________________
૩૮ ]
તત્વતરંગિણી ગ્રંથને અનુવાદ હોય, અને તે પછીની બીજી તિથિ એકાદિ અધિક સાઠ ઘડી પ્રમાણ હોય, ત્યારે તેમાંથી) સાઠ ઘડી પ્રમાણને “વાર’ લક્ષણવાળે દિવસ ગયો અને બાકી રહેતી જે એક વગેરે ઘડીઓ છે તે ઘડીઓ આગલા “વાર’ લક્ષણવાળા દિવસે હોય છે તેથી વૃદ્ધિ કહેવાય છે. તે વધેલી એકાદિ ઘડીઓ, પ્રથમ દિવસે રહેલી સાઠ ઘડી પ્રમાણ તિથિથી જુદી છે અને “વધી છે તેમ નથી. એટલે તે વધેલી ઘડીઓ પૂર્વ દિવસે રહેલી તિથિને જ બાકી રહેલે. અંશ છે. અને બાકી રહેતા તે અંશ વિના “આજે પૂર્ણ તિથિ છે એમ કહેવું શી રીતે યેગ્ય ગણાય? અસંખ્યાત પ્રદેશવાળા આત્માના એક આત્મપ્રદેશને પણ કલ્પનાથી અપહાર કરે તે એક પ્રદેશ સિવાયના સમસ્ત આત્મપ્રદેશવાળ પણ આત્મા, જીવસંજ્ઞા પામતે જ નથીઃ તે પ્રદેશ તેમાં નાખે સતે તે જીવસંજ્ઞા પામે જ છે? એમ સ્વયં કેમ વિચારતા નથી? વળી (તે શેષ ઘડીએ પૂર્વ દિને રહેલી ૬૦ ઘડીની અપેક્ષાએ) “અલ્પ હોવાથી વિવેક્ષા નથી કરાતી' એમ ન કહેવું. કારણ કે–તેમ કહેવામાં એક આદિ ઘડીયુક્ત દિવસે પણ “આજે અમૂક તિથિ છે. એ પ્રમાણે સમસ્તકપ્રસિદ્ધ વ્યવહારના વિલોપની આપત્તિ છે. અને તેમ થતાં અત્યંત ગૂંચ ઉભી થશે. “તે પછી અ૫ હેવાથી વિવક્ષા ન કરાય, એ પ્રમાણે ન્યાય છે તે ક્યાં જવું? અર્થાત એ ન્યાય ખેટને ?” એમ ન કહેવું? કારણ કે-તે ન્યાયનું બલાબભાવની અપેક્ષાએ જ પ્રવર્ણન છે. જેમ કે એક જ શેરડીના રસના ભરેલા ઘડામાં પાણીનાં બે ત્રણ નાંખેલા બિન્દુ, એ અલ્પ હોવાથી વિવક્ષા થતી નથી; (કેમકે-તે નિર્બલ છે,) જ્યારે તેટલા જ તાજા ઝેરનાં બિન્દુઓની તે વિવક્ષા થાય છે. (કારણ કે તે બલવાન છે.) ઈત્યાદિ અનેક દષ્ટાન્ત બુદ્ધિગમ્ય છે. એ પ્રમાણે ગાથાને અર્થ છે. ૧લા
અવક–હવે માસીની ચૌદશને ક્ષય હોય તે પ્રસંગે (ચૌદશે ચોમાસી તે શ્રી કાલિકસૂરિજી મહારાજે કરેલી હોવાથી, અને) આગમમાં (તે પૂનમે જ માસી) કહેલી હેવાથી પૂનમ જ કરવી યુક્ત છે, બીજી નહિ એવી ગુરુકુલની ઉપાસના નહિ પામેલા કઈક બ્રાંતજનની બ્રાંતિને દૂર કરવા સારૂ બે ગાથાઓ કહે છે – मू०-चउमासपक्खिों पुण, कयाइ जइ पडइ तत्थ पुव्वुव ॥
सुत्तुतं ति अ काउं, न पुण्णमासी वि घेत्तव्वा ॥२०॥ जं णं आणायरणा-भंगो अणवत्थमाइणो दोसा ॥
जेसिं जुगप्पहाणा, सिरिकालिगसूरिणोऽभिमया ॥२१॥ મૂલાઈ–વળી જે કઈ વખતે ચોમાસી ચૌદશને ક્ષય આવે તે પ્રસંગે પૂર્વે કહ્યા મુજબ અનુસરવું=પૂર્વની તેરસને ચૌદશ જ કરવી; પરંતુ ‘સૂત્રમાં (પૂનમ) કહી છે? એમ કરીને પૂર્ણિમા ન લેવી. કારણ કે એમ કરવાથી જેઓને યુગપ્રધાન શ્રી કાલિકા
