________________
પર્વતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૧૫૭
~~-~-
મન -
મ
ન
-~
~
~-~
પરંપરા મુજબ તેરસે કરાતી ચૌદશ બદલ શાસ્ત્રકારદર્શિત તે સમાપ્તિની વાતને આગલ કરીને જે-“પૂનમના ક્ષયે તેરસે ચૌદશની સમાપ્તિ નહિ હોવાથી તેરસે ચૌદશ કરનારાઓ શાસ્ત્રકારે જણાવેલી સમાપ્તિવાળી તિથિ માનવાની વાત ઉપર પગ મૂકીને ખોટું કરે છે.” એ પ્રમાણે બોલે છે-લખે છે અને પ્રચારે છે કે, આપણે શ્રી ચતુર્વિધ સંઘમાં પિતાના તે મમત્વી પ્રપંચને જ સિદ્ધાંત તરીકે ઠસાવી દેવાની મલીન મને વૃત્તિને આભારી છે. પર્વ તિથિના ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગે ઉદયાત તિથિને પ્રાપ્ત કરવા સારૂ શાસ્ત્રકારે બાંધેલું તે લક્ષણ,
એકવડી પર્વતિથિને પ્રાપ્ત કરવા અંગેનું જ છેઃ ચૌદશ-પૂનમ, ચૌદશ–અમાસ કે ભા. શુ. ચોથ–પાંચમ જેવાં જેડીયા પર્વની વ્યવસ્થા કરવા અંગેનું કે–તેવાં જેડીયા પર્વમાંની એક પર્વતિથિને તે વર્ગની જેમ ઉડાવી દેવા અંગેનું તે લક્ષણ નથી જ.” એમ જાણવા છતાં તે વગે, આવી કૂટ રીતે તે એકવડી પર્વતિથિ અંગેના લક્ષણને જેડીયા પર્વને લાગુ કરવાની ચેષ્ટા કરેલ છે તે પૂનમ-અમાસ અને ભા. શુ. પાંચમના યે તેરસે ચૌદશ અને ત્રીજે ચેાથ કરવાની આ શાસ્ત્રથી પણ પ્રમાણિક ઠરતી પ્રાચીન પરંપરાને બલાત્કારે અસત્ય લેખાવવાની અનારાધકતા હેઈને કલ્યાણ કામીજનેએ તેવા પયંત્રથી ખુબ જ સાવધ રહેવું જરૂરી છે.
પ્રશ્ન ૩૯ : શ્રી તત્વતરંગિણું મૂલ પૃષ્ઠ ૧૩ ઉપરની ૧૮મી ગાથા ટીકાની પંક્તિ ચેથીથી શરૂ થએલા–રિ૪ વમા તિર્થવવિજૂનાધિવાનાં થિરિ તવાઇsઝમ व्याकुलितचेता भविष्यसीति तु स्वयमेव किं नालोचयसि ? एवं क्षीणतिथावपि कार्यद्वयमद्य
તવામિઘારો ૨છાતા રાયમૂat' એ મુજબના ઉલ્લેખો તે વગે, તેમની પર્વતિથિપ્રકાશ" બૂકના પિજ ૧૮૫ ઉપર જે-“એવી જ રીતે ક્ષીણતિથિમાં પણ સમાપ્તિ પૂર્વતિથિને દિવસે થયેલી હોવાથી તે તિથિ તે દિવસે માનવામાં આવે છે. એક જ દિવસમાં બે તિથિઓની સમાપ્તિ હેવાથી બેય માની શકાય છે. જેમ લેકમાં એક દિવસે બે કાર્ય પૂરા કર્યા હોય તે એમ કહેવાય છે કે-“આજે મેં બે કામ કર્યા.” એટલે એમાંથી એક કામને માટે જે દિવસ જણાવવો હોય તે પણ તે જ જણાવાય અને બંને માટે જે દિવસ જણાવવું હોય તે પણ તે જ જણાવાય. આવાં કપ્રસિદ્ધ દષ્ટાંતે તમે સ્વયં વિચારે. જે તમે અસમાપ્તિને દિવસે પણ તિથિ મનાવવા માટે સ્વમતિકલ્પનાથી તિથિના અવયમાં ન્યૂનાધિકપણાની કલ્પનાઓ કરશે, તે તમારે આજન્મ પર્યત વ્યાકુલ થવું પડશે. પાછલી ગાથાઓમાં આપેલી અનેક સ્તર આપત્તિઓના ભંગ થવું પડશે.” એ પ્રમાણે અર્થ કરેલ છે તે બરાબર છે ?
ઉત્તરતે સંસ્કૃત ઉલ્લેખ દ્વારા શાસ્ત્રકાર, વૃદ્ધિ પ્રસંગે પહેલી તિથિને તિથિ માનવામાં-તિથિના વધુ ભાગનું બહાનું કાઢનાર ખરતરને એમ જણાવે છે કે-“જે વધારે અવયવવાળી તિથિને અતિકલ્પનાથી તિથિ તરીકે માનવા જઈશ તે તે માન્યતા બદલ તારી પાસે જ્યારે જ્યારે જે કઈ શાસ્ત્રને આધાર માગશે ત્યારે ત્યારે મુંઝાઈને તું જીવનપર્યત વ્યાકુલચિત્તવાળ બની જઈશ, અને તે પ્રમાણે તિથિના ક્ષયમાં પણ “તે દિવસે ઉદયાત્
