________________
( ૩૭
ગાથા ૧૯મી અવર–હવે તિથિની વૃદ્ધિ હાયે સતે-પૂર્વની તિથિ પૂર્ણ છે, ઉત્તર તિથિ પૂર્ણ નથી.” એ પ્રમાણે કેઈ અવિચારિત વચનરચનામાં કુશલજને છટાદાર બોલવા તૈયાર હોય છે તેમનું મૃષાભાષણ ખુલ્લું કરે છે – मू-तं पुण असच्चवयणं, जं भण्णइ अज्ज पुण्णतिहिदिवसो ॥
जे (ज) णं पुरोवि दुगतिग-घडिया वटुंति तीसे य ॥१९॥ મૂલાથ–“આજે પૂર્ણ તિથિવાળો દિવસ છે એમ જે કહે છે તે અસત્યવચન છેઃ કારણકે–તે તિથિની બે-ત્રણ ઘડી બીજે દિવસે પણ વર્તે છે. ૧લા
ટીકાર્થ-વળી જે એમ કહેવાય છે કે-“આજે પૂર્ણ તિથિ છે, જેમાં પૂર્વે લક્ષણ બાંધેલ છે એ પ્રમાણે “વાર’ લક્ષણવાળ દિવસ છે.” તે અસત્યવચન છે. કેવી રીતે? તે કહે છે કે-આગલે દિવસે પણ બે ત્રણ ઉપલક્ષણથી ઓછી વધુ પણ ગ્રહણ કરવાની ઘડીઓ છે.” કઈ તિથિની?તે કહે છે કે તે પૂર્વની તિથિની જ જે-તે ઘડીએ પૂર્વની તિથિની જ છે, એમ કેમ કહેવાય? એમ કહો તે ઉપર જ નિરૂપણ કર્યું છે કે-તિથિનું આ અધિકપણું એટલે શું? એક જ તિથિનું બે સૂર્યોદયને સ્પર્શવાપણું? વગેરે. તે તમારા ધ્યાનમાં શું નથી આવ્યું? ધ્યાનમાં આવ્યું જ છે, તે કેમ પૂછો છો? “સ્પષ્ટ કરવા માટે પૂછીએ છીએ.” એમ જે કહેતા હે તે સાંભળોઃ—જ્યારે પહેલી તિથિ પૂર્વ દિવસે સાઠ ઘડી પ્રમાણ સુધારા-વધારા સાથે સં. ૨૦૦૬માં “સરિશિષ્ટ શ્રી તરવતરંગિળી-ટીવાનુવા' નામની બૂક પુનઃ પ્રસિદ્ધ કરવી પડી, અને તે બૂકના પેજ ૨૦ ઉપર આgવે ક્ષીનતિ થાવ, વાર્યમેવ તવાન' એ [બને વાક્યનું એક વાક્ય દર્શાવવાની ભૂલ તે હજુ પણ ચાલુ રાખેલ હોવા છતાં ] બંને વાક્યનો–એજ પ્રમાણે ક્ષીણતિથિમાં પણ આજે મેં બે કાર્ય કર્યા' એ પ્રમાણે અર્થ રજુ કરીને તિથિસાહિત્યદર્પણમાં તેમણે જણાવેલા–“એજ પ્રમાણે ક્ષીણતિથિ એટલે ભેગી થતી બે પર્વતિથિ' એ અર્થને તે પોતાના હાથેજ ઉડાવી દેનારે સુધારે કરેલ છે તેટલું તો સારું જ કર્યું છે. આ ઉપરથી માનવું થાય છે કે-“તે વર્ગની સં. ૧૯૯૩ની પર્વતિથિપ્રકાશ” નામક બૂકના ૧૮પમા પેજ ઉપર તે વર્ગો જેમ તે બંને વાક્યમાંના પહેલા ‘ણીળતિયા” વાક્યને–એવી જ રીતે ક્ષીણતિથિમાં પણ સમાપ્તિ પૂર્વતિથિને દિવસે થયેલી હોવાથી તે તિથિ તે દિવસે માનવામાં આવે છે. એ પ્રમાણે અલગ અર્થ કરેલ છે અને બીજા “#ાર્યદ્રથમ તવાનમ્' વાક્યને પણ “આજે મેં બે કાર્ય કર્યા' એ મુજબ જેમ અલગ અર્થ કરેલ છે, તેમ તે વર્ગને જ્યારે બુદ્ધિ સૂઝશે ત્યારે તે બંને વાક્યોને એક વાક્ય તરીકે લેખાવતા બંધ થઈને વળી પાછા તે બે વાક્યના એક લેખાવેલ વાક્યને પણ બે વાક્ય તરીકે લેખાવતા થશે, તે સાથે પર્વતિથિપ્રકાશમાં તે બે વાક્યોના જણાવેલા એ અર્થમાં તેમણે જે વધારે અવયવવાળી વાતને સમાપ્તિની વાત તરીકે લેખાવવાની ભૂલ કરેલ છે તે ભૂલનો પણ સુધારે કરશે અને આ બંને મૂલવાક્યોને “તિથિસાહિત્યદર્પણમાં રજુ કરેલા-ક્ષીણતિથિ એટલે ભેગી થતી બે પર્વતિથિ એ
અસત્યના પહાડ સમા અર્થને પણ તે વર્ગે જ ઉપર જણાવેલા–“ક્ષીણતિથિમાં પણxxx તે તિથિ (નહિં કે બંને તિથિ) તે દિવસે માનવામાં આવે છે.” એ સાચા અર્થરૂપે જરૂર સ્વીકારતા થઈ જશે.” ૨૦૦૬માં સુધારે વધારો કરીને પુનઃ પ્રસિદ્ધ કરેલ તે-“સરિશિષ્ટ શીતવતરંગિની ટીકાવાના ૫મા પેજ ઉપર તે તે બે વાક્યમાંના– આજે મેં બે કાર્ય કર્યા ' એમ લખીને તે કાર્યાં' એક વાકયને તે વગે આજથી જ જુદા વાક્ય તરીકે જણાવેલ પણ છે.
