________________
૨૩૦ ]
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
(૨)-તેમાં પણ આ ઝઘડો તે અવિચ્છિન્ન આચરણમાં ઉભા કરાએલ છે. આચરણાની નિષ્પત્તિ કારણિક હોવાથી આચરણા શાસ્ત્રનિષ્પન્ન હોતી નથી. તેથી આચરણાની શુદ્ધાશુદ્ધતાને નીવેડો શાસ્ત્રદષ્ટિએ લાવવાને હેત નથી. શાસ્ત્રકારે “શ્રી ધર્મસંગ્રહ'ગ્રંથના પૃ. ૨૪૭ ઉપરના “કીતં સુતો િદી મfધ થા giveથા ગાવી તેના વ્યવહાર ગીત થવા પંચમ સંતિ કુશ પાઠ દ્વારા “છત=આચરણાનું શાસ્ત્રમાં કહેલી પ્રભુ આજ્ઞાઓ કરતાં પણ ઓછું કે અધિક પરંપરાથી આચરેલું હોય તે આચરણ કહેવાય છે અને તે આચરણથી ચાલતે જે વ્યવહાર તે (આગમ, કૃત, આજ્ઞા, ધારણા અને જીત એ પાંચ વ્યવહારમાં) પાંચમ છતવ્યવહાર વર્તમાનકાલે મુખ્ય છે.” એ લક્ષણ વગેરે જણાવતાં આજે કૃતવ્યવહાર= શાસ્ત્રદષ્ટિને મુખ્ય કહેલ નથી, પરંતુ આચરણદષ્ટિને મુખ્ય કહેલી છે. માટે આચરણદષ્ટિને બદલે શાસ્ત્રદષ્ટિએ નીવેડો લાવવાનું કહેવામાં આરાધકભાવ જ ગણાતો નથીત્યાં તેમ કરવાથી આરાધકભાવ ટકી રહેશે. ” એમ કહેવું તે સદંતર અનવસ્થિત એવું અધમૂલ ગણાય.
(૩)-શ્રી ધર્મરત્ન પ્રકરણ પૃ. ૨૪૬ ઉપરની–“ ગામની દવા વિવાદુકvivoro” એ સૈદ્ધાંતિક ગાથા દ્વારા શાસ્ત્રકારે મોક્ષનગરના સમ્યગજ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્રરૂપ બે માર્ગ જણાવેલ છે. (૧) શાસ્ત્રોક્ત આચાર અને (૨) સંવિજ્ઞ બહુજન આચરિત આચારઆચરણ. આથી આચરણ એ શાસ્ત્રથી ભિન્ન એ સ્વતંત્ર મોક્ષમાર્ગ છે. કારણ પ્રસિદ્ધ છે કે-શાસ્ત્ર એ ઉત્સર્ગ માગ છે અને આચરણ એ અપવાદ માર્ગ છે. “હરવાવઢીયાર' એ સિદ્ધાંત અનુસાર શાસ્ત્ર કરતાં આચરણ બલવતી ગણાય છે. પ્રબલ ગણાતી આચરણની શુદ્ધાશુદ્ધતાને નીવેડો તેનાથી નિર્બલ લેખાતા શાસ્ત્રથી લાવવાનું કહેવું તે અયુક્ત ગણાય.
તિષાનુસારી ટિપ્પણાની તિથિઓ તે ઔત્સર્ગિક તિથિઓ અને ‘મિ સા તિદીઈત્યાદિ આચાર્યને વચનેને અનુસરે આરાધનામાં સૂર્યોદયથી જ પ્રમાણ ગણતી ઉદયાત તિથિઓ, તે (ટિપ્પણાની તિથિઓની અપેક્ષાએ) આપવાદિકતિથિઓ ગણાય છે. આ આપવાદિક આરાધ્યતિથિઓના વાજબી ગેરવાજબીપણાને નીવેડો ઔત્સર્ગિક ગણાતા તે
તિષશાસ્ત્રની દષ્ટિએ લાવવાનું કહેવું તેમાં બુદ્ધિમત્તા પણ ન ગણાય. જેન ટિપ્પણ મુજબ પણ તિથિઓ ૫૯ ઘડીની હોય છે જ્યારે આપણી તે આરાધનાની તિથિઓ ૬૦ ઘડીની ગણાય છે ત્યાં શાસ્ત્રદષ્ટિ શું કામની ?
(૪)-બીજી દષ્ટિએ જોઈએ તે-શાસ્ત્રો, સૂત્રથી તે ગણધરભગવંતેને જ આત્માગમ હોય છે. તે પછીના ચૌદપૂર્વી ભગવંતને પણ અનંતરાગમ યાવત્ પરંપરાગમરૂપે જ હોય છે; પરંતુ આત્માગમ રૂપે હતાં નથી. એ પરંપરાગમ શાસ્ત્રો=શ્રત તે કાલદેશે ક્રમે વિસરાતું વિસરાતું હજાર વર્ષ પૂર્વે=શ્રી દેવદ્ધિગણી ક્ષમાશ્રમણ સમયે પણ “ચૌદ પૂર્વમાંથી એક જ પૂર્વ અને ૧૧ અંગે પણ ઘણાં અધુરાં’ એટલું જ રહેવા પામેલ અને તે હજાર વર્ષ બાદ
