________________
પર્વતિથિબોધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૨૧૫
જમ
મ મમમમમમ
મમ્રામ
કામકાજથમ વખત
જનમમ મમમમમમમમમ મમમ મમમમમમ
મમમનનનનન
મિશ્ર તરીકે માનનાર, આજ્ઞાભંગ કરનાર–અનવસ્થા કરનાર–મિથ્યાત્વદશાવાળ અને ભગવંતનાં જ્ઞાનાદિની વિરાધના કરવાવાળો થાય છે. એ વાતને પણ ૧૯૯૨ પહેલાંની જેમ જ આદર કરવાનું ફરી ડહાપણ વસાવવા ભાગ્યશાળી બને તેમ છે. ઈચ્છીએ કે-શાસનદેવ તે વર્ગને સત્વર સન્મતિ આપે.
પ્રશ્ન ૭૧-ચૌદશના ક્ષયે પૂનમે પકખી કરવા જનાર ખરતરને શ્રી તત્ત્વતરંગિણી ગ્રંથમાં-“પૂનમમાં ચૌદશના ભેગને પણ સંભવ નથી.” ઈત્યાદિ જણાવેલી આપત્તિઓમાંના ‘ભગ’ શબ્દને આગલ કરીને આ ન વર્ગ કહે છે કે-“શાસ્ત્રકારે “ઉદયવાળી તિથિ ન મળે તે ભગવાળી તિથિ લેવાનું કહ્યું છે, પરંતુ ભોગ વગરની તિથિ લેવાનું તે કહ્યું જ નહિ હેવાથી ૧૪-૧૫, ૧૪-૦)) અને ભા. સુ. ૪-૫ આદિ જેડીયાં પર્વમાંની આગલી પૂનમ-અમાસ કે ભા. શુ. ૫ ની વૃદ્ધિ વખતે ટિપણાની પહેલી પૂનમ-અમાસ અને ભા. શુ. પાંચમે ચૌદશ અને ચોથના ભોગની ગંધ પણ નહિ હોવાથી તે દિવસે ચૌદશ અને ચોથ કરાય જ નહિ.” તો આ બાબત શું ખુલાસો છે ?
- ઉત્તર–શ્રી તત્ત્વતરંગિણીમાં-ઉદયવાળી તિથિ ન મળે તે “ક્ષ પૂd૦થી તે ક્ષીણ પર્વતિથિની પૂર્વેની અપર્વતિથિનું નામ પણ નહિ લેતાં તે અપર્વતિથિનાં સ્થાને ક્ષીણપર્વ તિથિને ઉદયાત પર્વતિથિ કરવી,” એમ જ જણાવેલું છે અને તે ભોગની વાત છે તે ક્ષ પૂo' પ્રૉષને નહિ માનીને આઠમના ક્ષયે સાતમમાં રહેલા આઠમના ભેગને બહાને સાતમે આઠમ કરનાર ખરતરને તેની તે માન્યતાને આશ્રયીને જણાવેલ છે. અને તે પણ એ હેતુપૂર્વક જણાવેલ છે કે-“અષ્ટમીના ક્ષયે ભલે ભેગના બહાને પણ જેમ સાતમે આઠમ કરે છે તે તેવી જ રીતે ચૌદશના ક્ષયે પણ તેરસે જ ચૌદશ કર; પરંતુ પૂનમે ચૌદશ ન કર કારણ કે–તું જે ભોગવાળી તિથિ માનવાની વાત કરે છે તે-ચૌદશના ક્ષયે તેરસે ચૌદશ કરવામાં તેરસે ચૌદશને ભેગ પણ છે, પરંતુ પૂનમે ચૌદશ કરવામાં તે પૂનમના દિવસે ચૌદશના ભેગની ગંધ પણ નથી.” શ્રી તત્વતરંગિણીની વાત એ પ્રમાણે જ છે.
આ વાત તે ન વર્ગ પણ સમજતો જ હોવા છતાં અને સં. ૧૯૨ સુધી તે વર્ગ પણ ઉદયાત્ તિથિના અભાવે ક્ષીણ પર્વતિથિને-પૂર્વ અને પૂર્વનર તિથિને પણ ક્ષય કરવા વડે ઉદયાત્ બનાવીને જ તે ક્ષીણુપર્વતિથિનું આરાધન કરતે હતો, એ વાત જગપ્રસિદ્ધ હોવા છતાં સં. ૧૯૯૩થી લૌકિક પંચાંગમાં જે પ્રમાણે ક્ષય-વૃદ્ધિ આવે છે તે પ્રમાણે જ તિથિ માનવાના કાઢેલા કલ્પિત મતને યેનકેનાપિ સાચો લેખાવવા સારૂ તે વર્ગે શ્રી તત્ત્વતરંગિણીમાની તે તિથિના ભેગની વાતને ખોટી રીતે જ આગળ કરી છે. સિવાય અષ્ટમી ચતુર્દશી આદિના ક્ષયની વખતે તે વર્ગ, તે ક્ષણ અષ્ટમી-ચતુર્દશી આદિના પૌષધ-ઉપવાસાદિ નિયમો તે આજે પણ જે સપ્તમી અને ત્રયોદશી આદિના સૂર્યોદયથી કરાવે છે તે સપ્તમી અને ત્રદશી આદિમાં તે આઠમ અને ચૌદશ આદિના ભેગની ગંધ પણ નહિ હોવા છતાં
