________________
૨૪ ]
તત્ત્વતર ગણી ગ્રંથના અનુવાદ
,
કહ્યું છે કે–જો તે દિવસે ચૌદશ હોય તે પપ્પી કે ચામાસી પડિમે અને જે ચૌદશ ન હાય તા તેવા ૩ દિવસે દૈવસિક કે સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કરીને સાધુની સેવાભક્તિ કરવી.’ વળી–‘ચૌદશ અને પૂનમ ' એમ વ્યક્ત્વા તે ખ'ને પણ તિથિ આરાધ્યપણે સંમત ૪ છે. તેથી જો તમારી હેલી (ચૌદશના ક્ષયે પૂનમે ચૌદશ કરવાની) રીતિ ગ્રહણ કરાય તા પૂનમની જ આરાધના થઈ અને ચૌદશની આરાધનાને તે જલાંજિલે જ આપવા જેવું થાય. વળી જો–ચૌદશના ક્ષયે તેનું આરાધન ગયું જ (એમ કહેા) તે મિત્રભાવે પૂછુ છુ કે—“ આઠમે તમને ખાનગી રીતે કાંઈપણુ આપ્યું છે ? કે—જેથી ક્ષીણ અષ્ટમીને રપવાદૃશ્યપૂર્વીની પતિથિમાં તે ક્ષીણુપર્વનું પણ આરાધન થઈ જાય છે.' એ કથન પણ આમૂલચૂલ કલ્પિત છે. તેમજ ક્ષીણ પર્વતિથિઓને ક્ષયે પૂર્વા વાળા વિધિસૂત્રવડે ઉદ્યાત્ તરીકે સ્વતંત્ર સ્થાપ્યા સિવાય તે તે ક્ષીણપનું આરાધન થતું જ નથી,”
૨૩. ખરતરીય આપ્તપુરુષનાં આ વચનાનુસાર, ચૌદશના ક્ષયે પૂનમે ચૌદશ કરવા જનાર ખરતરને પણ પૂનમે ( પૂનમ અને ચૌદશ એ એ પનાં બન્ને પ્રતિક્રમણ રહેતાં નથી; પર`તુ) એક દૈવસિક જ રહે છે.
૨૪. આ વાત, ચૌદશ અને પૂનમ એ બંને પર્વને સ્વતંત્ર આરાધવાની સખત ભલામણ કરે છે. આથી ‘ચૌદશ કે આઠમના ક્ષયે તે તે તિથિને ખરતરગી, પૂનમે કે કલ્યાણકની નવમીએ ગણે એટલે કુંતે પતે એક દિવસે કલ્પે તે તેમાં તેઓને જેમ એક પનું આરાધન ત્રુટે છે તેમ પૂનમે કે ( કા પીએ હાવાને લીધે મરજીયાત આરાધ્ય ગણાતી કલ્યાણક તિથિને કાલપવી હોવાને લીધે ફરજીયાત આરાધ્ય ગણાતી અષ્ટમી આદિ બારપી જેવી કલ્પીને ) કલ્યાણક નવમી આદિના ક્ષયે તે ક્ષીણુ પૂનમ કે ક્ષીણ નવમી આદિ કલ્યાણકપ'ને ચૌદશ કે આઠમ આદિમાં કહ્યું તેમાં નવાવર્ષાંતે પણ એકેકતિથિનું આરાધન ઢે છે.' એ હકીકત છે, અને તેથી પૂનમ કે નવમી આદિના ક્ષયે ૧૪/૧૫-૮/- આદિ કહેવું તે, પેાલ કલ્પિત ઠરે છે.
૨૫. આ વાતથી ગ્રંથકારની વખતે પણ પક્ષયે તેની આરાધના કરવા સારૂં પૂર્વ અપના ક્ષય કરી તેનાં સ્થાને તે ક્ષીણુ પતિથિને ઉદ્દયાત્ તરીકે સ્થાપવામાં આવતી હતી એ વાત નક્કી થાય છે. પતિથિપ્રકાશ’ ના પેજ ૨૯ ઉપર નવા વગે, આ-‘વાદયામિમન્યતે' પાઠના અ, પ્રથમ તાઆઠમને તમે ફેરવીને માને છે' એ પ્રમાણે સાચા જ કર્યાં હતા; પરંતુ તે અ, તેમને પાછળથી તેમના ( અષ્ટમીના ક્ષયે ૭/૮ કરવાના) કલ્પિતમતને બાધક જણાવાથી તેમણે પુનઃ છપાવેલ–સપરિશિષ્ટ તત્ત્વતરંગિણી ટીકાનુવાદ' બૂકના પેજ ૮ ઉપર તે સાચા અને ક્ષીણુ આઠમને સાતમમાં માને છે.’ એ પ્રમાણે અસત્ય અર્થમાં પલટાવી દીધેલ છે તે શાચનીય છે. ‘નવા તિથિમત બદલ નવા વર્ગ તરી વાતવાતમાં ગવાતી શાસ્ત્રાનુસારિતા આ પ્રકારની જ છે.' એમ સુજ્ઞજનાએ તેમણે કરેલા આ ગ્રંથના ક્રૂરતાક્રૂરતા અનુવાદોમાં સર્વાંત્ર ધ્યાન રાખવા જેવું છે.
આ રીતે–આઠમના ક્ષયે આરાધનામાં આ શાસ્ત્રથી થતી ઉઘ્યવાળી આઠમને આ શાસ્ત્રના જ નામે પેાતાના મતની કલ્પિત ૭/૮ લેખાવતા રહેવા સારૂ તેા “નવા વગે, સ. ૧૯૯૭ની–પતિથિપ્રકાશ મૂકના પેજ ૨૫ ઉપર મુદ્રિત તત્ત્વતરગિણી પત્ર ૪ ઉપરના-‘ક્ષીળાદમીä સક્ષમ્યમાં વિજ્યમાળમઇમીચથશ મૈં મેત' એ અષ્ટમીક્ષયે સપ્તમીને અષ્ટમી કહેનારા પાઠનેા આખા અનુવાદ જ ઉડાવી દીધેલ છે! આખીના ખુલ્લી થઈ જતાં સ. ૧૯૯૬માં પ્રસિદ્ધ કરેલ—તિથિ સાહિત્યદર્પણ' બૂકના પેજ ૧૦૦ ઉપર તેમણે તે પાઠના અનુવાદ આપવા જરૂરી માન્યો હાવા છતાં તે સ્થળે પણ તે
