________________
ગાથા ૩૪ મી
[ o
કરતી હાય તેવી તારે ચેાગ્ય સભામાં મરજીમાં આવે તેમ ખેલ, ખીજે ખેાલીશ નહિ.” એ મારા જેવા મિત્રના વચનમાં શ્રદ્ધા કર.
હવે જો એમ મારા તિરસ્કાર કરો નહિ, હું મિત્ર ભાવે પૂછું છું કે-આ પદને અર્થ શું ?” એમ પૂછતા હૈ। તા “ એસ-એસ અને એસીને સાવધાનતા પૂર્વક કાન દઈને સાંભળ, કે—સંપ્રદાયવાળાએ, ‘પ્રતિનિયતવિસ’ શબ્દથી ‘ચતુષ્પવી વગેરે આરાધ્ય પતિથિ માટે ક્રૂરમાવ્યું નથી.’ એમ કહેવાનું સાહસ કરેલ છે, તે વર્ગના નવા તિથિમતમાં ભરેલું—આઠમ—ચૌદશ— પૂનમ અને અમાસરૂપ શાસ્ત્રીય ચતુષ્પીઁમાંથી પૂનમ અને અમાસ એ બંને મહાપીને ઉડાવી દેનારૂ, કા. શુ. ૫ સિવાયની વની ૧૧ પાંચમને જ્ઞાનપાંચમ તરીકે નહિ લેખાવવાની દુવાઈ ફેરવનારૂ, ચૌદશથી એામાસીને જુદી લેખાવનારૂ, ચામાસીના ૧૭ × ૧૪ કે ૧૪ × ૧૫ એ એ દિવસનું કૃત્ય તેમણે ચૌદશથી જુદી બતાવેલી કલ્પિત ચામાસીના એક દિવસે ગણાવનારૂં અને સંવત્સરીના ૨-૩ અને ચોથ મળીને ત્રણ દિવસના કૃત્યને પણ સ ંવત્સરીના એક દિવસે જાવનારૂં મહામિથ્યાત્વ છે અને તે સાથે શાસ્ત્રમાં ચતુર્થાં पौषधप्रतिमायां चतुरो मासान् अष्टमीचतुर्दशी पूर्णिमामात्रास्यासु नियमेन सर्वतोऽपि पौषधः कार्यः' मे पाथी यूनभ અને અમાસના પણ પૌષધ નિશ્ચયે કરવાનું ક્રમાવ્યું હોવાથી નવા વર્ગનું આઠમ–ચૌદશ–ચામાસી– સંવત્સરી અને જ્ઞાનપંચમી, આ પાંચ તિથિએ માટે પ્રાયશ્ચિત્ત ફરમાવ્યું છે તેવું અન્યતિથિએ માટે ફરમાવ્યું નથી' એ કથન શાસ્ત્રની ખુલ્લી પ્રત્યેનીકતા સ્વરૂપ પણ છે.”
આ સ્પષ્ટીકરણથી સ્પષ્ટ છે કે નવે વર્ગ, લૌકિકટિપ્પણામાં પૂનમ કે અમાસની ક્ષય–વૃદ્ધિ પ્રસંગે જે ઉઘ્યાત્ ચૌદશે પૂનમ કે અમાસ અને તિથિનું આરાધન થઈ જતું હાવાનું કહે છે તે જેમ પરંપરાથી વિરુદ્ધ છે તેમ શાસ્ત્રથી પણ વિરુદ્ધ છે. કારણ કે પૂર્વોક્ત અંતિમ પાઠમાં શાસ્ત્રકારે ચૌદશ પછીની પૂનમ કે અમાસને પૌષધ ચૌદશના વળતા દિવસે જ સ્વતંત્ર કરવાનું જણાવેલ છે. પૂ. હીરસૂરિઝમનું ‘યોશીષતુર્રશ્યોઃ યિતે' વચન પણ પૂનમ કે અમાસની ક્ષય—વૃદ્ધિ પ્રસંગે ૧૪-૧૫ કે ૧૪૦))ની સલમ આરાધના માટે છે. એમ હાવાથી જ ટિપ્પાની પૂનમ કે અમાસની ક્ષય–વૃદ્ધિ પ્રસંગે આરાધનાના જૈન ભીંતીયાં પંચાંગામાં વર્ષ પહેલાં થયેલી તે પંચાંગાની શરૂઆતથી તેરસની ક્ષય—વૃદ્ધિ કરીને ૧૪-૧૫ ૩ ૧૪-૦))રૂપ જોડીયું પ જોડે જ બતાવવામાં આવે છે.
આ સ્ફુટનાંધના નં. ૬૯ વાળી શાસ્રકારની ક્ષીણાષ્ટમીના પૌષધ, અપરૂપી સપ્તમીને વિષે કરાતા હેાવાથી તે સ્વીકારતા અપલાપ કરવાની શક્તિ નથી.’એ વાતને ‘સપરિશિષ્ટ શ્રી તત્ત્વતર ંગિણીટીકાનુવાદ' બૂકના પેજ ૫૦ની ચોથી પ ંક્તિથી નવા વગે જે-આઠમના ક્ષયે સાતમ અપ માં પૌષધ સ્વીકાર્યાની શાસ્ત્રકારે વાદીને જે આપત્તિ આપી છે તે પણ પૂરવાર કરે છે કે—તિથિના ક્ષય વગેરેમાં તેની આરાધના જ પૂતિથિ વગેરેમાં લેવાની છે, પરંતુ તેનો ક્ષય વગેરે કરવાના નથી.” એ પ્રમાણે વિપરીત રૂપે રજુ કરેલ છે તે ભ્રામક છે. શાસ્ત્રકારે ખરતરને આપેલી તે આપત્તિ તપાગચ્છની માન્યતા રૂપે નથી; પરંતુ ખરતરની માન્યતા રૂપે છે, અને એ રીતે આઠમના ક્ષયે ક્ષયે પૂર્વાથી સાતમના આડમરૂપે સંસ્કાર કર્યા વિના જ ક્ષીણામીને પૌષધ કરવાનું કહેનાર ખરતરને શાસ્ત્રકારે તે આ ગ્રંથના પેજ ૪ ઉપર ચેાથી ગાથાની ટીકામાં— અન્યથા ક્ષીળાદમીયં સક્ષમ્યાં ક્રિયમાળમૠમીયન્યપવેરાં ન રુમૈત' ત્યાદિ વચના જણાવીને કરાતા અનુષ્ઠાનના અપલાપ કહેલ છેઃ આથી—શાસ્ત્રકાર, તિથિના ાય વગેરેમાં પ્રથમ તેા પૂની પતિથિનો ક્ષય કરીને તેનાં સ્થાને ક્ષીણપતિથિને સ્થાપવાનુ કહે છે, અને તે પછી જ તે ઉધ્યાત્ બનેલી પતિથિને આરાધવાનું કહે છે.' એ વાત દીવા જેવી સ્પષ્ટ હોવા છતાં નવા વગે, શાસ્ત્રકારની આ વાતને શાસ્રકારના નામે જ તિથિના ક્ષયે તેની આરાધના જ પૂર્વની તિથિમાં લેવાની છે; પરંતુ
