________________
૧૫૬ ]
તત્વતરગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
દ્રોહી માન્યતાની પુષ્ટિમાં છ દેવાનું કપટ કરેલ છે! (કે-જે એથી ગાથાની વ્યાખ્યા, ચૌદશના ક્ષયે તેરસે ચૌદશ જ કહેવા દ્વારા પૂનમના ક્ષયે ચૌદશે પૂનમ જ કરવાની અને તે ચૌદશને તેરસે કરવાની વ્યવસ્થા કરી આપે છે.)
પ્રશ્ન ૩૮ઃ-શાસ્ત્રકારે આ મૂળગ્રંથને ૧૨મા પેજ ઉપરની તે “ ના ૦િ ગાથા દ્વારા પર્વતિથિના હાનિ-વૃદ્ધિ પ્રસંગે તિથિગ્રહણ માટેનું જે લક્ષણ જણાવેલું છે તે લક્ષણ કેઈપણ તિથિના નામનિર્દેશ વિનાનું હોવા છતાં તે વર્ગે પિતાના તે અર્થમાં ચૌદશ અને પૂનમ એ બે તિથિનું નામ જણાવવામાં અને બાર પર્વોમાંની ફક્ત પૂનમને જ ક્ષય જણાવવામાં શું હેતુ હશે?
ઉત્તર-“શાસ્ત્રકારે ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગે તિથિગ્રહણ માટેનું જણાવેલું તે લક્ષણ, કેવલ પૂનમની ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગને અનુલક્ષીને જણાવેલ નથી, પરંતુ (પંચાંગમાં બારપવીમાની કેઈપણ તિથિની ક્ષય-વૃદ્ધિ આવતી હોવાથી) સર્વ તિથિઓની ક્ષય-વૃદ્ધિને માટે તે સર્વ સાધારણ લક્ષણ જણાવેલ છે. અને તેથી જ તે લક્ષણમાં કેઈપણ તિથિને નામનિર્દેશ નથી, તેમજ તે “ક્ષયે પૂર્વના અર્થ તરીકે શાસ્ત્રકારે જણાવેલા–“તરિત કરે તો સમારં વાક્યથી તે ક્ષણ એવી એક તિથિના દિવસે (બીજ આદિના ક્ષયે એકમબીજ આદિરૂપે) તે બંને તિથિનું માત્ર સમાપ્તપણું જ જણાવેલું છે.” એમ તે વર્ગ પણ જાણે છે. છતાં [તે વર્ગના તિથિના ક્ષયે પૂર્વતિથિમાં ક્ષીણતિથિનું માત્ર આરાધન જ કરવું? એ નવા મતને શાસ્ત્રકારે જણવેલું–ક્ષણતિથિને તે દિવસે તે તિથિરૂપે જ ગણવા ફરજ પાડનારૂં લક્ષણ, બાધક હેવાથી એટલે કે-તે લક્ષણ મુજબ વર્તવામાં તે વર્ગને પૂનમના ક્ષયે ૧૪/૧૫ (લેખાવીને તે બંને ચતુષ્પવમાંની એક પૂનમ તિથિને ઉડાડી દેવાની હાથ ધરેલી મનસ્વી રીત) ને બદલે પંચાંગની ચૌદશે ચૌદશના સૂર્યોદયથી પૂનમ કરવી પડતી હોવાથી અને તેમ કરવા જતાં તે ખસેડેલી ચૌદશને પંચાંગની તેરસે કરવાની મૂલસ્થિતિમાં મૂકાઈ જવું પડતું હોવાથી તે વર્ગ, પિતાના તે અર્થમાં શાસ્ત્રકારે દર્શાવેલા તે
એવડી પર્વતિથિના ક્ષય-વૃદ્ધિ પ્રસંગે એક જ તિથિ નક્કી કરી આપનાર લક્ષણને બંને તિથિની સમાપ્તિના બહાને ચૌદશ-પૂનમરૂય બેવડી પર્વતિથિને પણ લાગુ કરવાને શાસ્ત્રઘાતક પ્રપંથ જ ખડો કરેલ છે. એ પ્રપંચમય અર્થમાં તે વર્ગ, શાસ્ત્રકારથી વિરુદ્ધ જઈને કેવલ પૂનમના જ ક્ષયની વાત કરવા વડે જે બીજ આદિના ક્ષયે તે બીજ આદિના દિવસે “૧૨-૪/૫-૭૮-૧૦/૧૧-૧૩/૧૪' રૂપે સમાપ્ત હતી તે તે બધી બબ્બે તિથિની સમાપ્તિવાળી વાતને ઉડાડી દીધેલ છે અને કેવલ પૂનમના ક્ષયે તે પૂનમના દિવસે ૧૪૧૫ રૂપે સમાપ્ત હેતી બે તિથિની સમાપ્તિવાળી તે એક જ વાતને આગલ કરેલ છે તે, શાસાના ભેગે પણ પોતાના સદંતર નિરાધાર ઠરેલા નવા તિથિમતને સૈદ્ધાંતિક મનાવવાના જયવર્ધક મમત્વનું પ્રતીક છે.
તે વર્ગ, એ રીતે પિતે ઉભા કરેલા તેવા મમી પ્રપંચદ્વારા-પૂનમના ક્ષયે અવિચ્છિન્ન
