________________
પર્વતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૨૨૧
વખતે પૂર્વની અપર્વતિથિને ક્ષય કરવામાં આવે છે અને પર્વની વૃદ્ધિ વખતે પૂર્વની પર્વતિથિને અપર્વતિથિ માનવામાં આવે છે. આ આચરણા, સં. ૧૯૯૩ થી ઉભા થયેલા એ નવા વર્ગ માટે પણ પ્રાચીન જ છે કારણ કે-“સં. ૧૯૯૨ સુધી તે એ ન વર્ગ પણ ટિપ્પણની પર્વષય-વૃદ્ધિ વખતે આરાધના માટેના પિતાના ભીંતીયાં પંચાગમાં પર્વતિથિએને એ પ્રમાણે જ લખવામાં–બોલવામાં–આચરવામાં અને પ્રચારવામાં સમકિત માનતા હતો.” “ટિપ્પણામાં હોય તેમજ તિથિ બેલે અને પાળે તેનામાં સમકિત.” એમ તે તે વર્ગ સં. ૧૯૯૩ થી તે પ્રાચીનતર આચરણાને લેપવાનું કઠોર પાપ કર્યા પછીથી જ કહેવા લાગેલ છે.
આ સ્પષ્ટીકરણ ધ્યાનમાં લેવાથી સ્પષ્ટ સમજાશે કે-તે બૂકના પેજ ૧૦૧ ઉપર વૃક્ષો વાઘ તથોત્તર પ્રૉષના કરેલા “વૃદ્ધિ હોય ત્યારે ઉત્તરતિથિ કરવી” એ સીધા અર્થની નીચે જે-“અહિં પણ કેટલાકે-“વૃદ્ધિ તિથિને બદલે તેની પહેલાંની અપર્વતિથિની વૃદ્ધિ કરવાનું કહે છે.” xxx તે તેમની આ રીત કેવળ મન કલ્પિત છે.” એ પ્રમાણે લખીને તે શ્રી જેબૂવિજયજીએ, સં. ૧૯૯૨ સુધી તેઓ અને તે પહેલાંના તેમના સમસ્ત સદ્દગત વડિલે પણ વૃદ્ધ પર્વતિથિને બદલે પૂર્વ કે પૂર્વતર અપર્વતિથિની વૃદ્ધિ કરવાનું કહેતા હતા–માનતા હતા અને તે પ્રમાણે જ વર્તતા હતા; તેથી પિતે સહિત તેઓ બધાની જ રીતને કેવળ મન કલ્પિત વાત કહેનારા તરીકે લેખાવવાની ઈરાદાપૂર્વક ગંભીર ભૂલ કરી છે.
તેવું વાહિયાત લખાણું કર્યા પછી પણ આગળ વધીને શ્રી અંબૂવિજયજીએ, જે“અને તે માટે “વૃદ્ધતિથિની ઘડીઓ પાછલી તિથિમાં નાખવી, તેમ કરવાથી પાછલી તિથિ વધશે, (એ રીત કેવળ મન કલ્પિત છે.)” એ વગેરે લખ્યું છે તે તે સદંતર કલ્પિત અને અધમૂલક છે. કારણ કે-તિથિની વૃદ્ધિ વખતે વૃદ્ધ ઘડીઓને પાછલી તિથિ (તે ૬૦ ઘડીના દિવસ પ્રમાણ પૂર્ણ હોવાથી તે તિથિ)માં નાંખવાનું કોઈએ પણ કહ્યું જ નથી અને પાછલી તિથિમાં તે વૃદ્ધ ઘડીઓ તે શું; પણ તે વૃદ્ધ ઘડીઓમાંની એક પળ પણ નાખી શકાય નહિ એ જ્ઞાન હોત તે તેવું મૂજનેચિત લખી ભારત નહિ.”
અલૌકિક ટિપ્પણમાં પર્વતિથિની વૃદ્ધિ હોય ત્યારે આરાધનામાં “ો વાઘ તથા ” પ્રોષ વડે જેમ બીજી તિથિને જ પર્વતિથિ માનવાની રહે છે તેમ સંક્રમણની રીતે પણ બીજી તિથિને જ પર્વતિથિ માનવી વાજબી ઠરે છે એમ શ્રીમત્તપાગચ્છાધિપતિ શ્રી વિજય દેવસૂરિજી મહારાજ રચિત શ્રી દેવસૂરપટ્ટકના બીજા પાને વૃદ્ધિની બીનામાં તનાવી જતુરંથ [બિમાસંમો દર તુ તારિ એ પાઠથી જરૂર સમજવું રહે છે, પરંતુ એ સંક્રમણની “વધેલી ઘડીઓને પાછલી તિથિમાં નાખવી” એ રીત નથી. શ્રી વિજયદેવસૂરિજી મહારાજે જણાવેલ સંક્રમણની રીત આ પ્રમાણે છે.
