________________
ગાથા ૫૮ મી
[ ce પ્રતિષ્ઠિત કરેલી પ્રતિમાએની પૂજા કરવાના અભિપ્રાયે પુષ્પ વગેરેથી કરાતી ક્રિયામાં છે.’ કારણકે–ભાવપૂજાના સંભવ પણ પ્રતિષ્ઠા પછી તરતજ છે. એમ ન હોય તેા શ્રી કપિલકેવલી વગેરે પણ પ્રતિષ્ઠા કેમ કરે ?
વળી જો—“ ભલે પ્રતિષ્ઠા એ સાધુનું કૃત્ય હા, તે પણ-કેાઈ શ્રાવક, · જિનપ્રતિમાનું પ્રતિષ્ઠાપન કરે’–એ પ્રમાણે શાસ્રવચન હેાવાથી શ્રાવકને પણ યુક્ત છે.” એમ કહેતા હતાઅહે। ભ્રમિત ! તે વચનમાંના ‘ પ્રતિષ્ઠાપન ’ શબ્દમાં રહેલા ‘વિષ્ણુ' પ્રત્યય, પ્રેરકના હાવાથી તે શબ્દના અર્થ, · પ્રતિષ્ઠા કરાવે ’ એમ થાય; પરંતુ ‘પ્રતિષ્ઠા કરે ’ એમ થતેા નથી. વળી જે “ તિલકાચાયે કરેલી ટીકામાં— વાકી રત્નથી જિનમ ંદિર કરાવ્યું અને તેમાં સુવર્ણ તથા રત્નની શાસ્ત્રોકત વણુ અને પ્રમાણની ચાવીસ જિનેશ્વરાની પ્રતિમાઓને ભરતમહારાજે પેાતે પ્રતિષ્ઠિત કરી. એ પ્રમાણે વચન હાવાથી શ્રાવકને પણ તે પ્રતિષ્ઠાકૃત્ય યુક્ત છે.” એમ કહેવામાં આવે છે તે અયુક્ત છેઃ કારણ કે–તે વચનમાં રહેલા ‘પ્રતિષ્ઠિતવાન’પદના અથ, બૃહદ્ઘત્તિના અભિપ્રાય મુજબ ‘વિતવાન્’ થાવત્ ‘સવાર્’ થાય છે. અર્થાત્ તે શબ્દના અર્થ, ભરતમહારાજે પ્રતિમાએ ‘સ્થાપી' એટલે ‘ કરાવી=ભરાવી ' એવા થાય છે; પરંતુ ‘પ્રતિષ્ઠા કરી' એવા થતા નથી. તાત્પ આ છે કે પ્રાસાદ કરાવીને તેમાં પ્રતિમાએ પણ ભરતમહારાજે જ ભરાવી છે=સ્થાપી છે, બીજા કેાઇએ નહિ.’ આ વિચારીને પ્રતિષ્ઠાનું દ્રવ્યપૂજાપણું ધારવું નહિ. અથવા પ્રતિષ્ઠા કૃત્ય, ગૃહસ્થા પાસે કરાવવું નહિ; પરંતુ સુસાધુ હાય કે આચાય હાય તેની પાસે કરાવવું.” ।। ૫૬ ॥
અવતરણિકા:—હવે (અન્તમાં આ ગ્રન્થ રચતાં છદ્મસ્થતાના યોગે કોઈ ભૂલ થવા પામી હાય તેા તે) પેાતાના દોષ દૂર કરવાને માટે ગ્રન્થકાર, ગાથાયુગ્મ જણાવે છે:
मू० - इह सिद्धन्तविरुद्धं, जं किंचिवि हुज्जतं पि नाऊणं ॥ मज्झत्थो गीयत्थो, जो अ न सोहेइ से दोसो || ५७ ॥ जो पुण आगमसंगय-मवि मुणिऊपि मच्छरंधमणो ॥ नो मन्नइ सो वज्जो, मन्नइ सो तिहुअणे पुज्जो ॥ ५८ ॥
મૂલા :—આ શાસ્રરચનામાં જે કાંઈ પણ સિદ્ધાન્તવિરુદ્ધ હોય તેને જાણીને પણ જે મધ્યસ્થ અને ગીતા શુદ્ધ કરે નહિ તે તેને દોષ છે. ાપણા વળી જે-મત્સરથી અધ મનવાળા, આ આગમસંગત એવી પણ શાસ્ત્રરચનાને જાણવા છતાં પણ માને નહિ તે વર્જ્ય છે, અને જે માને છે તે ત્રણ ભુવનને વિષે પૂજ્ય છે. પા
ટીકા ::—આ શ્રી તત્ત્વતર’ગિણીશાસ્ત્રમાં જે કાંઈપણ સિદ્ધાંતવિરુદ્ધ હાય તે જાણવા છતાં પણ જે-રાગદ્વેષ રહિત એવા મધ્યસ્થ અને આ શાસ્ત્રમાં દર્શાવેલા વિચારગત અભિ
૧૨
