________________
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
- ઉત્તર–શાસનપક્ષે તે-તે વગે", સં. ૧૯૯૩માં છપાવેલી તે પર્વતિથિપ્રકાશ બૂકમાં–શ્રી તત્ત્વતરંગિણીના કરેલા અસત્ય અનુવાદના લખાણ કરતાં ત્રણ ગણું કપિલ કલ્પિત લખાણ શાસ્ત્ર અને પરંપરાના નામે ચઢાવીને અનેક પૂર્વ મહાપુરુષના પ્રામાણિક અભિપ્રાયને નિઈ ધ્વસ હૈયે ફેંદી નાખેલ હોવા છતાં તે બૂકની પ્રસ્તાવનાના આઠમા પેજ ઉપર-પૂર્વ મહાપુરુષના અભિપ્રાયને યથાસ્થિત સ્પષ્ટ કરવા સિવાય અમોએ આ પુસ્તકમાં નવીન કાંઈ કરેલું નથી. એવું સદંતર જુઠું લખાણ (લેખકનું નામ છૂપાવીને) કરેલું જોયું, ત્યારથી જ તે વર્ગ માટે તેવું જ માનેલું છે અને તેથી તે વર્ગને ત્યારથીજ “રુક જાવ’ની સખત તાકીદે પણ આપી છે.
પ્રશ્ન ૧૭૪–આ પ્રકરણ બાબત ઉત્સર્ગ અને અપવાદનું સ્વરૂપ વિશેષથી અને દwતપૂર્વક સમજાવાય તે અનેક ભદ્રિકજનેને તે વર્ગની તેવી વિવિધ પ્રકારણુઓથી સુમાહિતગાર બનીને બચી જવાને વિશેષ લાભ થવાનો સંભવ ન ગણાય?
ઉત્તર –ભદ્રિકજનમાં ઉત્સર્ગ અને અપવાદની તેવી સહેલી ઢબની પણ સમજ ધરાવનાર વ્યક્તિ કવચિત્ હેાય છે છતાં જણાવીએ કે-પહેલાના અનેક સમાધાનમાં જણાવ્યું છે તેમ ઉત્સર્ગ અને અપવાદ એ બંને મુક્તિના જ માર્ગરૂપે ભિન્ન માર્ગ છે. (શાત્રે સંવત્સરી કરવી કહી તે તે કારણે ફેરવી, છતાં “સંવત્સરી કરવી” એ સિદ્ધાંત રાખે તેમ) સિદ્ધાંતને અબાધક એવી અપવાદ રૂપે સ્વતંત્ર ગણતી કે મહાપુરુષોએ આચરેલી પરંપરાને ઉત્સર્ગરૂપે સ્વતંત્ર ગણાતા શાસ્ત્રથી પ્રમાણ ઠરાવવાની હતી નથી. અપવાદરૂપ ભા. શુ ૪ની સંવત્સરીને ભા. સુ. ૫ ની સંવત્સરી જણાવનારા ઉત્સર્ગરૂપ શાસ્ત્રથી પ્રમાણ ઠરાવી શકાય પણ નહિ. અપવાદરૂપ છેદ શાસ્ત્રોનું પ્રામાણ્ય ઉત્સર્ગરૂપ કરાવવા વઢીયાન' અંગ સૂત્રોથી ઠરાવી શકાય નહિ. એ ન્યાયે સિંહનું બળ કામધેનુથી માપી શકાય નહિ.
ઉત્સર્ગમાર્ગરૂપ શાસ્ત્રો, એ આરાધનાને સરલ માર્ગ અને અપવાદરૂપ પરંપરા એ અસ્થિર બનેલ તે સરલ માર્ગને સ્થિર કરનાર સમર્થ માર્ગ: તેવા સમર્થ માર્ગને પ્રમાણિકઅપ્રમાણિક લેખાવવા તે સરલમાર્ગ અસમર્થ છે. જેમકે-રાજકાયદે એ પ્રજાકીય અવાજ રૂપે હોઈને પ્રજાને સદા સ્થિર રાખનાર સરલમાર્ગ અને તે જ રાજ્યને “માર્શલ લે.” એ પ્રજા બેકાબુ બને ત્યારે અસ્થિર બનતા તે રાજકાયદારૂપ સરલ માર્ગને સ્થિર કરનાર સમર્થ માર્ગ એ “માર્શલ લો” રૂપ અપવાદનું પ્રામાણ્ય ઉત્સર્ગરૂપ રાજકાયદાથી ઠરાવી શકાય નહિ. કારણ કે-“માર્શલ લ” રૂપ અપવાદનું પ્રામાણ્ય કરાવવા રાજકાયદો અસમર્થ છે. આથી સમર્થના બળનું માપ અસમર્થથી કાઢવાનું કહેવું તે મૂર્ખાઈનું ખુલ્લું પ્રદર્શન છે. અજ્ઞાન અને અસ્થિર મગજને માણસ જ હસ્તિના બલનું માપ અશ્વથી કાઢવાનું બોલે, શાણે માણસ ન બોલે.
આ વસ્તુને તે વર્ગ પણ હકીકત રૂપે સમજે છે છતાં તેમણે સં. ૧૯૯૨માં કાઢેલ તિથિમત, પરંપરા પાસે જુઠો ઠરે છે તેથી શાસ્ત્ર કરતાં બલવાન ગણાતી પરંપરાનું
