________________
પર્વતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૧૩૧ પ્રશ્ન ૨૪:-શ્રી હીરપ્રશ્ન ચતુર્થપ્રકાશ પૃ. ૩૯ ઉપરના-પંચમી તિથિભૂદિતા મેતિ तदा तत्तपः कस्यां तिथौ क्रियते ? पूर्णिमायां च बेटितायां कुत्रेत्यत्रोत्तरं-पंचमी तिथिटिता भवति तदा तत्तपः पूर्वस्यां तिथौ क्रियते। पूर्णिमायां च त्रुटितायां त्रयोदशीचतुर्दश्योः જિયતિ, સરોવરશાં તુ વિસ્તૃત પ્રતિપા”િ તે પાંચમાં પ્રશ્રનેત્તરમાંના શ્રી હીરસૂરિપ્રદત્ત ઉત્તરને અર્થ, તે વર્ગના પણ સાધુઓ વગેરેએ જુદે જુદે કરેલ છે. જેમકે
(૧) – સં. ૧૯૯૭માં પ્રસિદ્ધ કરેલી – પર્વતિથિચર્ચાસંગ્રહ” નામની બૂકના પૃ.૧૩ ઉપર શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીએ તે ઉત્તરનો અર્થ, – “ઈહિ પંચમી તૂટી હોય તો તેને તપ પૂર્વતિથિમાં કરાય છે અને પૂર્ણિમા તૂટી હોય તો તેનો તપ તેરસ ચૌદશે કરાય છે, જો તેરસે ભૂલી જવાય તો પૂર્ણિમાને તપ પ્રતિપદામાં કરાય છે.” એ પ્રમાણે કરેલ છે અને તે બૂકના ૧૪ મા પેજ ઉપર તે અર્થને ભાવ–શ્રી હીરસૂરિજી મના તે ઉત્તરમાં રહેલી પાંચમને ફક્ત ભા. શ. પાંચમ જ ગણવી, પૂર્વની અપર્વતિથિને સ્થાને પંચમીને નહિ બતાવવી અને ચૌદશને નહિ ખસેડવી” એ પ્રમાણે દર્શાવેલ છે !
(૨)-તે જ સં. ૧૯૯૩માં પ્રસિદ્ધ થયેલ-સાંવત્સરિક પર્વવિચારણા” નામની બૂકના પૃ. ૬૧ ઉપર શ્રી હીરસૂરિજી મને તે ઉત્તરનો અર્થ વળી– “પાંચમના ક્ષયમાં પાંચમનો તપ તેની પહેલાંની તિથિમાં કરાય છે અને પૂનમને ક્ષય છતે પૂનમને તપ તેરસ–ચૌદસમાં કરાય છે, પૂનમનો તપ તેરસમાં કરવો ભૂલી જવાય તે એકમમાં પણ પૂનમને તપ કરાય છે.” એ પ્રમાણે કરેલ છે. અને તે બૂકના પેજ ૬૧-૬૨ ઉપર તે અર્થને ભાવક-શ્રી હીરસૂરિજી મના તે ઉત્તરમાં રહેલી પાંચમને (ભા. શુ. પંચમી તરીકે નહિ ગણીને) પૂર્વની અપર્વતિથિને સ્થાને તે ક્ષીપંચમીએ નહિ બતાવવી, ક્ષીણપુનમ પૂર્વેની ઉદયાત ચૌદશને નહિ જ ખસેડવી.” એમ દર્શાવીને તે બૂકના ૭૧મા પેજ ઉપર તે ચર્ચાને અંતે જ્યારે પૂનમનો ક્ષય હોય ત્યારે તે પૂનમને તપ તેરસ તથા ચૌદશ એ બેમાંથી એક તિથિએ કરાય, અને તેરસનું કદાપિ વિસ્મરણ થયું હોય–એટલે પુનમનો તપ તેરસે કરવાનું ભૂલી જવાયું હોય તે પડવાને દિવસે પણ કરાયા છે, એ પ્રમાણે શ્રી હીરસૂરિજી મહારાજે કહેલ છે.” એવા પં. શ્રી વીરવિજયજી ગણિના દસ્કતોને આધાર ટાંકવા પૂર્વક “પૂનમના ક્ષયે પૂનમના તપની આરાધના તેરસે જ કરવી એમ નહિ; પરંતુ ચૌદશે પણ કરવી.” એમ સ્પષ્ટ દર્શાવેલ છે.
(૩)- તે જ સં. ૧૯૯૩માં પ્રસિદ્ધ થએલ “પર્વતિથિપ્રકાશ” નામની બૂકના પૃ. ૫૫ ઉપર વળી શ્રી હીરસૂરિજી મને તે ઉત્તરને અર્થ, પાંચમ તૂટી હોય ત્યારે તેને તપ પૂર્વતિથિમાં કરાય છે, પૂર્ણિમા તૂટી હોય ત્યારે તેરસ-ચૌદશમાં (ઉત્તરમાંના વર્તમાનકાલચક “યિતે' ક્રિયાપદને “ત' રૂપે વિધ્યર્થમાં લેખવા વડે કરાય છે” અર્થને બદલે વિધાનસૂચક) કરવો, તેરસે ભૂલી જવાય તે પડવે પણ—અથત ચૌદશ–પડવે (ચિતે ને બદલે) કર.” એ પ્રમાણે કરેલ છે અને તે બૂકના પેજ પ૫ થી ૫૬ ઉપર તે અર્થને ભાવ,–“શ્રી હીરસૂરિજી મના તે ઉત્તરમાં રહેલી પાંચમને (ભા. શુ. પંચમી તરીકે નહિ ગણીને) પૂર્વની અપર્વતિથિને સ્થાને તે ક્ષીણુપંચમીને બતાવ્યા વિના તે પૂર્વ અપર્વમાં ક્ષીણુપંચમીને તપ કરે, ક્ષીણપૂનમ પૂર્વેની ઉદયાત ચૌદશને નહિ જ ખસેડવી અને આ પ્રશ્નોત્તર (પૂનમના એક ઉપવાસને નહિ; પરંતુ ત્રણ માસીના આવતા ચૌદશ પુનમના) છઠ્ઠનો–સંલગ્ન બે ઉપવાસનો હોવાથી તેરસ-ચૌદશને છઠ્ઠ કરો અને તેરસે ભૂલી જવાય તો ચૌદશ પડવાને % કરો.” એ પ્રમાણે જણાવેલ છે.
(૪)-સં. ૧૯૯૪માં શ્રી લબ્ધિસરિગ્રંથમાલાના બીજા મણિ તરીકે છાણથી પ્રસિદ્ધ થએલ ૪૮ પાનાના “ફીરકન્નોત્તરાનિ' નામના પ્રતાકાર ગ્રંથના પાના ૩૯ ઉપર છપાએલ પ્રસ્તુત પ્રશ્નોત્તર અંગેના પાના
