________________
૭૨ ]
તત્ત્વતરંગિણ ગ્રંથને અનુવાદ (જિનવલ્લભે રચેલા પૌષધવિધિપ્રકરણ આદિને વિષે-નિષેધ દેખાતું નથી અને (ખરતરીય) તરણિ (તરૂણ) પ્રત્યે રચેલા બાલાવબોધ તથા બાલમલાપ વગેરેમાં નિષેધ દેખાય છે. તેમ જ વળી તે પૌષધવિધિ પ્રકરણમાં જ “ચતુર્દશી સિવાય પાક્ષિક અને ચાતુર્માસિક પ્રતિકમણને નિષેધ હોવા છતાં વિધિપ્રપાને વિષે “ચૌદશના ક્ષયે પાક્ષિક પ્રતિક્રમણ તેરસે અને ચાતુર્માસિક પ્રતિક્રમણ પૂનમે જ કરવું એમ વિભાગ કરીને “શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે પચાસ દિવસ ગયે સતે બાકી સીત્તેર દિવસ રહ્યા ત્યારે વર્ષાવાસ કર્યો એ પ્રમાણે સિદ્ધાંતનું રહસ્ય જાણનાર હું જ છું એમ પિતાને માનતા થકા અશ્વને શીંગડા મનાવવાની જેમ શ્રાવણમાસે પણ પર્યુષણની વ્યવસ્થાને સ્થાપતાં તે દોઢ ચતુર કેમ ન ગણાય? અને
(ખરતરીય) તરણિ (તરૂણ) પ્રભની વચનચાતુરી તે અમારી વાણીને વિષય થવાને પણ લાયક નથી. કેમ નથી? તે કે-“ (આઠમ-ચૌદશ-પૂનમ અને અમાસ એ ચાર) પર્વતિથિ સિવાયની તિથિઓમાં પૌષધ આદિને નિષેધ કરવામાં તત્પર એવા જે મહાનુભાવે “ભા. શુ. એથે પૌષધ કેમ કરે છે?” એમ પૂછનારને સમાધાન આપવું મુશ્કેલ હેવાના ભયથી શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રમાંના આ ‘રાતમુહુણિમાળીનું સૂત્રલેશને પિતાની બુદ્ધિથી પર્યુષણ પર્વની અંતર્ગત હેવા તરીકે વર્ણવવાને માટે (પ્રવચનપરીક્ષા વિશ્રામ ૪ પૃ. ૩૫૮માં જણાવ્યા મુજબ-gfમાકુ = રિકૃષ્ણ િતુલસણિપુ ને અર્થ, જૂનાણુ જ તિવૃષિ જતુનરર્થrrતિથિ' એમ મનસ્વીપણે લખીને ) “શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રની ટીકામાં એ પ્રમાણે કહ્યું છે એ જૂઠે આરોપ મૂકવા પૂર્વક શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રની ટીકાને પણ કલંકિત કરી છે!” એ પ્રમાણે સામાયિક અને પૌષધાદિ વિધિમાં ત્રણ નવકાર પૂર્વક ત્રણ વખત સામાયિક પૌષધાદિ દંડક ઉચ્ચરવાનું તથા શ્રાવક-શ્રાવિકાને બે જ દ્રવ્યથી આયંબિલ કરવાનું એ વગેરે પણ (ખરતરનાં) પ્રાચીન પ્રકરણમાં જણાવ્યું નહિ હોવા છતાં આધુનિક પ્રકરણમાં ગોઠવી દેવાયું છે !
આ જાણીને અમને-પ્રાચીન પ્રકરણે (તે તમારે) પ્રમાણ તરીકે સ્વીકાર્ય બને છે? એમ ન કહેવું કારણ કે-તે પ્રાચીન પ્રકરણમાં પણ કેટલુંક આગમ બાહ્ય હેવાને લીધે વિષમિશ્રિત દૂધની જેમ અસ્વીકાર્ય પણું હેવાથી (તેમનાં તે તે પ્રાચીન પ્રકરણનું પણ) અપ્રમાણપણું છે. તેનું આગમ બાહ્યત્વ એ છે કે-રાત્રિને પૌષધ લેનારાઓને સવાર સુધી પૌષધની સાથે રહેલું સામાયિક હોવા છતાં પણ રાત્રિના છેલા પહોરે સામાયિક લેવા પૂર્વક સ્વાધ્યાય-પ્રતિક્રમણ વગેરે વિધિ કહેલ છે!” અને તે વિધિ અયુક્ત છેઃ કારણ કેકાર પણ ઝુવામિ' એ સામાયિક સૂત્રથી વિરુદ્ધ છે. એ પ્રમાણે તે મતની સામાચારીમાં બેઠેલાં બીજા પણ પ્રકરણ, કેઈ સ્થલે ઘણું દૂષણોથી દૂષિત છે અને કઈ સ્થળે અલપ અને અપ્રસિદ્ધ દેને પિષનારાં છે એમ જાણવું.
હવે શાસ્ત્રકારને મતાંતરીય કહે છે કે “તમે “પ્રવચનમાં ઈર્યાવહી કરવા પૂર્વક સામયિક લેવાનું, સાધુ-સાધ્વીઓએ સાથે વિહાર’ ઈત્યાદિ જે કહી ગયા છે તેમાં જેમ પ્રભાવતી
