Updeshprasad Part 5

SR No.: 002174
Original Sutra Author: Vijaylakshmisuri
Publisher: Jain Book Depo Ahmedabad
Publication Year: 2001
Total Pages: 272
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 17 MB

Page 165

સ્તંભર
વ્યાખ્યાન ૩૩૧
યોગ
मनोवाक्काययोगानां चापल्यं दुःखदं मतम् । तत्त्यागान्मोक्षयोगानां प्राप्तिः स्यादुज्झितादिवत् ॥ १॥
5
"
ભાવાર્થ-મન, વચન અને કાયાની ચપળતા દુઃખદાયક કહેલી છે. તે ચપળતાનો ત્યાગ કરવાથી ઉત્ઝિતમુનિ વગેરેની જેમ મોક્ષયોગની પ્રાપ્તિ થાય છે.’’
ઉતમુનિની કથા
નંદીપુરમાં રત્નશેખર નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તેને રત્નમતી વગેરે રાણીઓ હતી. તેમને `મૃતવત્સાના દોષને લીધે જેટલાં બાળકો થતાં તે સર્વ મરી જતાં હતાં. તે દોષના નિવારણ માટે તેણે અનેક ઉપાયો કર્યા, પણ તે સર્વ નિષ્ફળ થયા. એકદા રાણીને એક પુત્રનો પ્રસવ થયો. તે પુત્રને મરણ પામેલો જ ધારીને ઉકરડામાં નાંખી દીધો. દૈવવશે તે પુત્ર મરણ પામ્યો નહીં તેથી તેને ઉકરડામાંથી પાછો લઈ લીધો. તેનું નામ ઉજ્જિતકુમાર પાડ્યું. અનુક્રમે તે યુવાવસ્થા પામ્યો; પરંતુ સ્વભાવે જ મનમાં અત્યંત અહંકારી થયો. શરી૨ વડે પણ એવો અહંકારી થયો કે કોઈને મસ્તક પણ નમાવે નહીં, તેમ વાણીથી પણ દુર્વચન બોલનારો થયો. આખા જગતને તૃણ સમાન ગણતો સતો સ્તંભની જેમ અક્કડ રહીને પોતાના માતા-પિતાને પણ નમે નહીં.
એકદા તે લેખશાળામાં ગયો, ત્યાં ભણાવનાર ગુરુને ઊંચે આસને બેઠેલા જોઈને તેણે કહ્યું કે “તું અમારા અને અમારી રૈયતના આવેલા દાણાનો ખાનાર થઈને ઊંચા આસન ૫૨ બેસે છે, અને મને નીચે બેસાડે છે.’’ એમ કહીને ગુરુને લાત મારી નીચે પાડી દીધા. તે વાત સાંભળીને “આ કુપુત્ર છે’ એમ જાણી રાજાએ તેને પોતાના દેશમાંથી દૂર કર્યો.
ઉજ્જિત કુમાર ચાલતો ચાલતો એક તાપસના આશ્રમમાં ગયો. ત્યાં પગ ઉપર પગ ચઢાવીને તે તાપસોની સામે બેઠો. એટલે તાપસોએ તેને શિખામણ આપી કે હે ભાગ્યશાળી! વિનય રાખ. .’’ તે બોલ્યો કે ‘‘મસ્તક પર જટાજુટ રાખનારા અને આખે શરીરે ભસ્મ ચોળનારા નગ્ન બાવાઓને વિષે વિનય શો?’’ તેનું તેવું ગર્વિષ્ઠ વચન સાંભળીને તાપસોએ તેને તરત ત્યાંથી કાઢી મૂક્યો; એટલે તે ક્રોધથી બોલ્યો કે “અરે! મારા પિતાનું હું રાજ્ય પામીશ ત્યારે તમારો નિગ્રહ કરીશ.’’ એમ કહીને બડબડતો બડબડતો તે આગળ ચાલ્યો. માર્ગમાં તેને એક સિંહ મળ્યો. તેને જોઈને હાથમાં તીક્ષ્ણ ખગ લઈ અહંકારથી તેની સન્મુખ ચાલ્યો. સિંહની સાથે યુદ્ધ થતાં સિંહ તેને ખાઈ ગયો. તે મરીને ગર્દભ થયો. ત્યાંથી મરીને ઊંટ થયો. ત્યાંથી મરીને ફરીથી નંદીપુરમાં જ પુરોહિતનો પુત્ર થયો. બાલ્યાવસ્થામાં જ તે ચૌદ વિદ્યાનો પારગામી થયો. ત્યાં પણ અહંકારથી જ મૃત્યુ પામીને તે જ નંદીપુરમાં ગાયન કરનારો ડુંબરે થયો. તેને જોઈને પુરોહિતને તેના પર ઘણો ૧. મરેલા બાળક અવતરે તેવો દોષ. ૨. ડુંબ ઢેઢની એક જાતિ છે.