________________
૧૦ ]
તત્ત્વતર ંગિણી ગ્રંથના અનુવાદ
or
કરાતું પણ આઠમનું કાર્ય દોષકારક નથી' એમ કહેા, તે સુદર વાત છે. તે તરીત્યેવ(ટિપ્પણામાંની તેરસે રહેલી ચૌદશને લેાક, ચૌદશ માને છે) તે લેાકવ્યવહારના ભંગ થતા હેાવાના ભયથી જ ચૌદશનું કૃત્ય પણ તેરસે કરી. કારણકે ઇન્નત્યેષિ–ચૌદશના ક્ષયે તેનું કાર્ય નાશ પામતું હાવાનું કહેા તે તેમાં પણ, લેાકવ્યવહારના ભંગના ભય તે તે તૈય વાતમાં સમાન છે : અર્થાત્—જેમ આઠમના ક્ષયે સાતમમાં લેાકભીતિથી જાવ છે તેમ તે લેાકભીતિથી ચૌદશના ક્ષયે તેરસે જવું જોઈએ; પરંતુ પૂનમે ન જવું જોઈએ. કારણકે–લેાકવ્યવહારભંગના ભય તે અનેય વાતમાં સમાન છે. ૫ ૪
અવતરણિકા:—હવે ખરતરના—“ચૌદશના ક્ષયે તેરસે રહેલી ચૌદશ પછી આરાધ્યપણે સમીપમાં રહેલી પૂર્ણિમા, ચતુષ્પર્ધીમાંની તિથિ હાવાથી પાક્ષિકકૃત્ય (તેરસે યુક્ત નથી, પરંતુ) પૂનમે યુક્ત છે અને (તેની જેમ આઠમનું કાર્ય નામે કરતા નથી તેનું કારણ–) નવમીમાં તે ચતુષ્પી પણાના અભાવ છે તેથી અષ્ટમીનું અનુષ્ઠાન૧૩ સાતમમાં જ ઈષ્ટ છે.” એ શકાવરના નાશ માટે ઉત્તમ ઔષધ સમાન ગાથા કહે છેઃ—
मूद - नाराहणभंतीए पक्खिअकज्जं च पुष्णिमादिवसे ॥ tigeria - नवमीए जेण न पमाणं ॥ ५ ॥
મૂલાથ:—ચૌદશના ભાગ ભલે ન હોય; પરંતુ ચૌદશની આરાધના તેા થાય છે ને ?’ એ ભ્રાંતિથી પાક્ષિક-નૃત્ય-ચૌદશનું કાર્ય, પૂનમે કરવું યુક્ત નથી : કારણકે-ક્ષય પામેલી ૧૪અષ્ટમી, કલ્યાણુકવાળી નેામમાં પ્રમાણ કરતા નથી. ા પ ા
ટીકા :—જો કે આગમને વિષે (ત્રણ) ચામાસી સંબંધીની ત્રણ પૂનમે અને મહાકલ્યાણકના સંબંધ વડે પુણ્યતિથિ તરીકે પ્રસિદ્ધ ગણાતી અમાવાસ્યાએ આરાધ્ય કહેલી છે, સાવિ જ્ઞાવિતા પણ કાઈક સ્થળે શ્રાવકોને કેવલ પૌષધવ્રતને જ આશ્રયીને સામાન્યેન સંપૂનમ ગ્રહણ કરેલી જોવાય૧૫ છે. આથી તે સામાન્યની અપેક્ષાએ યુક્તિએ જણાવાય
૧૩. ખરતરને તે ક્ષીણુ અષ્ટમીના સાતમે કરતા અનુષ્ઠાનને પહેલાં આઠમનું કબૂલ કરાવ્યા પછી જ ગ્રંથકારે, ખરતરને અહિં સાતમમાં આઠમનું અનુષ્ઠાન કરવાનું કહેલ છે. તેથી શાસ્ત્રકારે એ વાકય, અમેને ‘ સૂર્યોદય પહેલાં લેવાતા અષ્ટમીના પૌષધની અપેક્ષાએ ઉદ્યવાળી સાતમને ઉદ્યવાળી આડમ ગણીને કહેલ છે.' એમ ખરતરને પણ માન્ય છે, એમ જાણવા છતાં નવા વ, આ વાકયને પેાતાની ૭૮ની માન્યતામાં ખૂંચે છે તે અયુક્ત છે.
૧૪. અહિં પણ શાસ્ત્રકારે પેાતાના ધ્યેય અનુસાર ખરતરને ક્ષીણુ અષ્ટમીનું કૃત્ય' કહેલ નથી; પરન્તુ ‘તેામમાં ક્ષીણુ અષ્ટમી’ કહેલ છે. છતાં ‘પતિથિપ્રકાશ' પેજ ૨૬ તથા સપરિશિષ્ટ તત્ત્વતર ગિણી ટીકાનુવા'ના પેજ ૭ ઉપર નવાવગે આ આઠમને અર્થ, આમનું કાર્ય” એમ કરેલ છે, તે અષ્ટમીના ક્ષયે ‘ક્ષયે પૂર્વા’થી સાતમે થતી આઠમને ચેનકેન ૭/૮ લેખાવવાની વૃત્તિને આભારી છે. કે—જે માન્યતા ખરતરની પણ નથી.
૧૫. શ્રી સેનપ્રશ્ન પૃષ્ઠ ૪૪ ઉપરના ‘અથ ૨-ચાલઢમુદ્દિવુળમાસિળીયુ જિવુળ' મિશ્રણ્ય યાયા–
