________________
૩૪ ]
તત્ત્વતરંગિણુ ગ્રંથને અનુવાદ વાળા દિવસે સમાપ્ત થાય તે જ વારલક્ષણવાળે દિવસ પ્રમાણ કરતે તિથિ તરીકે જ સ્વીકાર.” અહિં (મૂલ ગાથામાને) “દુ' શબ્દ એવકાર અર્થમાં જાણ. તિથિના ક્ષય-વૃદ્ધિ વખતે ગ્રહણ કરવાની તિથિનું સામાન્ય લક્ષણ એ હોવાથી જ સ પૂat તિથિar૫૫-તિથિના ક્ષયે પૂર્વની તિથિ ગ્રહણ કરવી. (એમ એથી ગાથામાં કહેલું છે.) કારણ કે-તે ક્ષીણતિથિના દિવસે જ બન્ને તિથિનું સમાપ્તપણું હોવાથી તે ક્ષીણતિથિનું પણ સમાપ્તપણુંક છે, અને તે વાતને મળતી વાત “નિધિવા પુતલી” (એ ચોથી) ગાથાની વ્યાખ્યા અવસરે વિસ્તારથી જણાવેલ છે. એ પ્રમાણે ગાથાને અર્થ છે. ૧૭ના
અવક–હવે આ બાબતમાં લૌકિકદષ્ટાંતયુક્ત ગાથા કહે છે – ૫૫. આ ‘ક્ષયે પૂર્વી તિથિ , વૃદ્ધી પ્રાણા તરોત્તર' પ્રોષને અર્થ, ભાવનગરથી પ્રસિદ્ધ થતા જૈનધર્મપ્રકાશ માસિકના ૪૦માં પુસ્તકના બીજા અંકમાં એટલે કે-સં. ૧૯૮૦ના વૈશાખમાસના અંકમાં પેજ ૫૧ ઉપર-“જો બારતિથિ પિકીની કોઈપણ તિથિને ક્ષય પચાંગમાં હોય તે તે તિથિને ક્ષય ન કરતાં તેની પૂર્વેની તિથિને ક્ષય કરવો. (પૂનમન કે અમાસનો ક્ષય હોય તો તેની પૂર્વે ચૌદશ પણ તિથિ હોવાથી તેરસને ક્ષય કરે.) અને જે તિથિની વૃદ્ધિ હોય તે પાળવા માટે બે પૈકી બીજી (ઉત્તર) તિથિ પાળવાની ઠરાવવી અને પ્રથમની તિથિને ત્યાર અગાઉની તિથિ બે ઠરાવવામાં ઉપયોગ કરવો.” એ પ્રમાણે આજથી ૩૭ વર્ષ પૂર્વે ચાલુ પ્રાચીન આચરણું મુજબ પ્રસિદ્ધ થએલ છે. એટલે કે-સં. ૧૯૯૭થી એ પ્રોષને અર્થ, (૧) ક્ષય વખતે પૂર્વની તિથિમાં તે તિથિ કરવી (૨) પૂર્વની તિથિમાં ક્ષીણતિથિની આરાધના કરવી અને (૩) વૃદ્ધિ વખતે તિથિને તથાવત ઉભી રાખીને બીજી તિથિને આરાધવી.” એ પ્રમાણે જણાવનારા નવા મતની હયાતિ પહેલાં તેર વર્ષે પ્રસિદ્ધ થએલ છે; અને સં. ૧૯૯૩ સુધી નવો વર્ગ પણ “ પૂર્વાના તે જ અર્થને રવીકારીને પ્રવર્તે છે. કેજે અર્થને નવા વર્ગ સિવાયને ભારતભરને સમસ્ત જૈનસમાજ આજે પણ અક્ષરશઃ અનુસરે છે. આ “ક્ષયે પ્રદેષ “કલ્યાણકપવીના ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગે પ્રાય: લગાડવાનો નથી.” એ વાતને પણ એ અર્થમાંનું બારતિથિ પૈકીની’ એ વાક્ય સ્પષ્ટ જણાવે છે: આ વસ્તુ ધ્યાનમાં લેવાથી પણ નવો વર્ગ, નવો જ અને નિરાધાર ઠરે છે અને ચાલુ પ્રણાલિકામત વર્ગ જ પ્રાચીન અને સાધાર જણાઈ આવે તેમ છે.
૫૬. કોઈપણ એકવડી તિથિના ક્ષયપ્રસંગે વ્યવસ્થા જણાવનારા આ અર્થને નવા વર્ગે ૧૯૯૩ની પર્વતિથિપ્રકાશ” નામની બૂકના ૧૮૨મા પાને આ શાસ્ત્રમાં અહિં છે જ નહિ, તેવી મનસ્વી શબ્દરચના વડે ફેરવીને-“કેમકે–ચૌદશ પૂનમ આદિ જ્યાં બે પર્વતિથિઓ સાથે આવી હોય અને તેમાં પૂનમ વગેરેને ક્ષય હોય, ત્યારે એક જ દિવસમાં ચૌદશ-પૂનમ બન્ને તિથિઓ સંપૂર્ણ થાય છે તેથી બેય તિથિઓનું આરાધન કરાય છે.” એ પ્રમાણે જેડીયા પર્વની વાતમાં ગોઠવી દેવાનું છળ કરેલ છે તે ભા. શુ. ૪-૫, ૧૪–૧૫ અને ૧૪–૦)) જેવાં જેડીયાં પર્વમાંની આગલી તિથિના ક્ષયે સમાપ્તિના બહાને તે ક્ષીણતિથિને મનસ્વી પણેજ પૂર્વતિથિમાં ભેળવીને ક્ષીણતિથિનું આરાધન ઉડાવી દેવાના સ્વમતાગ્રહને આભારી છે. શાસ્ત્રકારે સમાપ્તિવાળી તિથિ લેવાનું બાંધેલું એ લક્ષણ, એકવડી તિથિના ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગનું છે. જોડીઆ પર્વની આગલી તિથિના ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગનું નથીઃ તેવા પ્રસંગે તે “ત્રયોદશીનર્સો પાઠ જેવા અનેક પ્રમાણિક પાઠ અને આધારે મુજબ જ વર્તાવાનું છે, અને તે વર્તન, વિમાન શ્રીદેવસૂરતપાગચ્છીય સમસ્ત સંધમાં આજે પણ અવિછન્ન પણે પ્રવર્તે જ છે.
