________________
૧૦૦ ]
તત્ત્વતરંગિણી અનુવાદ ગ્રંથ
પ્રધાન; આજ તે તેહમાં છત છે, તે તજીએ હો કેમ વગર નિદાન?” એ ટંકશાલી વચનાનુસાર) આજે તે તે પરંપરારૂપ જીતવ્યવહારની મુખ્યતા હોવાથી તે બંને આજ્ઞામાં પણ પરંપરા એ પ્રબલ જિનાજ્ઞા છે. આવી પ્રબલ જિનાજ્ઞાને નિર્બલ લેખાવનારમાં જેઓ જૈનત્વ માનતા હોય તેમાં પણ જૈનત્વ માનવું એ સાહસ ગણાય. કારણ કે–તેઓ સહુ જાણે અજાણે પણ આજે મુખ્યત્વે જેના આધારે પ્રભુશાસન પ્રવર્તી રહ્યું છે એ શ્રી જીતવ્યવહાર રૂપ શાસનના સબલ આધારને જ ઉડાવી દેવાની ઉંવાટે ચઢેલા સ્વપરહિતઘાતક અપમાર્ગના પિષક ગણાય.
પ્રશ્ન –“વર્તમાનમાં શ્રુતવ્યવહારની મુખ્યતા નથી અને જીતવ્યવહારની મુખ્યતા છે' એ શ્રી સેનસૂરિજી મહારાજે તથા પૂ. મહે. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે કહ્યું છે તે છતવ્યવહારનું સ્વરૂપ શું?
ઉત્તર:–અશઠગીતાર્થ મહાપુરુષે કારણે આચરેલી જે આચરણ ત્રણ પાટ પછીથી પણ અવિચ્છિન્નપણે ચાલે તેને જીતવ્યવહાર=રીવાજ કહેવામાં આવે છે. આ બદલ શ્રી છતકલપભાષ્ય પત્ર ૫૯ ઉપર-વત્તyવત્તપત્તો, યદુનો રવિ માનો ! ઘણો ૩
, પંચમ તિ વવદ્યારે ક૭૧ ” પાઠ છે. તે પાઠને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે કે “એક પાટ સુધી ચાલેલ આચરણને રીવાજ વૃત્ત કહેવાય છે, બે પાટ સુધી ચાલેલા હોય તે અનુવૃત્ત કહેવાય છે, ત્રણ પાટ સુધી ચાલેલ હોય તે પ્રવૃત્ત કહેવાય છે અને મહાપુરુષ બહુવાર સેવેલે તે રીવાજ છતવ્યવહાર (પરંપરા) કહેવાય છે.”
પ્રશ્ન :–ઉપરનાં સમાધાનમાં જણાવેલું-પરંપરા શાસ્ત્રનિરપેક્ષ હાઈ સ્વતંત્ર વસ્તુ છે, શાસ્ત્રવચનથી ભિન્ન પણ હોઈ શકે છે, શાસ્ત્ર કરતાં બલવાન છે, એ પણ જિનાજ્ઞા જ છે, પૂ. મહારના “આજ તો તેમાં જીત છે” એ વચનાનુસારે વર્તમાનમાં શ્રત વ્યવહારની નહિ; પરંતુ છતવ્યવહાર-પરંપરાની પ્રાધાન્યતા હોવાથી પરંપરા એ પ્રબલ જિનાજ્ઞા છે અને આજે પ્રભુનું શાસન પ્રાયશ્ચિત્તાદિમાં મુખ્યત્વે શાસ્ત્રાધારે નહિ; પરંતુ પરંપરાના આધારે પ્રવર્તે છે.” એ વિધાન આપણા પૂ. સર્વ મુનિસંપ્રદાયને સંમત છે ખરું?
ઉત્તર–એ વિધાન આપણે પૂમુનિસંપ્રદાયમાંથી એકાદ પણ સંપ્રદાયને અસંમત હોય તેવું જાણ્યું નથી.
પ્રશ્ન –જે એમ જ છે તે આપણું પૂ. મુનિસંપ્રદાયમાં કેટલોક વર્ગ આજે તેવી પ્રબલ જિનાજ્ઞા સ્વરૂપ પરંપરા માટે પણ “જે શાસ્ત્રથી શુદ્ધ હોય તે લાખ– લાખાવાર માનવા તૈયાર છીએ.” એમ કહીને શાસ્ત્રના આધાર વિનાની પરંપરાની અવગણના કરતો તે પ્રત્યક્ષ જોવાય જ છે તેનું કેમ?
ઉત્તરા–જે વર્ગ શાસ્ત્રના આધાર વિનાની પરંપરાને અશુદ્ધ કહીને પરંપરાની આજે અવગણના કરતે લેવાય છે તે વર્ગ પણ પરંપરાનું સં. ૧૨ સુધી તે પરંપરા
