________________
ગાથા ૨૯ મી
[ ૪૯ માસ પછીના) વીસ દિવસ સુધી એ પ્રમાણે સંદિગ્ધ બોલવું, અને જે ચંદ્રવર્ષ હોય તે પચાસ દિવસ સુધી અનમિત=સંદિગ્ધ બોલવાનું હોય છે. તે કાલ-નિયમ પછીથી પોતાના નિર્ણયાત્મક વચન વડે જે ગ્રહણ કરેલું છે તે, “અહિં રહ્યા” એમ અભિગૃહીત થાય, અને પૂછતા ગૃહસ્થને “અમે અહિં વર્ષાકાલ રહ્યા છીએ' એમ કહે. ૧૫ “વીસ દિવસે અથવા પચાસ દિવસે પોતે અભિગૃહીત કરેલું ગૃહસ્થને જણાવે તે પહેલા નહિ તેનું શું કારણ? તે કહે છે કે- વવિ–કદાચિત ઉપદ્રવ થયે હાય, “આરિ’ શબ્દથી–રાજા દ્વેષી થયો હોય ઈત્યાદિ, અથવા વરસાદ સારે વર ન હોય ઈત્યાદિ કારણે જે રહે તે અધિકરણાદિ (છાપરાં, ઘર આદિને ગૃહસ્થ ઘઠારે-મઠારે ઈત્યાદિ) દેશે લાગે. હવે (તે નિયમ અગાઉથી ગૃહસ્થને પિતે રહેવાનું કહ્યું હોય અને) જે ન રહે તે ગૃહસ્થ કહે કે “આ સર્વજ્ઞપુત્રો કાંઈ જાણતા નથી અને મૃષા બોલે છે. કારણકે–અમે અહિં રહ્યા છીએ, એમ કહીને વિહાર કરી ગયા.” અથવા લેકે કહે કે-“સાધુઓ અહિં ચાતુર્માસ રહ્યા એટલે અવશ્ય વદસાદ થશે. તેથી ધાન્ય વેચી નાખે, લેકે ઘર વગેરે સમારાવે, હળ વગેરે કર્મો ખેડે–ચલાવે.” જેથી કરીને (તે વીસ અથવા પચાસ દિવસના નિયમ) પહેલાં પોતે રહેવાની ધારણ અને તે ધારણ મુજબ ગૃહસ્થને જણાવવાને નિયમ પહેલાં કરવામાં આવે તે ઉપર જણાવ્યા છે તે વગેરે અધિકરણ દે લાગે. એ દેશે ન લાગે એ હેતુથી (પાંચ વર્ષના ૧ યુગના બે) અભિવદ્ધિત વર્ષમાં (અશાડ શુદિ ૧૫ થી સંવત્સરી સુધીના) પચાસ દિવસ પછી ગૃહિજ્ઞાત કરે="અમે અહિં રહ્યા છીએ’ એમ ગૃહસ્થને જણાવે છે ? ”
આ (શ્રી નિશીથભાષ્યની ચૂર્ણિના અક્ષરો પણ જણાવવામાં) અભિપ્રાય આ છે કે“અક્રમ વગેરે તપ, ચૈત્યવંદન, સાધુવંદન વગેરે ક્રિયાવાળું પર્યુષણ પર્વ શ્રાવણમાસે કર્તાવ્યરૂપ નથી.” આ પર્યુષણ પર્વ શ્રાવણમાસે કરવામાં દેષ જણાવે છે કે-“આમ શાસ્ત્રાધાર આપીને એ વાત સ્પષ્ટ કરી છે, છતાં ન માને અને શ્રાવણમાસના વીસ દિવસ ગયે સતે (તે ગૃહિજ્ઞાતપર્યુષણને બદલે) અઠ્ઠમ તપાદિ જણાવેલ કિયાવાળું પર્યુષણ પર્વ કરે તે. તેમાં “વીરાજ માણેકપચાસ દિવસે ઈત્યાદિ જણાવનાર શ્રી કલ્પસૂત્રને પાઠ પણ લેપવાને પ્રસંગ આવે.”
જો એમ કહે કે “શ્રાવણ અને ભાદ્રપદની વૃદ્ધિ પ્રસંગે અમે તે પર્યુષણ પચાસ દિવસે જ કરીએ છીએ તે શ્રી કલ્પસૂત્રના તે પાઠને અમારે વિલોપ કેમ થાય?” તે સમજવું કે-“(ગૃહિણાત અવસ્થાનને ૨૦ દિવસનો નિયમ અભિવન્દ્રિતવર્ષમાં આવતી આષાઢમાસની જ વૃદ્ધિ વખતને હેવાથી અધિક-પહેલે આષાઢ ત્યાં જ પ્રમાણ કહેલ છે; પરંતુ) ગૃહિજ્ઞાત અવસ્થાન (માટેના આષાઢ) સિવાયના (શ્રાવણ અને ભાદ્રપદ આદિ) માસની વૃદ્ધિમાં અધિક માસ પ્રમાણ ગણેલ નથી, છતાં તમે ત્યાં (અધિકમાસને પ્રમાણ ગણે છે તેથી) શ્રી કલ્પસૂત્રના પાઠને તમારે વિલેપ થાય છે.”
માને ૪૦ અને એમ (અધિકમાસને મનસ્વીપણે) પ્રમાણુ ગણવામાં (શ્રાવણ
