryanI pUjA mATe sarva sAmagrI laIne te holikA DhaMDhA guruNI sAthe sUryanA caitye gaI. tyAM kAmapALa paNa Avyo. pachI ghaNA divasanI virahapIDAne lIdhe te kAmapALe tene gADha AliMgana karyuM, tyAre te mAyAvI holikA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 manamAM kAMIka vicAra karIne pokAra karavA lAgI ke 'he loko! doDo, doDo, A parastrInA zIlavratane bhaMga karanAra lubdha puruSane pakaDo, pakaDo.' ema moTethI bUma pADavA lAgI. kahyuM che kenaamRtN na viSaM kiMcidekAM muktvA nitaMbinIm / saivAmRtalatA raktA, viraktA viSavallarI // 1 // bhAvArtha--"eka strI sivAya bIjuM kAMI paNa amRta nathI ke viSa paNa nathI; te strI ja jo rakta hoya to amRtalatA che, ane virakta hoya to te ja viSalatA che.'' holikAnI bUma sAMbhaLIne teno pitA doDI Avyo, ane teNe kAmapALane pUchyuM ke ''are! kema tuM parastrInA kaMThamAM vaLagI paDyo?'' te sAMbhaLIne mahAdhUrta kAmapALe kahyuM ke "mArI strI tamArI putrInA jevI ja che, tethI meM jANyuM ke 'A mArI strI che' ema dhArIne meM tene AliMgana karyuM.' ema kahIne te kAmapALa jato rahyo. pachI holikAe potAnA mAtApitAne kahyuM ke "aho! satI strIomAM pradhAna evI mane parapuruSano sparza thayo, tethI huM dUSita thaI. mATe have huM agnimAM praveza karIza. mAruM jIvita have adhanya che. tethI ahIM ja A sUrya caityanI pAse ja A dehane bhasmasAt karIza.'' royaMti yAvaMti ya, aliyaM jaMpaMti pattiyAvaMtI / kavaDeNa khayaMti visaM, maraMti navi deMti sabhbhAvaM // 1 // bhAvArtha-pativratAno DoLa rAkhatI kulaTA strIo pote rue che, bIjAne rovarAve che, asatya bole che, vizvAsa pamADe che, kapaTathI viSa khAya che, ane chevaTe marI paNa jAya che, paraMtu potAno sadbhAva (kharI vAta) koIne jaNAvatI nathI.'' holikAnAM AvAM vacano sAMbhaLIne tenA mAtApitAe zikhAmaNa dIdhI ke "he putrI! tuM kema bahu Agraha kare che? teNe ajANatAM bhrAMtithI tAro sparza karyo che, tethI nirvikArIno doSa lAgato nathI. kahyuM che ke-- gRhNAti dantaiH zizumAkhumotuH padmaM ca vaMzaM dazati dvirephaH / bhAryAM sutAM zliSyati vai manuSyastatrApi nityaM manasaH pramANam || 1 // bhAvArtha-bilADI potAnA dAMta vaDe potAnA baccAMne pakaDe che tathA uMdarane paNa pakaDe che, bhamaro kamaLane Dase che tathA vAMsane paNa Dase che, ane puruSa potAnI strIne AliMgana kare che tathA putrIne paNa AzleSe che; paraMtu te sarvamAM mana ja pramANa che.'' ityAdi upadeza ApI tene samajAvIne teno pitA tene ghera teDI gayo. A vRttAMta jAheramAM AvavAthI lokomAM te holikA mahAsatInA nAmathI prakhyAta thaI. pachI te prAtaHkALe, sAyaMkALe, rAtrIe, game te vakhate svecchAthI ja DhuMDhAne chetarI--tene sAthe rAkhyA vinA sUryacaityamAM javA lAgI. kahyuM che ke yAtrA jAgara dUravAribharaNaM mAturgRhe'vasthitivastrArthaM rajakopasarpaNamapi syAcarcikAmelanam / sthAnabhraMza sakhInivAsagamanaM bhartuH pravAsAdikA, vyApArAH khalu zIlakhaMDanakarAH prAyaH satInAmapi // 1 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 345] hutAzanI parva (hoLI) 213 bhAvArtha-"ekalA yAtrAe javuM, bIjI strIonI sAthe jAgaraNa karavuM, dUra pANI bharavA javuM, mAne ghera (piyara) vadhAre rahevuM, lUgaDAM levA devA mATe ghobIne ghera javuM, garabe ramavA javuM, sthAnathI bhraSTa thavuM (pArake ghera javuM), sakhInA nivAsamAM javuM ane patinuM paradezagamana thavuM, ityAdi vyApAro satI strIone paNa prAye zIlakhaMDana karanArA thAya che." ekadA phAgaNa mAsanI pUrNimAnI rAtrIe holikA sUryanA caityamAM gaI. tyAM kAmapALa paNa Avyo hato. banne jaNa krIDA karatA satA mukhe beThA hatA. DhuMDhA tApasI caityanI pAsenI parNakuTImAM sUtI hatI. te vakhate te bannee vicAra karyo ke "ApaNuM kArya to siddha thayuM, paNa A DhaMDhA ApaNo sarva marma jANe che, tethI te koI vAra ApaNane duHkhadAyI thaze, mATe tene mArI nAMkhavI yogya che. kahyuM che ke upAdhyAyazca vaidyazca, nartakyazca parastriyaH / sUtikA dUtikA caiva, siddhai kArye tRnnopmaaH||1|| bhAvArtha-"upAdhyAya (mahetAjI), vaidya, nRtya karanArI, parastrI, sUtikA (suyANI) ane dUtI (saMdezo laI janArI) e baghAM kArya siddha thayA pachI tRNa samAna che." maMtrabIjamidaM pakvaM, rakSaNIyaM yathA tathA / manAgapi na bhidyeta, tadbhinnaM na prarohati // 2 // bhAvArtha-"A maMtrarUpI paripakva bIjanuM evI rIte rakSaNa karavuM ke te jarA paNa bhedAya nahIM, kemake bheda pAmavAthI te UgatuM nathI." suguptasyApi daMbhasya, brahmApyantaM na gacchati / koliko viSNurUpeNa, rAjakanyAM niSevate // 3 // bhAvArtha-"sArI rIte chupAvelA daMbhano pAra brahmA paNa pAmI zakatA nathI. juo, eka koLI viSNunuM rUpa ghAraNa karIne rAjakanyA bhogavato hato. A draSTAMta paMcataMtrAdikathI jANI levAM. pachI holikAe te parNakuTInI pharatAM kASTha vagere goThavIne temAM eka manuSyanuM zaba nAMkhIne DhuMDhA sahita te jhUMpaDI bALI dIdhI. pachI holikA tathA kAmapALa tyAMthI nAsI dezAMtara gayA. rAgAtura thayelI pApI nArI zuM nathI karatI? kahyuM che ke mArai piyabhattAraM, haNai suyaM taha paNAsae atthaM / niyagehaMpi palivai, nArI rAgAurA paavaa|| bhAvArtha-"potAnA priya bhartArane mAre che, putrane haNe che, dravyano nAza kare che, ane potAnA gharane paNa bALI mUke che. rAgAtura pApI strI eTalAM vAnAM kare che." pachI prAtaHkALe te caitya pAsenI jhUMpaDI baLelI joIne loko paraspara pUchavA lAgyA ke "are! A zuM thayuM?" tevAmAM bhadraka manoratha zreSThI potAnA gharamAM DhaMDhA tApasIne tathA holikAne nahIM jovAthI kheda pAmIne bolyo ke "jarUra eka citAmAM e banne jaNI baLI marI. prathama meM mahA 1. gusa hakIkata-chAnuM kareluM kArya. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 23 prayatne tene agni praveza karatAM aTakAvI hatI; paraMtu potAnA pApanI nivRtti mATe teNe potAnuM satIpaNuM satya karI batAvyuM. tApasI paNa tenI sAthenA snehane lIdhe baLI mUI.'' te sAMbhaLIne--'aho! A holikA satInI bhasma mahA pavitra che, tenuM aMga para vilepana karyAthI jarUra sarva duHkhano nAza thaze.' ema bolatA loko tenI citAne page lAgavA lAgyA ane tenI bhasma laIne mAthe caDhAvavA lAgyA. tyAra pachI dara varSe phAlguna sudI pUrNimAnI rAtrie te sthAne sarva loko iMdhana, chANA vagereno Dhagalo karIne hutAzanI saLagAvavA lAgyA. e pramANe sarvatra hoLInuM parva prakhyAta thayuM. ekadA kAmapALe holikAne kahyuM ke "ghana vinA manoratha pUrNa thatA nathI; mATe huM dravyane mATe paradeza jAuM.'' te sAMbhaLIne holikA bolI ke "he svAmI! tamAre mATe meM jAti kuLAdikano tyAga karyo che, tamAro viraha eka kSaNa paNa huM sahana karI zakuM tema nathI.'' te sAMbhaLIne kAmapALe mohane lIdhe tenuM vacana satya mAnyuM, ane javAno vicAra baMdha rAkhyo; kemake 'lIlAvALI strIonA svAbhAvika vilAso paNa mUDha puruSanA hRdayamAM sphuraNAyamAna thayA kare che. kamaLa upara svAbhAvika rAga hovAthI tyAM bhramarAo vRthA bhramaNa karyA kare che.'' .. anyadA holikAe kahyuM ke '"he priya! meM sarva vicAra karyo, paNa mArA pitAnA ghara sivAya bIje koI sthAne ghanano lAbha jaNAto nathI.'' tyAre kAmapALa bolyo ke "ApaNe moTuM akArya karIne nIkaLI gayA, tethI have pAchuM tyAM zI rIte javAya?'' te bolI ke "huM evI daMbha racanA karIza ke jethI pitA vagere sarva jano anukULa thaze. ApaNe nIkaLyA pachI te gAmamAM mahApUjya ane mAnya evuM holInuM parva lokomAM prasaryuM che, mATe tyAM ja javuM yogya che.'' ema vicArIne te banne jayapura gAmanI najIka AvyA. pachI holikAe kAmapALane kahyuM ke ''tame mArA bApanI dukAne jaIne ema kaho ke 'he zeTha! mArI strIne mATe eka sArI mUlya laIne Apo.' ' te sAMbhaLIne kAmapALa manoratha zeThanI dukAne jaIne tenI pAsethI mUlya ApIne eka sADI laI holikA pAse Avyo. te sADI joIne holikAe kahyuM ke "AvI sADI zuM kAmanI? bIjI sArI laI Avo.'' eTale kAmapALe pharIthI jaIne bIjI sADI lAvI batAvI. te sADI paNa holikAe pAchI mokalI. tyAre manoratha zeThe kahyuM ke '"tame vAraMvAra jAva-Ava karo cho te karatAM tamArI strIne ja ahIM lAvo, eTale tene game tevI sADI laI le.'' te sAMbhaLIne kAmapALe holikAne jaIne te zeThanuM vAkya kahyuM; eTale tarata ja hoLI zeThanI hATe gaI. tyAM te bIjI bIjI sADIo jovA lAgI. te vakhate zeTha animeSa dRSTie te hoLInI sAmuM vAraMvAra jovA lAgyo, eTale prathamathI zIkhavI rAkhyA pramANe kAmapALa bolyo ke "he zeTha! tame supAtra thaIne parastrInA sAmuM kema joyA karo cho?'' zeThe kahyuM ke ''huM kAmanA vikA2thI joto nathI. paNa mArI putrInA jevuM AnuM rUpa lAvaNya joIne mane vicAra thayo ke zuM te ja mArI putrI pharIthI manuSyarUpe ahIM AvI che? kemake te to agnimAM praveza karIne satI thaI che.'' kAmapALa bolyo ke A strInuM nAma paNa hoLI ja che, paNa A to mArI patnI che. A pramANenA bhramathI ja pUrve meM paNa sUrya caityamAM mArI patnI ghArIne tamArI putrIne AliMgana karyuM hatuM. Aje tamane paNa mArI patnI upara potAnI putrIno bhrama thayo, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 345] hutAzanI parva (hoLI) 215 paNa sarakhAM rUpalAvaNyavALAM ghaNAM strI puruSo A duniyAmAM hoya che, temAM tamAro kAMI doSa nathI." te sAMbhaLIne zeThe snehathI te bannene putrI tathA jamAI karIne ghera rAkhyA. aho! strIonI kevI gUDha mati hoya che! kahyuM che ke labhbhai vArihi pAraM, labhbhai pAraM ca savvasatthANaM / mahilAcariyANaM puNo, pAraM na lahei baMbhA vi // 1 // bhAvArtha-"samudrane pAra pAmI zakAya tathA sarva zAstrono pAra paNa pAmI zakAya, paraMtu strIcaritranA pArane brahmA paNa pAmI zakatA nathI." - have pelI DhaMDhA tApasI ke je parNakuTImAM baLI gaI hatI te zubha adhyavasAye marIne vyaMtara jAtimAM devI thaI hatI. teNe vibhaMga jJAnathI potAno pUrvabhava jANIne jayapuranA loko upara kopa karIne vicAryuM ke "aho! A loko mahA asatI ane jIvatI hoLIne pUje che ane tenI stuti kare che, paNa mane to koI saMbhAratuM paNa nathI." ema vicArIne te gAma upara eka moTI zilA vikarvIne te bolI ke "mane saMtoSa ApanAra eka manoratha zreSThI vinA bIjA sarvane hamaNAM ja A zilAthI cUrNa karI nAMkhIza." te sAMbhaLIne rAjA vagere sarva loka bhaya pAmIne manoratha zreSThIne zaraNe gayA. tyAre te zreSThIe pUjA balidAna vagere karIne kahyuM ke "deva ke dAnava je koI hoya te pragaTa thaIne je icchA hoya te kaho, ame nagaranA sarva loko te pramANe karIzuM." te sAMbhaLIne DhaMDhA vyaMtarI pUrvano sarva vRttAMta kahIne bolI ke "hoLInuM parva Ave tyAre sarva pIrajano bhAMDaceSTA kare, paraspara gALo de, dhULa uchALe, zarIre kAdava coLe ityAdi kare to A upadrava huM zAMta karuM." te sAMbhaLIne lokoe te pramANe aMgIkAra karyuM. tyArathI dhULeTInuM parva sarvatra prasaryuM. "loka gADariyA pravAha jevo che, te paramArthane samajato nathI." ahIM upadezavacana A pramANenAM ghArI rAkhavAM ke "eka asaMbaMgha vAkya bolavAthI, gALI pradAnAdi karavAthI jIva aneka bhavamAM bhogavavuM paDe tevuM pApakarma bAMdhe che, mATe azubha pralApano, tyAga karIne dravyathI hutAzanI parvane sarvathA tajavuM ane bhAvathI buddhipUrvaka zubha vAkyane aMgIkAra karavuM. svaparane hitakArI vAkyo bolavAM." "duSTa vAkyanA vistAravALuM, mithyAtvathI bhareluM ane saMsArasAgaramAM DubAvanAruM A hoLI ane rajanuM laukika parva zrI jinendra AgamanA tattvanI icchAvALA lokoe avazya tyAga karavuM." I triviMzatitama saMbha samApta . Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMbha 24 vyAkhyAna 346 yazobhadrasUri ane balabhadrasUri muni tapasvI rUpavAn dhIraH, kulInaH zIladAyuk / SaTtriMzadguNADhyo 'bhUcchrIyazobhadrasUrirAT // 1 // bhAvArtha-'tapasvI, rUpavAna, ghIra, kulIna ane zIla pALavAmAM dRDhatAvALA zrI yazobhadrasUri AcAryanA chatrIza guNothI yukta thayA.'' tenI kathA nIce pramANe-- yazobhadrasUrinI kathA pallIpurImAM jyAre zrI yazobhadra munine AcAryapadavI maLI, te vakhate temaNe jIvita paryaMta hamezAM ATha kavaLa vaDe ja AyaMbila karavAno abhigraha lIdho. evo niyama dhAraNa karIne IryAsamitipUrvaka mArgamAM vicaratA te sUrine eka mahimAvALI sUryanI pratimAe joIne manamAM vicAryuM ke ''aho! A sUri jo mArA bhuvanamAM padhAre to mAro janma saphaLa thAya.'' ema vicArIne sUrye AkAzamAM vAdaLAM vikurtIne jaLanI vRSTi karavA mAMDI. te vakhate 'mArAthI akAyanI virAdhanA na thAo' ema ghArIne sUrie samIpa hovAthI te sUryanA ja caityamAM praveza karyo. te sUrinA tapanA prabhAvathI sUrye pratyakSa thaIne varadAna mAgavAnuM kahyuM; kemake devanuM darzana niSphaLa hotuM nathI; to paNa icchArahita sUri kAMI paNa mAgyA vinA ja potAnA upAzraye gayA. tyAre sUrye brAhmaNanuM rUpa laIne svarga narakAdikamAM rahelA sarva jIvone joI zakAya tevI eka aMjananI zIzI tathA eka divya pustaka sUrine ApyuM. te pustaka mAtra vAMcavAthI sUrine sarva vidyAo pAThasiddha thaI gaI. pachI 'A vidyAo pAzcAtya munione ayogya che' ema vicArIne sUrie potAnA ziSya baLabhadra munine bolAvIne kahyuM ke "A pustako ughADyA vinA ja ema ne ema sUryanA caityamAM jaIne tene ApI Ava. kaheje ke mArA gurune tame je thApaNa ApI hatI te pAchI lo.'' e pramANe kahIne gurue baLabhadra munine mokalyA. gurue te pustaka ughADavAnI sakhata manAI karI hatI, to paNa teNe tyAM jaIne caityanI bahAra te pothI choDIne temAMthI maMtronI AmnAyanAM traNa pAnAM corIne gupta rAkhyAM. pachI caityamAM jaIne sUryanI pratimAne gurunuM vacana kahI te pustaka ApyuM. eTale te pratimAe paNa hAtha lAMbo karIne te laI lIdhuM. pachI baLabhadra muni caityanI bahAra AvIne jovA lAgyA to saMtADelAM pAnAM dekhAyA nahIM; tethI te. potAnA AtmAne upAlaMbha devA lAgyA ke "mane dhikkAra che kemake meM gurunI AjJA ullaMghI ane saMtADelAM patra paNa koNa jANe kyAM gayAM?'' ema kheda karatAM tenA netromAM azru bharAI gayA. te joIne sUrye tene kahyuM ke, "he muni! zA mATe kheda karo cho? lo A traNa patro, te vaDe zAsananI unnati vadhArajo.'' te laIne teNe te traNa patromAM rahelI vidyAne pAThamAtrathI ja siddha karI lIdhI. ekadA guru bahirbhUmi (sthaMDila) gayA hatA ane prAsuka jaLane tenA kahelA kALathI kAMIka adhika kALa sudhI prAsuka rAkhavA mATe bakarAnI lIMDIo ANI rAkhelI pAse paDI hatI, te vakhate Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 346] yazobhadrasUri ane balabhadrasUri muni 217 baLabhadra munie bhUlI na javAya teTalA mATe saMjIvinI vidyAnI AvRtti karI. te vidyAnA prabhAvathI jeTalI lIMDIo hatI teTalA bakarA bakarIo thaI gayAM; tevAmAM guru bahirbhUmithI AvyA. upAzrayamAM bakarAMono bUtkAra zabda sAMbhaLIne gurue baLabhadra munine upAlaMbha Apyo. tyAre te munie kahyuM ke "he guru! thayuM na thayuM thavAnuM nathI. have huM zuM karuM? Apa AjJA Apo.'' guru bolyA ke "jIvarakSAne mATe ajApALa (govALa)nuM svarUpa dhAraNa karIne tathA sAdhuveSane gupta karIne be vADA bhinna bhinna karI ekamAM bakarIo ane ekamAM bakarAo rAkhavAM. temanI saMtatinI vRddhi na thavA devA mATe bakarA tathA bakarIno meLApa thavA devo nahIM. teone bhakSaNa paNa acitta ApavuM. A pramANe te sarva jIve tyAM sudhI yatnathI temanuM rakSaNa karavuM.'' A pramANe te bakarAMnI rakSAno upadeza karIne sUrie anya sthAne vihAra karyo. pachI baLabhadra muni gurumahArAjanI AjJAno svIkAra karIne koI girinI guphAmAM rahI avyakta veSe bakarAnAM ToLAMne auSadhi (sUkuM ghAsa) carAvavA lAgyA ane tenI lIMDIo vaDe homa karavA lAgyA. tyAM anukrame teNe ghaNI vidyAo siddha karI. ekadA raivatagirinuM tIrtha bauddha lokoe dabAvyuM, ane rAyakheMgAra rAjAne tathA tenI rANIne teoe potAnA upAsaka bauddhadharmI karyA; tethI evuM thayuM ke zvetAMbarono te tIrthamAM praveza paNa baMgha thayo. ekadA tyAM zvetAMbaranA corAzI saMgho ekaThA thayA. temaNe darzana karavA javAnI mAgaNI karI, te vakhate rAjAe AjJA karI ke "bauddha dharmano aMgIkAra karIne pachI devane vaMdana karavA jAo.'' te sAMbhaLIne sarva atyaMta kheda pAmyA. pachI koI kanyAnA dehamAM aMbAdevIne utArIne tene zvetAMbaroe kahyuM ke ''he devI! saMghanA vidmanuM nivAraNa karavAmAM sahAyabhUta thAo.'' devIe kahyuM ke 'bauddhanA vyaMtaroe tIrtha ruMdhyuM che, tethI bIjA sahAyakAraka vinA ekalI mArI zakti tenI sAme cAle tema nathI. zAsanano udyota ka2vAmAM sUrya samAna ane jIvana paryaMta tapamAM Asakta evA zrI yazobhadra svAmI to svarge gayA che; paraMtu eka baLabhadra muni amuka sthAne birAje che, te munine jo tame lAvo to te tIrtha pAchuM vaLe.'' te sAMbhaLIne saMghapatioe te munine bolAvavA mATe eka sAMDhaNI mokalI, tenA para besIne keTalAka mANaso baLabhadra munivALA vanamAM gayA. tyAM eka mANasa bakarAM cArato hato, tene teoe pUchyuM ke "ahIM baLabhadra muni kyAM rahe che?" te sAMbhaLIne ajApAlano veSa dhAraNa karanAra te baLabhadra muni ja bolyA ke "amuka guphAmAM jAo, tyAM te beThA che.'' ema kahIne te mANaso te sthAne pahoMcyA pahelAM baLabhadra muni tyAM jaIne sAdhuveSe beThA. pachI te UMTa para besIne AvelA zrAvakoe tyAM AvIne temane saMghanI kahevarAvelI vijJapti kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne baLabhadra muni bolyA ke "tame tyAM jAo, huM jaladIthI AvuM chuM.'' ema kahIne teone rajA ApI. pachI pote AkAzamArge saMghanI bhakti karavA tyAM gayA, ane jIrNadurga (jUnAgaDha) nA rAjA kheMgAra pAse jaIne tene kahyuM ke "he rAjA! saMghanI yAtrAmAM aMtarAya na kara. A tIrtha bauddha lokonuM nathI.'' rAjA bolyo ke 'bauddha dharma aMgIkAra kare to ja devane vaMdana thavAnuM che, te sivAya thavAnuM nathI.'' te sAMbhaLIne munie rAjAnA zarIra upara maMtrelA akSata C 1 A rAyakheMgAra siddharAja jayasiMhanAM vakhatamAM thaI-gayA che te na samajavA. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 chAMTavA vagerethI tene vedanA utpanna karI. pachI saMghamAM AvIne vidyAbaLathI saMghanI pharato agnino killo ane tene pharatI jaLanI khAI banAvIne aMdara sukhethI rahyA. ahIM asahya vyArthinI pIDAthI ruSTamAna thayelA rAjAe saMghano saMhAra karavA mATe sainya sahita senApatine mokalyo. te senApati saMghanA paDAva pAse Avyo, paNa tenI pharato agnino prAkAra tathA jaLanI khAI joIne bhaya pAmyo; eTale teNe dUrathI munine vinaMtipUrvaka kahyuM ke "he muni! rAjAne kopAyamAna na karo." te sAMbhaLIne potAno atizaya (zakti) batAvavA mATe munie te senApati athavA maMtrIne kahyuM ke "mAruM baLa keTaluM che te juo." ema kahIne rAtA kaNeranA vRkSanI eka soTI saMhAranI rIte cotarapha pheravI, eTale samIpe rahelA sarva vRkSonAM zikharo pRthvI para paDI gayAM. te joIne maMtrIe munine kahyuM ke "uMdara mAtra uparanI DhAMkaNI pADI nAMkhavAne samartha hoya che, paNa te pAchI DhAMkavAne samartha hoto nathI." te sAMbhaLIne baLabhadra munie zveta kaNeranA vRkSanI soTI laIne tene sRSTAnI rIte pheravI, eTale te vRkSonAM zikharo hatAM tevAM pAchAM joDAI gayAM. te joIne camatkAra pAmelA maMtrIe rAjA pAse jaIne rAjAne muninuM sAmarthya jaNAvyuM, tethI bhaya pAmelo rAjA muni pAse AvI tene vaMdanA karIne bolyo ke "he mahArAjA! mAro aparAdha kSamA karo. bALaka pitAnI avajJA kare che, paNa pitA tenA para krogha karatA nathI." muni bolyA ke jo tuM jainagharma aMgIkAra karIza to tane ArAma thaze." te sAMbhaLIne muninA vacanathI rAjAe jainadharma aMgIkAra karyo. pachI zrI saMghe moTA utsavathI zrI raivatagiri tIrthanA adhipati zrI neminAthajInI yAtrA karI. "yazobhadrasUri tathA balabhadra muni jainazAsananA prabhAvaka thayA. temane huM bhaktiguNa ghAraNa karIne niraMtara vaMdanA karuM chuM ane temanI stuti karuM chuM." vyAkhyAna 347 sulabhabodhinuM svarUpa lobhitA bahubhirbhogaiH, pitrAdibhirnirantaram / dharmaprApti samIhanti, te syuH sulbhbodhinH||1|| bhAvArtha-pitA vageree niraMtara ghaNA prakAranA bhogathI lobha pamADyA chatA paNa jeo gharmanI prAptine ja icche che teo sulabhabodhi kahevAya che." A zlokano bhAvArtha nIce jaNAvelA vRSTAMtathI jANavo. cha munionI kathA citra ane saMbhUti muninA jIva pUrva bhave kSitipratiSTha nAmanA puramAM be gopa hatA. te paraspara ati prItivALA hatA. anyadA te banne gopo sAghunA saMgathI cAritra laI tenuM pratipAlana karI devatA thayA. tyAMthI cyavane pRthvIpura nagaramAM koI eka zreSThInA sahodara putro thayA. te bannene bIjA cAra mahaddhika zreSThIputro mitra thayA. te chaye mitroe cirakALa sughI saMsAranA sukhabhoga 1-2. A saMhAra ne sRSTA banne prakAranI vizeSa samajaNa gurugamathI meLavavI. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 347]. sulabhabodhinuM svarUpa 219 bhogavIne ekadA guru pAse gharmopadeza sAMbhaLI iMdriyonuM damana karI harSathI cAritra grahaNa karyuM. pachI teo vivigha prakAranAM zAstro bhaNIne chevaTa anazana karI prathama svargamAM nalinI gulma nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanA AyuSyavALA devo thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM be gopanA jIvo vinA bIjA cAre jIvo prathama cavyA. temAM eka kurudezamAM ISakArapuranA rAjA ISakAra nAme thayo, bIjo deva te rAjAnI rANI thayo, trIjo te ja rAjAno bhRgu nAmano purohita thayo ane cotho te bhRgu purohitanI yazA nAme patnI thayo. have te purohita vRddha umarano thavA Avyo, to paNa tene kAMI saMtati thaI nahIM; tyAre te putranI ciMtAthI manamAM atyaMta AkuLavyAkuLa thavA lAgyo. anyadA pelA be gopa devo avadhijJAnathI "ame bhRgu purohitanA putro thaIzuM' ema jANIne sAdhunA veSe bhRgune ghera AvyA. temane joIne harSathI bhRgu tathA tenI strI temane namyA. pachI temanA upadezathI zrAvakagharma pAmIne bhRgue pUchyuM ke "he pUjya! mAre putra thaze ke nahIM?" muni bolyA ke "tamAre be putro thaze, paNa te bAlyAvasthAmAM ja dIkSA grahaNa karaze, te vakhate tamAre tene aMtarAya karavo nahIM." te sAMbhaLIne daMpatIe temanuM vacana aMgIkAra karyuM. devo svasthAne gayA. anyadA te banne devo svargathI cyavIne yazAnI kukSimAM avataryA. tyAre bhRgue vicAryuM ke "mArA putro janmathI ja koI paNa sAdhune jue nahIM to ThIka." ema ghArIne te bhAryA sahita koI nAnA gAmamAM jaIne rahyo. pachI samaya pUrNa thaye yazAe be putrone janma Apyo. te putro vRddhi pAmatAM vidyA bhaNavAne yogya vayanA thayA. te vakhate tenA mAtApitAe temane zIkhavyuM ke "he putro! je munio mAthe muMDana karelA, hAthamAM daMDa ghAraNa karanArA ane nIcI draSTi rAkhIne daMbhathI bagalAnI jema cAlanArA hoya che teo bALakone pakaDIne mArI nAMkhe che ane rAkSasonI jema temanuM mAMsa khAI jAya che, mATe tamAre te sAdhuonI pAse javuM nahIM. teo prathama vizvAsa utpanna karIne pachI mArI nAMkhe che." A pramANe sAMbhaLIne te bALako sAghune jovA paNa icchatA nahIM. anyadA te banne bhAIo svecchAe krIDA karatA gAma bahAra gayA hatA; tevAmAM daivayoge gAmamAMthI bahAra nIkaLIne temanI sanmukha AvatA munione joIne te banne bhAIo trAsa pAmI vana tarapha nAThA. mArgamAM eka moTo vaTavRkSa Avyo. tenA para te banne caDI gayA. sAdhuo paNa te ja vaTavRkSanI nIce AvyA ane pRthvI pramArjIne jayaNAthI jIvone dUra karI gAmamAMthI pAtramAM ANeluM bhojana khAvA beThA. te bhojanamAMthI eka dANo paNa pRthvI para paDavA dIdho nahIM, temaja jamatAM bacakArAno zabda paNa karyo nahIM. e pramANe te sAdhuonuM cAlavuM, bolavuM, khAvuM tathA jovuM vagere samagra cepTana jIvarakSApUrvaka joIne vaTavRkSa upara rahelA te banne bhAIoe vicAra karyo ke "A munio to anna khAya che, mAMsa khAtA nathI, mATe ApaNA mAtApitAe ApaNane khoTA samajAvyA che, ane tethI ApaNe atyAra sudhI khoTI bhrAMtimAM rahyA chIe, paraMtu AvA sAdhuo ApaNe pUrve koI paNa sthAne joyA che kharA." ema dhyAna pharatAM bannene jAtismaraNa jJAna thayuM; tethI pUrve grahaNa karelA cAritranuM smaraNa karIne pratibogha pAmelA te banne vicAra karavA lAgyA ke "aho! mAtApitAe mohane vaza thaIne ApaNane mRSAvANIthI chetaryA che." ema vicArI banne Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 bhAIoe vaTavRkSa uparathI nIce UtarI munione vaMdana karyuM, ane temanI stuti karI. pachI potAne ghera AvI pitAne kahyuM ke asAsayaM dakRmimaM vihAraM, bahu aMtarAyaM na hi dIhamAuM / tamhA gihaMmi na raiM labhAmo, AmaMtayAmo carisAmumoNaM // 1 // bhAvArtha-"A pratyakSa vihAra eTale manuSyabhavanI sthiti azAzvata eTale anityakSaNabhaMgura joIne tathA temAM rogAdika ghaNAM vidhro ane alpa AyuSya (kroDa pUrvanuM nahIM) joIne ame gRhasthAzramamAM kiMcit paNa prIti pAmatA nathI, mATe ame maunavrata eTale cAritra grahaNa karavA tamArI rajA mAgIe chIe." te sAMbhaLIne tenA pitA bolyA ke "he putro! tame vedanuM vacana jANatA nathI. vedamAM kahyuM che ke "napatyastha gatiti ' putrarahita manuSyanI gati nathI; tathA "putreNa gAyate :" putrathI loka utpanna thAya che, e pramANe vedamAM kahyuM che. vaLI "utha putrasya pukha svo mahIyate." putrano paNa putra hoya to tethI te svargalokamAM pUjAya che, ema paNa kahyuM che. mATe tame vedano abhyAsa karIne, brAhmaNone saMtoSa pamADIne, putrone ghera mUkIne tathA strIonA vilAsa bhogavIne pachI dIkSA grahaNa karajo." A pramANe sAMbhaLIne banne putro bolyA ke "he pitA! veda bhaNavAthI te veda zaraNa ke rakSaNa karI zakatA nathI; kemake tene bhaNavA mAtrathI te kAMI durgatimAM paDatAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. smRtimAM kahyuM che ke akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThira! / duHkulanApyadhIyante, zIlaM tu mama rocate // 1 // bhAvArtha-"he yudhiSThira! "veda bhaNyo mATe te brAhmaNa che," ema vedAdhyayana kAMI brAhmaNapaNAnuM kAraNa nathI; kemake veda to nIca kuLavALA paNa bhaNe che, paraMtu huM to zIlane ja pasaMda karuM chuM; eTale ke je sadAcaraNI che te ja brAhmaNa che." vaLI zilpamadhyayanaM nAma, vrataM brAhmaNalakSaNam / vrattasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 2 // bhAvArtha-"bhaNavuM te to eka jAtanI zilpakaLA che paNa brAhmaNanuM lakSaNa to sArAM AcaraNa che, mATe sadAcaraNamAM rahelA hoya te ja brAhmaNa kahevAya che; bIjA vedathI AjIvikAnA karanArA te kAMI brAhmaNa kahevAtA nathI." vaLI he pitA! Ape viprone saMtoSa pamADavAnuM je kahyuM te to narakamAM nAMkhavAno ja hetu che, kAraNa ke teo kumArganI prarUpaNA kare che, ane pazuvaghAdimAM pravarte che, temaja putrAdika paNa narakamAM paDatA jIvone zaraNarUpa thatA nathI. veda jANanAra paNa kahe che ke yadi putrAdbhavetsvargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirrthkH||1|| bhAvArtha-"jo kadAca putrathI svarga maLatuM hoya ane dAnadharmanI jarUra na hoya, to pachI sarva 1 zrI uttarAdhyayana sUtranA 14 mA adhyayanamAM A gAthA che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 347] sulabhabodhinuM svarUpa 221 jagata chetarAyuM che ane dAnadharma nirarthaka jaNAya che.' arthAt dAnadharmanuM zAstramAM zravaNa karIne temAM pravartatA loko chetarAyA che ema jaNAya che, paNa kharI rIte tema nathI, dAnAdi dharma ja svargane ApanAra che. putrathI svarga maLatuM nathI. juo- bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM ca prathamaM svargaH, pazcAlloko gamiSyati // 2 // bhAvArtha-jo putrathI ja svarganI prApti thatI hoya to garoLIne, goghAne tathA kUkaDA vagerene ghaNA putro hoya che; tethI prathama teo svarge jaze ane pachI bIjA loko jaze." paraMtu e vAta asatya che. vaLI tame zrIvilAsanuM sukha bhogavavAnuM kahyuM, paNa te kSaNabhaMgura che. te viSe zrI uttarAdhyayana sUtranA caudamA adhyayanamAM paramAtmAe kahyuM che ke- khaNamittasukhA bahukAladukkhA, paggAmadukkhA anigAmasukhA / saMsAramukkhassa vivakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 1 // bhAvArtha-'strInA kAmabhoganuM sukha eka kSaNa mAtranuM che ane temAM ghaNA kALanuM duHkha raheluM che. vaLI temAM du:kha ghaNuM che ane sukha svalpa che. saMsArathI mukta thavAnI icchAvALAne te zatrubhUta che tathA anarthanI khANarUpa che.' vaLI he pitA! niraMtara saMsAranAM kAryo karyA karIe, topaNa jiMdagI paryaMta tenI samApti thatI nathI; mATe dharmamAM pramAda karavo e kema yogya kahevAya? je divasa gayA te pharIne AvatA nathI. tethI dharma nahIM karanAranA divaso niSphaLa jAya che. vaLI adharmanuM mULa kAraNa gRhasthAzrama che, mATe teno tyAga karavo te ja kalyANakArI che.'' A pramANenAM putronAM vacanathI pratibogha pAmIne bhRgu purohita bolyo ke '"he putro! tame kahyuM te satya che, paraMtu hAlamAM ApaNe gRhasthAzramamAM rahIne tame ane ame sarva sAthe dezavirati grahaNa karIe; pachI yauvanAvasthA vyatikramaze tyAre vRddhAvasthAmAM ApaNe sarve cAritra grahaNa karIzuM.' putro bolyA ke ''he pitA! jene mRtyunI sAthe mitrAI hoya, athavA je mRtyunA paMjAmAMthI nAsI zake tema hoya athavA je ema jANe ke huM maravAno nathI tene tema karavuM yogya che; paNa tevuM to kAMI paNa nathI. tethI tevuM dhAranArane mUrkha jANavo; kemake mRtyune nahIM AvavAno koI paNa vakhata nathI. te to tene game tyAre Ave che, mATe ApaNe Aje ja dharmane aMgIkAra karIe. viSayAdikanAM sukha to ApaNe anaMtI vAra pAmyA chIe.' ityAdi putronAM vacana sAMbhaLIne vratanI icchAvALo thayelo bhRgu potAnI strIne gharmamAM vighra karanAra jANIne tenA pratye bolyo ke "he vasiSThagotramAM utpanna thayelI strI! A putro vinA mAre gRhasthAzramamAM rahevuM yogya nathI. jema zAkhA vinAnA vRkSa ane bhRtya vinAno rAjA zobhato nathI, tema huM paNa putrarahita zobhato nathI; mATe huM temanI sAthe dIkSA levA icchuM chuM.' te sAMbhaLIne yazA bolI ke "he svAmI! A pratyakSa maLelA kAmabhogo tajavA yogya nathI. dIkSA grahaNa karavI te bIjA bhavamAM bhoga meLavavAnI icchAthI che, te bhoga to A janmamAM ja prApta thayA che; to pachI dIkSA zA mATe grahaNa karavI?'' tyAre bhRgu bolyo ke 'he priyA! huM asaMyamarUpa jIvitane mATe eTale ke paralokanA sukhane mATe dIkSA grahaNa karato nathI, paNa saMyama Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 24 vinAnuM jIvita niSphaLa che, mATe ja huM bhogone tajuM chuM. vaLI jIvita, maraNa, lAbha, alAbha, sukha ane duHkha vageremAM samapaNAnI bhAvanA karIne mukti meLavavA mATe ja dIkSA levI yogya che." A pramANenA tenAM vAkyathI pratibogha pAmelI te bolI ke "ApaNA putrone ghanya che ke jeo ApaNA pahelAM ja vrata levAnI icchAvALA thayA. teonI sthiratA ja ApaNane paNa gharma ApanAra thaI che." A pramANe sarva pratibodha pAmavAthI cAra jaNAe sAthe dIkSA grahaNa karI. A vRttAMta sAMbhaLIne ISakAra rAjA bhRgue tyAga karelA tenA gRhAdikanuM grahaNa karavA mATe tene ghera Avyo. te vakhate tenI kamaLA nAmanI rANI rAjAne vAraMvAra kahevA lAgI ke "brAhmaNe vamana karelA gRhanA sArane tame khAvA iccho cho; tethI tame vamananuM bhakSaNa karanArA thAo cho, te tamArA jevAne ucita nathI. vaLI tamArI AvI utkaTa icchA pUrNa thavA mATe samagra jagatanuM ghana tamAre AdhIna hoya to paNa te pUrNa thAya tema nathI, temaja te jarAmaraNanA duHkhane aTakAvavA samartha nathI; kemake A jagatamAM janma dhAraNa karanArane avazya maraNa prApta thAya che. kahyuM che ke kazcitsakhe tvayA dRSTaH, zrutaH saMbhAvito'thavA / kSitau vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati // 1 // bhAvArtha-he mitra! A pRthvI upara athavA svargamAM teM evo koI prANI joyo che, sAMbhaLyo che, tathA saMbhAvanA paNa karI che ke je janmelo mRtyu na pAme? arthAt evo koI ja nathI. mATe he svAmI! gharma vinA bIjuM koI rakSaNa karanAra nathI. A cAree A sarva anitya jANIne ja tene taryuM che, ane huM paNa te jANIne AraMbhathI parigraha nivRtti pAmI chuM, mATe he nAtha! huM vrata grahaNa karIza." A pramANenI rANInI vANIthI te ja vakhate pratibodha pAmelo rAjA rANI sahita dusyaja kAmabhogane tathA moTA rAjyane tajIne nirgatha thayo. A pramANe upara kahelA chaye jIvo kahelA krama pramANe pratibogha pAmyA, ane sarva mohano tyAga karyo. teonAM citta pUrvajanmamAM karelA gharmanA abhyAsanI bhAvanAthI bhAvita thayelAM hatAM; tethI alpa kALamAM ja teoe kevaLajJAna pAmIne ajarAmara padane prApta karyuM. pUrva bhave arihaMtanA zAsanamAM te cha jIvonAM citta gharmathI vAsita thayAM hatAM, tethI teone jaladIthI AtmatattvanI prApti thaI. AvA prANIo sulabhaboghI kahevAya che." vyAkhyAna 348 pahelA pratyekabuddha karakaMDu je cAra pratyekabuddha eka sAthe ja svargamAMthI cyavyA, sAthe ja dIkSA grahaNa karI, sAthe ja kevaLajJAna pAmyA ane sAthe ja mokSe gayA, temanuM svarUpa ahIM kahIe chIe tatrAdau vRSabhaM vIkSya, pratibuddhasya dhInidheH / karakaMDumahIjAnezcaritaM vacmi tadyathA // 1 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 348] pahelA pratyekabuddha karakaMDu 223 bhAvArtha-"te cAra pratyekabuddhomAM prathama vRSabhane joIne pratibogha pAmelA buddhinA bhaMDArarUpa karakaMDu rAjAnuM caritra kahIe chIe." te A pramANe karake rAjAnI kathA caMpApurImAM dadhivAhana nAme rAjA hato, tene padmAvatI nAme rANI hatI. te ekadA garbhiNI thaI, tyAre garbhanA prabhAvathI tene evo dohada thayo ke huM rAjAno veSa ghAraNa karIne, rAjAe jene mAthe chatra dhAraNa karyuM che evI, paTTahastIpara besIne udyAnamAM vicaruM. te dohada pUrNa nahIM thavAthI kRSNapakSanA caMdranI jema te pratidina kRza thavA lAgI. rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM, tyAre rANIe dohadanI vAta kahI tethI rAjAe teno dohada pUrNa karavA mATe tenI sAthe ja hAthI para besI rANIne mAthe chatra dhAraNa karyuM ane tevI rIte rAjA vanamAM gayo. te vakhate akasmAtu jaLavRSTi thaI. te vRSTi prathama hovAthI pRthvImAMthI gaMgha pragaTa thayo, te gaMgha suMghavAthI madonmatta thayelo hAthI vana tarapha doDyo. rAjAe tene aMkuza vagerethI ghaNo nivAryo, paNa te aTakyo nahIM; tethI kAyara thaIne rAjAe rANIne kahyuM ke "he priyA! dUra pelo vaTavRkSa dekhAya che, tenI nIce thaIne A hAthI nIkaLaze, te vakhate tuM te vaTanI zAkhA majabUta rIte pakaDI leje, huM paNa pakaDI laIza. pachI hAthIne javA daIne ApaNe nagara tarapha jaIzuM." pachI jyAre te hAthI vaTanI nIce thaIne nIkaLyo, tyAre rAjAe to tatkALa tenI zAkhA pakaDI lIdhI; paNa rANI te zAkhA pakaDI zakI nahIM; tethI priyAno viyoga thavAthI rAjA vilApa karato pAcho vaLIne te hAthInAM ja pagalAMne anusAra caMpAnagarImAM gayo. ahIM hAthI cAlatAM cAlatAM ati tRSAtura thayo; tethI te moTA araNyamAM eka taLAva AvyuM temAM peTho. te avasara jANIne rANI tenA parathI UtarI taLAvanA pANIne tarIne kAMThe AvI. pachI teNe vicAryuM ke "pUrvanA azubha karmane lIdhe mAre akasmAtu Apatti AvI paDI che; paraMtu have rudana karavAthI to UlaTo sAta karmano draDha baMgha thaze, mATe hamaNAM to A araNyanuM ullaMghana karuM tyAM sudhIne mATe sAgArI anazana ja aMgIkAra karuM." pachI e pramANe abhigraha laIne te koIka dizAmAM cAlI. mArgamAM eka tApase tene dIThI; eTale pUchyuM ke "are! tuM vanadevI che ke kinnarI che?" tyAre te bolI ke "huM jainadharmI ceTakarAjAnI putrI manuSyaNI chuM." ema kahIne potAnuM sarva vRttAMta teNe te tApasane kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne tApasa bolyo ke "huM tArA pitAno bhAI chuM, mATe tuM bhaya pAmIza nahIM.' ema kahIne te tApase tene AzvAsana ApI vana phaLAdika vaDe teno satkAra karyo. pachI tene najIkanA koI nagaramAM te tApase pahoMcADI. te rANI kAmabhogathI nirveda pAmIne sAdhvIonI pAse jaIne temane vAMdIne beThI. tyAre sAdhvIe tene pUchyuM ke "he zrAvikA! tuM kyAMthI AvI che?" tyAre rANIe dIkSA levAnI icchAthI eka garbha vinA bIjI sarva vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne sAdhvI bolyA ke he uttama AzayavALI! vidyuta jevA capaLa sAMsArika sukhanI AzA choDIne cAritra grahaNa kara." te sAMbhaLIne virakta thayelI rANIe dIkSA grahaNa karI. pachI anukrame tenA garbhanI vRddhi thaI. te joIne sAdhvIoe pUchyuM, tyAre teNe satya vAta kahI. pachI sAdhvIoe tene gupta sthAne rAkhI. garbhasamaya pUrNa thatAM teNe zayyAtarane ghera eka putrane janma Apyo. pachI te putrane tenA pitAnA nAmavALI mudrikA paherAvI ratnakaMbalamAM vIMTIne teNe smazAnamAM mUkI dIgho, ane tene koNa laI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 jAya che te jovA mATe saMtAIne UbhI rahI. tevAmAM te smazAnano ghaNI tyAM Avyo. teNe te putrane joI upADI laIne potAnI strIne Apyo. te cAMDALanI pAchaLa jaI tenuM ghara joIne rANI upAzraye pAchI AvI. pachI hamezAM rANI tene ghera jaIne modaka vagere ApI mohathI tene lADa laDAvavA lAgI. te putranA zarIramAM janmathI ja kaMDu eTale kharajano vyAdhi thayo. ekadA te putra bIjA bALako sAthe krIDA karatAM bolyo ke "huM tamAro rAjA chuM, mATe tame mane kara Apo.'' bALako bolyA ke ''zuM ApIe?'' teNe kahyuM ke '"tame tamArA karathI (hAthathI) mane khUba khajavALo, tethI huM prasanna thaIza.'' pachI bALako tene khajavALatA satA karakaMDunA nAmathI bolAvavA lAgyA. anukrame te putra yuvAvasthA pAmyo, tyAre te smazAnanI rakSA karavA lAgyo. ekadA be muni vihAra karatA karatA tyAM AvyA. temAM eka muni lakSaNa zAstranA jANakAra hatA. teNe vAMsanI jALamAM eka daMDa joIne bIjA munine kahyuM ke "A daMDa haju cAra AMgaLa moTo thAya tyAM sudhI rAha joyA pachI tene je mANasa grahaNa kare te rAjA thAya.'' te vAkya eka karakaMDue ane eka brAhmaNe sAMbhaLyuM. pachI te daMDa jyAre cAra AMgaLa vadhyo tyAre te brAhmaNe tene khodIne kADhyo. te joIne karakaMDue tenI sAthe moTo kajiyo karIne te daMDa laI lIdho. lokoe hasIne tene pUchyuM ke "tuM A daMDane zuM karIza?" tyAre te bolyo ke "AnA prabhAvathI huM rAjA thaIza.' lokoe kahyuM ke ''tuM rAjA thAya tyAre A brAhmaNane eka gAma Apaje.'' te vacana aMgIkAra karIne karakaMDu potAne ghera gayo. pelA brAhmaNe vicAryuM ke "karakaMDune haNIne paNa daMDa lauM.'' teno Avo abhiprAya jANIne bhaya pAmelo karakaMDu tyAMthI nAsIne kAMcanapure gayo. tyAM thAkI javAthI gAma bahAra udyAnamAM te sUto. te ja divase te gAmano rAjA aputrIo marI javAthI pradhAnoe pAMca divya pragaTa karyA. te divyothI karakaMDune rAjya maLyuM; eTale te hastIpara ArUDha thaIne nagarapraveza karato hato; tevAmAM pelA brAhmaNe AvIne tene aTakAvyo ane bolyo ke "are cAMDAla! tane rAjya ghaTe nahIM.'' te sAMbhaLIne karakaMDue pelo daMDa hAthamAM laIne bhamADyo, eTale bhaya pAmIne te brAhmaNa nAsI gayo. pachI pradhAnoe teno rAjyAbhiSeka karyo. pachI karakaMDu rAjAe sarva cAMDALone brAhmaNa karyA. kahyuM che ke-- dadhivAhanaputreNa, rAjA ca karakaMDunA / vATadhAnakavAstavyA cAMDAlA brAhmaNIkRtAH // 1 // bhAvArtha-dadhivAhana rAjAnA putra karakaMDu rAjAe vATaghAnakanA rahIza cAMDALone brAhmaNa karyA." ekadA pelA brAhmaNe AvIne karakaMDune kahyuM ke "he rAjA! tame mane pUrve eka gAma ApavAnuM vacana ApyuM che te gAma Apo.'' rAjAe kahyuM ke '"bola, tane kayuM gAma ApuM?"' tyAre te bolyo ke "mane caMpAnagarInI najIkamAM eka gAma Apo.'" te sAMbhaLIne karakaMDu rAjAe caMpApurInA rAjA dadhivAhana upara lekha lakhI Apyo ke "A brAhmaNane eka gAma Apajo.'' te brAhmaNe caMpApurI jaIne dadhivAhana rAjAne te kAgaLa Apyo. te vAMcIne krodhathI rakta netravALo thayelo dadhivAhana rAjA bolyo ke "are brAhmaNa! cAMDALanA hAthe lakhelA kAgaLano sparza karavAthI huM malina thayo chuM; Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 348]. pahelA pratyekabuddha karakaMDu 225 mATe tuM satvara cAlyo jA, nahIM to tuM paNa hamaNAM mArA kopAgnimAM pataMgarUpa thaI jaIza." te sAMbhaLIne brAhmaNe tyAMthI zIdhrapaNe karakaMDu pAse jaIne te vRttAMta kahyuM; tethI krogha pAmelA karakaMDue moTuM sainya laIne caMpApurI gherI lIdhI. banne rAjAnA sainyone paraspara mahAyuddha thayuM. te vAta davivAhananI rANI je sAdhvI thayelA hatA temaNe sAMbhaLI, tethI te prathama karaThaMDu pAse AvyA; eTale karakaMDu UThIne sAmo jaI temane namyo. pachI sAdhvIe tene ekAMtamAM laI jaIne pUrvanI sarva hakIkata kahIne kahyuM ke "he putra! potAnA pitA sAthe yuddha karavuM te tane yogya nathI. kadAca tane A vAtano vizvAsa na Avato hoya to janma vakhate tArA hAthamAM meM paherAvelI tArA pitAnA nAmavALI mudrikA jo." karakaMDa te joIne zaMkArahita thayo sato bolyo ke "he mAtA! tame mArA pitAnI pAse jaI A vAtano bogha karo." eTale te sAdhvI tyAMthI dadhivAhana pAse gayA, ane tene paNa pUrvanuM sarva vRttAMta kahyuM. rAjAe pUchyuM ke "te garbha kyAM gayo?" sAdhvI bolyA ke "he rAjA! jeNe tamAruM nagara gheryuM che te ja te garbha che." ityAdi sarva vRttAMta sAMbhaLIne AnaMda pAmelo rAjA putrane maLavA utkaMThita thaI tenI sAmo cAlyo. temane AvatA joI karakaMDu paNa page cAlato sanmukha gayo, ane pitAnA caraNamAM paDyo. pitAe tene be hAthe pakaDI laIne AliMgana karyuM. pachI anukrame dadhivAhana rAjAe tene rAjya soMpIne dIkSA grahaNa karI. karakaMDu rAjA nyAyathI banne rAjya calAvavA lAgyo. ekadA karakaMDu rAjA gokuLa (gAyono vADo) jovA gayo. tyAM teNe rUpA jevo ati zveta eka vAcharaDo joyo. tene jotAM ja tenA para ati prema AvavAthI temaNe gAyo donArane kahyuM ke "A vAcharaDAne mAtra tenI mAnuM ja dUgha pAvuM ema nahIM, paNa bIjI gAyonuM dUgha paNa tene hamezAM pAvuM." te sAMbhaLIne te gopAlaka paNa te pramANe karavA lAgyo; eTale te vAcharaDo caMdranI kAMti sAthe paNa spardhA kare tevo zveta ane atyaMta puSTa thayo. rAjA tene bIjA vRSabho sAthe yuddha karAvato, paNa koI sAMDha tene jItI zakyo nahIM. pachI keTalAka kALa vyatIta thayA pachI ekadA rAjA gokuLa jovA gayo. tyAM nAnA vAcharaDAo jene lAta prahAra kare che evo vRddha vRSabha joIne rAjAe gopALane pUchyuM ke "pelo mahAvIryavALo puSTa vRSabha kyAM che?" gopALe kahyuM ke "he deva! te ja A vRSabha che, paNa te vRddhAvasthAthI vyApta thayelo che." te sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM ke "aho! sarva padArtho anitya che. pratyaMcAnA TaMkAra zabdathI pakSIonI jema jenA bhAMbharavAthI (ghaDUkavAthI) baLavAna vRSabho paNa nAsI jatA hatA te Aje nAnA vAcharaDAonI lAtonA prahArane sahana kare che. jenuM svarUpa joIne caMdranA darzananI paNa icchA thatI nahIM te Aje tenI sAme jovAthI purISanI jema jugupsA utpanna kare che; tethI A parAkrama, A vaya, A rUpa, A rAjya ane A vaibhava vagere sarva dhvajAnA cheDAnI jevAM caMcaLa che ema pratyakSa bhAsa thAya che; tema chatAM paNa mANaso ajJAnane lIdhe A vAtane samajatA nathI; mATe huM to Atmatattvane prApta karAvanAra svabhAvagharmAnuyAyI gharmanuM sevana karI janmanuM sAphalya karuM." e pramANe vicAra karIne pote ja potAnA hAtha vaDe mastaka paranA kezano loca karIne devatAe ApelA muniveSane ghAraNa karI AtmagharmamAM rAgI thayelA te pratyekabuddha karakaMDu muni pRthvI para vihAra karavA lAgyA. Jain EducbhAga515 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 vyAkhyAna 349 bIjA pratyekabuddha-dvimukha atha pratyekabuddhasya, buddhasyendradhvajekSaNAt / rAjJo dvimukhasaMjJasya, jJAtaM vakSyAmi tadyathA // 2 // bhAvArtha-"have indradhvajA jovAthI bodha pAmelA (bIjA) pratyekabuddha dvimukha nAmanA rAjAnuM caritra kahIe chIe." dvimukha rAjAnI kathA kAMpilyapuramAM harivaMzI yava nAme rAjA rAjya karato hato. tene guNamAlA nAmanI rANI hatI. ekadA sabhAmAM beThelA rAjAe dezAMtarathI AvelA dUtane pUchyuM ke "he dUta! bIjA rAjyamAM che evuM mArA rAjyamAM zuM nathI?" dUte kahyuM ke "he deva! ApanA rAjyamAM eka citrasabhA nathI." te sAMbhaLIne rAjAe citrakArone tathA sutArone bolAvIne kahyuM ke "mAre mATe eka citrasabhA tAkIde taiyAra karo." teoe rAjAnI AjJAthI zubha samaye sabhAnuM khAtamuhUrta karIne pAyo khodavAno AraMbha karyo. khodatAM khodatAM pAMcame divase pRthvInA taLamAMthI kAMti vaDe atyaMta dedIpyamAna eka mukuTa pragaTa thayo. te ratnamaya mukuTa joIne harSa pAmelA rAjAe sarva kArIgarone vastrAdikanI paherAmaNI karIne khuzI karyA. anukrame kArIgaroe suzobhita pUtaLIo vagerethI zobhAyamAna devasabhAnA jevI sabhA taiyAra karI. pachI zubha divase rAjA pelo divya mukuTa ghAraNa karIne te navI sabhAmAM beTho. te vakhate navaratnavALA hAranA prabhAvathI jema rAvaNanA daza mastaka dekhAtA hatA, tema te mukuTanA prabhAvathI rAjAnA mukha be dekhAvA lAgyA; tethI lokamAM te rAjAnuM dvimukha evuM nAma prasiddha thayuM. te rAjAne anukrame sAta putro thayA, paNa eke putrI thaI nahIM. tethI koI yakSanI ArAghanA karIne teNe eka putrI mAgI. tenA prabhAvathI madanamaMjarI nAmanI guNavAna ane rUpavAna eka putrI thaI. ekadA ujjayinInA rAjAe dUtanA mukhathI sAMbhaLyuM ke "kAMDilyapuranA rAjAne mukuTanA prabhAvathI be mukha thayAM che. te sAMbhaLIne lobhathI caMDapradyota rAjAe te mukuTane mATe eka catura dUtane tenI pAse mokalyo. te dUta dvimukha rAjA pAse AvI tene namIne bAlyo ke "tamArA mastaka para rahelA mukuTaratnane amArA rAjA mATe satvara Apo, nahIM to yuddha karavA mATe taiyAra thAo." te sAMbhaLIne dvimukha rAjA bolyo ke "jo tAro rAjA mane cAra vastuo Ape to huM A mukuTaratna ApuM. te cAra vastu A pramANe :- analagiri nAmano gaMdhahastI, agnibhIru ratha, zivA nAmanI padminI rANI ane lohajaMgha nAmano dUta." te sAMbhaLIne dUte jaIne caMDapradyota rAjAne te vRttAMta kahyuM; tethI kopAgnithI prajvalita thayelA pradyotarAjAe tarata ja prayANabherI vagaDAvI ane sainya sahita te avaMti (pAMcALa) deza tarapha cAlyo. tenA sainyamAM be lAkha hAthIo, pacAsa hajAra azvo, be hajAra azvaratho ane zatrune vipatti ApanArA sAta karoDapattio (pAyadaLa) hatA. dvimukha rAjA paNa caranA mukhathI pradyotane Avato sAMbhaLI sainya sahita sanmukha cAlyo. be sainya ekaThA maLyA eTale pradyote potAnA sainyamAM ati durbhedya garuDabUha racyo ane Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 349] bIjA pratyekabuddha-dvimukha 227 dvimukhe potAnA sainyamAM vArnivyUha racyo. banne sainya vacce mahA yuddha thayuM; paNa divya mukuTanA prabhAvathI dvimukha rAjA jitAyo nahIM; eTale zrAMta thayelo pradyota rAjA nATho. tene dvimukhe sasalAnI jema pakaDI lIgho, ane kraucabaMdhanathI bAMdhI pagamAM dRDha beDI nAMkhI keda karyo. kahyuM che ke- mahAnapi jano lobhAt, kAM kAM Apada nAzrute / moTA mANaso paNa lobhane vaza thavAthI kaI kaI Apattine pAmatA nathI? arthAt badhI Apattio pAme che.'' thoDA vakhata pachI anukrame tene baMdhanamukta karIne rAjAe mAnathI potAnA artha Asana para besADyo. ekadA rAjaputrI madanamaMjarIne joIne tenA para gADha anurAga thavAthI pradyota atyaMta AkuLavyAkuLa thayo. kAmajvaranA dAhathI puSpazayyAmAM paNa te kiMcit zAMti pAmyo nahIM. varSa jevaDI moTI thaI paDelI te rAtrine mahAkare nirgamana karIne prAtaHkALe te rAjasabhAmAM Avyo. tene ati udvigna thayelo joIne dvimukha rAjAe pUchyuM ke ''he avaMtipati! tamArA manamAM zI ciMtA peThI che ke jethI himathI kamalinInI jema tamAruM mukha glAni pAmeluM jaNAya che? tenuM kAraNa jaNAvyA sivAya teno upAya zI rIte thaI zakaze?'' te sAMbhaLIne pradyota dIrgha niHzvAsa mUkIne lagnano tyAga karI bolyo ke ''jo mAruM kuzaLa icchatA ho to tamArI putrI mane Apo, nahIM to huM agnimAM praveza karIza.'' te sAMbhaLIne putrIne yogya varanI prApti thayelI mAnI moTA utsavathI dvimukhe potAnI putrI tene paraNAvI. pachI pradyotarAjA potAnA janmanI saphaLatA mAnI dvimukhanI rajA laIne harSathI potAnI purIe gayo. ekadA indrotsavano divasa AvavAthI dvimukha rAjAe paurajanone indradhvaja sthApana karavAnI AjJA karI; tethI paurajanoe indradhvajAnA staMbhane Ubho karIne tene zveta dhvajAo, puSpamALAo ane puSkaLa ghUgharIothI zaNagAryo. pachI vAjiMtranA nAdapUrvaka tenI puSpaphaLAdika vaDe pUjA karI. pachI keTalAka tenI pAse nRtya karavA lAgyA ane keTalAka gIta gAvA lAgyA. e pramANe sAta divasa sudhI mahotsava pravarto. AThame divase pUrNimAne roja rAjAe paNa moTI samRddhithI tyAM AvIne tenI pUjA karI. utsava pUrNa thayA pachI paurajano te indradhvajane zobhAvavA mATe dharAvelA potapotAnA vastrAdika laI gayA, ane kASTha mAtra bAkI rahelA te staMbhane pADIne pRthvI para nAkhI dIdho. bIje divase viSTA ane mUtrathI lIMpAyelo, apavitra sthAne paDelo ane bALako jenA para caDIne krIDA karatA hatA evo te staMbha bahAra nIkaLelA rAjAe joyo. te joIne vairAgya pAmelA rAjAe vicAra karyo ke 'je mahAdhvaja gaI kAle sarva lokothI pUjAto hato te ja mahAja Aje moTI viDaMbanAne pAme che, mATe lakSmInI zobhA sarva kSaNabhaMgura che. kahyuM che ke AyAti yAti ca kSipraM, yA saMpat sindhupUravat / *pAMsulAyAmiva prAjJA-stasyAM jo nAma rabbate zA bhAvArtha-'ja saMpatti nadInA pUranI jema athavA samudranI bharatInI jema jaladI Ave che * pAMsula=dhULa athavA durAcArI strI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 ane jaladI jAya che te pAMsulI strInA jevI saMpatti upara he DAhyA puruSo! koNa Asakti kare?" mATe huM prAyaH viDaMbanAbhUta evI A rAjyasaMpadAne tajIne mukti ApanArI samatArUpa sAmrAjyasaMpadAno Azraya karuM." ema vicArI jeno mamatArUpI agni zAMta thayo che evA te dvimukha rAjAe te ja vakhate pote ja kezano loca karIne devadatta muniveSane dhAraNa karI pRthvI para vihAra karyo. zrI uttarAdhyayana sUtranA navamA adhyayanamAM zrI vIrasvAmIe kahyuM che ke varavahu siMgesu, pAMgAsu tudo | namirAyA videhesu, gaMdhAresu ca nggi||1|| bhAvArtha-"kaliMga dezamAM karakaMDu rAjA, pAMcAla dezamAM dvimukha rAjA, videha dezamAM nami rAjA ane gAMghAra dezamAM nagnati rAjA thayA che." A cAre rAjAo puSpottara vimAnathI eka kALe avyA, eka kALe dIkSA lIdhI ane eka kALe mokSapadane pAmyA che. A cAre rAjAo muni thayA pachI ekatra maLatAM temane paraspara saMvAda thayo hato. te hakIkata A pramANe che-A cAre munio vihAra karatAM karatAM ekadA kSitipratiSThapuramAM AvyA. tyAM gAmanI bahAra koI eka yakSanuM cAra dvAravALuM caitya hatuM. temAM pUrvAbhimukhe te vyaMtaranI pratimA rahelI hatI. temAM prathama pUrvanA dvArathI karakaMDu munie praveza karyo. pachI dakSiNa taraphanA dvArathI dvimukhamunie praveza karyo. te vakhate yakSe vicAryuM ke "huM sAduthI parAbhUkha kema rahuM?" ema ghArIne teNe dakSiNa tarapha bIjuM mukha karyuM. pachI nami munie pazcimanA dvArathI praveza karyo, tyAre paNa te yakSa trIjuM mukha karIne sanmukha rahyo. pachI uttaranA dvArathI nagnati munie praveza karyo, tyAre yakSe te tarapha cothuM mukha karyuM. A pramANe te yakSa muninI bhaktithI caturmukha thayo. have karakaMDa munine lUkhI kharaja haju sudhI paNa dehamAM hatI, tethI zarIre kharaja AvavAthI teNe kharaja khaNavAnuM adhikaraNa laIne kharaja khaNI. pachI tene saMtADatA joIne dvimukha muni bolyA ke "he karakaMDa muni!tame rAjyAdika sarvano tyAga karyo che tyAre ATalI A kharaja khaNavAnI vastuno saMcaya zA mATe karo cho?" te sAMbhaLIne karakaMDu muni to kAMI bolyA nahIM, paNa namirAjarSie dvimukhe munine kahyuM ke "he muni! tame rAjyAdi sarva kAryano tyAga karIne nigraMtha thayA cho, to paNa anyanA doSane jovArUpa kArya to haju karo cho, te have tamane niHsaMgane yogya nathI." te sAMbhaLIne durgatirahita thayelA nagnati munie namimunine kahyuM ke "he muni! tame emane kaho cho, paNa tame jyAre sarvano tyAga karIne mokSane mATe ja udyamI thayA cho, tyAre zA mATe vRthA anyanI niMdA karo cho?" pachI karakaMDa muni sarvane uddezIne bolyA ke-"mokSanI icchAvALA munione ahitathI rokanAra sAdhu, niMdaka zI rIte kahevAya? kemake yA roSAt paradoSoktiH, sA niMdA khalu kathyate / sa tu kasyApi no kAryA, mokssmaargaanusaaribhiH||1|| bhAvArtha-"kroghathI parano doSa kahevo te niMdA kahevAya che. te niMdA mokSamArgane anusaranArA munioe koInI paNa karavI nahIM." Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 350] trIjA pratyekabuddha nagnati 229 hitabuddhyA tu yA zikSA, sA niMdA nAbhidhIyate / ata eva ca sAnyasya, kupyato'pi pradIyate // 2 // bhAvArtha-"hitabuddhithI je zikhAmaNa ApavI te niMdA kahevAtI nathI, mATe tevI zikSA sAmo mANasa kopa kare to paNa ApavI." AgamamAM paNa kahyuM che ke rusau vA paro mA vA, visaM vA pariattao / bhAsiavvA hiA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // bhAvArtha-"sAmo mANasa kopa karo athavA na karo athavA to viSa jevI kaDavI lAgI; paraMtu zatrune paNa guNa kare tevI hitakArI bhASA bolavI." A pramANe zrI karakaMDa munie upadeza Apyo, te traNa munioe harSathI aMgIkAra karyo ane karakaMDa muni zarIra khaNavAnI vastuno trivize trividhe tyAga karIne saMpUrNa niHspRhI thayA. tyArathI kharaja Ave te vakhate paNa tene khaNavArUpa teno satkAra tajI dIgho. dvimukha munie vicAryuM ke "meM sAdhu thaIne paNa karakaMDa munine khajavALatAM joI tenI niMdA karI, te meM yogya karyuM nahIM; mATe AjathI mAre samatA ja rAkhavI." A pramANe sarve munioe potapotAnA vacanane zAmya rahita ayogya mAnIne vizeSa samatA ghAraNa karI. pachI teoe yathAruci tyAMthI vihAra karyo. chevaTe te cAre sAthe ja kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. A pramANe samaguNathI zobhatA cAre pratyekabuddhonuM saMpradAyane anusAra TUMkuM caritra ahIM lakhyuM che. vyAkhyAna 350 trIjA pratyekabuddha nagnati atha naggatisaMjJasya, saMbuddhasyAmrapAdapAt / turyapratyekabuddhasya, kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // bhAvArtha-have AmravRkSane joIne bogha pAmelA nagnati nAmanA cothA pratyekabuddhanI kathA kahevAmAM Ave che, te A pramANe namnati rAjAnI kathA gAMdhAra dezamAM siMharatha nAme rAjA hato. tene ekadA viparIta zIkhavelA be ghoDAo bheTamAM AvyA. te azvanI gatinI parIkSA karavA mATe eka azva para caDIne rAjA krIDA karavA gayo. te viparIta zikSA pAmelo azva nadInA pUranI jema doDato bAra yojana dUra nIkaLI gayo ane eka mahAraNyamAM rAjAne lAvI mUkyo. rAjAe te azvanI lagAma kheMcI kheMcIne zrAMta thavAthI tene mUkI dIghI, eTale tarata ja te azva tyAM Ubho rahyo. pachI rAjAe nIce UtarIne azvane vRkSa sAthe bAMthI phaLAdikathI prANavRtti karI. pachI rAtriyAso karavA mATe te pAsenA parvata para caDyo. tyAM eka sAta mALanuM maMdira joIne rAjA temAM peTho. te mahelamAM eka mRga sarakhAM netravALI kanyA tenA jovAmAM AvI. te kanyAe rAjAne joIne tarata UbhA thaI tene Asana ApyuM. pachI rAjAe tene Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 pUchyuM ke "he subhage! tuM koNa che? ane ahIM ekalI kema rahe che?" te bolI ke "prathama tame mane gAMdharva vivAhathI paraNo, pachI huM mAruM sarva vRttAMta tamane kahIza." te sAMbhaLIne rAjAe tenI sAthe gAMgharvavivAha karyo. pachI te strI potAnuM vRttAMta kahevA lAgI ke "he svAmI! A bharatakSetramAM kSitipura nAme nagaramAM jitazatru nAme rAjA hato. teNe ekadA citrazALA karavA mATe citrakArone bolAvIne AjJA karI ke "A zaheramAM tamArAM jeTalAM ghara hoya teTalA vibhAga karIne tame A sabhA cItaro." citArAo te pramANe bhAga pADIne sabhA cItaravA lAgyA. te citrakAromAM eka vRddha citrakAra hato. tene sahAyabhUta koI nahotuM. mAtra eka kanakamaMjarI nAme tenI putrI hatI. te hamezAM pitAne mATe tyAM khAvAnuM laIne AvatI. te vRddha citrakAra jyAre khAvAnuM AvatuM tyAre zauca mATe bahAra jato. ekadA kanakamaMjarI bhojana laIne rAjamArge AvatI hatI te vakhate rAjA ghoDesavAra thaIne ghoDo doDAvato tyAMthI nIkaLyo. tene joIne bhaya pAmelI kanakamaMjarI doDIne sabhAmaMDapamAM AvatI rahI. te samaye rAjA paNa sabhA jovA mATe tyAM Avyo. teNe citra jotAM bhIMta para cItareluM eka moranuM pIMchuM levA mATe ekadama potAno hAtha tenA upara nAMkhyo; eTale te pIMchuM to hAthamAM AvyuM nahIM, paNa UlaTo AMgaLIno nakha bhAMgI gayo. tethI larjita thayelA rAjAne joIne kanakamaMjarI vilAsapUrvaka hAsya karIne bolI ke "have mAMco (khATalo) cAre pAyAthI pUrNa thayo." te sAMbhaLIne rAjAe AgrahathI tene pUchyuM ke "zI rIte pUrNa thayo?" tyAre te bolI ke "Aje khAvAnuM laIne huM ahIM AvatI hatI, tyAre rAjamArga meM koI mANasane azva doDAvato jato joyo, te pahelo mUrkha. tene mUrkhAIrUpa mAMcAno pahelo pAyo samajavo; kemake rAjamArga bALako, strIo ane vRddho vagerenA javA AvavAthI sAMkaDo thayelo hoya che; tethI DAhyA puruSo tyAM tvarAthI azva doDAvatA nathI. bIjo mUrkha ahIMno rAjA che; kemake teNe paranuM duHkha jANyA vinA ja bIjA yuvAna citrakAronI jeTalo ja bhAga cItaravA mATe mArA vRddha ane putra vinAnA pitAne Apyo che. trIjo mUrkha mAro pitA che, kemake jyAre huM bhojana laIne AvuM chuM tyAre ja te dehaciMtA mATe bahAra jAya che, paNa AgaLa ke pAchaLa jatA nathI; ane cothA mUrkha tame; kemake bhIMta upara mayUra kyAMthI hoya ke jenuM pIchuM levA tame hAtha laMbAvyo? eTalI paNa khabara na paDI, mATe te cotho pAyo." A pramANe te kanyAnAM vAkyo sAMbhaLIne tene satya mAnI rAjAe vicAryuM ke "AnI sAthe lagna karIne mAro janma saphaLa karuM." pachI rAjAnA kahevAthI maMtrIe tenA pitA pAse kanakamaMjarInI mAgaNI karI, tethI harSa pAmIne teNe potAnI putrI rAjAne paraNAvI. ekadA kanakamaMjarI potAno vAro hovAthI dAsInI sAthe rAjAnA zayanagRhamAM AvI. rAjA sUto, tyAre prathamathI saMketa karI rAkhelI dAsIe kanakamaMjarIne kahyuM ke "he devI! tamane adbhuta kathAo ghaNI AvaDe che. mATe temAMthI eka Aje kaho." tyAre te bolI ke "rAjA UMdhI jaze tyAre kahIza." te sAMbhaLIne tenI vArtA sAMbhaLavAnI icchAthI rAjAe khoTI nidrAno dekhAva karyo. eTale kanakamaMjarIe vArtA kahevA mAMDI ke "eka zreSThIe eka hAthanuM caitya karAvyuM, ane temAM cAra hAthanI devapratimA sthApana karI." te sAMbhaLI dAsIe pUchyuM ke "eka hAthanA caityamAM cAra hAthanI pratimA kema rahI zake? e mArA saMzayane dUra karo." tyAre rANI bolI ke "atyAre to nidrA Ave che. kAle kahIza." ema kahIne rANI sUI gaI. bIje divase tenuM samAghAna sAMbhaLavAnI icchAthI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 350] trIjA pratyekabuddha nagnati 231 rAjAe tene ja vAro Apyo. pachI pahelI rAtrinI jema rAjA khoTI nidrA levA lAgyo, tyAre dAsIe pUchyuM ke "he svAminI! kAlanI zaMkAno javAba Apo." tyAre rANI bolI ke "cAra hAthanI pratimA eTale te pratimAne cAra bAhu hatI, paNa te cAra hAtha UMcI nahotI, arthAt UMcAImAM to eka hAthanI nAnI hatI, tethI eka hAtha UMcA caityamAM te rahI zakI." pachI dAsIe bIjI vArtA kahevAnuM kahyuM, tyAre rANI bolI ke "koI vanamAM rAto azoka vRkSa hato. tene seMkaDo zAkhAo hatI, paNa tenI chAyA pRthvI para bilakula paDatI nahotI." tyAre dAsIe pUchyuM ke "evaDA moTA vRkSane chAyA kema na hoya? hovI ja joIe." rANI bolI ke "atyAre to nidrA Ave che; kAle javAba ApIza." ema kahI sUI gaI. trIje divase paNa rAjAe tene vAro Apyo. eTale rAtre pUrvanI jema dAsIe pUchyuM, tyAre rANIe teno khulAso Apyo ke "te vRkSa kUvA upara hatuM, tethI tenI chAyA kUvAmAM paDatI hatI, eTale te pRthvI para paDatI nahotI." A pramANe kanakamaMjarIe cha mAsa sudhI vArtAo kahIne rAjAne vaza karyo; tethI bIjI rANIo kanakamaMjarI upara kopAyamAna thaIne tenAM chidro zodhavA lAgI. have kanakamaMjarIne evo niyama hato ke te hamezAM eka vAra oraDo baMdha karIne potAnA pitAnAM gharanAM lUgaDAM paherI rAjAe ApelAM uttama vastro tathA AbhUSaNo kADhI nAMkhIne pUrvAvasthAnuM smaraNa karI potAnA AtmAnI niMdA karatI ke "are jIva! tuM mada karIza nahIM, Rddhigaurava karIza nahIM, kemake kadAcit rAjA kohelI kUtarInI jema tane gharamAMthI kADhI paNa mUke; mATe ahaMkAra na karIza." A pramANenI tenI ceSTA mAtra joIne bIjI rANIoe rAjAne kahyuM ke "he svAmI! citArAnI dIkarI je tamArI mAnItI che te hamezAM kAMIka kAmaNa kare che, mATe te tame jAte pramAda mUkIne juo ane tamArI khAtarI karo; nahIM to tenI uparanA mohathI tame kAMI paNa kAma karavA jevA rahezo nahIM (nakAmA thaI jazo)." te sAMbhaLIne rAjA pote pracchanna rIte te jovA mATe gayo. te vakhate kanakamaMjarIne haMmezanI jema potAnA AtmAne zikhAmaNa ApatI joI. tenAM tevAM vacano sAMbhaLIne saMtuSTa thayelA rAjAe vicAra karyo ke madonmattA bhavatyanye, svalpAyAmapi saMpadi / asau tu saMpadutkarSa, saMprAptApi na mAdyati // bhAvArtha-"bIjI strIo thoDI saMpattimAM paNa madonmatta thayelI che, paraMtu A to moTI samRddhi pAmyA chatAM paNa garva karatI nathI." mArI bIjI rANIo IrSyAthI AnA guNane paNa doSarUpe jue che; paraMtu durjanano evo svabhAva ja hoya che. kahyuM che ke jADyaM hrImati gaNyate vratarucau daMbhaH zucau kaitavaM / zUre nighRNatA Rjau vimatitA dainyaM priyaalaapinii|| tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire / tatko nAma guNo bhavet sa guNinAM yo durjanai kitH||4|| bhAvArtha-"durjano lavaMtane viSe jaDatA gaNe che, vratanI rucivALAne viSe daMbhano Aropa kare che, pavitrane viSe kapaTa kahe che, zuravIrane nirdaya kahe che, sarala svabhAvavALAne mUrkha kahe che, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 priya vacana bolanArane dIna kahe che, tejasvI hoya to garviSTha kahe che, vaktA hoya to vAcALa kahe che ane sthiratAvALo hoya to azaktimAna kahe che, mATe evo kayo guNa che ke jene durjanoe kalaMkita karyo nathI?'' arthAt teNe sarva guNone kalaMka vaDe aMkita karelA che. A pramANe vicArIne rAjAe tene paTTarANI karI. ekadA rAjAe paTTarANI sAthe dharmopadeza sAMbhaLIne zrAvakadharma aMgIkAra karyo. pachI anukrame te citrakAranI putrI dharmanuM ArAdhana karIne svarge gaI, tyAMthI cyavIne te vaitADhya parvata upara dRDhazakti rAjAnI putrI thaI. te putrI jyAre yuvAvasthA pAmI tyAre tene joIne moha pAmelo vAsava nAmano khecara tenuM haraNa karIne A parvata 52 lAvyo. ahIM vidyAnA baLathI A prAsAda banAvIne te paraNavAne taiyAra thayo. tevAmAM te kanyAno moTo bhAI ahIM Avyo eTale vAsavanuM ne tenuM yuddha thayuM. tene pariNAme banne jaNA mRtyu pAmyA. potAnA bhAInA maraNathI te kanyA zokAtura thaI, ane atyaMta rudana karavA lAgI. tevAmAM koI vyaMtara deve AvIne kahyuM ke "he vatse! tuM kema rudana kare che?'' teno javAba te Ape che, teTalAmAM te kanyAno pitA tyAM Avyo. tene Avato joIne te deve te kanyAne zabarUpa karI nAMkhI. dRDhazakti rAjAe putrane tathA putrIne marelAM joIne udvega pAmI saMsAranI asAratA jANI potAne hAthe loca karI cAritra aMgIkAra karyuM. tyAra pachI te deve mAyAnuM haraNa karI te kanyAne sacetana karI, ane te bannee munine vaMdanA karI. pachI muninA pUchavAthI te kanyAe potAnA bhAInuM vRttAMta kahyuM. tyAre muni bolyA ke "meM hamaNAM traNa zaba kema joyAM hatAM?'' eTale te deva bolyo ke meM mArI mAyA tamane batAvI hatI." munie pUchyuM ke "zA mATe' deva bolyo ke "A kanyA pUrve citrakAranI putrI, jitazatru rAjAnI rANI ane parama zrAvikA hatI. teNe potAnA pitAnA mRtyu samaye paMca namaskArAdika vaDe tenI niryAmaNA karI hatI; tethI te citrakAra marIne vyaMtaradeva thayo che te huM chuM. meM avadhijJAnathI A mArI pUrvabhavanI putrIne zokAtura joIne pUrva bhavanA premathI tenI AzvAsanA karI. te vakhate tamane AvatA joIne meM vicAryuM ke have A putrI tenA pitA sAthe jatI raheze; tethI mane teno viraha thaze, ema jANIne tene ceSTArahita karI hatI. pachI tamane niHspRhI (muni) thayelA joIne meM mArI mAyA dUra karI. he munirAja! te mArA aparAdhane kSamA karo.'' muni bolyA ke ''tame mane gharmaprAptimAM hetubhUta thavAthI mArA upakArI thayA cho.'' ema kahIne munie tyAMthI anyatra vihAra karyo. pachI te kanyAne jAtismaraNa thavAthI potAnA pUrvabhavanA pitA te devane oLakhIne teNe pUchyuM ke '"he pitA! mAro pati koNa thaze?' deve avadhijJAnathI jANIne kahyuM ke "he putrI! tAro pUrvabhavano pati svargathI cyavIne siMharatha nAme rAjA thayo che. te azva vaDe haraNa karAIne ahIM Avaze ane te tAro pati thaze, mATe ghIraja rAkhIne tuM ahIM ja rahe.'' A pramANe priyAe kaheluM vRttAMta sAMbhaLIne siMharatha rAjAne paNa jAtismaraNa thavAthI te saMdeharahita thayo. pachI te strInI sAthe rAjA eka mAsa sudhI tyAM AnaMdathI rahyo. ekadA te strIe rAjAne kahyuM ke "he priya! tamAruM nagara ahIMthI ghaNe dUra che, mATe mArI pAsethI tame prajJati vidyA grahaNa karo.'' rAjAe te vidyA grahaNa karIne vidhipUrvaka tenuM sAdhana karyuM. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 351] lAthI paNa vrata atyAjya 233 pachI vidyA siddha karIne rAjA AkAzamArge potAnA nagaramAM gayo, tyAMthI pAcho te parvata para Avyo. evI rIte te rAjA vAraMvAra parvata upara jato ane pAcho potAnA nagaramAM Avato; tethI lokoe nA eTale parvata para AnI gati che ema jANIne tenuM nati evuM sArthaka nAma pADyuM. te vidyAdharanI putrI kanakamALA to te vyaMtara devanA kahevAthI te parvata para ja rahI; tethI nagati rAjAe tyAM navuM nagara vasAvyuM. ekadA kArtikI pUrNimAne divase rAjA sainya sahita nagara bahAra nIkaLIne ramavADIe javA cAlyo. tyAM navIna pallavothI rakta ane mAMjarothI pIta dekhAto eka sadA phaLavALo chatrAkAra AmravRkSa joyo; eTale te manohara vRkSanI eka mAMjara rAjAe mAMgaLikane mATe grahaNa karI ane tyAMthI AgaLa cAlyo. pAchaLathI AkhA sainya tenAM patra, pallava ane mAMjara laIne te vRkSane hUMTArUpa karI nAMkhyuM. thoDI vAre rAjA pAcho vaLI te ja jagyAe Avyo. tyAre teNe "pelo AMbo kyAM che?" ema maMtrIne pUchyuM. tyAre maMtrIe te hUMThuM batAvyuM. te joIne pharIthI rAjAe pUchyuM ke "te Avo kema thaI gayo?" maMtrIe kahyuM ke "he svAmI! A vRkSanI eka maMjarI prathama Ape grahaNa karI, tyAra pachI sainyanA sarva lokoe tenAM patra, pukha tathA phaLa vagere laIne jema cora loko ghanikane lakSmI vinAno karI nAkhe tema tene zobhArahita karI nAkhyo." te sAMbhaLIne rAjAe vicAra karyo ke "aho! lakSmI (zobhA) kevI caMcaLa che? juo! A abhuta lakSmIvALo AmravRkSa kSaNavAramAM lakSmI rahita thaI gayo. je prathama saMtoSa karanAra hoya te kSaNAMtaramAM ja vamana karelA bhojananI jema jovA yogya paNa rahetuM nathI. jema jaLanA bubudo (parapoTA) ane saMdhyA samayanI kAMti sthira rahetI nathI, tema sarva saMpattio paNa asthira che ema nizcaya thAya che." A pramANe vicAra karIne potAnI meLe kezano loca karI devadatta muniveSa ghAraNa karIne gAMghAra dezanA rAjA naggatie cAritra aMgIkAra karyuM, ane tyAMthI te cothA pratyekabuddhe pRthvI para vihAra karyo. vyAkhyAna 351 lathI paNa vrata atyAjya keTalAka lawthI paNa grahaNa karelA vratane tajatA nathI te viSe kahe che- lajjAto gRhItAM dIkSA, nirvahati yadA naraH / tadA sattveSu yogyAtmA, lakSyate bhavadevavat // 1 // bhAvArtha-"jyAre mANasa lajjAthI paNa grahaNa karelI dIkSAnuM pAlana kare che, tyAre te bhavadevanI jema dhairyavAna puruSomAM yogya AtmA jaNAya che." A arthanuM samarthana karavA mATe saMpradAyAgata bhavadevano saMbaMgha kahevAmAM Ave che. bhavadevanI kathA sugrAma nAmanA gAmamAM rAThoDavaMzI AryavAna nAmano eka kauTuMbika (kaNabI) raheto hato. tene revatI nAme strI hatI, ane bhavadatta tathA bhavadeva nAme be putro hatA. temAMnA bhavadatte saMsArathI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI upadezaprAsAda bhASAMtarabhAga 5 [staMbha 24 virakta thaIne vairAgyathI susthita nAmanA AcArya pAse dIkSA lIdhI. gurunI sAthe vihAra karatAM te bhavadatta muni gItArtha thayA. ekadA koI sAdhu gurunI rajA laIne potAne gAma potAnA nAnA bhAIne pratibodha ApavA mATe gayA; paNa tyAM teno bhAI to vivAhanA kAryamAM vyagra hato, tethI teNe potAnA moTA bhAI munine AvelA paNa jANyA nahIM; eTale khedayukta thaIne te munie guru pAse pAchA AvI sarva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne bhavadatta muni bolyA ke 'aho! tamArA bhAInuM hRdaya to bahu kaThaNa lAge che ke jethI tamAro satkAra paNa teNe karyo nahIM.'' tyAre te muni bolyA ke ''tyAre tame tamArA nAnA bhAIne dIkSA apAvo.'' te sAMbhaLI bhavadatta bolyo ke 'jyAre guru te deza tarapha vihAra karaze tyAre te kautuka tamane batAvIza.'' anyadA gurumahArAja vihAra karatAM karatAM bhavadattanA gAma tarapha gayA; tyAre gurunI AjJA laIne bhavadatta potAne ghera gayA. te vakhate bhavadeva nAgadattanI nAgilA nAmanI kanyAne taratamAM ja paraNyo hato. bhavadatta munie bhAIne ghera jaI dharmalAbha Apyo tyAre tenA svajanoe temane prAsuka annathI pratilAbhyA. te samaye kuLAcArane lIdhe bhavadeva potAnI strIne zaNagAravAnA prAraMbhamAM tenA vakSa:sthaLa para caMdananA rasathI aMgarAga karato hato, tyAM teNe moTA bhAIne AvelA sAMbhaLyA; eTale tene arthI zaNagArelI paDatI mUkIne tarata ja te munine vAMdavA Avyo. pachI bhavadatta munie tyAMthI pAchA vaLI guru pAse AvatAM nAnA bhAInA hAthamAM ghInuM pAtra ApyuM. temane vaLAvavA mATe AvelA sarva svajano thoDe dUra jaIne anukrame pAchA vaLyA; paNa bhavadeva to bhavadatta munie karavA mAMDelI bAlyakrIDAnI vAto sAMbhaLato sAMbhaLato bhAInI (muninI) sAthe ja cAlyo. anukrame potAnA bhAI sahita bhavadatta munine AvatA joIne sarva sAdhuo bahu vismaya pAmyA, ane temanI prazaMsA karavA lAgyA ke "aho! A bhavadeva zuM bAlyavayamAM ja dIkSA leze?'' pachI bhavadatta muni gurune namIne bolyA ke A mAro bhAI ApanI pAse dIkSA levA Avyo che.'' tyAre gurue bhavadevane pUchyuM ke '"tAre dIkSA levI che?" te sAMbhaLI bhavadeve vicAryuM ke '"mArA moTA bhAInuM vacana mithyA na thAo.'' ema vicArIne te bolyo ke 'he guru! huM dIkSA mATe ja Avyo chuM.'' te sAMbhaLIne gurue tene dIkSA ApI. anukrame te vRttAMta tenA svajanoe jANyo, eTale teo tyAM AvyA, paNa teNe dIkSA lIdhelI dekhIne pAchA gayA. have bhavadeva muni moTA bhAInA upa2odhathI vratanuM pAlana karato hato, paNa yogInA hRdayamAM paramAtmAnI jema tenA hRdayamAM nAgilAnuM ciMtana thayA karatuM hatuM. keTalAka varSa pachI bhavadatta muni anazana grahaNa karIne saudharma devalokamAM devatA thayA. tyAre bhavadeve vicAryuM ke ''aho! bhavadatta to svarge gayA; have mAre vratano parizrama zA mATe karavo? mArA jIvitane dhikkAra che! kemake huM ardhI zaNagArelI prANapriyAno tyAga karIne ahIM Avyo chuM, mATe have to ghera pAcho jAuM.'' ema vicArIne saMyamathI bhraSTa manavALo thaI te potAnA nagara tarapha cAlyo. tyAM nagaranI bahAranA upavanamAM eka vRddha strIne bIjI kAMIka jarA AvelI strI sAthe joIne teNe pUchyuM ke "he DozI! A gAmamAM bhavadevanI strI nAgilA rahe che, te kuzaLa che?'' te sAMbhaLIne kAMIka jarA AvelI A je nAgilA ja hatI teNe bhavadevane oLakhIne pUchyuM ke "he muni! zuM tame ja nAgilAnA pati Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 352] aMtima kevaLI 235 cho?" bhavadeva bolyo ke "hA, te ja huM chuM. mArA moTA bhAI kALa karI svarge javAthI bhogamAM utsuka evo huM ahIM Avyo chuM, mATe tuM mane nAgilAnA khabara Apa." te sAMbhaLI nAgilA bolI ke "he mahAtmA! huM ja te nAgilA chuM. mArA dehamAM tame zuM lAvaNya juo cho?" ityAdi ghaNI sArI rIte tene upadeza karyo, to paNa bhavadevanI Asakti ochI thaI nahIM, tevAmAM nAgilanI sAthe hatI te sakhInA putre tyAM AvIne kahyuM ke "he mAtA! eka vAsaNa lAvo, eTale meM prathama khAdhelI khIra huM temAM okI kADhuM. mAre Aja jamavAnuM notaruM AvyuM che, mATe huM tyAM jaIne jamI AvIza. pachI jyAre mane bhUkha lAgaze tyAre huM okI kADhelI khIra khAIza." te sAMbhaLIne te vRddhA bolI ke "he putra! zvAnathI paNa adhika jugupsA karavA lAyaka A kArya karavuM te tane yogya nathI." bhavadeva paNa bolyo ke "he bALaka! vamana karelAne khAvAnI icchA karavAthI tuM zvAnathI halako gaNAIza." tyAre nAgilA bolI ke "he mahAtmA! tame evuM jANo cho, chatAM prathama vamana (tyAga) karelI evI je huM tene have pAchA kema cAho cho? lAjatA kema nathI? durgadhI evA mArA dehamAM sAruM zuM juo cho?" ityAdi nAgilAnI yuktiyukta vANIthI pratibogha pAmelo bhavadeva pharIthI guru pAse gayo, ane pharIthI cAritra grahaNa karI gurue kahelA tapano svIkAra karI chevaTe anazanathI kALa karIne saugharma devalokamAM devatA thayo. tyAMthI cyavIne te zivakumAra thayo. tyAM dIkSA levA utsuka chatAM jyAre mAtApitAe tene dIkSAnI AjJA ApI nahIM tyAre ghera rahIne bhAvamuni thaI niraMtara chaThThane pAraNe AyaMbila tapa karavA lAgyo. evI rIte bAra varSa sudhI tapa karIne te bhAvamuni kALa karIne brahmadevalokamAM adbhuta kAMtivALo vidyummAlI devatA thayo. "A pramANe bhavadeve prathama lAnA vazathI dIkSA laIne tenuM dravyathI ghaNAM varSa sudhI pAlana karyuM, pachI strInA vacanathI pratibodha pAmIne zuddha vrata ghAraNa karyuM, ane tenuM pratipAlana karI sadgatinuM bhAjana thayo." vyAkhyAna upara aMtima kevaLI gaNAdhipe'tha saMprApte, paMcame paMcamI gatim / jaMbUrvikAsayAmAsa, zAsanaM pApanAzanam // 1 // bhAvArtha-"pAMcamA gaNaghara sugharmAsvAmI pAMcamI gati (mokSa) pAye sate zrI jaMbusvAmIe pApane nAza karanArA jainazAsanano vikAsa karyo." zrI jaMbUsvAmInI kathA ekadA vaibhAragiri upara zrI mahAvIra svAmI samavasaryA. te sAMbhaLIne zreNika rAjA sarva samRddhithI tyAM jaI prabhune vAMdI dezanA sAMbhaLavA beThA. te sabhAmAM cAra devIo sahita beThelA koI ati dedIpyamAna kAMtivALA devane joIne rAjAe prabhune pUchyuM ke "he svAmI! sarva devomAM A deva ati kAMtimAna che tenuM zuM kAraNa?" tyAre prabhu bolyA ke "pUrve tamArA ja dezamAM bhavadatta ane bhavadeva nAmanA be bhAIo hatA. temAM moTA bhAI bhavadatte cAritra grahaNa karyuM hatuM. pachI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 keTaleka kALe bhavadattanA AgrahathI bhavadeve paNa arthI zaNagArelI nAgilA nAmanI patnIno tyAga karIne cAritra grahaNa karyuM. keTaleka varSe bhavadatta muni svarge gayA pachI bhavadeva cAritrathI bhagna pariNAmavALo thayo, tene pharIthI nAgilAe ja sthira karyo. te bhavadeva mRtyu pAmIne saugharma devalokamAM devatA thayo. bhavadattano jIva svargathI cyavIne mahAvideha kSetramAM puMDarIkiNI nAmanI purImAM vajadara nAmanA cakrInI yazogharA nAmanI rANIthI putrapaNe utpanna thayo. te kumAra anukrame yuvAvasthA pAmyo, tyAre pitAe tene ghaNI kanyAo paraNAvI. ekadA te rAjakumAra potAnI strIo sahita mahelanI agAzImAM beTho hato, te vakhate AkAzamAM vicitra varNavALAM vAdaLAMo tathA megha joIne te AnaMda pAmyo. kSaNavAramAM pracaMDa vAyu vAvA lAgyo, eTale sarva vAdaLAMo ane megha vikharAIne jatAM rahyAM. te joIne rAjakumAre vicAryuM ke "A vAdaLAMonI jema yauvana, ghana, sauMdarya vagere sarva anitya che." ema nizcaya karIne guru pAse jaI teNe dIkSA lIdhI. anukrame avadhijJAna pAmI te pRthvI para vihAra karavA lAgyA. te ja videha kSetramAM vItazoka nAmanA puramAM bhavadevano jIva saugharma devalokamAMthI cyavIne zivakumAra nAme rAjaputra thayo. te ekadA potAnA mahelanA gavAkSamAM beTho hato, tevAmAM te muni ke je potAnA pUrvabhavanA bhAI hatA te tyAMthI nIkaLyA. tene joIne zivakumAra ati harSa pAmyo. pachI muni pAse jaI vaMdanA karIne teNe potAnA snehanuM kAraNa pUchyuM tyAre te jJAnI munie pUrvanI sarva vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne te dIkSA levA utsuka thayo; paraMtu mAtApitAnI AjJA nahIM maLavAthI te kheda pAmIne pauSadhazALAmAM jaI niraMtara chaThTha tapa karI pAraNAne divase AcArlI vrata karavA lAgyo. e pramANe bAra varSa sudhI tapa karI bhAvayatipaNuM svIkArI tyAMthI kALa karIne brahma devalokamAM A vidyummAlI nAme deva thayo che." te sAMbhaLIne zreNika rAjAe tenuM bhAvi vRttAMta pUchyuM, tyAre zrI jinezvara bolyA ke "AjathI sAtame divase A deva cyavIne A ja nagarImAM RSabha nAmanA zreSThInI ghAriNI nAmanI strInA garbhathI jaMbU nAme putra thaze. te A avasarpiNImAM chellA kevaLI thaze." A pramANe bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI sarva jano svasthAne gayA. pachI sAtame divase te deva svargathI cyavI ghAriNInI kukSithI putrarUpe utpanna thayA. tenuM mAtApitAe jaMbU nAma pADyuM. te anukrame yuvAvasthA pAmyA. ekadA vaibhAragiri upara zrI sugharmA svAmI samavasaryA. tene namavA mATe jaMbUkumAra gayA. sugharmA svAmIne vAMdIne yogya sthAne besI amRta jevI ujvala dezanA sAMbhaLIne te potAnA ghara tarapha pAchA vaLyA. gAmanA daravAjA pAse AvatAM te daravAjA para zatrune mAravA mATe cakra vagere goThavelAM hatAM, te joI jaMbUkamAre vicAryuM ke "kadAca A mAraNacakrAdika mArA upara paDe, to huM gharma karyA vinA kevI gati pAmuM? mATe huM pAcho vaLIne gaNaghara pAse jaI jIvana paryata brahmacaryanuM pacakhANa to laI AvuM." ema vicArI gaNaghara pAse jaI brahmacaryanuM pacakhANa laIne te ghera AvyA. pachI mAtApitAne teNe kahyuM ke "huM ApanI AjJAthI zrI sugharmA svAmI pAse dIkSA levA icchuM chuM." A pramANenuM kAlakUTanA jevuM tenuM vacana sAMbhaLIne mAtApitAe putra paranA snehathI moha pAmIne saMyamanI duSkaratA vagerenuM varNana karyuM. tenA aneka uttaro ApIne jaMbUkumAre mAtApitAne niruttara karyA; eTale pharIthI te Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 352] aMtima kevaLI 237 bolyA ke "he vatsa! tAre mATe prathamathI nakkI karI rAkhelI ATha kanyAone paraNIne amArA manoratha pUrNa kara, pachI tane game te karaje.'' A pramANe kahevAmAM tenA mAtApitAe ''strIonA premamAM paDavAthI pachI e jaI zakaze nahIM'' evo nizcaya karIne tene paraNavAno Agraha karyo. pachI moTA utsavathI jaMbUkumAre ATha kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. jaMbUkumAre paraNyA pahelAM te AThene potAno manoratha kahevarAvyo hato. tyAre te AThee kahyuM hatuM ke '"A lokamAM athavA to paralokamAM paNa amAre to jaMbUkumAra ja svAmI che. zuM kumudinI caMdra vinA bIjA varane kadApi icche che?'' ema kahIne te jaMbUkumArane paraNI hatI. lagna thayA pachI spRhA rahita jaMbUkumAra vAsagRha (zayanagRha) mAM gayo. tyAM kAmadevathI pIDAtI te strIo sAthe vikAra rahita kumAra vAto karavA lAgyo. te vakhate te strIoe sneha vRddhi pAme tevI ATha vArtAo kahI. tenA utta2mAM kumAre vairAgya utpanna thAya tevI sAmI ATha vArtAo kahI. have te upadezane samaye ja pAMcaso coro sahita prabhava nAmano rAjaputra avasvApinI ane tAloTinI (tALAM ughADe tevI) vidyAnA prabhAvathI jaMbUkumAranA gharamAM corI karavA Avyo hato. te vakhate koI devatAe te sarva corone staMbhita karyA; eTale prabhave vicAryuM ke ''A mahAtmAthI ja huM parivAra sahita staMbhita thayo chuM.'' ema vicArIne sarva srIone uttara pratyuttara ApIne samajAvatA jaMbUkumArane teNe kahyuM ke "he mahAtmA ! huM A duSTa vyApAra-cauryakarmathI nivRtta thayo chuM, mATe mArI pAsethI A be vidyA tame lo ane tamArI staMbhinI vidyA mane Apo.'' te sAMbhaLIne jaMbUkumAra bolyA ke ''huM to prAtaHkALamAM ja A gRhArdikanA baMdhanano tyAga karIne zrI sudharmAsvAmI pAse dIkSA levAno chuM, mAre tArI vidyAnI kAMI paNa jarUra nathI. vaLI he bhadra! meM kAMI tane staMbhita karyo nathI, paNa koI devatAe mArA paranI bhaktithI tane staMbhita karyo haze, temaja bhavanI vRddhi kare tevI vidyAo huM leto ke deto nathI; paNa samasta arthane sAdhI ApanArI zrI sarvajJabhASita jJAnAdika vidyAne ja grahaNa karavAne huM icchuM chuM.'' ema kahIne teNe camatkAra pAme tevI dharmakathAo tene vistArathI kahI. te sAMbhaLIne prabhava bolyo ke "he bhadra! puNyathI prApta thayelA bhogone tame zA mATe bhogavatA nathI?'' jaMbUkumAre javAba Apyo ke 'kiMpAka vRkSanA phaLanI jema aMte dAruNa kaSTane ApanArA ane dekhavAmAM ja mAtra manohara evA viSayone karyo DAhyo mANasa bhogave? koI na bhogave.'' ema kahI teNe prathama madhubiMdunuM dRSTAMta kahyuM. pharIthI prabhave kahyuM ke '"tamAre putra thAya tyAra pachI dIkSA levI yogya che, kemake piMDa ApanAra putrarahitane svarganI prApti thatI nathI.'' te sAMbhaLIne jaMbUkumAre hAsya karIne kahyuM ke 'jo ema hoya to sUkara, sarpa, zvAna, goghA vagerene ghaNA putro hoya che, tethI teo ja svarge jaze, ane bAlyAvasthAthI ja brahmacarya pALanArA svarge nahIM jAya.'' A prasaMga upara mahezvara vaNikanuM dRSTAMta kahI batAvyuM. pachI jaMbUkumAranI AThe strIo anukrame bolI. temAM prathama moTI samudrazrI bolI ke "he svAmI! puNyathI prApta thayelI A lakSmIno tyAga karIne tame kema cAritra levA iccho cho?'' jaMbUkumAre javAba Apyo ke 'vIjaLInA jevI capaLa lakSmIno zo vizvAsa? mATe he priye! te lakSmIne mUkIne huM dIkSA grahaNa karavA icchuM chuM." pachI bIjI padmazrI bolI ke chaye darzanano mata evo che ke dAnAdika dharmathI upakArI hovAne lIdhe gRhasthAzramIno dharma zreSTha che. kahyuM che ke-- Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 24 hitaM bhavadvayasyApi, dharmametamagAriNAm / pAlayanti narA dhIrAstyajanti tu tataH pare // 1 // bhAvArtha-"A dAnAdika gRhasthIono gharma banne bhavamAM hitakArI hovAthI tenuM vIra puruSo pAlana kare che, ane kAyara manuSyo tene tajI de che." jaMbUe kahyuM ke "sAvadyanuM-pApayukta kriyAonuM sevana karavAthI gRhIgharma zI rIte zreSTha kahevAya? kemake gRhI ane muninA gharmamAM meru ane sarasava tathA sUrya ane khadyotanA jeTaluM aMtara che." pachI trIjI padmasenA bolI ke "kadalInA garbha samAna komaLa tamAruM zarIra saMyamanAM kaSTo sahana karavAne yogya nathI." jaMbUe kahyuM ke "are! kRtadhrI ane kSaNabhaMgura evA A deha upara buddhimAna puruSa zI rIte prIti kare?" pachI cothI kanakasenA bolI ke "pUrve jinezvaroe paNa prathama rAjyanuM pAlana karI saMsAranA bhoga bhogavIne pachI vrata aMgIkAra karyuM hatuM, to tame zuM koI navA mokSanI icchAvALA thayA cho?" jaMbUe kahyuM ke "jinezvaro avadhijJAnavALA hovAthI teo potAnA vratayogya samayane jANI zake che; mATe hAthI sAthe gadheDAnI jema temanI sAthe ApaNA jevA sAmAnya manuSyanI zI spardhA? prANIonA jIvitarUpI mahA amUlya ratnane kAmarUpa taskara aciMtyo AvIne mULamAMthI corI le che, tethI DAhyA puruSo saMyamarUpI pAtheya laIne tenA vaDe mokSapurane pAme che ke jyAM A kALarUpa corano jarA paNa bhaya hoto nathI." pachI pAMcamI nabhasenA bolI ke "he prANanAtha! A pratyakSa ane svAdhIne evuM kuTuMbanuM sukha prApta thayuM che, tene choDIne deha vinAnA sukhanI (mokSasukhanI) zA mATe icchA karo cho?" jaMbUe javAba Apyo ke "he priyA! sughA, tRSA, mUtra, purISa ane rogAdikathI pIDA pAmatA A manuSyadehamAM iSTa vastunA samAgamathI paNa zuM sukha che? kAMI nathI." pachI chaThThI kanakazrI bolI ke "pratyakSa sukha pAmyA chatAM tene tajIne parokSa sukhano vAto karavI te phogaTa che. bhoganI prApti mATe vrata grahaNa karavuM, to jyAre te bhoga ja prApta thayA hoya tyAre vratanA AcaraNathI zuM? khetaramAM vRSTithI ja anna pAkyuM hoya to pachI kUvAmAMthI pANI kheMcIne pAvAno prayAsa koNa kare?" kumAre tene javAba Apyo ke "he priyA! tArI buddhi barobara rUDI rIte cAlatI nathI. vaLI AvuM bolavAthI tAruM adIrghadarzApaNuM pragaTa thAya che, ane te anya janane hitakArI thatuM nathI; kemake svarga tathA mokSane ApanAra evA A manuSya dehane je mANaso bhogasukhamAM gumAve che, teo mUlaghana khAnArAnI jema pariNAme atizaya du:khane prApta thAya che, mATe he priyA! jaladIthI nAza pAmanArA evA A manuSyajanmane pAmIne huM evI rIte karIza ke jethI koI paNa vakhata pazcAttApa karavo na paDe." pachI sAtamI kanakavatI bolI ke "he nAtha! hAthamAM rahelA rasane DhoLI nAkhIne pAtranA kAMThA cATavA' e kahevatane tame satya karI batAvo cho." jaMbUe kahyuM ke "he gaura aMgavALI priyA! bhogo hAthamAM AvyA chatAM paNa nAza pAmI jAya che, tethI temAM manuSyonuM svAdhInapaNuM che ja nahIM; chatAM tene hAthamAM AvelA mAne che teone bhUtanA jevo bhrama thayela che ema samajavuM. vivekI puruSo pote ja bhoganA saMyogono tyAga kare che, ane je avivekI puruSo teno tyAga karatA nathI teono te bhogo ja tyAga kare che." Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 353] bhAvavaMdananuM phaLa 239 pachI chellI (AThamI) jayazrI bolI ke "he svAmI! tame satya kaho cho, paraMtu tame paropakArarUpa uttama gharmane aMgIkAra karanArA cho, mATe bhogane aDyA vinA paNa amArA para upakAra karavA mATe amane sevo. jema vRkSo manuSyonA tApane dUra karavArUpa upakArane mATe pote tApane sahana kare che. vaLI kSArasamudranuM pANI paNa meghanA saMyogathI amRta samAna thAya che, tevI rIte tamArA saMyogathI prApta thayelA bhoga paNa amane sukhane mATe thaze." kumAre kahyuM ke "he priyA! bhogothI kSaNa mAtra sukha thAya che, paNa cirakALa sughI duHkha thAya che. evA paramAtmAnA vacanathI mAruM mana tenAthI (bhogothI) nivRtti pAmyuM che, ane temAM tamAruM paNa kAMI kalyANa hoya ema mane bhAsatuM nathI. mATe he kamaLanA jevA netravALI priyA! tevA prAMta ahitakArI bhogamAM Agraha karavo te kalyANane mATe nathI. kumanuSyomAM, kudevomAM, tiryaMcomAM ane narakamAM bhogI jano je duHkha pAme che te sarva jJAnI ja jANe che." A pramANenI kumAranI vANI sAMbhaLIne te AThe strIo vairAgya pAmI, eTale tatkALa hAtha joDIne bolI ke "he prANanAtha! tame je mArgano Azraya karo te ja mArga amAre paNa sevya che." te vakhate prabhava vicAra karavA lAgyo ke "aho! A mahAtmAnuM vivekIpaNuM tathA paropakArIpaNuM kevuM che? ane mAruM pApiSTapaNuM tathA mUrNapaNuM kevuM che? A mahAtmA potAne AdhIna evI paNa lakSmIno tyAga kare che ane nirlajja evo huM te ja lakSmInI abhilASA karuM chuM paNa te prApta thatI nathI. mATe huM atyaMta niMdya chuM. mane agharmIne dhikkAra che!" AvA vicArathI parivAra sahita vairAgya pAmelo prabhava bolyo ke "he mahAtmA! mane AjJA Apo. mAre zuM karavuM?" jaMbUkumAre javAba Apyo ke "je huM karuM te tuM paNa kara." pachI prAtaHkALe saMgha tathA caityanuM pUjana karIne svajanonuM sanmAna karIne kumAre snAna karI caMdananuM vilepana karyuM. pachI zveta vastro tathA sarva aMge alaMkAro ghAraNa karIne hajAra puruSoe vahana karAtI zibikAmAM ArUDha thayA. mArgamAM dIna puruSone dAna ApI raMjana karatA hatA, vAjiMtrothI AkAza zabdita thatuM hatuM, ane anAvRta devatAe teno niSkramaNotsava karyo hato. evI rIte potAnI ATha patnIo, tenA mAbApo, potAnA mAbApa ane pAMcaso coro sahita prabhAva rAjaputra-e sarvanI sAthe jaMbUkumAra sudharmAsvAmIe pavitra karelA upavanamAM AvyA. tyAM zibikAthI UtarIne gurune namaskAra karI jaMbUkumAre vijJapti karI ke "kuTuMba sahita amane pAMcaso sattAvIza jaNane dIkSA tathA tapasyA ApIne anugraha karo." eTale sudharmAsvAmIe potAnA hAthathI tene parivAra sahita dIkSA ApI, ane prabhavamuni jaMbUmunine ziSya tarIke ApyA. "zrI vIrasvAmInA nirvANa pachI daza varSe sugharmAsvAmIe jaMbUsvAmIne gaNaghara padavI ApI, ane zrI mahAvIranA nirvANa pachI cosaTha varSe jaMbUsvAmIe prabhavasvAmIne gaNadhara padavI ApI. " ka vyAkhyAna 3pa3 bhAvavaMdananuM phaLa svasthAnastho'pi sadbhAvAt, zAMbaH zrIkRSNanaMdanaH / zrInemivaMdanAt prApa, phalaM muktiphalapradam // 1 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24o zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 bhAvArtha-"zrI kRSNane putra zAMba potAne sthAne rahIne paNa sadbhAva vaDe zrI neminAthane vaMdana karavAthI muktiphaLane ApanAruM phaLa pAmyo." - zAMghakumAranI kathA dvArikA nagarImAM traNa khaMDanA svAmI zrIkRSNavAsudeva rAjya karatA hatA. tene rukimaNI vagere ghaNI strIo hatI. ekadA rukmiNIe svapnamAM vRSabhothI zobhatA vimAnamAM potAne beThelI joI. pachI te svapna teNe zrIkRSNane kahyuM, tyAre kRSNa "tane putra thaze" ema kahyuM. te vAkya rukimaNIe satyabhAmAne kahyuM. te sAMbhaLIne krodhathI aruNa thayelI satyabhAmA kRSNa pAse jaIne bolI ke "meM paNa Aje svapnamAM moTo hastI joyo che." A vAkya tenI ceSTA parathI asatya jANIne kRSNa kahyuM ke "he priyA! paranI IrSyAthI zA mATe kheda kare che?" tyAre bIjAnI saMpattine nahIM sahana karanArI satyabhAmAM bolI ke "mAruM vAkya satya ja che." pachI te banne sapatnIne paraspara vivAda thayo, temAM chevaTa temaNe evI zarata karI ke "jeno putra pahelo paraNe tene bIjIe potAnA mastakanA sarva kezo utArIne ApavA." A vAtamAM kRSNa tathA baLarAmane sAkSI rAkhyA. daivayoge te banne sapatnIoe garbha ghAraNa karyo. samaya AvatAM rukimaNIe prathama putrane janma Apyo. te putra atyaMta kAMtimAna hovAthI kRSNa tenuM pradyumra evuM nAma pADyuM. bIje divase satyabhAmAe paNa putrane janma Apyo. tenuM nAma bhAnu rAkhavAmAM AvyuM. anyadA dhUmaketu nAmano asura pUrvanA vairathI rukmiNIne ghera AvIne tenA putrane harIne vaitADhyaparvata para laI gayo. tyAM eka zilA para te bALakane mUkIne te asura jato rahyo. tevAmAM kALasaMvara nAme koIka vidyAdharano rAjA tyAMthI nIkaLyo. teNe te bALaka joIne tene laI potAnI strIne Apyo, ane putra tarIke tenuM pAlana karavA mAMDyuM. ahIM zrIkRSNane putraharaNanI khabara thatAM tenA viyogathI tene pIDA thaI. te joIne nAradamuni zrI sImaMghara svAmI pAse gayA. tyAM nAradanA pUchavAthI svAmIe dhUmaketunA haraNathI AraMbhIne pradyumranuM sarva vRttAMta kahI batAvyuM. te sAMbhaLIne nArade kRSNa ane rukmiNI pAse AvIne pradyumnanuM sarva vRttAnta saMbhaLAvIne kahyuM ke, "pUrvabhave rukmiNIe mayUrInAM IMDAno soLa prahara sudhI viyoga karAvyo hato, te karmathI teno putra tene soLa varSe pAcho maLaze." te sAMbhaLIne rukmiNI harSita thaI. ahIM pradyumra yuvAvasthA pAmyo. anyadA tenA svarUpathI moha pAmelI te kALasaMvara vidyAgharanI strI kanakamALAe kAmavarathI pIDA pAmIne pradyumrane kahyuM ke "he bhAgyavAn ! mArI sAthe bhoga bhogava." te sAMbhaLIne kheda pAmelo pradyumra bolyo ke "he mAtA! AvuM bolavuM tamane ghaTatuM nathI." te bolI ke "huM tArI mAtA nathI. mArA patine tuM koI sthAnethI hAtha Avyo che, meM to tane vRkSanI jema vRddhi pamADyo che; tethI huM tArI pAsethI bhogarUpa phaLa grahaNa karavA icchuM chuM. mArI pAsethI tuM sarvatra vijaya ApanArI gaurI ane prajJapti nAmanI be vidyAo grahaNa kara." tyAre prazna hA pADIne tenI pAsethI banne vidyA grahaNa karI. pachI kanakamALA bolI ke "he prANapriya! have mArA dehamAM vyApta thayelA kAmanvaranuM nivAraNa kara, ane potAnI vANIne satya kara." te sAMbhaLIne Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 353] bhAvavaMdananuM phaLa 241 pradyumra bolyo ke "he mAtA! tame mArA vidyAguru thaIne AvI ayogya mAgaNI kema karo cho?" ema kahIne pradyumra nagaranI bahAra gayo. te vakhate potAnA nakha vaDe potAnA vakSasthaLAdikanuM krodhathI nirdaya rIte vidAraNa karIne kanakamALA pokAra karavA lAgI ane moTe svare bolI ke "are putro! doDo, doDo, A duSTa bhoganI icchAthI mArI AvI kadarthanA karIne jato rahyo che." te sAMbhaLI tenA putro pradyumranI pAchaLa yuddha karavA doDyA. pradyumra vidyAbaLathI te sarvane haNI nAkhyA. putrone haNAyelA sAMbhaLIne teno pitA jAte yuddha karavA gayo. tene paNa pradyujhe krIDAmAtramAM jItIne bAMghI lIgho. tyAre te bolyo ke "he putra! zA mATe mArI kadarthanA kare che? satya bola." tyAre kumAra bolyo ke "he pitA! A tamArI strI sArI nathI. huM tenuM ceSTita kahI zakuM tema nathI." A pramANe vAta thatI hatI tevAmAM akasmAtuM nArade tyAM AvIne pradyumrakumArane kahyuM ke "he kumAra! tArA pitA kRSNa ane tArI mAtA rukimaNI tArA viyogathI pIDA pAme che. vaLI tArI oramAna mAtAno putra bhAnukumAra jo prathama paraNaze to zarata pramANe tArI mAtAne potAnI veNI kApIne tene ApavI paDaze, ane keza ApavAnA kaSTathI tathA tArA viyoganA zokathI duHkhI thayelI tArI mAtA, tArA jevo putra chatAM paNa maraNa pAmaze." te sAMbhaLIne harSa pAmelo pradyumra vimAnamAM besIne nAradanI sAthe dvArikAnA upavanamAM Avyo. pachI vimAna sahita nAradane tyAM ja mUkIne pradyumra veSa parAvartana karI bhAnunA vivAha mATe ANelI kanyAnuM haraNa karyuM, ane tene nArada pAse mUkI. pachI zrIkRSNanA udyAnane vidyAnA baLathI puSpa, phaLa ane patrarahita karI dIdhuM; tathA vivAhane mATe ekaThAM karelAM jaLa, ghAsa vagerene paNa vidyAnA baLathI adruzya karyA. pachI eka mAyAvI azva banAvIne tene gAma bahAra khelAvavA lAgyo. te azvanA vegane jovAnI icchAthI bhAnukumAra tenI pAsethI te azva mAgIne tenA para caDyo, ane tene khelAvavA lAgyo. eTale pradyumra vidyA vaDe tene azva parathI pADI nAMkhyo, te joIne loko bhAnune hasavA lAgyA. pachI pradyumra brAhmaNano veSa dhAraNa karIne gAmamAM gayo. tyAM koI vepArInI dukAne UbhelI satyabhAmAnI kunjA dAsIne muSTi mArIne saraLa ane svarUpavALI karI dIdhI; eTale te dAsI tene bahumAnathI satyabhAmAne ghera teDI gaI, ane satyabhAmAne potAnI vAta kahI saMbhaLAvI te brAhmaNanI zlAghA karI. te sAMbhaLIne satyabhAmAe te brAhmaNane namIne kahyuM ke "he priya! mane rukimaNI karatAM adhika rUpavAna karo." tyAre te bolyo ke "tame prathama ziramuMDana karAvIne jIrNa vastro dhAraNa karI ekAMta sthaLe besI A maMtrano japa karo, eTale tamAruM icchita thaze." te sAMbhaLIne satyabhAmAe te pramANe karIne jApa japavA mAMDyo. pachI pradyumra rukmiNIne ghera jaIne kRSNanA siMhAsana para beTho. te joIne rukmiNI bolI ke kRSNaM vA kRSNajAtaM vA, vinA siMhAsane'tra hi / __anyaM pumAMsamAsInaM, sahate nahi devatA // 1 // bhAvArtha-"A siMhAsana para kRSNa athavA tenA putra sivAya bIjo koI bese to te devatAo sahana karI zakatA nathI." tyAre te bolyo ke "huM mahA tapasvI chuM. soLa varSe Aja pAraNAne mATe huM ahIM Avyo chuM, tethI tame mane pAraNuM karAvo, nahIM to huM satyabhAmAne ghera jaIza." tyAre Jain EdbhAgapa-ko Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 rukmiNIe tene khIra khAvA ApIne vijJapti karI ke ''he pUjya! mane devatAe kahyuM che ke soLa varSe tAro putra tane maLaze, te haju sudhI Avyo nathI, mane putraviyoganuM bahu duHkha che.'' tyAre te bolyo ke "mAre mArI mAtAno viyoga che paNa zuM karIe? paraMtu jyotiSazAstrane AdhAre huM kahuM chuM ke--ApaNa bannenuM virahaduHkha thoDA ja kALamAM naSTa thaze. tame mane A khIra khAvA ApI che te mane bhAvatI nathI; tethI zrIkRSNane mATe karelA modaka mane Apo.'' tyAre te bolI ke '"te modaka kRSNane ja khAvA lAyaka che, bIjAne te modaka jare tevA nathI.'' teNe kahyuM ke ''tapasvIne zuM durjara che?'' te sAMbhaLI zaMkA sahita rukmiNIe eka modaka tene Apyo. te khAIne teNe bIjo mAgyo. ema vAraMvAra mAgI mAgIne khAtAM sarva modaka khAI gayo. anukrame pAtra khAlI thaI gayeluM joIne te bolI ke "he muni! tame to ati baLavAna jaNAo cho, kemake ATalA badhA modaka khAdhA to paNa tRpta thayA nahIM.'' ahIM satyabhAmA ekAMtamAM besIne japa karatI hatI. tenI pAse AvIne tenA sevakoe kahyuM ke 'vivAhane mATe ekaThI karelI sarva sAmagrI tathA kanyAne koI deva haraNa karI gayo jaNAya che.'' te sAMbhaLIne te atyaMta kheda pAmI. pachI krodhathI teNe rukmiNInA keza lAvavA mATe dAsIone TopalI ApIne rukmiNIne ghera mokalI. te dAsIoe AvIne rukmiNI pAse keza mAgyA; tyAre te mAyAsAdhue mAyAthI dAsIonA mastakanA kezathI ja te TopalI bharI ApI. dAsIoe potAnAM ziramuMDana thayAM te jANyuM nahIM. pachI te dAsIo keza laIne satyabhAmA pAse AvI. tyAM teone ja muMDita thayelI joIne ati kheda pAmelI satyabhAmA sAkSI rAkhelA kRSNa pAse jaIne krodhathI bolI ke "mane rukmiNInA keza apAvo.'' kRSNe kahyuM ke "prathama tuM ja muMDita thaI che, have bIjIne zA mATe virUpa karavA icche che?'' te bolI ke ''hAsya karavAthI saryuM, arthAt hAMsI na karo. mane tenA keza apAvo.'' tyAre kRSNe keza mATe baLarAmane rukmiNI pAse mokalyA. tyAM prazne kareluM kRSNanuM svarUpa siMhAsana para beThela joIne lagna pAmI baLarAma pAchA pharyA. pAchA AvIne jue che to tyAM paNa kRSNane joyA; eTale baLarAme kahyuM ke "tame be rUpa karIne mane lajjita karyo.' kRSNa bolyA ke "huM soganapUrvaka satya kahuM chuM ke huM tyAM gayo ja nathI.'' tyAre satyabhAmAe kahyuM ke '"sarvatra tamAruM ceSTita jaNAya che.'' te sAMbhaLIne vilakhA thayelA kRSNa rukmiNIne ghera AvyA. te ja vakhate nArade AvIne kRSNa tathA rukmiNIne kahyuM ke jeNe ahIM kRSNanuM rUpa karyuM hatuM te ja tamAro putra A prazna che.'' te sAMbhaLIne tarata ja pradyumra mAtApitAnA caraNamAM namIne hAtha joDI bolyo ke "huM tamAro putra jyAM sudhI sarva yAdavone kAMIka apUrva camatkAra na batAvuM tyAM sudhI tame mauna rahejo.'' te sAMbhaLIne te bannee tene AliMgana karIne tenuM vacana svIkAryuM. pachI pradyumra potAnI mAtAne rathamAM besADIne cAlyo, ane zaMkha vagADIne yAdavone kSobha pamADato sato te bolyo ke ''huM A rukmiNInuM haraNa karuM chuM, tethI jo kRSNanuM baLa hoya to tenI rakSA karo. huM ekalo ja sarva vairIono nAza karavA samartha chuM." ema bolato te gAma bahAra nIkaLyo. te vakhate kRSNe vicAryuM je ''jarUra A koI mAyAvI mane paNa chetarIne mArI patnInuM haraNa karI jAya che, mATe mAre tene haNavo joIe.'' ema vicArIne sarva Ayudho ane sainya sahita Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 353] bhAvavaMdananuM phaLa 243 te tenI pAchaLa gayA. prazne tarata ja sarva sainyane bhagna karI daIne hAthIne dAMtarahita kare tema kRSNane paNa zastrarahita karI dIdhA, tethI kRSNa kheda pAmavA lAgyA; eTale te ja vakhate nArade AvIne teno saMzaya dUra karyo. pachI pradyumra AvIne pitAnA caraNamAM paDyo ane bolyo ke ''The pitA! mAro aparAdha kSamA karo. meM mAtra kautukane mATe ja A camatkAra batAvyo che.'' pachI kRSNe harSapUrvaka moTA utsavathI putrane purapraveza karAvyo. e avasare duryodhane AvIne kRSNane kahyuM ke "mArI putrI ane tamArA putra bhAnunI vahunuM koIe haraNa karyuM che, tethI tenI zodha karAvo.'' kRSNe kahyuM ke "zuM karIe? ghaNI zodhI paNa kAMI patto lAgato nathI.'' ema kahIne kheda pAmelA pitAne joIne pradhumra bolyo ke "huM hamaNA mArI vidyAthI tene zodhIne ahIM lAvuM chuM, tame kheda ka2zo nahIM.'' ema kahIne tarata ja te kanyAne te laI Avyo. pachI kRSNe tathA duryodhane kahyuM ke "he pradhumra! tuM ja A kanyAne paraNa.'' te bolyo ke te yogya nahIM. bhAnukumArane ja paraNAvo.'' A prakArano teno udAra Azaya joIne aneka vidyAdharoe tathA rAjAoe praznane potapotAnI kanyAo ApI. ekadA satyabhAmAne ati kRza ane duHkhita joIne kRSNe tene pUchyuM ke "kema, tane zuM duHkha che?'' tyAre te bolI ke "pradyux jevA putrane huM icchuM chuM." kRSNe kahyuM ke '"tArI ciMtA huM dUra karIza.'' pachI kRSNe caturtha tapa karIne haNigameSI devanuM ArAdhana karyuM, eTale teNe pragaTa thaIne icchita putrane ApanAro hAra tene Apyo ane adRzya thayo. te hAraprAptinuM svarUpa pradhumranA jANavAmAM AvyuM, eTale teNe mAyAthI jAMbUvatI mAtAne satyabhAmA jevI karIne kRSNa pAse mokalI. harie tenA kaMThamAM te hAra nAMkhIne tenI sAthe krIDA karI. te vakhate daivayoge svargamAMthI cyavIne koI devatA jAMbUvatInI kukSimAM avataryo. pachI harSa pAmatI jAMbUvatI potAnA mahelamAM gaI. thoDI vAre satyabhAmA bhogane mATe kRSNa pAse AvI. tyAre kRSNe vicAryuM ke "aho! A strI haju tRpti pAmI nathI; tethI pharIne AvI jaNAya che. strIone kAmanI zAMti hotI nathI te vAta satya che!'' ema vicArIne tenI sAthe paNa teNe krIDA karI. te vakhate samaya joIne prazne bhaMbhA vagADI, jethI kRSNa kSobha pAmyA. pachI teNe satyabhAmAne kahyuM ke "tAre putra thaze.'' prAtaHkALe jAMbUvatInA kaMThamAM pelo hAra joIne kRSNe vicAryuM ke ''kharekhara, gaI rAtre pradhumra ja A prapaMca racyo hoya ema jaNAya che.'' ema vicArI kRSNa mauna ja rahyA. anukrame samaya AvatAM jAMbuvatIe zAMba nAmanA putrane janma Apyo, ane satyabhAmAe bhIruka nAmanA putrane janma Apyo. banne kumAro anukrame vRddhi pAmI bALakrIDA karavA lAgyA. temAM zAMba bhIrUkane hamezAM bIvarAvato, tethI ekadA satyabhAmAe kRSNane kahyuM ke "mArA putrane niraMtara zAMba bIvarAve che.' kRSNe te vAta jAMbUvatIne kahI ke "tAro putra anyAyI saMbhaLAya che.'' jAMbUvatI bolI ke ''nA, mAro putra to nyAyI che.'' kRSNe kahyuM ke ''ApaNe tenI khAtarI karIzuM.'' pachI kRSNe AbhIranuM (bharavADanuM) rUpa lIdhuM, ane jAMbUvatIne AbhIrInuM rUpa levarAvyuM. pachI dahIM vecavAnA miSathI cAlatA cAlatA te banne puranA daravAjA pAse AvyA. tyAM zAMbe temane joyA; eTale teNe AbhIrIne kahyuM ke "ahIM Ava, mAre dahIM levuM che.'' ema kahIne tene eka zUnya gharamAM laI jaIne zAMba kAMIka kahevA lAgyo, tyAre te bannee potAnuM svarUpa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 akasmAtu pragaTa karyuM. te joIne zAMba la pAmI jato rahyo. pachI kRSNa jAMbuvatIne kahyuM ke "tArA putranI ceSTA teM pratyakSa joI?" te bolI ke "mAro putra to bhoLo che, A to bALakrIDA che." kRSNa kahyuM ke "kharI vAta che, siMhaNa potAnA bALakane bhadra ne saumya ja mAne che." pachI bIje divase zAMba hAthamAM eka khIlo rAkhIne cauTAmAM jatAM kRSNa tathA sarva loko sAMbhaLe tema bolyo ke "gaI kAlanI mArI vAta je pragaTa karaze tenA mukhamAM A khIlI mAravI che." te sAMbhaLIne kRSNa tene gAma bahAra jatA rahevAno hukama karyo, tyAre zAMba pradyumra pAsethI keTalIka vidyA zIkhIne nIkaLI gayo. pachI bhIrUkane pradyumra hamezAM pIDA karavA lAgyo, eTale tene satyabhAmAe kahyuM ke "he zaTha! tuM paNa zAbanI jema kema gAmamAMthI jato nathI?" pradyumra bolyo ke "he mAtA! kyAM jAuM?" te bolI ke "smazAnamAM." pharIthI teNe pUchyuM ke "he mAtA! huM pAcho kyAre AvuM?" te bolI ke "jyAre huM zAMbane hAtha pakaDIne gAmamAM lAvuM tyAre tAre AvavuM." te bolyo ke "bahu sAruM. ApanI AjJA mAre pramANa che." ema kahI pradyumra zAMbanI pAse gayo. pachI satyabhAmAM atyaMta harSa pAmI, ane potAnA putrane yogya evI navANuM kanyAo teNe ekaThI karI (meLavI;) so kanyAo pUrI karavAnA vicArathI te ekane mATe zogha karavA lAgI, paNa kyAMya maLI nahIM. A vAta pradyumranA jANavAmAM AvI. tethI te mAyA vaDe jitazatru nAmano rAjA banyo, zabane potAnI kanyA banAvI, ane mAyAvI sainya banAvyuM. evI rIte te dvArikAnI bahAra AvI paDAva nAkhIne rahyo. te vAta satyabhAmAe sAMbhaLI, eTale teNe te kanyAnI mAgaNI karI. tyAre jitazatru rAjAe kahyuM ke "jo mArI putrIne satyabhAmA pote hAtha pakaDIne gAmamAM laI jAya, ane vivAha vakhate mArI kanyAno hAtha bhIrUkanA hAtha upara rakhAve to huM mArI kanyA ApuM." te vAta satyabhAmAe kabUla karI. pachI te kanyAne hAthe pakaDIne satyabhAmA gAmamAM laI javA lAgI; te vakhate sarva paurajano zAMba ane pradyumrane joIne kahevA lAgyA ke "aho! potAnA putrano vivAhotsava hovAthI satyabhAmA zAMba pradyumrane manAvIne ghera laI jAya che." pachI satyabhAmAne ghera jaIne catura buddhivALA zAMbe bhIrUkano jamaNo hAtha potAnA DAbA hAtha upara rAkhIne pakaDyo, ane navANuM kanyAonA jamaNA hAthane potAnA jamaNA hAthathI pakaDyA. evI rIte yuktithI navANuM kanyA sAthe pherA pharIne sarva kanyAone zAMba paraNyo. pachI te kanyAo sAthe zAMba vAsagRhamAM gayo; tenI pAchaLa bhIrUka Avyo. eTale zAMbe tenI pAse paNa potAnuM mULa svarUpe pragaTa karI bhRkuTI caDAvIne joyuM, tethI bhaya pAmIne bhIrUka bhAgyo ane mAtA pAse jaIne te vAta karI. eTale gAbharI banelI satyabhAmA vAsagRhamAM gaI. tene paNa zAMbe mULarUpa batAvyuM, eTale te krodhathI bolI ke "are dukha! tane ahIM koNe Apyo?" tyAre zAMba bolyo ke "he mAtA! tame ja mane gAmamAM lAvyA cho, ane A navANuM kanyAo sAthe paNa tame ja mane paraNAvyo che. te bAbatamAM A sarva paurajano sAkSI che." te sAMbhaLIne satyabhAmAe pIrajanone pUchyuM, tyAre teoe zAbanuM vacana satya kahyuM. AvI zAMbanI akalita mAyA joIne atyaMta roSAtura thayelI satyabhAmA lAcAra thaIne niHzvAsa mUkI potAnA gRhamAM gaI. AvI rIte 1 satyabhAmA jitazatru rAjA ne tenI kanyAnuM rUpa dekhatI hatI ane nagarajano tene zAMba, pradyumra rUpe dekhatA hatA te tenI vidyAno camatkAra hato. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 354] kugharmano tyAga kartavya 245 chaLanA baLathI zAMba navANuM strIono pati thayo. sarve yAdavo zAMba tathA pradyumrane sarvotkRSTa mAnavA lAgyA. ekadA koI rAjAe zrIkRSNane eka jAtavAna azva bheTa tarIke mokalyo. te vakhate zAMba ane pAlaka e be putroe AvIne pitA pAse te azvanI mAgaNI karI; eTale kaNe kahyuM ke "kAle tamArA bemAMthI je zrI neminAthane prathama vaMdanA karaze tene A azva huM ApIza." pachI pAlakakumAre to rAtrinA pAchale pahore UThIne moTethI zabda karIne potAnA mRtyono uThADyA, ane temane taiyAra karI sAthe laIne prAtaHkALa thatAM sauthI prathama jaIne prabhune vaMdanA karI. pachI tyAMthI pAchA AvIne pitAne te vAta karIne azva mAgyo. tyAre kRSNa kahyuM ke "prabhune pUchIne pachI ApIza." ahIM madhyarAtri gayA pachI zAMba jAgyo hato; paNa te pApabhIru hovAthI potAne sthAne ja rahIne bhagavAnanuM dhyAna karI tene namyo. prAtaHkALe samaya thatAM sarve prabhunA samavasaraNamAM gayA. prabhune vaMdanA karIne kRSNa pUchyuM ke "he svAmI! Aje Apane prathama koNe vaMdanA karI?" prabhu bolyA ke "Aje dravyavaMdanathI pAlaka kumAre prathama amane vAMdyA hatA ane zAMbakumAre bhAvavaMdanathI prathama vAMdyA hatA." te sAMbhaLIne kRSNa zAMbakumArane te azva Apyo. anyadA prabhunI dezanAthI pratibodha pAmIne zAMba tathA pradyumra dIkSA grahaNa karI ane anukrame giranAra parvata upara mukti pAmyA. zAMbe prabhunuM AMtaradhyAna karyuM tethI te vaMdananuM phaLa pAmyo, ane pAlake sAkSAt prabhune vAMdyA chatAM paNa te phaLa pAmyo nahIM, mATe paMDita puruSo bAhya vidhi karatAM AtyaMtara vidhine baLavAna mAne che." vyAkhyAna 3pa4 kudharmano tyAga kartavya cillaNayA bahUpAyaiH, svasvAmI pratibodhitaH / samAnadharmazraddhAbhi-daMpatItvaM ca zobhate // 1 // bhAvArtha-"celaNA rANIe ghaNA upAyathI potAnA svAmIne pratibogha pamADyo hato, kemake samAna gharmanI zraddhAthI ja daMpatIpaNuM zobhe che." - zreNika rAjAnI kathA. rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karato hato. te bauddhagharmano rAgI hovAthI bauddha sAghuonI niraMtara upAsanA karato, hamezAM bauddhAlayamAM jaIne zraddhApUrvaka teno gharmopadeza sAMbhaLato, ane pachI ghera AvIne potAnI celaNA rANI pAse bauddhagharmanI nitya prazaMsA karato. bauddhagurue potAnA ziSyavargane evuM samajAvI rAkhyuM hatuM ke "jyAre huM prabhAta samaye pracchanna bhUmigRha (bhoMyarA)mAM jaIne besuM, tyAre mArA darzana mATe AvelA rAjAdika pratye tamAre kahevuM keguru to hamezAM indrAdikane upadeza karavA mATe svargamAM jAya che, ane pAchA tyAMthI ahIM Ave che." 1 siddhAcaLa upara bhADavA DuMgare sADA ATha karoDa muni sAthe phAgaNa sudI terase siddhipada pAmyAno zatruMjaya mAhAbhyAdikamAM ullekha che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAMda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 ekadA zreNika rAjA tyAM AvyA, tyAre teNe gurune dekhyA nahIM; eTale tenA ziSyone pUchyuM ''guru kyAM che?'' teo bolyA ke ''guru to AkAza mArge indranI pAse gayA che.'' te vArtA rAjAe celaNA pAse AvIne tene kahI, paNa zrAvakakuLamAM utpanna thayelI celaNA janmathI ja jainadharmI hovAthI rAjAnA vacana para tene bilakula zraddhA AvI nahIM. eka divasa rAjA AgrahathI celaNAne paNa sAthe laIne bauddhagurunA makAne gayo. tyAM jatI vakhate celaNAe potAnA sevakone chAnI rIte zIkhavI rAkhyuM ke ''jyAre ame baudghAlayamAM besIe tyAre rAjA na jANe tema tamAre te baudghAlayamAM pAchaLanA bhAgathI agni saLagAvavo.' ahIM rAjA tathA rANI ziSyanA mukhathI gurunuM svargamAM gamana-Agamana sAMbhaLIne thoDI vAra tyAM beThA. tyAre rANIe rAjAne kahyuM ke "he svAmI! Aja to ApaNe thoDI vAra vadhAre ahIM ja besIe, ane svargathI UtaratA gurune joIne pachI jaIe.'' te vAta aMgIkAra karIne rAjA rANI sahita tyAM beTho, tevAmAM to te makAnamAM agni lAgavAthI bhayabhrAMta thayelA te bauddhAcArya ekadama bhUmigRhamAMthI nIkaLIne bahAra AvyA. tyAM rAjA tathA rANIne joIne nIcuM mukha rAkhI lajjita thayA; eTale rAjAe pUchyuM ke "he guru! Aje tame svargamAM gayA hatA ke nahIM?'" guru bolyA ke "nA, Aje to huM svarge gayo nathI, paNa haMmezanA abhyAsathI ziSyoe tamane svarge gayAnuM kahyuM haze.' pachI rAjA rANI sahita potAnA mahelamAM Avyo, paNa rAjAnA manamAM aneka tarkavitarka thavA lAgyA; tethI rAjAe rANIne pUchyuM ke '"Aje thayuM zuM? akasmAt agni kyAMthI pragaTI nIkaLyo? mane to teM agni mukAvyo hoya ema jaNAya che.'' tyAre celaNA bolI ke--"he svAmI! eka vArtA kahuM te sAMbhaLo-- 246 koI eka gAmamAM be vANiyA rahetA hatA. te bannenI strIo eka sAthe garbhiNI thaI, tyAre temaNe paraspara nizcaya karyo ke ApaNI strIomAM ekane putra ane ekane putrI thAya to te banneno vivAha karavo. A pramANe nizcaya karIne paraspara te zarata lakhI lIdhI. pachI samaya AvatAM eka strIne putrI thaI ane bIjIne sarpa avataryo. te banne anukrame yuvAvasthA pAmyA, tyAre sarpanA pitAe rAjAnI samakSa potAno lekha batAvI nyAya karAvIne te sarpa sAthe pelAnI kanyAno vivAha karAvyo. rAtre te daMpatI zayanagRhamAM gayA. tyAM judA judA palaMga para sUtA. tevAmAM te sarpanA zarIramAMthI eka divya kAMtimAna puruSa nIkaLyo. teNe te kanyA sAthe krIDA karI. pachI te pAcho te ja sarpanA za2I2mAM samAI gayo. e pramANe hamezAM thavA lAgyuM. te vAta te strIe potAnA svajanone kahI, tyAre eka labdhalakSa (buddhimAna) puruSe kahyuM ke "jyAre te sarpanA klevarane mUkIne kanyAnI sAthe krIDA karavA jAya tyAre te sarpanA klevarane tatkALa agnithI bALI mUkavuM; eTale te sarpanA klevara vinA zAmAM praveza karaze? pachI te te ja divya svarUpe raheze.'' te sAMbhaLIne kanyAnA Aptajanoe te pramANe karyuM; tethI te devakumAra te ja svarUpe rahyo." A pramANe he svAmI! jyAre tamArA guru hamezAM svarge jatA haze, tyAre te divya ane malAdika rahita evuM devanA jevuM navIna zarIra karIne jatA haze, ane mULa dehane zabarUpe ahIM mUkI jatA haze, te vinA javAya nahIM. tethI meM evA hetuthI agni mukAvyo hato ke jo tenuM mULa zarIra sarpanA kalevaranI jema bhasma thaI jAya, to tenA divya svarUpanuM ja hamezAM sarvane darzana thAya, eTale bahu zreSTha thAya; kemake lokottara rUpanuM darzana ati durlabha che. paNa te mAro abhiprAya pAra paDyo nahIM, ane agninI jvALAthI parAbhava Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 354] kugharmano tyAga kartavya 247 pAmelA te to gharamAMthI ja vihaLa vacana ane vajanavALA bahAra nIkaLyA, mATe he rAja! svarge gamanAgamananI sarva vAta asatya ja mAnavA yogya che." A pramANe rANIe kahela yukti sAMbhaLyA chatAM paNa dhUrtanA vacanathI vyagrAhita thayelA cittavALAnI jema rAjAe jarA paNa bauddhaguru paranA draSTirAgano tyAga karyo nahIM. kahyuM che ke kAmarAgasneharAgA - vISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn, durucchedyaH satAmapi // 1 // bhAvArtha-kAmarAga ane sneharAga e bene nivAraNa karavAmAM bahu thoDI mahenata paDe che, tenuM nivAraNa saheje thaI zake che; paNa pApiSTha evo draSTirAga to sapuruSothI paNa duHkhe tajI zakAya-chedI zakAya tevo che." anyadA rAjAe bauddhagurune bhojana mATe nimaMtraNa karyuM. te jamavA AvyA tyAre rANIe tenAM upAnaha (pagarakhAM) potAnA sevaka pAse gupta rIte maMgAvI tenA sUkSma kakaDA karI tenuM cUrNa zAka vageremAM khabara na paDe tema bheLavI dIdhuM. bhojana karatI vakhate gurue bhojananA svAdane lIdhe kAMI paNa jANyuM nahIM. bhojana karI rahyA pachI potAne sthAne jatI vakhate gurue cotarapha potAnAM upAnaha zodhyAM, paNa hAtha lAgyAM nahIM, tyAre celaNAe rAjAne kahyuM ke "he svAmI! tamArA guru jJAnI che ke nahIM? jo jJAnI hoya to upAnahanI zogha zA mATe kare che? jJAnathI ja jANI le ke kyAM che? ane jo ajJAnI che, to hamaNAM jamelA bhojanane tenA nAmane paNa bhUlI jaze. mATe he rAja! A dAMbhika mANaso zuM jANI zake? samagra vicAramAM nipuNa to jainamunio ja hoya che." pachI guru to kheda pAmI potAne sthAne gayA. ghera pahoMcyA ke tarata kaMTha sughI bhojana kareluM hovAthI temane vamana thayuM, temAM carmanA sUkSma kakaDAo nIkaLyA, eTale gurue rAjAne bolAvIne te vAta kahI. rAjAe kahyuM ke "amArA bhojanamAM evA koI jAtano doSa ghArazo nahIM." pachI te vAta rAjAe rANI pAse AvIne kahI; eTale rANI bolI ke "tamArA guru jJAnInA nAmathI pUjAya che, to eTaluM paNa jANI zakyA nahIM ke mArAM upAnaha mArA udaramAM ja che." te sAMbhaLI rAjA mauna rahyo. have rAjAe celaNAne potAnA gharmanI draSiNI jANIne teno garva dUra karavA mATe ekadA potAnA sevakone kahyuM ke "tame smazAnamAM jaIne tyAMthI koI taratanuM mareluM bALakanuM zaba lAvIne rasoiyAne Apo." sevakoe te pramANe karyuM. eTale rAjAe te zabanA mAMsAdika yukta kSIra vagere bhojananI sAmagrI taiyAra karAvI. pachI anucarone jainamunine AmaMtraNa karavA mATe mokalyA. celaNAe anumAnathI kAMIka hakIkata jANIne rAjAne pUchyuM ke "he svAmI! Aja tame caMcaLa cittavALA ane utsuka kema jaNAo cho?" rAjAe kahyuM ke "rAjyAdikanI ciMtAthI, bIjuM kAMI nathI." pachI rAjA rasoDAmAM jaIne beTho, ane rANI sAthune AvavAnA mArge gokhamAM beThI. thoDI vAre rAjAnA sevake batAvelA mArge eka munine AvatA joyA. te vakhate rANIe vicAra karyo ke "A niHspRha muni mArI sAmuM paNa joze nahIM, kemake te IryAsamiti zoghavA mATe nIcuM joIne ja cAle che; tethI kAMIka yukti karuM ke jethI te mArA sAmuM jue." ema vicArIne jyAre muni te gokhanI nIce AvyA, tyAre rANIe UMcA hAtha karIne bArInAM bAraNAM ekadama khakhaDAvyAM, eTale Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 24 munie UMcuM joyuM. tene tatkALa namana karIne celaNAe prathama be AMgaLIo ane pachI traNa AMgaLIo dekhADI. te joIne munie eka AMgaLI dekhADI. A saMketanuM tAtparya e che ke-rANIe AMgaLInI saMjJAthI gurune pUchyuM ke "tamAre be jJAna che ke traNa?" tenA javAbamAM munie eka AMgaLI batAvI, eTale "traNa uparAMta eka jJAna vaghAre che arthAt cAra jJAna che.' ema sAdhue batAvyuM; tethI rANIe harSa pAmIne pharIthI kITTA vaMdana karyuM. pachI muni rAjAnI pAkazALAmAM gayA. rAjA bahumAnathI munine te bALakanA mAMsavALuM bhojana vahorAvavA lAgyo, eTale munie jJAnavRSTithI te bhojana abhakSya ane ayogya jANIne rAjAne kahyuM ke "he rAja! A bhojana amAre yogya nathI. ame munio nirdoSa AhAra grahaNa karIe chIe." rAjAe kahyuM ke "he pUjya! A AhAra zI rIte dUSita che? rAjAne ghera nIpajelo hovAthI te zuddha ja che; jo kadAca dUSita hoya to teno doSa pragaTa karo." tyAre muni bolyA ke "he rAja! tame karAveluM kAma tame pote pratyakSa jANo cho, chatAM zA mATe kapaTa karo cho? tamane e yogya nathI. munione to acitta AhAra paNa jo doSavALo hoya to te kalpato nathI; to pachI niraMtara jemAM jIvo utpanna thAya tevo bALakanA mAMsathI banelo AhAra to tene zI rIte kalpe?" A pramANe muninAM vacana sAMbhaLIne saMpUrNa vizvAsa AvavAthI rAjAe te jJAnI munine vaMdana karIne kahyuM ke "he pUjya! tamAruM jJAna, tamAro gharma ane tamArI sarva kriyAo satya che." ityAdi jainadharmanI prazaMsA karIne harSathI samyatva sanmukha thayelo rAjA calaNA pAse AvIne bolyo ke "he priye! tArA guru parama jJAnI che. meM Aje tenI parIkSA karI." ema kahIne celaNAnA pUchavAthI rAjAe sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. te sAMbhaLIne celaNA bolI ke "he svAmI! evA niHspRha jJAnIno aMta na levo; kemake te munio bauddhanA sAdhu jevA nathI. bauddhAcArya to bhojanamAM AvelA sUkSma carmanA khaMDone khAtI veLAe mukhAdikanA sparzathI paNa jANI zakyA nahIM." pachI rAjAe te vAtanuM svarUpa pUchyuM. tyAre rANIe badhI vAta kharekharI kahI dIdhI. A rIte aneka yuktithI rANIe bogha karIne rAjAne jainagharmamAM rasika banAvyo. pachI anukrame zrI mahAvIrasvAmInI dezanA vagerethI zreNika rAjA jainadharmamAM sthira thayo.. A dRSTAMta jevuM sAMbhaLavAmAM AvyuM tevuM ja lakhI dIdhuM che. "A zreNika rAjAnI kathA sAMbhaLIne jainagharmanA tattvane jANanAra mANasoe bauddha, zAkya, vedAMtI ane kaNAdAdika ekAMtavAdInA kugharmano tyAga karavo." vyAkhyAna 3papa tIrthastavanA zatrujayAditIrthAnAM, pratyUSe samaye'nizam / vidadhyAt stavanAM jaMtuH, sarvAghaughapraNAzinIm // 1 // bhAvArtha-"hamezAM prAtaHkALe dareka prANIe sarva pApanA samUhane nAza karanArI zatruMjayAdika tIrthonI stuti karavI." Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 vyAkhyAna 355] tIrthastavanA pUrvAcAryoe nIce pramANe zatruMjayAdi tIrthonI stuti karelI che tIrtharAjastavanA rAjAdanAdhastanabhUmibhAge, yugAdidevAMghrisarojapITham / devendravandhaM nararAjapUjyaM, siddhAcalAgrasthitamarcayAmi // 1 // AdiprabhodakSiNadigvibhAge, sahasrakUTe jinarAjamUrtiH / saumyAkRtiH siddhatatInibhAzca, zatruJjayasthAH paripUjayAmi // 2 // AdiprabhorvaktrasaroruhAcca, vinirgatAM zrItripadImavApya / yo dvAdazAMgIM vidadhe gaNezaH, sa puMDarIko jayatAcchivAdrau // 3 // cauddasANaM sayasaMkhagANaM, bAvanna sahiyANagaNAhivANaM / supAuA jattha virAjamANA, sattuMjayaM taM paNamAmi niccaM // 4 // zrIsUryadevena vinirmitasya, zrIsUryakuMDasya jalaprabhAvAt / kuSThAdirogAzca samehyanazyan, naro bhavet kurkuTatAM vihAya // 5 // vizvatrayodyotakarA guNAlayA, mahAya'mANikyasukukSidhArikA / mataMgajasthA marudevimAtRkA, virAjate yatra girau vishesstH||6|| yatraiva zaile khalu paJca pAMDavA, yudhiSThirAdyA vijitendriyAzca / kuntAsamaM viMzatikoTisAdhubhiH, sArdhaM zivaddhiM ca samAsasAdire // 7 // namivinamimunIndrAvAdisevAparau yau, gaganacarapatI tau prApaturmokSalakSmIm / vimalagirivare vai koTiyUgmarSibhizca, saha hi vimalabodhiprAptipuSTyekahetU // 8 // vimalaguNasamUhaiH saMbhRtazcAntarAtmA, svapadaramaNabhoktA darzanAjJAnadhartA / nikhilazamadhanAnAM tisRbhiH koTibhizca, samamamRtapadaddhiM prApnuyAdatra raamH||9|| saurASTradeze khalu ratnatulyaM, sattIrthayugmaM parivartate ca / zatrujayAkhyaM girinArasaMjJa, namAmyahaM tadbahumAnabhaktyA // 10 // aNaMtanANINa anaMtadaMsiNe, aNaMtasukkhANa aNaMtavIriNe / vIsaM jiNA jattha zivaM pavannA, samayaselaM tamahaM thuNAmi // 11 // prage'harnizaM saMstutaM vAsavAdyai-rjinaM nAbhibhUpAla vaMzAvataMsam / zraye'STApade prAptapUrNAtmatattvaM, susaubhAgyalakSmIpradaM dyotimaMtam // 12 // kalyANakandodbhavanaikameghaM, samastajIvoddharaNe kSamaM tam / / sphuratpratApaM mahanIyamUrti, zrImArudevyaM vRSabhaM ca vande // 13 // ||iti tiirthraajstvnaa|| "je siddhAcaLa upara rAyaNanA vRkSa nIce devendroe vaMdana kareluM tathA cakravartIe pUjeluM evuM yugAdideva zrI AdIzvaranuM caraNakamaLarUpa pITha raheluM che, tenuM huM arcana karuM chuM. 1. je zatruMjaya giripara AdIzvara prabhunI dakSiNa dizAmAM sahastrakUTanI aMdara saumya AkRtivALI 1024 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 24 tIrthakaronI mUrtio rahelI che, tenuM huM pUjana karuM chuM. 2. zrI RSabhasvAmInA mukhakamaLathI nIkaLelI tripadIne pAmIne jemaNe dvAdazAMgInI racanA karI evA zatruMjayapara rahelA zrI puMDarika gaNaghara jaya pAmo. 3. jyAM (prabhunI DAbI bAjue) caudaso ne bAvana gaNagharonI pAdukAo virAjamAna che te zatruMjayagirine huM nitya praNAma karuM chuM. 4. je giri para sUryadeve nirmANa karelA sUryakuMDanA jaLanA prabhAvathI kuSThAdika vyAdhiono samUha nAza pAme che, temaja kUkaDApaNuM pAmelo jIva pAcho manuSyapaNAne pAme che, (caMdarAjAnI jema) te zatruMjaya girine huM praNAma karuM chuM. 5. je giri upara traNa vizvamAM udyotane karanArA, guNonA sthAnarUpa ane amUlya ratna (RSabhadeva) ne kukSimAM ghAraNa karanArA evA hAthI para beThelA marudevI mAtA virAje che te girine huM namana karuM chuM. 6. je parvata para jiteMdriya evA yudhiSThira vagere pAMca pAMDavo kuMtA mAtAnI sAthe vIza karoDa sAghuo sahita muktipadane pAmyA che te parvatane huM namuM chuM. 7. je giri upara nami ane vinami nAmanA munadro ke jeo vidyAgharanA rAjA hatA tathA zrI AdinAthanI sevA karanArA hatA teo be karoDa sAghuo sahita mokSanI lakSmIne pAmyA, te vimalagiri amane vimaLa (nirmaLa) boghanI prApti ane puSTinA heturUpa thAo. 8. je giripara nirmaLa guNonA samUhathI jeno AtmA paripUrNa thayo che, ane je niraMtara Atmika sukhamAM ramaNa karanArA ane tenA bhoktA che, jJAnadarzanane ghAraNa karanArA che tathA samatArUpa ghanavALA che, evA rAmacaMdra traNa karoDa munionI sAthe mokSasthAnanI samRddhine pAmyA che te adrine huM vaMdanA karuM chuM. 9. saurASTra dezamAM zatruMjaya ane giranAra e be tIrtha amUlya ratna tulya varte che, tene huM bahumAnapUrvaka bhaktithI praNAma karuM chuM. 10. jyAM anaMta jJAnavALA, anaMta darzanavALA, anaMta sukhavALA ane anaMta vIryavALA vIza tIrthakaro zivapadane pAmyA che te sametagirinI huM stuti karuM chuM. 11. niraMtara prAta:kALe devendroe stuti karelA, nAbhirAjAnA vaMzanA alaMkArarUpa zrI RSabhadeva je parvata para saubhAgya lakSmIne ApanArA ghotimAna pUrNa Atmatattvane (siddhipadane) pAmyA che te aSTApada parvatano huM Azraya karuM chuM. 12. kalyANarUpa kiMdane utpanna karavAmAM advitIya megha samAna, samasta jIvono uddhAra karavAmAM samartha, pharasAyamAna pratApavALA ane pUjya mUrtivALA marudevInA putra zrI RSabhasvAmIne huM vaMdanA karuM chuM." zatruMjaya tIrthanA prabhAva saMbaMdhI kathA kSitipratiSTha nAmanA nagaramAM sAMtu nAme maMtrI hato. te ekadama hastI para besIne rahevADIe gayo hato. tyAMthI pAchA vaLatAM pote karAvelI sAMtvasahI nAmanA caityamAM devane vAMcavA mATe hAthI parathI nIce UtarIne praveza karatAM teNe te caityamAM rahenArA eka zvetAMbara sAdhune koI vezyAnA khaMgha upara hAtha rAkhIne UbhelA dIThA, tema chatAM paNa maMtrIe uttarAsaMga karIne gautama gaNagharanI jema paMcAMga namaskArapUrvaka tene vaMdanA karI. pachI eka kSaNavAra rahIne pharIthI namana karI maMtrI potAnA ghara tarapha gayo. temanA gayA pachI te sAdhu potAnA durAcaraNathI lajja pAmIne jANe pAtALamAM pesavAnI icchA karatA hoya tema atyaMta khinna thaI gayA. pachI te ja vakhate sarva vastu vagereno tyAga karIne zrI hemacaMdrasUri pAse jaI temaNe pharIthI dIkSA lIdhI. pachI vairAgyabhAvathI pUrNa thayelA te sAghue Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 355] tIrthastavanA 251 zrI zatruMjayagiri upara jaIne bAra varSa sudhI tapa karyuM. ekadA te maMtrI zatruMjayanI yAtrA karavA mATe gayo. tyAM te sAdhune joIne "Apane meM pUrve koI vakhata joyelA che' ema kahIne vaMdanA karI. pachI temanA pavitra cAritrathI prasanna thayelA maMtrIe te munine temanA guru, kuLa vagere pUchyuM; eTale temaNe maMtrIne kahyuM ke "tattvathI to tame ja mArA guru cho." te sAMbhaLIne ajANyo maMtrI kAna ADA hAthe rAkhIne bolyo ke "are pUjya! evuM na bolo." muni bolyA ke jo jeNa suddhadhammami, ThAvio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa jAyai, dhammaguru dhmmdaannaao||1|| bhAvArtha-"munie athavA gRhasthIe jeNe jene zuddha gharmamAM sthApana karyo hoya te ja tene gharmadAna ApavAthI teno gharmaguru jANavo." ema kahIne te munie potAnuM mULa vRttAMta kahI tene gharmamAM draDha karyo. caityanA bhaMga karanAre zuM karavuM? caityabhaMgAcca yaduHkhaM, labdhaM tasya kSayaH katham / bhUyazcaityavidhAnena, tatpApaM vilayaM vrajet // 1 // bhAvArtha-"caityano eTale jinapratimAno athavA jinamaMdirano bhaMga karavAthI je duHkha (pApa) prApta thAya te zI rIte kSaya pAme? A praznano javAba e che ke "te pApa pharIne caitya karAvavAthI nAza pAme che. te upara dRSTAMta che te nIce pramANe prahnAdanapura (pAlanapura) mAM prahmAdana nAme rAjA hato. te ekadA arbudAcaLa (Abuparvata) jovA gayo. tyAM teNe kumArapALa rAjAe karAvelo zrI pArzvanAtha svAmIno prAsAda joyo. te prAsAdamAM zrI prArthanAtha svAmInI rUpAnI pratimA joIne rAjAe tene bhAMgI nakhAvI mahAdevano poThIo karAvIne zivAlayamAM sthApana karyo. tyAMthI rAjA potAne ghera Avyo ke tarata ja rAjAnA zarIramAM galakuSTha (jharato koDha) no vyAdhi utpanna thayo. te vyAdhithI rAjAnA dehamAM ghaNI vedanA thavA lAgI. rAjAne gaMgA vagerenA tIrthajaLathI snAna karAvyuM, to paNa vyAdhi zAMta thayo nahIM; tethI te atyaMta vyAkuLa thayo. ekadA rAjAe koI munine roganI zAMtino upAya pUchyo, tyAre munie kahyuM ke svatizrIyAMdhAma guNAbhirAma, sunAmasaMtAnanatAMhipadma / jAgratpratApaM jagatitale'tra, zrIpArzvadevaM satataM zraya tvaM // 1 // yadIyamUrtirbhavino samastaM, nihaMtyaghaM dRSTIpathAvatIrNA / zaile'rbudesthApitatIrthanAthaM, zrIpArzvadevo vitanoti saukhyaM // 2 // bhAvArtha-"he rAjanuM kalyANa ane saMpattinA sthAnabhUta, sakaLa guNothI virAjamAna ane jenA caraNakamaLane indrono samUha paNa praNAma kare che, tathA jeno pratApa jagatamAM niraMtara jAgRta che evA zrI pArzvanAtha prabhunuM tame niraMtara sevana karo. jenI mUrti mAtra draSTimArgamAM AvavAthI paNa bhavya prANIonA samagra pApane haNe che, evA Abuparvata para sthApana karelA zrI pArzvanAtha prabhu sarva prANIone sukhanA ApanArA che."he rAjA! tame A puramAM eka navIna caitya karAvIne temAM zrI pArzvanAthajInI mUrti sthApanA karI hamezAM daMbha rahita nirmaLa bhaktithI tenI pUjA karo, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 tethI tamArA roganI zAMti thaze. vaLI he rAjA!pratimAdikanA bhaMganuM prAyazcitta sAMbhaLo- moTI pratimA baLI gaI hoya, nAza pAmI hoya athavA tenI koIe corI karI hoya, to mULa maMtrano eka lAkha jApa karIne bIjI pratimA sthApana karavAthI te pApanI zuddhi thAya che. eka hAtha UMcethI biMba paDe to mULa maMtrano daza hajAra jApa karIne pachI pUjA karavI. be hAtha UMcethI paDe ane aMgabhaMga na thayo hoya to eka lAkha jApa karIne pharIthI saMskAra karavAthI zuddha thAya. puruSa pramANa UMcAIthI pratimA paDI hoya ane zalAkA sarvathA vizIrNa thaI hoya to tenuM prAyazcitta nathI, eTale ke zalAkAno bheda thAya to navI ja pratimA karAvavI paDe. sthaMDilAdikamAM paNa devonuM AhvAna karyA pachI pUjAnuM kArya visarjana karyuM na hoya tyAM sudhImAM jo pramAdathI biMbane upaghAta thAya, to pUjAdi vaDe maMtrane saMharIne mULa maMtrano pAMca hajAra jApa karI pAtradAna ApI pharIthI sarva arcA-pUjA karavI. devanA upakaraNane paga vaDe sparza thayo hoya to pAMca so vAra maMtrajApa karavo. pratikramaNanI kriyAno lopa thayo hoya to vyAdhi vinAnAe upavAsa karIne mULa maMtrano so vAra jApa karavo, ane vyAdhivALAe mAtra so vAra jApa ja karavo. eka divasa devapUjA na thaI hoya, to traNa upavAsa karIne traNe divasa traNaso traNaso vAra jApa karavo. ajANatAM nirmAlyanuM bhakSaNa thaI gayuM hoya to daza hajAra jApa karI vizeSe pUjA karavI, ane jANIne nirmAlyanuM bhakSaNa karyuM hoya to eka lakSa navakArano jApa karIne pAMca upavAsa karavA. [staMbha 24 nirmAlyanA pAMca bheda che. devasva, devadravya, naivedya, nivedita ane nirmAlya. temAM devane mATe Apela grAmAdika devasva kahevAya che. devasaMbaMdhI alaMkArAdika devadravya kahevAya che. devane mATe kalpela padArtha naivedya kahevAya che. devane mATe kalpIne temanI pAse ghareluM nivedita kahevAya che, ane prabhu pAse tharyA pachI bahAra nAMkhI dIdheluM-upADI lIdheluM nirmAlya kahevAya che. te pAMce prakA2nA nirmAlyane suMghavuM nahIM, oLaMgavuM nahIM, koIne ApavuM nahIM, temaja vecavuM nahIM.1 kemake koIne ApavAthI rAkSasa jAtimAM janma thAya che, khAvAthI cAMDALa jAtimAM janma thAya che, oLaMgavAthI kAryasiddhimAM hAni thAya che, sUMghavAthI vanaspatikAyamAM janma thAya che, sparza karavAthI strIpaNuM prAsa thAya che, ane vecavAthI bhIlayonimAM janma thAya che. pUjAmAM dIpanuM avalokana karatAM tathA grUpa annAdika gharatAM teno gaMdha Ave teno doSa nathI, temaja nadInA pravAhamAM nAMkhelA puSpAdika nirmAlyanA gaMdhathI paNa doSa lAgato nathI. maraNanA tathA janmanA sUtakavALAne ghera jamavuM nahIM. ajANatAM khavAyuM hoya to eka upavAsa karIne mULa maMtrano eka hajAra jApa karavo. jANIne bhojana karyuM hoya to traNa upavAsa karIne traNa hajAra jApa karavA. potAne ja ghera sUtaka AvyuM hoya to sUtakI mANasano sparza tajI devo ane judI rasoI karAvIne jamavuM; nahIM to pratikramaNa devapUjA vagere nityakarmanI hAni thAya che. dharmamAM sthita rahelA, kriyAmAM Asakta, jJAnavALA ane vratavALAe sUtakamAM paNa nityakarmanI hAni karavI nahIM, arthAt pratikramaNa devapUjAdi karyA vinA rahevuM nahIM. koI mANasa nityakarma karato na hoya ane 1 potAnA saMbaMdhIne ApavuM nahIM ane pote dravya meLavavA vecavuM nahIM ema samajavuM; derAsaranA mALI bhojakane ApavAmAM temaja devadravyanI vRddhi mATe vecavAmAM bAdha samajavo nahIM. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 356] gharmanuM mAhAbhya 2pa3 pramAdathI (ajANatAM) sUtakIno sparza kare, athavA samudAya mATe rAMdhelA anAjanuM bhojana kare to eka upavAsa ane hajAra jApathI te zuddha thAya che; paNa jo jANIne sparzAdika karyuM hoya to tethI traNagaNuM prAyazcitta karavuM. eka divasanI pUjAno lopa thayo hoya to mULa maMtrano daza hajAra jApa karavo athavA upavAsa karIne eka so vAra jApa karavo." A pramANe munie kahelo prAyazcittano vidhi sAMbhaLIne rAjAe tarata ja zrI pArzvanAthanuM caitya karAvI temAM zrI pArzvanAthasvAmInI kAMcanamaya mUrti sthApanA karI ane hamezAM tenI bhaktipUrvaka pUjA karavA mAMDI. tenA prabhAvathI anukrame rAjAno sarva vyAdhi naSTa thayo. pAlanapuranA prahmAda nAmanA rAjAe bhakti vaDe je pArzvanAthanI mUrtinuM nirmApaNa karyuM te mUrtinA snAtranuM jaLa anya rAjAne paNa pAmA (khasa) vyAdhino nAza karanAra thayuM. prahAdanapuramAM prahmAdana nAmanA caityamAM birAjelA prahmAdana nAmanA pArzvanAthasvAmI caMdranI jema prANIone prahnAda (harSa) karanArA thavAthI jagatamAM sArthaka nAmavALA thayA che." vyAkhyAna 3pa6 dharmanuM mAhAbhya jinadharma samArAdhya, bhUtvA vibhavabhAjanam / prAptAH siddhisukhaM ye te, zlAghyA maMgalakuMbhavat // 4 // bhAvArtha-"jinagharmanuM ArAghana karIne sarva saMpattinuM sthAna thaI jeo siddhisukhane pAmyA che teo maMgaLakaLazanI jema prazaMsA karavAne yogya che." maMgaLakuMbhanuM draSTAMta ujjayinI nagarImAM vairisiMha nAme rAjA hato. te nagarImAM ghanadatta nAme gharmanI rucivALo eka zeTha hato. tene putrarahita satyabhAmA nAmanI strI hatI. ekadA putranI ciMtAthI plAna mukhavALAM zeThane joIne satyabhAmAe tene pUchyuM ke "he nAtha! tamAre ciMtAtura thavAnuM zuM kAraNa che? te kaho." tyAre zeThe putra ciMtAnI vAta kahI. te sAMbhaLIne te bolI ke "he svAmI! sukhane icchanAra mANase evI ciMtA zA mATe karavI? teNe to A lokamAM tathA paralokamAM sukhane ApanAra gharmanI ja sevA karavI." A pramANeno priyAno upadeza sAMbhaLIne tene satya mAnIne harSa pAmelo zreSThI puSpAdika vaDe devapUjA karavA vagere aneka gharmakAryo karavA lAgyo. gharmanA prabhAvathI tuSTamAna thayelI zAsanadevIe tene icchita varadAna ApyuM; tethI satyabhAmAe garbha dhAraNa karyo. anukrame samaya pUrNa thatAM teNe eka putrane janma Apyo. te putranuM svapnane anusAra maMgaLakuMbha evuM nAma pADyuM. te putra anukrame vRddhi pAmI kaLAbhyAsa karavAmAM tatpara thayo. tenA pitA hamezAM devapUjAne mATe puSpAdika levA udyAnamAM jatA, teno niSegha karIne maMgaLakuMbha hamezAM puSpo lAvIne pitAne ApavA lAgyo. te puSpothI pitA ane putra banne pUjA karatA hatA. A pramANe gharmAbhyAsa karatA hatA tevAmAM je banyuM te sAMbhaLo- caMpApurImAM mahAbAhu nAme rAjA hato. tene guNAvalI nAme rANI hatI. te rANIthI utpanna thayelI lAvaNyanA rasanI jANe peTI hoya tevI svarUpavAna railokyasuMdarI nAme tene putrI hatI. te Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 yuvAvasthA pAmI tyAre rAjAe vicAryuM ke "mArI putrIne yogya vara koNa maLaze?'' pachI rAjAe potAnA subuddhi nAmanA pradhAnane bolAvIne kahyuM ke "meM tArA putrane mArI trailokyasuMdarI ApI che. temAM tAre kAMI paNa bolavuM nahIM.'' te sAMbhaLI pradhAne ghera jaI vicAra karyo ke ''rAjAnI putrI to sAkSAt ti jevI che, ane mAro putra to kuSThanA vyAdhivALo che. te jANatAM chatAM huM te banneno yoga zI rIte karuM?'' pachI potAnI buddhithI ja upAya zodhIne pradhAne gotradevInI ArAdhanA karI. tyAre devI paNa pratyakSa thaIne bolI ke 'he pradhAna! tArA putrane karmanA vipAkathI kuSTha roga thayo che, tethI te maTI zake tema nathI; kemake bhogya karma avazya bhogavavuM ja paDe che; to paNa tArA kAryanI siddhi mATe tArI bhaktithI prasanna thayelI huM A purIne daravAje rahenAra azvarakSakanI pAse TADhathI pIDA pAmato ane agninI icchAvALo koIka bALaka lAvIne mUkIza. te bALakane tAre grahaNa karavo.'' ema kahIne devI antardhAna thaI. pachI maMtrIe vivAhanI sAmagrI taiyAra karavA mAMDI, ane te azvarakSakane bolAvIne kahyuM ke '"amuka divase je bALaka tArI pAse Ave tene gupta rIte mArI pAse lAvaje.'' ema kahIne azvarakSakane rajA ApI. have te gotradevIe paNa ujjayinI nagarImAM jaIne puSpo laIne ghara tarapha jatA te maMgaLakuMbhane uddezIne AkAzavANIthI kahyuM ke "A bALaka rAjAnI kanyAne bhADe paraNaze.'' te sAMbhaLIne maMgaLakuMbha vismaya pAmI ghera Avyo. bIje divase paNa te ja pramANe sAMbhaLyuM. tyAre teNe vicAra karyo ke "Aje ghera jaIne A AkAzavANInI vAta pitAne kahIza.' Ama vicAra karato hato, teTalAmAM to tene te devIe caMpApurInI pAsenA vanamAM mUkyo, eTale te bhamato bhamato azvapALanI pAse gayo. azvapALe tene gupta rIte laI jaIne maMtrIne soMpyo. maMtrIe tene devakumAra jevo rUpavAna joIne harSa pAmI ekAMtamAM rAkhyo. ekadA maMgaLakuMbhe sacivane pUchyuM ke "he pitA! mane paradezIne zA mATe gupta sthAne rAkhyo che?'' maMtrIe tene kapaTathI kahyuM ke "tane rAjAnI putrI trailokyasuMdarI sAthe paraNAvavo che, tene paraNIne pachI tuM mArA kuSThanA vyAdhivALA putrane te rAjaputrI Apaje. A kArya mATe tane ahIM lAvavAmAM Avyo che.'' te sAMbhaLIne maMgaLakuMbha bolyo ke ''kuLane kalaMka lagADanAruM akRtya huM zI rIte karuM? mugdha janane kUvAmAM utArIne doraDuM kApI nAkhavA jevuM e akArya huM to nahIM karuM.'' maMtrIe kahyuM ke "re mUrkha! jo A kAma tuM nahIM kare to huM mArA hAthathI ja tane mArI nAMkhIza.'' te sAMbhaLIne te bALaka buddhirUpa netrathI vicArIne bolyo ke "huM tamArA kahevA pramANe karuM, paNa rAjA hastameLApa vakhate je vastu Ape te baghI tamAre mane ApavI.'' maMtrIe te vAta kabUla rAkhI, pachI lagnadivase zubha samaye moTA ADaMbarathI maMgaLakuMbha rAjaputrI sAthe paraNyo. tenA hastameLApa samaye rAjAe jAtivaMta pAMca azvo vagere paherAmaNImAM tene ApyA. vivAha thaI rahyA pachI maMtrI rAjaputrIne tathA maMgaLakuMbhane potAne ghera laI gayo. thoDIvAre maMgaLakuMbha dehaciMtAe javAnuM miSa karIne zayanagRhathI bahAra nIkaLyo. tenuM capaLa citta jANIne rAjaputrI paNa jaLapAtra laIne tenI pAchaLa gaI. dehaciMtAthI AvyA pachI maMgaLakuMbhane AmaNadumaNo--caLacitta joIne rAjaputrIe pUchyuM ke "he nAtha! zuM tamane kSudhA bAghA kare che?'' teNe hA kahI; eTale rAjaputrIe dAsI pAse potAne gherathI modaka maMgAvIne tene ApyA. te khAtAM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 356] gharmanuM mAhAbhya 2papa khAtAM potAnuM sthAna jaNAvavA mATe maMgaLakaLaza bolyo ke "ujjayinI nagarInA jaLa vinA A modaka svAdiSTa lAgatA nathI." te sAMbhaLIne rAjaputrIe Azcarya pAmIne vicAryuM ke "aho! A aghaTamAna (asaMgata) vAkya kema bole che?" ema vicArIne teNe patine sugaMthI tAMbUla ApyuM. pachI pharIthI te dehaciMtAnA miSe bahAra nIkaLIne azvo vagere laI avaMti tarapha cAlyo. anukrame avaMti pahoMcyo. tenA mAbApa tene Avelo joI zokarahita thayA. pachI teNe potAnA mAtApitAne potAnuM sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. ahIM maMtrIe maMgaLakuMbhano veSa paherAvIne potAnA putrane rAjaputrI pAse mokalyo. te koDhIo AvA bhuvanamAM jaIne zayyA para caDhI rAjaputrIne sparza karavA lAgyo. tene joIne tatkALa te rAjaputrI zayanagRhamAMthI bahAra nIkaLIne dAsIo pAse beThI, ane AkhI rAtri khedayukta citte tyAM ja nirgamana karI. prAtaHkALe maMtrIe rAjA pAse jaIne kahyuM ke "he svAmI! mAro putra ApanI putrInA sparzathI kuSThI thayo hoya ema jaNAya che. have zuM karavuM?" te sAMbhaLIne rAjA bolyo ke "karmanI vicitra gati che. kahyuM che ke cintayatyanyathA jIvo, harSapUritamAnasaH / vidhistveSa mahAvairI, kurute kAryamanyathA // 1 // bhAvArtha-harSathI pUrNa manavALo thaIne jIva je kArya karavAnuM ciMtave che, te A mahAzatru rUpa vidhi anyathA kare che." he maMtrI! AmAM mArI putrIno ja doSa che, tArA putrano doSa nathI." evI rIte rAjAe AzvAsana Apelo maMtrI potAne ghera gayo. rAjAe putrInA doSane lIdhe krodhathI tene potAnI pAse AvavAno niSedha karyo. ekadA pitAno krogha zAMta thayo, tyAre te pitAnI pAse jaIne bolI ke "he pitA! mane puruSano veSa Apo. huM ujjayinI gayelA mArA patine maLIne mAruM kalaMka dUra karIza." rAjAe tene anumati ApI, eTale te keTalAka sainya sahita siMha nAmanA sAmaMtanI sAthe ujjayinI gaI. ujjayinInA rAjAe caMpApurIno rAjaputra AvyAnA samAcAra jANI tene rahevA mATe mahela vagere ApI teno satkAra karyo. ekadA potAnA utArA pAsethI pANI pIvA jatA potAnA pitAnA nAmAMkita azvo joIne teNe potAnA sevakone tenI pAchaLa mokalI te azvanA svAmInuM nAma ThAma vagere puchAvyuM. te mANasonA mukhathI tene haju jJAnano abhyAsI jANIne teNe sarva chAtro sahita tenA adhyApakane jamavAnuM nimaMtraNa karyuM, eTale adhyApaka sarva chAtrone laIne jamavA AvyA. tenI aMdara potAnA bhartArane joIne te rAjaputrI bahu harSa pAmI. pachI sarvanuM azana vasanAdi vaDe sanmAna karIne te kumArarUpa rAjaputrIe adhyApakane kahyuM ke "A chAtromAMthI koI paNa mAruM vRttAMta jANato hoya te tamArI AjJAthI kahI batAve tema karo." te sAMbhaLIne adhyApake tenuM vRttAMta je jANato hoya tene kahevAnI AjJA ApI; eTale maMgaLakuMbhe te puruSaveSane dhAraNa karanAra potAnI priyA che, ema oLakhIne siMha sAmaMta vagere sarvanA sAMbhaLatAM potAnA vivAha vagerenuM pUrva vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne rAjaputrIe siMha sAmaMtane kahyuM ke "A ja mAro pati che, ane tene zoghavA mATe ja huM puruSano veSa ghAraNa karIne ahIM AvI chuM." siMha sAmaMte kahyuM ke "jo te ja tAro pati Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 hoya to tuM niHzaMkapaNe tenI sevA kara." pachI e vAta rAjAne jaNAvIne tenI AjJAthI gailokyasuMdarI strIno veSa dhAraNa karI potAne sAsare gaI, ane tenI sAthe maMgaLakuMbha vilAsa karavA lAgyo. ekadA mailokayasuMdarInI preraNAthI maMgaLakaLaza rAjAnI AjJA laIne caMpAnagarIe gayo. tyAMno rAjA paNa potAnI putrInA mukhathI tenuM sarva vRttAMta sAMbhaLIne harSita thaI bolyo ke "he putrI! teM tAruM kalaMka dUra karyuM. pachI rAjAe pelA duSTa kArya karanAra maMtrIne mAravAno hukama karyo. te vakhate maMgaLakaLaze vinaMti karIne tene choDAvyo. pachI putrarahita evA te rAjAe maMgaLakaLazane rAjya para besADI pote yazobhadrasUri pAse dIkSA grahaNa karI. maMgaLakaLazane rAjyanuM pratipAlana karatAM jayazekhara nAmano putra thayo. ekadA jayasiMha nAmanA AcAryane udyAnamAM AvelA sAMbhaLIne maMgaLakaLaze priyA sahita guru pAse jaI temane viMdanA karI. temanI dezanA sAMbhaLyA pachI maMgaLakaLaze pUchyuM ke "he guru! huM kayA karmathI AvA prakAranI vivAhaviDaMbanA pAmyo? tathA kayA karmathI mArI priyAne dUSaNa prApta thayuM?" sUrie kahyuM ke "pUrve kSitipratiSThitapuramAM somacaMdra nAme eka kuLaputra raheto hato. tene zrIdevI nAmanI patnI hatI, ane jinadeva nAmano eka zrAvaka mitra hato. ekadA ghanAkAMkSI jinadeva ghana upArjana karavAnA hetuthI dezAMtara javA taiyAra thayo; te vakhate teNe potAnA mitra somacaMdrane potAnuM ghana sAta kSetramAM vAparavA mATe ApyuM. tenA gayA pachI somacaMdra mitranA kahevA pramANe tenuM dravya sAta kSetramAM khacyuM. te ja puramAM zrIdevInI eka bahenapaNI bhadrA nAmanI hatI. teno pati koIka karmathI kuSThI thayo. te vAta bhadrAe eka vakhata potAnI sakhI zrIdevIne kahI. tyAre zrIdevIe hAsya karIne kahyuM ke "he sakhI! tArA saMgathI tAro pati kuSThI thayo." te sAMbhaLIne bhadrA potAnA manamAM ati du:khI thaI. te jANIne thoDI vAre zrIdevI bolI ke "he sakhI! kheda na karIza, meM to tane mazkarImAM kahyuM che." ema kahIne teNe bhadrAne AnaMdita karI. pachI sAdhunA saMgathI tame daMpatI zrAddhagharma pAmI tenuM pAlana karI samAdhi vaDe kALa karIne saugharma devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM eNvIne somacaMdrano jIva tuM rAjA thayo, ane zrIdevIno jIva gailokyasuMdarI thayo. te pUrvabhave padravyathI puNya upArjana karyuM hatuM tethI A bhavamAM bhADA vaDe tuM rAjaputrIne paraNyo, ane A railokyasuMdarIe hAsyathI paNa sakhIne kalaMka ApyuM hatuM, tethI A bhave kalaMka prApta thayuM." A pramANe gurunA mukhathI potAno pUrvabhava sAMbhaLIne virakta thayelA te daMpatIe potAnA putrane rAjya soMpIne guru pAse dIkSA lIdhI. pachI aticAra rahita cAritranuM pAlana karIne aMte te banne kALa karIne brahma devalokamAM devatA thayA. tyAMthI vIne anukrame avyaya, ajara, abhaya ane samagra AtmasaMpattinA AvirbhAvarUpa mokSapadane pAmaze. vyAkhyAna 3pa7 guru paTTAvaLI SaTtriMzadguNaratnADhyaH, saudharmAdiparaMparaH / gurupaTTakramo dhyeyaH, surAsuranaraiH stutH||1|| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 357]. guru paTTAvaLI 2pa7 bhAvArtha-"sura, asura ane manuSyoe stuti karelo tathA chatrIza guNarUpI ratnothI AryA evo zrI sudharmAdika gaNagharonI paraMparAvALo gurupaTTano krama dhyAna karavA yogya che." guru (AcArya) paraMparAno krama hIrasaubhAgya kAvyamAM kahelo che. te pramANe ahIM lakhIe chIe. zrI vIrajinezvarane indrabhUti vagere agiyAra uttama gaNagharo hatA. teo jANe prathama zive dagdha karelo kAmadeva pArvatInA lagnamAM pharIthI pragaTa thayo tene haNavAnI icchA rAkhanAra agiyAra rudra (ziva) pragaTa thayA hoya tevA zobhatA hatA. te gaNagharomAM zrI vardhamAnasvAmInA paTTane ghAraNa karavAmAM ghurya evA zrI sugharmAsvAmI thayA. "jagatamAM vRSabha vinA bIjo koNa ghUsarInA sthAnane avalaMbana Ape?" te sugharmAsvAmInA paTTa upara yazalakSmI vaDe kuMdapukhano tathA zaMkhano paNa tiraskAra karanAra jaMbUsvAmI thayA. jaMbusvAmI bALaka jevA chatAM paNa tenAthI parAbhava pAmelo kAmadeva jANe la% pAmyo hoya tema adrazya thaI gayo. te jaMbUsvAmInA paTTanI lakSmIne caMdramukhI strIne jema tilaka zobhAve tema prabhavasvAmIe zobhAvI, ke je prabhavasvAmIe corarUpa thaIne paNa sArthavAhanI jema prANIone kalyANakArI evI mokSalakSmI prApta karAvI, te ati Azcarya che. tyAra pachI te prabhavasvAmInA paTTane pitAnA siMhAsanane jema rAjA zobhAve tema zaabhavasvAmI zobhAvatA hatA, jemanA kaMThapIThamAM muktAmaNinI mALAnI jema sarva vidyAo phuraNAyamAna thaIne zobhI rahI hatI. tyAra pachI siMha jema parvatanA zikharane zobhAve tema temanA paTTane kIrtirUpI AkAzagaMgA vaDe dizAone pUrNa karatA evA zrI yazobhadrasUri zobhAvatA hatA. tyAra pachI jema zrAvaNa mAsano megha jaLavRSTithI kadaMba, jaMbU ane kuTaja vRkSonA vanane pallavita kare tema zrI yazobhadrasvAmInA paTTane zrI saMbhUtivijaya AcArye potAnI zobhAthI alaMkRta karyuM. tyAra pachI te saMbhUtivijayanA satIrthya (gubhAI) bhadrabAhu AcArya samagra AgamanA pAradarzI thayA, jemaNe vajaratnanI khANamAMthI vajaratnanI jema dazAzrutaskandamAMthI kalpasUtra uddharyuM. tyAra pachI te saMbhUtivijaya tathA bhadrabAhusvAmInI paTTalakSmIne potAnA vaMzarUpI samudramAM kaustubhamaNi jevA zrI sthUlabhadrasvAmIe yazathI traNa lokanI jema zobhAvI. tyAra pachI sArathinA rathane vahana karavAmAM be vRSabha hoya tema te sthUlabhadranA paTTa upara anukrame gharmaghurAne ghAraNa karanArA AryamahAgiri tathA Aryasuhasti thayA. tyArapachI te Aryasahati munIndranA paTTane viSNunA pAdakramarUpa AkAzane sUryacaMdranI jema zrI susthitasUri tathA supratibaddhasUri nAmanA temanA be ziSyoe suzobhita karyuM. pUrve sugharmAsvAmIthI AraMbhIne suhastisUri thayA tyAM sudhI sAdhuonuM nigraMtha nAma hatuM, eTale nigraMthagaccha kahevAto, ane A be susthita tathA supratibaddha sUrinA vakhatathI bIjuM koTikagaNa evuM nAma thayuM. teno hetu e che ke te sUrie sUrimaMtrano eka karoDa vAra jApa karyo hato. tyAra pachI te susthita ane supratibaddhasUrinI paTTalakSmInA tilakarUpa muniomAM cakravartI samAna zrI indradinna AcArya thayA. temaNe baLarAme jema yamunAno parAbhava karyo tema dAMbhikapaNAno parAbhava karyo hato. tyAra pachI aMgIrA tApasathI bRhaspatinI jema te indrajinna AcAryathI ghaNA guNavAna zrI dinnasUri thayA. temaNe jema nArAyaNe kAlanemi asurano nAza karyo tema rAgano nAza Jain Edu bhAga 5-17) Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [taMbha 24 karyo hato. tyAra pachI krame karIne jinezvaranA pAdane mastaka vaDe sparza karatI evI te dinnasUrinI paTTalakSmIne dhvajAno samUha jema prAsAda samUhane zobhAve tema siMhagiri nAmanA sUrIzvare zobhAvI. tyAra pachI temanA paTTane jema mastakane mANikyano mukuTa zobhAve tema ajJAna tathA pApanA samUharUpa parvatanuM dalana karavAmAM indranA vaja jevA zrI vajaprabhu utkRSTa zobhA pamADatA hatA. tyAra pachI zrI vajaprabhunA paTTarUpI udayAcala parvatanI cUlikA upara sUrya samAna zrI vajasenasUri thayA. tyAra pachI caMdrakuLanA mULa kAraNabhUta zrI caMdrasUri thayA. ahIMthI caMdragaccha evuM trIjuM nAma thayuM. tyAra pachI jema sarovaranA madhya bhAgane praphullita kamaLa zobhAve tema taraMgita karuNA rasavALA te caMdrasUrinA paTTane sAmaMtabhadra sUrie zobhAvyuM. A sUri prAye vanamAM rahetA hatA, tethI temanAthI A gacchanuM vanavAsIgaccha evuM cothuM nAma thayuM. tyAra pachI sAmaMtasUrinA paTTa upara vRddhadeva sUri thayA. temaNe koraTaka nAmanA nagaramAM bhavya prANIonA netrarUpI pAMthanI AjIvikA (vizrAmasthAna) samAna tathA puNyanA pAka (udaya)ne karanArI jANe satrazALA (dAnazALA) hoya tevI zrI mahAvIra svAmInI mUrti sthApanA karI hatI. tyAra pachI aurasa putra vaDe jema pitAno vaMza utkRSTa zobhA pAme tema vRddhadevasUri paTTa gailokyanI lakSmInA tilaka samAna zrI pradyotana nAmanA sUri vaDe utkRSTa zobhA pAmyuM. tyAra pachI gaMgAnA taraMga jevo jemano vAgvilAsa che evA ane buddhithI bRhaspatine paNa jItanArA zrI mAnadevasUrie sabhAmaMDapane sabhya jananI jema te pradyotanasUrinA sthAnane alaMkRta karyuM. A zrI mAnadevasUrine AcAryapada ApatI vakhate temanA skandha para sAkSAt sarasvatI tathA lakSmIdevIne joIne "aho! anyAyAdika pramAdane sevanAra rAjAno jema rAjyathI bhraza thAya che tema A mAnadeva rAjAdikano satkAra pAmIne cAritrathI bhraSTa thaze" evI zaMkAthI jemanuM mana kheda pAmatuM hatuM evA potAnA guru zrI pradyotanasUrine joIne narendra, nAgendra ane devendro paNa jemanI kIrtinuM gAna karatA hatA evA te mAnadevasUrie jANe kAma krodhAdika cha atyaMtara zatrune jItavA icchatA hoya tema vRtAdika cha vigahano yAvajIvita tyAga karyo hato. A sUri saMghanA upadravano nAza karavA mATe laghuzAMtinA racanArA jANavA. - tyAra pachI te mAnadevasUrinA paTTarUpa AkAzamAM sUrya samAna zrImAnatuMga nAme sUrIndra thayA. temaNe pRthvI paranA aneka rAjAone jema cakravartI AjJA manAve tema sarva sAdhuone potAnI AjJA grahaNa karAvI hatI. A sUrie potAne bAMdhelA aDatALIza baMghanone "mara stotra' racIne te vaDe toDI nAkhyA hatA tathA saMghane vyattarAdike karelA upasargo dUra karavA mATe "namijhaLa pAsurI' ityAdi sarva bhayanuM haraNa karanAra stotra banAvI ApyuM hatuM. tyAra pachI zrIkRSNanI jema zukla dhyAnarUpa sarpendra te rUpa maMthanarajhu tenA vaDe ane samatArUpI maMdarAcaLa parvata vaDe madarUpI samudranuM maMthana karIne zrI vIra nAmanA AcArya te mAnatuMgasUrinI paTTalakSmIne varyA. tyAra pachI jemaNe samagra kuvAdIonA samUhane dUra karyA che evA zrI jayadevasUri thayA, ke jenI vANInA vilAsathI jenA mAghuryano tiraskAra thayo che evI sughA (amRta) jANe kSIrasAgaramAM DUbI gaI hoya nahIM zuM? tyAra pachI svarganI apsarAoe jemanI kIrtinuM gAyana karyuM che ane jemanuM mana sadA 1 jinezvaranuM AdipaNuM hovAthI paraMparA vaDe A paTTa jinezvaranA pAdarUpa thayo, ane A paTTalakSmI Adi hovAthI tenuM mastaka thayuM. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 357] guru paTTAvaLI 259 cidAnaMda (AtmAnaMda)mAM ja magna che evA zrI devAnaMdasUrie yuvAvasthA jema caMdramukhI strIne zobhA pamADe tema te jayadevasUrinI paTTalakSmIne zobhA pamADI. tyAra pachI jANe ajJAnarUpa aMghakAranA sainyane haNavAnI IcchAvALA parAkrame zarIrano svIkAra karyo hoya tevA ane devAnaMdasUrinA paTTarUpI samudrane ullAsa karavAmAM caMdra samAna zrI vikrama nAmanA sUrIzvara thayA. tyAra pachI siddhAMtasamudranA pArane jonArA evA zrI narasiMhasUri thayA. temaNe jema sUrya jagatane nidrAno tyAga karAve tema eka yakSane mAMsa khAvAno tyAga karAvyo hato. tyAra pachI jema amUlya mANijya aMgulIne zobhAve tema khUmANa rAjAnA kuLamAM dIpaka samAna samudrasUri nAmanA AcArya zrI narasiMhasUrinI paTTalakSmIne alaMkRta karI. tyAra pachI te samudrasUrinA paTTa upara zrI mAnadeva nAmanA (bIjA) sUri thayA, ke jemanA mukhakamaLamAM vAsa karanArI sarasvatI devI amRtanA bhojana vaDe kaMTha sudhI tRpta thayelI hovAthI, A AcAryanA manohara vAvilAsanA miSathI jANe pIdhelA amRtanA udgAra kADhatI hoya evo bhAsa thato hato. tyAra pachI temanA paTTa upara vibugha samAna zrI vibughaprabha nAmanA AcArmendra thayA, jemanAthI parAbhava pAmelo puSparUpa AyughavALo kAmadeva pharIthI yuddha karavAnI icchA vaDe tIkSNa AyughavALo thayo. tyAra pachI temanA paTTarUpI kamaLamAM haMsa samAna zrImAnuM jayAnaMdasUri thayA, jemanA hRdayamAM agamya muninI aMjalImAM samudranI jema samagra siddhAMta samAI gayA hatA. tyAra pachI temanA sthAna para raviprabha nAmanA munIMdra thayA, temanuM mukha caMdramAna AcaraNa karatuM hatuM, temanA dAMtanI kAMti caMdranI jyosnAnuM AcaraNa karatI hatI, temanI bhRkuTInI vakratA caMdramAM rahelI vakratAnuM AcaraNa karatI hatI, ane vANIno vilAsa amRta stravavAnuM AcaraNa karato hato. tyAra pachI te raviprabhasUrinA paTTa upara zrI yazodevasUri thayA, temanA vRddhi pAmatA kIrtirUpI kSIrasAgare karIne jagatamAM ahaMtanA mahimAe karIne Itio (upadravo)nI jema kRSNa nIlAdika asita padArthoe potAnA nAmano paNa lopa karyo hato; arthAt A AcAryanI kIrtithI sarva vizva zveta thayuM hatuM, tethI kRSNa nIlAdika varSo jovAmAM paNa AvatA nahotA. tyAra pachI temanA paTTa upara alaukika pradyumradeva (kAmadeva) samAna pradyumadeva nAme AcArya thayA; kAraNa ke te AcArye bhavane (saMsArane) bhedI nAMkhyo hato, ane kAmadeva to bhavathI (zivathI) bhedAyo hato. vaLI te AcArya rati (strI vagerenI prIti)no tyAga (nAza) karyo hato, ane kAmadeva to ratino pati hovAthI teno svIkAranAra hato; te AcArya madhu (magha athavA madya)thI dUra rahelA hatA, ane kAmadeva to madhu (vasaMta) nA sahAyana icchaka hato, temaja te AcAryanI mUrti samagra vizvane Adara karavA yogya manohara hatI, ane kAmadeva to anaMga hovAthI mUrtirahita hato; mATe te AcArya navIna kAmadevarUpa thayA hatA. tyAra pachI potAnI kIrtirUpa caMdrajyonjhA vaDe jemaNe trilokane ghavalita karyuM che evA zrI mAnadevasUrie prabhu, maMtra ane utsAha e traNa prakAranI zakti vaDe rAjAnI lakSmInI jema te pradyumrasUrinA paTTanI lakSmIne zobhA pamADI. (A trIjA mAnadeva sUri jANavA). tyAra pachI jemanA caraNakamaLamAM indro tathA caMdro bhramararUpa thayA che evA vimalacaMdra nAmanA sUrIzvarathI zatrune tApa pamADanAra pratApI rAjAnI jema te mAnadevasUrinuM paTTa lakSmIne bhogavatuM thayuM. tyAra pachI temanA paTTa upara kAmadeva samAna prazasta rUpavAna ane AcAryone viSe caMdra samAna udyotana nAmanA sUri virAjamAna thayA, ke jenA paTTane ghAraNa karanArA diggajonI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 jevA ATha sUrIndro thayA. A sUrie moTA vaTavRkSanI nIce ATha munione sUripada ApyuM hatuM. tethI temanA vakhatathI A gacchanuM vaDagaccha athavA bRhadgaccha evuM pAMcamuM nAma paDyuM. tyAra pachI temanA paTTa upara jemaNe potAnA mAhAtmya vaDe sarva devone namra karelA che evA sarvadeva nAmanA AcArya thayA, ke je tArAnI zreNI vaDe caMdranI jema guNonI zreNI vaDe Azraya karAyelA hatA. tyAra pachI tenA paTTa upara gone viSe nivAsa karanAra, raMgaurava vaDe zobhAvALA, vANInA adhipati ane vibughoe sevAtA evA devasUri (bRhaspati) nA jevA zrIdevasUri nAmanA AcArya thayA. tyAra pachI maMdirane dIvo zobhAve tema tenA paTTane iMdoSonA udayathI pragaTa thayelA tama (ajJAna athavA pApa) nA vistArano nAza karavArUpa vyApAramAM ja tatpara thayelA evA zrI sarvadevasUrie zobhAvyuM. (A bIjA sarvadevasUri jANavA). tyAra pachI temanA paTTarUpa AmravRkSane sevanArA popaTa ane koyalanI jevA zrImAn yazobhadrasUri tathA munione viSe zreSTha evA zrI nemicaMdrasUri thayA. tyAra pachI te banne sUrinA paTTa upara aneka zAstronA racanArA zrI municaMdra nAmanA sUri thayA. vAyunI askhalita gatinI jema temanI buddhi koI paNa zAstramAM skhalanA pAmatI nahotI. cAritra levAne icchatA cakravartI jema cha khaMDa pRthvIno tyAga kare tema A sUrie cha vigayano tyAga karyo hato. te sUri koI paNa vakhata potAnA zarIra upara paNa mamatA karatA nahIM, ane hamezAM eka ja vAra chAzanI parAza mAtrano AhAra karatA hatA. tyAra pachI temanA paTTa upara devoe upasarga karyA chatAM paNa A koI vakhata jitAya tevA nathI, e hetuthI ja jANe tevA nAmathI pRthvI para prasiddha thayA hoya ema ajitadeva nAmanA sUri thayA. tyAra pachI jagatane pavitra karanAra devanadI (gaMgA)no pravAha caMdramauli (ziva)nI jaTAno Azraya kare tema te ajitadevasUrinA paTTano tapasvIone viSe siMha samAna ane jagatane pavitra karanAra evA zrI vijayasiMhasUrie Azraya karyo. tyAra pachI ikSvAku vaMzane zrI RSabhasvAmInA putro bharata ane bAhubaLIe jema zobhAvyo, tema te vijayasiMhasUrinA paTTane zrI somaprabha tathA zrI maNiratnasUrie zobhA pamADI. tyAra pachI zrImagacaMdrasUri thayA. temaNe te banne sUrinA paTTarUpI lakSmInA tilakanI lIlAne vistArI. te sUrie jema rAjahaMsa meghathI malina thayelA taLAvano tyAga kare, tema kaLikALanA prabhAvathI thayelI cAritranI zithilatAno tyAga karyo hato. te AcArya vAda karavA AvelA batrIza digaMbarAcAryo sAthe vAda karavAmAM hIrakamaNi(vajramaNi)nI jema abhedya thayA hatA, tathA AdhATa nagaranA rAjAe temanuM hIralAjagacaMdrasUri evuM nAma prasiddha karyuM hatuM. vaLI jema koI rAjA moTA yuddhoe karIne zatruono parAbhava karyA pachI jitakAzInI saMjJA pAme, tema te AcArya bAra varSa sudhI AyaMbilano tapa karIne tapAnuM biruda pAmyA hatA. tyArathI AraMbhIne jema atriRRSinA netrathI caMdralekhA pragaTa thaI, tema A AcAryathI tapAgaccha evuM chaThThuM nAma pragaTa thayuM; ane jema vasaMta mAsathI sUryanI kAMti adhika dedIpyamAna thAya tema A AcAryathI mumukSu puruSonI lakSmI adhika dIpta thaI. 1 sUrinA vizeSaNamAM go eTale pRthvI ane bRhaspatinA vizeSaNamAM svarga. 2. sUrinA pakSamAM gaurava eTale mAhAtmya, bIjA pakSamAM indrAdika devone bhaNAvavAthI gurupaNuM. 3. pahelA pakSamAM paMDito, bIjAmAM devo. 4. dIvAnA pakSamAM doSo eTale rAtri ane tama eTale aMdhakAra. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 358] tapAgaccha nAma paDyA pachInA AcAryanI paTTAvaLI 261 vyAkhyAna 358 tapAgaccha nAma paDyA pachInA AcAryanI paTTAvaLI tyAra pachI zrI jagacaMdrasUrinA paTTa upara viSNunA vakSa:sthaLa upara kaustubhamaNinI jema devendranA karNomAM AbharaNarUpa thatAM yazo vaDe trijagatane ulkAsana karanAra devendra nAmanA sUri zobhatA havA. (A sUri karmagraMthAdikanA kartA jANavA). tyAra pachI tenA paTTa upara gharmaghoSasUri thayA. te jANe nAgaNIoe gAyana karelI te AcAryanI kIrtine sAMbhaLavAmAM rasika thayelA nAgAdhirAje (zeSanAge) te mATe ja be hajAra cakSuo ghAraNa karyA hoya nahIM evA thayA. te AcAryanA upadezathI bAdazAhanA maMtrI pRthvIghare jANe potAnI corAzI jJAtiono uddhAra karavA mATe ja hoya nahIM ema tIrthakaronA corAzI prAsAdo karAvyA. tyAra pachI temanA paTTa upara manuSyonI draSTirUpa cakorIne AhvAda karavAmAM caMdranI kAMtisamAna somaprabha nAmanA sUri thayA. te sUrinA saMgathI zaradaRtunA saMgathI caMdrajyosnAnI jema cAritralakSmI zobhatI hatI. tyAra pachI te somaprabhasUrie potAnA paTTa upara munionI lakSmInA dedIpyamAna tilaka samAna somatilaka nAmanA sUrine sthApana karyA. te sUrie vAdamAM anya vAdIonA samUhanA mukhamAM pratipadA tithinI jema anadhyAyatA mUkI dIdhI hatI, arthAt temane bolatA baMdha karyA hatA. tyAra pachI te somatilaka gurue potAnA sthAna upara deva samAna suMdara zobhAvALA zrI devasuMdara sUrine sthApana karyA. te AcArya prAtaHkALa jema aMghakAra sahita rAtrino nAza kare tema ATha mada sahita mAyAno nAza karyo hato. tyAra pachI temanA paTTane zrImAnuM somasuMdara gurue sevana karyuM. koI eka puruSa ke jene A AcAryanuM mAhAmya sAMbhaLIne sUryane ghuvaDanI jema anyadharmIoe dveSathI te AcAryane mAravA mATe mokalyo hato te puruSa AcAryane mAravA mATe tenA upAzraye gayo, tyAM caMdranI kAMti vaDe chidramAMthI teNe joyuM to sUri sUtA sUtA paNa jIvaghAtAdika pramAdathI rahita che ema dIThuM, eTale ke potAnA saMthArAne tathA tenI AsapAsa rajoharaNa vaDe pUMjAtA joyA; te joIne te puruSe pazcAttApa karatA satA guru pAse pragaTa thaI temane khamAvIne potAnuM vRttAMta kahyuM; ane pachI gurunA upadezathI pratibodha pAmI dIkSA lIdhI. tyAra pachI jema utpala kamaLano vikAsa karavAmAM catura evA zaradaRtunA caMdrabiMbamAM prApta thayelI sUryanI kAMti vaDe lokonAM netrone atyaMta prIti utpanna thAya che, tema pRthvIvalayane pratibodha karavAmAM catura evA munisuMdara nAmanA sUrIndrane viSe prApta thayelI somasuMdarasUrinI paTTalakSmIe bhavyajanonA netrone atyaMta prIti utpanna karI. A sUrie "tira' vagere stotro banAvIne vyaMtarono upadrava zAMta karyo hato. tyAra pachI RSabhadeva thakI jema zrI puMDarIka gaNaghara thayA, tema te munisuMdarasUri thakI ratnazekharasUri thayA. te sUrine khaMbhAtamAM koI bAbI nAmanA zreSTha brAhmaNe bAlasarasvatI kahIne bolAvyA, tyArathI temane bAlasarasvatInuM biruda maLyuM hatuM. zrAddhavidhisUtravRtti vagere aneka graMthonA racanAra e ratnazekharasUrinA paTTane lakSmIsAgarasUrie alaMkRta karyuM. temanA paTTa upara moTA guNavAna sumatisAdhusUri thayA. temanA paTTa upara zrI hemavimalasUri thayA. A sUrinA vakhatamAM duHSamAM 1 sarpo cakSuvaDe ja sAMbhaLe che temane kAna judA hotA nathI, tethI ahIM sAMbhaLavA mATe cakSu karyAnuM samajavuM. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 kALanA doSathI ghaNA munio prAye pramAdI, mamatAvALA ane cAritranuM pAlana karavAmAM zithila thavA lAgyA. te joIne samagra pApane dUra karanAra te hemavimalasUrie sUrinA guNothI virAjamAna, saubhAgya ne bhAgyathI pUrNa ane saMvegarUpa taraMganA samudra samAna evA AnaMdavimalasUrine yogya jANIne tarata ja gharmanA abhyadayanI siddhine mATe potAnA paTTa para sthApana karyA. te sUrie vikrama saMvata 1582 mAM saMveganA vegavALA munione zaraNabhUta evo cAritrakriyAno uddhAra karyo. zarIra upara paNa mamatva vinAnA evA temaNe potAnA pApanI AlocanA karIne je duSkara tapa karyuM te A pramANe-arihaMtAdika viza sthAnakonuM dhyAna karatAM te nirvikAra sUrie cAraso upavAsa vaDe vIsa sthAnaka tapa karyo, pachI variSTha (zreSTha) evA cAraso chaThTha vaDe tenuM ArAghana karyuM. viharamAna jinano Azraya karIne visa chaThTha karyA, pachI baso ne ogaNatrIza chaThTha zrI vIraprabhune AzrayIne karyA, tathA pAkhI vagere parvamAM paNa bIjA ghaNA chaThTha karyA. pachI jJAnAvaraNIya karmanA nAza mATe pAMca dvAdazama (pAMca pAMca upavAsa) karyA, ane teTalA ja dvAdazama aMtarAya karmanA nAza mATe karyA. darzanAvaraNIya karmanA nAza mATe nava dazama (cAra cAra upavAsa) karyA. mohanIya karmanA nAza mATe aThThAvIza aThThama karyA. te ja pramANe vedanIya, gotra ane AyuSya karmanA nAza mATe paNa ghaNA aThThama tathA dazama karyA. mAtra eka nAmakarma saMbaMdhI tapa te AcArya karI zakyA nahIM. prAMte AyuSya pUrNa thatAM anazana grahaNa karIne te AnaMdavimalasUri cittamAM catura zaraNanuM smaraNa karatAM svargasukhane pAmyA. tyAra pachI te sUrinA paTTa upara sarvatra vijayamAna, nayavAna (nyAyI) ane samayavAna (siddhAMtonA jANanAra) zrI vijayadAnasUri thayA. tyAra pachI temanA paTTa upara akhaMDa vijayamALA zrI hIravijayasUri thayA. A vartamAna kALamAM paNa te sUrinA mahimAne devasamudAye gAyo hato. A sUrinA upadezathI pratibodha pAmelA akabara bAdazAhe dayAnuM dhyAna gharatAM AkhI pRthvIne jainagharmamaya karI dIdhI hatI. tyAra pachI temanA paTTane udayAcaLa parvatanA zikharane zarad traRtunA pradIpta sUryanI jema vijayasenasUrie zobhAvyuM. tyAra pachI temanA paTTane ajJAnarUpa aMghakArano nAza karanAra, lokonA manarUpI padmano vikAsa karanAra, kutarkarUpI himano nAza karanAra, mahA doSarUpI rAtrinuM ucchedana karanAra ane jJAnarUpa divasanI lakSmIno udaya karanAra evA vijayatilaka nAmanA sUrie AkAzane sUrya alaMkRta kare tema alaMkRta karyuM. tyAra pachI temanA paTTa upara caMdrakiraNanA samUha jevA uvala arthavAdano pracAra karanAra, rAjasabhAomAM vijayalakSmIne prApta karanAra, jANe gautamasvAmInA pratinidhi hoya evA hIravijayasUrinA ziSya vijayAnaMdasUri thayA. te bodhinA nidhi samAna sUri potAnA gacchamAM moTI khyAtine pAmyA. temanA paTTa upara zrI vijayarAjasUri thayA. temanA cAritrarUpI mahAsAgara vaDe jJAnano nithi vRddhi pAmyo ane tethI zAsanarUpI gRhano udyota karavAmAM teo dIpa samAna thayA. tyAra pachI tribhuvanezvara prabhunuM dhyAna karavAnA lAlacu zrI vijayamAnasUri thayA. temanI vANInI mIThAzathI parAbhava pAmelI drAkSa jANe lawthI saMkoca pAmI hoya ema lAgatuM hatuM. tyAra pachI temanA paTTa upara siddhAMtavANI bolavAmAM catura ane mArA jevAne prathama Agamano upadeza karanAra evA vijayaRddhi nAme AcArya thayA. temaNe aneka lokone nyAyamArge calAvyA. tyAra pachI temanA paTTa upara amArA guru zrI vijaya 1 zrI RddhivijayanA praziSya lakSmIvijaya. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 359] zrI hIravijayasUrinuM saMkSipta caritra 263 saubhAgyasUri thayA. temanA prabhAvathI guNaratnanA pAtra samAna syAdvAda tattva amArI samIpe AvyuM. arthAt amane syAdvAda tattvanI prApti thaI. te vijayasaubhAgya gurunA paTTapara zrI vijayalakSmI sUri thayA. temaNe A sukhane ApanArI guru paTTAvaLI harSathI lakhI che. mArA gurunA ziSya guNavAna ane vairyavAna evA jayavaMta zrI premavijaya nAmanA mArA gurubhAIne mATe A udyama meM karelo che. vyAkhyAna 3pa9 zrI hIravijayasUrinuM saMkSipta caritra vairAgyapUrNahRdayA-styaktamUrchA jagRhuzcAritraM / suvihitasAdhuprabhavaH, shriihiirvijysuuriindraaH||4|| bhAvArtha-"vairAgyathI pUrNa hRdayavALA suvihita muninA guru zrI hIravijayasUrie mUchano tyAga karIne dIkSA grahaNa karI hatI." zrI gurjara dezamAM tAraMgagiri vagere tIrtho che. temAM kailAsa parvata jevA UMcA tAraMgagiri upara koTizilA che. te zilA jANe muktirUpI strInA pANigrahaNamAM karoDo munione mATe racelI svayaMvaranI bhUmi hoya tevI zobhe che. vaLI te dezamAM jANe vighAtAe jagatanA lokono manoratha siddha karavA mATe meruparvata uparathI kalpavRkSane lAvIne sthApana karela hoya tema nAgendrathI sevAtA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha virAje che. A pArzvanAthanA biMbanuM prathama nami ane vinami nAmanA vidyAdhara rAjAe arcana karyuM hatuM; tyAra pachI jANe potAnA sthAnanI sthiratA mATe ja hoya tema svargamAM indra pUjA karI hatI. pachI indra te biMbane uzcaMta (giranAra) giri para mUkyuM hatuM. tyAMthI laIne sUrya tathA caMdra potAnA sthAnamAM rAkhIne arcana karyuM hatuM. temaNe pAchuM giranAranA zRMga upara sthApana karyuM hatuM. tyAMthI gharoMdra potAnA ghAmamAM laI gayA hatA. tyAra pachI zrI neminAthanA vacanathI zrIkRSNa te biMbane lAvyA hatA. vaLI te dezamAM khaMbhAta nagaramAM jeno apUrva mahimA che ane je biMbanA prabhAvathI ghavaMtarInI jema zrI abhayadevasUrino kuSTha roga nAza pAmyo hato evA staMbhana pArzvanAtha virAje che. A pramANe aneka puNyanAM sthAno jemAM rahelAM che evA te gujarAta dezamAM zrI pradvAdanapura (pAlanapura) nAme nagara che. temAM osavALavaMzI kurAzAha nAme zeTha hatA. tene nAthI nAmanI patnI hatI. teNe saMvata 1583 nA mArgazIrSa mAsanI zukla navamIne divase gajanA svapnathI sUcita hIrakumAra nAmanA putrane janma Apyo hato. te kumAra krame karIne vRddhi pAmatAM yuvAvasthA pAmyo. ekadA te kumAre zrI vijayadAna sUrinA mukhathI dezanA sAMbhaLI ke, "jIvita saMdhyAnA raMga jevuM capaLa che, nadInA vega jevuM yauvana asthira che, ane lakSmI vidyutanA jevI kSaNika che, mATe he bhavya prANIo! niraMtara jinagharmanuM sevana karavAmAM tvarA karo." A pramANenI dezanA sAMbhaLIne hIrakumAra harSa pAmI potAne ghera gayo. pachI anukrame potAnA mAtA pitA svarge gayA, tyAre kumAre vimalA nAmanI potAnI bahena pAse dIkSAnI rajA mAgI. te sAMbhaLIne bahena bolI ke "he bhAI! tuM vRddhAvasthAmAM dIkSA leje. hAla to tArI strInA mukhAmRtanuM pAna karavA vaDe mArA netrarUpa cakora pakSIne AhvAda ApavA mATe caMdra jevo thaIne capaLatA tajI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 tuM gRhasthAzramamAM cirakALa rahe." te sAMbhaLIne kumAre kahyuM ke "he bahena! A jIvita darbhanA agrabhAga para rahelA jaLabiMdu samAna che, lakSmI paNa kulaTA strI jevI che, izunA agra bhAga jevuM yauvana paNa nIrasa che, ane nATakanA samaya jevo A svajanano saMbaMgha paNa kSaNika che. mArI bAlyAvasthA jaze, ane yauvana lakSmI mArA zarIrane zobhAvaze, ane pachI amAtyanI jema vRddhAvasthA prApta thaze" evuM (cokkasa) koNa jANI zake che?" A pramANe aneka yuktithI uttara pratyuttara karavA vaDe DhAMta thayelA svajanoe temane dIkSA levAnI rajA ApI. eTale saM. 1596 nA kArtika kRSNa dvitIyAne divase guru pAse temaNe dIkSA grahaNa karI. gurue tenuM hIraharSa evuM nAma pADyuM. guru pAse abhyAsa karIne teo jainagharma saMbaMghI sarva zAstramAM nipuNa thayA. pachI paradezanI bhASA tathA paragharmanA zAstro jANavAnI icchAthI teo dakSiNa dezamAM gayA. te dezamAM zrI mANikyanAtha RSabhadeva virAje che, tathA tyAM aMtarikSa pArzvadeva paNa che. te aMtarikSa nAmanA pArzvadeva jamInathI UMcA rahelA hovAthI jANe bhavya prANIono mahA udaya karavAnA hetuthI ja UMcA rahyA hoya nahIM ema jaNAvatA hatA. vaLI karaDeTaka gAmamAM moTA prabhAvavALA karaheTaka nAmanA pArzvanAtha svAmI birAje che. je dizAmAM teo rahelA che te sthAnane te prabhunI ja vAMchAthI jANe hoya nahIM tema zeSanAga kadApi tajato nahIM, temaja jANe A pArzvanAtha devonA paNa deva che ema kahevAne mATe ja AvatI hoya tema vasaMta vagere Rtuo vaibhava sahita prativarSe AvIne te prabhunI sevA karatI hatI. vaLI te dezamAM sopAraka nAmanA puramAM jANe bharatacakrInA puNyanidhi hoya tevA jIvitasvAmI zrI AdIzvara prabhunI pratimA birAjamAna che. e dezamAM devagiri nAmanA killAmAM zaheramAM) koI brAhmaNa pAse tarkazAstrAdikano abhyAsa karIne zrI haramuni guru pAse AvyA. gurue tatkALa temane vAcaka (upAdhyAya) pada ApyuM. pachI gurue sUrimaMtranA adhiSThAyika devatAnI AjJAthI saMvata 16 10 nA poSa zukla paMcamIne divase hIraharSamunine sUripade sthApana karyA. pachI guru anyatra vihAra karavA lAgyA. ahIM akabara bAdazAhanI sabhAmAM aneka jAtinA loko AvIne beThelA hatA, te vakhate saue potapotAnA gharmanuM varNana karyuM, temAM eka vidvAna puruSe zrI hIrasUrinI prazaMsA karI ke "he bAdazAha! jema sarva rAjAomAM Apa mukuTa samAna cho, tema sarva darzanomAM advitIya vidvAna ane sarva ghArmikomAM mukuTa samAna eka hIravijayasUri ja che. A pramANenI temanI prazaMsA sAMbhaLIne bAdazAhe be dUtone vijJaptiyukta pharamAna ApIne lATadezamAM gAMghAra nAmanA baMdare jyAM hIrasUri birAjamAna hatA tyAM temane bolAvavA mATe mokalyA. te dUtoe tyAM jaIne jenA caraNakamaLanI sevA sarva saMgha karI rahelA hatA evA hIragurunA caraNakamaLamAM te pharamAna mUkyuM. te dUte karelI vijJati sAMbhaLIne zrAvakoe paNa vinaMtipUrvaka kahyuM ke "he guru mahArAja! jema kezIgaNaghare pradeza rAjAne bogha pamADyo hato, tema Apa paNa akabara bAdazAhane bogha pamADajo, ApanA jevA mahAtmA puruSo vizvanA upakArane mATe ja yatna kare che. zuM megha sarva jagatane jivADato nathI? vaLI jema pAraghI vanamAM nA aneka prANIone haNIne vanane niHsattva (prANI rahita) karI nAkhe 1 huM prabhunA padane (mokSane) pAmuM evI icchAthI. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 359] zrI hIravijayasUrinuM saMkSipta caritra 265 che, vaLI sarva draSAvargane jItI laIne ni:sattva (sattva rahita) karI nAkhanAra zrI hemacaMdrasUrie jema kumArapALa rAjAne bogha pamADyo hato, tema Apa akabara rAjAne bogha pamADajo." A pramANenI zrI saMghanI vinaMtI sAMbhaLIne guru tyAMthI vihAra karI rAjanagara (amadAvAda) samIpa AvyA; eTale tyAMnA adhikArI sAhibakhAne atyaMta Adara ane bhaktipUrvaka gurune potAnI rAjadhAnImAM laI jaIne temanI pAse ghaNA ghoDAo, hastIo, ratho, myAnAo, pAlakhIo vagere bheTa karI. pachI vinaMtI karI ke "he svAmI! akabara bAdazAhanA hukamathI A bheTa huM Apane karuM chuM mATe te grahaNa karo. bAdazAhe mane kahevarAvyuM che ke sUrIzvara zrI hIravijaya gurune ghana, ratha, azva, hastI vagere ApIne temanA manoratha pUrNa karI temane mArA tarapha mokalavA. mATe he svAmI! A Apane mATe AvelI thApaNanI jema mArAthI apAtuM grahaNa karo." te sAMbhaLIne sUri bolyA ke "ame niSparigrahI chIe, ame hamezAM upAnaha paNa paheryA vinA page cAlavAne ja yogya chIe, tethI e sarva amAre kAMI kAmanuM nathI." ema kahI sUri vihAra karatA Abugiri AvyA. - tyAM gurue vimalamaMtrIe karAvelI vimalavasahI joI. te vasahI (jinacaitya) Arasa paththaranI hovAthI zveta hatI, temAM aneka zveta hAthIo ane zveta azvo hatA, tathA sughA sarakhI zobhAyamAna hatI, ane te vasahIne madhyabhAga zrI jinezvare pavitra karelo hato, tethI te vastI jANe kSIrasamudranI sakhI hoya tevI jaNAtI hatI; kemake kSIrasAgara dUghano hovAthI zveta che, zveta airAvata hAthI, zveta ucca zravA azva ane sughA (amRta) temAMthI nIkaLyAM che ema kahevAya che, tathA jina eTale viSNue teno madhyabhAga pavitra karelo kahevAya che. tyAra pachI te yatIndra vastupAle karAvelI vastInA caityane joyuM. tyAM giranAra parvatanI jema Abuparvatane paNa pavitra karavAnI icchAthI ja jANe AvyA hoya evA nayanane AnaMda karanArA zivArANInA putra zrI neminAthane vaMdanA karI. tyAMthI cAlatAM mArgamAM jANe gharmanuM prapAsthAna (paraba) hoya tevA ane jeNe amRta (mokSa) nI lakSmI ghAraNa karI che evA kumArapALa rAjAe karAvelA caityane namIne te munIndra acalagaDhamAM AvI caturmukha zrI RSabhasvAmIne vaMdanA karI. tyAMthI rANakapura AvIne nalinI gulma vimAnanA AkAravALA ghanAzAhe karAvelA caityane vaMdanA karI. te caityamAM jANe prANIone cAragatinI pIDArUpa moTA aMghakUpamAMthI uddhAra karavAnI icchAthI ja hoya nahIM ema cAra mUrtine ghAraNa karatA zrI yugAdidevanA darzana karyA. tyAMthI meDatA nagara samIpe AvIne zrI phaLavarthi pArzvanAthane vaMdanA karI. A pratimA viSe evuM saMbhaLAya che ke A biMbanI pAse bIjI koI jinapratimA rahI zakatI nathI, tethI te pratimA ekalI ja che. te prabhu jANe ema ghAratA hoya ke huM ekalo ja-bIjAnI apekSA rAkhyA vinA traNa jagatanA jIvonA manoratha paripUrNa karuM evo chuM, tethI bIjAnI jarUra nathI. evI rIte potAnA manamAM ahaMkAra lAvIne te prabhu ekalA ja rahelA hoya nahIM? vaLI te phaLavardhi pArzvanAthanA dvArane bAraNAM rahetAM nahIM. kadAca koI mANasa te dvAra upara bAraNAM caDhAvatA to prAtaHkALe te prAsAdathI be kosa dUra jaIne paDatA, tyAM rahetA nahIM. sUri tyAMthI vihAra karIne phatehapuranI samIpe AvyA. tyAMno rAjA thAnasiMha bAdazAhano sevaka hato, tathA amIpALa nAme bAdazAhano sevaka paNa tyAM hato. te hamezAM bAdazAhane nALiyeranI bheTa Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 mokalato hato. temaNe tathA saMghanA mukhya mANasoe bAdazAhane sUrinA AgamananA khabara ApyA. pachI bAdazAhanI AjJAthI zrIsaMgha moTA utsavapUrvaka phatehapurathI bAdazAhanI rAjaghAnInA zAkhApura (gAma bahAranuM paruM) sudhI sUri sAthe Avyo. pachI bAdazAhanA kahevAthI bAdazAhano sarvazAstrasaMpanna zekhaguru sUrine potAne ghera laI gayo. tyAM sUrie prathama te zekhanI sAthe ja gharmagoSThI karIne te zekhanA mananA dareka saMzayo dUra karI tene pratibodha pamADyo. pachI sUri bAdazAha pAse AvyA, tene bAdazAhe bahu AdaramAnapUrvaka aneka prazno pUchyA. tenA pratyuttaro ApIne gurue yama, niyama ane jina tIrthAdikanuM svarUpa prakAzita karI bAdazAhanuM citta dayAgharmathI suvAsita karyuM. pachI bAdazAha sUrine potAnI citrazALAmAM laI gayA. tyAM bAdazAhe traNa pagathiyAMvALA UMcA siMhAsana para besIne gurune kahyuM ke "he sUrIzvara! rAjAone besavA lAyaka A sabhAbhUmimAM AcchAdana karelA gAlIcA upara ApanA caraNakamaLa mUkI tene pavitra karo." guru bolyA ke "he rAjanuM! kadAca tenI nIce kIDIo hoya, mATe ame tenA para paga na mUkIe." bAdazAhe kahyuM ke "he guru! devalokanA maMdira jevI svaccha A sabhAmAM kIDIo vagere kAMI hoya ja nahIM." guru bolyA ke "amAro AcAra ja evo che, mATe ame joyA vinA paga mUkatA nathI. mumukSue potAnA AcaraNanuM ciMtAmaNi ratnanI jema rakSaNa karavuM joIe." pachI bAdazAhe te gAlIco UMco karAvyo to tenI nIce bAdazAhe pote ja aneka kIDIo joI, tethI Azcarya pAmIne teNe sUrinI ati prazaMsA karI. pachI vidhipUrvaka yogya sthAne besIne niHspRha gurue gharmanA rahasyane prakAzita karyuM. tyAMthI sUri AgrAmAM cAturmAsa rahyA. tyAM prANIonA icchita manorathane pUrNa karavA mATe jANe svargamAMthI ciMtAmaNI ratna AveluM hoya nahIM evA ciMtAmaNi pArzvanAthanA biMbane moTA utsavapUrvaka sUrie sthApana karyuM. cAturmAsa pUrNa thayA pachI sUri phatehapura AvyA, tyAM pharIne bAdazAhanuM maLavuM thayuM. te vakhate bAdazAhe ratha, azvo tathA hAthI vagerenI bheTa ApI. gurue te aMgIkAra karI nahIM. tyAre bAdazAhe kahyuM ke "he sUrIzvara!mArI pAsethI kAMI paNa grahaNa karIne mane kRtArtha karo; kemake supAtranA hAtha upara jeno hAtha thayo nathI (jeNe supAtrane dAna ApyuM nathI, teno janma vanamAM rahelA mAlatInA puSpanI jema nirarthaka che." A pramANe dAnane mATe bAdazAhe vAraMvAra Agraha karyo, tyAre sUrie pAMjarAmAM pUrelA sarva pakSIone choDI mUkavAnuM mAgyuM; eTale bAdazAhe sarva pakSIone choDI mUkyA, paryuSaNamAM bAra divasa sudhI amarapaDaha vagaDAvavAnuM (amArI pALavAnuM) pharamAna karyuM, tathA bAdazAhe karAveluM bAra kozanuM moTuM DAmara nAmanuM sarovara ke jeno sAmo kinAro paNa draSTithI joI zakAto nahoto te sarovaramAM rahelA mInAdika jaMtuonA vaghano sarvathA niSegha karyo. pachI bAdazAhe pharIthI sUrine kahyuM ke "AjathI ApanI jema huM paNa mRgayA vaDe jIvahiMsA nahIM karuM. huM icchuM chuM ke sarve prANIo mArI jema icchA pramANe pharo, haro ane krIDA karo." A pramANe mRgayA, jajiyAvero ane zatruMjayano kara vagere mukAvI daI, aneka prakAranI puNya kriyAmAM tene joDI daI sUrie anyatra vihAra karyo. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 vyAkhyAna 360] zrI hIravijayasUrinuM caritra (cAlu) vyAkhyAna 360 zrI hIravijayasUrinuM caritra (cAlu) jagadgururidaM rAjJA, birudaM pradade tadA / tadvahannanyadezeSu, vijahAra guru kramAt / bhAvArtha-"tyAre A jagataguru che evuM bAdazAhe biruda ApyuM. pachI bAdazAhe ApelA jagadguru birudane vahana karatA sUrie anyatra vihAra karyo." A zlokamAM kahelA arthanuM samarthana karavA mATe temanuM caritra vizeSe kahevAmAM Ave che. anya dezomAM vihAra karatAM karatAM zrI hIraguru mathurApurImAM AvyA. tyAM moTA utsavathI saMdhajanothI parivarelA sUrie cAraNa muninI jema pArzvanAtha ane supArzvanAtha prabhunI yAtrA karI, tathA jaMbUsvAmI, prabhavasvAmI vagere pAMcaso ne sattAvIza munionA stUpone vaMdanA karI. pachI gopAla giri upara RSabhadevane vaMdanA karI. te giri upara zatruMjayanI jema bAvana gajanA pramANavALI zrI AdIzvaranI pratimA che, tathA bIjI paNa jinapratimAo che, tene sUrIzvare vaMdanA karI. tyAMthI varakANaka nagaramAM AvIne sAkSAtu pArzvayakSanI jema varakANaka nAmanA pArzvanAthane namyA. tyAMthI anukrame siddhAcaLa AvI tyAM darzana tathA stuti vagere karIne guru jayapuramAM AvyA. tyAM zrI saMghanI samIpe sUrie zrI ajaya pArzvanAthanuM kiMcit caritra kahyuM ke-"koI zreSThI jaLavaTa vyApAra mATe samudraraste jato hato. daivayoge acAnaka vRSTino utpAta thayo; tethI kalpAMta kALanI jema potAnA vahANanA lokono saMhAra thaze ema ghArIne te duHkha jovAne asamartha evo te zreSThI prathamathI ja mRtyu pAmavA mATe samudramAM jhaMpApAta karavA taiyAra thayo, teTalAmAM padmAvatI devIe AkAzavANIthI kahyuM ke "A samudranI madhye samagra duHkharUpI sAgaranuM maMthana karavAmAM maMdarAcaLa parvata samAna prabhAvavALI ane samudranI mekhalAnA nidhi samAna zrI pArzvanAthanI pratimA che; mATe he zreSThI! nAvika loko pAse tene samudramAMthI bahAra kaDhAvIne tenI pUjA karI vahANamAM rAkhIza to huM tAruM sarva vigha dUra karIza. paNa te zreSThI! te kalpavRkSanA parNanI karelI peTIne tuM ughADIza nahIM, tene tevI ne tevI sthitimAM dvIpa (dIva) baMdare laI jaje. tyAM diguyAtrAne mATe AvelA ajaya nAmanA rAjAne te peTI Apaje. te mUrtinA snAtrajaLathI te rAjAne thayelA ekaso te sAta rogo nAza pAmaze." A pramANe devInI vANI sAMbhaLIne te zreSThIe potAnA mANaso pAse te peTI bahAra kaDhAvI ane vahANamAM sthApana karI, tethI sarva upadravo nAza pAmyA. atyAre paNa samudramAM pratikULa vAyune lIghe kAMI upadrava thayo hoya te vakhate jo ajaya pArzvanAthanuM dhyAna karyuM hoya to te vahANanI jema manuSyone nirvidhra rIte sukhethI samudrane kinAre pahoMcADe che. pachI te zreSThIe dIvabaMdare jaIne tyAM AvelA ajayarAjAne peTa saMbaMdhI sarva vRttAMta kahI te peTI tenI pAse mUkI, eTale rAjAe tyAM ajaya nAmanuM nagara vasAvI vinayapUrvaka te biMbane peTImAMthI bahAra kADhI te puramAM moTuM caitya karAvIne temAM te sthApana karyuM. ane tenA snAtrajaLathI te rAjA vyAdhimukta thayo. pUrve tenuM ajaya pArzvanAtha evuM nAma hatuM, hAlamAM tyAM ajAra nAme grAma vasavAthI ajArA pArzvanAtha evuM nAma thayuM che. A hakIktano vistAra zatruMjayamAhAbhyamAMthI jANavoww.jal Jain Educagon shtehlati Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 [staMbha 24 zrI hIravijayasUrie dIkSAthI AraMbhIne je tapa karyuM te A pramANe-jema rAjA nyAyane na taje, tema sUrie jIvanaparyata ekAsaNuM choDyuM nahotuM. jANe kAmadevanA pAMce bANo tajyAM hoya tema temaNe pAMca vikRti (vigai)no tyAga karyo hato. jANe ke bhavasAgarane pAra pamADanArI bAra bhAvanAone vizeSa karIne puSTa karatA hoya tema hamezAM bhojana samaye nAmagrahaNapUrvaka anna, jaLa, zAka vagere maLIne bAra ja dravyo (padArtho) vAparatA hatA. potAnA pApanI AlocanA mATe te sUrie traNaso upavAsa ane savA baso chaThTha karyA. traNa covIzInuM dhyAna karavAnI icchAthI boMtera aThThama karyA. be hajAra AyaMbila karyA, ne pharIne vIsa sthAnakonA ArAghana mATe vIza AyaMbila karyA. be hajAra navI karI. vaLI ekadattI eTale pAtramAM eka ja vakhate jeTaluM anna jaLa avicchinna paDe teTalo AhAra karavo te, tathA eka ja dANo khAvo te ekasittha kahevAya che, ityAdi aneka tIvra tapo karyA. pharIthI traNa hajAra ne chaso upavAsa karyA. pachI prathama upavAsa, te upara ekAsaNuM, te upara AyaMbila, te upara pAcho upavAsa evI rIte tera mAsa sughI vijayadAna guru saMbaMdhI tapa karyuM. pachI bAvIza mAsa sudhI yoga vahana karIne tIvra tapa karyuM. pachI traNa mAsa sughI sUrimaMtranI vidhipUrvaka ArAghanA karIne cAra karoDa zloka pramANa sakjhAya-dhyAna karyuM. te sUrie pAMcaso jinabiMbanI pratiSThA karI. ityAdi bahu prakAranAM gharmakAryo karIne te sUri unAyA (unA) nagaramAM saMvata 1652 nA bhAdrapada sudI 11 ne divase mahAmaMtra (navakAra) nuM smaraNa karatA satA svargalokane pAmyA. e pramANe amRtanA ogha sarakhA ujjavaLa dhyAnane ghAraNa karatA satA sUrie bhagavaMte kahelA mahAnaMdapure javAnA mArgane tyAM javAnI icchAthI jAte jovAne mATe devalokano Azraya karyo." vyAkhyAna 361 siddhAcaLa para rahelA prAsAdanuM varNana zrIsiddhAcalaprAsAdaM, sopAnAdisphuratprabham / kuMbhazRMgadhvajAyukta-mArhantaM taM stavAmyaham // 1 // bhAvArtha-"sopAna (pagathiyAM) vagerethI jenI prabhA phuraNAyamAna che ane jemano zRMga vibhAga (zikhara) kuMbha tathA dhvajAthI yukta che evA siddhAcala para rahelA zrI ahaMtunAM prAsAdanI huM stuti karuM chuM. A zlokamAM zrI siddhAcala, prAsAda, sopAna vagere, kuMbha, zRMga ane dhvajA ATalA zabdo kahyA che, te darekanI nIce pramANe bhAvanA karavI. zrI siddhAcaLa samAna pavitra bIjo koI parvata nathI. kahyuM che ke tAvallIlAvilAsaMkalayati malayo vindhyazailo'pi tAvaddhatte mattebhagarvaM tuhinadharaNibhRttAvadevAbhirAmaH / tAvanmerumahattvaM vahati harigirihate tAvadAbhAM yAvattIrthAdhirAjo na nayanapuTaiH pIyate parvatendraH // 1 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 vyAkhyAna 361] siddhAcaLa para rahelA prAsAdanuM varNana bhAvArtha-"jyAM sudhI sarva tIrthonA adhirAja zrI siddhAcaLa nAmanA girIndranuM netrapuTa vaDe pAna karyuM nathI, tyAM sudhI malayAcaLa parvata lIlAno vilAsa vistAre che, tyAM sudhI ja viMdhyAcaLa parvata madonmatta hAthInI jema garvane ghAraNa kare che, tyAM sudhI ja himAlaya parvata suMdara lAge che, tyAM sudhI ja merugiri mahattvane vahana kare che, ane tyAM sudhI ja zakrazaila (harigiri) tejane ghAraNa kare che." te siddhAcaLa upara bharatacakrIe karAvelo prAsAda alaukika mahimAvALo che. tArAo vaDe jema caMdra zobhe che, grahovaDe jema grahapati (sUrya) zobhe che, asuro vaDe jema asurendra zobhe che. suro vaDe (devo vaDe) jema surendra zobhe che, ane manuSyo vaDe jema narendra zobhe che, tema bIjAM nAnAM nAnAM jinacaityo vaDe cotaraphathI alaMkRta thayeluM zrI RSabhadeva svAmInuM caitya zobhe che. te prAsAda sopAnAdikathI dItimAna che, temAM "Adi' zabdanA grahaNathI toraNa, maMDapa, staMbha, garbhAgAra vagerethI paNa suzobhita che ema jANavuM. te A pramANe caityanA agra bhAge jANe mokSalakSmInuM kAmaNa hoya tevuM atyaMta sUkSma nakazI kAmavALuM suvarNamaNinuM toraNa bAMdheluM zobhe che. apavargapure pahoMcavAne icchatA munione mATe te AzrayasthAna jevuM che, ane tenI nIce javAthI ame A muktigRhamAM praveza karIe chIe ke zuM ema bhAsa thAya che. te caityanA madhya bhAgamAM ati suzobhita mahAmaMDapa che, te potAnI muktirUpI kanyAne koI paNa yogya varane ApavA mATe manamAM icchA rAkhanArA gharmarAjAe jANe maNi suvarNamaya citrothI zobhAyamAna svayaMvaramaMDapa racyo hoya nahIM evo zobhe che, vaLI te zrI RSabhasvAmInA prAsAdamAM varNana karavA lAyaka evA ghaNA staMbho zobhI rahyA che. te staMbhone miSe sarva rAjAo jANe "he jinendra! indra Apano sevaka che te amAro zatru che, mATe tenI sAthe amane maitrI karAvo." ema kahevAne mATe AvyA hoya nahIM tema prabhunI upAsanA karI rahyA che. te yugAdIza jinezvaranA maMdira upara AkAzane alaMkRta karatuM zikhara potAnA vaibhavathI sUryanAM kiraNonAM maMDaLane viDaMbanA pamADe che tathA jANe potAnI kApI nAMkhelI pAMkho pharIthI meLavavA icchato amarAcaLa traNa bhuvananA manoratha pUrNa karavAmAM kalpavRkSa samAna te jinezvaranI bhakti karavA Avyo hoya tevo zobhe che. vaLI "he prabhu! jagatanA ghanAdika manoratha pUravAne to huM samartha chuM, paNa tamArI jema mokSalakSmI ApI zakavA mATe mane tenA AkaramAM laI jAo.' ema jagadIzvarane kahevA mATe utsuka thayelo kAmakuMbha AvIne jANe prabhune sevato hoya nahIM tema te zikhara para rahelo suvarNa kaLaza zobhe che. vaLI traNa bhuvanamAM potAnA jevA vaibhavavALAnA samUhane jANe jItavAnI icchA thaI hoya evA A jinezvaranA prAsAde zatrunA samUharUpa sAgarane maMthana karavAmAM maMdarAcaLa samAna zikhara para phuraNAyamAna thato majabUta daMDaratna ghAraNa karyo che; temaja jaya meLavanAra vibhUti vaDe vAraMvAra spardhA karatA vaijayaMtAdikane jItIne A AdinAthanA caitye jANe jagatamAMnA zatramAtranA vijayane jaNAvanArI vaijayaMtikA mastaka para ghAraNa karI hoya ema huM mAnuM chuM. aneka nirjara, manuSyo ane uragonA puraMdaroe (devendra, narendra ne asurendroe) sevita evo Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 nA u ttama pAsara-bhAga 1 [staMbha 24 e (gaNana) pi mAM vimalAcala rUpa rAjA RSabhadevanI pratimAthI alaMkRta thayelA evA ane upara jaNAvelA suMdara maMDapanI aMdara rahelA temaja toraNonA trikathI vicitra lAgatA garbhAzayane ghAraNa karI rahyo che. te garbhagRhanI aMdara yuganA Adi samayamAM jema meM saMsArathI prANIono uddhAra karyo hato, tevI ja rIte A malina kalikALamAM paNa pharIthI huM uddhAra karuM, evo hRdayamAM vicAra karIne zrI AdIzvara prabhu potAnA svarUpe tyAM UtarIne pratimAnA miSathI sthira rahyA che ema jaNAya che. mokSalakSmIne bhajanArA ane meghasamAna gaMbhIra dhvanivALA evA he prabhu! tame niraMjanapaNAthI kamaLanA jevA vizuddha AzayavALA kahevAo cho, saMsAra sAgaramAMthI bhavya prANIone tame naukAnI jema pAra utAro cho, vaLI amRta rasanI jema tame jagatanA samagra prANIonuM jIvana cho, evA he prabhu! tame jayavaMtA varto. _tiprAsAvAhitanam | upadezarUpa prAsAdanA avayavonuM varNana A upadezaprAsAda graMthamAM buddhinA ATha guNonuM varNana kareluM che te AThane zAstramArgane dekhADanArA te prAsAdanA sopAna (pagathiyAM) jANavA. vikathAnA prakAra sahita tene niraMtara tyAga karavAnuM varNana kareluM che, te A upadeza prAsAdanAM sukhe praveza karI zakAya tevAM cAra dvArA jANavAM. cAra prakAranA anuyoganuM varNana karyuM che te A graMtharUpa prAsAdamAM vicitra racanAvALAM cAra toraNa jANavAM. dravyabhAvarUpa be be bhedavALA bAra vratonuM varNana karyuM che, tethI te covIsane A prAsAdanA staMbha jANavA. mana, vacana ane kAyAnA yoganI zuddhi kahelI che, te A prAsAdano asapravRttithI nivAraNa karanAra maMDapa jANavo. anya maMdiromAM gavAkSa vagere vastuo hoya che tene sthAne ahIM aticAra rahita vrato jANavAM. sAtaso nayathI yukta syAdvAdane dyotana karanAra vacanane A prAsAdanuM nirmaLa dyutivALuM zikhara jANavuM. ratnatrayanI stutinA AraMbhane ahIM moTA kuMbha samAna jANavo. anaMta ane avyaya saMpattivALA mokSanI stutine dhvajArUpa jANavI. zuddha aMtaHkaraNane garbhagRha (gabhArA) rUpa jANavuM. te garbhagRhamAM pratiSThita thayelA cidrapa je mUrti che te svayaMbhU tribhuvananA nAtha che ema jANavuM. te prabhu niraMtara prANIone saubhAgya lakSmI Ape che. cosaTha indo, soLa vidyAdevIo ane covIza tIrthakaronA zAsananI adhiSThAyika devIo tathA covIsa yakSo A subhadra nAmanA prAsAdanI rakSA karo. zrI zAMtinAthane namaskAra karavo e prathama maMgaLa che, sahastrakUTanA prabhunuM vaMdana e bIjuM madhya maMgaLa che, ane zAsanadevInuM dhyAna e aMtima maMgaLa che. te sarve hamezAM A graMtha vAMcanAra tathA sAMbhaLanAranA kalyANa mATe thAo. || caturvizatitama staMbha samApta .. iti parama kho Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna 361] siddhAcaLa para rahelA prAsAdanuM varNana 271 prazasti jenA prabhAvathI zubha sAdhyane sAthI ApanAra A prAsAdanuM nirvidhrapaNe nirmApaNa karI zakAyuM te anaMta kalyANanA sthAnarUpa ciMtAmaNi pArzvanAthane huM vaMdana karuM chuM. staMbhatIrthamAM sUrimaMtra ArAghananA udyamathI jemane sUrimaMtranA adhiSThAyika devano Adeza prApta thayo te gurunuM huM smaraNa karuM chuM. ghaNA guNavALA ane ekAgra citte namaskAramaMtranuM dhyAna karanArA zrImAnuM vijayasaubhAgyasUri nAmanA gurunI huM stuti karuM chuM. te gurunA ziSya zrI vijayalakSmI nAmanA sUrie A upadeza prAsAda graMtha zAstromAM dIThelA akSarone anusAre racelo che, ane zrI premavijayAdika munione abhyAsa karavA mATe tenI upadezasaMgrahA nAmanI vRtti paNa karelI che. A graMtha saMvata 1883 nA kArtika sudI pUrNimAne divase saMpUrNa thayo che. jyAM sudhI jagatamAM meru parvata rahelo che, jyAM sudhI jagatamAM jainazAsana pravarte che, jyAM sudhI jyotiSacakra AkAzamAM virAjamAna che, ane jyAM sudhI suranadI (gaMgA)no pravAha jagatamAM pravarte che, tyAM sudhI mAnasarovaranA haMsa jevA vidvAnothI vaMcAto sato A graMtha vijayane pAmo. A graMthamAM kAMIka ajJAnatAthI, kAMIka buddhinA vikalparUpa doSathI, kAMIka utsukatAnA vazathI ane kAMIka smRtinA doSathI je kAMI rabhasavRtti vaDe usUtra prarUpaNA thaI hoya tenI paMDitajanoe kSamA karavI. A zAstramAM matinI maMdatAne lIdhe kAMIka zAstraviruddha draSTAMtAdika kahevAmAM AvyuM hoya to IrSyA nahIM rAkhatAM mArA para karuNA lAvIne zuddha cittavALA paMDitoe tene zuddha karavuM (sughAravuM). A graMtha racavAnA prayatnathI je kAMI sukRta thayuM hoya te sukRtathI A graMthanA vAMcanAra, uddharanAra tathA sAMbhaLanArane jainadharmanI prApti thAo. sarva kalyANakAraNaM, sarvazreyaskasAdhanam / prazasyaM puNyakRtyAnAM, jayatyArItazAsanam // 1 // bhAvArtha-"sarva kalyANanuM kAraNa, sarva zreyanuM sAdhana ane puNyakyo vaDe prazaMsA karavAlAyaka evuM zrI jainazAsana (jagatamAM) jaya pAme che." TWityupadezaprAsAdaH samAsorAM graMthaH Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 216 159 106 172 187 37 112 240 53 zrI upadezaprAsAda bhASAMtara-bhAga 5 (pariziSTa) kathA tathA draSTAMtonI varNAnukramaNikA kathAnuM nAma pRSTha | kathAnuM nAma ahaMnnakamuninuM draSTAMta 32 | yazobhadrasUrinI kathA arhadattanI kathA 86 | raviguNa brAhmaNanI kathA arhanmitranI kathA 125 | rAjImatInuM draSTAMta AryarakSita sUrinI kathA 148 ratisuMdarInI kathA AbhIrIvaMcaka vaNika kathA 153. | rohiNInI kathA ujhita muninI kathA 156 | rohakanI kathA RddhisuMdarInI kathA 107 lakSmaNA sAthvInuM draSTAMta eka AcAryanuM draSTAMta 133 vasubhUtinI kathA eka popaTanI kathA 176 vibuddhasiMha sUrinuM draSTAMta karakaMDu muni (pratyeka buddha) 223 vipulamatinI kathA kadaMba vipranI kathA 137 zakaTAla maMtrInI kathA kAlavaizika muninI kathA 117 zAMbakumAranI kathA kurudattanI kathA 119 ziva sAdhunI kathA kSapaka muninI kathA 163 zravaNamAtragrAhI tApasanuM draSTAMta guNasuMdarInI kathA 110 cANakyanI kathA (pAzAnuM draSTAMta) zramaNabhadranI kathA 182 jayaghoSa dvijanI kathA zvetazyAma prAsAdanI kathA joNaka muninI kathA pa7 zrIdatta zreSThInI kathA jaMbUsvAmI kathA 235 zreNika rAjAnI kathA DhaMDhaNatraRSinI kathA 139 sAgara cakrInA putronI kathA dvimukhamuni (pratyeka buddha) 226 samudrapALa zreSThInI kathA ghanasAra vaNikanI kathA 161 | skaMdaka sAdhunuM draSTAMta ghanezvarasUrinuM draSTAMta sujjasirinI kathA ghanyamuninI kathA subhadrAnI kathA naMdanaRSinI kathA | susthita muninI kathA nagnati muni (pratyeka buddha) 229] suvrata sAdhunI kathA paMcAkhya bhAravAhaka kathA 27 sudharmA zreSThInI kathA paMdaraso tApasanuM draSTAMta 91 somavasunI kathA buddhisuMdarInI kathA 108 sanakumAra cakravartInI kathA be kAcabAnI kathA 98 | sAla ane mahAsAlanI kathA bhavadeva (jaMbusvAmIno pUrvabhava) 233 ] subhadranI kathA bhAnumaMtrInuM draSTAMta sukumArikA sAthvInI kathA bhUmipALa rAjAnI kathA 135 ] subhAnukumAranI kathA bhRgupurohita Adi cha munionI kathA 218 | skaMdana muninI kathA marIcinI kathA sukozala muninI kathA mAtaMgaputranuM dRSTAMta saMyata muninI kathA mAnadevasUrinuM draSTAMta sthUlabhadra muninI kathA maMgusUrinuM draSTAMta | harikezI muninI kathA mRgAputranI kathA | hutAzanI (hoLI)nI kathA maMgaLakuMbhanuM draSTAMta 253 hIravijayasUri caritra 124 146 201 245 198 121 56 ] sutra + 2 8 8 Rowo Pau * 1 1 t92 130 95 101 103 128 144 151 179 59 - 8 che 207 263 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jina vacanAmRtanI paraba jinezvara bhagavaMtanI vANInuM amRta saMsAranA jherane utAranAruM che A graMthamAM 360 divasa pAna karI zakAya tevuM amRta bharyuM che * A paraba che jinavacanAmRtanI ' dararoja eka pravacana zAMtacitte vicAra pUrvaka vAMcavAmAM Ave to AtmA samyakanI najIka pahoMcI jAya to mokSa paNa najIka Ave tethI pratyeka mumukSe A vANInuM nityapAna karavuM joIe kimansadidikhAmasi sanimodidivAmadivAisagAAmamiyANaMcAnimAIpogaNa diyAmagAmaDhAmamA tivAramayAmAgidinyamabAsamAma TypipTAra rasU7i9trI yAcAzmayAgaNaMpavAvadiyANavAramAjhiyANabAramAvavAdiyAmanivadiyAgAMvAramAmamiriyama povAramAmamipaMcaya jammamanyApaka mandAjammamayAAekabAmaekadivAsanahimiyatirAmAcammamayaMgadivagaMtarimidyaniyimaya miyA nimAvimasinaca vizkarANAmiyanimirAsayAhiyAdavAmanapAdanAmadAnuhavividaNamaMsiyANi suyAdavayApaNamAmAta yAdavayApayamiAmAMnA jayarAmiAskakhAra pamAyaNamiskibaMzANocaNepacavyaNAdavimaMtikArataMgAmamAmiANa vaayunNnvnaaraayyaavkipiritisvrvrnnkaanimaath| ralimAmAmasnina pAkSiInAmAmambriAjhizvinAvinaMall full a | ( W) D rAjAzAnI . jaina prakAzana maMdira * amadAvAda-1