________________
તત્વતરંગિણી ગ્રંથને અનુવાદ હોયે તે પછીની જ તિથિ ગ્રહણ કરવી. ૩vrat-પર્વતિથિપણાના આદરપૂર્વક ગ્રહણ કરવી. [ ચૌદપૂર્વધર મહાજ્ઞાની ભગવંતોએ રચેલી નિર્યુક્તિઓ અને ચૂણિઓ જેવા પ્રૌઢતર આગમગ્રન્થમાંના–“મિદ્ધિમાંવરે 10 દિગમારો પતિ તો (આષાઢી પૂનમને ક્ષય હોવાથી ચૌદશને) માતાજુપિમા (સંજ્ઞા આપી છે.) એ વીતિ રે ઘરે મળતિ દિશામાં ”િ એ ધોરીમાર્ગ સૂચક પાઠના આધારે ૧૭૦૦ થી વધુ વર્ષો પહેલાં દસ પૂર્વધર શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજના ગણાતા પ્રશેષ રૂપે કહ્યું છે કે ક્ષય હોય ત્યારે પૂર્વતિથિ ગ્રહણ કરવી, અને વૃદ્ધિ હોય ત્યારે પછીની તિથિ ગ્રહણ કરવી તથા શ્રી વીરવિભુનું (આસો વદિ ૦)) નું) નિર્વાણકલ્યાણક (દીવાળી) લેકને અનુસારે (અમાસ ઉદયાત્ હોવા છતાં લેક ચૌદશે દિવાળી કરે તે ચૌદશે) જાણવું”
આ વાત આપણ (તપાગચ્છ અને ખરતરગચ્છ) બંનેને પણ સંમત જ છે. એ પ્રમાણે સ્વીકારીને પણ હવે કેઈક, ભ્રમણાથી અને પોતાની મંદબુદ્ધિથી-આઠમ વગેરે પર્વતિથિના ક્ષયે સાતમા વગેરે પૂર્વ તિથિને અને ચૌદશના ક્ષયે તેની પછીની પૂનમને પ્રહણ કરવી.” એ પ્રકારે અર્ધજરતીયન્યાયને અનુસરે છે તેને જ આશ્રયીને ઉત્તરાદ્ધ કહ્યું છે કે ક્ષય પામેલી ચૌદશને પૂર્ણિમાને વિષે તેના અભેગની ગંધને પણ સંભવ નહિ હેવાથી પૂનમના
૧. અપ્રાપ્ત તિથિને પ્રાપ્ત કરવા માટેનું આ “ક્ષો પૂર્વા' વિધિવાય, ‘યંમિ ના તિથી” એ ઉત્સર્ગનું અપવાદવાક્ય છે. વાક્યમાં તિથિશબ્દને પ્રથમાવિભક્તિ કર્મણિપ્રયોગને લીધે હોવાથી આ પૂર્વાદ્ધને કર્તરિમાં “તિથિનો ક્ષયે પૂર્વની અપર્વતિથિને (પર્વતિથિ) કરવી.’ એ પ્રમાણે સ્પષ્ટ અર્થ છે. આ પૂર્વાદ્ધમાં “તિથિઃ જાય’ તરીકેના પ્રસિદ્ધ વાક્યમાંના #ા ક્રિયાપદમાં “” પ્રત્યય, “' પ્રત્યય છે. અને તે રચ પ્રત્યય “ક” અને “કરું એ બે અર્થમાં હોવાથી તે “#ાને પ્રવૃત્તિજન્ય અર્થ “ગ્રહણ છે, એમ જણાવવા સારૂ અહિં ગ્રંથકારે તે “ઝાને પર્યાય “પ્રાણા” (ગ્રહણ કરવી) કરેલ છે. સં. ૧૯૯૩ની પર્વતિથિપ્રકાશ બૂકના પેજ ૧૬ તથા ૧૩૨ ઉપર આ ક્ષે પૂર્વને કરેલે પૂર્વની તિથિને પર્વતિથિ કરવી” એ સાચો અર્થ પલટીને પૂર્વની તિથિએ ક્ષીણપર્વની આરાધના કરવી એમ ઉલટે અર્થ કરેલ છે તે મતાગ્રહમૂલક છે. પ્રથમ તિથિ અને પછી આરાધના હોવાથી તિથિને જ્યારે ક્ષય હોય ત્યારે ફ પૂર્વ અનુસાર પ્રથમ તિથિ જ નક્કી કરવાની છે. આથી તે જ બૂકના પેજ ૨૧ તથા ૧૧૫ ઉપર તે તે જ અનુવાદકજીને પણ સાચે જ અર્થ કરવો પડેલ છે.
૨. એક તિથિ ત્રણ વારને સ્પર્શીને બે સૂર્યોદયને પામે ત્યારે તે વૃદ્ધિ-બે તિથિ તરીકે ગણાય છે, તેથી તે બંને તિથિનું આરાધવાને ગ્ય એવી એક તિથિ તરીકે નિયમન કરનારું આ ‘કુલી જાર્યા.' નિયામક વાક્ય છે.
૩. “તિથિક્ષયે પૂર્વની અપર્વતિથિને પર્વતિથિ જ કહેવી.' એમ જણાવનાર ગ્રન્થકાર મહર્ષિ, અહિં ખરતરને અંગે પણ-આઠમના ક્ષયે સાતમમાં આઠમનું કૃત્ય કરે છે, એમ કહેતાં નથી, પરંતુ આઠમ વગેરે માટે સાતમ વગેરે તિથિજ લેતા હોવાનું કહે છે.
૪. આ ભેગની વાત, ખરતરગચ્છવાળાઓને પૂનમે પાક્ષિક કરવાની વ્યવસ્થા મળતી નથી અને આપણને તેરસે પાક્ષિક કરવાની વ્યવસ્થા મળે છે, એટલા પૂરતી જ છે: બાકી તેરસના દિને ચૌદશન
ભોગ છે તેટલા માત્રથી આરાધનામાં તે ઉદયાત તેરસનો ઉદય અને તેની ઘડીઓ, ચૌદશની બની જતી , નથી: એ તે લ પૂર્વાને સંસ્કાર થવાથી જ બને છે.
