________________
ગાયા દર મી
[ A
ટીકાથ—એ પ્રમાણે શ્રીમત્તપાગચ્છરૂપી ગગનને વિષે સૂર્યસમાન આચાય પ્રવર શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજના પ્રસાદથી જ્ઞાનલેશ પામીને (મહામહેાપાધ્યાયજી) શ્રી ધ સાગરજી ( ગણિવર્ય શ્રી )એ વિ. સ. ૧૯૧૫ના ચૈત્ર માસે રચેલી આ શ્રી તત્ત્વતર ગિણી જયવ ંતી વ. ‘તત્ત્વાના=આરાધ્યસ્વરૂપી તિથિઓનાં સ્વરૂપ રૂપી તરંગા=કલ્લાલા રહેલા છે જેને વિષે ' એ પ્રમાણે ‘ તત્ત્વતર ગિણી શબ્દના વ્યવચ્છેદાથ હાવાથી તરંગિણી એટલે લાકપ્રસિદ્ધ નદીની સાથે સામ્યતા બતાવવાની ઇચ્છાએ વિશેષણુસમૂહ દર્શાવે છે. અર્થાત્ આ ગ્રંથના નામ સાથે નદીની ઉપમા યેાજેલ હાવાથી મૂળ ગાથામાં જણાવેલા વિશેષણ દ્વારા આ ગ્રન્થનદીની અને લેાકપ્રસિદ્ધ નદીની સામ્યતા દર્શાવે છે કે—
જેમ પ્રવાહગત નદી, જલનાં આસ્ફાટનથી=અફળાવાથી પેદા થતા નિષિશબ્દોથી (ખળખળાટ રૂપે) વ્યાપ્ત હાય છે તેમ આ તત્ત્વની તર’ગિણીનદી પણ શ્રોતાઓને પ્રીતિપ્રદ એવા ગ`ભીરનિર્દોષ=ઉદાત્તશબ્દોથી વ્યાપ્ત છે!
જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ નદી, એ કાંઠાવાળી હાય છે તેમ આ તત્ત્વતર`ગિણી=તત્ત્વનદી પણ વાદી અને પ્રતિવાદીરૂપ એ કાંઠાવાળી છે! જેમ બીજી નદી, દ્રહમાંથી નીકળી હોય છે તેમ આ તત્ત્વની નદી પણ જૈન પ્રવચન–સિદ્ધાંતરૂપી દ્રહમાંથી નીકળેલ છે ! વળી પણ જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ નદી, પેાતાના વહેતા પૂર્વ જલને અન્ય નદીઓનું જે ઉત્તર જલ, તે ઉત્તર જલ સાથે જોડીને અનુક્રમે વૃદ્ધિ પામતી જાય છે. તેમ તત્ત્વની આ તર`ગિણી પણ પૂ`પક્ષ અને ઉત્તરપક્ષ=સિદ્ધાંત, તેના પય=ગૂઢ વિભકત્યંતરૂપ પદો અને ઉપલક્ષણથી વાકયો તે પદો વડે અનુક્રમે વૃદ્ધિ પામેલી છે! વળી જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ નદી પણ વહેતા જળથી ઢંકાએલ હાવાથી કોઈ કોઈ સ્થળે ગૂઢ અગાચર દ્રહવાળી હોય છે તેમ આ તત્ત્વની તર ંગિણી પણ કાઈ કાઈ સ્થળે માત્ર હેતુ જણાવેલ હેાવાથી તે હેતુના જ આધારે કરવા રહેતા અનુમાના રૂપી ગૂઢ=અલક્ષ્ય કહેાવાળી છે !
જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ પણ નદી, સૂર્યાદિના આતપ=તાપથી તપેલા મનુષ્યાને પ્રીતિપ્રદ હાય છે તેમ આ તત્ત્વની તર ંગિણી પણ લૌકિક ટિપ્પણામાં) તિથિ-પતિથિની હાનિ વૃદ્ધિ હાય ત્યારે કઈ તિથિ ૩પાવૈયા=૫તિથિના આદરપૂર્વક ગ્રહણ કરવી ? અને કઈ તિથિ તજી દેવી ?' એ પ્રકારની જે શકા થાય તે શંકા રૂપી આતપ=તાપથી જે અનેક ભવ્યાત્માએ તપેલા હાય-શ’કારૂપી તાપથી સ ંતપ્ત થએલા હાય તે ભવ્યાત્માઓને તે શંકારૂપી તાપાદિના નાશનું કારણ હાવાથી પ્રીતિપ્રદ છે! તેમજ જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ પણ નદી, ભૂમિવિશેષને પામીને અહિં` તહિં કાંઈક વળાંક લઈ ને સરળ માર્ગે જાય છે તેમ આ તત્ત્વતર’ગિણી= તત્ત્વનદી પણ કાંઈક ગાથાઓની અન્યાન્યસ’ગતિ કરવારૂપ વળાંક લઈ ને સરલ=સમ્યગ્ માગામિની છે ! વળી પણ જેમ લેાકપ્રસિદ્ધ નદી, તુંબિકા આદિથી તરવા ચાગ્ય છે, તેમ આ તત્ત્વની નદી પણ ગુરુકુલ સેવેલા વિદ્વાજનાની શાસ્રાવગાહિની બુદ્ધિરૂપી તુંબિકાથી જ
