________________
૨૦૬ ]
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
આધારે જ તિથિ માનવાની રહી, તેથી તે કમ્પ' વાળો સિદ્ધાંત, આરાધનામાં ઉત્સર્ગ માર્ગ રૂપે લેખાવા પામ્યો.
એ રીતે ટીપણાની બધી જ તિથિઓને ‘મિને સંસ્કાર, આરાધના માટે સૂર્યોદયવાળી જૈની તિથિ બનાવવા તે સમર્થ થયે; પરંતુ તે સંસ્કાર, ટિપ્પણામાં તે તે બેસતી–આથમતી ઇત્યાદિ સિવાયની મહિનામાં જે બે ત્રણ તિથિઓ ક્ષીણ અને વૃદ્ધ પણ આવે છે, તે તિથિઓને સૂર્યોદયવાળી બનાવવા સમર્થ ન થયું. આથી જેનેને મહિનામાં તેવી બે ત્રણ તિથિઓને તે સૂર્યોદયવાળી મેળવવાની મુશ્કેલી ઉભી જ રહી. આથી જૈનાચાર્યોએ દશ પૂર્વધર ભગવંત શ્રી ઉમાસ્વાતિજી વાચકપ્રવરના પ્રૉષ તરીકે મનાતે “ક્ષો પૂર્વાવાળે અપવાદમાગ અપનાવીને તે મુશ્કેલી પણ દૂર કરી એટલે કે-ટિપ્પણની જે ક્ષીણ અને વૃદ્ધતિથિને ઔદયિકી બનાવવામાં મને ઉત્સર્ગમાર્ગવાળે સંસ્કાર અસમર્થ નીવડયો ત્યારે તે ક્ષીણ અને વૃદ્ધતિથિને ઔદયિકી બનાવવામાં ‘ક્ષ પૂર્વા' અને “ી સત્તાવાળા અપવાદમાર્ગને સંસ્કાર સમર્થ નીવડ્યો. આથી જૈનેની તે શેષ મુશ્કેલી પણ “થે પૂર્વવાળા અપવાદમાગે દૂર કરી. આ રીતે જેનેમાં સેંકડો વર્ષોથી લૌકિકટીપણામાંની તિથિઓને તે વર્થમવાળા ઉત્સર્ગ અને “ક્ષો પૂર્વા” તથા “ી સત્તાવાળા અપવાદને સંસ્કાર આપવા વડે ધરમૂળથી ફેરવીને ઔદયિકી બનાવાય છે અને તે પછી જ તેને જેની તિથિઓ તરીકે માનવામાં આવે છે.
આ પદ્ધતિ આપણે સર્વ જૈનસંઘેમાં આજે પણ પ્રચલિત હોવા છતાં શ્રી જંબૂવિયજીએ તે સ્થળે જે-કિંવા તેને (ટિપ્પણામાંની સૂર્યોદય વખતની તિથિને) ફેરવવાથી આજ્ઞાભંગ, અનવસ્થા, મિથ્યાત્વને દોષ લાગે છે, માટે તેને (ક્ષયવૃદ્ધિ વખતે પણ) અનાદર કિવા તેને પલટે કરી શકાય નહિ.” એ પ્રમાણે લખ્યું છે તે નિજના તિથિમતના આગ્રહવશાત્ કપોલકલ્પિત જ લખ્યું છે. ઉપર જોઈ ગયા કે-જેમ જેની તિથિ નક્કી કરવા માટે “ઘનિ' ના સહી વાળ ઉત્સર્ગસિદ્ધાંત, ટિપ્પણામાંની બેસતી આદિ બધી જ તિથિઓને ધરમૂળથી ફેરવી શકે છે, તેમ પર્વતિથિના કે ચૌદશ-પૂનમ, ચૌદશ-અમાસ, ભા. શુ. ૪-૫ આદિ જેડીયાં પર્વમાંની આગલી તિથિની ક્ષય-વૃદ્ધિ વખતે એક પર્વતિથિ કે જેડીયું પર્વ નકકી કરવા સારૂ તે “ મ' ઉત્સર્ગ કરતાં બળવાન ગણાતે ક્ષે પૂર્વા અપવાદમાર્ગ તે ટિપ્પણાની તેવી બે-ત્રણ તિથિઓને જરૂર જ ફેરવી શકે છે.
શ્રી જેન્દ્રવિજયજીને લૌકિક ટિપ્પણની બધી જ તિથિને ફેરવી નાખનાર તે મિત્ર ને સિદ્ધાંત કબુલ છે, ફક્ત બે ત્રણ તિથિને ફેરવી નાખનારે “ પૂર્વાને સિદ્ધાંત જ કબૂલ નથી ! તે પંચમકાલની બલિહારી જ ગણવી રહે છે.
ટિપ્પણની બધી તિથિને ફેરવીને ઉદયાત્ બનાવનાર ‘ મિ.” સિદ્ધાંત પણ જૈનાચાર્યત છે અને ક્ષય-વૃદ્ધિ વખતે ટિપ્પણની ઉદય વખતની તિથિને ફેરવીને ક્ષીણ
