________________
ગાથા ૩૪ મી
[ પ૭ હોવાથી તેને ઉપવાસ આદિ લક્ષણવાળે તપ અને ઉપલક્ષણથી તે તે તિથિએને વિષે કરવાના બીજા પણ નિયત અનુષ્ઠાનને નિયમ-મર્યાદા શ્રી જિનેશ્વરદેવે તે તે તિથિઓમાં અવશ્ય કરવારૂપે જણાવેલ છે, નહિ કે–વિકલ્પ જણાવેલ છે અને બાકીની તિથિઓમાં ભજના છે. એટલે કે-શેષ તિથિઓમાં પણ કરે તે સારું છે; પરંતુ “કરે જ ” એ નિયમ નથી. શેષ તિથિઓમાં તે તપ આદિ ન કરે તે શાસ્ત્રમાં પ્રાયશ્ચિત્ત જણાવેલ નહિ હેવાથી શ્રીજિનવચનના જાણકારેએ એ પ્રમાણે ભજના જાણવી. આથી “પર્વતિથિ સિવાયની તિથિઓમાં પૌષધનું અનુષ્ઠાન કરવું નહિ. એ પ્રમાણેને નિષેધ કરનારનું પ્રથિલપણું દૂર કર્યું જાણવું. ૩૩
અવટ—હવે તે ભજનાને જ સ્પષ્ટ કરે છે – મૂ–ત્રિદ વાપમા, પછિ પર્વMT વય હો ..
पडिसिद्धकरणओ पुण, तं चेव हविज्ज महसदं ॥३४॥ મૂલાઈ –અપર્વતિથિઓમાં પૌષધાદિની ભજના સ્વીકારવાને બદલે જે નિયમ સ્વીકારવાને હોત તે શાસ્ત્રમાં કૃત્યના નહિ કરવામાં પ્રાયશ્ચિતની પ્રરૂપણ કરી હતી અને પ્રતિષિદ્ધના કરવાથી તે તે જ પ્રાયશ્ચિત્તને શાસ્ત્રમાં “મહા” શબ્દ અને મહાપ્રાયશ્ચિત્ત તરીકે જણાવેલું હેત. ૩૪
ટીકાથ– ભજના ન હોત તે અર્થાત અપર્વે પૌષધ કરવાનો નિયમ હોત તે અપર્વે પૌષધ કરવામાં પ્રમાદ થયે સતે (અપર્વને) તે પૌષધ નહિ કરવામાં જેમ પકખીને ઉપવાસ ન કરે તે પ્રાયશ્ચિત્ત તેમ (અવશ્યકર્તવ્ય નહિ કરવાની અપેક્ષાએ) પ્રાયશ્ચિત્તની પ્રરૂપણું કરી હત. વળી (પર્વ સિવાયની તિથિએ પૌષધ કરવાને શાસ્ત્રમાં નિષેધ હોત તે તે) પ્રતિષિદ્ધ વસ્તુના કરવાથી (પર્વનિયત અનુષ્ઠાન ન કરવાથી શાસ્ત્રકારોએ) પહેલાં જે પ્રાયશ્ચિત્ત જણાવ્યું છે તે જ પ્રાયશ્ચિત્ત, શાસ્ત્રમાં “મહા” શબ્દના વિશેષણપૂર્વક-મહાપ્રાયશ્ચિત્ત બને, અથવા તે (અપર્વે પૌષધ કરવાથી મહાપ્રાયશ્ચિત્ત લાગે, એમ) અનેક ગ્રંથને વિષે જેમ બને તેમ બાઢસ્વરે પિકારીને કહ્યું હેત. (પરંતુ તેમ તે કઈ પણ ગ્રંથમાં કહ્યું નથી.)
જે એમ કહે કે નિષિદ્ધકિયામાં ઉદ્યમવાળાને અવશ્યકર્તવ્ય નહિ કરવામાં કહેલ પ્રાયશ્ચિત્તની અપેક્ષાએ મહાપ્રાયશ્ચિત્ત કેવી રીતે?” તે સાંભળે. કારણ કે-ઘણાભાગે અવ
શ્યકર્તવ્યને નહિ કરનારો તે પિતાના પ્રમાદથી બને છે, જ્યારે નિષિદ્ધ કરેલી એવી શાસ્ત્રપાઠના આ રીતે અસત્ય અર્થો ઉભા કરવા પડે છે.” એમ સમાજની સમજમાં આવી જવા પામ્યું; એટલે તે વર્ગ, તેર વર્ષ બાદ તે પર્વતિથિપ્રકાશ” બૂકમાંના આ અસત્ય અર્થને સં. ૨૦૦૬માં સુધારી વધારીને પુનઃ પ્રસિદ્ધ કરેલ “સપરિશિષ્ટ શ્રી તત્વતરંગિણી ટીકાનુવાદ” બૂકના પેજ ૨૯ ઉપર તિથિઓને તપ નિયમ અવશ્ય કરવાને’ એ પ્રમાણે સુધારી લીધેલ છે એટલે કે-તિથિઓને બદલે કેવળ તેના તપને આરાધ્ય લેખાવવાનું બંધ કરેલ છે તે આનંદનો વિષય છે,
