________________
પર્વતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૧૫
આરાધનાની કે શ્રીમત્તપાગચ્છની માન્યતાની અપેક્ષાએ જણાવેલ નથી; પરંતુ લૌકિકટિપ્પણુની અને તે મુજબની ખરતરની માન્યતાની અપેક્ષાએ ખરતરને ઉદેશીને જ જણાવેલાં છે.
પ્રશ્ન ૩૩ -શ્રી તત્વતરંગિણી પત્ર ૪ ઉપરની-પત સ્વાર્થીરકતા, અથા क्षीणाष्टमीकृत्यं सप्तम्यां क्रियमाणमष्टमीकृत्यव्यपदेशं न लमेत. न चेष्टापत्तिः, आबालगोपाल प्रतीतमेव अद्याष्टम्याः पौषधोऽस्माकमिति, पतद्वक्तृपुरुषानुष्ठीयमानानुष्ठानापलापित्वेनौन्मચાત્ ” એ પહેલી તથા બીજી પંક્તિના વિશાલ અર્થને તે વગે તેમની સં. ૧૯૯૩ની
પર્વતિથિપ્રકાશ” બૂકના પૃ. ૨૫ ઉપર–“આ વસ્તુ તે પણ અંગીકાર કરેલ છે. જે તેમ ન હોય તે આઠમના ક્ષયે સાતમના દિવસે “અમે આજે આઠમને પૌષધ આદિ કરેલો છે. એમ તારાથી કેવી રીતે કહી શકાશે ?” એ પ્રમાણે સંક્ષેપી નાખવાનું અને તે ' સંક્ષિપ્તાથને પ્રશ્નાર્થરૂપે જણાવવાનું શું પ્રયોજન હશે ? તે વર્ગ એ અર્થમાં ત્રણ ગરબડ કરી હોવાથી તે અર્થને પ્રશ્નાર્થમાં રજુ કરેલ છે.
ઉત્તર-(૧) શ્રી તત્ત્વતરંગિણીગ્રંથમાંની તે પહેલી પંક્તિમાંના–“qતષ દ્વાબ્રીરત્ત મેવ” વાક્યને જે-“તે (લૌકિક પંચાંગમાંના પર્વ ક્ષયે આરાધનામાં તે પૂર્વતિથિનાં સ્થાને ક્ષીણતિથિને પર્વતિથિ જ કરવાની) વાત તે-તમે પણ સ્વીકારેલી જ છે” એમ અર્થ છે. અર્થાત તે વાક્યનો જે-ખરતરે પણ ક્ષીણ પર્વતિથિ ચૌદશને પૂર્વની અપર્વતિથિનાં સ્થાને ઔદયિકી ચૌદશરૂપે જ સ્વીકારેલ છે” એમ જણાવનારે “પત્રકાર પૂર્વક નિશ્ચિત અર્થ છે તે નિશ્ચિત અર્થને પોતાના ના મતમાં ઘસડવા સારૂ તે વગે પિતાની તે બૂકમાં તે સ્થલે તે નિશ્ચિત અર્થમાંના “સ્વીકારેલી જ છે. એ વાક્યમાંને “gવ જ કાર લેપીને “આ વસ્તુ તે પણ અંગીકાર કરેલી છે.” એ પ્રમાણે હળવે અર્થ કરી નાખવા વડે તે નિશ્ચિત અર્થને અનિશ્ચિત અર્થ બનાવી દીધેલ છે.
(૨) તે પહેલી સંસ્કૃત પંક્તિમાંના તે વાક્ય પછીના જથ્થા વિભાગીદલ્યાં ન જેત’ એ વાક્યને જે-“આમ છતાં પર્વતિથિના ક્ષયે પૂર્વની અપર્વતિથિએ ક્ષીણુપર્વતિથિ જ ન કરે તે સાતમના દિવસે કરાતું ક્ષણ અષ્ટમીનું કાર્ય આઠમના નામને નહિ પામે.” એ પ્રમાણે આઠમના ક્ષયે જે પૂર્વની સાતમ આઠમ તરીકે વહેવાર કરવાનું જણાવનાર અર્થ છે તે અર્થ, નવા વર્ગને (આઠમના ક્ષયે ૭૮ ભેળી કરવાના) નવીન મતને બાધક હોવાથી તે સ્થલે એ વગે, તે અર્થને-“જો તેમ ન હોય તે આઠમના ક્ષયે સાતમના દિવસે “અમે આજે આઠમને પૌષધ આદિ કરેલો છે” એમ તારાથી કેવી રીતે કહી શકાશે?” એ પ્રકારે અર્થ કરવા વડે (તે અર્થના “પર્વયે પૂર્વતિથિને ક્ષય જ કરે” એ નકર અવાજને ઉડાવી જ દઈને તેમજ તે અર્થમાં શાસ્ત્રમાં અષ્ટમી-ચતુર્દશી–પૂર્ણિમા અને
