________________
~
~~
~
~~
~
~
૧૮ ]
તત્વતરંગિણી ગ્રંથને અનુવાદ ત્યાં આપનાં [ગતસિંeતદાતા એ લક્ષણને સંભવ નથી. જે ભૂમિ પર ઘટ અને પટ બન્ને રહેલા હોય તે જમીન ઉપર ઘટ અને પટ બન્ને હેવાનું જ્ઞાન અથવા રત્નજડિતસુવર્ણનાં કુંડલ વિષે સુવર્ણ અને રત્ન એ બંને હોવાનું જ્ઞાન ભ્રમ થવાને યોગ્ય જ નથી. એ પ્રમાણે (ચૌદશના ક્ષયે) રવિ આદિ વારના લક્ષણવાલા એક જ દિવસે (તેરસ-ચૌદશ) બંને તિથિઓની સમાપ્તિપણે વિદ્યમાનતા હોવાથી (તેરસે ચૌદશનું જ્ઞાન) આરપરૂપ ક્યાંથી થશે? આથી જ આ પ્રકરણમાં “સંgooત્તિ જ ઉત્તએ (૧૭મી) ગાથાને વિષે-જે તિથિ જે રવિ આદિ વારના દિવસે સમાપ્ત થઈ હોય તે દિવસે જ તે તિથિ તરીકે સ્વીકારે.” ઈત્યાદિ પ્રકારે જણાવવામાં આવશે તે અર્થમાં વ્યાપ્ત કરે નહિ–મુંઝાવું નહિ.
“બે ત્રણ આદિ કલ્યાણતિથિ ડે આવે ત્યારે (ક્ષીણતિથિને) શું એ પ્રમાણે સ્વીકારે છો ? અર્થાત આગલી તિથિના ક્ષયે પાછલી તિથિના દિવસે જ તે ક્ષીણતિથિ કરે છે ?” એમ કહેનાર ખરતરગચ્છીને ગ્રંથકાર કહે છે કે-“શું તમારું ડહાપણ? કે જેથી પિતાના
૩૧. ધ્યાન રાખવું કે અહિં એક દિવસે જે તેરસ ચૌદશ બંને તિથિની સમાપ્તિ જણાવેલ છે તે, હેતુ તરીકે છે અને તે હેતુમાં સાધ્ય તરીકે તે ચૌદશ જ છે. આ પાઠને આગલ કરીને નવો વર્ગ, એક દિવસે તેરસ ચૌદશ બંને માનવાનું કહે છે, તેમાં તેઓ હેતુ અને સાથે એ બંનેને ઈરાદાપૂર્વક એક લેખાવે છે અને તેના પરિણામે તે દિવસે પૌષધળાથી જ ચૌદશ માનતા હોવાથી તેઓ ઉદયાત તેરસનેય (માનવાનું કહે છે છતાં) માની તે શકતા જ નહિ હોવાની દુઃસ્થિતિના ભાજન બનવું પડે છે.
૩૨. શાસ્ત્રકારે, નવા વર્ગની જેમ અહિ તે દિવસે ક્ષીણ તિથિનું અનુષ્ઠાન કરવું = આરાધના કરવી એમ કહેલ નથી, પરંતુ તે દિવસે તે તિથિ કરવી” એમ કહેલ છે. આ ઉપરથી ‘આરાધના છે માટે તિથિ નહિ; પરંતુ અતિથિ છે માટે આરાધના છે એ વાત ફલિત થાય છે.
૩૩. ચૌદશના ક્ષયે તેરસના દિવસે ચૌદશ જ કરવાનું જણાવનારા આ ચાલુ અધિકારમાં અહિં ક્ષીણ એવી કલ્યાણક તિથિને ઉદયાત બનાવવાનો જ પ્રશ્ન હોવા છતાં નવા વર્ગે આ ગ્રન્થના અનુવાદની બૂકમાં આ વાતનો અર્થ, “ભેગી આરાધના એમ જણાવેલ છે તે ભ્રામક છે. વળી અહિં એક દિવસે બંને તિથિની તે નહિ જ; પરંતુ એક તિથિની આરાધનાની પણ વાત નથી. અહિં તો બે ત્રણ આદિ કલ્યાણક તિથિઓ જેડે આવે ત્યારે પણ તેમાંની એક ક્ષીણ તિથિને જ ઉદયાત બનાવવાની વાત છે. તિથિ ઉદયાત બન્યા વિના તે તિથિની સૂર્યોદયથી જ ગણાતી આરાધના બને પણ ક્યાંથી ? આ રીતે પર્વતિથિની જ મહત્તા હોવાથી તો પૂર્વપુરુષોએ ક્ષીણ તિથિને જ ઉદયાત બનાવવા સારૂ જેમ ક્ષયે પૂર્વ શાસ્ત્ર સૂચવ્યું તેમ આરાધનાની વ્યવસ્થા સારૂ કઈ જ સૂત્ર સૂચવ્યું નથી. આથી જ તિથિના ક્ષયે પ્રથમ તે તિથિને જ ઉદયાત બનાવવાની આચરણ શ્રીમત તપાગચ્છમાં અવિચ્છિન્નપણે વર્તમાનમાં પણ પ્રવર્તે છે, અને બે ત્રણ આદિ કલ્યાણકપર્વો જોડે આવે તેવા પ્રસંગે તેના તપ માટે શાસ્ત્રકારે અહિં જણાવેલા દ્વિવ્યારિ' પાઠ મુજબ વર્તન કરાય છે. એ જ આ વાતનો સારાંશ છે. અર્થાત કલ્યાણતિથિના તપ માટે “શાસ્ત્રીય પૂરાવા પેજ ૮ ઉપરની ૨૭ મી પંક્તિમાંના વતુથરિને ચાવવ ત પૂર્તઃ જાતે = ચાર દિવસ સુધી પણ તપપૂર્તિ કરાય.” એ પાઠ મુજબ પણ કલ્યાણકને તપ કરવા તે ચાર દિવસ સુધી પણ પાર્લ જઈ શકાય છે.
