________________
તત્ત્વતરંગિણી ગ્રંથને અનુવાદ
એ (અમાર) આશય છે. ૩ હવે “અમને તેમાં દેષ નથી એ અમારે આશય શાથી છે? તે (તેઓ જણાવે છે કે-“જે પૂર્વસૂરિએ, “સમ્યગ્ર ગુરુવચન સ્પશે નહિ એવા કાણા કાનવાળા માણસોની આગળ આ ગચ્છાચાર આગમવિરુદ્ધ છે એમ જાણવા છતાં પ્રકાશેલ છે તે આચાર્યનું જ શુભ કે અશુભ થાય; પરંતુ તે સિવાયના અમારી જેવા ભોળાજનનું ન થાય” મતલબ એ કે-“(તે સામાચારીને અનુસરીએ તેમાં) અમે અજ્ઞાનીને કઈ દેષ લાગતો નથી, દોષ તે જ્ઞાનીઓને જ લાગે છે.” (તેવાના તે અભિપ્રાય બદલ શાસ્ત્રકાર કહે છે કે-) “એ પ્રકારના અભિપ્રાયનું આલંબન લઈને ધૃષ્ટતાને આશ્રય કરે છે.' જો હવે એ આશયવાળાને જે દોષ છે તે જણાવે છે કે-તે આશયવાળા લેકે, “આ અમારું ઘર છે એવી બુદ્ધિથી અગ્નિથી સળગતા ઘરમાં પિતાના આત્માની આહુતિ કરે છે, અથવા બન્ને આંખો મીંચીને પિતાના કંઠમાં વિષધરને નાંખે છે. ૪૧ હવે “અમને દેષ નથી તેવા આશયવાળાની હાસ્યપાત્રતા જણાવે છે કેતેવા અભિપ્રાયવાળા તે પુરુષને લેકે દક્ષ માને તે હેતુથી લેકને ડહાપણભર્યું બોલતે હવા તરીકે બાઢ સ્વરથી આ પ્રકારે ઘેષણ કરે છે કે-“હે લેકે! અમને જે ઝેર પાશે, તે તે (પાનાર)નું જ મરણ થશે, અમારું નહિ થાય.” (આ બદલ શાસકાર કહે છે કે-)
એવું તે તે જ બોલી શકે; બીજે કંઈ સુજ્ઞ જન એવું બેલી શકે નહિ.” એ પ્રકારે આ ઉપહાસ્ય છે. જરા હવે તેવા જનેને બીજી રીતે અભિપ્રાય જણાવે છે કે
અમે ગચ્છના આલંબનભૂત છીએ અને આ ગચ્છ પણ અમારે આલંબનભૂત છે એ પ્રમાણે જાણીને મેહ–અજ્ઞાનરૂપી અન્ધકારથી અબ્ધ બનેલાઓ (અપસિદ્ધાંતને) વળગી રહે છે. ૪૩ હવે એવા આશયવાળાઓને દોષ જણાવે છે કે-તે પૂર્વે જણાવેલા આશયવાળા જને, રાજલક્ષ્મીને હરનારા ઘેર લેકની પલીનું રક્ષણ કરતા થકા પિતાના આત્માને કૃતાર્થ માને છે. આ સ્થિતિમાં વર્તતા તેઓ કેવા છે? તે કહે છે કે-સંજ્ઞાહીન છે. શાથી? તે કે–અભિનિવેશમિથ્યાત્વને લીધે રાજાથી ભવિષ્યમાં પ્રાપ્ત થનારા મૃત્યુ આદિ સંકટને દેખતા નથી માટે અહિં રાજાના સ્થાને તીર્થકર અને તેની પ્રવચન અર્થરૂપ લક્ષ્મીને હરનારા (ચેરના સ્થાને) ઉસૂત્રભાષક, ઈત્યાદિ સ્વયં જવું. ૪૪
અવક–હવે ગચ્છના ભેદને લીધે કઈ કઈ સામાચારીઓ જુદી પણ લેવામાં આવે છે, તેમાં બધી અપ્રમાણ ન થાય એ આશયથી પ્રમાણિક-અપ્રમાણિકપણાને (ક્ષીરનીરન્યાયે) વિવેક બતાવતું લક્ષણ તપાસવા સારૂ કહે છે – मू०-सामायारी वि पुणो, पमाणमिह होइ तन्निसामेह ॥
असढेण समाइण्णा, अण्णेसि अणुमया होइ ॥४५॥ મૂલાઈ–વળી સામાચારી પણ કઈ પ્રમાણ થાય છે? તે સાંભળે કે-જે અશકપુરુષે આચરેલી હોય અને બીજાઓએ અનુમતિ આપેલી હોય. જપા
