________________
ગાથા ૪૬મી
[ ૭
તે સામાચારીનું સ્વરૂપ
સામાચારી તે તે કાલના
ટીકા: શ્રી જિનશાસનમાં જે સામાચારી પ્રમાણ કહે છેઃ— રાગદ્વેષ રહિત આચાયે આચરેલી હાયે સતે જે બહુશ્રુતપુરુષાને સત્ય તરીકે સમ્મત હોય તે જ સામાચારી પ્રમાણ છે. ૫૪પાા અવ॰—હવે જો કે–( સામાચારીનું) સ્વરૂપ જણાવે સતે 'તેનું લક્ષણ પણ લક્ષમાં આવી જાય છે છતાં પણ સ્પષ્ટતા સારૂ તેનું લક્ષણ જણાવે છે:
मू० - तल्लक्खणं तु आयरिय- पारंपरएण आगया संती ॥ સિદ્ધન્તયો જેમ, હંસેક્ ન અત્તોમેળ
મૂલાથઃ—વળી તે સામાચારીનું લક્ષણ એ છે કે-જે આચાર્યની પર પરાએ આવી હાયે સતે પેાતાના દોષ વડે સિદ્ધાંતના લેશ પણ દોષ ખતાવતી ન હેાય. ૫૪૬૫
ટીકાથ:—વળી તે સામાચારીનું લક્ષણ શું? તે કહે છે કે-જે સામાચારી આચા ની પર પરાથી આવી હાય તે પણ પેાતાના દ્વેષને લીધે સિદ્ધાંતના લેશ પણ દોષ દર્શાવનારી ન હાય.' તાત્પ આ છે કે–જે( સામાચારીમાં) આચાર્યની પર’પરાગતપણું હાયે સતે પેાતાના દોષને લીધે સિદ્ધાંતના દોષ દર્શાવવાપણું ન હેાય તે સામાચારીનું પ્રમાણપણુ છે. મૂલમાં ‘અત્તરાલેન=પેાતાના દોષને લીધે' એ પદ-સિદ્ધાંતનું શુદ્ધપણું જણાવવા માટે છે, ‘વારંવવળ આળયા સંતી=પર પરાથી આવેલી હેાયે સતે' એ વિશેષણ, આધુનિક કાલના સ્વલ્પ સિદ્ધાન્તને અનુસારે સ્વમતિકલ્પિત સામાચારીની પ્રમાણિકતાના નિષેધને માટે સપ્તમીવિભક્તિમાં જણાવ્યુંર છે. ‘વિજ્ઞાન્તરોવવો વ=સિદ્ધાંતના દોષ બતાવવાપણું ન હોય’ એ વિશેષણ, નિદ્ભવની પરપરાએ આવેલી નિવની સામાચારીના નિષેધ માટે સ્થાપેલ છે. કારણ કે—નિહ્વવની સામાચારી તે સિદ્ધાંતમાં દોષ બતાવે જ અને ‘ôત્ત=સ્વપ’ એ પદ
તે
૭ર. જેમાં પ્રાયઃ સર્વ પ્રશ્નોત્તરી પણ ફૂટ રજુ કરવામાં વિદ્વત્તા માનવામાં આવેલ છે તે પતિથિપ્રકાશના ૨૩૧મા પેજ ઉપરના આ અનુવાદ પછી નવા વગે, શાસ્ત્રકારની આ વાતને અનુસરીને જે હાલમાં પૂનમ અમાસની ક્ષયવૃદ્ધિએ તેરસની ક્ષયવૃદ્ધિ કરવાની કહેવાતી સામાચારી પણ એવી જ હાવાથી શાસ્ત્રકારે આપેલા વિશેષણથી તેનેા નિરાસ થઈ જાય છે.” એ પ્રમાણે લખાણ કરેલ છે તે લખાણુ, જ બ્રૂકના પેજ ૨૩૭ ઉપર તે વગૅ જ કરેલા-‘હાલમાં પૂનમ-અમાસની ક્ષયવૃદ્ધિએ તેરસની ક્ષયવૃદ્ધિ કરવાની ચાલતી પ્રવૃત્તિ કયા પ્રમાણિક પુરુષથી શરૂ થઈ તેનેા જ પત્તો નથી.” એ લખાણ વડે તે વના જ હાથે સદંતર કપેાલકલ્પિત ઠરે છે. કારણ કે–હેલા લખાણમાં તે વર્યાં, જે ચાલુ સામાચારીને કલ્પિત કહે છે, તે જ સમાચારીને ખીન્ન લખાણ વડે અનાદિની જણાવે છે! પૂનમ અને અમાસની ક્ષયવૃદ્ધિએ તેરસની ક્ષયવૃદ્ધિ, એ મુજબ અવિચ્છિન્ન પરંપરાથી કરાય છે, એવી સાબિતી આપનારા અનેક શાસ્ત્રપાઠા પણ આ નવા વર્ષાંતે તેમણે વૈદ્યને આપેલા ત્રીજા પૂરાવા બદલ (જજૂએ સિદ્ધચક્ર' વર્ષ ૧૦ના પેજ ૧૩૩ થી ૧૪૧) સ્પષ્ટ જણાવ્યા જ છે, અને વિક્રમ સ. ૧૯૯૨ સુધી તે પે।તે પણ એ સામાચારીને આચરેલી છે. છતાં તે આચરણાને નવા વગે જૂ લખાણા દ્વારા આધુનિક લેખાવવાની ચેષ્ટા કરી છે તે નવામતરૂપી વિષનું સર્વાંગીણ પરિણમન સૂચવે છે,
