________________
તત્વતરંગિણી ગ્રંથને અનુવાદ આદિથી વીંધાએલી પૂર્વા (એકમ આદિ) તિથિએ દુ-નૈવ ન જ થાય. ૨
૮. આ બન્ને પ્રાચીન ગાથાને અર્થ, આજથી સાડાત્રણ વર્ષ પહેલાના પ્રાચીન બાલાવબોધમાં પણ આ પ્રમાણે જ છે, અને તે અર્થને સં. ૨૦૦૬ના પ્રથમ આષાઢ માસે (સં. ૨૦૦૫ છપાઈને)
થએલ “શ્રી તવતરંગિણીબાલાવબોધ' નામની બૂકના છદ્રા પેજ ઉપર-ના સર્જનહું વરી सहित तिथि पामीइं नहिं तउ अवरा कहिता बीजी आगली तिथि तीणइ वींधी पूर्वली तिथि आगली ज નાખવી પણ મારી તિથિરું વધી હુતી પૂર્વી હિટ ન'િ એ પ્રમાણે મૂલ બાલાવબોધ તરીકે નવા વર્ગે પણ પ્રસિદ્ધ કરેલ છે. એટલું જ નહિ પણ તે બૂકના સાતમા પેજ ઉપર તે જ નવા વર્ષે તે બાલાવબોધ-“જે સૂર્યને ઉદયે કરી સહિત તિથિ પામીએ નહિ તો કહેતાં બીજી આગલી તિથિ તેને (તેણે) વિધી પૂર્વની તિથિ (તેરસ) આગલી (ચૌદશ) જ જાણવી, પણ આગલી તિથિએ (ચૌદશે) વિધી પૂર્વની (તેરસ) કહીએ નહિ.” એ પ્રમાણે પોતે ગૂર્જરાનુવાદ કરીને આ બે મૂલે ગાથાના “ચૌદશના ક્ષયે તેરસને તેરસ કહેવી નહિ, પરંતુ ચૌદશ જ કહેવી.” એ અર્થને જ સાચા અર્થ તરીકે સ્વીકારેલ છે.
આમ છતાં તે વર્ગે, તે શ્રી તત્વતરંગિણીબાલાવબેધ' બૂકના તે જ સાતમા પેજ ઉપર તે સ્વીકૃત અર્થની નીચેની ટનેટમાં આ બંને ગાથાના તે સ્વીકૃત અર્થને પણ [ પૂર્વ કેઈએ, મતિ મુજબ ટીપ્પણી તરીકે લખેલ હોય અને તે પ્રતને કેઈએ પુનઃ લખાવતી વખતે તે ટિપ્પણી, લેખકના હાથે મૂલ ટીકા સાથે જોડાઈ જવા પામેલ હોવાની સંભાવનાવાળી (કારણ કે–તે લખાણ સર્વ લિખિત પ્રતમાં નથી.) તે બે ગાથાની–સત્ર ૨ પ્રથમથાવાર સુમન દ્રિતીય કાર્યો યથા-~થ ય િથમપિ 'ताः पूर्वोक्ताः 'सूर्योद्गमेन युक्ताः' अवाप्तसूर्योदया इति यावत् , न लभ्यते 'ता' तर्हि 'अवरविद्ध' त्ति अपरविद्धाक्षीणतिथिभिविद्धा-अर्थात्प्राचीना तिथयः 'अपरा अपि' क्षीणतिथिसंज्ञिका अपि, प्राकृतत्वावर्थे एकवचनं, 'हज' त्ति भवेयुः । व्यतिरेकमाह-'नहु' त्ति हुरेवार्थे व्यवहितः संबध्यते, तद्विद्धाः सत्यो न पूर्वा एव भवेयुः किन्तु વરરસિ પતિ માત્ર: ” એ મુજબની ] અવ્યવસ્થિત ટિપ્પણીને આધારે અસત્ય લેખાવવાનો પ્રયત્ન કરેલ છે તે દિવસને રાત્રિ મનાવવા જેવો છે.
તે ટિપ્પણીગત અર્થને સાચો લેખાવવા સારૂ નવા વર્ગે તે ટિપ્પણીને સં. ૧૯૯૩ થી ગ્રન્થકારની ટીકા તરીકે પણ પ્રચારવાની હિમ્મત કરેલ છે. પરંતુ સુરત જૈનાનન્દ પુસ્તકાલયની લિખિત પ્રતમાં તેમજ તેમણે પ્રસિદ્ધ કરેલ “શ્રી તત્ત્વતરંગિણી બાલાવબોધ આદિ અનેક સ્થલની લિખિત પ્રતમાં તે ટિપ્પણી નહિ હોવાથી તે પ્રચાર ક્રમે ક્રમે અસત્ય ઠરેલ છે.
મુખ્ય વાત એ છે કે-“આ “સંવછરવારમા” અને “મદ રફ વિ” એ બંને ગાથાઓ મૂલ નથી; પરંતુ સાક્ષી ગાથા છે અને કોઈ પણ ગ્રન્થકાર સાક્ષી ગાથા; પિતાના આશયથી વિરુદ્ધની આપે નહિ તેમજ સાક્ષી ગાથાની ટીકા રચે નહિ: કવચિત કઠીન શબ્દનો અર્થ કે પર્યાય કરે એ અલગ વાત છે. આ જ ગ્રન્થમાં આ બે સાક્ષી ગાથા કરતાંયે કઠીન એવી અનેક સાક્ષી ગાથાઓ છે કે જેની આ ગ્રન્થકારે ટીકા કરી નથી.” એ વાત જાણવા છતાં નવા વર્ગે તે બાલાવબોધમાં તે બંને સાક્ષી ગાથાની (ગ્રન્થકારના આશયથી ઉલટો અર્થ જણાવનાર) તે અધમૂલ ટિપ્પણીને નિજના નિરાધાર મતની સિદ્ધિ અર્થે સિદ્ધાંત તરીકે રજુ કરી દેવાની કુયુક્તિનું શરણ લીધું છે તે શેચનીય છે.
તે ટિપ્પણું અધમૂલ હોવાનાં કારણે (અ) ગ્રન્થકારે, ચૌદશના ક્ષયે તેરસે તેરસ કહેવાતી નથી, એ વાતના સમર્થન અર્થે જ તે બંને સાક્ષી ગાથા આપેલી હોવાથી આ ગાથાને અર્થ, ગ્રન્થકારની તે વાતને જ અનુરૂપ હોય એટલે વિચાર તે
