________________
પતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૨૧૭
નહિ હોવાથી નવા વર્ગની–“આયુષ્યબંધ માટે પર્વતિથિના ક્ષય કે વૃદ્ધિ વખતે પૂર્વની તિથિમાં પર્વતિથિને ભેગ તે હેવો જ જોઈએ એ વાત કપોલકલ્પિત અને ભ્રામક ઠરે છે.
વળી–“પર્વતિથિને ભેગ હોય તે આયુષ્યને બંધ” એ વાત પણ આ નવા વગે સં. ૧૯૯૩ થી જ ઉપજાવી કાઢેલ છે. તે પહેલાં તે તે આખેયે વર્ગ, ટિપ્પણમાં પર્વ તિથિને ક્ષય હોય ત્યારે આરાધનામાં તિથિના ભેગની વાતને અવગણીને પૂર્વની ઉદયવાળી તિથિને ક્ષય જ કરતું હતું અને પૂનમ-અમાસની વૃદ્ધિ હોય ત્યારે જ્યાં ચૌદશના ભાગની ગંધ પણ હોતી નથી તે ટિપ્પણોની પહેલી પૂનમ-અમાસે ચૌદશને જ ઉદયવાળી બનાવીને આરાધતું હતું. આમ છતાં તે વાસ્તવિક સ્થિતિમાંથી તે વર્ગે સં. ૧૯૩ માં એકાએક પલટો ખાધે એટલે હવે તે વર્ગ, “પર્વતિથિને ભેગ હોય તે આયુષ્યને બંધ” એમ ઉલટું જ કહેવા અને મનાવવા લાગેલ છે. આમ છતાં તે આયુષ્યબંધનું પણ તે વર્ગો કેવલ હાનું જ આગલ કરેલું છે. કારણ કે-તે ખ્યાને ભોગ હોય ત્યાં તિથિ માનવાનું કહેનાર તે વર્ગ, ટિપ્પણની જે જે તિથિઓમાં પર્વતિથિઓનો ભોગ હોય છે તે તે પર્વતિથિઓનું આરાધન કરવાનું તે કહેતે અને મનાવતે જ નથી અને નિરર્થક જ તે અસંબદ્ધ પ્રલાપ કરે છે.
| દર ત્રીજા દિવસે આવતી પર્વતિથિના હિસાબની સાથે આયુષ્યના ત્રીજા ભાગે પડતા આયુષ્યબંધના શાસ્ત્રીય નિયમની વાતને ગોઠવીને “પર્વમાં જ આયુષ્યબંધ થાય” એમ મનસ્વીપણે જ કહેવા અને મનાવવા લાગે તે ન વર્ગ, પિતાની તે વાતને ૧૬ દિવસના પખવાડીયા વખતે તેમજ એક તિથિની હાનિ-વૃદ્ધિ વખતે તે આજે પણ પોતાના હાથે જ જલાંજલિ આપતે હેવા છતાં તેવું પ્રલપે છે તે શાસ્ત્રાનુસારીપણાના અભાવનું સૂચક છે.
| સિવાય-પર્વતિથિ તે આયુષ્ય બંધાવનાર કે બંધાવાના અશુભ આયુષ્યને શુભ કરનાર નથી જ; પરંતુ પર્વતિથિએ કરાતું ધર્મારાધન પણ આયુષ્ય બંધાવનાર નથી. માત્ર શાસ્ત્રકારની તે વાતમાં તત્ત્વ એ જ છે કે-પર્વતિથિએ કરાતું ધર્મનું આરાધન, બંધાવાના આયુષ્યને શુભ કરનાર છે. (જૂઓ પૂજ્ય આગોદ્ધારકશ્રી વિરચિત-તાત્વિક પ્રશ્નોત્તરnfજ-પ્ર. ૮).
પ્રશ્ન ૭૩:–“તિથિસાહિત્યદર્પણ” બૂકના ૧૪૪મા પેજ ઉપર “સંપૂર્ણ થતા તિથિ ભેગને દિવસે જ તિથિ માનવાનું પ્રમાણુ” શીર્ષક તળે શ્રી તત્વતરંગિણી પૃ. ૧૨ ઉપરના–“રાણ તિથનાં દાનૌ-વૃત્ત ૪ xxx પ્રમાણિત્તિ તરિંથિન સ્વીકાર્ય એ પાઠને શ્રી જ બૂવિજયજીએ,–“તિથિની વૃદ્ધિ-હાનિમાં કઈ તિથિ સ્વીકારવી? એ વિષયમાં ઉત્તરા કરીને બંનેનું સામાન્ય લક્ષણ કહે છે કે-જે તિથિ જે રવિવારાદિ દિવસે સમાપ્ત થતી હોય તે જ દિવસ તે તિથિ તરીકે પ્રમાણ મા જોઈએ. એ પ્રમાણે ભાવાર્થ જણાવેલ છે તે બરાબર છે?
ઉત્તરા-ટિપ્પણામાં આવતી તિથિની વૃદ્ધિ હાનિ વખતે શ્રી સંઘમાં જે તિથિ રવિવાર
૨૮
