________________
૧૩૮ ]
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
એટલેય જેમને વિચાર નથી એ મુનિ, તિથિચર્ચાના ગહન વિષયને ઉકેલવા બેઠા! પછી તેમાં પૂવક્તરીત્યા તેઓ, શ્રી હીરસૂરિજી મના તે એકેક ઉપવાસના ઉત્તરને છદ તરીકે અને “પૂનમના ક્ષયે તેરસને ક્ષય” કરવાની પ્રાચીનતર આચરણાને આધુનિકમત તરીકે લેખાવવાનું ઘેર પાપ ન કરે તે બીજું કરી પણ શું શકે ?
એ પ્રાસંગિક
હરિપ્રશ્ન પૂ.૧૭ ઉપરનું પિણ અજ્ઞાન મૂલક છે. પ્રસ્તુત શ્રી વિક્રમવિજયજીએ તે “ટ્રી પ્રશ્નોત્તરપ્રિતના ૧૭મા પૃષ્ઠ ઉપરના “pffમામાવાસ્યોતી” એ પાંચમા પ્રશ્નના ઉત્તર સંબંધમાં પણ તે પ્રશ્નોત્તરની નીચે ટીપ્પણમાં વૃદ્ધિ વખતે પૂર્વતિથિને કલ્પિત રીતેજ ઉદયાસ્તવ્યાપી લેખાવીને કેવલ મનસ્વી વાતો જ ગોઠવી છે. આવી વાત ગોઠવતાં તેમણે-ઉદયાસ્તવાળી કઈ તિથિ હોતી નથી તેથી તે શાસ્ત્રમાં વૃદ્ધિતિથિને બે સૂર્યોદયવાળી લેખાવી છે તે તાત્વિક વાતને બેધડક ઉવેખી નાખેલ છે. આવા એ વિદ્વાન તે શ્રી હીરપ્રશ્નોત્તરનો ભાવ આલેખે તેમાં તત્ત્વ કયાંથી હોય? તે વર્ગમાં પણ-તિથિની વૃદ્ધિ વખતે પૂર્વતિથિને ઉદ્યાસ્તવ્યાપિની તરીકે લેખાવનાર તે આ એક જ મહાશય લાભે છે ! આ શ્રી તત્ત્વતરંગિણી ગ્રંથની ૧૭મી ગાથાની ટીકગત વૃદ્ધિતિથિની વ્યાખ્યામાં શાસ્ત્રકાર ભગવંતે જણાવેલા ચાર વિકલ્પમાંના પહેલા પ્રાપ્તરિપતં” વિકલ્પને અસંભવી તરીકે જણાવેલ હોવા છતાં અને એથીય આગલ વધીને “રોપુ ત્રિપુ વિષ રોષતિધ્યક્ષસ્થાનેવ તિથૌ gifષદિમિતાધિકમસુ’િ એમ પણ જણાવવા વડે તે વખતે પૂર્વતિથિને ઉદયાસ્ત વ્યાપિની કહેવાય જ નહિ” એમ પણ સ્પષ્ટ કહેલ હોવા છતાં આ શ્રી વિક્રમવિજયજી, વૃદ્ધિતિથિને-“ઉદયાસ્તવ્યાપિની અને ઉદયવ્યાપિની’ એમ બે તિથિ તરીકે લેખાવે છે. ત્યારે શાસ્ત્રકાર ભગવંતે કરતાંય પિતાને તેઓ વિશિષ્ટ જ્ઞાની માનતા હોવાને ગર્વ ઉકહે છે એમ સમજવું સહેજે પ્રાપ્ત થાય છે. વૃદ્ધિ વખતે બીજે દિવસે સમાપ્ત થતી એક તિથિને તેવી મનસ્વી રીતે બે તિથિ તરીકે લેખાવવાની નિજની છોકરબુદ્ધિને વિદ્વત્તા તરીકે લેખતા તેઓ આગલ જતાં તે વિદત્તા દ્વારા–“આ વાતથી પર્વતિથિની વૃદ્ધિ વખતે અપર્વની વૃદ્ધિ કરવાનો મત ખેટે છે.” એમ કહેવાની ઉછીની સત્તા વાપરીને અવિચ્છિન્ન આચરણાને ખોટી કહે છે તે આરાધભાવની ગેરહાજરીનું પ્રતીક છે.
તેવું બેવજુદ વાક્ય લખવાથી તે મેં અને મારા પૂર્વજોએ પણ સં. ૧૯૯૩ પહેલાં પચાસ વર્ષો સુધી તે આચરણ મુજબ જ પંચાંગે છપાવવા પૂર્વક આચરેલ જગપ્રસિદ્ધ હકીકતને પણ છૂપાવી છે એમ સનજ તરત સમજી જશે.' એ વાત પણ વિચારી નથી તે ખેદજનક છે. આવા આ નૂતનમતરક્ષકશ્રી, પર્વતિથિની વૃદ્ધિએ અપર્વતિથિની વૃદ્ધિ કરવાને મત ખેટ છે;” એમ પયગામ તો છોડી શકે છે, પરંતુ જ્યાં સં. ૧૬૬પની અન્ય ગચ્છીય (ખરતરીય ગુણવિનય)ની પ્રતને “સચદર વૃદ્ધી પાક્ષિ% ચિતે રૂઢ જિમ?’ એ પાઠ પણ-શ્રી હીરસુરિજી મહારાજેય એ આચરણ મુજબ વર્તતા હતા’ એમ સાબિતી આપતા હોય ત્યાં તેવા સ્વતઃ નિર્માલ્ય લેખાતા પયગામની કિંમત શી ?
શ્રી હીરપ્રશ્ન પૂ૦ ૨૨ ઉપરના ટિપ્પણની અસારતા તે બાવીસ વર્ષથી જાહેર છે.
શ્રી શાસન સુધાકર વર્ષ ૧૨ તા. ૧-૧૧-પરના પહેલા અંકના ચોથા પેજ ઉપર પ્રસિદ્ધ થયેલા (દમણું તા. ૭–૧–૪૮ના રોજ શ્રી નેમવિદ્વારા શ્રી લબ્ધિસૂરિજીએ છરા મુકામે લખેલા પિષ્ટના સિક્કા સહિતના) પત્રલેખ મુજબ-જે લબ્ધિસૂરિજી મ., સં. ૨૦૦૪ સુધી તે શ્રી આત્મારામજી મના (પર્વક્ષયે
