________________
૨૧૬ ]
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
સાતમ અને તેરસ આદિમાં જ કરાવતું હોવાથી નવા વર્ગની તે ઉદયાત્ તિથિ ન મળે તે ભગવાળી તિથિ લેવાની વાત, “ક્ષ પૂર્વા'ના સિદ્ધાંતની, શ્રી હરિપ્રશ્નના થોશીવતુર્તો પાઠની તથા તે સિદ્ધાંત અને પાઠ મુજબ પ્રવર્તતી તે ૧૪ અને ભા. શુ. ૪ના ક્ષયે તેરસ અને ત્રીજને અને ૧૫-૦) તથા ભા. શુ. ૫ના ક્ષયે પણ તેરસ અને ત્રીજને ક્ષય કરવાની અવિચ્છિન્ન પરંપરાની લપક છે.
પ્રશ્ન ૭૨ - શ્રી આચારોપદેશ' ગ્રંથ વર્ગ પાંચમાના-‘ઘુસી ગાથા, ર્વર એવુ વંચા કુશર્ત રંજન જતુ-વૈદનાનિંદં મમ દા” એ લેકના આધારે ને વર્ગ કહે છે કે-“પર્વતિથિએ આયુષ્યને બંધ થાય છે. માટે પર્વતિથિના ક્ષય કે વૃદ્ધિની વખતે પર્વતિથિ લેવા સારૂ પૂર્વતિથિમાં ભેગવાળી પર્વતિથિ તો હોવી જ જોઈએ. કારણકેતેવા પ્રસંગે પૂર્વની તિથિમાં પર્વતિથિને જે ભેગ પણ ન હોય તે આયુષ્યને બંધ થવામાં વધે આવે.” તે તે વર્ગની આ શાસ્ત્રીય જણાતી વાત તથ્ય છે?
ઉત્તર–શ્રી આચારોપદેશ' ગ્રંથને એ લેક, પર્વદિવસે આયુષ્યને બંધ થાય, એમ કહેતું નથી, પરંતુ-“જે કઈ પ્રાણી પર્વદિવસે વ્રત-પચ્ચખાણ-બ્રહ્મચર્ય પાલન–આરંભવજન વગેરે સુકૃત આચરતે હોય અને તે વખતે જે તે પ્રાણી પિતાના આયુષ્યના ત્રીજા ભાગે વર્તતે હોય, તે તેને આયુષ્યને બંધ પડે તે તે બંધ શુભ પડે.” એમ કહે છે.
આયુર્બધની વાતમાં “પર્વતિથિએ આયુષ્ય બંધાય” એ શાસ્ત્રીય નિયમ નથી, પરંતુ-વર્તમાન ભવાયુષ્યના ત્રીજા ભાગે યાવતું શેષ અંતર્મુહૂર્તાયુષ્ય રહે ત્યારે પ્રાણી પિતાનું આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધે.’ એ શાસ્ત્રીય નિયમ છે. આથી “પર્વદિવસે આયુષ્યને બંધ થાય છે.” એ વાત તે નવા વર્ગના ઘરની છે. કારણકે-શ્રી આચારોપદેશ ગ્રંથના તે લેકને-“પ્રાણી પિતાના આયુષ્યના ત્રીજા ભાગે રહેલે હેય અને પાંચ પર્વદિવસોમાં સુકૃતને સમ્યક પ્રકારે સર્જતે હાય-ધર્મારાધન કરતો હોય તે (તે ટાઈમે આયુષ્યને બંધ પડવાને હોવાથી) પિતાનું આયુષ્ય શુભ બાંધે. એ પ્રમાણે જ સ્પષ્ટ અર્થ છે. આયુષ્યને બંધ “શુભ અને અશુભ” એમ બે પ્રકારે છે તેમાંથી આયુષ્યને બંધ પડવાનો હોય અને તે વખતે પ્રાણી જે ધર્મ આચરતે હેાય તે તેને આયુષ્યને શુભ બંધ પડે.
મતલબ કે-શ્રી આચારપદેશકારનું તે વિધાન, આયુષ્ય અંગેનું નથી, પરંતુ આયુષ્યના શુભત્વ અંગેનું છે અને તેને ઔદંપર્યાર્થ એ છે કે “પર્વ હોય કે અપર્વ હોય; પરંતુ પ્રાણીને આયુષ્ય તે તેના આયુષ્યના ત્રીજા ત્રીજા ભાગે એટલે કે-નવાણું વર્ષનું આયુષ્ય હોય તે ૬૭ મે વર્ષે અને ૬૭ મે વર્ષે ન બંધાયું હોય તે શેષ ૩૩ વર્ષના ત્રીજા ભાગે એટલે ૨૨ વર્ષ વીત્યા બાદ ૨૩ મે (૮૯મે) વર્ષે યાવત્ અંતર્મુહૂર્નાવશેષ આયુષ્ય બંધાવાનું જ છે, પરંતુ તે આયુ જે પર્વે જ બંધાવાનું હોય અને તે વખતે પ્રાણી, ધર્મરક્ત હોય તે તે આયુષ્ય શુભ બાંધે.” આમાં “પર્વતિથિએ આયુષ્ય બંધાય.” એ નિયમ
