Book Title: Sarvarthsiddhi Vachanika
Author(s): Jaychand Pandit
Publisher: Kallappa Bharmappa Nitve
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020662/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KG sarvArthasiddhi vacanikA. For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir JNOR tatvArthasUtra-TIkA. sarvArthasidhdi vacanikA. (paMDita jayacaMdajI-kRtA) prakAzaka kallAppA bharamAppA niTave. kolhApUra-siTi. "jaineMdra presa" vaizAkha zuklA 3 zake 1833. kImata 4 rupaye. For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // tatvArthamUtrANAmanukramaH // 1 // tattvArthasUtrANAmanukramaH prathamo'dhyAyaH sUtrANi aaddnuNddguluNddvniNcnuNdni sUtrANi pRSThAH 13 matiH smRtiH saMjJA cintA'bhinibodha ityanAntaram 140 14 tadindriyAnindriyanimittam 144 15 avagrahahAvAyadhAraNAH 147 pRSThAH 16 bahubahuvidhakSipAniHsRtA'nuktadhruvANAM setarANAm 149 17 arthasya 152 22 18 vyaJjanasyAvagrahaH 19 na cakSuranindriyAbhyAm 29 20 zrutaM matipUrva dvayanekadvAdazabhedam 21 bhavapratyayo'vadhirdevanArakANAm 22 kSayopazamanimittaH SaTikalpaH zeSANAm 23 RjuvipulamatI manaHparyayaH 175 24 vizudhyapratipAtAbhyAM tadvizeSaH 177 122 25 vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaHparyayayoH 125 26 matizrutayornibandho dravyeSvasarvaparyAyeSu 133 27 rUpiSvavadheH 135 / 28 tadanantabhAge manaHparyayasya 1 samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH 2 tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam 3 tannisargAdadhigamAvA 4jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmokSAstatvam 5 nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH 6 pramANanayairadhigamaH 7 nirdezasvAmitvasAdhanAdhikaraNasthitividhAnataH 8 satsaGkhayAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpavahutvaizca 9 matizrutAvadhimanaHparyayakevalAni jJAnam 10 tatpramANe 11 Aye parokSam 12 pratyakSamanyat W For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 2 // sUtrANi 29 sarvadravyaparyAyeSu kevalasya 183 30 ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturthyaH 185 31 matizrutAvadhayo viparyayazca / 186 32 sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavat 188 33 naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUlaivaMbhUtA nayAH 193 iti tattvArthAdhigame mokSazAstre prathamo'dhyAyaH aaddutuNddgkuNddiseretiremedies sUtrANi zcatuzcatusnyekaikaikaikaSabhedAH 7 jIvabhavyAbhavyatvAni ca 8 upayogo lakSaNam 9sa dvividho'STacaturbhedaH 10 saMsAriNo muktAzca 11 samanaskA'manaskAH 12 saMsAriNatrasasthAvarA 13 pRthivyatejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH 14 dvIndriyAdayasvasAH 15 paJcendriyANi 16 dvividhAni 17 nirvRtyupakaraNe dravyendriyam 18 labdhyupayogI bhAvendriyam 19 sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi 20 sparzarasagandhavarNazabdAstadarthAH 21 rutamanindriyasya 22 vanaspatyantAnAmekam 424taasxasaiasmeeritaBatekerNGMES atha dvitIyo'dhyAyaH 1 aupazamikakSAyiko bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayikapAriNAmiko ca 222 2 dvinavASTAdazaikaviMzatitribhedA yathAkramam 226 3 samyaktvacAritre 227 4 jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi ca 230 5 jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcatusvitripaJcabhedAH samyaktva cAritra 231 6 gatikaSAyaliMgamithyAdarzanAjJAnAsa~yatAsiddhalezyA For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 3 // expertiserende sexo xerarsex sexy sUtrANi pRSThAH 23 kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni 265 24 sajJinaH samanaskAH 266 25 vigrahagatau karmayogaH 26 anuzreNI gatiH 269 27 avigrahA jIvasya 28 vigrahavatI ca saMsAriNaH mAkcaturyaH 29 ekasamayA'vigrahA 273 30 ekaM dvau trInvA'nAhArakaH 31 sammUrchanagarbhopapAdA janma 274 32 sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH 275 33 jarAyujANDajapotAnAM garbhaH 278 34 devanArakANAmupapAdaH 279 35 zeSANAM sammUrchanam 36 audArikavakriyikAhArakataijasakArmaNAni zarIrANi280 37 paramparaM sUkSam 38 pradezato'saGkhyeyaguNaM prAktaijasAt 282 39 anantaguNe pare 283 sUtrANi 4. apratighAte 41 anAdisambandhe ca 42 sarvasya 43 tadAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturyaH 44 nirupabhogamantyam 45 garbhasammUchenajamAdyam 46 aupapAdikaM vaikriyikam 47 labdhipratyayaM ca 48 taijasamapi 49 zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhAraka pramattasa~yatasyaiva 50 nArakasammachino napuMsakAni 51 na devAH 52 zeSAstrivedAH 53 aupapAdikacaramottamadehA'saMkhyeyavarSAyuSo'napava AyuSaH iti tattvArthAdhigame mokSazAstre dvitIyo'dhyAyaH atterweaturinariespreritadistoertsdrerits. 281 For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 4 // pRSThAH 316 atha tRtIyo'dhyAyaH sUtrANi 10 bharatahaimavataharivideharamyakaharaNyavatairAvatavarSAH sUtrANi kSetrANi 313 11 tadvibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavaniSadha1 ratnazarkarAvAlukApaMkadhUmatamomahAtamaHmabhAbhUmayo nIlarukmizikhariNo varSadharaparvatAH 314 ghanAmbuvAtAkAzapratiSThAH saptAdho'dhaH 298 12 hemArjunatapanIyavaiDUryarajatahemamayAH 315 2 tAsu triMzatpaJcaviMzatipaJcadazadazatripaMconaikanaraka- 13 maNivicitrapArthA upari mUle ca tulyavistArAH zatasahasrANi paMca caiva yathAkramam ___302 14 padamahApadmatigiMchakesarimahApuNDarIkapuNDarIkA 3 nArakA nityAzubhataralezyApariNAmadehaveda dAsteSAmapuri nAvikriyAH 304 15 prathamo yojanasahasrAyAmastadarddhaviSkambho hRdaH / 4 parasparodIritaduHkhAH 16 dazayojanAvagAhaH 5 saMkliSTAsurodIritaduHkhAzca prAkcaturthyAH 307 17 tanmadhye yojanaM puSkaram 6 teSvekatrisaptadazasaptadazadvAviMzatitrayastriMzatsAgaro- 18 tadviguNadviguNA hudAH puSkarANi ca 318 pamA savAnAM parA sthitiH 19 tannivAsinyo devyaH zrIhIdhRtikIrtibuddhilakSmyaH 7 jambUdvIpalavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH 309 palyopamasthitayaH sasAmAnikapariSatkAH 8 dviviviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH 311 20 gaGgAsindhUrohidrohitAsyAhariddhArakAntAsItAsIto 9 tanmadhye marunAbhirvatto yojanazatasahasraviSkambho dAnArInarakAntAsuvarNarUpyakUlAraktAraktodAH sarijambUdvIpaH 312 / tastanmadhyagA: 319 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAH 342 // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 5 // sUtrANi pRSThAH sUtrANi 21 dvayordvayoH pUrvAH pUrvagAH 35 prAmAnuSottarAnmanuSyAH 22 zeSAstvaparagAH 320 36 AryA mlecchAzca 23 caturdazanadIsahasraparihatA gaMgAsindhvAdayo nadyaH 321 / 37 bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttara24 bharataH SaDviMzatipazcayojanazatavistAraH Sad caikonaviMzatibhAgA yojanasya 322 / 38 nRsthitI parAvare tripalyopamAntarmuhUrte 343 25 tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhAntAH 39 tiryagyonijAnAM ca 356 26 uttarA dakSiNatulyAH 323 iti tattvArthAdhigame mokSazAstre tRtIyo'dhyAyaH 27 bharatairAvatayoIddhi hAsau SaTsamayAbhyAmutsarpiNyava - sarpiNIbhyAm atha caturtho'dhyAyaH 28 tAbhyAmaparA bhUmayo'vasthitAH 29 ekadvitripalyopamasthitayo haimavatakahArivarSaka 1 devAzcaturNikAyAH devakuravakAH 2 AditastriSu pItAntalezyAH 30 tathottarAH 3 dazASTapaJcadvAdazavikalpAH kalpopapatraparyantAH 31 videheSu saMkhyeyakAlAH 4 indrasAmAnikatrAyastriMzapAriSadAtmarakSalokapAlA32 bharatasya viSkambho jambUdvIpasya navatizatabhAgaH 327 nIkaprakIrNakAbhiyogyakilviSikAzcaikazaH 33 dvirdhAtakIkhaNDe 5 lAyastriMzalokapAlavA vyantarajyotiSkAH 34 puSkarAH ca 6 pUrvayovIndrAH n n &ruru 'MMm 326 329 / For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir C SAPOPapaPREASONIOPEOPargIOPPOSIOPANAGAR // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 6 // sUtrANi pRSThAH sUtrANi 7 kAyapravIcArA A aizAnAt rAraNAcyutayornavasu aveyakeSu vijayavaijayantajaya8 zeSAH sparzarUpazabdamanaHpravIcArAH 367 ntAparAjiteSu sarvArthasiddhau ca 9 pare'bhavIcArAH 368 | 20 sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAvadhi10 bhavanavAsino'suranAgavidyutsuparNAnivAtastanito viSayato'dhikAH dadhidvIpadikkumArAH 21 gatijAtizarIraparigrahAbhimAnato hInAH 11 vyantarAH kinnarakimpuruSamahoragagandharvayakSarAkSasa- 22 pItapadmazuklalezyA dvitrizeSeSu bhUtapizAcAH 23 prAgraeNveyakebhyaH kalpAH 12 jyotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNaka 24 brahmalokAlayA laukAntikAH tArakAca 371 25 sArasvatAdityavanyaruNagardatoyatuSitAvyAbAdhA13 merupradakSiNA nityagatayo nRloke 372 riSTAzca 14 tatkRtaH kAlavibhAgaH 26 vijayAdiSu vicaramAH 15 bahiravasthitAH 374 27 aupapAdikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH sthiti16 vaimAnikAH 375 rasuranAgasuparNadvIpazeSANAm 17 kalpopapannAH kalpAtItAzca 28 sAgaropamatripalyopamArddhahInamitA 18 uparyupari 376 29 saudharmezAnayoH sAgaropame adhika 19 saudharmazAnasAnatkumAramAhendrabrahmabrahmottaralAntava- 30 sAnatkumAramAkendrayoH sapta kApiSTazukramahAzukrazatArasahasrArevAnatamANatayo- | 31 trisaptanavaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni tu orianderitsaseradorecatopatibeessertsokes , For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . 0 500000 0 . ~ 0 ~ C C aaavertertnerseaseraturerbs - // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 7 // sUtrANi pRSThAH sUtrANi 32 AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu aveyakeSu vijayA- 2 dravyANi diSu sarvArthasiddhau ca 392 3 jIvAzca 33 aparA palyopamamadhikam 393 4 nityAvasthiAtAnyarUpANi 34 parataH parataH pUrvApUrvA'nantarA 5 rUpiNaH pudgalAH 35 nArakANAM ca dvitIyAdiSu 394 6 A AkAzAdekadravyANi 36 dazavarSasahasrANi prathamAyAm 7 niSkriyANi ca 37 bhavaneSu ca 8 asaGkhaceyAH pradezA dharmAdharmakajIvAnAma 38 vyantarANAM ca 395 9 AkAzasyAnantAH 39 parA palyopamamadhikam 10 saMkhyeyA'saMkhyeyAzcaM pudgalAnAm 40 jyotiSkANAM ca 11 nANoH 41 tadaSTabhAgo'parA 12 lokAkAze'vagAha: 42 laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm 13 dharmAdharmayoH kRtsne iti tattvArthAdhigame mokSazAstre caturtho'dhyAyaH 14 ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm 15 asaMkhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm atha paJcamo'dhyAyaH 16 pradezasaMhAravisarpAbhyAM pradIpavat 17 gatisthityupagrahau dharmAdharmayorupakAraH 1 ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalAH 402 / 18 AkAzasyAvagAha: C 396 C C C CW-00 C C C GS C 428 . For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir sUtrANi 464 Coco C 100% 00000.00 // tatvArthasUtrANAmanukramaH // 8 // pRSThAH sUtrANi pRSThAH 19 zarIravAGmanaHprANApAnAH pudgalAnAm 433 / 35 guNasAmye sadRzAnAm 20 sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca 438 36 ghadhikAdiguNAnAM tu 21 parasparopagraho jIvAnAm / 38 bandhe'dhiko pAriNAmiko ca 22 vartanApariNAmakriyAH paratvAparatve ca kAlasya 39 guNaparyAyavadravyam 23 sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH 445 40 kAlazca 24 zabdhabandhasaukSmyasthaulyasaMsthAnabhedatama chAyA''ta. 40 so'nantasamayaH - podyotavantazca 447 41 dravyAzrayA nirguNA guNAH 25 aNavaH skandhAzca 450 42 tadbhAvaH pariNAmaH 26 bhedasaMghAtebhya utpadyante 452 iti tattvArthAdhigame mokSazAstre paJcamo'dhyAyaH 27 bhedAdaNuH --x-- 28 bhedasaMghAtAbhyAM cAkSuSaH atha SaSTho'dhyAyaH 29 sadravyalakSaNam 30 utpAdavyayadhovyayuktaM sat 455 1 kAyavAGmanaHkarma yogaH 31 tadbhAvA'vyayaM nityam 157 2 sa AsravaH 32 arpitAnarpitasiddhaH 458 3 zubhaH puNyasyAzubhaH pApasya 33 snigdharUkSatvAdvandhaH 4 sakaSAyAkapAyayoH sAmparAyikaryApathayoH / 34 na jaghanyaguNAnAm 462 / 5 indriyakapAyAvatakriyAH paMcacatuHpaMcapaMcaviMzati aayepreerthanulukulNdru 475 453 154 179 441 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir __ 191 // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 9 // sUtrANi pRSThAH sUtrANi saMkhyAH pUrvasya bhedAH 17 alpArambhaparigrahatvaM mAnuSasya 6 tIvramandajJAtAjJAtabhAvAdhikaraNavIryavizeSebhya 18 svabhAvamArdavaJca stadvizeSaH 19 nizzIlavatatvaM ca sarveSAm 7 adhikaraNaM jIvAjIvAH 490 20 sarAgasa~yamasa~yamAsa~yamAkAmAnirjarAbAlata8 AdyaM saMrambhasamArambhArambhayogakRtakAritAnu pAMsi daivasya ___ matakaSAyavizeSasvistriAstrazcatuzcaikazaH . 21 samyaktvaM ca 9 nirvartanAnipekSasa~yoganisargA dvicaturdvitribhedAH param 492 | 22 yogavakratAvisaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH 10 tatpadoSaninhavamAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtA 23 tadviparItaM zubhasya jJAnadarzanAvaraNayoH ___494 11 duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparo. 24 darzanavizuddhivinayasampannatA zIla teSvanatibhayasthAnyasadedyasya cAro'bhIkSNajJAnopayogasaMvegau zaktitasyA 498 12 bhUtavatyanukampAdAnasarAgasa~yamAdiyogaH zAntiH gatapasI sAdhusamAdhivaiyAvRttyakaraNamarhadAcAzaucamiti sadvedyasya 501 ryabahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANirmArga13 kevalizrutasaMghadharmadevAvarNavAdo darzanamohasya prabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tIrthakaratvasya 517 503 14 kaSAyodayAttIvrapariNAmazcAritramohasya 25 parAtmanindAprazaMse sadasadaguNocchAdanodbhAvane ca 15 bahArambharigrahatvaM nArakasyAyuSaH 507 nIcairgotrasya 16 mAyA taiyagyonasya 508 - 26 tadviparyayo nIcairvRttyanutseko cottarasya akboatsupertiseriesDreameritancertapnaDes 505 For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtrANi pRSThAH aaddtnNloo 536 ur 537 1 . RAPARNARASPROACASPREAMPIONEEPROMOPANGAR 529 // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 10 // sUtrANi 27 vighnakaraNamantarAyasya 524 8 manojJAmanojendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paMca / iti tattvArthAdhigame mokSazAstre SaSTho'dhyAyaH 9 hiMsAdiSvihAmutrApAyAvadyadarzanam 10 duHkhameva vA --x-- 11 maitrIpramodakAruNyamAdhyasthAni ca sattvaguNAdhika atha saptamo'dhyAyaH klizyamAnAvinayeSu 12 jagatkAyasvabhAvau vA saMvegavairAgyAtham 1 hiMsA'nRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativratam 13 pramattayogAtlANavyaparopaNaM hiMsA 2 dezasarvato'NumahatI 14 asadabhidhAnamanRtam 3 tatsthairyArtha bhAvanAH paMcapaMca 534 15 adattAdAnaM steyam 4 vAGmanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlokitapA 16 maithunamabrahma nabhojanAni paMca 17 mUrchA parigrahaH 5 krodhalobhabhIrutvahAsyapratyAkhyAnAnyanuvIci 18 nizzalyo vratI bhASaNaM ca paMca 19 agAyanagArazca 6 zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhaikSazu 20 aNuvrato'gArI ddhisaddharmAvisaMvAdAH paMca 535 21 digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikapoSadhopavAso7 strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirIkSaNapUrvaratAnusma pabhogaparimANAtithisa~vibhAgavatasampannazca raNavRSyeSTarasasvazarIrasaMskAratyAgAH paMca 536 / 22 mAraNAntikI sallekhanAM yoSitA G000 0000 00005 Vo~ 553 555 er kuNkuNddunni 556 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eatixerticaria vipArA 570 earespertensreritSSESDseriessxresereekasiboerace // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 11 // sUtrANi pRSThAH / sUtrANi pRSThAH 23 zaMkAkAMkSAvicikitsAnyadRSTiprazaMsAsaMstavAH 33 yogaduSpaNidhAnAnAdarasmRtyanupasthAnAni samyagdRSTeraticArAH 34 apratyavekSitApramArjitotsargAdAnasaMstaropakramaNA24 vratazIleSu paMca paMca yathAkramam nAdarasmRtyanupasthAnAni 25 bandhavadhacchedAtibhArAropaNAnapAnanirodhAH 571 35 sacittasambandhasammizrAbhiSavaduSpakAhArAH 26 mithyopadezaraho'bhyAkhyAnakUTalekhakrizanyAsA- 36 sacittanikSepApidhAnaparavyapadezamAtsaryapahArasAkAramantrabhedAH 572 ___ kAlAtikramAH 27 stenaprayogatadAhRtAdAnaviruddharAjyAtikramahInA 37 jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnuvandhadhikamAnonmAnapratirUpakavyavahArAH nidAnAni 28 paravivAhakaraNetvarikAparigRhItAparigRhItAga 38 anugrahArthaM svasyAtisargo dAnam manAnaMgakrIDAkAmatIvAbhinivezAH 574 39 vidhidravyadAtRpAtravizeSAttavizeSaH 29 kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakupya iti tattvArthAdhigaye mokSazAstre saptamo'dhyAyaH pramANAtikramAH 575 30 UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRddhismRtyanta atha aSTamo'dhyAyaH rAdhAnAni 576 31 AnayanapreSyaprayogazadvarUpAnupAtapudgalakSepAH 1 mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH 586 32 kandarpakautkucyamaukharyAsamIkSyAdhikaraNopabhoga 2 sakapAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdatte paribhogAnarthakyAni 577 sa bandhaH 598 573 sexsextareatarreritsas For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAH 603 SAASPASTRASPAINMEAPONaprovCOPosxasproKORApapr // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 12 // sUtrANi sUtrANi 3 prakRtisthityanubhavapradezAstadvidhayaH sthAnasaMhananasparzarasagandhavarNAnupUrvyAgurulaghU. 4 Adyo jJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyurnA paghAtaparaghAtAtapodyotocchvAsavihAyogatayaH magotrAntarAyAH pratyekazarIratrasasubhagamusvarazubhamUkSmaparyApti5 paJcanavadyaSTAviMzaticaturdvicatvAriMzAvapaMcabhedA sthirAdeyayaza-kIrtisetarANi tIrthakaratvaM ca yathAkramam 12 uccairnIcaizca 6 matizrutAvAdhimanaHparyayakevalAnAm 13 dAnalAbhabhogopabhogavIryANAm 7 cAracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrAmacalAma- 14 AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamacalAcalAstyAnagRddhayazca ___koTIkoTyaH parA sthitiH 8 sadasadedya 15 saptatirmohanIyasya 9 darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyA- 16 viMzatirnAmagotrayoH khidvinavapoDazabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayA- 17 trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH nyakaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsA 18 aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya strIpunapuMsakavedA anantAnuvandhyapratyAkhyAnama 19 nAmagotrayoraSTau tyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodhamAna 20 zeSANAmantarmuhUrtA mAyAlobhAH 21 vipAko'nubhavaH 10 nArakatairyagyonamAnuSadaivAni 22 sa yathAnAma 11 gatijAtizarIrAMgopAMganirmANabandhanasaMghAtasaM 23 tatazca nirjarA Aarawbetworatapseatseartwasatirrertsabs For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // tatvArthasUtrANAmanukramaH // 13 // sUtrANi sUtrANi pRSThAH 24 nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrA namanuprekSAH 668 vagAhAmthatAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH 633 8 mArgAcyavananirjarAtha pariSoDhavyAH parISahAH 25 sadyazubhAyurnAmagotrANi puNyam 635 9 kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAranyAratistrIcaryA26 ato'nyatpApam 636 niSadyAzayyAkrozavadhayAcanAlAbharogatRNasparzaiti tattvArthAdhigame mokSazAstre'STamo'dhyAyaH malasatkArapuraskAraprajJAjJAnAdarzanAni 10 sUkSmasAmparAyachamasthavItarAgayozcaturdaza atha navamo'dhyAyaH 11 ekAdaza jine 12 bAdarasAmparAye sarve 1 AsravanirodhaH saMvaraH 13 jJAnAvaraNe prajJAjJAne 2 sa guptisamitidharmAnuprekSApariSahajayacAritraH 649 14 darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau 3 tapasA nirjarA ca 650 15 cAritramohe nAgnyAratistrIniSadyAkrozayAcanAsa4 samyagyoganigraho guptiH / kArapuraskArAH 5 IryAbhASeSaNAdAnanikSepotsargAH samitayaH 652 16 vedanIye zeSAH 6 uttamakSamAmArdavAvazaucasatyasaMyamatapastyAgAki- 17 ekAdayo bhAjyA yugapadekasminnaikonaviMzateH 705 JcanyabrahmacaryANi dharmaH 18 sAmAyikacchedopasthApanAparihAravizuddhisUkSma7 anityAzaraNasaMsAraikatvAnyatvAzucyAsravasaMvara sAmparAyayathAkhyAtamiti cAritram - 706 nirjarAlokabodhidurlabhadharmasvAkhyAtatvAnucinta- | 19 anazanAvamodaryavRttiparisaMkhyAnarasaparityAga 11 v000 MFARPANCINGERPRINFORPORANPKOKHARPATRAPEPARAGANPATRAPARPAN 3 For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAH erasooriessertiores 2 KApp.AASPARAASPRINCARRANGERPROGRAPAASPONG2sen // tattvArthasUtrANAmanukramaH // 14 // sUtrANi sUtrANi viviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapaH 710 31 viparItaM manojJasya 20 prAyazcittavinayavaiyAvRtyasvAdhyAyavyutsarga 32 vedAnAyAzca dhyAnAnyuttaram 33 nidAnaM ca 21 navacaturdazapaMcavibhedA yathAkrama prAradhyAnAt 34 tadaviratadezaviratapramattasa~yatAnAm 22 AlocanapratikramaNatadubhayavivekavyutsargatapa 35 hiMsA'nRtasteyavipayasaMrakSaNebhyo raudramaviratazchedaparihAropasthApanAH dezaviratayoH 23 jJAnadarzanacAritropacArAH 36 AjJApAyavipAkasaMsthAnavicayAya dharmyam 24 AcAryopAdhyAyatapasvizaikSaglAnagaNakulasaMgha. 37 zukle cAye pUrvavidaH __sAdhumanojJAnAm 721 38 pare kevalinaH 25 vAcanApacchanA'nuprekSA''mnAyadharmopadezAH 723 39 pRthaktvaikatvavitarkamUkSmakriyApatipAtivyuparata26 bAhyAbhyantaropadhyoH 724 kriyAnivartIni 21 uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnamA 40 vyekayogakAyayogAyogAnAm ntarmuhUrtAt 41 ekAzraye savitarkavicAre pUrve 28 ArtarodradharmyazuklAni 739 42 avIcAraM dvitIyam 29 pare mokSahetU 43 vitarka 3rutam 30 ArtamamanojJasya samprayoge tadviprayogAya smRtiH| 44 vIcAro'rthavyaMjanayogasaMkrAntiH samanvAhAraH " 45 samyagdRSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamoha GG occcc Marathroorassrorists 5 For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // tatvArthamUtrANAmanukramaH // 15 // mUtrANi sUtrANi pRSThAH kSapakopazamakopazAntamohakSapakakSINamohajinAH kramazo'saMkhyeyaguNanirjarAH 759 46 pulAkavakuzakuzIlanigranthasnAtakA nirgranthAH 47 sa~yamarutapratisevanAtIrthaliMgalezyopapAdasthAnavikalpataH sAdhyAH 767 iti tattvArthAdhigame mokSazAstre navamo'dhyAyaH --x-- atha dazamo'dhyAyaH 001 mohakSayAta jJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAca kevalam 773 2 bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsnakarmavipramokSo mokSaH 776 3 aupazamikAdibhavyatvAnAM ca 780 4 anyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasiddhatvebhyaH 781 5 tadanantaramUrdhvaM gacchatyAlokAntAt 782 6 pUrvaprayogAdasaMgatvAdvandhacchedAttathAgatipariNAmAcca 783 7 AviddhakulAlacakravadyapagatalepAlAvuvaderaNDavIja vadagnizikhAvacca 8 dharmAstikAyAbhAvAt 9 kSetrakAlagatiliMgatIrthacAritrapratyekabuddhabodhitajJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabahutvataH sAdhyAH 785 iti tattvArthAdhigaye mokSazAstre dazamo'dhyAyaH exusercontextos orientas For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir extsaptertsipixertoneerikiperiestsixertismerseries * zrIvItarAgAya namaH * // OM namaH siddhebhyaH ||AUM // atha tattvArthasUtrakI sarvArthasiddhiTIkA // dohA- zrIvRSabhAdi jinezvara / aMta nAma zubha vIra // mana vaca kAya vizuddhakari / vaMdau paramazarIra // 1 // karamadharAdhara bhedi jina / marama carAcara pAya // dharamavarAvara kara namUM / suguruparAparapAya // 2 // zadbrahmakuM maiM nmuuN| syAtpadamudrita soya // kahai carAcara vastuko : satyAratha mala dhoya // 3 // Apta mUla AgamataNUM / ekadeza ju anUpa // tattvAratha zAsana shii| karauM vacanikArUpa // 4 // aiseM AptaAgamakA namaskArarUpa maMgala kari zrIumAsvAmI nAma AcAryaviracita jo dazAdhyAyarUpa tattvArthazAstra, tAkI dezabhASAmaya vacanikA likhiye hai| tahAM aisA saMbaMdhakI sUcanA hai / jo zrIvardhamAna aMtimatIrthakarakU nirvANa bhaye pIche, tIna kevalI tathA pAMca zrutakevalI isa paMcamakAlavirSe bhaye / tinimeM aMtake zrutakevalI zrIbhadrabAhusvAmIkU devaloka gaye pIche kAladoSateM keteika muni zithilAcArI bhaye / tinikA saMpradAya calyA / tinimeM keteika varSa pIche eka devarSigaNa nAma sAdhu bhayA / tihi vicArI, jo, hamArA saMpradAya to bahuta vadhyA, paraMtu zithilAcArI kahAve haiM, so yaha yukta nahIM / tathA AgAmI hamateM bhI hInAcArI hoyeNge| so aisA kariye; For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 2 // jo, isa zithilAcArakU koI buddhikalpita na kahai / taba tisake sAdhanenimitta sUtraracanA karI / caurAsI sUtra race / tinimeM zrIvarddhamAnasvAmI ara gautamagaNadharakA praznottarakA prasaMga lyAya zithi. lAcAra poSaNeke hetu dRSTAMta yukti baNAya pravRtti karI / tini sUtrake AcArAMga Adi nAma dhare / tinimeM keteika viparIta kathana kiye / kevalI kavalAhAra kreN| strIkU mokSa hoya / strI tIrthakara bhaye / parigrahasahitakU mokSa hoya / sAdhu upakaraNa, vastra, pAtra Adi caudaha rAkhai / tathA roga glAni Adikari pIDita sAdhu hoya tau madyamAMsasahatakA AhAra karai tau doSa nAhI, ityAdi likhyA / tathA tinikI sAdhaka kalpitakathA baNAya likhI / eka sAdhUkauM modakakA bhojana karatAhI AtmaniMdA karI taba kevalajJAna upajyA / eka kanyAko upAzrayameM buhArI detehI kevalajJAna upajyA / eka sAdhu rogI guruko kAMdhe le calyA, AkhaDatA cAlyA, guru lAThI kIdaI, taba AtmaniMdA karI tAkU kevalajJAna upajyA / tava guru vAkai pagAM paDyA / marudevIkU hastIparI caDhehI kevalajJAna upajyA / ityAdi viruddhakathA tathA zrIvarddhamAnasvAmI brAhmaNIke garbhamaiM Aye, taba | iMdra vahAMta kADhi siddhAratha rAjAkI rANIke garbhamaiM thApe / tathA tinikU kevala upaje pIche gosAlA || | nAma garuDyALU dIkSA dII, so vAneM tapa bahuta kIyA, vAkai jJAna vadhyA, riddhi phuri, taba bhagavA- | For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 3 / / aadrnnrcarefygulNdrkuNdni nasUM vAda kIyA, taba vAdamaiM hAkhA, so bhagavAnasUM kaSAyakari tejolezyA calAI / so bhagavAnakai pecasakA roga huvA, taba bhagavAnakai kheda bahuta huvA, taba sAdhAMneM kahI, eka rAjAkI rANI vilAvakai nimiti kUkaDA kabUtara mAri bhulasyA hai, so vai hamArai tAI lyAvo, taba yaha roga miTi jaasii| taba eka sAdha vaha lyAyA, bhagavAn khAyA, taba roga miTyA / ityAdi aneka kalpitakathA likhI // ara zvetavastra, yAtrA, daMDa Adi bheSa dhAri zvetAMvara kahAye / pIche tinikI saMpradAyamaiM keI samajhavAra bhaye / tini. vicAra, aise viruddhakathana to loka pramANa karasI nahI / taba tinike sAdhanekU pramANanayakI yukti baNAya nayavivakSA khaDI kari jaise taiseM sAdhI / tathApi kahAM tAMI sAdhai / taba koI saMpradAyI tini sUtranimeM atyaMta viruddha dekhe tiniLU tau apramANa ThaharAya gopi kiye, kami rAkhe / tinimeM bhI keIkanaiM paiMtAlIsa rAkhe / keIkanai battIsa rAkhe / aise paraspara virodha vdhyaa| taba aneka gaccha bhaye, so avatAMI prasiddha haiM / inikai AcAravicArakA kachu ThikANA naaNhii| inahImeM DhuMDiye bhaye haiM / te nipaTa hI niMdya AcaraNa dhAnya haiN| so kAladoSa hai| kachU aciraja nahI, jainamatakI gauNatA isa kAlamai hoNI hai! tAke nimitta aiseMhI baNai // bahuri bhadrabAhusvAmIpI, digaMbarasaMpradAyamaiM keteka varSa tau aMganike pAThI rahai / pIche aMgajJA roadrasiprobabirkirastrateriasiseries For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra extvovezaveza www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 4 // nakI vyucchitti bhaI aru AcAra yathAvat rahavohI kiiyaa| pIcheM digaMbaranikA AcAra kaThina, so kAladoSa yathAvat AcArI virale raha gaye / tathApi saMpradAya meM anyathA prarUpaNA tau na bhaI / tahAM zrIvarddhamAnasvAmIkoM nirvANa gaye pIche chahase tiyAsI varSa pIche dUsare bhadravAhU nAma AcArya bhaye / tinike pIche keteka varSa pIche digaMbaranikaiM gurunike nAmadhAraka cyAra zAkhA bhaI / naMdI, sena, deva siMha aise / inimaiM naMdisaMpradAya maiM zrIkuMdakuMda muni tathA zrIumAsvAmI muni tathA nemicaMdra, pUjyapAda, vidyAnaMdI, vasunaMdI Adi baDebaDe AcArya bhaye / tini vicArI; jo zithilAcArI zvetAMbaranikA saMpradAya tau bahuta vadhyA, so tau kAladoSa hai / paraMtu yathArtha mokSamArgakI prarUpaNA cali jAya aise graMtha raciye tau keI nikaTabhavya hoya te yathArtha samajha kare | yathAzakti cAritra grahaNa karai, tau yaha baDA upakAra hai / aiseM vicAri keIka mokSamArgakI prarUpaNA ke graMtha race / tattvArthasUtra, paMcAstikAya, pravacanasAra, samayasAra mUlAcAra, gomaTasAra, trilokasAra, labdhisAra, kSapaNAsAra, Adika tathA tinikA artha aviccheda honeke artha tinikI TIkA karI / bahuri dUsarA senasaMpradAya meM bhUtabalI, puSpadaMta, vRSabhasena, siddhasena, samaMtabhadra, jinasena, guNabhadra Adi baDebaDe AcArya bhaye / tininaiM SaDkhaMDasUtra, dhavala, jayadhavala, mahAdhavala tathA For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 5 // 6AASPARAGANAGANAGACAPGACARDAMARPARGASASARO64900 prAkRta AdipurANa Adi graMtha race / tathA siddhasena, samaMtabhadra Adi syAdvAdavidyAke adhikArI bhaye / tattvArthasUtranikI mahAbhASya rcii| aura graMtha baDe baDe race / jinasena. AdipurANa saMskRta rcyaa| guNabhadra- uttarapurANa saMskRta racyA / bahuri isahI saMpradAyamaiM kASThAsaMgha pravartyA / bahuri devasaMpradAyameM akalaMkadeva bhaye / te syAdvAdavidyAke adhikArI bhaye / tini. pramANaprakaraNa race / aurabhI keI bhaye, tinine baDe baDe graMtha rce| somadevaneM yazastilaka kAvya kIyA / bahuri siMhasaMpradAyamaiM vAdIbhasiMha Adi muni bhaye / tinine baDe baDe graMtha bnnaaye| aise cyAroMhI saMpradAyamaiM yathArtha prarUpaNA tathA AcAra calyA AyA / bahuri aba isa nikRSTakAlamaiM digaMbaranikA saMpradAyamaiM yathAvat AcArakA tau abhAvahI hai / jo kahIM hai to dUra kSetramaiM hogA / bahuri mokSamArgakI prarUpaNA tau graMthanike mAhAtmyateM varte hai / tahAM merai aisA vicAra bhayA; jo zrIumAsvAmikRta dazAdhyAyIrUpa tattvArthazAstra hai, tAkI saMskRtaTIkA tau gaMdhahastimahAbhASya hai / ara laghuTIkA sarvArthasiddhi, tattvA. rthavArtika-tAkU rAjavArtikabhI kahai hai-tathA zlokavArtika hai| te to paMDitanike samajhaneM paDhane lAyaka hai| maMdabuddhinikA praveza nAhI / tAteM yAkI saMkSepArtharUpa dezabhASAmaya vacanikA kariye | to maMdibuddhi hU vAMci samajhai / tattvArthakI zraddhA karai tau baDA upakAra hai / yaha jAni vacanikAkA | eritslerikalapiperitsasireeriasisixseriesiberitisperitalpaeritsapp For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 6 / / prAraMbha kIyA hai| tahAM mukhya tau sarvArthasiddhi nAma saMskRta TIkAkA Azraya hai / bahuri jahAM jahAM vizeSa likhyA hai so tattvArthavArtika zlokavArtikakA Azraya jAnanA / yAviSai kahIM bhUli cUka hoya tau vizeSajJAnI sodhiyo || tAM prathamahI sarvArthasiddhiTIkAkAra maMgala arthi AptakA asAdhAraNavizeSaNarUpa zloka racyA hai, so likhiye haiM | mokSamArgasya netAraM / bhettAraM karmabhUtAm // jJAtAraM vizvatattvAnAM / vande tadguNalabdhaye // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha - mokSamArga ke pravartAvinahAre, karmarUpa parvata ke bhedanahAre, samastatattvanike jAnA - nahAreko merai tini guNanakI prAptIke arthi maiM vaMdau hauM / bhAvArtha - isa zAstraviSai mokSamArgakA upadeza hai / so jo ghAtikarmakA nAzakari sarvajJa vItarAga bhayA hoya, sohI mokSamArgakA pravartAvinahArA Apta hai / tisahIkUM namaskAra kiyA hai / jA sarvajJavItarAgakA pravatIyAhI mokSamArga pramANasidhda hoya / kAhetaiM ? jAteM jo sarvajJa na hoya ajJAna ayathArthabhI kahai / tathA rAgadveSasahita hoya tau krodha, mAna, mAyA, lobha Adi For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra extvavert www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 7 // kaSAyateM anyathA kahai / so pramANa nAMhIM / tAtaiM sarvakauM jANai, kAhUteM rAgadveSa na hoya, tAhIke vacana pramANa hoya / vaihI vastUkA svarUpa yathArtha prarUpai / yAhI taiM aise vizeSaNayuktakoM namaskAra kIyA / so aise tIrthaMkara tathA sAmAnyakevalI arahaMta bhagavAn haiM | inahIM paramaguru kahiye | bahuri jini ekadezaghAtikarmakA nAza ekadezapaNeM parokSasamastatattvanikA saMkSepajJAna hai, tathA tisa saMbaMdhI rAgadveSabhI jinake nAhI hai te aparaguru jAnane / te gaNadharAdi sUtrakAraparyaMta AcArya jAnane / bahuri je sarvathA ekAMtatattvakA prarUpaNa kare haiM te guru nAMhI haiM tinike vacana pramANavirudhda haiM, te apane tathA parake ghAtaka haiM, tinikoM namaskAra bhI yukta nAMhI // athavA ihAM aisA Azaya jAnanA / jo sarvajJa vItarAga Apta hoya sohI zAstrakI utpatti tathA zAstrakA yathArthajJAna honekau kAraNa hai / tAtai zAstrakI AdiviSai nirvighnapaNeM zAstrakI samA sIkai arthI aisehI vizeSaNayuktakoM namaskAra karanA yogya hai / ihAM koI kahai, Aptake namaskAra pApakA nAza hoya hai tAtaiM jinakA upazama hoya taba zAstrakI samApti nirvighnapaNeM hoya hai / tAteM tAkUM namaskAra yogya hai || tAkUM kahiye ; pApakA nAza tau pAtradAnAdikateM bhI hoya hai so AptakA namaskArakA niyama kahAM rahyA? koI kahai; paramamaMgala AptakA namaskArahI hai / so yahabhI na For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidbhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 8 // kahanAM / dharmake aMga haiM te sarvahI maMgala haiM // koI kahai ; nAstikatAkA parihAra to AptakuM namaskAra kIyeM hoya hai, yAhIte zradhdAnI puruSa zAstrako Adare hai / tAkU kahiye, nAstikatAkA parihAra to mokSamArgake samarthana karane hI hoya hai / Aptake namaskArakA niyama kaiseM rahai? koI kahai; ziSTAcAra pAlanekoM AptakU namaskAra krnaaNhii| tahAMbhI ehI uttara / tAteM yahUhI yukta hai, zAstrakI utpatti tathA tAkA jJAna honeMkU AptahI kAraNa hai / tAhI hetute AptaDUM namaskAra yukta hai, aisA Azaya jAnanA / ihAM koI kahai ; vaktAkA samyagjJAnahI zAstrakI utpatti tathA jJAna honekU kAraNa hai, AptakAhI niyama kaise kahau hau? tahAM aisA uttara, jo vaktAkA samyagjJAnabhI gurUpadezaka AdhIna hai| gaNadharadevanakai bhI sarvajJake vacanake anusAra samyagjJAna hai / tAteM AptahIkA niyama hai // bahuri ihAM koI pUcha; tuma tattvArthazAstrakI vacanikA karau ho, so yAkU tattvArthazAstra aisA nAma kaise AyA? tAkA uttara, zAstrakA lakSaNa yAmeM pAie hai / kaise? sohI kahiye hai / akSaranike samudAyakU tau pada kahiye / bahuri padanike samudAyakU sUtra kahiye tAkU vAkya bhI kahiye, yogabhI kahiye, lakSaNabhI kahiye / bahuri sUtrake samUhaLU prakaraNa kahiye / bahuri prakaraNake samudAyakU Ahnika kahiye / bahuri Ahnikake samUhaLU adhyAya kahiye / adhyAyake samUhaLU zAstra | For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 9 // . kahiye / aisA zAstrakA lakSaNa yAmeM pAie hai tAteM zAstra kahiye / bahuri yAmaiM nirbAdha tattvArthakA prarUpaNa hai tAteM tatvArthazAstra kahiye / bahuri zAstrAbhAsameM aisA lakSaNa hoya tau tahAM tattvArthakA prarUpaNa nAMhI tAteM te zAstra nAMhI / ihAM koI pUche yAuparAMti aura zAstrakU zAstrasaMjJA kaisI AvaigI? tAkA uttara; jo aura zAstra tattvArthaka prarUpaNake haiM te sarvahI yAke ekadeza haiM / bahuri dvAdazAMga hai so mahAzAstra hai / yAsArikhe aneka zAstra tAmaiM garbhita hai / aiseM yahu tattvArthazAstra sarvajJavItarAga mokSamArgakA pravartaka puruSakU siddha hote pravA hai / tAteM puruSakRta kahiye / aisA puruSa vaMdanAyogya hai // ihAM mImAsakamatakA Azraya le anyavAdI kahai, jo, zada sarvathAnitya kUTastha sarvadezamaiM vyApaka eka hai so tAmeM varNa pada vAkya sarva zAzvate vasai haiN| puruSa vaktA hai so tAkI vyaktIkU pragaTa karai hai / tAteM veda anAdinidhana apauruSeya Agama hai / puruSakRta nAMhI / tAkA samAdhAna / zaddha hai so tau pudgaladravyakA paryAya hai| zrotra iMdriyakari grahyAjAya hai, jaDa hai / yAmaiM svayameva varNapadavAkyarUpa honA saMbhavai nAMhI / puruSake anAdi karmake saMyogate pudgalamayazarIrakA saMbaMdha hai / tathA aMgopAMga nAmA nAmakarmake udayateM hRdaya kaMTha mUrddha jivhA daMta nAsikA oSTha tAlu Adi akSaranike uccAra For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya ||paan 10 // karaneyogya sthAna vaNe haiM / tinameM puruSakI icchA vA vinAM icchA akSarAtmaka vacana pravarte hai / aimeM zada sarvathAnitya kahanAM pramANaviruddha hai / pudgaladravya dravyaapekSA to nitya hai bahuri paryAya apekSA anitya hai / so zada puruSake nimittateM varNAtmaka hoya pariNamai hai / zrotra iMdriyagecAra hoya hai / sarvathAnitya tau pramANagocara nAhI / tAteM pauruSeyahI Agama pramANasiddha hai / yAkA saMvAda zloka- | vArtika meM hai tahAMteM samajhanA / bahuri mImAMsaka kahai haiM; jo hamArai AmnAya akRtrima hai tathApi jaiminIya Adi Aptake kahai sUtra pramANabhUta haiM / tAteM tumAre sarvajJa vItarAgake prarUpe sUtra kahau hau so yaha pramANasiddha nAhI / tAkA samAdhAna-sUtrakA vyAkhyAtA sarvajJa vItarAga na hoya to vAke vacana pramANa nAhI / akRtrima AmnAya puruSavinAMhI ApaApane arthakoM kahai nAMhI / tAteM yathokta puruSa AmnAyakA kahanahArA caahiye| tumabhI pramANakA vizeSaNa aisAhI karo ho, jo pramANa nirdoSakAraNate upajai hai / tAteM kAheko apauruSeyapaNAM niSkAraNa poSaNAM / bahuri ihAM mImAMsaka kahai, jo, tumaneM AptakA vizeSaNa sarvajJa kahyA so sarvajJakA janAvanahArA jJApaka pramANa naaNhii| iMdriyaniteM sarvajJa dikhatA nAhI / koI tAkA ekadeza cinha dikhatA nAhI / sarvajJasamAna koI vastu nAMhI / kisI arthakA saMbaMdha nAhI / vedameM likhyA naahii| aise pAMcUhI pramANakai gocara nAhI, abhAvahI siddha hoya aaperdoseedosedseasert ACUR For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 11 // hai / tAkUM kahiye, jo, sarvajJakA jJApaka pramANa hai| sUkSma je paramANu tathA dharmAdika, aMtarita je rAmarAvaNAdika, dUra je meruparvatAdika ina padArthanikA upadeza satyArtha hai so inakA pratyakSa dekhanahArA sarvajJa hai tisapUrvaka hai / e iMdriyagocara nAMhI / inakA cinhabhI pratyakSa nAMhI / bahuri asarvajJakA upadezapUrvaka nAMhI / sAkSAt dekhe hai tAke kahe satyArtha hai / jaise nadI, dvIpa, deza, koI sAkSAt dekhe tAke kahai satyArtha mAniye taisaiMhI sarvapadArtha sarvajJake kahe satyArtha haiM / koI kahe dharma adharmakAbhI nirNaya karanA, sakalavastUkA sAkSAt jJAtAtAI kahA prayojana hai ? tAkUM kahiye hai / sarvajJavinA dharma adharmakA bhI nirNaya hotA nAMhI / dharma adharmakA phala svarga mokSa naraka saMsAra kahiye hai so dharma adharmakA phalakai aru dharma adharmake sAkSAtsaMbaMdha dekhyA hoya tAhIkA kahyA satyArtha hoya / so sarvakA jJAtAvinA yaha saMbaMdha dikhai nAMhI / bahuri mImAMsakakUM pUchiye, tuma sarvajJakA janAvanahArA jJAyaka pramANakA niSedha karau hau ; so sarva prANIni saMbaMdhI karau hau ki tumasaMbaMdhI karau hau? jo sarva prANIni saMbaMdhI niSedha karau hau tau sarvakSetrakAlake prANI tumaneM dekhilIye, taba tumahI sarvajJa bhaye / sarvajJakA abhAva kAhekUM kaho / bahuri tumahI saMbaMdhI kahau hau tau yukta nAMhI / tumakUM pUche hai, samudra jalate ghaDA hai ? jo na batAvoge tau sarvajJakA abhAva mati kahau // For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 12 // aakent bahuri sAMkhyamatI tathA naiyAyikamatI kahai, jo, sarvajJa to mAnanAM paraMtu karmakA nAzakari sarvajJa hoya hai yaha vaNe nAhI / Izvara to sarvathA sadAmukta hai, sadAhI sarvajJa hai| tADUM kahiye, jo aisA sarvajJa Izvara jo zarIrarahita kahoge to mokSamArgakA upadezaka na baNaigA, zarIravinA vacanakI pravRtti nAMhI / bahuri zarIrasahita kahoge to zarIrakarmakAhI kIyA hohai / yAsaMbaMdhI sukhaduHkhAdika sarva vAkai ThahareMge / tAteM ghAtikarmakA nAzakari sarvajJa hoya / tAkai aghAti karmakA udaya rahai / tete zarIrasahita avasthAna rahai / tAteM vacanakI pravRtti vinA icchA hoya / tAhIte mokSamArgakA upadeza pravarte yaha yukta hai // yAkA vizeSa varNana AgeM hoyagA // bahuri bauddha sarvajJa to mAnai paraMtu tattvakA svarUpa sarvathAkSaNika sthApai / yAteM tAkai to mokSamArgakA upadezakI pravRtti saMbhavaihI nAhI // bahuri nAstikavAdIkai kachuhI saMbhavai nAhI // ini sarvamatanikA saMvAda zlokavArtikavi kIyA hai tahAMteM jaannaa| ihAM graMthavistAra vadhijAya tAteM saMkSepa likhyA hai // Agai sarvArthasiddhi TIkAkAra sUtrakA prAraMbhakA saMbaMdha kahai haiM // koI bhavya, nikaTa hai siddhi jAkai, aisA buddhimAna apane hitakA icchaka hai| so kisI muninake rahaneyogya sthAnaka udyAna, parama ramaNIka jahAM siMhavyAghrAdika krUra jIva nAhIM, bhale sease sentertainer For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 13 // jIvanakA rahanekA ThikANAM tAviSai muninikI sabhAviSai baiThe, vinAhI vacana apane sarIrahIkI zAMtamudrAkari sAnUM mUrtika mokSamArgakoM nirUpaNa karate, yukti tathA AgamaviSai pravINa, parakA i nAhI hai eka kArya jinakai, bhale bhale baDe puruSanikari sevane yogya, je nirgrathaAcAryanimaiM pradhAna, tinihi prApta hoyakari vinayasahita pUchatA huvA - he bhagavAn yA AtmAkA hita kahAM hai? AcArya kahate bhaye AtmAkA hita mokSa hai / taba pherI ziSya pUchI jo, mokSakA kahAM svarUpa hai? aru yAkI prAptikA upAya kahAM hai? taba AcArya kahai hai jo yahU AtmA jaba samasta karmamalakalaMkarahita ho taba zarIrakaribhI rahita hoya, tava chadmastha ke ciMtavanameM na Avai, aru svabhAvahI bhaye aise jJAnAdi guNa jAmaiM pAie, tathA nirAbAdha sukhasvarUpa avinazvara AtmAkIhI isa saMsAra avasthA anya jo avasthA so mokSa hai / so yahu mokSa atyaMta parokSa hai / yAteM chadmastha je anyavAdI, ApakUM tIrthaMkara mAneM te yAke svarUpakUM na pahuMcatI jo vANI tAkari anyathA kalpai // prathama to sAMkhyamatI kahai hai- puruSakA svarUpa caitanya hai / so svarUpa jJeyAkArake jAnanaitaiM parAGmukha hai, aisA mokSa kahai hai / so yaha kahanAM chatAhI aNachatArUpa hai / jAtai nirAkAra hai so jaDavat hai, gadhA ke sIMgavat kalpanA hai || bahuri vaizeSikamatI kahai hai- AtmAviSai buddhi icchA dveSa For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 14 // dharma adharma sukha duHkha saMskAra yatna guNa hai / tinikA sarvathA nAza hoya hai so mokSa hai / so yahUbhI kalpanA jhUTI hai / vizeSanikari zUnya to avastu hai // bahuri bauddhamatI kahe hai-jaise dIpaga bujhi jAya prakAzarahita hoya jAya / taise AtmAbhI jJAnAdiprakAzarahita hoya jAya taba nirvANa | kahiye / so yahUbhI kahanAM gadhAke sIMgasArikhA tinike vacanakarihI Avai hai // AdizabdateM vedAMtI aisA kahai hai jo jaise ghaTa phUTijAya taba ghaTakA AkAza pragaTa hoya taise dehakA abhAva hoya taba sarvahI prANI paramabrahmameM laya hoya jAya hai / brahmakA rUpa AnaMdasvarUpa hai| jahAM atyaMta sukha hai, jJAnahIkari grAhya hai, iMdriyagocara nAMhI so mokSavirSe pAie hai aisA kahai hai / sobhI kahanA yathArtha nAMhI / jAte prANI to jude jude apane svarUpamaiM tiSThe hai / parabrahma meM lIna honA kaise saMbhavai? inakU Adi je aneka mata haiM te apanI apanI buddhi" aneka kalpanA karai haiM / so mokSakA svarUpa yathArtha sUtrakAra Age kahasI so jAnanAM // bahuri yA mokSakI prApti ke upAyaprati bhI anyavAdI visaMvAda kare haiM / keIka kahai haiM cAritrAdikakI apekSA nAhI / keIka kahai haiM jJAnacAritravinA zraddhAnamAtrahIteM mokSa ho hai / keika kahai haiM jJAnarahita cAritramAtrahIne mokSa hoya hai aise kahai haiM / so yaha kahanAM ayukta hai / jaise rogIkai rogake dUri hone ke kArana je auSadhakA jJAna, zraddhAna, AcaraNa, | For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 15 // te jude jude rogakU dUrI na kari sake taiseM mokSakI prAptike upAyabhUta je jJAna, zraddhAna, cAritra, te jude jude mokSakU na kari sake haiM / tInoMkI ekatA hai sohI mokSake prAptikA upAya hai / sohI sUtrakAra jo zrIumAsvAmI AcArya so sUtra kahai hai / yaha sUtra upayogasvarUpa AtmAkI siddhi hote tAke sunanekI grahaNakarane kI icchA hote pravarte hai // ihAM nAstikamatI kahai hai-jo, pRthvI-apa-teja-vAyUkA pariNAmavizeSa sosvarUpa cetanAtmaka AtmA hai / makalalokaprasiddha yaha mUrti hai yAteM judA koI aura AtmA naaNhii| tAteM kaunakai sarvajJa| vItarAgapaNAM hoya? vA kauMnakai mokSa hoya? vA kaunakai mokSamArgakA kahanAM vA pravartanAM vA prAptikI icchA hoya ? bahuri ye sarvahI nAMhI taba mokSamArgakA sUtra kAhekU varte / tALU kahiye hai, he nAstika ! svasaMvedanajJAnateM AtmA dekhi, pratyakSa hai ki nAhI ? jo AtmA nAMhI hai to "mai ho" yahu svasaMvedanajJAna kaunakai hai ? / bahuri nAstika kahai yaha svasaMvedana bhramarUpa hai / tAkU kahiye, sadA bAdhAkari rahita hoya tAkU bhramarUpa kaise kahiye? tathA bhramabhI AtmAvinAM jaDake hoya nAMhI / bahuri pRthvI Adi jaDavirSe yahu svasaMvedana saMbhavai nAMhI / jo yA svasaMvedanake lopa mAniye to kAhUkai apane | iSTatattva sAdhane kI vyavasthA na Thaharai / tAteM pRthvI Adi svarUpa jo deha tAteM AtmA cetanasvarUpa - For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| prathama adhyAya || pAna 16 // bhinna tattvahI hai aisA mAnanAM / jAteM cetanakA upAdAna kAraNa cetanahI hoya / jaDakA upAdAna kAraNa jaDahI hoya / aise na mAniye to pRthvI Adi tattvabhI terai nyAre na Thaharai / sajAtIya vijAtIya tattvakI vyavasthA na Thaharai / ekatattva Tharahai to nAstika cyAri tattva kahai hai tAkI pratijJA bAdhita hoya / bahuri nAstika kahai jo caitanya garbhAdimaraNaparyaMta hai, anAdi anaMta nAhI / tAteM tattva naaNhii| tAkU kahiye dravyateM anAdi anaMtasvarUpa AtmA hai| paryAyateM anityabhI hai| sarvathA anityahI mAnanAM bAdhAsahita hai| dravya apekSAbhI anAdi anaMta nitya na mAniye to tattvakI vyavasthAhI na Thaharai // bahuri bauddhamatI sarvavastu sarvathA kSaNika mAnai hai / tAkai baMdhamokSAdika na saMbhavai / kare aurahI, phala aurahI bhogavai, taba baMdhamokSAdikA AzrayI dravya nitya mAne vinAM sarvavyavasthAkA kahanA hai | pralApamAtra hai / bahuri sAMkhya puruSakoM sadA ziva kahai hai, tAkai baMdhamokSakI kathanI kahA ? prakRtikai baMdhamokSa hai, to prakRtite jaDa hai tAkai baMdhamokSa kahanAMbhI pralApahI hai // bahuri naiyAyika vaizeSika guNakai guNIkai sarvathA bheda mAni ara samavAya saMbaMdhasUM ekatA mAnai hai / so guNa guNI samavAya ye || tIna padArtha bhaye / tahAM jIva tau guNI, ara jJAna guNa, samavAya jIvakU jJAnI kiiyaa| taba jIva For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 17 / / tau jaDa ThahayA / baMdhamokSa jaDakai kahanA nirarthaka hai / bahuri samavAya guNaguNIkai ekatA karI, taba samavAyabhI to jIvatai eka huvA cAhiye to yAkU eka kUNa karegA / jo dUsarA samavAsa mAniye to anavasthA Avai / tAteM yahabhI kahanAM savAdha hai // bahuri advaitabrahma mAni baMdhamokSa batAve to kaise baneM / baMdha tau avidyAsUM upajai hai brahmakai avidyA lAgai nAMhI / nyArA tattva mAniye to dvaitatA Avai / avastu mAniye to avastUkI kathanI kahA ? tAtai yahabhI mAnanAM savAdha hai / tAteM jainamata syAdAda hai / vastukA svarUpa anaMtadharmAtmaka kahai hai / yAmeM sarvajJa vaktA tathA gaNadharAdi yatInikI | paraMparAteM yathArtha kathanI hai / tAmeM baMdha, mokSa, tathA baMdha karanevAlA, chUTanevAlA Adi sarva vyavasthA saMbhava hai / jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla ye chaha dravya haiM / tinimeM jIva to anaMtAnaMta | hai / pudgala tinitebhI anaMtAnaMta guNai haiM / dharma adharma AkAza eka eka dravya haiM / kAla asaMkhyAte | dravya haiM / ini sabanikai eka eka dravyake tIna kAlasaMbaMdhI anaMte anaMte paryAya haiM / so inikI kathanI sadrUpa, asadUpa, ekarUpa, anekarUpa, bhedarUpa, abhedarUpa, nityarUpa, anityarUpa, zuddharUpa, azuddharUpa ityAdi nayavivakSAteM kathaMcit sarva saMbhava haiM / bahuri nimittanaimittikabhAvaneM pAMca tattvakI pravRtti hoya Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa / AsravabaMdhake bheda puNyapApa haiM / aiseM kathaMcit sarva For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / / pAna 18 // nirvAdha jaise vastu vidyamAna hai taiseMhI tAkI kathanI hai, kalpita nAhI / tAteM tattvArthasUtravirSe vastukA kathana yathArtha hai / tAkA prathamasUtra aisA ||smygdrshnjnyaancaaritraanni mokSamArgaH // 1 // ___yAkA artha-samyagdarzana samyagjJAna samyakcAritra ai tInUM haiM te bhele bhaye eka mokSamArga hai // ihAM samyak aisA pada avyutpannapakSa apekSAtau rUDha hai / bahuri vyutpannapakSa apekSA 'aMc ' dhAtu gati artha tathA pUjana arthavirSe pravarte hai, kartA arthavirSe - kip ' pratyaya hai, tA" ihAM prazaMsA artha grahaNa kIyA hai / bahuri yaha samyakpadakI pratyeka samApti karanA tInAMupari lagAvanA / taba aiseM kahiye, samyagdarzana samyagjJAna samyakcAritra / ini tInAMhIkA svarUpa lakSaNathakI vA prakAra bhedathakI to sUtrakAra AgeM kahasI / isa sUtrameM nAmamAtra kahe / bahuri TIkAkAra vyAkhyAna karai haiM / padArthanikA yathArthajJAnake viSayavirSe zraddhAnakA grahaNake arthi tau darzanakai samyak vizeSaNa hai / bahuri jisajisa | prakAra jIvAdika padArthakI vyavasthA hai, tisatisa prakAra nizcayakari jAnanA, so samyagjJAna hai / | yAkai samyak vizeSaNa vimoha saMzaya viparyayakI nivRttikai arthi hai / bahuri saMsArake kAraNa je mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga initeM bhaye Asrava baMdha tinakI pravRtti prati udyamI jo For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 19 // reatpiperitairertaiprerit aaNdkNddklllloonuNddu samyagjJAnI puruSa, tAkai karmakA jAteM grahaNa hoya aisI jo kriyA tAkA nimitta jo kriyA, tAkA tyAga, so samyakcAritra hai / tathA karmanikA 'A' kahiye ISat 'dAna' kahiye khaMDana tAkA nimitta jo kriyA tAkA tyAga, AtmAkai ekadezakarmakSapaNAMkA kAraNa pariNAmavizeSa tAkAbhI tyAga, tathA karmanikA samastapaNe kSayakAraNapariNAma caudaha guNasthAnake aMtasamayavartI so samyak nivRttirUpa cAritra hai, aisAbhI artha hai // yAkai ajJAnapUrvaka cAritrakI nivRttikai arthi samyak . vizeSaNa hai / jAteM ini tInanikI nirukti aisI hai, 'pazyati' kahiye jo zraddhAna karai so darzana hai, ihAMto kartRsAdhana bhyaa| tahAM karanahArA AtmA hai sohI darzana hai / bahuri 'dRzyate anena' kahiye zraddhiye yAkarI so darzana, ihAM karaNasAdhana bhayA / bahuri 'dRSTimAtraM' kahiye zraddhAnA so darzana, ihAM bhAvasAdhana bhayA / darzanakriyAhI* darzana kahyA / aiseMhI -- jAnAti ' kahiye jo jAnai so jJAna, ihAM kartRsAdhana bhayA / jAnane vAlA AtmAhIkU jJAna kahyA / bahuri ' jJAyate anena jJAnaM' jAkari jAniye so jJAna, ihAM karaNasAdhana bhayA / bahuri -- jJaptimAtraM jJAnaM ' jAnanAM so jJAna, | ihAM bhAvasAdhana bhayA / jAnanarUpa kriyAkU jJAna kahyA / bahuri -- carati iti cAritraM' ihAM AcaraNa karai so cAritra hai. aise kartRsAdhana bhayA / jAteM AtmAhI cAritra hai| bahuri 'caryate anena ' ihAM erarmieresperitsaveritalists For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 20 / / jAkari AcaraNa kariye so cAritra hai, aise karaNasAdhana bhayA / bahari 'caraNamAtraM cAritraM' ihAM bhAvasAdhana bhayA / aiseM AcaranehIkU cAritra kahyA / / ___ihAM anyavAdI sarvathA ekAMtI tarka karai- jo aiseM kahateM. sohI kartA, sohI karaNa AyA. so to viruddha hai / viruddha doya bhAva ekakU hoya nAMhI / tAkU kahiye, terai sarvathA ekAMta pakSa hai, jAteM virodha bhAsai hai / syAdrAdInikai pariNAmapariNAmIkai bhedavivakSAkari virodha nAhI hai / jaise ami apane dAhapariNAmakari iMdhana* dagdha karai hai taiseM ihAMbhI jAnanAM / aiseM kahyA- jo kartA karaNa kriyArUpa tIna bhAva te paryAyaparyAyIkai ekapaNAM anekapaNAMprati anekAMtakI vivakSAkari svataMtraparataMtrakI vivakSA ekabhI vastuvirSe aneka svataMtra kartA parataMtra karaNAdi bhAvavi virodha nAhI hai / bahuri ihAM koI pUche jJAnakA grahaNa AdivirSe cAhiye / jAteM jJAnakari pahalai jAniye, pIche tAvipa' zraddhAna hoya hai / bahuri vyAkaraNakA aisA nyAya hai jo dvaMdvasamAsaviauM jAke alpa akSara hoya so pahalI kahanAM / tAkU kahiye yaha yukta nAhI / darzana jJAnakI ekakAla utpatti hai / jA samaya darzanamohakA upazama tathA kSayopazama tathA kSayateM AtmAkai samyagdarzana bhAva hoya hai, tAhI samaya matiajJAna zrutaajJAnako abhAva hoya, matijJAna zrutajJAna hoya hai / jaisaiM sUryake bAdalA dUra For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 21 // orgaPRACHAPAGAPAGAPAGAPPEARASPROGXCYPAGACASPRO hoteM pratApa prakAza doU ekakAla prakaTa hoya taiseM ihAMbhI jAnanAM / bahuri vyAkaraNakA nyAya hai, jo, jAke alpa akSara hoya, tAteM jo pUjya pradhAna hoya so pahalI Avai / so jJAnakU samyagdarzana samyakrUpa karai hai, taba samyagjJAna nAma pAvai hai / tAteM samyagdarzana pUjya pradhAna hai / tAteM pahalai samyagdarzanahI cAhiye / bahuri samyagjJAnapUrvaka cAritra samyak hoya hai / tAteM cAritrakai pahalai jJAna kahyA // bahuri mokSa sarvakarmakA atyaMta abhAva hoya tAkU kahiye / bahuri tAkI prAptikA upAya tAkU mArga kahiye / aiseM mokSamArgazabdakA artha jAnanAM / / ihAM mArgazabdakai ekavacana kahyA, so samyagdarzanAdika tIna haiM, tinikI ekatA hoya so sAkSAt mokSamArga hai aiseM janAvaneke arthi hai / jude jude mokSamArga nAhI / ihAM sAkSAtpadateM aisA janAvai hai, jo tInUMnikA ekadeza paraMparA mokSakA kAraNa hai / ara pUrNatA sAkSAt mokSakA kAraNa hai / / bahuri yahu mokSamArgakA svarUpa vizeSarUpa asAdhAraNa jAnanAM / sAmAnyaparne kAlakSetrAdikabhI mokSaprati kAraNa haiM / tAteM samyagdarzanAdikahI mokSamArga hai yaha niyama jAnanAM / bahuri aisA niyama na kahanAM, jo, ye mokSamArgahI hai / aiseM kahateM e svargAdi abhyudayake mArga na Thaharai / tAteM / pUrvoktahI kahanAM / / koI kahai tapabhI mokSakA mArga hai, yahabhI kyoM na kahyA ? tAkA uttara jo, tapa For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 22 // extreertainertaireriteriespreetsaxverties | hai so cAritrasvarUpa hai / so cAritrameM AyagayA // koI kahai, samyagdarzanAdi mokSake kAraNa haiM to kevalajJAna upajai tAhIsamaya mokSa huvA cAhiye / tALU kahiye, jo, aghAtikarmake nAza karane kI zakti AtmAkI samyagdarzanAdikakI sahakAriNI hai / tathA AyuHkarmakI sthiti avazeSa rahai hai / tAteM kevalIkA avasthAna rahe hai| vaha zakti sahakArikAraNa milai taba mokSa hoya hai / bahuri yA sUtrakI sAmarthyateM mithyAdarzana mithyAjJAna mithyAcAritra saMsArake kAraNa haiM aisAbhI siddha ho hai // AgeM AdivirSe kahyA jo samyagdarzana tAkA lakSaNanirdezake arthi sUtra kahe haiM / // tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam // 2 // yAkA artha-- tattvakari nizcaya kiyA jo artha tAkA jo zraddhAna so samyagdarzana hai // | 'tat ' aisA zabda sarvanAma pada hai tAteM sAmAnyavAcaka hai / yAkai bhAva arthavirSe tvapratyaya hoya hai / taba tattva aisA bhayA / yAkA yahu artha, jo, jA vastUkA jaisA bhAva taisAhI tAkA honA tAkU tattva kahiye // bahuri " aryate iti arthaH" jo pramANanayakari nizcaya kIjiye tAkU artha kahiye / so tattva kahiye yathAvasthitasvarUpakari nizcaya nirvAdha hoya so tattvArtha aise anekAMtasvarUpa pramANanayasiddha hai, tAkU tattvArtha kahiye // athavA tattva kahiye yathAvasthita vastu, sohI artha aalyNlwerine For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 23 // aaddtlNdrkuNduddukulNdrkltkulkunuNddiylu kahiye nizcaya kIjiye so tattvArtha abhedavivakSAkari aisAbhI artha hai / yAkA zraddhAna kahiye pratIti ruci tAkU tattvArthazraddhAna kahiye / tattvArtha jIvAdika haiM te Age kahasI // ihAM prazna- jo 'dRzi' aisA dhAtu hai so dekhaneke arthavirSe hai / tAteM zraddhAna artha kaise hoya? tAkA uttara-- dhAtunike aneka artha haiM / tAteM doSa nAhI / bahuri kahai, jo, prasiddha artha | to dekhanAhI hai, tAkU kyoM choDiye ? tAkU kahiye, ihAM mokSamArgakA prakaraNa hai, so yAmeM mokSakA kAraNa AtmAkA pariNAma hai / sohI laiNA yukta hai / dekhanA artha lIjiye to dekhaNAM to cakSu Adi nimittakari abhavya Adi sarva jIvanikai hai / so sarvahIkai mokSakA kAraNapaNA Avai / tAte vaha artha na liyAM / ihAM prazna jo, arthazraddhAna aisAhI kyoM na kahyA ? tAkA uttara- jo, aisaiM kahai sarva arthagrahaNakA prasaMga Avai / artha nAma dhanakAbhI hai / tathA artha nAma prayojanakAbhI hai / tathA sAmAnyaarthakAbhI nAma hai / tini kAbhI zraddhAna samyagdarzana Thaharai / tAteM tiniteM bhinna | dikhAvaneke arthi arthakA tattva vizeSaNa kIyA hai / bahuri prazna jo, tattvazraddhAna aisAhI kyoM na kahyA ? tAkA uttara-- aiseM kahai anartha je sarvathaikAMtavAdinikari kalpita, tAkA prasaMga Avai hai / tathA bhAvamAtrakA prasaMga Ave hai / keI vAdI sattA tathA guNatva tathA karmatva inikUhI tattva kahai haiM / For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ecoverabre www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 24 // athavA tattva ekapaNAMhIkUM kahai haiM, tAkA prasaMga Avai / keI aiseM kahe haiM- jo, savarvastu eka puruSahI hai / tAteM tini sarvanitaiM bhinna anekAMtAtmaka vastUkA svarUpa hai, aiseM janAvaneke arthi tattvArthakA grahaNa kIyA hai || aisA tattvArthazraddhAnasvarUpa samyagdarzana hai, so doya prakAra hai / eka sarAgasamyaktva, eka vItarAgasamyaktva / tahAM prazama, saMvega, anukaMpA, Astikya ini cyAri bhAvanikari pragaTa hoya; so tau sarAgasamyagdarzana hai / tahAM anaMtAnubaMdhI kaSAyakI caukaDIsaMbaMdhI rAgadveSAdikakA tathA mithyAtva samyadmithyAtvakA jahA udaya nAMhI tAkUM prazama kahiye / bahuri paMcaparivartanarUpa jo saMsAra tA bhaya upajanA tAkUM saMvega kahiye / bahuri trasa sthAvara prANIniviSai dayA honAM tAkUM anukaMpA kahiye / bahuri jIvAdi tattvaniviSai yukti Agamakari jaisAkA taisA aMgIkAra karanAM mAnanAM tAkUM Astikya kahiye / e cyArI cinha samyagdarzana kUM janAve haiM, e samyagdarzanake kArya haiM / tAtaiM kAryakari kAraNakA anumAna hoya hai / tahAM apaneM to svasaMvedanateM jAne jAya hai / ara parake kAyavacana ke kriyAvizeSateM jAne jAya hai / samyagdarzanavinAM mithyAdRSTI ke aiseM hoya nAMhI / ihAM koI kahai, krodhakA upazama tau mithyAdRSTIkaibhI koI hoya hai, tAkaibhI prazama Avai hai / tAkUM For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 25 // kahiye- mithyAdRSTinikai anaMtAnubaMdhI mAnakA udaya hai / sarvathA ekAMtatattva mithyA hai, tAvirSe satyArthakA abhimAna hai / bahuri anekAMtAtmakatattvavi deSakA avazya sadbhAva hai / bahuri sthAvarajIvanikA ghAta niHzaMkapaNe karai hai / tAtai prazamabhI nAhI, ara saMvega anukaMpAbhI nAMhI / koI kahai --- sthAvarajIvanikA ghAta to ajJAnateM samyagdRSTIkaibhI hoya hai, tau tAkai anukaMpA kaise kahiye ? tAkA uttara- jo samyagdRSTIkai jIvatattvakA jJAna hai, so ajJAnateM tau ghAtavirSe pravRtti nAMhI / cAritramohake udayateM aviratipramAdateM ghAta hoya, tahAM eha apanAM aparAdha mAnai / aisA to nAhI, jo e jIvahI nAhI tathA jIvanike ghAtateM kahA vigADa hai ? / jo aisA mAne, tau mithyAtvakAhI sadbhAva hai| bahuri kahai, jo, vAkai apane mAne tattvavirSe Astikya hai / tAkA uttara- mithyAdRSTi | tattvako sarvathA ekAMta zraddhai hai / tahAM Astikya hai so mithyAtva atidRDha bhayA / jAteM sarvathA ekAMta vastukA svarUpa nAhI / pratyakSAdi pramANakari bAdhita hai / tAte je sarvathA ekAMta zraddhAna karai haiM te ahaMtake matateM bAhya haiM, mithyAdRSTI haiM, nAstika haiN| bahuri prazna jo, samyagdarzanake cinha | prazamAdika kahe tinikoM Apakai svasaMvedanagocara kahe tiniteM samyaktakA anumAna karanA kahyA tau | editoredressalonisatiredirecteku For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 26 // tattvArthazraddhAnahIkU svasaMvedanagocara kyoM na kahyA ? tAkA uttara- jo, tattvArthazraddhAnarUpa jo samyagdarzana hai so darzanamohake upazama kSayopazama kSayateM jo AtmasvarUpakA lAbha hoya tAkU kahiye hai / so yahu chadmasthakai svasaMvedanagocara nAhI ara prazamAdi svasaMvedanagocara hai / tAte initeM samyagdarzanakA anumAna karanAM / e abhedavivakSAteM samyagdarzanateM abhinna hai / tathApi bhedavivakSAteM bhinna hai / jAteM e samyagdarzanake kArya hai tAteM kAryate kAraNakA anumAna ho hai / keI vAdI samyagjJAnahIkoM samyagdarzana kahai haiM / tinaprati jJAnateM bheda janAvanekai artha samyagdarzanake kArya je | prazamAdika te jude kahiye / tiniteM tAkU judA jAniye // koI kahai-prazamAdika mithyAdRSTisamyagdRSTIkI kAyAdikI kriyAkA vyavahAra samAna dIkhai | tahAM kaise nirNaya hoya ? tAkA uttara-jo Apakai jaise dIkhai taise pailAkAbhI parIkSAkari nirNaya | karanAM / bahuri vItarAgakai samyagdarzana apane AtmAke vizuddhapariNAmatehI gamya hai / tahAM prazamAdikakA adhikAra nAhI / aiseM tattvArthazraddhAna darzanamoharahita AtmAkA pariNAma hai so samyagdarzana hai / yAta keI anyavAdI icchAdika karmake pariNAmakU samyagdarzana kahai haiM tinikA nirAkaraNa bhayA / jAteM karmakA pariNAma karmaabhAvarUpa jo mokSa tAkA kAraNa hoya nAhI // For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 27 // aaynku Agai yahu samyagdarzana jIvAdi tattvArthagocara hai so kaise upajai hai ? aisA prazna hote, sUtra kahai haiM ||tnnisrgaaddhigmaahaa // 3 // yAkA artha- tat kahiye so samyagdarzana nisargate ara adhigamate upajai hai / nisarga svabhAvakU kahiye / adhigama arthake jJAnakU kahiye / ini doUSaM samyagdarzanakI utpattirUpa kriyAke kAraNakari kahe / aiseM samyagdarzana hai so nisarga vA adhigama ina doUniteM upajai hai aisA jAnanAM / ihAM prazna- nisargaja samyagdarzanavirSe arthakA jJAna hai ki nAhI? jo hai to yahabhI adhigamaja bhayA / bahuri jo arthAvabodha nAhI hai to vinAMjAne tattvArthavirSe zraddhAna kaise bhayA / tAkA uttara| donUhI samyagdarzanavirSe aMtaraMgakAraNa tau darzanamohakA upazama kSayopazama kSaya tInUMhI samAna haiN| tAke hoteM jo bAhya paropadezavinAM hoya tAkU tau nisargaja kahiye / bahuri jo paropadezapUrvaka hoya tAkU adhigamaja kahiye inimeM yaha bheda hai // ihAM sUtravi tat aimA zabdakA grahaNa, so pahale | sUtrameM samyagdarzana kahyA hai, tAke grahaNa arthi kahyA hai / koI kahai-- lagatA sUtravirSe kahyA so | vinA tat zabdahI grahaNa hoya hai / tALU kahiye, mokSamArgakA prakaraNa hai ara mokSamArga pradhAna hai, kulN kulukulNkulnu For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 28 / / tAteM vinA tat zabda tAkA grahaNakA prasaMga Avai hai / tAteM yAke prasaMga dUri karanekoM tat zada hai / jAteM jJAnacAritra e doya hetu nAMhI baNai hai / kaise ? kevalajJAna to zrutajJAnapUrvaka hai, tAteM nisargapaNAM nAMhI saMbhavai / bahuri zrutajJAna paropadezapUrvakahI hai / svayaMbuddhakai zrutajJAna ho hai sobhI janmAMtarake upadezapUrvaka hai / tAteM yAkaibhI nisargajapanAM nAMhI / bahuri mati avadhi manaHparyayajJAna | nisargajahI haiM / inikai adhigamajapanAM nAhI / koI kahe-- jJAnasAmAnya tau doya hetuteM upajai | aisA AyA / tAkA uttara ihAM sAmAnya apekSA nAhI vizeSApekSA hai / darzanake bhedanikI apekSA tInUM prakArake ke doU hetu saMbhave haiM / taiseM jJAnake bhedanimeM judA judAkai doU hetu nAhI / bahuri cAritra hai so adhigamajahI hai / jAteM zrutajJAnapUrvaka hai / tAteM mokSamArgakA saMbaMdha na laine* ihAM tat zada kahyA hai // bahuri prazna- jo nisargabhI jJAnakA nAma, adhigamabhI jJAnahIkA nAma, upadeza vinA upadezakAhI bheda hai / aiseM hoteM jJAnahIteM samyaktvakA upajanA ThahanyA / taba jJAna kAraNa ThahayA / aru siddhAMta aisA hai, jo samyagdarzana samyagjJAna yugapat hoya hai / so yahu kaise ? tAkA uttara| samyagdarzanake upajAvane yogya jJAna jJAnAvaraNIyake vizeSaH bAhya paropadezateM pahalai hoya hai / / For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 29 / / tisateM samyagdarzana upaje hai / pIche samyagdarzana hoya taba samyagjJAna nAma pAvai / tAteM yahu apekSA jAnanI / yAkI utpattIkA vizeSa aisA hai-- aMtaraMga to darzanamohakA upazama kSayopazama kSaya hoya / bahuri bAhya dravya kSetra kAla bhAvAdi samasta kAraNa mile taba utpatti hoya // ihAM koI pUchadarzanamohakA upazamAdika kAraNa hai, to sarvahI prANinikai sadAMhI kyoM na hoya ? tAkA uttara-- darzanamohakA upazamAdi karaNahArAbhI pratipakSI dravya kSetra kAla bhAva haiM / te kauMna so kahiye? jineMdrabiMbAdika tau dravya haiM / samavasaraNAdika kSetra haiM / arddhapudgalaparivartanAdika kAla hai / adhaHpravRttikaraNAdika bhAva haiM / inike hote darzanamohAdikakA upazamAdi ho hai / so inikA | nimitta honAM bhavya jIvahIkai hai / abhavyakai nAhI hoya hai / yaha vastusvabhAva hai / aiseM nikaTabhavyakai darzanamohakA upazamAdika aMtaraMga kAraNa hoteM bAhya nisarga tathA adhigama jJAna hote samyagdarzanakI utpatti hoya hai // AgeM tattva kahA hai ? aisA prazna hote tattvakauM kahai haiM--- jIvAjIvAsravabandhasa~varanirjarAmokSAstattvam // 4 // yAkA artha-- jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa ye sAta haiM te tattva haiM / For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 30 / / | tahAM cetanAlakSaNa to jIva hai / so cetanA jJAnacetanA, karmacetanA, karmaphalacetanA aise anekarUpa hai / yAte ulaTA cetanArahita hoya so ajIva hai / zubhaazubha karmakA AgamanakA dvArarUpa Asrava hai| jIva ara karmake pradeza ekakSetrAvagAhasaMbaMdharUpa baMdha hai / AsravakA rukanAM so saMvara hai / ekadezakarmakA kSaya so nirjarA hai / samastakarmakA viyoga (kSaya ) so mokSa hai / inikA vistArarUpa vyAkhyAna AgeM hoyagA / tinimeM sarvaphalakA AtmA Azraya hai, tAteM sUtramaiM Adivi jIva kahyA / tAke upakArI ajIva hai, tAteM tAkai lagatAhI ajIva kahyA / jIva ajIva doUnike saMbaMdha Asrava hai, tAteM tAke anaMtara Asrava kahyA / AsravapUrvaka baMdha ho hai, tAteM tAkai lagatA baMdha kahyA / saMvara hoteM baMdhakA abhAva ho hai, tAteM tAkai lagatAhI saMvara kahyA / saMvarapUrvaka nirjarA | hoya hai, tAt tAkai lagatA nirjarA kahyA / aMtakevirSe mokSakI prApti hai, tAteM aMtameM mokSa kahyA / aiseM inikA pAThakA anukrama hai // ihAM koI kahai-- puNyapApakA grahaNa yAmaiM karaNAM yogya thA, anya AcAryanineM nava padArtha | kahe haiM / tAkU kahiye- puNyapApa AsravabaMdhameM garbhita haiM, tAk tinikA grahaNa na kiyA / pheri | kahai, jo, aiseM hai to AsravAdikabhI jIva ajIvavirSe garbhita haiM, doyahI tattva kahane the / tAkA For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| prathama adhyAya // pAna 31 // samAdhAna-- jo, ihAM prayojanavizeSa hai sohI kahiye hai| ihAM prakaraNa mokSakA hai, tAteM mokSa tau | avazya kahyA hI cAhiye / bahuri mokSa hai so saMsArapUrvaka hai / saMsArake pradhAnakAraNa Asrava baMdha haiM, so kahanAMhI / bahuri mokSake pradhAnahetu saMvaranirjarA haiM, tebhI kahanAhI / yAteM pradhAnakAraNa kAryake apekSA inikU jude kahe / sAmAnyameM aMtarbhUta hai toU vizeSakA kahanA prayojana Azraya hai / jaise senAvi kSatriya bhele hoya taba kahai -- sarva Aye tathA phaNANe vaDe subhaTa he tebhI Aye ' aise ihAMbhI jAnanAM // bahuri koI tarke karai, sUtravirSe tattvazada tau bhAvavAcI ekavacana napuMsakaliMga hai / bahuri jIvAdika dravyavAcaka bahuvacana puruSaliMga dhanya so yahu kaise ? tAkA uttara-jo, dravya bhAva to abhedarUpa hai, tAteM doSa nAhI / bahuri liMga saMkhyA tattvazada bhAvavAcI hai, tahAM ekavacanahI hoya hai, tathA napuMsakaliMgI hai, tAteM apanI liMgasaMkhyAkauM choDai nAMhI, tAteM doSa nAhI / aise hI AdisUtravirSe jAnanAM // ihAM vizeSa kahiye haiM- mokSamArgake prakaraNameM zraddhAnake viSaya sAtahI tattva haiN| anyavAdI | keI tattva ekahI kahai haiM / keI prakRtipuruSa doya kahI inike pacIsa bheda kahai haiM / keI dravyaguNAdi | sapta padArtha kahai / keI pRthvI Adi paMca tatva kahai haiM / keI pramANaprameya Adi SoDaza padArtha kahai haiM / For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 32 / / tathA ekadravya anaMtaparyAyAtmaka hai / aiseM anaMta dravya haiM // tahAM AcArya madhyamaprasthAna vicAri kahai haiN| saMkSepa kahai to vizeSa jJAnIhI samajhai / vistAra kahai to kahAMtAI kahai / tAteM avazya zraddhAnakA viSaya the te kahe / keI kahai haiM, eka jIvahI tatvArtha hai; so ayukta hai / parakU jIvakI siddhi vacanateM karAI hai / vacana hai so ajIva hai / jo vacanakuMbhI jIva kahiye, to yAkai svasaMvedana cAhie, so nAhI / bahuri vaha kahai, dUjA jIva hoya tau tAkai svasaMvedana kahiye ekahI paramAtmA hai, so avidyAkari bahuta dIkhe hai / tAkA uttara -- jo, jIva to bahuta haiM, tokU eka avidyAkari dIkhe hai / jo tU kahai ' mosivAya dujA koI nAMhI' to dUjAbhI kahai, mosivAya aura koI nAMhI / to ekai kahai sarvazUnyatA Avai hai / jo kahe ' mosivAI' dUjA hai ki nAhI? aisA saMzaya hai / to advaitakAbhI nirNaya na hoyagA / jo kahai, "AgamateM eka puruSakI siddhi hai ' tAkU kahiye, hamAre AgamateM nAnApuruSakI siddhi hai| pratyakSapramANateM hamArA Agama to siddha ho hai / ara eka puruSa | kahanahArA Agama pratyakSapramANate mile nAhI / bahuri jaiseM vacana ajIva hai, taiseM ajIvabhI pRthvI || Adi bahuta haiM / bahuri jIvakai kAyAdikakI kriyArUpa Asrava hai / bahuri baMdha hai so puruSakAbhI dharma hai / jAte jaDakAhI dharma hoya tau puruSa baMdhakA phala kAhekU pAvai / bahuri saMvara nirjarA mokSa haiM tebhI Kitasexitaeativatipakverteriterts For Private and Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 33 // jIvake dharma haiM / aiseM pAMcauMhI tattva jIva ajIva ini doUnike dharma haiM te zraddhAnake jJAnake cAritrake viSaya haiM / anya sarvaviSaya inimeM aMtarbhUta haiM / AgeM kahai haiM, ki, yAprakAra kahe je samyagdarzanAdika tathA jIvAdika tattva tinikA lokavyavahAravirSe vyabhicAra Avai hai| nAmamAtrakuMbhI jIva kahai haiM / sthApanAmAtrakUbhI jIva kahai haiM / dravyakuMbhI jIva kahai haiM / bhAvakuMbhI jIva kahai haiM / tAteM tinikA yathArthasvarUpa samajheMvinA anyathApanAM Avai hai / tAke nirAkaraNa artha sUtra kahai haiM nAmasthApanAdravyabhAvatastanyAsaH // 5 // yAkA artha-- nAma, sthApanA, dravya, bhAva ini cyArinikari tini jIvAdikapadArthanikA nyAsa kahiye nikSepa hai / jo vastumeM jo guNa na pAIe tAvirSe lokavyavahArapravRttike arthi | apane upayoga" nAma karanA, tAkU nAma kahiye / ihAM guNazadateM dravya karma jAti e sarvabhI grahaNa karaNA / tahAM jAtidvAra nAma to jaise gaU azva ghaTa hai / guNadvAra jaise kAhUkU dhavalaguNakai dvAra dhavala kahiye / karmadvAra jaiseM calatekU calatA kahiye / dravyaddhAra jaiseM kuMDala dravya paharai hoya, tA* kuMDalI kahiye, tathA daMDa liye hoya tALU daMDI kahiye / inivinA vaktA icchAteM vastukA For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra s ex www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 34 / / nAma dherai, tAkUM nAmanikSepa kahiye / jaisaiM puruSakA hAthI siMha nAma dhanya tahAM hAthIke tathA siMhake dravya guNa kriyA jati kachubhI na pAiye, tahAM vaktAkI icchAhI pradhAna hai / ihAM koI pUchenAmakA vyavahAra anAdirUDha hai, jaiseM jAti aisA jAtIkA nAma, guNa aisA guNakA nAma, karma aisA karmakA nAma ityAdi e nAma kaise haiM ? tAkA uttara - jo, anAdihIteM vaktA haiM, anAdihIteM ye nAma haiM / pradhAnaguNapaNAMkA vizeSa hai, tahAM vaktA vastUke guNa Adi pradhAnakari kisIkA nAma kahai, tahAM tau tisa hetUteM nAma jAnanAM // bahuri jahAM apanI icchAhIkoM pradhAna karai, guNAdikakA Azraya na le, tahAM nAmanikSepa jAnanAM // bahuri bauddhamatI kahe haiM- jo, nAmaviSai vaktAkI icchAhI kAraNa hai, guNAdika tau vastUke nijasvabhAva nAMhI, kalpita haiM / so yahu ayukta hai / guNAdika tau pratItisiddha haiM / pratItikA lopa karanAM pramANa nAMhI // vastUkeviSai anyavastusUM samAna pariNAma haiM tAkUM jAti kahiye haiM / jaise gaUjAtikara sarva gaU samAna haiM | bahuri guNaparyAyake AzrayakuM dravya kahiye / jaiseM pItatAdi guNa kuMDalAdi paryAyakA Azraya suvarNa / bahuri pItatA AdikoM guNa kahiye / bahuri karma kriyAkUM kahiye / jaiseM calatAkUM calatA kahiye / aiseM ye pratItisiddha haiM / inakI vizeSa caracA zlokavArtikateM jAnanI // bahuri For Private and Personal Use Only - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra extrove www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 35 // anager citrakarma akSanikSepa ini AdiviSai so yahu hai aiseM sthApana kIjiye tAkUM sthApanAnikSepa kahiye // ihAM prayojana aisA jo pahale nAma leyakai pIcheM anyavastuviSai anyakI pratiSThA karanI / tAke bheda doya, eka sadbhAvasthApanA, eka asadbhAvasthApanA / tahAM bhAvarUpa jo vastu, tAkai samAna pratimA jAmaiM mukhya AkAra aisA hoya, jo ' dekhanevAlekai bhAvarUpakI buddhi upaji Avai ' tAkUM sadbhAvasthApanA kahiye | bahuri mukhya AkArazUnya vastumAtra hoya tAkUM asadbhAvasthApanA kahiye / jAmeM pailA upadezahI soyahu bhAvarUpa hai aiseM jAnI jAya // ihAM aisA jAnanA - jo nAmanikSepavirSe tau lokakai Adara tathA upakArakI vAMchA na hoya hai aru sthApanAnikSepaviSai Adara upakArakI vAMchA dekhiye hai| tahAM koI sthApanA tau loka aisI karai hai, jo ghane kAla rahavo karai / bahuri koI aisI karai hai, jo alpakAlahI rahai // ihAM koI pUchai - arahaMtAdikakA asadbhAvasthApana anyavastuviSai kIjiye ki nAMhI? tAkA uttara - jo isa huMDAvasarpiNI kAlaviSai na kariye / jAteM anyamatI atadAkAra mUrti aneka devanikI sthApana kare haiM / tahAM yaha nizcaya na hoya, jo, yaha mUrti koMnakI hai / tAteM mukhya AkAra jAmaiM kariye, dekhatehI vItarAgamudrAkI buddhi upaji Ave aisIhI arahaMtAdikakI sthApanA yukta hai / aiseM vasunaMdisiddhAMtacakravartI Adi ke vacana haiN| unine mane karI hai / mukhya AkAraviSaibhI For Private and Personal Use Only ertiservertebraereres Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 36 // kASThAdikake sthApanateM saMghabheda paDigayA hai to atadAkArakI kahA bAta hai? // bahuri guNa jALU pariNamAvaigA tathA jo guNarUpa pariNamavaigA tAkU dravya kahiye / ihAM artha aisA jAnanAM-- jo vastu agilI paryAyaprati ApahI sanmukha hoya, tAkU dravya kahiye / tAke bhedaH doya, eka AgamadravyanikSepa, eka noAgamadravyanikSepa / tahAM jAke nikSepa kariye tisa vastukA kathanakA zAstrakA jAnanahArA AtmA tisa zAstravirSe jA kAla upayogarahita hoya tA AtmAkU tisa vastUkA AgamadravyanikSepa kahiye / bahuri noAgamadravyanikSepake tIna bheda / eka to jJAyakazarIra tAkai atIta anAgata vartamAnakari tIna bheda haiM / dUjA bhAvinoAgamadravyanikSepa / tIjA tina doUniteM judA tAkU tavyatirikta kahiye / tAkAbhI karmanokarmakari bheda doya / tahAM | jisa vastUkA nikSepa kariye tAkA vyAkhyAnakA zAstrakA jAnanevAle puruSakA zarIra vartamAnakuMbhI | vAkA nikSepa kahiye ; bahuri AgAmI jete kAla rahegA tAkuMbhI kahiye, bahuri jIvaparyAya choDe pIche mRtakazarIra hai tAkuMbhI kahiye / jAteM lokamaiM aisA vyavahAra hai jo mRtakazarIrakuMbhI kahai jo yaha phalANAM puruSa hai / bahuri jA vastUkA nikSepa kariye tAhIkU agalI paryAyakI apekSA leya pahalaihI | kahiye jo yaha phalANA vastu hai tAkU bhAvinoAgamadravyanikSepa kahiye / bahuri jAkA nikSepa kariye || For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrm.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 37 // tAkA kAraNa jJAnAvaraNAdi dravyakarma* tAkA tayatirikta karmadravyanikSepa kahiye / bahuri AhArAdi pudgalake skaMdha je zarIrAdirUpa pariNavanekU vAhyakAraNa tinikU tadyatirikta nokarmadravyanikSepa khiye| bahuri vartamAna jisa paryAyakari sahita jo dravya hoya tAkU bhAvanikSepa kahiye / tAke doya bheda; eka AgamabhAva, eka noAgamabhAva / tahAM jA vastUkA nikSepa kariye tAkA kathanakA zAstrakA jAnanevAlA puruSakA jisa kAla vA zAstravirSe upayoga hoya tisa kAla vA vastUkA AgamabhAvanikSepa vA puruSakoM kahiye / bahuri jo vastu jisa paryAyavirSe vartamAnakAlameM hai tAkU noAgamabhAvanikSepa kahiye / ihAM udAharaNa kahiye haiM / jaiseM jIva aisA zabdakA artha sthApiye tahAM jIvanaguNAdikakI apekSAvinA ajIvakA kisIkA nAma jIva aisA kahiye tAkU jIvakA nAmanikSepa kahiye / tathA jIvake vizeSaparyAyapari lagAIye taba manuSyAdi jIvanikSepa kahiye / bahuri kASThacitrAmAdika mUrtivirSe jIva aisA tathA manuSyAdijIva aisA sthApana karanA so sthApanAjora hai / bahuri dravyajIva doya prakAra / tahAM jIvake kathanakA zAstra jAnanevAlA puruSa tisa zAstravi upayogarahita hoya tAkU AgamadravyajIvanikSepa kahiye / bahuri noAgamadravyajIva tIna prakAra / tahAM jIvake kathanake zAstrakU jAnanevAlA puruSakA For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 38 // zarIra bhUta bhaviSya vartamAna tIna prakArakU noAgamadravyakA pahalA bheda jJAyakazarIra noAgamadravyajIva kahiye / tathA manuSyajIvAdikakAbhI aisahI jAnanAM / bahuri sAmAnyajIva noAgamabhAvidravya to haihI nAhI / jAteM jIvanabhAvakari sadA vidyamAna hai| bahuri vizeSa apekSA manuSyAdi bhAvinoAgamadravyajIvapari lAgAIye / tahAM koI jIva manuSyaparyAyavi deva Ayukarma bAMdhyA, tahAM avazya deva hoygaa| tahAM manuSyaparyAyavirSehI deva kahanAM tAkU bhAvinoAgamadevajIva kahiye / bahuri tadyatiriktake bheda doya / tahAM sAmAnyajIvaapekSA to kisI karmakai udayateM jIva hotA nAhI / bahuri vizeSajIvaapekSA manuSyanAmA nAmakarmake dravyakU manuSyanAma tavyatirikta noAgamadravyamanuSyajIva kahiye so tadyatiriktakA bheda hai / bahuri manuSya AhArAdika karai hai tiniteM zarIravRddhi hoya hai yahu nokarma hai / tAteM AhArAdikakU tadyatiriktakA dUsarA bheda || nokarmadravyajIva kahiye / bahuri bhAvajIvabhI doya prakAra hai / tahAM jIvake kathanakA zAstrakA jAnanevAlA puruSa jisa kAla usa zAstravirSe upayogasahita hoya tAkU AgamabhAvajIva kahiye / vizeSApekSAkari manuSyajIvakA kathanakA zAsrakA jAnanevAlA tisavirSe upayogasahita hoya taba manuSyaAgamabhAvajIva nikSepa For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 39 // kahanAM / bahuri jIvaparyAyakari sadAvidyamAna hai so noAgamabhAvajIva hai / vizeSApekSAkari manuSyajIvaparyAya vidyamAna hoya taba manuSyanoAgamabhAvajIva hai / aisahI anya jIvAdipadArthanikai nikSepavidhi lagAvaNAM / ihAM prayojana aisA jo lokavyavahArameM koI nAmakA bhAva samajhijAya tathA sthApanALU bhAvAdika jAne to tAkai gathArtha samajhAvanai nimiti yaha nikSepavidhi hai / aisA jAnanAM // bahuri sUtravirSe tat zabda hai so samyagdarzanAdika tathA jIvAdipadArtha sarvahIke grahaNake arthi hai / sarvahIpari nikSepa lagAvaNeM / dravyArthikanayateM to nAma sthApanA dravya e tIna nikSepa haiM / bahuri paryAyArthikanayakari bhAvanikSepa hai // Age nAmAdinikSepavidhikari thApe je AkArarUpa samyagdarzanAdika tathA jIvAdikapadArtha tilikA yathArtha adhigama kAheteM hoya hai ? aisA prazna hoteM sutra kahai haiM ||prmaannnyairdhigmH||6|| ___yAkA artha- pramANa naya inikari jIvAdika padArthanikA adhigama ho hai // nAma Adi nikSepavidhikari aMgIkAra kare je jIvAdika tinikA yathArthasvarUpakA jJAna pratyakSa parokSa pramANakari tathA dravyArthika paryAyArthika nayanikari hoya hai / tahAM pramANanayanikA lakSaNa tathA bheda to Age SATORRORIGIPRONSTRIANGANPAGAPARPACHAMPIONARASPROGANSARAN For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya ||paan 40 // SASURPOSPIREFARPERFASPROGICANSPIRATNANAGAR kahasI / tahAM pramANa doya prakAra hai / eka svArtha eka parArtha / tahAM svArtha to jJAnasvarUpa kahiye / bahuri parArtha vacanarUpa kahiye / tAmaiM cyAri jJAna to svArtharUpa haiM / bahuri zrutapramANa jJAnarUpabhI hai vacanarUpabhI hai| tAteM svArthaparArtha doU prakAra hai / bahuri zrutapramANake bheda vikalpa haiM te naya haiM / ihAM koI pUchai nayazadake akSara thoDe haiM tAteM baMdasamAsameM pUrvanipAta cAhiye / tAkA uttara-pramANa pradhAna hai, pUjya hai / sarva naya he te pramANake aMga haiN| jAteM aiseM kahyA hai vastuko pramANate grahaNa kari bahuri sattva asattva, nitya anitya ityAdi pariNAmake vizeSate arthakA avadhAraNa karanA so naya hai / bahuri pramANa sakala dharma ara dharmIkU viSaya karai hai / sohI kahA hai sakalAdeza tau pramANAdhIna hai / bahuri vikalAdeza nayAdhIna hai / tAte pramANahIkA pUrvanipAta yukta hai / bahuri nayake doya bheda kahe / tahAM paryAyArthika nayakari tau bhAvatattva grahaNa karanAM / bahuri nAma sthApanA dravya ye tIna dravyArthikanayakari grahaNa karanA / jAteM dravyArthika hai so sAmAnyakrU grahaNa karai hai / dravya hai viSaya prayojana jAkA tALU dravyArthika kahiye / paryAya hai viSaya prayojana jAkA tAkU paryAyArthika kahiye / ye sarva bhele pramANakari jAnai // ihAM prazna- jo, jIvAdikakA adhigama tau pramANanayaniteM kariye / bahuri pramANanayanikA SPRICERFASPACTRIANGMAPORTANPARVACANRAIGARRAIGARAN For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| prathama adhyAya // pAna 41 // adhigama kAherauM kariye ? jo anyapramANanayaniteM kariye to anavasthA dUSaNa hoyagA / bahuri ApahI kariye to sarvahI padArthanikA ApahIta hogA, pramANanaya niSphala hauMhige // tAkA uttara - jo, pramANanayanikA adhigama abhyAsa apekSAtau ApahIteM kahyA hai / ara vinA abhyAsa apekSA parateM kahyA hai / tAteM doSa nAhI // bahuri prazna---jo, pramANa to aMzIkU grahaNa karai aru naya aMzakU grahaNa karai so aMzaniteM judA padArtha tau aMzI bhAsatA nAhI / aMzanike samudAyavirSe aMzIkI kalpanA hai / ehu kalpanA hai so asatyArtha hai / tAkA uttara- prathama to pratyakSabuddhivirSe aMzI sthUla sthira eka sAkSAt pratibhAsai hai, tAkU kalpita kaisai kahiye ? bahuri jo kalpita hoya to ekakalpanAte | dvitIya kalpanA hote tAkA sadbhAva iMdriyagocara kaise rahai ? bahuri kalpitakai arthi kriyAzakti kAherauM | hoya ? bahuri kalpita pratyakSa jJAnauM spaSTa kaise bhAsai ? tAteM aMzanikA samudAyarUpa aMzI satyArtha hai | kalpita nAhI / aMzaaMzivirSe kathaMcit bheda hai kathaMcita abheda hai / te sarvathA bhedahI tathA abhedahI mAna hai tinikI mAnine dUSaNa Aye hai| pAdanikai dUSaNa nAhI / ihAM udAharaNa- jaiseM eka | manuSyajIva nAma pastu; tAva dehAya mata lalATa, kAna, nAMka, netra, mukha, hoTha, galA, - kAMdhA, bhujA, hasta, aMgulI, chAtI, udara, nAbhI, nitaMba, liMga, jAMgha, goDe, pIDI, TaLUNyA, | For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 42 / / paga pagathalI aMgulI Adi aMga haiM, upAMga haiM / tinikUM avayavabhI kahiye / aMzabhI kahiye / dharmabhI kahiye / bahuri goza sAvalA Adi varNa haiM tini guNa kahiye / bAla, kumAra, juvAna, bUDhA Adi avasthAkUM paryAya kahiye / so sarvakA samudAya kathaMcidbhedAbhedarUpa vastu hai / tAM avayavI kahiye, aMgI kahiye, aMzI kahiye, dharmI kahiye / aiseM aMzIkUM kalpita kaise kahiye ? kalpita hogA to pratyakSabuddhI meM spaSTa kaise bhAsegA? bahuri aneka kArya karane kI zaktirUpa jo arthakriyA kI zakti kaise hogI ? sarvathA bhedarUpa aMzanihI maiM puruSake karaneyogya kAryakI zakti nAMhI / ki isa manuSya nAma aMzIkI kalpanA chUTi anyavastUkI kalpanA hotaiM vaha manuSyavastu uttarakAla jaisA taisA kAhekuM rahatA ? tAteM aMzI satyArtha hai / sohI pramANagocara bhedAbhedarUpa bhAsai hai | bahuri naya haiM te aMzanikUM grahaNa kare haiM / tahAM manuSya gauNarUpa hoya hai / jaba kevala eka abhedamAva azI nAMmA aMzakaM grahaNa kare taba tau dravyArthikanaya hai / tahAM abhedapakSa mukhya hai, bhedapakSa gauNa hai / bahuri jaba bhedarUpa aMzanikUM jude jude grahaNa kare tahAM paryAyArthikanaya hai / ihAM abhedarUpa gauNa hai, bhedapakSa mukhya hai / tahAMbhI kisI eka aMzakUM mukhya kare taba dUsarA aMza gauNa ho hai aise sarvahI jIvAdaka padArtha pramANanayakari satyArtha pratibhAse haiM / jo sarvathA ekAMtakI pakSa hai so kalpanA For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 43 // mithyA hai / jAteM kalpanAmAtrahI hai / mithyAtvakarmake udayateM yaha nipajai haiM / vastusvarUpa kalpita hai hI / bahuri naya haiM te zrutajJAna ke aMza haiM / mati avadhi manaHparyaya jJAnake aMza nAMhI / tAteM vacananimittateM upajyA jo parokSa zrutajJAna tAhIke vizeSa saMbhavai, pratyakSake vizeSa saMbhava nAhI / bahuri pramANanayakari bhayA jo apanAM svarUpakA AkAra tathA anyapadArthakA AkArasahita nizcaya ari adhigama kahiye / so yahU pramANakA kathaMcit abhedarUpa phala hai || keI vedAMtavAdI tathA vijJAnAdvaitavAdI apanAM svarUpakA nizvayakoM I adhigama kahe haiM / keI parakA nizcayakoM I kahe haiM / tinakA kahanA bAdhAsahita haiM / keI jJAnakoM arthake AkAramAna nekoM pramANa kahai haiM / tAkA abhedarUpa adhigamakUM phala kahaiM haiM / bhI sarvathA ekAMtavAdinikai hI | jJAna arthasamAna hoya nAMhI / jJAna tau jJAnahI hai / apanI svacchatAteM anya arthakoM jAne hai, tahAM tadAkArabhI kahiye / bahuri koI netra Adi iMdriyanikUM pramANa kahai haiM / tabhI binA samajhA haiM haiM / acetana iMdriya pramANa kaiseM hoya ? bahuri bhAvaiMdriya jJAnarUpa haiM te pramANake bhedanimeM haiM hI // bahuri pramANanayakara adhigama kA sobhI jJAnAtmakake tathA zabdAtmakake bhedakara doya For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnakA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 44 // prakAra hai / tahAM jJAnAtmaka to paMcaprakAra jJAna hai, so Agai kahasI / bahuri zadAtmaka hai so vidhiniSedhasvarUpa hai / tahAM koI zaddha to praznake vazate vidhivihI pravate hai / jaise samastavastu apane dravya kSetra kAla bhAvakari astitvasvarUpahI hai / tathA koI zabda niSedhavirSe pravarte hai / jaise samasta vastu parake dravya kSetra kAla bhAvakari nAstitvasvarUpahI hai / tathA koI zabda vidhiniSedha doUvirSe pravarte hai / jaiseM samasta vastu apane tathA parake dravya kSetra kAla bhAvakari anukramateM astinAsti svarUpa hai / tathA koI zabda vidhiniSedha doU* avaktavya kahai hai / jaise samasta vastu | apane vA parake dravya kSetra kAla bhAvakari eka kAla astitvanAstitvasvarUpa hai / paraMtu ekakAla doU kahai jAte nAMhI, tAteM avaktavyasvarUpa hai / tathA koI zabda vidhiniSedhaLU kamakari kahai hai / ekakAla na kahyA jAya hai tAteM vidhiavaktavya niSedhaavaktavya tathA vidhiniSedhaavaktavyavirSe pravarte hai / jaise samastavastu apane catuSTayakari astitvarUpa hai, vaktavya hai, ekakAla svaparacatuSTayakari avaktavyasvarUpa hai / tAte astiavaktavya aisA kahiye / tathA aisahI parake catuSTayakari nAstisvarUpa vaktavya hai / ekakAla svaparacatuSTayakari avaktavya hai / tAteM nAstiavaktavya aisA kahiye / tathA | aisehI kamakari astinAstisvarUpakari vaktavya hai / ekakAla doUkari avaktavya hai aise For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 45 // asti nAstiavaktavya aisA kahiye / aiseM vidhiniSedhake saptabhaMga zabda vastukoM sAdhe haiM // bauddhamatI aise kahai haiM, jo, vastUkA nijasvarUpa tau vacanagocara nAMhI, pratyakSagocara hai / tAteM avaktavyahI hai / so yahu sarvathA ekAMtakari yukta nAMhI / sarva vastu samAnapariNAma asamAna pariNAmarUpa haiM / tahAM je samAnapariNAma haiM te tau vacanagocara haiM / bahuri sarvathA asamAna pariNAma zuddhadravyake zuddha paryAya ara gurulaghuguNake avibhAgapraticchedarUpa paryAya hai / so yahu kAhu dravya ke samAna nAMhI / tAtaiM vacanagocara nAMhI / jAteM vacanakA pariNAma tau saMkhyAtahI hai / aru e asamAnapariNAma anaMtAnaMta haiM / tAtaiM vacanamaiM inikI saMjJA vadhai nAMhI / tAteM avaktavyahI hai / aiseM vaktavyAvaktavyarUpa vastukA svarUpa hai bahuri vAkyaviSai aiseM hI hai aisA niyamavacanabhI cAhiye / jAtaiM niyama kahyAvinA, vacana kahyAhI na kahyAsamAna hai | aru niyama kahai anyakA niSedha hoya hai / tAtaiM apane arthakA niyama karane kUM anyazabdakA sahAya cAhiye / bahuri anekAMtake prakAzanekU syAt zabdakA prayogabhI avazya cAhiye / jAtaiM sarvathA ekAMtakA nirAkaraNa kathaMcit vacana hoya hai / so yAkA vAcaka syAt aisA nipAtazabda hai / so sarvanaya tathA pramANake vAkya Adi kahanA / ihAM udAharaNa -- syAdastyeva jIvAdiH svadravyakSetrakAlabhAvAt / / For Private and Personal Use Only ettbret Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 6 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 46 / / syAnnAsyeva jIvAdiH paradravyakSetrakAlabhAvAt / syAdastinAstyeva jIvAdiH krameNa svaparadravyakSetrakAlabhAvAt / syAdavaktavya eva jIvAdiH yugapat svaparadravyakSetrakAlabhAvAt / syAdasyavaktavya eva jIvAdiH svacatuSTayAdyugapatsvaparacatuSTayAcca / syAnnAstyavaktavya eva jIvAdiH paracatuSTayAt yugapatsvaparacatuSTayAcca / syAdastinAstyavaktavya eva jIvAdiH krameNa svaparacatuSTayAt yugapatsvaparacatuSTayAcca / ityAdi sarvapadArthani vAkya jAnane // bahuri pramANavAkya tau sakalAdezI hai / aru nayavAkya vikAladezI hai / so sakalAdeza tau pramANake AdhIna hai | bahuri vikAladeza nayake AdhIna hai / sau kaise so kahiye haiM, sakalAdeza hai so azeSadharmAtmaka jo vastu tAhi yugapat kAlAdikari abhedavRttikari athavA abheda upacArakari ka hai haiM / jAteM yaha pramANakai AdhIna hai / bahuri vikalAdeza hai so anukramakari bhedopacArakari athavA prAdhAnyakara haiM hai / jAteM yaha nayAdhIna hai / tahAM jo astitva Adi dharmanikaM kAlAdikakari bhedavivakSA kare taba ekahI zabdakai aneka arthakI pratIti upajAvanekA abhAva hai / tAteM kramakari kahai hai / bahuri jo tahAM astitva Adi dharma kAlAdikari abhedavRttikari kahane taba ekahI zabdakari aneka dharmakI pratIti upajAvanekI mukhyatAkari kahai tahAM yaugapadya hai / te kAla Adi kauna ? For Private and Personal Use Only arvNddinnu Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra beats www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 47 / / 1 kAla, 2 AtmarUpa, 3 artha, 4 saMbaMdha, 5 upakAra, 6 guNideza, 7 saMsarga, zabda, aisai e ATha haiN| tahAM udAharaNa - ' syAjIvAdi vastu astyeva ' aisA vAkya hai / yAkA artha kathaMcijjIvAdi vastu hai so astirUpahI hai / tahAM jo kAla astitvakA hai sohI kAla avazeSa anaMtadharmakA ekavastuviSa hai, aiseM tau kAlakara abhedavRtti hai / bahuri johI vastukA astitvakai taguNapaNAM AtmarUpa hai sohI anaMtaguNanikA bhI hai / aiseM AtmarUpakari abhedavRtti hai / bahuri johI dravyanAma AdhAra astitvakA hai sohI anyaparyAyanikA hai / aiseM arthakari abhedavRtti hai / bahuri johI kathaMcit tAdAtmyasvarUpa abheda bhAvasaMbaMdha astitvakA hai sohI samasta vizeSanikA hai aise saMbaMdhakari abhedavRtti hai / bahuri johI ApameM anurakta karanAM upakAra astitvakA hai sohI samasta anyaguNanikA hai / aise upakArakari abhedavRtti hai / bahuri johI guNIkA deza astitvakA hai sohI anya guNanikA hai| aise guNidezakari abhedavRtti hai / bahuri johI ekavastutvasvarUpakari astitvakA saMsarga hai sohI anya samastadharmanikA hai aiseM saMsargakari abhedavRtti hai / bahuri johI asti aisA zabda astitvadharmasvarUpa vastUkA vAcaka hai sohI bAkI ke azeSadharmasvarUpa vastUkA vAcaka hai aise zabdakari abhedavRtti hai / aiseM paryAyArthika gauNa hotaiM dravyArthikapaNAMke pradhAnapaNAMta prApta hoya hai / For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 48 // 3200202 bahuri dravyArthika gauNakari paryAyArthika prAdhAnya hoteM guNanikI kAlAdika aSTaprakArakI abhedavRtti nAMhI saMbhava hai / sohI kahiye haiM / kSaNakSaNaprati auraaurapaNAMkI prApti hai / jAteM sarvakA kAla | bhinnabhinna hai / nAnAguNa ekavastuvirSe ekakAla saMbhavai nAhI / jo saMbhavai tau tAke AdhArarUpa vastukebhI tetehI bheda hoya jAya, tAteM kAlakari bhedavRtti hai / bahuri tini guNanikA AtmarUpabhI bhinna hai / abhinna hoya to bheda kaise kahA jAya ? yAmeM virodha hai / tAteM AtmarUpakari bhedavRtti hai / bahuri tinikA AzrayabhI judA judAhI hai / jo judA na hoya to nAnAguNakA Azraya vastu na | Thaharai aisai AzrayakAra bhedavRtti hai / bahuri saMbaMdhIke bhedakari bheda dekhiye hai / jAte anekasaMbaMdhInikari ekavastuvirSe saMbaMdha baNe nAhI tAteM saMbaMdhakari bhedavRtti hai / bahuri tini guNanikari kIyA upakAra | pratiniyata judA judA hai / tAteM aneka haiM / yAhIteM upakArakari bhedavRtti hai / vahuri guNIkA deza hai | so guNaguNaprati bhedarUpa hai / abhedarUpa kahiye to bhinnapadArthake guNateMbhI abhedakA prasaMga Avai / | tAte guNidezateMbhI bhedavRtti hai / bahuri saMsargakA saMsargiprati bheda hai / jo abhedahI kahiye to saMsargIke bhedakA virodha Avai tAteM sNsrgtebhii bhedavRtti hai / bahuri zabdake viSayaprati nAnApaNAM hai / sarvaguNanikA ekahI zabda vAcaka hoya tau sarvapadArthanikA ekazabda vAcaka Thaharai taba anyazabdakai | ateritsapproortoisseritsarksatsaptertsports PAGAPORowLAPACITOR For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 49 // nirarthakapaNAM Avai / aiseM paramArthateM astitvAdi guNanikA ekavastuvirSe abhedakA asaMbhava hoteM kAlAdikakari abhedopacAra kIjiye hai / aiseM abhedavRtti abhedopacAra bhedavRtti bhedopacAra ini doUniteM ekazabda anaMtadharmAtmaka eka jIvAdi vastukA yahu syAt zabda hai so dyotaka hai // ihAM prazna- jo, zAstranimeM tau syAt zabda vAkyavAkyaprati suNyA nAMhI / tuma kaisaiM kahau hau ? jo sarvavastuko syAt zabdate sAdhiye / tAkA uttara- jo, zAstrameM yAkA prayoga jahAM nAMhI hai tahAM syAdAdI arthakari sarvazabdanipari lagAya le hai / jAte vastusvarUpa anekAMtAtmakahI hai tAteM vastuke jAnanevAle syAt zabdakoM jAnile haiM aise zlokavArtikamaiM kahyA hai / bahuri ihAM anya udAharaNa kahiye hai / jaise koI eka manuSyanAmA vastu hai so guNaparyAyanike samudAyarUpa tau dravya hai / bahuri yAkA dehapramANa saMkoca vistAra lIye kSetra hai / bahuri garbha" le maraNaparyaMta yAkA kAla hai / bahuri jetI guNaparyAyanikI avasthA yAkai haiM te bhAva haiM / aise dravyAdi catuSTaya yAmeM pAIye hai / tahAM kAlAdikakari abhedavRttikari kahiye tava jete kAla AyubalaparyaMta manuSyapaNA | nAmA guNa hai, tehI kAla anya yAke sarvadharma haiM, aise kAlakari abhedavRtti / tathA hai johI | manuSyapaNAMka manuSyarUpa karaNAM AtmarUpa hai, sohI anya aneka guNanikai hai / aiseM AtmarUpakari | For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 50 / / apada hi hai| tA johI AdhAra drazyanAmA manuSyANa kA hai sozI Aya gAya paryAyanitA hai aiseM arthakari abhedavRtti hai / tathA johI abhinnabhAvarUpa tAdAtmyalakSaNa saMbaMdha manuSyapaNAMka hai, sohI anya sarva guNanikai hai, aiseM saMbaMdhakari abhedavRtti hai / tathA johI upakAra manuSyapaNAMkari apane svarUpa karaNAM hai, sohI anya avazeSaguNanikari kIjiye hai, aise upakArakari abhedavRtti hai| tathA johI guNIkA deza manuSyapaNAMkA hai sohI anya guNanikA hai aise guNidezakari abhedavRtti hai / | tathA johI eka vastusvarUpakari manuSyapaNAMkA saMsarga hai, sohI anya avazeSa dharmanikA hai, aise saMsargakari abhedavRtti hai / tathA johI manuSya aisA zabda manuSyasvarUpa vastUkA vAcaka hai, sohI anya avazeSa aneka dharmokA hai, aise zabdakari abhedavRtti hai // aiseM paryAyArthikanayake gauNa hote dravyArthikanayakI pradhAnatAteM abhedavRtti baNai hai // bahuri dravyArthika naya gauNa hote paryAyArthika pradhAna karatai kAlAdikakI abhedavRtti aSTaprakAra | na saMbhava hai, sobhI kahiye hai / kSaNakSaNaprati manuSyapaNAM aura aura guNaparyAyarUpa hai / tAteM sarvaguNaparyAyanikA bhinna kAla hai / ekakAla ekamanuSyapaNAMvirSe anekaguNa saMbhavai nAhI / jo saMbhavai tau guNanikA AzrayarUpa jo manuSyanAmA vastu so jete guNaparyAya hai tete Thaharai / tAteM For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vaTava www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya || pAna 51 / / kAlakara vRtti hai | tathA aneka guNaparyAyanikari kIyA upakArabhI judA jur3A hai / jo ekahI mAniye to eka manuSyapaNAMhI upakAra tthhre| aise upakArakari bhedavRtti hai / tathA guNikA deza hai so guNaguNaprati bhedarUpI kahiye / jo ekahI kahiye to manuSyapaNAMhIkA deza Thahare anyakA na Thaharai tAteM guNidezakaribhI bhedavRtti hai / tathA saMsargakAbhI pratisaMsarga guNaparyAyaniteM bhedahI hai, ekahI hoya tau anyakA saMsarga na Thahare, tAteM saMsargakaribhI bhedavRtti hai / tathA zabdabhI sarvaguNaparyAya nikA judA judA vAcaka hai / eka manuSyapaNAM aisAhI vacana hoya tau sarvakai ekazabdavAcyapaNAkI prApti Avai / aiseM manuSyapaNAMne Adi dekara sarvahI guNaparyAyani ke eka manuSyanAma vastuviSai abhedavRttIkA asaMbhava hote bhinnabhinna svarUpanikai bhedavRtti bhedakA upacAra kariye / aiseM ini doU bhedavRtti bhedopacAra, abhedavRtti abhedopacArateM ekazabdakara eka manuSyAdi vastu anekadharmAtmapaNa kuM syAtkAra hai so pragaTa karanevAlA hai / / so yAke saptabhaMga haiM so kaise upajai haiM? tAkA udAharaNa kahiye haiM / jaise eka ghaTanAmA vastu hai so kathaMcit ghaTa hai, kathaMcit aghaTa hai, kathaMcit ghaTa aghaTa hai, kathaMcit avaktavya haiM, kathaMcit ghaTa avaktavya hai, kathaMcit aghaTa avaktavya hai, kathaMcit ghaTa aghaTa avaktavya hai / aise For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 52 // vidhiniSedhakI mukhya gauNavivakSAkari nirUpaNa karanAM / tahAM yAkI apekSA pragaTa kariye hai / tahAM apane svarUpakari kathaMcit ghaTa hai / parake svarUpakari kathaMcit aghaTa hai / tahAM ghaTakA jJAna tathA ghaTakA abhidhAna kahiye saMjJAkI pravRttikA kAraNa jo ghaTAkAra cinha, so to ghaTakA svAtmA kahiye svarUpa hai / bahuri jahAM ghaTakA jJAna tathA ghaTakA nAmakI pravRttI... kAraNa nAhI aisA paTAdika, so parAtmA kahiye parakA svarUpa hai / so apane svarUpakA grahaNa parasvarUpakA tyAgakI vyavasthArUpahI vastUkA vastupanAM hai / jo ApavirSe parate judA rahanekA pariNAma na hoya tau sarva para ghaTasvarUpa hoya jAya / athavA parateM judA hotebhI apane svarUpakA grahaNakA pariNAma na hoya tau gadahAke sIgavat avastu hoya / aise ye vidhiniSedharUpa doya bhaMga bhaye, tAke sAta kahi lene // 1 // bahuri nAma sthApanA dravya bhAvanivirSe jAkI vivakSA kariye, so tau ghaTakA svAtmA hai / jAkI vivakSA na kariye so parAtmA hai / tahAM vivakSitasvarUpakari ghaTa hai / avivakSita svarUpakari aghaTa hai / jo anyasvarUpabhI ghaTa hoya vivakSitasvarUpakari nahIM hoya tau nAmAdikakA vyavahArakA lopa hoya / aise ye cyArinike doya doya bhaMga hoya // 2 // athavA vivakSita ghaTazabdavAcyasamAnA|| kAra je ghaTa tinikA sAmAnyakA je vizeSAkAra ghaTa tinivirSe koI eka vizeSa grahaNa kariye | For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra CARLONGANRONG? www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 53 / / tAviSai jo nyArA AkAra hai, so tau ghaTakA svAtmA hai, anya sarva parAtmA hai / tahAM apanA judA rUpakari ghaTa hai / anyarUpakari aghaTa hai / jo anyarUpakaribhI ghaTa hoya tau sarva ghaTa eka ghaTamAtra hoya / taba sAmAnyAzraya vyavahArakA lopa hoya / aise ye doya bhaMga bhaye / ihAM jete vizeSa ghaTAkAra hoya tehI vidhiniSedha bhaMga hoya // 3 // athavA tisahI ghaTavizeSaviSai kAlAMtarasthAyI hote pUrva uttara kapAlAdi kuzUlAMta avasthAkA samUha so ghaTakai parAtmA / bahuri tAkai madhyavartI ghaTa so svAtmA / so tisa svAtmAkara ghaTa hai / jAtaiM tAviSai tAke karma vA guNa dIkhe hai / bahuri anyasvarUpakari aghaTa hai | jo kapAlAdi kuzUlAMta svarUpakaribhI ghaTa hoya tau ghaTaavasthAviSaibhI tinikI prApti hoya / upajAyavA nimitta tathA vinAzakai nimitta puruSakA udyama niSphala hoya / tathA aMtarAlavartI paryAya ghaTasvarUpa rabhI ghaTa na hoya tau ghaTakari karaneyogya phala na hoya / aisai ye doya bhaMga bhaye // 4 // athavA kSaNa kSaNa prati dravyake pariNAmakai upacaya apacaya bhedateM arthAtarapanA hoya hai / yAteM RjusUtra kI apekSA vartamAna svabhAvakari ghaTa hai / atIta anAgata svabhAvakari aghaTa hai / aiseM na hoya tau vartamAnakIjyoM atIta anAgata svabhAvakaribhI ghaTa hoya taba ekasamayamAtra sarvasvabhAva hoya / bahuri atIta anAgatakIjyoM vartamAna svabhAvabhI hoya to vartamAnaghaTasvabhAvakA abhAva hote For Private and Personal Use Only 66 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / pAna 54 / / ghaTakA AzrayarUpa vyavahArakA abhAva hoya / jaise vinasyA tathA nAMhI upajyAM ghaTakai ghaTakA vyavahArakA abhAva hai taise yahabhI Thaharai aise doya bhaMga yaha bhaye / / 5 / / athavA tisa vartamAna ghaTavarSe rUpAdikakA samudAya paraspara upakAra karanevAlA hai / tAvirSe pRthubunnodarAdi AkAra hai so kA khAtmA hai / anya sarva parAtmA hai / tisa AkAra tau ghaTa hai / anya AkArakari aghaTa hai| kA vyavahAra tisahI AkArateM hai / tisa vinA abhAva hai / to pRthubunodarAdyAkArakaribhI ghaTa na ho to ghaTa kAhekA ? / bahuri jo itara AkArakari ghaTa hoya tau AkArazUnyavibhI ghaTavyavahArakI prApti Avai / aise ye doya bhaMga haiM // 6 // athavA rUpAdikakA saMniveza jo racanAvizeSa AkAra tahAM netrakari ghaTa grahaNa hoya hai / tA vyavahAravirSe rUpako pradhAnakari ghaTa grahaNa kIjiye tahAM rUpa ghaTakA svAtmA hai / bahuri vAmaiM rasAdika haiM te parAtmA haiM |so ghaTarUpakari tau ghaTa hai rasAdikakari aghaTa hai / jAte te rasAdika nyAre nyAre iMdriyanikari grAhya haiM / jo netrakari ghaTa grahaNa kIjiye hai taise rasAdikabhI grahaNa karai | tau sarvakai rUpapaNAMkA prasaMga Avai tau anya iMdriyanikI kalpanA nirarthaka hoya / bahuri rasAdikakIjyoM || rUpabhI ghaTa aisA netra nAMhI grahaNa karai tau netragocaratA yA ghaTamaiM na hoya / aisai ye doya bhaMga bhaye // 7 // athavA zabdake bhedateM arthakA bheda avazya hai / isa nyAyakari ghaTa kuTa zabdanikai arthabheda hai| For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ea Breezi www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 25 / / ghaTaneta ghaTa nAma hai / bahuri kuTilatA kuTa nAma hai / tAteM tisa kriyArUpa pariNati samayahI tisa zabda kI pravRtti ho hai / isa nyAyateM ghaTanakriyAviSai kartApaNAM hai sohI ghaTakA svAtmA hai / kuTilatAdika parAtmA hai / tahAM ghaTakriyApariNatikSaNahI maiM ghaTa hai / anyakriyA meM aghaTa hai / jo ghaTana kiyA pariNati mukhya karibhI ghaTa na hoya tau ghaTavyavahArakI nivRtti hoya / bahuri jo anyakriyA apekSAbhI ghaTa hoya to tisa kriyAkari rahita je paTAdika tiniviSaibhI ghaTazabdakI vRtti hoya / aise ye doya bhaMga bhaye || 8 || athavA ghaTa zabda uccArate upajyA jo ghaTakai AkAra upayoga jJAna so ghaTaka svAtmA hai / aru bAhya ghaTAkAra hai so parAtmA hai / bAhya ghaTake abhAva hoteMbhI ghaTakA vyavahAra hai / so ghaTa upayogAkArakari ghaTa hai / bAhyAkArakari aghaTa hai / jo upayogAkAra ghaTasvarUpakaribhI aghaTa hoya tau vaktA zrotAke hetuphalabhUta jo upayogAkAra ghaTake abhAva tisa AdhIna vyavahArakA abhAva hoya / bahuri jo upayoga dUrivartI jo bAhya ghaTabhI ghaTa hoya tau pAdikaibhI ghaTakA prasaMga hoya / aise ye doya bhaMga bhaye // 9 // athavA caitanyazaktikA doya AkAra haiM / eka jJAnAkAra hai eka jJeyAkAra hai / tahAM jJeyateM juDyA nAMhI aisA ArasAkA vinAM pratibiMba AkAravat tau jJAnAkAra hai / bahuri jJeyateM juDyA pratibiMvasahita ArasakA AkAravat For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 56 // jJeyAkAra hai / tahAM ghaTa jJeyAkArarUpa jJAna tau ghaTakA svAtmA hai / ghaTakA vyavahAra yAhIteM calai hai / bahuri vinA ghaTAkara jJAna hai so parAtmA hai / jAtaiM sarvajJeyateM sAdhAraNa hai / so ghaTa jJeyAkArakari tau ghaTa hai | vinA ghaTAkara jJAnakari aghaTa hai / jo jJeyAkArakaribhI ghaTa na hoya tau tisake Azraya jo karayogya kArya hai tAkA nirAsa hoya / bahuri jJAnAkArakaribhI ghaTa hoya tau paTAdikakA AkAra bhI jJAnakA AkAra hai sobhI ghaTa Thaharai / aise ye doya bhaMga haiM // 10 // aisehI inake pAMca pAMca bhaMga aura kahiye taba sAta sAta bhaMga hoya, sobhI dikhAIye haiM / eka ghaTa tathA aghaTa doya kahe te paraspara bhinna nAMhI haiM / jo jude hoya to eka AdhArapaNAMkara doU nAmakI tathA doUke jJAnakI eka ghaTa vastuviSai vRtti na hoya, ghaTapaTavat / tAtaiM paraspara avinAbhAva hote doU maiM ekakA abhAva hote doUkA abhAva hoya / taba isake Azraya jo vyavahAra tAkA lopa hoya / tAteM yaha ghaTa hai so ghaTa aghaTa doU svarUpa hai / so anukramakari vacanagocara hai // 3 // bahuri jo ghaTa aghaTa doU svarUpa vastukaM ghaTahI kahiye tau aghaTakA grahaNa na hoya / aghaTahI kahiye tau ghaTakA grahaNa na hoya / ekahI zabdakari ekakAla doU kahai na jAya tAtaiM avaktavya hai || 4 || bahuri ghaTasvarUpakI mukhyatAkari kahyA jo vaktavya tathA For Private and Personal Use Only Breretoet Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 57 / / yugapat na kahyA jAya tAkI mukhyatAkari ghaTa avaktavya hai // 5 // taiseM kahyA prakArakari aghaTa avaktavya hai // 6 // bahuri taiseM kamakari doU kahe jAya yugapat kahe na jAya tAkari ghaTa aghaTa avaktavya hai // 7 // aiseM yahu saptabhaMgI samyagdarzanAdika tathA jIvAdika padArthanivirSe dravyArthika paryAyArthika nayakA mukhyagauNabhedakari lagAiye taba anaMta vastu tathA anaMta dharmake paraspara vidhiniSedhate anaMta saptabhaMgI hoya haiM / inihIkA sarvathA ekAMta abhiprAya hoya taba mithyAvAda hai // bahuri vacanarUpa pramANasaptabhaMgI tathA nayasaptabhaMgI hoya hai / ihAM pramANaviSaya tau anaMtadharmAtmaka | vastu hai / tahAM ekahI vastukA vacanakai sarvadharmanikI abhedavRttikari tathA anyavastuke abhedake upacArakari pramANasaptabhaMgI hoya hai / bahuri nayakA viSaya ekadharma hai tAteM tisa dharmakI bhedavRttikAra tathA anyanayakA viSaya jo anyadharma tAke bhedake upacArakari nayasaptabhaMgI hoya hai / ihAM koI pUchaina / anekAMtahI hai aisabhI ekAMta Avai hai taba anekAtahI kaise rahyA ? tAkA uttara-- yaha satya hai, jo anekAMta hai sobhI anekAMtahI hai / jAte pramANavacanakari tau anekAMtahI hai / nayavacanakari ekAMtahI hai / aiseM ekAMtahI samyak hai jAne pramANako mApekSA bhaI / bahuri jahAM nirapekSa ekAMta hai so mithyA . hA hai / ihAM koI kahai, anekAMta tau chalamAtra hai / pailekI yukti bAdhanekU chalakA avalaMbana hai / tahA For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 58 // exterescrisprosertioritertsexiasis*9 kahiye chalakA lakSaNa to arthakA vikalpa upajAya pailekA vacana khaMDana karanA hai / so anekAMta aise nAhI / jAteM doya dharmakI pradhAna gauNakI apekSAkari vastu jaise hai taiseM kahai hai, yAmeM chala kahA ? bahuri koI kahai, doya pakSa sAdhanA tau saMzayakA kAraNa hai / tAkU kahiye, jo, saMzayakA svarUpa tau doU pakSakA nizcaya na hoya tahAM hai / anekAMtavirSe tau doU pakSake viSaya pratyakSa nizcita haiN| tAteM saMzayake kAraNa nAhI / bahuri virodhabhI nAhI / jAteM nayakari grahe je viruddhadharma tinikA mukhyagauNakathanake bheda sarvathA bheda nAhI hai / jaisaiM ekahI puruSavi pitApaNAM putrapaNAM ityAdika viruddhadharma haiM, tinike kahanekI mukhyagauNavivakSAkari virodha nAhI taiseM ihAMbhI jAnanAM / / AgeM pramANanayanikari jANe je jIvAdika padArtha, tinike adhigamakA anya upAya dikhAvanekai arthi sUtra kahe haiM ||nirdeshsvaamitvsaadhnaadhikrnnsthitividhaantH // 7 // ___yAkA artha-- nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna ini chaha | anuyogakaribhI samyagdarzana Adi tathA jIva Adi padArthanikA adhigama hoya hai. / / tahAM nirdeza tau | svarUpakA kahanAM / svAmitva kahiye adhipatipanAM / sAdhana kahiye utpattikA kAraNa / adhikaraNa | aksisaritalizaeri+Nitiertiseritsapseeridespixsertisexisaxy For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 59 // kahiye adhiSThAna AdhAra / sthiti kahiye kAlakA pramANa / vidhAna kahiye prakAra / aime inikA dvaMdvasamAsakari bahuvacanarUpa karaNa artha pramANanayakIjyoM jAnanAM / saMkSepateM tau adhigamakA upAya pramANanaya kahe / bahuri madhyamasthAnate ziSyake Azayake vazakari ini nirdeza Adi anuyoganikari kahanA / tahAM kahA vastu hai? kaunakai hai ? kAhekari hai ? kaunavirSe hai, kitekakAla hai ? ke prakAra hai ? aise chaha prazna hote, inikA uttara kahanAM te nirdezAdika haiN| udAharaNa- samyagdarzana kahA hai ? aisaiM prazna hote tattvArthazraddhAna hai so samyagdarzana hai| athavA yAke nAma, sthApanA, dravya, bhAva kahane so nirdeza hai / bahuri samyagdarzana kaunakai hai ? aisA prazna hoteM sAmAnyakari to jIva hai aisA kahanA / / bahuri vizeSakari kahanA taba gatike anuvAdakari narakagativirSe sarvapRthvInimeM nArakI | jIvanikai paryAptakakai aupazamika kSAyopazamika hai / bahuri pahalI pRthvIvirSe paryAptaka aparyAptaka jIvanikai kSAyika aru kSAyopazamika hai / bahuri tiryaggativiSe tiryaMca paryAptakakai aupazamika hoya | hai / bahuri kSAyika kSAyopazamika paryAptaka aparyAptaka doUnihIkai hoya hai / bahuri tiryaMcaNIkai kSAyika nAhI hai / aupazamika zAyopazamika paryAptakakaihI hoya hai / aparyAptakakai nAMhI hoya hai| | aisehI manuSyagativirSe paryAptaka aparyAptakakai kSAyika kSAyopazamika hai / bahuri aupazamika paryAptakahIkai For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 60 // GACARRAOCIASPROGRAPARINESSPONEPENSPERICASPANGOPr hoya hai / bahuri manuSyaNIkai tInUhI haiM / so paryAptakahIkai hai aparyAptakakai nAMhI hai / bahuri yAkai kSAyikasamyaktva bhAva vedakarihI hai / bahuri devagativirSe deva paryAptaka aparyAptakanikai tInahI hai / tahAM aupazamika aparyAptakakai cAritramohakA upazamakari upazamazreNIvirSe maraNa karai tinikai dvitIyopazama hoya / yaha prathamopazama aparyAptamaiM kAhUkahI na hoya hai / bahuri bhavanavAsI vyaMtara jyotiSI devanikai aru inikI devAMganAkai ara saudharma IzAnakI kalpavAsinI devAMganAnikai kSAyika tau hoyahI nAhI / aru inikai paryAptakanikai aupazamika kSAyopazamika hai // bahuri iMdriyAnuvAdakari saMjJI paMceMdriyajIvanikai tInUMhI haiM / anyakai nAhI hai // bahuri kAyake anuvAdakari trasakAyikajIvanikai tInahI haiM / anyakai nAMhI haiM // bahuri yogake anuvAdakari mana vacana kAya tIhI yogakai tInahI haiM / ayogInakai zAyikahI hai / bahuri vedake anuvAdakari tIhI vedavAlekai tInUMhI haiM / vedarahitakai aupazamika sAyikahI hai | bahuri kaSAyake anuvAdakari krodha mAna mAyA lobha cyAyoM kaSAyavAlekai tInUMhI haiM / kaSAyarahitakai aupazamika kSAyika haiM / bahuri jJAnake anuvAdakari mati Adi pAMcUhI jJAnavAlekai sAmAnyakari tInahI haiM / kevalajJAnInikai kSAyikahI hai // bahuri saMyamake anuvAdakari sAmayikacchedopasthApanAsaMyamInikai tInUMhI haiM / rutuNdni nluguru For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 61 // parihAravizuddhivAlekai aupazamika nAMhI hai, anya doya haiN| sUkSmasAMparAya yathAkhyAta saMyamInikai aupazamika kSAyika hai / saMyatAsaMyatakai aru asaMyatake tInUMhI haiM || bahuri darzanake anuvAdakari cakSu acakSu avadhidarzanavAleke tInUMhI haiM / kevaladarzanavAloMke kSAyikahI hai // lezyAke anuvAdakari chahU lezyAvAloMke tInUM hoya haiM / lezyArahitakai kSAyikahI hai / bahuri bhavyAnuvAdakari bhavyakai tInUMhI haiM / abhavyakai nAMhI hai // bahuri samyaktvake anuvAdakari jahAM jo samyagdarzana tahAM sohI jAnanAM // bahuri saMjJIke anuvAdakari saMjJInikai tInUMhI haiM / asaMjJInikai nAMhI hai / doUniteM rahitakai kSAyikahI hai // AhArakake anuvAdakari AhArakanikai tInUMhI haiM / anAhArakanikai chadmasthakai tInUMhI haiM / kevalI samuddhAtasahitakai kSAyikahI hai // aise caudaha mArgaNAbhedakari samyagdarzanakA svAmitva kahyA // bahuri samyagdarzana kAhekari upajai hai ? aiseM pUche yAkA sAdhana kahai haiM // tahAM sAdhana doya prakArakA hai / abhyaMtara, bAhya / tahAM abhyaMtara tau darzanamohakarmakA upazama kSaya kSayopazama ye tIna haiM / bahuri vAhya nArakI jIvanikai tIsarI pRthivItAI to koI jIvakai jAtismaraNa hai, koIkai dharmakA zravaNa hai, koIke tahAMsaMbaMdhI vedanAduHkha hai / bahuri cavathI pRthivIteM lagAya sAtamItAI jAtismaraNa | For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 62 // aru vedanAkA anubhava ye doyahI kAraNa haiM / bahuri tiryaMcanikai koIkai jAtismaraNa hai, koIke dharmazravaNa hai, koIkai jinavikA darzana hai / bahuri manuSyanikaibhI taiseMhI hai / bahuri devanike koIke jAtismaraNa hai / koIkai dharmazravaNa hai / koIke tIrthakarakevalInikA kalyANikAdikI mahimAkA darzana hai / koIkai devanikI RddhIkA dekhanA hai, so Anatakai pahalI sahasrArasvargatAI hai / bahuri Anata prANata AraNa acyutanikai devaRddhidarzanavinAM anya tIna kAraNa haiM / bahuri navagraiveyakavAsInikai keIkai jAtismaraNa hai, keIke dharmazravaNa hai / bahuri anudiza anuttara vimAnavAsInikai yahu kalpanA nAhI hai / tahAM samyagdarzanavAlehI upajai haiM / bahuri samyagdarzanakA adhikaraNa kahA hai ? aise pUcha kahai haiN| adhikaraNa doya prakAra hai / bAhya abhyaMtara / tahAM abhyaMtara to svasvAmisaMbaMdhaka yogya AtmAhI hai / jAte kArakanikI pravRtti vivakSAteM hai / bahuri bAhya adhikaraNa eka rAjU coDI codA rAjU uMcI lokanADI hai / samyagdarzana trasanADIhImeM pAIe hai // bahuri samyagdarzanakI sthiti ketI hai ? aiseM pUche, kahai haiM / aupazamikakI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrta kI hai / kSAyikakI saMsArI jIvakai jaghanya aMtarmuhUrtakI, utkRSTa tetIsa sAgara ara aMtarmuhUrta adhika ATha varSa ghATi doya koDi pUrva adhika hai / aru muktajIvakai sAdi anaMta kAla hai / bahuri For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 63 // kSAyopazamikakI jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa chyAsaThi sAgaropakI hai // bahuri samyagdarzana kete prakAra hai ? aise pUcha kahai haiN| tahAM sAmAnyatai tau samyagdarzana eka hai| bahuri nisargaja adhigamaja bhedateM doya prakAra hai / bahuri aupazamika-kSAyika-kSAyopazamika-bhedateM tIna prakAra hai / aise zadateM to saMkhyAtabheta hai / bahuri arthate asaMkhyAta tathA anaMta bheda ho hai / te zraddhAtA zraddhAna karaneyogya vastuke bhedateM jAnane / aiseM vidhAna kahyA // aiseM nirdezAdikakI vidhi jJAnacAritravirSe bahuri jIva Adi padArthanivi Agamakai anusAra lagAvaNI // ihAM vizeSa kahiye haiM / ye nirdezAdika zrutapramANake vizeSa vyavahAra azuddhadravyArthikakU kahyA hai / so zadAtmaka tathA jJAnAtmaka doUhI prakAra jAnaneM / initeM adhigama jIvAdikakA hoya hai // | bahuri koI anyavAdI kahai - vastukA svarUpa tau vacanagocara nAhI. nirdeza kAhekA kariye ? tAkU kahiye---- yaha terA kahanA satya hai kI nAhI? jo kahegA satya hai tau vastUkA kahanAbhI satya hai| bahuri kahaigA merA kahanAbhI asatya hai, to kAhe kahai / asatyakU kauna aMgIkAra kareMgA? / bahuri koI vAdI kahai, kAhUkai kAikA saMbaMdha nAhI, tAteM koIkA koI svAmI nAhI, tAteM svAmitva | kahanA ayukta hai / tAkU kahiye-- jo, saMbaMdha na hoya to sarvavyavahArakA lopa hoya / tAteM | extropertiersirectobertsixseaksipreritsapierritoliya For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 64 // akseriespreeracteresperiteraturera kathaMcit saMbaMdha pramANasiddha hai / tahAM dravya kSetra kAla bhAvakI pratyAsatti kahiye nikaTatAkA vizeSa hai, so saMbaMdha hai / tahAM koI paryAyake koI paryAyakari samavAyateM nikaTatA hai / tAkU dravyapratyAsatti kahiye / jaise smaraNakai ara anubhavakai eka AtmAvirSe samavAya hai / aiseM na hoya to jAkA anubhava pUrva hoya tAhIkA smaraNa kaise hoya ? bahuri bugalAkI paMktIkai ara jalakai kSetrapratyAsatti hai / bahuri sahacara je samyagdarzana jJAnasAmAnya tathA zarIravirSe jIva ara sparzavizeSa tathA pahalI pIche udaya hoya aisai bharaNI kRttikA nakSatra tathA kRttikA rohiNI nakSatra inikai kAlapratyAsatti hai / tathA gaU gavayakA ekarUpa tathA kevalIsiddhake kevalajJAna ekasvarUpapaNAM aise bhAvapratyAsatti hai // so yahu pratyAsatti hai, sohI saMbaMdha hai / yAmaiM bAdhA nAhI / tAteM jo saMbaMdha hai sohI svAmIpaNAMkI siddhi kare hai / bahuri yahu saMbaMdha hai sohI kAryakAraNabhAvakI siddhi karai hai / aiseM na hoya to mokSakA upAyAdika sarvavyavahArakA lopa hoya / tAteM sAdhanabhI pramANasiddha hai // bahuri AdhAra-AdheyabhAva dravyaguNAdikakA prasiddhahI hai / bahuri sthiti hai sobhI pramANasiddha | hai / sarvathA kSaNasthAyIhI tattvakU mAne sarvavyavahArakA lopa hoya / aiseMhI vidhAna pramANasiddha hai / | jo ekaprakArahI vastu mAniye to pratyakSa aneka vastu hai te kaisai lopa kariye ? ara pratyakSakU asatya | For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra DAGANGANDARAA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya || pAna 65 / / mAniye taba zUnyatAkA prasaMga Avai / tAtaiM nirdeza Adikari jIva Adi padArthanikA adhigama karanAM // ihAM udAharaNa- nizcaya vyavahAra tau naya, aru doU yugapat pramANa inikarikaraNAM tahAM nizcayanaya tau ihAM evaMbhUtakUM kahyA hai / bahuri vyavahAra azuddha dravyArthikakUM kA hai / hAM nizcayanayataiM tau anAdipAriNAmika jo caitanyarUpa jIvatattva, tAkari pariNamatA hoya, tAkUM jIva kahiye | bahuri vyavahAranayakari aupazamika Adi cyAri bhAvasvarUpa jIvakUM kahe haiM / bahuri nizcaya tau apane caitanya pariNAmakA svAmI hai / / vyavahAra cyAnyoM bhAvanikA svAmI hai / bahuri nizcayateM jIvatvapariNAmakA sAdhana hai / vyavahAra cyAnyahI bhAvanikA sAdhana hai / bahuri nizcayateM apane pradezanika AdhAra hai / vyavahArateM zarIrakai AdhAra hai / bahuri nizcayateM jIvana samayasthiti hai / vyavahArateM doya samaya Adi sthiti hai tathA anAdi sAMta sthiti hai / bahuri nizcayateM anaMtavidhAna hai / vyavahArateM nAraka Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMta vidhAna hai / bahuri pramANateM doU nayakA samudAyarUpa svabhAva hai / ityAdi jIvAdi padArthaniviSai AgamateM avirodha nirdezAdikA udAharaNa jAnanAM || Age, hyA inahIkara jIvAdikakA adhigama hoya hai, ki aurabhI adhigamakA upAya hai ? aiseM pUcheM kahaiM haiM ki aura bhI hai, aisA sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Scentive Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / / pAna 66 / / // satsaGkhacAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahutvaizca // 8 // yAkA artha --- sat, saMkhyA, kSetra, sparzana, kAla, aMtara, bhAva, alpabahutva ini ATha anuyoganikaribhI jIvAdika padArthanikA adhigama hoya hai // tahAM sat aisA astitvakA nirdeza hai / sata zada prazaMsAdikavAcIbhI hai, so ihAM na leNAM / bahuri saMkhyA bhedanikI gaNanA hai / kSetra nivAsakU kahiye so vartamAnakAlakA leNA | sparzana trikAlagocara hai / bahuri kAla nizcayavyavahArakari doyaprakAra hai, tAkA nirNaya Age kahasI / bahuri aMtara virahakAlakU kahiye / bhAva aupazamika Adi svarUpa hai / alpabahutva paraspara apekSAkari thorA ghaNAM vizeSakI pratipatti karanAM / ina ATha anuyoganikari samyagdarzanAdika bahuri jIvAdika padArthanikA adhigama jAnanAM // ihAM praznajo, pahale sUtrameM nirdezakA grahaNa hai tAhIte satkA grahaNa middha bhayA / bahuri vidhAnake grahaNate saMkhyAkI prApti bhaI / adhikaraNake grahaNate kSetrakA ara sparzanakA jJAna hoya hai / sthitike grahaNate kAlakA grahaNa AyA / bhAvakA grahaNa nAmAdi nikSepavirSe haihI / pheri inikA grahaNa ina sUtrameM kauna arthi kiyA ? tAkA samAdhAna AcArya kahai haiM- jo, yaha to satya hai / pahale sUtra siddha tau hoya hai hai / paraMtu tattvArthakA upadeza bhedakari dIjiye hai / so ziSyake AzayateM hai / jAte keI ziSya tau For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra estativert ove www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 67 // saMkSeparucivAle haiM thore meM bahuta samajhe / bahuri keI ziSya vistArarucivAle haiM, bahuta kahai samajheM / bahuri keI ziSya madhyamarucivAle haiM, bahutasaMkSepateMbhI nAhI samajheM bahutavistAra kIye bhI nAhI samajheM / bahuri satpuruSanikai kahane kA prayAsa hai so sarvahI prANInike upakArakai artha hai / yAteM adhigamakA upAya bhedakara kayA hai / jo aiseM na kahai tau pramANanayanikarihI adhigamakI siddhi ho hai / anya kahanA niSprayojana Thaharai / tAteM bhedakara kahanAM yukta hai // 8 tahAM jIvadravyakUM Azrayakari sat Adi anuyoga dvAra nirUpaNa kariye haiM / jIva haiM te codaha guNasthAna niviSai vyavasthita haiM / tinike nAma- 1 mithyAdRSTi / 2 sAsAdanasamyagdRSTi | 3 samyadmithyAdRSTi / 4 asaMyatasamyagdRSTi / 5 saMyatAsaMyata / 6 pramattasaMyata / 7 apramattasaMyata / apUrvakaraNa guNasthAnaviSai upazamaka kSapaka / 9 anivRtti bAdara sAMdarAyasthAnaviSai upazamaka kSapaka / 10 sUkSmasaparAyasthAnaviSai upazamaka kSapaka / 11 upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha | 12 kSINakaSAya vItarAgachadmastha 13 sayogakevalI / 14 ayogakevalI / aise caudaha guNasthAna jAnane / bahuri inikaM jIvasamAsa saMjJAbhI kahI hai / so inake nirUpaNAke artha caudaha mArgaNAsthAna jAnane / tinike nAma - gati 4 / iMdriya 5 / kAya 6 / yoga 15 | veda 3 | kaSAya For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 68 // 25 / jJAna 8 / saMyama 7 / darzana 4 / lezyA 6 / bhavya 2 / samyakta 6 / saMjJI 2 / AhAraka 2 aise / / tahAM satprarUpaNA doya prakAra hai / sAmAnyakari, vizeSakari / tahAM sAmAnyakari to guNasthAnavirSe kahiye / vizeSakari mArgaNAvirSe kahiye / tahAM prathamahI sAmAnyakari to mithyAdRSTi satrUpa hai / sAsAdanasamyagdRSTi satsvarUpa hai / aiseM caudahahI guNasthAna satsvarUpa kahane / bahuri vizeSakari gatike anuvAdakari narakagativirSe sarva pRthivInivirSe Adike cyAri guNasthAna haiM / bahuri tiryaMca gativirSe cyAri Adike saMyatAsaMyatakari adhika aiseM pAMca haiM / manuSyagativi caudahahI haiN| devagativirSe narakavat cyAri haiM / bahuri iMdriyake anuvAdakari ekeMdriyateM lagAya caturiMdriyaparyaMta eka mithyAdRSTiguNasthAna hai| paMceMdriyavirSe caudahahI haiM / bahuri kAyake anuvAdakari pRthivIkAya Adi vanaspatiparyanta pAMca sthAvarakAyavirSe eka mithyAdRSTiguNasthAnahI hai / basakAyavi caudahahI haiN| yogake anuvAdakari mana vacana kAya tIhI yogavirSe teraha guNasthAna haiM / tAteM Age | caudahavA ayogakevalImeM yoga nAMhI hai / For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 69 // Serestorertsexassertsexaorteries25, vedake anuvAdakari tIhI vedanimeM mithyAdRSTiteM lagAya anivRttivAdaratAMI nava guNasthAna haiM / vedarahita guNasthAna anivRttivAdarateM lagAya ayogakevalIparyaMta chaha guNasthAna haiM / ihAM anivRtti bAdarasAMparAyake chaha bhAga kIye / tahAM tIna bhAga AdikaimeM veda hai / aMtake tIna bhAga vedarahita / tAteM doU jAyagA giNyA // kaSAyake anuvAdakari krodha-mAna-mAyAvirSe tau mithyAdRSTi Adi anivRttivAdarasAMparAyatAI nava guNasthAna haiM / lobha kaSAyavirSe tehI sUkSmasAMparAya adhika daza guNasthAna haiM / bahuri kapAyarahita upazAMtakaSAyateM lagAya ayogakevalItAI cyAri guNasthAna haiM / jJAnake anuvAdakari mati-ajJAna, zruta-ajJAna vibhaMga ini tInavirSe mithyAdRSTi | sAsAdanasamyagdRSTi haiM / mati zruta avadhi ini tIna jJAnanivirSe asaMyatasamyagdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMta nava guNasthAna haiM / manaHparyaya jJAnavirSe pramattasaMyata Adi kSINakaSAyaparyaMta sAta | guNasthAna haiM / kevalajJAnavirSe sayogakevalI ayogakevalI doya guNasthAna haiN| saMyamake anuvAdakari saMyamI tau pramatta Adi ayogakevalItAI / tahAM sAmayika chedopasthApanazuddhi saMyamI tau pramattasaMyata Adi anivRttivAdarasAMparAya guNasthAnatAI cyAri haiM / parihAravizuddhisaMyamI | Cateriespiteritairertairsertsixertiseriessertisixy For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 70 / / HAPRACTIONSapkoASNPPOSACARPENDRApppapaser apramatta hai, pramattasaMyatabhI hai / sUkSma sAMparAyazuddhisaMyamI eka sUkSma sAMparAyasthAnahI hai / yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamI upazAMtakaSAya Adi ayogakevalItAI cyAri guNasthAna haiM / saMyatAsaMyata eka saMyatAsaMyata guNasthAnavihI hai / agyata, mithyAdRSTi Adi cyAri guNasthAna AdikavihI hai / darzanake anuvAdakari cakSuacakSu darzanavirSe mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMta bAraha guNasthAna haiM / avadhidarzanavirSe asaMyatasamyagdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMta nava guNasthAna haiN| kevaladarzanavirSe sayogakevalI ayogakevalI haiM // lezyAke anuvAdakari kRSNa nIla kApota lezyAvi mithyAdRSTi Adi asaMyata samyagdRSTIparyanta haiM / teja padmalezyAvirSe mithyAdRSTi Adi apramattaparyanta sAta haiN| zuklalezyAvi mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMta teraha haiM / lezyArahita ayogakevalI hai // ___ bhavyake anuvAdakari bhavyavirSe caudahahI haiN| abhavyavirSe AdikA ekahI hai / samyaktvake anuvAdakari kSAyikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTyAdi ayogakevalIparyaMta gyAraha haiM / kSAyopazamikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTyAdi apramattaparyaMta cyAra haiN| aupazamikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTi Adi upazAMta kaSAyaparyaMta ATha haiM / sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTi mithyAdRSTi apane apane guNasthAna haiM / / For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna. 71 // saMjJIke anuvAdakari saMjJIkevirSe AditeM lagAya vAraha guNasthAna haiM / asaMjJIkevirSe eka mithyAdRSTihI hai / doUte rahita sayogakevalI ayogakevalI hai|| AhArakake anuvAdakari AhArakavi mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMta teraha haiM / anAhArakavirSe vigrahagativirSe mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi asaMyatamamyagdRSTi e tIna guNasthAna haiM / samudrAtasahita sayogakevalI hai ara yogakevalI hai / bahuri siddhaparameSThI haiM te atItaguNasthAna haiM / aiseM satkI prarUpaNA to kahI / / aba saMkhyAprarUpaNA kahiye haiM / so bhedanike gaNanAkU saMkhyA kahiye haiM / so doya prakAra / sAmAnyakari guNasthAnavirSe, vizeSakari mArgaNAnivi / tahAM sAmAnyakari mithyAdRSTi jIva to anaMtAnaMta haiM / sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata palyake asaMkhyAtavai bhAgaparimANa haiM / pramattasaMyata pRthakta koDisaMkhyA haiM / ihAM pRthakta aisI AgamameM saMjJA | hai / so tIna koDIkai upari navakoDIkai nIce jAnanI / te 59398206 haiM / apramattasaMyatasaMkhyA hai te pramattasaMyataniteM Adhe haiM / te 29699103 haiN| bahuri cyAri upazamazreNIvAle pravezakari to eka | athavA doya tIna Adi utkRSTa covanatAI haiM / bahuri inikA sarvakAlake bhele hoya taba saMkhyAta haiN| For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 72 / / eka guNasthAnake 299 / cyArinike joDiye taba 1196 hoya / cyAri kSapaka zreNIvAle bahuri ayogakevalI pravezakari eka doya tIna Adi utkRSTa ekaso AThatAI apanAM apanAM kAlake bhele hoya tava saMkhyAta hoya / eka guNasthAnameM 598 / pAMca guNasthAnake joDiye taba 2990 hoya / | sayogakevalI pravezakari eka doya tIna Adi utkRSTa ekaso AThatAI haiM / yA guNasthAnake bhele hoya taba pRthaktva lAkha hoya haiM te 898502 hoya / aiseM pramattasaMyata lagAya ayogakevalIparyaMta sarvasaMyamI joDiye taba navakoDi tIna ghATi hoya haiM / 89999997 / / bahuri vizeSakari gatike anuvAdakari narakagativirSe pahalI pRthivIvirSe nArakI jIva mithyAdRSTi asaMkhyAta jagacchreNIparimANa haiM / so jagat pratarake asaMkhyAtavai bhAga haiM / bahuri dUsarI pRthivIteM lagAya sAtamItAI mithyAdRSTi zreNIke asaMkhyAtavai bhAga parimANa haiM / so asaMkhyAtavAM bhAga asaMkhyAtaM koDi yojanake pradeza hoya tete jAnane / bahuri sarvahI pRthivInivirSe sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga parimANa haiM / bahuri tiyaMcagativi tiryaMcajIva mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / sAsAdanasamyagdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI palyakai asaMkhyAtavai bhAga parimANa haiM / manuSyagativi manuSya mithyAdRSTi zreNIkai | For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 73 / / asaMkhyAtavai bhAga haiM / so asaMkhyAtavA bhAga asaMkhyAtakoDi yojanake pradezamAtra jAnanAM / sAsAdana samyagdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI saMkhyAta haiM / te sAsAdanavirSe bAvana koDi haiM / mizravi | ekaso cyAri koDi haiM / asaMyata sAtasaiM koDi haiM / saMyatAsaMyata teraha koDi haiM / bahuri pramattasaMyata AdikI saMkhyA sAmAnyokta kahiye guNasthAnanimeM kahI so saMkhyA jAnanI // devagativirSe deva mithyAdRSTi asaMkhyAta zreNIparimANa haiM / so pratarake asaMkhyAtavai bhAga haiN| sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi palyopamake asaMkhyAtavai bhAgaparimANa haiM | iMdriyake anuvAdakari ekeMdriya mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / dIMdriya vIMdriya caturiMdriya asaMkhyAta zreNIparimANa haiM / so pratarake asaMkhyAtavai bhAga haiM / paMceMdriyavi mithyAdRSTi asaMkhyAta zreNIparimANa haiM / so pratarakai asaMkhyAtavai bhAga haiM / sAsAdanasamyagdRSTi Adi ayogakevalIparyaMta guNasthAnavat saMkhyA jAnanI / / kAyake anuvAdakari pRthivIkAyika apkAyika tejaskAyika vAyukAyika asaMkhyAtaloka parimANa haiM / vanaspatikAyika anaMtAnaMta haiM / basakAyikakI saMkhyA paMceMdriyavat jAnanI // yogakA anuvAdakari manoyogI vayogI mithyAdRSTi asaMkhyAtazreNIparimANa haiM / te pratarakai extertabaccidslipixertilipreritsaptertaineeritsaroriteixe For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 74 // asaMkhyAtavai bhAga haiN| kAyayogInivirSe mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / tInUM yogavAle sAsAdanasamyagdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI tau palyake asaMkhyAtavai bhAgaparimANa haiM / pramattasaMyata Adi sayogakevalItAI saMkhyAta haiM / ayogekavalI guNasthAnavat saMkhyA / / . vedake anuvAdakari strIveda puruSavedavAle mithyAdRSTi asaMkhyAtazreNIparimANa haiM / pratarakai asaMkhyAtavai bhAga haiM / napuMsakavedI mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / bahuri strIvedI napuMsakavedI sAsAdanasamyagdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / pramattasaMyata Adi anivRttivAdarasAMparAyatAI saMkhyAta haiM / puruSavedI sAsAdanasamyagdRSTi saMyatAsaMyatatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / / pramattasaMyata Adi anivRttivAdarasAMparAyatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / vedarahita anivRttivAdarasAMparAya Adi ayogakevalItAI sAmAnyokta kahiye guNasthAnavat saMkhyA hai / / kaSAyake anuvAdakari krodhamAnamAyAvirSe mithyAdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / pramattasaMyata Adi anivRttivAdarasAMparAyatAI saMkhyAta haiM / lobhakaSAyavAlekA pahalai kahyA sohI anukrama hai / vizeSa yaha, jo, sUkSmasAMparAyasaMyatakA guNasthAnavat saMkhyA hai / kaSAyarahita upazAMtakaSAya Adi ayogakevalItAI guNasthAnavat saMkhyA hai / / For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 75 // kasxeresamerecorresosexiandersportssertsosxe jJAnake anuvAdakari mati-ajJAna zruta-ajJAnavAle mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnavat saMkhyA hai / vibhaMgajJAnI mithyAdRSTi asaMkhyAtazreNIparimANa haiM / te pratarake asaMkhyAtavai bhAga haiM / sAsAdanasamyagdRSTi palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga haiM / matizrutajJAnI asaMyatasamyagdRSTi Adi kSINakapAyatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / avadhijJAnI asaMyatasamagdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / pramattasaMyata Adi kSINakapAyatAI saMkhyAta haiM / manaHparyayajJAnI pramattasaMyata Adi kSINakaSAyatAI saMkhyAta haiM / kevalajJAnI ayogI sayogI guNasthAnavat saMkhyA hai // ___saMyamake anuvAdakari sAmayikacchedopasthApanAzuddhi saMyatapramatta Adi anivRttivAdarasAMparAyatAI guNasthAnavat saMkhyA hai / parihAravizuddhisaMyata pramatta apramatta saMkhyAta haiM / sUkSmasAMparAyazuddhisaMyata yathAkhyAta vihArazuddhisaMyata saMyatAsaMyata asaMyatakI guNasthAnavat saMkhyA hai // darzanake anuvAdakari cakSurdarzanavAle mithyAdRSTi asaMkhyAtazreNIparimANa haiM / te pratarakai asaMkhyAtavai bhAga haiM / acakSurdarzanavAle mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / doUhI sAsAdanasamyagdRSTi Adi | kSINakaSAyatAI sAmAnyokta kahiye guNasthAnavat hai / avadhidarzanavAle avadhijJAnivat haiM / kevaladarzanavAle kevalajJAnIvat haiM / / For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 76 // lejhyAke anuvAdakari kRSNa-nIla-kApotalezyAvAle mithyAdRSTi Adi asaMyatasamyagdRSTilAI guNasthAnavat saMkhyA hai / pItapadmalezyAvAle mithyAdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI strIvedavat hai / pramatta apramatta saMyata saMkhyAta haiM / zuklalezyAvAle mithyAdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI palyopamake asaMkhyAtavai bhAga haiM / pramatta apramatta saMyata saMkhyAta haiM / apUrvakaraNa Adi sayogakevalItAI guNasthAnavat saMkhyA hai / alezyAvAlA guNasthAnavat saMkhyA hai / / _ bhavyake anuvAdakari bhavyavi mithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMta guNasthAnavat saMkhyA hai| abhavya anaMta haiM !! ___ samyaktvake anuvAdakari kSAyikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTi palyakai asaMkhyAtavai bhAga haiM / saMyatAsaMyata Adi upazAMtakaSAyaparyaMta manuSya saMkhyAta haiM / cyAri kSapaka zreNIvAlA sayogakevalI ayogakevalI guNasthAnavat hai / kSAyopazamika samyagdRSTivirSe asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattatAI guNasthAnavat / aupazamikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTi asaMyatAsaMyata palyopamake saMkhyAtavai bhAga haiM : pramattApramatta saMyata saMkhyAta haiM / cyAri aupazamika guNasthAnavat saMkhyA hai / sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTi mithyAdRSTi guNasthAnavat saMkhyA hai / / For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 77 / / aashareipz saMjJIke anuvAdakari saMjJIvirSe mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMta cakSurdarzanivat saMkhyA hai / asaMjJI mithyAdRSTi anaMtAnaMta haiM / doUrahita guNasthAnavat saMkhyA hai // AhArakake anuvAdakari AhArakanivi mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMta guNasthAnavat saMkhyA / anAhArakanivirSe mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi asaMyata samyagdRSTi gurusthAnavat saMkhyA / sayogakevalI saMkhyAta haiM / ayogakevalI guNasthAnavat saMkhyA hai / aise saMkhyAkA nirNaya kIyA // aba kSetraprarUpaNA kahiye haiM / tahAM kSetra doya prakAra hai / sAmAnyakari guNasthAnanikA vizeSakari mArgaNAkA / tahAM sAmAnyakari mithyAdRSTinikA sarvaloka kSetra hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / sayogakevalInikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / athavA samudghAtake pratara apekSA lokake asaMkhyAta bahubhAga hai / pUraNa apekSA sarvaloka hai // vizeSakari gatike nuvAdakari narakagativirSe sarva pRthivInivi nArakInikA cyAra guNasthAnanivi lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / tiryaMcagativi giryacanikA mithyAdRSTi Adi saMyatAsaMyatatAI guNasthAnavat kSetra hai / manuSyagativirSe manuSyanikA mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMtanikA lokakai asaMkhyAtavai bhAga hai / sayogakevalInikA guNasthAnavat kSetra hai / x*extiteeriespiteeritsapixeeriasichordeedies For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya | pAna 78 // devagativirSe devanikA cyAri guNasthAnavirSe lokakai asaMkhyAtavai bhAga hai / iMdriyake anuvAdakari ekeMdriyanikA kSetra sarvaloka hai / vikalatrayakA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / paMceMdriyanikA manuSyavat hai / ihAM koI pUche, manuSya tau aDhAI dvIpameMhI upaje haiM / paMceMdriya bamanADImeM upajai haiM / manuSyavat kaisai kahyA? tAkA samAdhAna- jo, paMceMdriya keteka inike upajaneke ThikANehI upajai haiM / sarvatra trasanADImaiM nAMhI upajai haiM / tAteM lokakA asaMkhyAtavA bhAgahI hai / kAyake anuvAdakari pRthivIkAyika Adi vanaspatipayatakA sarvaloka kSetra hai / trasakAyikakA paMceMdriyavat kSetra hai // yogakA anuvAdakari vacana manoyogavAle mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMtanikA lokakai asaMkhyAtavai bhAga hai / kAyayogInikA mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMtanikA ara ayogakevalInikA guNasthAnavat kSetra hai / vedake anuvAdakari strIpuruSavedInikA mithyAdRSTi Adi anivRttivAdaraparyaMtanikA lokake asaMkhyAtavA bhAga hai / napuMsakavedanikA mithyAdRSTi Adi anivRttivAdaraparyaMtanikA aru vedarahitanikA guNasthAnavat kSetra hai || kapAyake anuvAdakari krodha mAna mAyA kapAyavAlenikA ara lobha kaSAyavAlenikA For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya || pAna 79 // mithyAdRSTi Adi anivRttibAdaraparyaMtanikA ara sUkSma sAMparAyInikA ara kaSAyarahitanikA guNasthAnavat kSetra hai // jJAnake anuvAdakari matiajJAna zrutaajJAnavAlenikA mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTivAle nikA guNasthAnavat kSetra hai | vibhaMgajJAnInikA mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTInikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / mati zruta-avadhijJAnInikA asaMyata samyagdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA ara mana:paryayajJAnInikA pramattasaMyata Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA ara kevalajJAnI ayogInikA guNasthAnavat kSetra hai // saMyama ke anuvAdakari sAmAyika cchedopasthApanazuddhi saMyatanikA cyAri guNasthAnanikA ara parihAravizuddhisaMyata pramatta apramattanikA ara sUkSmasAMparAya zuddhasaMyatanikA ara yathAkhyAta vihArazuddhasaMyatakA cyAri guNasthAnanikA ara saMyatAsaMyatakA ara asaMyatake cyAri guNasthAnanikA guNasthAnavat kSetra hai | darzana ke anuvAdakari cakSurdarzanavAlenikA mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai | acakSurdarzanavAlenikA mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA guNasthAnavat For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 80 // ANSASREGARDENGACASRAOICIPAROSACRPORANGACASPG, ACADED kSetra hai / avadhidarzanavAlenikA avadhijJAnIvat hai / kevaladarzanavAlenikA kevalajJAnIvat hai // __ lezyAke anuvAdakari kRSNa-nIla-kApotalezyAvAlenikA mithyAdRSTi Adi asaMyatasamyagdRSTipayaMtanikA guNasthAnavat kSetra hai| pIta-padmalezyAvAlenikA mithyAdRSTi Adi apramattasaMyataparyaMtanikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / zuklalezyAvAlenikA mithyAdRSTi Adi kSINakaSAya paryaMtanikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / sayogakevalInikA ara lezyArahita ayogakevalInikA guNasthAnavat kSetra hai / / bhavyake anuvAdakari bhavyanikA caudahahI guNasthAnakA sAmAnyokta kahiye guNasthAnavat kSetra hai / abhavyanikA sarvaloka hai / / ___ samyaktvake anuvAdakari kSAyikasamyagdRSTinikA asaMyatasampagdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikA ara kSAyopazamikasamyagdRSTinikA asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattasaMyataparyaMtanikA ara aupazamikasamyagdRSTinikA asaMyatasamyagdRSTi Adi upazAMtakaSAyaparyaMtanikA ara sAsAdanasamyagdRSTinikA | ara samyamithyAdRSTinikA ara mithyAdRSTinikA guNasthAnavat kSetra hai // saMjJIke anuvAdakari cakSadarzanavat to saMjJInikA kSetra hai / ara asaMjJInikA sarvaloka hai / | tina doUniteM rahitanikA guNasthAnavat kSetra hai / / For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 81 / / AppANAPOORPORNPOS SIOPOSAGARPRINCIPROGNApropean AhArakake anuvAdakari AhArakanikA mithyAdRSTi Adi kSINakapAyaparyaMtanikA guNasthAnavat kSetra hai / sayogakevalInikA lokakai asaMkhyAtavai bhAga hai / anAhArakanikA mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi asaMyatasamyagdRSTi ayogakevalInikA guNasthAnavat kSetra hai / sayogakevalInikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ara pratara apekSA ara pUraNa apekSA sarvaloka hai / aiseM kSetrakA nirNaya kIyA // AgeM sparzana kahiye haiM / tahAM lokake eka eka rAjU ghanarUpa khaMDa kalpiye taba tInamai tiyAlIsa rAjU hoya / tAvirSe jIva sparzana karai hai / so cyAri prakAra hai / svasthAnavihAra apekSA, parasthAnavihAra apekSA, mAraNAMtikasamuddhAta apekSA, utpAda apekSA / so kahiye haiM / sA prarUpaNA doya prakAra hai / sAmAnyakari guNasthAnanivirSe, vizeSakari mArgaNAnivirSe / tahAM prathamahI sAmAnyakari mithyAdRSTinikari sarvaloka sparziye hai / sAsAdanasamyagdRSTinikari lokakA asaMkhyAtavA bhAga svasthAnavihArakI apekSA hai / ara parasthAnavihAra apekSA sAsAdanavartI deva tIsarI pRthivItAMI vihAra karai so doya rAjU to e bhaye / ara acyutasvargatAMI UparI vihAra karai tAteM chaha rAjU e bhaye / | aiseM ATha rAjU sparze / aiseM iniLU ATha caturdaza bhAga kahe / tahAM tramanADI codaha rAjU hai / so | For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 82 // tInase tiyAlIsa bhAgameM caudaha bhAga liye, tinimeMsU ATha bhAga tathA dvAdaza bhAga kahe. tahAM tetA rAjU jAnanAM / ihAM sAsAdanameM bAraha bhAgabhI kahe haiM, te mAraNAMtika apekSA haiM / so sAsAdanavAlA sAtavI pRthivIvinA chaThI pRthivIteM mAraNAMtika karai so madhyalokameM Avai, so pAMca rAjU to e bhaye / aru madhyalokatai bAdarapRthivIkAyikAdivirSe sAsAdanavAlA upajai taba mAraNAMtika samudghAtakari lokakA aMtatAI sparze, so sAta rAjU ye bhaye / aiseM bAraha rAjU sparza hai / so dezona kahiye kichU ghATi sparza hai / bahuri samyamithyAdRSTinikari ara asaMyatasamyagdRSTinikari lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparzIye hai / athavA caudaha bhAgamaisU ATha bhAga kichU ghATi sparzIye hai / so acyutadevakA parasthAnavihAra apekSA hai / bahuri saMyatAsaMyatavAlekA lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / athavA caudaha bhAgamaisUM chaha bhAga kichU ghATi hai / ihAM acyutasvargameM upajai mo mAraNAMtika samudghAta kare, tAkI apekSA hai / bahuri pramattasaMyata Adi ayogakevalIparyaMtanikA kSetravat sparzana hai / vizeSakari gatikA anuvAdakari prathamapRthivIvi nArakInikai cyAri guNasthAnavAlekai lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / dUsarI lagAya chaThI pRthivItAI ke nArakInikai mithyAdRSTInikai sAsAdanasamyagdRSTInikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / ara codaha bhAgamaisU eka bhAga doya For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 83 // bhAga tIna bhAga cyAri bhAga pAMca bhAga kichU ghATi hai / yahU mAraNAMtika apekSA hai / samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTinikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai| bahuri sAtamI pRthivIvAle mithyAdRSTinikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ara chaha bhAga dezona codaha bhAgamaitUM hai so mAraNAMtika apekSA hai / bahuri tIna guNasthAnavAlekai lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / bahuri tiryaMcagativirSe tiryaMcamithyAdRSTinikai sarvaloka hai / sAsAdanasamyagdRSTinikai lokakai asaMkhyAtavA bhAga hai / asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyatanikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ara codaha bhAgamaisUM chaha bhAga kachu ghATi mAraNAMtika apekSA hai / bahuri manuSyagativirSe mithyAdRSTi manuSyalokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / ara mAraNAMtika apekSA sarvaloka sparza hai / sAsAdanasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / codaha bhAgamaitUM mAta bhAga kichU ghATi maraNAMtika apekSA sparza hai / samyamithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikai kSetravat sparzana hai / devagativirSe deva mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza haiM / ara caudaha bhAgamaisUM ATha bhAga nava bhAga dezona parasthAnavihAra apekSA tIsarI pRthivItAI gamana mAraNAtika apekSA lokake agrabhAgavirSe upajai taba sparza / samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / caudaha bhAgamaisUM ATha bhAga For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 84 / / parasthAnavihAra apekSA sparza kichU ghATi / / iMdriyanike anuvAdakari mithyAdRSTi ekeMdriya sarvaloka sparze / vikalatraya lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / mAraNAMtika apekSA sarvaloka sparza / paMceMdriyavirSe mithyAdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / parasthAnavihAra apekSA caudaha bhAgameMsU ATha bhAga dezona mAraNAMtika | apekSA sarvaloka sparze / bahuri sAsAdana Adi sarvaguNasthAnavartIkai guNasthAnavat sparzana hai // kAyake anuvAdakari sthAvarakAyika tau sarvaloka sparza hai trasakAyikanikai paMceMdriyavat sparzana hai / / | yogake anuvAdakari vacanamanoyogInikai mithyAdRSTinikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / ara caudaha bhAgameMsU ATha bhAga dezona hai / ara sarvalokabhI hai / ara sAmAdanasamyagdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikai guNasthAnavat sparzana hai / sayogakevalInikai lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / kAyayogInikai mithyAdRSTi Adi sayogakevalIparyaMtanikai ara ayogakevalInikai guNasthAnavat | sparzana hai / vedake anuvAdakari strIpuruSavedI mithyAdRSTi lokakai asaMkhyAtavA bhAga sparza hai / ara caudaha bhAgamasUM ATha bhAga nava bhAga dezona sparza hai / athavA sarvalokabhI sparze hai / sAsAdanasamyagdRSTi For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Casca www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 85 / / lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparze hai / ara caudA bhAgamaiMsUM ATha bhAga nava bhAga dezona sparze hai / samyaGmithyAdRSTi Adi anivRttivAdarasAMparAyaparyaMtanikai guNasthAnavat sparzana hai / napuMsaka vedaviSai mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTInikai guNasthAnavat sparzana hai / samyaGmithyAdRSTInikai lokakA asaMkhyAtavAM bhAga hai | asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata lokakA asaMkhyAtavAM bhAga sparze hai ara caudaha bhAgamai chaha bhAga dezona mAraNAMtika apekSA sparze hai / pramattasaMyata Adi anivRttivAdarasAMparAyapayaMtavAle ara vedarahitanikai guNasthAnavat sparzana hai // kaSAyake anuvAdakari cyAri kaSAyavAlenikai ara kaSAyarahitanikai guNasthAnavat sparzana hai / jJAnake anuvAdakara mati ajJAna zrutaajJAnavAle mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTinikai guNasthAnavat sparzana hai / vibhaMgajJAnIkai mithyAdRSTInikai asaMkhyAtavAM bhAga hai / ara codaha bhAgamaiMsUM ATha bhAga dezona haiara sarvalokabhI hai / sAsAdana samyagdRSTInikai guNasthAnavata sparzana hai / mati zruta avadhi manaHparyaya kevalajJAnI nikai guNasthAnavat sparzana hai | sa~yamake anuvAdakari sarvasaMyamInikai ara saMyatAsaMyatanikai ara asaMyatanikai guNasthAnavat sparzana hai || For Private and Personal Use Only exavoreraetorettorez Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 86 // darzanake anuvAdakari cakSurdarzanavAle mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikai paMceMdriyavat sparzana hai / acakSurdarzanavAlenike mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikai avadhidarzana kevaladarzanavAlenikai guNasthAnavat sparzana hai // lezyAke anuvAdakari kRSNa-nIla-kApotalezyAvAle mithyAdRSTi sarvaloka sparze haiM ! sAsAdanasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparza haiM / ara pAMca bhAga cyAri bhAga dezona caudaha bhAgamaisUM sparze haiM / ihAM koI pUche hai, jo, bAraha bhAga kyoM na kahe ? tAkA samAdhAnajo, narakama avasthitalezyA hai / chaThI pRthvIvAlA mAraNAMtika kare so madhyalokamaiM Avai pAMca rAjU sparza / ara jinike matamaiM sAsAdanavAlA ekeMdriyavi nAhI upajai, tinike matakI apekSA bAraha bhAga nAMhI kahai haiM / ara samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi lokakai asaMkhyAtavAM bhAga sparza hai / pItalezyAvAlA mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavAM bhAga ara caudaha bhAgamaisUM ATha bhAga nava bhAga dezona sparze hai / samyamithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara codaha bhAgamaitUM ATha bhAga dezona sparza hai / saMyatAsaMyata lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara mAraNAMtika apekSA prathamasvargakA byoDha rAjUtAI sparze / tAteM adyardhadezona caudaha bhAgameMsU | For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| prathama adhyAya // pAna 87 // kahyA / ara pramatta apramatta saMyata lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / padmalezyAvAlA mithyAdRSTi Adi asaMyatasamyagdRSTiparyaMta lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / ara ATha bhAga dezona caudahamaiMsUM ara saMyatAsaMyata lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara caudaha bhAgamaisUM pAMca bhAga dezona sparze / pramatta apramatta saMyata lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze / zuklalezyAvAlA mithyAdRSTi Adi saMyatAsaMyataparyaMta lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara caudaha bhAgamaisU chaha bhAga dezona sparze / pramatta Adi sayogakevalIparyaMtanikai ara lezyArahitanikai guNasthAnavat sparzana hai // bhavyake anuvAdakari bhavyanikai mithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikai guNasthAnavat sparzana hai| abhavya sarvaloka sparze hai // samyaktake anuvAdakari kSAyikasamyagdRSTInike asaMyatasamyagdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanike guNasthAnavat sparzana hai / vizeSa yahu, jo, saMyatAsaMyatanikA lokakA asaMkhyAtavA bhAgahI hai / kSAyopazamikasamyagdRSTinikA guNasthAnavat sparzana hai / aupazamikasamyaktvavAlenikA asaMyatasamya gdRSTInikA guNasthAnavat / anyakA lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparzana hai / sAsAdanasamyagdRSTi || samyamithyAdRSTInikA guNasthAnavat sparzana hai / / ateracterasackeraSeriacterbreading For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 88 // saMjIke anuvAdakari saMjInikA cakSurdarzanivat / asaMjJI sarvaloka sparze haiM / tini doUnikari rahitakA guNasthAnavat sparzana hai // AhArakake anuvAdakari AhArakanikA mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA guNasthAnavat sparzana hai / sayogakevalInikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga hai / anAhArakavi mithyAdRSTi sarvaloka | sparza hai / sAsAdanasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara caudA bhAgamaisUM gyAraha bhAga dezona sparza hai / so chaThI pRthivIteM madhyalokameM upajai, tAkai utpAda apekSA tau pAMca rAjU, ara acyutateM madhyalokameM Aya upajai, tAkai utpAda apekSA chaha aise gyAraha rAjU kahe mAraNAMtika apekSA bAraha rAjU hoya hai / paraMtu mAraNAMtikameM anAhAraka nAMhI / tAteM utpAda apekSA gyAraha hai / asaMyatasamyagdRSTi lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparze hai / ara codaha bhAgamaisUM chaha bhAga dezona sparze hai / sayogakevalI lokakA asaMkhyAtavA bhAga ara sarvaloka sparza hai / ayogakevalInikA lokakA asaMkhyAtavA bhAga sparzana hai / aiseM sparzanakA vyAkhyAna kIyA / Agai kAlakA nirUpaNa kariye haiM / so doya prakAra hai / sAmAnyakari guNasthAnavirSe | vizeSakari mArgaNAnivi / tahAM sAmAnyakari mithyAdRSTIkA nAnAjIvApekSA sarvakAla hai / eka atertiatertertartsixertertseiteritsabits For Private and Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40yeertridgerikeertsweerterpretarrass // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 89 // jIvakI apekSA tIna bhaMga haiM / abhavyakai tau anAdi anaMta hai / bhavyakai anAdi sAMta hai, sAdi sAMta hai / tahAM sAdi sAMta jaghanya tau aMtamuhUrta hai / utkRSTa arddhapudgalaparivartana kachU ghATi hai | bahuri sAsAdanasamyagdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga hai / ekajIva apekSA jaghanya eka samaya utkRSTa chaha AvalI hai / samyamithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga hai / eka jIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / asaMyata samyagdRSTIko nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa tetIsa sAgara kachU adhika / bahuri saMyatAsaMyatako nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa koDipUrva kachU ghATi / pramatta apramatta saMyatako nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya eka | samaya utkRSTa aMtarmuhUrta hai / bahuri cyAri upazamazreNIvAlA guNasthAnanikA nAnAjIvakI apekSA ara eka jIvakI apekSA jaghanya to ekasamaya utkRSTa aMtarmuhUrta hai / bahuri cyAri kSapakazreNIvAlA AThavAM navamAM dazamAM bArahamA guNasthAnakA bahuri ayogakevalIkA nAnAjIvakI apekSA ara ekajIvakI apekSA jaghanyamI aru utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / bahuri sayogakevalInikA nAnAjIvakI For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 90 // apekSA tau sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa koDipUrva kachu ghATi hai / / vizeSakari gatike anuvAdakari narakagativirSe nArakInikai sAtUMhI pRthvIvirSe mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA tau sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa eka sAgara, tIna sAgara, sAta sAgara, daza sAgara, satarA sAgara, bAIsa sAgara, tetIsa sAgara, yathAsaMkhya anukramateM AyuparimANa hai / sAsAdanasamyagdRSTi ara samyamithyAdRSTIkA guNasthAnavat kAla hai / asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai| utkRSTa AyuHpramANa kichu ghaatti| tiryaggativi tiryaMcanikai nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa anaMtakAla hai / so asaMkhyAta pudgalaparivartana hai / sAsAdanasamyagdRSTi ara samyagmithyAdRSTIkA aru saMyatAsaMyatakA guNasthAnavat kAla hai / asaMyatasamyagdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa tIna palya hai / manuSyagativirSe manuSyanikai mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / eka jIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa tIna palya pRthaktva koDI pUrva adhika hai| sAsAdanasamyagdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa aMtarmuhUrta hai / eka jIva apekSA jaghanya eka samaya utkRSTa chaha AvalI hai / For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 91 // samyagmithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA eka jIvakI apekSA jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrta kAla hai / asaMyatasamyagdRSTIkA nAnAkIva kI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tIna palya kichu adhika hai / bAkI ke guNasthAnanikA guNasthAnavat kAla hai / / devagativiSai devani ke mithyATIkA nAnAjI kI apekSA sarvakAla hai ekajIvaprati jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa ikatIsa sAgaroma hai / sAsAdana samyagdRSTIkA ara samyagmithyAdRSTIkA guNasthAnavat kAla hai / asaMyatasamyagdRSTI kA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / eka jIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgaropama hai || iMdriya anuvAdakara ekeMdriyanikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva kI apekSA jaghanya kSudrabhava utkRSTa anaMta kAla so asaMkhyAta pudgalaparivartana hai / vikalatrayakA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / eka jIva apekSA jaghanya kSudrabhava utkRSTa saMkhyAta hajAra varSa hai / paMceMdriyaviSai mithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa hajAra sAgara pRthaktva koDI pUrva adhika hai / sAsAdana Adi sarva guNasthAnanikA guNasthAnavat kAla hai || kAya ke anuvAdakari pRthivI ap teja vAyukAyikakA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya kSudrabhava utkRSTa asaMkhyAta lokaparimANa kAla hai / vanaspatikAyikakA For Private and Personal Use Only 1960 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vracteriserabeeraipreraldkeertskeeriasaneriSAD. // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 92 / / ekeMdriyavat kAla hai / basakAyikanivi mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya hajAra sAgara pRthaktva koDI pUrva adhika hai| bAkIke guNasthAnanikA paMceMdriyavat kAla hai // yogake anuvAdakari vacanamanoyogInivirSe mithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata pramatta apramatta saMyata sayogakevalInikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa aMtarmuhUrta sAsAdanasamyagdRSTIkA guNasthAnavat samyagmithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga kAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya to eka samaya hai / utkRSTa aMtarmuhUrta hai / cyAri upazamakanikA cyAri kSapakanikA nAnAjIvakI apekSA ekajIvakI apekSA jaghanya ekasamaya hai / utkRSTa aMtarmuhUrta kAla hai / kAyayogInivirSe mithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya ekasamaya hai / utkRSTa anaMtakAla hai / so asaMkhyAta pudgalaparivartana hai / avazeSa guNasthAnanikA manoyogivat kAla hai / ayogInikA guNasthAnavat kAla hai // vedake anuvAdakari srIvedavirSe mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai| ekajIva apekSA For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 93 // jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa pRthaktva sau palya kAla hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi anivRttivAdarasAMparA| yaparyaMtanikA guNasthAnavat kAla hai / tahAM vizeSa yahu- jo, asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai| ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai utkRSTa pacAvanapalya kachu ghATi kAla hai| | | puruSavedavi mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai| utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / sAsAdana samyagdRSTi Adi anivRttivAdarasAMparAyaparyaMtanikA | | guNasthAnavat kAla hai / napuMsakavedavirSe mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa anaMtakAla hai so asaMkhyAtapudgalaparivartana hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi anivRttivAdarasAMparAyaparyaMtanikA guNasthAnavat hai / vizeSa yahu hai jo, asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / eka jIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara kachu ghATi kAla hai / vedarahitanikA guNasthAnavat kAla hai // kaSAyake anuvAdakari cyAri kaSAyanivirSe mithyAdRSTi Adi apramattaparyaMtanikA manoyogivata kAla hai / doya upazamazreNIkA doya kSapaka zreNIkA guNasthAnanikA ara kevalalobhakA ara kaSAyarahitanikA guNasthAnavat kAla hai / / For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya pAna // 94 // jJAnake anuvAdakari mati ajJAna zrutaajJAnavAle mithyAdRSTi sAsAdanasamyagdRSTInikA guNasthAnavat kAla hai / vibhaMgajJAnIvi mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara kichu ghATi hai / sAsAdanasamyagdRSTIkA guNasthAnavat kAla hai / mati zruta-avadhi-manaHparyayajJAnInikA ara kevalajJAnInikA guNasthAnavat kAla hai / saMyamake anuvAdakari sAmayikacchedopasthApana parihAravizuddhi sUkSmasAMparAya yathAkhyAta zuddhisaMyatanikA ara saMyatAsaMyatanikA ara asaMyata cyAri guNasthAnanikA guNasthAnavat kAla hai / darzanake anuvAdakari cakSurdarzanavAlenivirSe mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / eka jIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai utkRSTa doya hajAra sAgara hai / sAsAdanamamyagdRSTinikA kSINakaSAyaparyaMtanikA guNasthAnavat kAla hai / acakSurdarzanavAlenivirSe mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA guNasthAnavat kAla hai / avadhi kevaladarzanavAlenikA avadhi kevalajJAnivat kAla hai / lezyAke anuvAdakari kRSNanIlakApotalezyAvirSe mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara satarA sAgara sAta sAgara kachu adhika hai, so naraka apekSA hai / sAsAdanako ara samyagmithyAdRSTiko guNasthAnavat kAla hai / For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 95 / / asaMyatasamyagdRSTikonAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara satarA sAgara sAta sAgara kachu ghATi hai / pItapadmalezyAviSai mithyAdRSTi anaMyatasamyagdRSTiko nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa doya sAgara aThAraha sAgara kichu adhika hai so svarga apekSA hai / sAsAdana samyagmithyAdRSTiko guNasthAnavat kAla hai / saMyatAsaMyata pramatta apramatta saMyataniko nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya eka samaya utkRSTa aMtarmuhUrta hai / zuklalezyAviSai mithyAdRSTiko nAnAjIva apekSA sarvakAla hai | ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa ikatIsa sAgara kichu adhika hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi sayogakevalIparyaMtanikA ara lezyArahitakA guNasthAnavat kAla hai| vizeSa yahu jo, saMyatAsaMyatakA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa aMtarmuhUrta hai // bhavyake anuvAdakari bhavya viSai mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA doya bhaMga haiN| anAdi sAMta sAdi sAMta / tahAM sAdisAMta jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa apuga parivartana kachu ghATi hai / sAsAdana Adi kevalIparyaMtanikA guNasthAnavat kAla hai / abhavyanikA anAdi anaMta kAla hai | For Private and Personal Use Only ervicera 25x Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir ext2xet*****x // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 96 // ___ samyaktvake anuvAdakari kSAyikasamyagdRSTInikA asaMyatasamyagdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikA guNasthAnavat kAla hai / kSAyopazamika samyagdRSTInikA cAnyauM guNasthAnanikA guNasthAnavat kAla hai| aupazamika samyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata ini doUnikA nAnAjIvakI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa palyopamakai asaMkhyAtavai bhAga hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai| pramatta apramatta saMyatakA ara cyAri upazamazreNIvAlekA nAnAjIvakI apekSA ekajIvakI apekSA jaghanya to eka samaya hai utkRSTa aMtarmuhUrta hai / sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTinikA guNasthAnavat kAla hai // saMjJIke anuvAdakari mithyAdRSTi Adi anivRttivAdaraparyaMtanikA puruSavedavat kAla hai| avazeSakA guNasthAnavat kAla hai / asaMjJInikA mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIva apekSA jaghanya tau kSudrabhavamAtra hai / sAsake aThAravhai bhAga ara utkRSTa anaMtakAla hai / so asaMkhyAtapudgalaparivartana hai / doU nAmakari rahitanikA guNasthAnavat kAla hai / AhArakakA anuvAdakari AhArakavi mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvaapekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai utkRSTa aMgulakai asaMkhyAtavA bhAga hai so asaMkhyAtAsaMkhyAta | ercir extente extByers For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya pAna // 97 // INFESPROGRASRAJASTROACANPROGRAPEOGARASPARAGAOPANSARAN utsarpiNI avasarpiNI parimANa hai / aMgulika pradeza ara inike samaya samAna haiM / avazeSanikA guNasthAnavat kAla hai| anAhArakavi mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA sarvakAla hai / ekajIvakI apekSA jaghanya to ekasamaya hai / utkRSTa tIna samaya hai / sAsAdanasamyagdRSTi asaMyatasamyagdRSTikA | nAnAjIvakI apekSA jaghanya ekasamaya hai / utkRSTa AvalIkai asaMkhyAtavAM bhAga hai| ekajIva apekSA jaghanya tau ekasamaya hai utkRSTa doya samaya hai| sayogakevalIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau tIna samaya hai / utkRSTa asaMkhyAtasamaya hai / ekajIva apekSA jaghanya ara utkRSTa tIna samaya hai / ayogakevalIkA guNasthAnavat kAla hai / aiseM kAlakA varNana kIyA hai // AgeM aMtarakA nirUpaNa kariye haiM / tahAM vivakSita guNakai anyaguNa palaTa na hote phira tisahI guNakI prAptiteM pahalai vIcikA kAla so aMtara hai / so doya prakAra kahiye hai / sAmAnyakari tau guNasthAnavirSe, vizeSakari mArgaNAvirSe / tahAM sAmAnyakari mithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa ekasobattIsa sAgara dezona kahiye kichu ghATi hai / sAsAdanasamyagdRSTikA aMtara nAnAjIvakI apekSA jaghanya to eka samaya, utkRSTa palyakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ekajIva apekSA jaghanya tau palyakA asaMkhyAtavA bhAga, awasixnextextlaberitoxerikipersperitwaerestions For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 98 // utkRSTa arddhapudgala parivartana dezona hai / samyagmithyAdRSTikA aMtara nAnAjIvakI apekSA sAsAdanavat hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa arddhapudgalaparivartana dezona hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattasaMyataparyaMtanikA nAnAjIvakI apekSA tau aMtara nAhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa arddhapudgalaparivartana dezona hai / cyAri upazama zreNIvAlAnikA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa pRthaktva varSa hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa arddhapudgala parivartana dezona hai ara cyAri kSapakazreNIvAlAnikA ara ayogakevalInikA nAnAjIva apekSA jaghanya tau ekasamaya, utkRSTa chaha mahInA hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / ara sayogakevalIkA nAnAjIva apekSA ara ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai || vizeSakara gatike anuvAdakari narakagativirSe nArakInikA sAta pRthivIviSai mithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara nAhI / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa eka sAgara tIna sAgara sAta sAgara daza sAgara satarA sAgara bAIsa sAgara tetIsa sAgara dezona hai / sAsAdana samyagdRSTi samyagmithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa palyakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ekajIva apekSA jaghanya palyakA asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra NCP www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / / pAna 99 // hai / utkRSTa eka tIna sAta daza satarA bAIsa tetIsa sAgara dezona hai / tiryaMca gativiSa tiryaMcanikai mithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAhI hai / ekajIva apekSA jaghanya aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tIna palya dezona hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi cyArInikA guNasthAnavat aMtara hai | manuSyagativiSai manuSya nikai mithyAdRSTikA tiryaMcavat / sAsAdanasamyagdRSTIkA ara samyagmithyAdRSTIkA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tIna palya pRthaktva koDipUrva adhika hai / asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tIna palya pRthaktva pUrva adhika hai / saMyatAsaMyata pramattaapramatta saMyatakA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva koDipUrva hai / cyAri upazama zreNIvAlenikA kI apekSA guNasthAnavat ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktvako DipUrva hai / avazeSanikA guNasthAnavat aMtara hai / devagativirSe devanikai mithyAdRSTi asaMyata samyagdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa ikatIsa sAgara dezona hai | sAsAdana samyagdRSTi samyagmithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat hai | ekajIva For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 100 // apekSA jaghanya palyakA asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai, utkRSTa ikatIsa sAgara hai, so dezona hai| iMdriyake anuvAdakari ekeMdriyanikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIvakI apekSA jaghanya kSudrabhava hai / utkRSTa doya hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai| vikalatrayakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya kSudrabhava hai / utkRSTa anaMtakAla hai / so asaMkhyAtapudgalaparivartana hai / aiseM iMdriyaprati aMtara kahyA / guNasthAna apekSA eka mithyAtvahI hai tAteM aMtara nAMhI hai / paMceMdriyavi mithyAdRSTikA aMtara guNasthAnavat / sAsAdanasamyagdRSTikA ara samyagmithyAdRSTikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat / ekajIvakI apekSA jaghanya palyakA asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattaparyaMtanikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta, utkRSTa hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai / cyAri upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta utkRSTa hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai / avazeSanikA guNasthAnavat aMtara hai / / kAyake anuvAdakari pRthivI apa teja vAyu kAyikanikai nAnAjIva apekSA aMtara nAhI hai| For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya pAna // 101 / / ekajIva apekSA jaghanya kSudrabhava utkRSTa anaMtakAla hai so asaMkhyAtapudgalaparivartana hai / vanaspatikAyikanikai nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya kSudrabhava utkRSTa asaMkhyAtaloka / ihAM asaMkhyAtalokakai pradeza haiM te te kAlake samaya grahaNa hai / aiseM kAya apekSA aMtara kahyA // guNasthAna apekSA aMtara nAMhI hai / basakAyikavi mithyAdRSTikA guNasthAnavat aMtara hai / sAsAdanasamyagdRSTi ara samyagmithyAiSTikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA jaghanya palyakA asaMkhyAtavA bhAga hai / ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattaparyaMtanikA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai, utkRSTa doya hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva | adhika hai / cyAri upazamazreNIvAlAkA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta utkRSTa doya hajAra sAgara pRthaktvakoDipUrva adhika hai / avazeSAnekA paMceMdriyavat aMtara hai // yogake anuvAdakari kAya vacana mana yoginikai mithyASTi Adi asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata pramatta apramattasaMyata sayogakevalInikai nAnAjIyakI apekSA ekajIvakI apekSA aMtara / For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 102 / / nahI hai | sAsAdanasamyagdRSTi samyagmithyAdRSTinikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat aMtara hai | ekajIva kI apekSA aMtara nAMhI hai / cyAri upazama zreNIvAlenikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA atara nAMhI hai / cyAri kSapakavAlenikai ara ayogakevalInikai guNasthAnavat aMtara hai | ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai // vedake anuvAdakara strIvedaviSai mithyAdRSTikai nAnAjIvakI apekSA aMtara nAMhI hai | ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa paMcAvana palya kichu ghATi hai / sAsAdanasamyagdRSTi ara samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai | ekajIva apekSA jaghanya tau palyakA asaMkhyAtavA bhAga hai ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva saupalya hai / asaMyata samyagdRSTi Adi aparyaMtanikA nAnAjIvakI apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya to aMtarmuhUrta hai / aSTasapa hai / doya upazamazreNIvAlAkA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva saupalya hai / doya kSapakazreNIvAlAkA nAnAjI kI apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa pRthaktva varSa hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / puru vedaviSai mithyAdRSTikA guNasthAnavat / sAsAdana samyagdRSTi ara samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 103 // apekSA guNasthAnavat ekajIva apekSA jaghanya tau palyopamakai asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattasaMyataparyaMtanikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA ja vanya to aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / doya upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / | utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / doya kSapakazreNIvAlAnikA nAnAjIvakI apekSA jaghanya ekasamaya hai| utkRSTa ekavarSa kachu adhika hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / napuMsakavedavirSe mithyAdRSTikA | nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara dezona hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi anivRtti upazamaparyaMtanikA guNasthAnavat aMtara hai / ara doya kSapaka zreNIvAlAnikA strIvedavat hai / vedarahita anivRtti bAdarasAMparAya upazamaka sUkSmasAMparAya upazamakakA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya aru utkRSTa aMtarmuhUrta hai / upazAMtakapAyakA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIvakI apekSA aMtara nAMhI hai / avazeSa | gaNasthAnavat aMtara hai / / kaSAyake anuvAdakari krodha mAna mAyA lobha kapAyakai mithyAdRSTi Adi anivRtti For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 104 // upazama zreNIvAlAtAI manoyogIvat aMtara hai / ara doya kSapakazreNIvAlAnikA nAnAjIva apekSA jaghanya ekasamaya utkRSTa ekavarSa kichu adhika / kevalalobha sUkSma parAyopanakakA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / sUkSmasAMparAya kSapakazreNIvAlAkA guNasthAnavat / kapAyarahita cyAri guNasthAnaniviSai upazAMtakapAyakA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA aMtara nAMhI / avazeSa tIna guNasthAnanikA guNasthAnavat aMtara hai || jJAnake anuvAdakara matiajJAna zrutaajJAna vibhaMgajJAnavAleviSai mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / sAsAdanasamyagdRSTikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA aMtara nahI hai / mati zruta-avadhijJAnavAlevi asaMyatasamyagdRSTIkA nAnAjIva apekSA aMtara nahI hai | ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa koDipUrva dezona hai / saMyatAsaMyatakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa chyAsaTha sAgaropama kichu adhika hai / pramatta apramattasaMyatakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai | ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta utkRSTa tetIsa sAgaropama kichu adhika hai / cyAri upazama zreNIvAlenikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya tau For Private and Personal Use Only igerator, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shn Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya pAna // 105 // aMtarmuhUrta hai / utkRSTa chayAsaThI sAgaropama kachu adhika hai / cyAri kSapaka zreNIvAlAnikA guNasthAnavat aMtara hai| tahAM vizeSa yahu- avadhijJAnInikA nAnAjIva apekSA jaghanya eka samaya utkRSTa pRthaktva varSa / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / manaHparyayajJAnInikA pramatta apramattasaMyamInikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / cyAri upazamazreNIvAlenikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa koDipUrva kichu ghATi hai / cyAri kSapakazreNIvAlAnikA avadhijJAnIvat aMtara hai / doUke kevalajJAnInikA guNasthAnavat aMtara hai / / / ___saMyamake anuvAdakari sAmayika cchedopasthApanA zuddhasaMyamivirSe pramatta apramatta saMyamIkA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / doU upazamazreNIvAlAkA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa koDipUrva kachu ghATi hai / doU kSapaka zreNIvAlAnikA guNasthAnavat aMtara hai / parihAravizuddhi saMyamI pramatta apramattakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva | apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / sUkSmasAMparAyasaMyamavirSe upazamazreNIvAlAkA nAnAjIva atcexsasrepreatroveresabixterestlersitoeriespite For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 106 / / apekSA guNasthAnavat / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / kSapaka zreNIvAlAkA guNasthAnavat aMtara hai| yathAkhyAtasaMyamavirSe akaSAyavat aMtara jAnanAM / saMyatAsaMyatakA nAnAjIva apekSA ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / asaMyatavirSe mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai| utkRSTa tetIsa sAgara dezona hai / avazeSa tInUM guNasthAnanikA guNasthAnavat aMtara hai // darzanake anuvAdakari cakSurdarzanavAlevirSe mithyAdRSTikA guNasthAnavat aMtara hai / sAsAdanasamyagdRSTi samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya palyakai asaMkhyAtaveM bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya hajAra sAgara kachu ghATi hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattasaMyataparyaMtanikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya hajAra sAgara kachu ghATi hai / cyAri upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIvakI apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya hajAra sAgara dezona hai / cyAri kSapakazreNIvAlAnikA guNasthAnavat hai / acakSurdarzanavi mithyAdRSTi Adi kSINakaSAyaparyaMtanikA guNasthAnavat hai / avadhidarzanavAlekA avadhijJAnIvat hai / kevaladarzanavAlekA kevalajJAnIvat hai / / erritocritish*scxacerasacriteriesmperidoeralaya For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidbhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 107 / / lezyAke anuvAdakari kRSNa nIla kApota lezyAvAlenivirSe mithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTika nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIma sAgara satarA sAgara sAta sAgara kachu ghATi hai / so nArakI apekSA hai / sAsAdanasamyagdRSTi mamyamithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA sAmAnyavat hai / ekajIva apekSA jaghanya palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga hai / aMtarmuhUrtabhI hai / utkRSTa tetIsa sAgara satarA sAgara sAta mAgara hai / so kachu ghATi hai / pItapadmalezyAvirSe mithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya sAgara aArA sAgara kachu adhika hai / sAsAdana samyagdRSTi samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya palyakA asaMkhyAtavA bhAga hai| ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa doya sAgara aThArA sAgara kachu adhika hai / saMyatAsaMyata pramatta apramatta saMyatakA nAnAjIvakI apekSA ekajIva kI apekSA aMtara nAMhI hai / zuklalezyAvAlAvi mithyAdRSTi asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTaH ikatIma sAgara kachu ghATi hai / sAsAdanasamyagdRSTi samyamithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA aMtara guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya tau palyakai For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 108 // *XCASPIROMAASPANNAPROGRAPRIKANPROGACARTODARISPROGApron asaMkhyAtarphe bhAga hai| ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa ikatIsa sAgara kachu ghATi hai / saMyatAsaMyata ara pramattasaMyatakA pItalezyAvat hai / apramattasaMyatakA nAnAjIva apekSA aMtara nAhI hai| ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / tIna upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / upazAMta kaSAyakA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai | cyAri kSapakazreNIvAlAnikA ara sayogakevalInikA ara lezyArahitakA guNasthAnavat aMtara hai // bhavyake anuvAdakari bhavyavi mithyAdRSTi Adi ayogakevalIpayatInakA guNasthAnavat aMtara hai| abhavyanikA nAnAjIva apekSA ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai // samyaktvake anuvAdakari kSAyika samyagdRSTivirSe asaMyatasamyagdRSTIkA nAnAjIvake apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva prati jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa koDipUrva kachu ghATi hai / saMyatAsaMyata ara pramatta apramatta saMyatanikA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara kachu adhika hai| cyAri upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat hai / ekajIva apekSA jaghanya to aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 109 // sAgara kachu adhika hai| avazeSanikA guNasthAnavat aMtara hai / kSAyopazamika samyagdRSTInivirSe asaMyatasamyagdRSTIkA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai| utkRSTa koDipUrva dezona hai| saMyatAsaMyatakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai utkRSTa chyAsaThi sAgaropama dezona hai / pramatta apramatta saMyatakA nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa tetIsa sAgara kachu adhika hai| aupazamika samyagdRSTinivi . asaMyatasamyagdRSTikA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau ekasamaya hai| utkRSTa sAta rAti dina hai / ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / saMyatAsaMyatakA nAnAjIva apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa caudaha rAti dinakA aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / pramatta apramatta saMyatakA nAnAjIva apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / | utkRSTa paMdaraha rAti dina hai| ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUrta hai / tIna upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIva okSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa pRthaktvavarSa kA aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanyabhI utkRSTabhI aMtarmuhUna hai| upazAMtakaSAyakA nAnAjIva okSA guNasthAnavat hai / eatsaphytoertibraidslipixertiseriasisexasabheritsapocritsaks For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyApa // pAna 110 // ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai| sAsAdanasamyagdRSTi mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa palyakai asaMkhyAtaveM bhAga hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai| mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA ara ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai // maMjIke anuvAdakari saMjJInivirSe mithyAdRSTikA guNasthAnavat aMtara hai| sAsAdanamamyagdRSTi samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya tau palyakA amaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / asaMyata samyagdRSTi Adi apramattatAI nAnAjIva apekSA aMtara nAMhI hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai / cyAri upazamazreNIvAlenikA nAnAMjIva apekSA guNasthAnavat aMtara hai| ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa pRthaktva sau sAgara hai| cyAri kSapaka zreNIvAlenikA guNasthAnavat aMtara hai| asaMjJIke nAnAjIva apekSA ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / doU nAmakari rahitanikA guNasthAnavat aMtara hai / / AhArake anuvAdakari AhArakanivi mithyAdRSTikA guNasthAnavat aMtara hai| sAsAdana| samyagdRSTi-samyagmithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA guNasthAnavat aMtara hai / ekajIva apekSA jaghanya For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 111 // tau popamakA asaMkhyAtavA bhAga ara aMtarmuhUrta hai / utkRSTa aMgulakA asaMkhyAtavA bhAga AkAzake pradeza jete haiM tete samaya haiM / te asaMkhyAtA saMkhyAta utsarpiNI avamarpiNI kAla hai / asaMyatasamyagdRSTi Adi apramattaguNasthAnaparyaMta nAnAjIvakI apekSA aMtara nahI hai | ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa aMgulakA asaMkhyAtavA bhAga hai / te asaMkhyAtA saMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI ke samayapramANa haiM / cyAri upazamazreNIvAlAnikA nAnAjIvakI apekSA guNasthAnavata aMtara hai | ekajIva apekSA jaghanya tau aMtarmuhUrta hai / utkRSTa aMgulakA asaMkhyAtavA bhAga hai / so asaMkhyAtA saMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIke samayapramANa hai / cyAri kSapakazreNIvAnikA ara sayogakevalInikA guNasthAnavat aMtara hai / anAhArakaniviSai mithyAdRSTikA nAnAjIva apekSA ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / sAsAdanasamyagdRSTIkA nAnAjIva kI apekSA javanya tau ekasamaya hai / utkRSTa palyakai asaMkhyAtaveM bhAga hai / ekajIva apekSA aMtara nahI hai / samyagdRSTikA nAnAjIva apekSA jaghanya ekasamaya hai / utkRSTa pRkta mahInA hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / sayogakevalIkA nAnAjIvakI apekSA jaghanya tau ekasamaya hai / utkRSTa varSa hai / ekajIva apekSA aMtara nAMhI hai / aiseM aMtarakA nizcaya kIyA // For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir crashed // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 112 // Agai bhAvakU pragaTa kIjiye // tahAM bhAva doya prakAra / sAmAnyakari guNasthAna, vizeSakari maargnnaa| tahAM prathama hI sAmAnyakari mithyAdRSTi tau audayika bhAva hai| sAmAdanasamyagdRSTi pAriNAmika bhAva hai| samyagmithyAdRSTi kSAyopazamika bhAva hai / asaMyatasamyagdRSTi aupazamika athavA kSAyika athavA kSAyopazamika bhAva hai| ihAM asaMyatapaNAM hai so audayikabhAvakari hai / saMyatAsaMyata pramattasaMyata apramattasaMyata aise kSAyopazamika bhAva hai / cyAri upazamazreNIvAlA aupazamika bhAva hai| cyAri kSapaka zreNIvAlAnivirSe ara sayogakevalI ayogakevalI. | nivirSe kSAyika bhAva hai // vizeSakari gatike anuvAdakari narakagativi prathamapRthivIvi nArakI mithyA dRSTi Adi asaMyatasamyagdRSTiparyaMtanike guNasthAnavat bhAva hai| dUsarI pRthivI Adi sAtamIparyaMta mithyAdRSTi sAsAdana samyamithyAdRSTInikai guNasthAnavat / asaMyatasamyagdRSTikai aupazamika kSAyopazamikabhAva hai / asaMyata hai so audayikabhAvakari hai / tiryaMcagativi tiryaMcanikai mithyAdRSTi saMyatAsaMyata paryaMtanikai guNasthAnAt bhAva hai / manuSyagativirSe mithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanike guNa thAnavat bhAva hai / devagativi devanikai mithyAdRSTi Adi asaMyatasamyagdRSTiparyaMtanikai guNasthAnavat bhAva hai / / dosedseaser For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 113 // AASPASABPMASPRIMARPAPNACSRANASHERPAG45C24 iMdriyake anuvAdakari ekeMdiya vikalatrayanikai audayikabhAva hai / paMceMdriyanivirSe mithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikai guNasthAnavat bhAva hai // kAyake anuvAdakari sthAvarakAyikanikai audayika bhAva hai |jskaayiknikai guNasthAnavat bhAva hai| ___ yogake anuvAdakari kAyavacanamanoyogInikai mithyAdRSTi Adi sayoga phevalIparyaM tanikai ara ayogakevalInikai guNasthAnavat bhAva hai // vedake anuvAdakari strIpuruSanapuMsakavedInikai ara vedarahitanikai guNasthAnavat bhAva hai // kaSAyAnuvAdakari krodhamAnamAyAlobhakaSAyavAlenikai ara kaSAyarahitanikai guNasthAnavat bhAva hai| ____ jJAnake anuvAdakari mati ajJAna zruta ajJAna vibhAjJAnavAlenikai ara matizruta avadhi manaHparyaya kevalajJAnInikai guNasthAnavat bhAva hai // ____saMyamakA anuvAdakari sarvahI saMyatanikai ara saMyatAmayatanikai ara asaMyatani guNasthAnavat bhAva hai // darzanAnuvAdakari cakSurdarzana-acakSurdarzana-avadhidarzana kevaladarzanavAlenikai guNasthAnavat bhAva hai / / lezyAke anuvAdakari chahU lezyAvAlenikai ara lezyArahitanikai guNasthAnavat bhAva hai / / akoreatsappeartsixertisixeksixxitsexserialibx.::riesbe For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 114 // FACARRAMACHARPARENCERPANACEAKISGAGANPAGAPAGAPAPA bhavyake anuvAdakari bhavyanikai mithyAdRSTi Adi ayogakevalIparyaMtanikai guNasthAnavat bhAva hai / abhavyanikai pAriNAmika bhAva hai // ... samyaktvake anuvAdakari kSAyikasamyagdRSTIvirSe asaMyaMtasamyagdRSTIkai kSAyikabhAva tau kSAyikasamyaktva hai| ara asaMyatapaNAM hai so audayikabhAvakari hai / saMyatAsaMyata pramatta apramattasaMyatanikai kSAyopazamika bhAva hai| samyaktva kSAyika hai so kSAyikabhAvakari hai / cyAri upazamazreNIvAlenikai aupazamika bhAva hai| samyaktva ihAM kSAyikabhAvakari ho hai / avazeSanike guNasthAnavat bhAva hai / kSAyopazamika samyagdRSTIvirSe asaMyatasamyagdRSTIkai kSAyopazamika bhAva hai so tau kSAyopazamika samyaktva hai / asaMyata hai so audayikabhAvakari hai / saMyatAsaMyata pramatta apramattasaMyatanikai kSAyopazamika bhAva hai| kSAyopazamikasamyaktva hai / aupazamikasamyaktvavirSe asaMyatasamyagdRSTIkai aupazamika bhAva upazamasamyaktva hai| asaMyata hai so audayikabhAvakari hai / saMyatAsaMyata pramatta apramattasaMyatanikai kSAyopazamika bhAva hai / samyaktva aupazamika hai / cyAri upazamazreNIvAlAnikai aupazamikabhAva | upazamasamyaktva hai| sAsAdanasamyagdRSTikai pAriNAmika bhAva hai / samyagmithyAdRSTikai kSAyopazamika bhAva hai / mithyAdRSTIkai audayika bhAva hai // For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / / pAna 115 // SAGASPARACORPAGAPATRINAKPRONICIPROGRAPATREACANPROGNASPAR saMjJIke anuvAdakari saMjJInikai guNasthAnavat / asaMjJInikai audayika bhAva hai| doU saMjJArahitanikai guNasthAnavat bhAva hai // AhArakake anuvAdakari AhArakanikai ara anAhArakanikai guNasthAnavat bhAva hai| aise bhAvakA nirUpaNa mohakarma apekSA udAharaNarUpa samApta bhayA / Agai alpabahutvakA varNana kIjiye hai / so doya prakAra / sAmAnyakari, vizeSakari / tahAM prathamahI sAmAnyakari tIna upazamazreNIvAlA sarvateM stoka kahiye thorA hai / / te apane apane guNasthAnakAlavi pravezakari tulyasaMkhyA haiN| ara upazAMtakaSAyavAlAbhI titanAhI hai / bahuri | tIna kSapakazreNIvAlA initeM saMkhyAtaguNA hai| ara kSINakaSAya chadmastha vItarAgabhI titanAhI hai| ara sayogakevalI ayogakevalI pravezakari tulyasaMkhyA hai| ara sayogakevalI apane kAlavirSe | | bhele hoya te initeM saMkhyAtaguNAM haiN| bahuri apramattasaMyata saMkhyAtaguNAM haiN| tiniteM pramattasaMyata saMkhyAtaguNAM haiM / tiniteM saMyatAsaMyata asaMkhyAtaguNAM hai / tiniteM sAsAdanasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNA | haiN| tiniteM samyagmithyAdRSTi asaMkhyAtaguNAM haiN| tiniteM asaMyatasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNAM haiN| | tiniteM mithyAdRSTi anaMtaguNAM haiM / aarudkulku rkulnu For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 116 // vizeSakari gatike anuvAdakari narakagativirSe sarvapRthvInivirSe nArakI jIva sarvate stoka sAsAdanasamyagdRSTi haiN| tiniteM saMkhyAtaguNAM samyagmithyAdRSTi haiN| tiniteM asaMkhyAtaguNAM asaMyatamamyagdRSTi haiM / tiniteM asaMkhyAtaguNAM mithyAdRSTi haiM / tiryaMcagativi tiryaMca sarvateM thorA saMyatAsaMyata haiN| anyakI saMkhyA guNasthAnavat hai| manuSyagativirSe manuSyanikai upazamazreNIvAlA AdivirSe ara pramattasaMyatanitAI guNasthAnavat / tiniteM saMkhyAtaguNAM saMyatAsaMyata haiM / tiniteM sAsAdanasamyagdRSTi saMkhyAtaguNAM haiM / tini" saMkhyAtaguNAM samyagmithyAdRSTi haiM / tiniteM amaMyatasamyagdRH STi saMkhyAtaguNAM haiN| tiniteM mithyAdRSTi asaMkhyAtaguNAM haiN| devagativi devanike nArakIyat alpabahutva hai // iMdriyake anuvAdakari ekeMdriya vikalatrayavirSe guNasthAnabheda naaNhii| tAteM alpabahutakA abhAva hai / iMdriya apekSA kahiye / tahAM paMceMdriya Adi ekeMdriyaparyaMta uttarottara bahutva hai| paMceMdriyanike guNasthAnavat / vizeSa yahu jo mithyAdRSTi asaMkhyAtaguNehI hai // kAyake anuvAdakari sthAvarakAyavirSe guNasthAnabheda nAhI. tAteM alAbahutvakA abhAva hai / kAyaprati kahiye hai, tahAM sarvateM thorA tejaskAyika haiM, tiniteM bahuta pRthivIka.yika haiM, tiniteM bahuta apkAyika haiM, tiniteM bahuta vAtakApika haiM, sarvate anaMtaguNAM vanaspatikAyikai haiN| trasakAyikanikai paMceMdriyavat hai / / atsairerasacritiixercireartliserieslierrittixexislato For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 117 // yogake anuvAdakari vacanamanayogInikai paMceMdriyavat kAyayogInikai guNasthAnavat alpabahuta hai / / vedake anuvAdakari strIpuruSavedInikai paMceMdriyavat / napuMsakavedInikai ara vedarahitanikai guNasthAnavat alpabahutva hai / / kaSAyake anuvAdakari krodhamAnamAyAkaSAyavAlenikai puruSavedavat / vizeSa yahu jo mithyAdRSTi aMnaMtaguNA hai| lobhakaSAyavAlenikai doya upazamazreNIvAlA tulyasaMkhyA hai| ara kSapaka zreNIvAlA tinita saMkhyAtaguNAM hai| sUkSmasAMparAya zuddhamaMyata upazamazreNIvAlA vizeSakari adhika hai / tiniteM sUkSmasAMparAya kSapakazreNIvAlA saMkhyAtaguNAM hai / avazeSanikai guNasthAnayat hai / / jJAnake anuvAdakari matiajJAna zrutaajJAnavAlenivirSe sarvate stoka sAsAdanasamyagdRSTi hai| tiniteM anaMtaguNAM mithyAdRSTi hai / vibhaMgajJAnIniviNe sarvateM thorA sAmAdanasamyagdRSTi hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM mithyAdRSTi hai| matizrutaavadhijJAnInivirSe sarvateM stoka cyAri upazamazreNIvAlA hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM kSapaka zreNIvAlA hai| tiniteM saMkhyAtaguNAM apramattasaMyata hai| tiniteM saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM saMyatAsaMyata hai| tiniteM | asaMkhyAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai / manaHparyayajJAnInivi sarvate stoka cyAri upazamazreNIvAlA aateeritsaptocritamperiasisxerespectivecitsapnerikl2s For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 118 | hai |titi saMkhyAtaguNAM kSapakazreNIvAlA hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM apramattasaMyata hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / kevalajJAnIniviSai ayogakevalInitaiM saMkhyAtaguNAM sayogakevalI hai | saMyama ke anuvAdakara sAmayikacchedopasthApana zuddhasaMyataniviSai doU upazama zreNIvAlA tulya saMkhyA hai / tini saMkhyAtaguNAM kSapaka zreNIvAlA hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM apramattasaMyata hai / tini saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / parihAravizuddhisaMyataniviSai apramattanitaiM saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai| sUkSma parAya zuddhasaMyamIniviSai upazamazreNIvAlAniteM kSapakazreNIvAlA saMkhyAtaguNAM hai | yathAkhyAtavihArazuddha saMyataniviSai upazAMtakaSAyaniteM kSINakaSAyavAle saMkhyAtaguNAM hai / ayogakevalI titaneMhI hai| tinitaiM saMkhyAtaguNAM sayoga kevalI hai / saMyatAsaMyataniviSai guNasthAna ekahI tAtaiM alpabahutva nAMhI | asaMyataniviSai sarvataiM stoka sAsAdanasamyagdRSTi hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM samyagmithyAdRSTi hai / tiniteM asaMyatasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNAM hai / tiniteM anaMtaguNAM mithyAdRSTi hai | darzana ke anuvAdakara cakSurdarzanavAle nikai manoyogIvat hai / acakSurdarzanavAlenikai kAyayogIvat hai / avadhidarzana vAlenikai avadhijJAnIvat hai / kevaladarzanavAle nikai kevalajJAnIvat hai // lezyA ke anuvAdakari kRSNanIlakApotalezyA vAle nikai asaMyatavat hai / pItapadmalezyAvAleni kai For Private and Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 119 // GARASPORANAPROXOPOSACARPRECIASPANGACARRADEXPERSPAGEMARPAN sarva stoka apramattasaMyata hai| tinita saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai| aise anyaguNasthAnavAle paMceMdriyavat hai / zuklalezyAvAlenikai sarvateM stoka upazamazreNIvAlA hai| tiniteM saMkhyAtaguNAM kSapakazreNIvAlA hai / tini saMkhyAtaguNAM sayogakevalI hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM apramattasaMyata hai / tiniteM saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM saMyatAsaMyata hai| tiniteM asaMkhyAtaguNAM sAsAdanasamyagdRSTi hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM samyagmithyAdRSTi hai| tiniteM asaMkhyAtaguNAM mithyAdRSTi hai| tini" asaMkhyAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai / bhavyake anuvAdakari bhavyanike guNasthAnavat alpabahutva hai / abhavyanike alpabahutva nAhI hai / / samyakttake anuvAdakari kSAyikasamyagdRSTInivirSe sarvateM stoka cyAri upazamazreNIvAlA hai| | anya pramattasaMyatanitAI guNasthAnavat hai / tiniteM saMyatAsaMyata saMkhyAtaguNAM hai| tiniteM asaMra yAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai / kSAyopazamikasamyagdRSTi hai tinivirSe sarvateM stoka apramattasaMyata hai| tiniteM saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM saMyatAsaMyata hai| tiniteM asaMkhyAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai| aupazamikasamyagdRSTInivirSe sarvaroM stoka cyAri upazama| zreNIvAlA hai| tini" saMkhyAtaguNAM apramattasaMyata hai| tinita saMkhyAtaguNAM pramattasaMyata hai / For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2002399930 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / pAna 120 // tiniteM asaMkhyAta guNAM saMyatAsaMyata hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai / avazeSanikai alpabahutva nahI hai / jAtaiM vivakSita eka eka guNasthAnahI hai || saMjJIkA anuvAdakari saMjJI nikai cakSurdarzanavAlevat hai / asaMjJInikai alpabahutva nahI hai / do saMjJArahitanikai kevalajJAnIvat hai // AhArakake anuvAdakara AhAraka nikai kAyayogIvat hai / anAhArakanikai sarva stoka sayogakevalI hai / tinitaiM saMkhyAtaguNAM ayogakevalI hai / tiniteM asaMkhyAtaguNAM sAsAdanasa myagdRSTi hai / titeiM asaMkhyAtaguNAM asaMyatasamyagdRSTi hai / tiniteM anaMtaguNAM mithyAdRSTi hai / aiseM mithyAdRSTi Adinikai gatyAdikavirSe mArgaNAkari so sAmAnyakari hai / tahAM sUkSmabheda AgamateM avirodhakari aMgIkAra karanAM || ihAM sat AdikA saMkSepa bhAvArtha aisA jAnanAM - jo, sat kahiye vastu hai, aisA astitvakA kahanA / saMkhyA kahiye yaha vastu ketI hai, aiseM bhedanikI gaNanA kahanAM / kSetra kahiye yaha vastu vartamAnakAla maiM ete kSetra meM hai, aisA kahanA / sparzana kahiye yaha vastu tIna kAlameM ete kSetra meM vicarai hai, aisA kahanAM / kAla kahiye nizcaya vyavahArarUpa hai, so jisa vastu apekSA jetA For Private and Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 121 // | kAlakA parimANa kahanAM / aMtara kahiye ekaguNateM dUsarai guNa jAya pherI tisahI guNa Avai tAkai bIci jete kAla rahai so virahakAla hai, tAkU aMtara kahiye, tAkA kahanAM / bhAva kahiye aupazamika | Adi paMca bhAva haiM, tinikA kahanA / alpabahutva kahiye paraspara doyakI apekSAteM saMkhyAkA hInAdhikapaNAM kahanAM / aiseM ini ATha anuyoganikari vastukA adhigama hoya hai| tisakA udAharaNa jIvanAmA vastukA guNasthAna mArgaNApari kahyA so jAnanAM / aiseMhI yathAsaMbhava Agamake anusAra sarvavastupari lagAvaNAM / keI nAstikavAdI vastUkU sarvathA abhAvarUpahI kahai haiM, tinikA nirAkaraNa sat kahaneteM hoya hai / keI vastukU sarvathA eka abheda kahai haiM, tinikA niSedha bhedanikI gaNanAteM jAnanAM / keI vastuke pradeza nAMhI mAne haiM tinikA niSedha kSetra kahaneteM jAnanAM / keI vastukU sarvathA kriyArahita mAne haiM tinikA niSedha sparzana kahaneteM jAnanAM / athavA jo koI vastukA | sarvathA kadAcit pralaya honA mAnai haiM tathA kSINakahI mAnai tinikA niSedha kAlakA niyama kahaneteM hoya hai| keI vastukU kSaNikahI mAne haiM tinikA niSedha aMtarake niyama kahaneteM hoya | hai| keI vastUkU ekahI mAne haiM tathA anekahI mAne haiM tinikA niSedha alpabahukA niyama kahaneteM | hoya hai / aiseM vastu anaMtadharmAtmaka hai| tAke dravya kSetra kAla bhAvakI apekSA vidhiniSedhateM | exterespersDatsupervativati For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 122 // aanNdN kudurukulN uNddarerana pramANa naya nikSepa anuyogakI vidhikari sAdhanete yathArthajJAna honete adhigamaja samyagdarzanakI prApti hoya hai / so yAkA vidhiniSedhakI carcA zlokavArtikameM vizeSakari hai tahAMteM jAnanAM / aiseM AdivirSe kahyA jo samyagdarzana tAkA lakSaNa utpatti nimitta svAmI viSaya nyAsa adhigamakA upAya kahyA / yAke saMbaMdhakari jIvAdikakAbhI sat parimANAdika kahai // yAke anaMtara samyagjJAna vicAraneyogya hai, so kahai haiM ||mtishrutaavdhimnHpryykevlaani jJAnam // 9 // yAkA artha- mati zruta avadhi manaHparyaya kevala e pAMca jJAna hai // jJAnazada nyArAnyArAkai | lagAIye aise pAMcahI jJAna bhaye / tahAM matijJAnAvaraNIyakarmake kSayopazamateM iMdriyamanakari padArthanikU | jAnai so, athavA jAkari jANiye so, athavA jAnanemAtra so, matijJAna hai / bahuri zrutajJAnAvaraNIyakarmake kSayopazamate vaktAkari kahI vastUkA nAma sunanekari jAnai so, athavA jAkari | suni vastukU jAniye so, athavA jo zravaNakari jAna mAtra so zrutajJAna hai| ina doUnikA samIpa nirdeza kAryakAraNabhAvateM kahyA / matijJAna kAraNarUpa hai zrutajJAna kAryarUpa hai / bahuri | | avadhijJAnAvaraNIyakarmake kSayopazamateM dravya kSetra kAla bhAvakI maryAda lIyeM rUpI padArthakU pratyakSapaNeM | Startsixertiativaritsaxatapixertsopanaities For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 123 // SaasireertersbeerSerikakeerasapteresteracts kari jo jAneM, athavA jAkari jAniye, athavA jAnanemAtra so avadhijJAna hai / bahuri manaHparyayajJAnAvaraNIyakarmake kSayopazamate parake manavirSe prApta jo padArtha tAkU jANe, athavA jAkari jAniye, tathA jo jAnanA so manaHparyayajJAna kahiye / ihAM parake manavirSe prApta jo padArthakU mana aisA saMjJA sAhacaryateM kahI hai| ihAM koI kahai yAkai matijJAnakA prasaMga Avai hai ? tAkU kahiye ihAM | manakI apekSAmAtrahI hai, kAryakAraNabhAva nAMhI hai| apane pratipakSI karmake kSayopazamamAtratehI bhayA hai| tALU apane parake manakI apekSAmAtrateM manaHparyaya aisI saMjJAkari kahyA hai / jaise kAhUneM kahI yA bAdalevirSe caMdramAkU dekho, tahAM bAdalekI apekSAmAtra hai| caMdramA bAdaleteM bhayA tau nAhI / taiseM ihAMbhI jAnanAM / bahuri jA jJAnake arthi tapasvI muni kevate' kahiye sevana | karai tAkU kevalajJAna kahiye / ihAM ke sevane' aisI dhAtuteM kevalazabda nipajyA hai / athavA | yahu jJAna asahAya hai bAhya kachu sahAya na cAhai hai / jaiseM matizrutajJAna iMdriya prakAzAdikakA | sahAyateM jAneM hai, taiseM ihAM nAMhI, kevala eka AtmAhIteM pravate hai / tAteM kevala kahiye / aba | inikA sUtravi prayogake kramakA prayojana kahai haiM // kevalajJAna aMtavirSe pAIye hai, tAteM aMtahImeM dhasyA hai| tAke nikaTa manaHparyayajJAna aaddukulNdrnnlkerdoserseases For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 124 // hai, tAtai tAke samIpa dhanya hai / tAteM ye doU jJAna saMyamI muninihIkai hoya hai / bahuri tAteM dUravarti avadhi hai tAteM manaHparyayakai samIpa yAkoM kahyA / bahuri pratyakSa tInUM jJAnanikai pahalai parokSa | mati zruta jJAna kahai / jAteM e doU sugama haiN| sarvaprANinikai bAhulyapaNe pAiye hai| inakI paddhatI suNiye hai paricaya kIjiye hai| anubhavamaiM Avai hai / aiseM e pAMca prakAra jJAna hai / inake bheda Age kahasI / ihAM matimAtrake grahaNate smaraNAdikabhI matijJAnahImeM lene / keI vAdI kahai haiM iMdriyabuddhihI eka matijJAna hai tAkA nirAkaraNa hai / tathA keI anumAnasahita mati mAne haiN| keI anumAna tathA upamAnasahita mAnai haiM / keI anumAna upamAna arthApattisahita tathA abhAva Agamasahita mAnai haiM / tini sarvanikA nirAkaraNa hai| e sarvahI matijJAnameM garbhita jAnane / 4 koI kahai mati zruta jJAna tau ekahI hai| jAteM doU lAra hai ekahI AtmAvirSe vasai haiN| vizeSabhI | iMnimeM naaNhii| tAkU kahiye ina tInUMhI hetuteM inikai sarvathA ekatA nAMhI hai| koI prakAra | | kahai tau virodha nAhI / jAteM lAra rahai hai ityAdi kahanA doya vinA baneM naaNhii| bahuri viSayake | bhedateMbhI bhedahI hai| zrutajJAnakA viSaya sarvatattvArthakU parokSa jAnanA hai / matijJAnakA etA naaNhii| // aiseM inikA bhedAbhedakI caracA zlokavArtikateM jaannii| ihA koI pUchai- samyagdarzanakA to XESDescreerasperiasperaterialprerassettes For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1990 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya || pAna 125 / / lakSaNakA sUtra nyArA kahyA bahuri jJAnakA na kahyA so kAraNa kahA ? tAkA uttara jo, jahAM zabdakI nirukti maiM vyabhicAra Avai tahAM nyArA lakSaNa kahyA cAhiye / yAteM darzana nAma dekhanekA pradhAna hai / tAteM zraddhAnArthake nimitta lakSaNa nyArA kahyA / bahuri jJAnaviSai niruktihI artha avyabhicArI hai, tAtaiM lakSaNa nyArA na kahyA aisA Azaya hai / Age kahai haiM, jo pUrvai kahyA thA, jo, pramANanayakari adhigama hoya hai / tahAM keI tau jJa pramANa mA haiM / keI sannikarSakaM pramANa mAne haiM / keI iMdriya pramANa kahai haiM / yAteM adhikAra maiM lIye je matyAdi jJAna tinikai pramANapaNAke pragaTa karane kai arthi sUtra kahai haiN-|| tatpramANe // 10 // yAkA artha - tat kahiye pUrve kahe je pAMca jJAna te doya pramANa hai / ihAM tat zabda hai so anyavAdI sannikarSa tathA iMdriyakUM pramANa kalpai haiM tAke niSedhake artha hai / tat kahiye so matyAdika jJAna kahe soI pramANa hai / anya nAMhI hai / ihAM anyavAdI pUlai jo, sannikarSa tathA iMdriya pramANa mAniye tau doSa kahAM ? tAkUM kahiye haiM, jo, sannikarSakUM pramANa mAniye to sUkSma aMtarita viprakRSTa jo paramANU rAmarAvaNAdika, meruparvatAdika padArtha haiM tinikA pramANaviSai For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 126 // agrahaNakA prasaMga Avai / te padArtha iMdriyaniteM sannikarSa hoya naahii| yAhIte sarvajJakA abhAva Avai / aiseMhI iMdriyakU pramANa mAniye to yehI doSa Avai / jAteM netrAdikakA alpaviSaya hai / tathA jJeya anaMta hai| tathA sarvahI iMdriyanike sannikarSabhI nAMhI hai| netra ara manakai prApyakArI kahiye padArthanikA prApta honekA abhAva hai aprApyakArI hai tAkA varNana Agai karasI // ihAM anyavAdI kahai haiM, jo tumaneM jJAnakU pramANa kahyA, to yAkA phalakA abhAva aavegaa| bahuri pramANakA phala cAhiyehI / bahuri hama kahai haiM tahAM phalakA sadbhAva nIkai baNe hai / jo sannikarSa tathA iMdriya tau pramANa hai aru yAte arthakA jJAna ho hai so pramANateM judA phala ho hai, | yaha kahanA yukta hai / tAkU kahiye, jo teM kahyA so ayukta hai| jAteM jo sannikarSapramANa hoya | arthakA jJAna phala hoya tau pramAtA ara prameya jo artha te doU bhiDijAya, taba sannikarSa hoya hai| so yAkA phala jo arthakA jJAna, so pramAtAkai aru prameya padArthakai doUnikai huvA cAhiye / | aise hote anyapadArthakabhI arthakA jJAnakI prApti Avai hai / bahuri ve kahaiM, jo, arthakA jJAna to cetana jo AtmA tAkai hoya hai| anya jaDake kaisaiM hoya? tau vAkU kahiye, AtmAkU jJAnasvabhAva to tU mAne naaNhii| aru samavAya teM cetana mAna hai, so aiseM tau AtmAbhI cetanAvinA jaDahI | eriessrorrespirecxiksipiroexasirocritiirseradioxvertisibraridiox For Private and Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 127 // tthhregaa| bahuri jJAnasvabhAvahI mAnegA to terI pratijJAkI hAni aavaigii| tAteM hama kahai haiM so yukta hai| jJAnakU pramANa kahateM phalakA abhAva hai| yaha doSa nAhI Avai hai / kathaMcidbhedAbhedarUpa yAkA phalabhI hai| prathama tau arthakA yathArthajJAna hoya taba tisa arthakevirSe prIti upajai hai / karmakari mailA jo yaha AtmA tAke iMdriyanike AlaMbanate arthakA jJAna hoya / tAvirSe upAdeya jAni prIti upajai hai / so yaha prIti vA pramANakA phala hai / bahuri yathArthajJAna hoya taba rAgadveSake abhAvateM madhyasthabhAva hoya so dUsarA yaha phala hai| bahuri pahalai arthakA ajJAna thA tAkA nAza bhayA so tIsarA yaha phala hai / aiseM hamAre pramANa phalarahita nAhI hai / aba yA pramANazabdakA artha kahai haiM / 'pramIyate anena' kahiye yAkari vastu pramANa kariye aiseM tau karaNasAdhana bhayA / bahuri 'pramiNoti' kahiye jo vastukU pramANa karanevAlA, so pramANa hai, aiseM kartRsAdhana bhayA / bahuri 'pramitimAtra' kahiye vastukA pramANa karanA so bhAvasAdhana bhyaa| yAko kriyAsAdhanabhI kahiye / ihAM koI pUche, isa pramANakari kahA pramANa kariye! | tAkU kahiye, jIvAdika padArtha pramANa kariye / pheri pUchai, jo, jIvAdikakA adhigama tau pramA| Nakari kariye / bahuri pramANakA adhigama kAhekari kariye ? jo anya pramANa kalpiye to For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 128 // anavasthA dUSaNa Ave hai| tahAM kahiye, anavasthA na aavaigii| jaiseM ghaTAdika prakAzanevirSe dIpaka kAraNa hai; taiseM apane svarUpake prakAzaneviSabhI vaihI dIpaka kAraNa hai| anya prakAza nAMhI heriye hai; taiseM pramANabhI svaparaprakAzaka avazya mAnanAM / prameyakIjyoM pramANakai anyapramANakI kalpanA kIjai to svarUpakA jAnanekA pramANakai abhAva hoya, taba smaraNakAbhI abhAva hoya / bahuri smaraNakA abhAva mAniye to vyavahArakA lopa hoya / tAteM svaparaprakAzaka pramANa mAnanA yogya hai / bahuri ihAM pramANe aisA prathamAvibhaktIkA dvivacana kahyA hai / so eka tIna Adi pramANakI saMkhyA anyavAdI mAnai hai tAke niSedhakai arthi hai / tathA Agai doya saMkhyAkA sUtrabhI kahasI tAke janAvane arthi hai| anyavAdI cArvAka tau eka pratyakSa pramANahI mAna hai| bahuri | bauddha pratyakSa anumAna ye doya pramANa mAne hai| bahuri naiyAyika vaizeSika sAMkhya haiM te pratyakSa | anumAna Agama upamAna eseN cyAri pramANa mAna hai / bahuri mImAMsaka cyAri tau e aru arthApatti | abhAva aise chaha pramANa mAnai hai / so pratyakSa parokSa e doya saMkhyA kahaneteM sarvapramANa inimeM garbhita hoya haiN| aiseM e paMcajJAna pramANa kahe / tahAM samyak adhikArateM samyagjJAna hai / mithyAjJAna pramANa | naaNhii| ihAM prazna- jo, aisA kahyA hai "yathA yatrAvisaMvAdastathA tatra pramANatA // " yAkA artha; aarierreddressed asseraspNduku For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 129 // jahAM jisaprakAra visaMvAda na Avai tahAM taisaiM pramANatA / sau kArakai viparyayajJAna hai tahAM tAkai bAdhA | | visaMvAda na Avai tete pramANa ThahanyA / tathA kAhUkai kAlAMtaramaiM bAdhA Avai / kAikai kSetrAMtaramaiM bAdhA | Avai / tathA keIkai kabahU bAdhA na Avai / ara vizeSajJAnIke jJAna meM bAdhA dIkhe hai / tahAM jeteM bAdhA na Avai tete pramANa Thaharai hai / so samyagjJAna tau aisA cAhiye jo saMzaya viparyaya anadhyavasAyarahita sarvakAla sarvakSetra sarvaprANInikai samAna hoya / koI prakAra bAdhA na Avai / jo jahAM jaisaiM avisaMvAda hoya tahAM taiseM pramANatA hai yaha vacana kaise siddha hoyagA? tAkA uttara- jo, sarvathAnirvAdha to kevalajJAna hai| matizruta hai so to apane viSayavibhI ekadezapramANa hai / bahuri avadhi manaHparyaya hai so apane viSayavirSe sAmasyakari pramANa hai / adhikaviSayavirSe pramANa l naahii| tAte cyAyoMhI kSayopazamajJAna pramANabhI hai apramANabhI hai| tAteM jisa viSayavirSe nirvAdha sAdhai tahAM tau pramANa hai / bahuri jahAM bAdhA Avai tahAM apramANa hai| jo aise na hoya | tau kevalajJAnahI pramANa tthhrai| anyajJAna apramANa tthhrai| to vyavahArakA lopa hoya / tAteM ekahI | jJAna pramANabhI hai apramANabhI hai| jaise kAhU puruSakai netravirSe vikAra thA, tAIM eka caMdramAke | doya dIkhe, tahAM nirvikAranetravAlAkI apekSA doya caMdramAkI saMkhyA tau savAdha bhaI / bahuri || akteriesireezasobreatirneriSpreritsairserritsaptertair, For Private and Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 130 // KASARFASPARASASPRINGASPROSTAASPRIORAILERANSPOENQUpr candramAkA sAmAnyapaNAM nirvAdha hai| tathA nirvikAra netravAle caMdramA tau ekahI dikhai, paraMtu nikaTahI dIkhe hai / UgatA jamIsUM lagatA dIkhai / so yAkI UcAIkA yojanAMkI apekSA sabAdha | hai| tathA zAstrakari grahaNakA kAla tau nizcaya kIyA so to nirvAdha hai| paraMtu doya aMgula cyAri aMgula grahaNa hogA, yaha kahanAM nirbAdha naahii| jAteM yaha vimAna ketA cauDA hai? tAmai ketA AcchAdita huvA? yaha to pratyakSajJAnI jAneM, yAkI apekSA savAdha hai| aise matizruta apane viSayavibhI pramANApramANasvarUpa hai| tathA anya bhI udAharaNa- jaiseM parvata tathA vRkSoMkA samUharUpa vana ityAdi vastu dUriau tau aurasAhI dIkhe nikaTa gaye aurasAhI dIkhai aiseM jAnanAM / ihAM koI pUchai, jo aise hai to yahu yAkA jJAna pramANa hai yahu yAkA jJAna apramANa hai aisA niyama kaise kahiye? bahuri niyama kIyAvinA vyavahAra kaise pravartegA! tAkA uttara-jo, vyavahAra mukhyagauNakI apekSAteM pravarte hai / jaiseM kAhU vastumaiM sugaMdha bahuta dekhi loka kahai yaha sugaMdha dravya hai, tahAM vA dravyavirSe sparzAdikabhI pAIye haiN| paraMtu vAkI mukhyatA na karai / tAteM jinake matavirSe ekAMta jJAna pramANa apramANa doU svarUpa nAMhI hai tinikai yaha chadmasthakA jJAnakai pramANatA na aavaigii| taba apanA matabhI na siddha hogaa| aksisxaexesxexesixvediosxertiDrerts?sxeerisiserialists For Private and Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 131 // bahuri anyavAdI jJAnakoMhI pramANa mAni yAkA svarUpa lakSaNa ekAMtataiM anyaprakAra kahai haiM / sobhI savAdha hai / tahAM bauddhamatI kahai haiM, jo 'avisaMvAdi jJAnaM pramANaM, kahiye jAyeM visaMvAda na hoya so jJAna pramANa hai / tAkUM pUchiye; jo kahaigA pramAtAkI icchA jahAM pUri hoya jAya tahAM avisaMvAda hai, tau svaprAdikakA jJAnabhI pramANa ThaharegA, tahAMbhI vAMchApUraNa hoya jAya hai / bahuri kahegA, jo, jahAM vastUkai arthakriyA Thaharai, tahAM avisaMvAda hai, tau gItAdi zabdakA jJAna tathA citrAmAdikakA jJAnakai pramANatA tthhregii| tahAM svarUpamAtrakA jJAna hai, arthakriyA nahI hai / aiseM bauddhakara mAnyA avisaMvAda lakSaNa bAdhAsahita hai || bahuri aura bhI matake ekAMta pramANake lakSaNa tathA vizeSaNa jude jude kare haiM te yuktizAstrataiM bAdhAsahita haiM / te zlokavArtikAdikateM jAnane / jainamatameM tau " svApUrvArthavyavasAyAtmakaM jJAnaM pramANam" aisA lakSaNa parIkSAmukhaviSai hai / aura zAstra pAThAMtara kA hai / sohI nirvAdha hai / bahuri pramANakA pramANapaNAM kaiseM hoya ? tahAM sarvathA ekAMtavAdI keI tau tisa pramANahI pramANapaNAMkA nizcaya hoya hai aiseM kahai haiM / keI anyateM pramANatA ho hai aiseM kahai haiM / so yahu bAdhAsahita hai / syAdvAdakara abhyAsadazA meM tau pramANakA nizcaya pramANahI hoya hai / bahuri vinA abhyAsadazA meM parateM nizcaya hoya hai aisA For Private and Personal Use Only 066 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| prathama adhyAya // pAna 132 // | nirvAdha siddha kIyA hai| koI kahai hai " pramANapaNA pravRttisAmarthyate nizcaya hoya hai" so pramANakari pratItimeM AyA jo padArtha tAke nikaTi hote vAke phalakI prApti hoya taba jAniye ki yaha pramANa hai| yaha pravRttisAmarthyate pramANatA AI, paraMtu ihAM anavasthA dUSaNa hoya hai / jAteM pravRttisAmarthyakA samAnajAtIya jJAnakI pramANatA anyapravRttisAmarthyateM hoyagI taba anavasthA aavaihiigii| bahuri pravRtti hai so to je parIkSAvAn haiM tinikai to pramANakA nizcaya hoya taba hoya hai / bahuri laukikajanakai vinA nizcayabhI pravRtti ho hai| bahuri parIkSAvAnbhI koI padArthanivirSe aparIkSAvAna hai / jAte sarvapadArthanikI parIkSA tau sarvajJakai hai| anya tau koI prakAra | parIkakSa hai koI prakAra aparIkSaka hai / so parIkSaka hai sohU aparIkSaka hai, aiseM jAnanAM // bahuri ihAM koI pUche, anyavAdInike pramANanikI saMkhyAkA nirAkaraNa kaise hai? tAkU kahiye hai, je anyavAdI cArvAka eka pratyakSapramANahI mAnai hai tAkai parake cittakI vRttikI siddhi anumAnavinA hoyagI naaNhii| tAkai arthi anumAna mAnegA taba ekahI pramANa mAnanAM kaise siddha hoyagA? bahuri bauddhamatI pratyakSa anumAna e doya pramANa mAnai hai / tAkai sAdhyasAdhanake | vyAptisiddhi karanekU smRti pratyabhijJAna tarka e tIna pramANa caahiyegaa| taba doyakI saMkhyA aanbreatnewaliburkisitoriessertseixreritalirits. For Private and Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 133 // efferase na rahaigI / vyAptikA jJAna pratyakSa anumAnateM nAhIM hoyagA / smRti pratyabhijJAna tarka e pratyakSa anumAnameM garbhita na hoyagA / bahuri zruta kahiye AgamapramANa hai / so Aptake zabdake zravaNate hoya hai / so yahabhI pratyakSa anumAnameM garbhita na hoyagA taba tIna pramANa hoyagA / bahuri zabda tathA upamAnasahita cyAri pramANa mAnai hai tathA arthApattisahita pAMca tathA abhAvasahita chaha mAnai hai| tinakai smRti pratyabhijJAna tarka ye tinimeM garbhita na hoyage tava saMkhyA vadhi jaaygii| tAteM tinikI saMkhyAkA niyama nahIM Thahare hai / tAtai pratyakSa parokSa e doya saMkhyAmeM sarva bheda garbhita hoya | haiM / tAteM yaha niyama nirvAdha hai / ___ Agai, kahe je paMcaprakAra jJAna te doya pramANavirSe garbhita kIye tathA doyakI saMkhyA anyaprakA. rabhI Ave hai / tAteM tAkI nivRttIkai arthi sUtra kahai haiM / // Adye parokSam // 11 // yAkA artha-pAMca jJAnanivirSe Ayake doya matizrutajJAna parokSa pramANa hai / Adi zabda hai so prathamakA vacana hai / jAte AdivirSe hoya tAkoM Adya kahiye / ihAM koI pUche | Aye ' aisA dvivacana hai tahAM mati zruta doya Aye / tahAM Adi to eka mati hai / dUsarA nuNddirederation, For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya / / pAna 134 // atsaperspeaker aadddlnuNddlkeradenos. aayn zrutakai AdipaNAM kaisai Avai ? tAkA uttara- jo mukhya upacArakI kalpanAte doUkai AdyapanAM kahyA hai / tahAM matijJAna tau mukhya Adi haihI / bahuri zruta hai so yAke samIpahI hai tAteM upacArateM prathama kahyA / sUtravi dvivacana hai tAkI sAmarthyate gauNakAbhI grahaNa huvA / yAkA samAsa aiseM ho hai / ' AdyaM ca AdyaM ca Aye matizrute' aiseM jAnanAM / ye doUhI parokSapramANa hai aisA saMbaMdha karanAM / ihAM koI pUcha inikai parokSapaNAM kAhete hai ? tAkA uttara-- e doUhI jJAna parakI apekSA lIye hai| matijJAna tau iMdriyamanateM hoya hai / zrutajJAna manateM hoya hai| so yaha sUtra AgeM khsii| yAteM para je iMdriya mana tathA prakAza upadezAdi je bAhyanimiti tinakI apekSA sahAya lekari matizrutajJAnAvaraNIyakA kSayopazamasahita AtmAkai upaja hai / tAteM | parokSa kahiye / yAhIte upamAnAdika pramANabhI aisehI upajai haiM tebhI yAhImeM garmita hoya haiM / | athavA parokSa zabdakA aisAbhI artha hai; jo akSa kahiye iMdriya tinateM dUravartI hoya tAkU parokSa kahiye so zrutajJAna / tathA smaraNa pratyabhijJAna tarka svArthAnumAna ebhI iMdriyaniteM dUravartI haiN| | aiseM e matijJAnameM garbhita haiN| tAteM ebhI parokSahI haiM / bahuri avagraha IhA avAya dhAraNAjJAna je matijJAnake bheda haiM te iMdriyaniteM bhiDikara hoya haiM / taubhI akSa kahiye AtmA tAteM dUravartI haiM / tAteM bombsxsexas For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 135 // ofile iniLU vyavahArakari tau pratyakSa kahai haiM / paraMtu paramArthateM parokSahI hai // bahuri keI kahai hai, parokSajJAna tau aspaSTa jAnanA hai / so padArthake AlaMbanarahita hai / tAteM manorAjyAdikakIjyoM nirarthaka hai / te vinA samajhyA kahai hai / jAte arthakA AlaMbana to pratyakSa parokSa doUnivihI hai / paraMtu spaSTatA aspaSTatAkA kAraNa nAhIM / pratyakSa parokSa bheda aise hai jahAM anyakA aMtara paDe nAMhI / tathA anyakA sahAyavinA vizeSanisahita padArthanikU jAneM so tau spaSTa hai / bahuri vIcimeM anyakA aMtara paDai tathA sahAya cAhai / tathA vizeSanisahita padArthanikU na jAnai so aspaSTa kahiye / manorAjyAdikavat to jAkU kahiye jAkA kachu sAkSAt tathA paraMparAya viSayahI na hoya aiseM jAnanAM // Agai ini parokSaniteM anya je tIna jJAna tinakU pratyakSa kahanekU sUtra kahai haiM ||prtykssmnyt // 12 // ___ yAkA artha- anyat kahiye pAMca jJAnameM tIna te pratyakSapramANa hai / 'akSNoti' kahiye jAnai so akSa kahiye AtmA tAhIkU Azrayakari upajai anyakA sahAya na cAhai tAkU pratyakSa khiye| | kaisA hai AtmA? pAyA hai karmakA kSayApezama jAneM / athavA kSINa huvA hai karmakA AvaraNa jAkA | | aisA AtmAkai hoya hai so aisA avadhi manaHparyaya kevalajJAna hai| koI kahai aise to avadhidarzana | nilkNkulkuNddannel For Private and Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 136 // kevaladarzanabhI hai| AtmAhIkA Azraya le upaje hai tebhI pramANa Thaharai / tAkU kahiye, yaha doSa na Avai hai / ihAM sUtrameM jJAnahIkA adhikAra hai / tAteM jJAnahI lenA, darzana na lenA / bahuri koI | kahai, jo, vibhaMga to jJAna hai tAkA prasaMga AvaigA yahubhI AtmAhIkU Azraya le upajai hai / tALU kahiye, ihAM samyakkA adhikAra hai, tAteM vibhaMgajJAna na lenAM / yahu viparyayasvarUpa hai / jAte mithyAtvake udayateM viparItapadArthakoM grahai hai / tAteM yahu samyak nAhIM // ihAM vaizeSikakA AzrayateM prazna hai; jo, iMdriyavyApArateM hoya so pratyakSa kahiye / vinA iMdri. yavyApAra hoya so parokSa kahiye / ye lakSaNa yathArtha vAdhArahita hai so mAnanAM / tAkA uttara jo, yahu ayukta hai / aiseM hoya to Apta sarvajJakai pratyakSajJAnakA abhAva hoya / jo iMdriyajJAnahI pratyakSa mAniye | to Aptakai pratyakSajJAna na hoya / jo AptakaibhI iMdriyapUrvaka jJAna kalpiye to tAkai sarvajJapaNAMkA abhAva hoya / jo kahai, sarvajJakai manasUM bhayA pratyakSa hai to manake citavanapUrvakakaibhI sarvajJapaNAkA to abhAvahI AvaigA / bahuri kahai, jo tAkai sarvapadArthanike jJAnakI AgamateM siddhi ho hai / so aiseMbhI nAhIM / jAteM Agama to pratyakSajJAnapUrvaka hoya so pramANa hai / bahuri bauddhamatI kahai hai yogIzvaranikai alaukika divyajJAna aurahI jAtikA hai / to aise For Private and Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 137 // erit kahai pratyakSapaNA tau tAkai na AvaigA / jAteM aisA mAna hai, jo iMdriyaprati varte tALU pratyakSa kahiye / so aisA mAnyAM tava divyajJAna kahanai"bhI pratyakSapanA tau na tthhrai| bahuri aurabhI doSa Avai hai / jo sarvajJakA to abhAva hoya hai / aru pratijJAkI hAnI hoya hai / soI dikhAIye hai| yogIzvarakai jo jJAna hai so eka eka padArthakU kramateM grahaNa karai hai ki anekapadArthakA grahaNa karanevAlA hai? jo eka eka padArthakoM kamarauM grahaNa karai hai; tau sarvajJapaNAM nAMhI Thaharai hai| jAte jJeya tau anaMta hai, sarvakU ekakAla jAne sarvajJa hoya / bahuri jo aneka padArthakU grahaNa karai hai; to jo bauddhamatI pratijJA karI hai tAkI hAni Avai hai / so pratijJA kahA ? 'eka vijJAna to doya padArthakU na jAnai hai| bahuri doya vijJAna eka padArthakU na jAnai hai' aisI pratijJA hai, tAkI hAni hoya hai| athavA sarvasaMskAra haiM te kSaNika haiM aisI pratijJA karai hai, tAkIbhI hAni hoya hai / jAte anekakSaNavartI eka vijJAna mAnyA / aneka padArthakA grahaNa kramakari hoya hai| bahuri vai kahai; jo, aneka padArthakA grahaNa ekakSaNavartivijJAnakai tisa eka kAlahI maiM hoya hai, to yaha banai naaNhii| jAteM jA kSaNamaiM | jJAna upajyA so to kSaNa vA jJAnakA svarUpakA lAbhahI hoya / jaba Apa bhayA tA pIche apanA jo kArya padArthakA jAnanAM tAprati vyApAra karai / upajanehIkai kSaNa to jAnai nAMhI / bahuri vai eriesseeratoriessertisxeexiasaxvertisixperitories For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 138 // / kahai; jo, dIpakavat jisa samaya bhayA tisa samaya padArtha prakAzai, to yaha dRSTAMta milai nAMhI / jAte dIpaka tau anekakSaNavartI hai| tAkai padArthanikA prakAzana hoya hai / bahuri tisa yogIzvarake jJAnakU vikalpate bhedani rahita mAniye taba zUnyatAkA prasaMga Avai hai / jAteM sarvapadArthaniLU bhinna jAnevinA to vaha jJAna zUnyahI hai // bahuri akalaMkadeva AcArya pratyakSake tIna vizeSaNa kIye haiN| spaSTa, sAkAra, aMjasA aisai| tinikA artha-- spaSTa tau jo vIcimaiM anyakI pratItikA vyavadhAna na hoya ara vastukU vizeSanisahita jAnai aisA hai / so dravyArthikanayakI pradhAnatA kariye taba to matizrutajJAna aspaSTahI hai| jAteM dravyakA samastapaNAkU e jAne naaNhii| iMdriya mana prakAzAdikake sahAyateM kiMcit jAnai hai / | bahuri paryAyArthika nayakI pradhAnatA kariye taba matijJAna vyavahArake AzrayateM kiMcit spaSTabhI jAne | hai // bahuri sAkAra kahane nirAkAradarzanakA niSedha hai / bahuri aMjasA kahanete vibhaMgajJAna tathA | iMdriyamanakari anyathAjJAna ho hai tAkA niSedha hai / aiseM kahaneteM sUtrateMbhI virodha nAhI hai| jAte | | pratyakSa aisA kahaneteM to AtmAdhIna hai, iMdriyAdhIna nAMhI hai / bahuri jJAnakI anuvRttiteM darzanakA || niSedha hai / bahuri samyakke adhikArateM kujJAnakA niSedha hai, aiseM jAnanAM // For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 139 // SAFARPPOINFERPRINCIPEACOPospASPropporxpaparxgopn ___ ihAM koI prazna karai, sakalapratyakSa jo kevalajJAna so yogIzvaranikai hai aisA kAherauM jAniye ? tAkA uttara; jo, bhalai prakAra jAkA nirNaya kIyA jo bAdhakapramANakA abhAva tAteM jAniye, jo, yogIzvaranikai kevalajJAna hai| jAte samasta AvaraNake nAzate upajai so kevalajJAna hai| samastavastukU ekakAla iMdriyAdika sahAyavinA sohI jJAna jAna, jAkai AvaraNa na hoya / tAkA bAdhaka alpajJAna hai nAhI / jA jJAnakA johI sAdhaka tathA bAdhaka hoya / anyajJAnakA anyajJAna bAdhaka hoya nAhI yaha nyAya hai| bahuri bauddhamatI pratyakSakA lakSaNa nirvikalpa satyArtha kahai hai / so sarvathA nirvikalpaka hoya so to satyArtha hoya naaNhii| viparyayabhI nirvikalpaka hai / nirvikalpakate arthakA nizcayahI hotA nAMhI / satyArtha kAheteM hoya? bahuri naiyAyikamatI iMdriyamanakai ara AtmAkai padArthateM sannikarSa hoya tAkU pratyakSa kahai haiN| so yahabhI ayukta hai| jAteM Izvarakai jJAna iMdriyamanateM hoya tau sarvajJapanAM na hoya / jAteM iMdriyanikai ara sarvapadArthanikai saMbaMdha nAhI / tAteM jo sUtra pratyakSakA kahyA sohI nirAbAdha hai // ___ AgeM, kahyA jo parokSa pratyakSa doya prakAra pramANa tinimeM Adi prakArake vizeSakI prAptikai || arthi sUtra kahai haiM-- For Private and Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 140 // ||mtiH smRtiH saJjJA cintA'bhinibodha ityanarthAntaram // 13 // yAkA artha- mati smRti saMjJA ciMtA abhinibodha e pAMca anAMtara kahiye anya artha naahii| matijJAnahIke nAma haiM // AdivirSe kahyA jo matijJAna tAke yete paryAyazada kahiye nAmAMtara haiN| jAte e sarvahI matijJAnAvaraNa karmake kSayopazamakari upajyA jo upayoga tAhI saMbaMdhI haiM / inakI zrutajJAnAdivirSe pravRtti naaNhii| tahAM mananaM kahiye mAnanA iMdriyamana avagrahAdirUpa sAkSAt jAnanA so tau mati kahiye / smRti kahiye smaraNa / jAnekA pIche yAdi karanA so smRti smaraNa kahiye / saMjJA saMjJAna kahiye / jAneko yAdikari vartamAna jAnekai joDikari jAnanAM so saMjJAna kahiye / yAkU pratyabhijJAnabhI khiye| ciMtanaM ciMtA kahiye yahu cinha hai tahAM isakA cinhIbhI hoya hai ityAdi aisA ciMtavana karanAM so ciMtA kahiye / yAkU tarkabhI kahiye / abhinibodhanaM kahiye sanmukha liMgAdi dekhi liMgI AdikA nizcaya karai so abhinibodha kahiye / yALU svArthAnumAnabhI kahiye / ini zabdanikA bhAvasAdhanarUpa artha kIyA hai| bahuri karaNasAdhana | kartRsAdhana AdibhI yathAsaMbhava jAnanAM / inikA nAmabhedateM arthabheda hotebhI rUDhike balate matike nAmAMtarahI jAnane / jaise iMdra zakra puraMdara aise nAmabhedatai arthabheda hotebhI samabhirUda nayakI aakul llllkertiseasers For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 141 // apekSAteM eka iMdrahIke nAma haiN| bahuri inikA anya anya artha kariye taba matyAdi anya anya hoyahI haiN| tathApi matijJAnAvaraNakSayopazamakari upayoga tAhi na ullaMdhi varte hai / ihAM aisA artha hai| bahuri sUtramaiM iti zabda hai so prakArakhAcI hai| yA matijJAnakA yete paryAyazabda haiM aisA itikA artha jAnanAM / tathA abhidheyArthavAcIbhI kahiye / jo mati smRti saMjJA ciMtA abhinibodha aise yete zadanikari jo artha kahiye so eka matijJAna hai // ihAM vizeSa kahiye hai| sUtravirSe iti zabda prakArakhAcI hai / so buddhi tau matikA prakAra jAnanAM / jAteM padArthake grahaNake zaktisvarUpakU buddhi kahiye hai / bahuri medhA smRtikA prakAra hai / jAteM zabdake smaraNakI zaktikU medhA kahiye hai / bahuri prajJA ciMtAkA prakAra hai / jAte vitarka| paNAkA niSedha svarUpa hai / bahuri pratibhA upamA ye saMjJAkA prakAra hai / jAteM sAmAnyapadArthako | | sAdRzya dikhAvanerUpa hai / bahuri saMbhava , arthApatti, abhAva e svArthAnumAnake prakAra haiM / jAteM ye | sarva liMgahI jAniye haiM / ihAM koI kahai smRti tau apramANa hai so pramANavirSe kaise aMtarbhata hoyagI ? tAkU kahiye; jo, smRti apramANa hoya to pratyabhijJAna na hoya taba vyAptikAbhI grahaNa na hoya / | tava anumAna kAheteM hoya ? aru anumAna na hoya taba pratyakSakaibhI pramANatA na Thahara / taba sarva atsakeertiseexitsidereratioiroerisarreritsiixacriticisxesaxs For Private and Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 142 / / zUnyatA Avai / tAteM smRtipramANa mAnehI anyapramANa siddha hoya hai / bahuri smRtikIjyoM apane viSayavirSe pratyabhijJAnabhI bAdhArahita hai / atItavastukA yAdi karanAM jo smaraNa so yAkA kAraNa hai / so atItakU yAdikari vartamAnameM tisahI vastUkU dekhi bahuri atItavartamAnakI ekatA joDa rUpakU jAnanAM tathA atIta sArikhI vastu dekhi doUke samAnatAkA jAnanAM so pratyabhijJAna hai so satyArtha hai / jaiseM meM bAlaka thA sohI mai aba yuvA hUM bUDhA hUM ityAdi / tathA pahale ghaTa dekhyA thA taisAhI yaha dUsarA ghaTa hai ityAdi / yAke bheda bahuta haiM so prAmANazAstrateM jAnanai / bahuri sAdhyasAdhanake avinAbhAvasaMbaMdharUpa jo vyApti, tAkA jAnanAM so tarka hai / sobhI pramANa hai / so yahu apramANa hoya tau anumAnabhI pramANa na tthhrai| bahuri anumAnAdikamaiM yahu | garbhita hoya nAhI / tAte nyArAhI pramAtA jAnanAM / yAkA udAharaNa- jaise dhUma amikA saMbaMdha dekhikAra aisA nizcaya kIyA; jo, jahAM jahAM dhUma hai tahAM tahAM niyamakari agni hai / aise nizcaya | karanekA nAma tarka hai / so satyArtha hai, tAteM pramANa hai / jo yaha jJAna apramANa hoya to anumAna pramANa kaisai Thaharai ? bahuri sAdhana kahiye liMga-cinha, tAteM sAdhya kahiye jAnaneyogya vastu liMgI | cinhavAn, tAkA nizcaya karanAM so svArthAnumAna hai / tahAM sAdhana tAkU kahiye; jAkI jaha kujunku vsulnu nddumu For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tere vuNddnun www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 143 // sAdhyavastu na hoya, tahAM prApti na hoya / tathA jahAM sAdhana hoya tahAM sAdhya hoyahI hoya // bahuri sAdhya ke tIna vizeSaNa haiM; zakya, abhipreta, aprasiddha / tahAM jo sAdhane kI yogyatA laye hoya sohI sAdhya | jAmaiM yogyatA nAMhIM so sAdhya nAMhI, jaise AkAzakai phUla | bahuri jo sAdhanevAlA puruSa abhiprAyameM le, sohI sAdhya, tisavinA jagatmaiM aneka vastu haiM te vAkai sAdhya nAMhI / bahuri pahalai siddha na hUvA hoya, so sAdhya / siddha bhaye pheri sAdhanA aphala hai| aise sAdhyake sanmukha jo pUrvokta sAdhanakari niyamarUpa jJAna hoya, tAteM yAkUM abhinibodhabhI kahiye / ihAM koI kahai; zAstrameM matijJAnasAmAnyaka nAma abhinibodha kayA hai; tuma svArthAnumAnaM abhi nibodha kaise kahyA ? tAkA uttara - jo, sAmAnyArthakI vizeSaviSai pravRtti hoteM virodha nAMhI / jo avagrahAdi anekabhedarUpa matijJAna kahiye tadi tau sAmAnyakUM abhinibodha kahiye / bahuri jaba vizeSa lIjiye tatra svArthAnumAnakuMbhI kahiye / tahAM sAdhana ke saMkSepateM doya bheda hai; upalabdhi anu palabdhi / tahAM iMdriya manakari vastukA sadbhAvakA grahaNa hoya so tau upalabdhi kahiye | bahuri abhAvakA grahaNakUM anupalabdhi kahiye / tahAM kAryopalabdhi jaisaiM; yA parvata meM abhi hai, jAtai amikA kArya dhUma dIkhe hai / bahuri kAraNopalabdhi jaisaiM; varSA hosI, jAteM yAkA kAraNa bAdala saghana dIkhe For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 144 // eritseriesse- FARPPRNAKFARPAGXFASPARREARRANGACASPONGAROGRAPARNAGARIA hai| svabhAvopalabdhi jaiseM; vastu utpAdavyayadhrauvyasvarUpa hai, jAteM sattvasvarUpa hai / sattvakA svabhAva aisAhI hai / aiseM ye tIna bheda bhaye / ityAdi sAdhanake aneka bheda haiM, so zlokavArtikateM jAnane // bahuri anyavAdI arthApattyAdika pramANa nyAre mAnai haiM te sarva isa matijJAnameM aMtarbhUta hoya haiM, aiseM jaannaaN|| AgeM yA matijJAnakA svarUpakA lAbhavirSe nimitta kahAM hai? aise prazna hoteM sUtra kahe haiM // tadindriyAnindriyanimittam // 14 // yAkA artha- tat kahiye so matijJAna iMdriya ara aniMdriya hai nimitta kahiye kAraNa jALU aisA hai / / prathama tau iMdriyazabdakA artha kahai haiM / indati kahiye parama aizvaryarUpa varte so iMdra hai| tahAM arthateM AtmAkA nAma iMdra kahyA, so aisA jJAnasvabhAva jo AtmA, tAkai jJAnAvaraNakarmakA aisA kSayopazama hoya, jo Apa ApatehI padArthanikU jAnaneSaM asamartha hoya / tAkai padArtha jAnanekA kAraNa cinha hoya tAkU iMdriya kahiye / jAte vyAkaraNa aisA hai 'tasya liMgam' isa arthameM iMdrazabdakai pratyaya AyA hai / athavA aisAbhI artha jo gUDha arthakU janAvai tAkU liMga kahiye / tahAM AtmA gUDha hai adRSTa hai / tAke astitvakU janAvanevirSe cinha hai tAteM AtmAkA liMga iMdriya hai| jaise lokameM | amikA dhUma liMga hai taiseM jAnanAM / aise yaha sparzAdi iMdriya haiM te karaNa haiM / so kartA jo AtmA ertsexisixerestiorreritonixvextliverits? For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 145 // are edited over there tisavinA na hoya aiseM jJAtA jo AtmA tAkA astitva janAvai hai / athavA iMdra aisA nAma karmakA kahiye / tAkari ye race haiM nipajAye haiM / tAteMbhI iMdriya aisA kahiye / te sparzanAdi AgeM kahasI // bahuri anidriya nAma manakA hai / yAkU aMtaHkaraNabhI kahiye / ihAM koI pUcha hai- iMdra jo AtmA tAhIkA liMga jo mana tAkA nAma iMdriyakA pratiSedhakari anidriya aisA nAma kaise dIyA ? tAkA uttara-jo, ihAM iMdriyakA pratiSedhakara nAhI hai / 'na indriyaM anindriyaM ' aise kahanemeM ISat artha lenA / kiMcit iMdriyakU anidriya kahyA hai / jaise kAhU kanyALU anudarA nAma kahyA, tahAM jAkai udara na hoya tAkU anudarA kahiye aisA artha na lenA / jAkA ISat kiMcit patalA kSINa udara hoya tAkU anudarA kahiye aisA artha lenaa| bahuri koI pUcha hai- ihAM ISat artha kaise hai ? tAkA uttara- e iMdriya haiM te pratiniyata kahiye niyamarUpa judAjudA jinakA deza aru viSaya hai aiseM haiN| bahuri kAlAMtarasthAyI haiN| jA kAlameM viSayateM upayukta na hoya tA kAlameM bhI avasthita haiM / bahuri mana hai so yadyapi iMdra kahiye AtmA tAkA liMga hai tathApi niyamakari ekahI dezavi tathA ekahI viSayakA grAhaka nAhI / anyakAla meM jAkA avasthAna nAhI anavasthita hai | caMcala hai / yAhIte yAkU aMtaHkaraNa kahiye abhyaMtara iMdriya kahyA hai| jAteM guNadoSakA vicAra atsaasperitsaktapeekertirecrasadriN For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Deer cover cover or cure: mni www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya || pAna 146 / jJAna smaraNaviSai iMdriyanikI yAkai apekSA nAhI hai / bahuri netrAdikakIjyoM bAhyateM anya manuSyAdika tinikari na jANiye hai / tAhI aMtargata iMdriya aisA kahiye hai / aise Ipat artha yAviSai saMbhava hai || bahuri koI pUche hai - sUtraviSaM tat zabda kisa prayojanakUM hai ? tAkA uttara- tat zabda matike artha hai / bahuri koI kahai hai - matijJAna tau lagatAhI hai anaMtarahI hai / yAteM aisA paribhASA hai, jo, anaMtarakI vidhikA sUtra hoya ke niSedhakA hoya / yAteM tA matijJAnakA vinA tat zabdahI grahaNa hoya hai / tat zabda nirarthaka hai / tAkUM kahiye haiM- ihAM tat zabda hai so isa sUtra ke abhI hai bahuri agale sUtra ke arthibhI hai / matyAdika paryAya zabdakari kahane meM Avai / aisA jJAna hai so iMdriyAniMdriyanimittaka hai / aiseM tau isa sUtra arthi bhayA / bahuri sohI matijJAna avagraha IhA avAya dhAraNA svarUpa hai aise agile sUtrakai arthi bhayA / jo aiseM na hoya tat na kahiye to pahale matyAdizabdakari vAcya jJAna hai aiseM kahivekari iMdriya aniMdriyanimittaka zrutajJAna hai aisA prasaMga Avai / tathA sohI zrutajJAna avagraha IhA avAya dhAraNAsvarUpa hai aisA aniSTa arthakA saMbaMdha hoya hai / bahuri yahu vizeSa jananAM jo e iMdriya mana haiM te matijJAnake bAhya utpattinimitta haiN| aMtaraMga nimitta tau matijJAnAvaraNIya karmakA kSayopazamahI hai / For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobairth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / / pAna 147 // RANASPIRAORAASPIRRIAGERPRICORPORNCOSPRONFUSPARROUP AgeM kahai haiM, aiseM matijJAnakA utpattikA nimitta to jANyA; paraMtu yAke bheda kete haiM ? yaha nirNaya na bhayA / aisA prazna hote yAke bhedanakI prAptikai arthi sUtra kahai haiM // avagrahehAvAyadhAraNAH // 15 // yAkA artha- avagraha IhA avAya dhAraNA e cyAri matijJAnake bheda haiM // inikA lakSaNa kahiye haiN| viSaya je rUpAdika bahuri viSayI je iMdriya tinakA saMbaMdha hote tAkA lagatAhI to darzana ho hai / tAke lagatAhI vastumAtrakA grahaNa so avagraha hai| jaise netrakari yaha zvetarUpa hai aise grahaNa so avagraha hai| bahuri avagrahakari grahaNa kIyA jo vastu tAkA vizeSakI vAMchA so IhA hai| jaise avagrahakari zvetarUpa dekhyA so kahA vugalAkI paMkti hai athavA kahA dhujA hai ? aise yAkU saMzaya na jAnanAM / jAteM saMzaya to doya pakSavirSe anizcita jJAna hai apramANa hai| bahuri IhA ekahI pakSavirSe vAMcchArUpa jJAna hai| jo vugalAkI paMkati hai tau vAhIkI vAMchA hai| jo | patAkA hai to vAhIkI vAMchA hai| bahuri IhAkari jAnyA thA tAkA vizeSa avayavAdikakA nirNaya hone jaisA hai taisA niyamarUpa nizcaya honA so avAyajJAna hai| jaiseM IhAvirSe ugalAkI paMktIkI | tarpha vAMchA thii| paraMtu dhujAkA niSedha na kiiyaa| aba ihAM UMcA caDhanA nIcA AvanAM pAMkha For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Sh Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 148 // aaddnuNdrdpreedoseldnNdnNduku halAvanAM ityAdi kriyAcinha dekhI aisA nizcaya bhayA jo vugalApaMktihI hai, dhujA nAMhI hai; tahAM avAyajJAna kahiye / bahuri avAyakari nizcaya kIyA jo vastu tAkA aisA dRDhajJAna hoya jo aura kAlameM na bhUlane yAdi Avane... kAraNa hoya, tahAM dhAraNAjJAna ho hai| jaiseM avAyajJAnakari prabhAtimeM vugalApaMkti dekhI thI sohI yahu aba maiM dekhI aise jJAnakU kAraNa jo jJAna, so dhAraNAjJAna | kahiye / aiseM ini avagrahAdikanikA kahanekA anukrama inakI utpattike anukramateM kahyA / / ihAM aisA bhAvArtha jAnanAM- jo vastu sAmAnyavizeSasvarUpa hai tisa vastukai aru iMdriyanikai saMbaMdha hoteM prathama tau sAmAnya avalokanarUpa nirAkAra darzana hoya hai tApIche tA vastukA sAmAnya vizeSarUpa sAkAra grahaNa hoya tAkU avagraha kahiye / tApIchai tisahI vastUmeM vizeSa bahuta haiM tini. maiMteM koI vastuke vizeSarUpa jAnanekI abhilASArUpa jJAna pravartA, jo, 'yaha phalANA vizeSa hogA' tAkU IhA kahiye / tApIchai tisahI vizeSakI kiyA cinhi dekhI yaha nizcaya bhayA, jo, | ' yaha abhilASAmeM grahaNa huIthI sohI hai' tAkU avAya kahiye / tApIchai tisahIviSaM aisA jJAna dRDha bhayA, jo, 'anyakAlameM vALU bhUlisI nAhI' tALU dhAraNA kahiye / inimeM viSayakA bheda | bhayA, tAteM gRhItakA grahaNa nAMhI hai / vahuri sAmAnyapaNe vastukA rUpa grahaNa hai, tAteM nayabhI nAMhI hai / raniserasasreatieartBeatspxreritsasixixitsrreritings For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 149 // aattoonguNddmulNdukerkuNddaa tglkuNdni bahari viSaya satyArtha nirvAdha hai tAteM pramANa hai| bahuri iMdriyamanakai padArthasaMbaMdha honerauM kiMcit spaSTatAbhI inimeM hai| tArauM vyavahArakari pratyakSabhI inikU kahiye haiN| paramArthateM parokSahI hai / bahuri hai anyavAdI sarvathA ekAMta vastukA svarUpa mAna haiN| tinikai avagrahAdika bhedarUpa jJAnakI kathanIhI nAMhI / aiseM jAnanA // AgaiM, kahyA je avagrahAdika tinike bhedakI prAptikai arthi sUtra kahe haiM - // bahubahuvidhakSiprAnissRtAnuktabhuvANAM setarANAm // 16 // yAkA artha-- kahe je avagrahAdika, te bahu Adi chaha bahuri chahahI inake pratipakSI tinisahita bAraha bhaye, tinikA jJAna hoya hai // prakRta kahiye pUrva kahe je avagrahAdika jJAnarUpakriyAkA vizeSa tinikI apekSArUpa yA sUtravirSe SaSThIvibhaktIkari karmakA nirdeza kIyA hai| tahAM | bahu zabda to yahAM saMkhyA tathA vipula kahiye samUhapaNAkA vAcaka hai / jAte doUmaiM vizeSa nAhI / sAmAnyasaMkhyA tathA bahutakA grahaNa karanA / jaiseM eka doya bahuta aiseM tau saMkhyA / bahuri bhAta bahuta hai dAli bahuta hai ihAM vipulatAhI hai saMkhyA na khii| bahuri vidhazada prakAravAcI hai, jaise bahutaprakAra / hai / bahuri kSiprazadakA grahaNa kAla apekSA hai / jaise koI vastu zIghra pariNamai / bahuri aniHsRta hai taasBrozbeerberabaabetahikeerasekasis For Private and Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 150 // paparx23920PPORA%2225-OPASSESPAPESPAPApp kahiye jAkA samasta pahala zarIrAdika pragaTa nIsare na hoya so aniHsRta hai / bahuri anukta kahiye abhiprAyahIkari jAkA grahaNa hoya kAhUke kahanekI yAmeM mukhyatA nAhI / bahuri dhruva kahiye | niraMtara jAkA jaisAkA taisA grahaNa hovo karai tA* kahiye / bahuri setara kahiye inike pratipakSIkari sahita leNai / so bahutakA tau pratipakSI eka tathA alpa / bahuvidhakA ekavidha / kSiprakA akSipra / / aniHsRtakA niHsRta / anuktakA ukta / dhruvakA adhruva / aise ye bAraha bhaye / tini avagrahake | bArahake bAraha bheda bhaye / bahutakA avagraha, alpakA avagraha, bahuvidhakA avagraha, ekavidhakA avagraha, kSiprakA avagraha, akSiprakA avagraha, aniHsRtakA avagraha, niHsRtakA avagraha, anuH | ktakA avagraha, uktakA avagraha, dhruvakA avagraha, adhruvakA avagraha, aiseM bAraha bhedarUpa avagraha | hai| aiseMhI IhA, avAya, dhAraNA ini tInikabhI bAraha bAraha bheda kIjiye / taba sarva mile aThatAlIsa 48 hoya // __ bahuri ye pAMca iMdriya eka mana ini chahUMnikari hoya hai| tAteM chahabAra aThatAlIsakU~ joDiye taba doyase avyAsI bheda hoya haiM / bahuri bahu Adika chahake nAma sUtramaiM kahai aru chaha ini prati | pakSIkU itara kahe, tAkA prayojana yaha hai-jo bahu Adika tau matijJAnAvaraNakA kSayopazama bahuta For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shn Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 151 // | hoya taba hoya hai / tAteM ye pradhAna haiN| tAteM ini* pahale kahe / bahuri anya haiM te tisateM thore kSayopazamateM hoya haiN| tAteM tiniLU pIche kahai / ihAM koI pUche hai; bahuvi aru bahuvidhavirSe kahA vizeSa hai? tahAM kahiye bahupaNA tau bahuvibhI hai bahuvidhavibhI hai / paraMtu ekaprakAra nAnAprakArakA vizeSa hai / bahuri koI pUche ukta nissRtavirSe kahAM vizeSa hai ? samasta nIsanyA prakaTa hoya tAkU niHsRta kahiye uktabhI aisAhI hai / tahAM kahiye parake upadezapUrvaka grahaNa hoya so ukta hai ApahIteM grahaNa hoya so niHsRta hai yaha vizeSa hai / bahuri keI AcArya kSipta niHsRta aisA pATha paDhe haiN| tAmeM niHsRta pahale chahameM Avai hai / te yAkA aise udAharaNa kahai haiM / jaise zrotraiMdriyakari pahalI zabdakA | avagraha huvA / tahAM yahu mayUrakA zaddha hai tathA kuracikA zabda hai aiseM koI jANe tAkU to niHsRta | kahiye / bahuri anissRta yAteM anya zabdamAtrahI hai aisA jAne hai / bahuri koI pUche, dhruvaavagrahavirSe | aru dhAraNaavagrahavirSe kahA vizeSa hai ? tahAM kahiye hai- kSayopazamakI prAptike kAlavirSe zuddhapariNAmake saMtAnakari pAyA jo kSayopazama tAteM pahale samaya jaisA avagraha bhayA taisAhI dvitIyAdika samayanivirSe hoya hai kichu kamabhI nAhI hoya aru adhikabhI nAhI hoya hai tAkU to dhruvAvagraha kahiye / tathA zuddhapariNAmakA aru saMklezapariNAmakA mizrapaNAM milApate kSayopazama hoya / tAteM sumaarulkertainul kNkulnu For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 152 // upajyA jo avagraha so koI kAlavirSe bahutakA hoya / koI kAlavi alpakA hoy| koI kAlavirSe bahuvidhakA hoya / koI kAlavirSe ekavidhakA hoya / aise hIna adhipaNAteM adhruva avagraha hoya hai / bahuri dhAraNA hai jo jA padArthakU grahyA tAkU nAhI bhUlanekA kAraNa rUpa jJAna hai| aise ini | doUnikA bar3A aMtara hai // aise avagrahAdika bahu Adika padArthanikA hoya hai so satyArtha nirvAdha pramANa syAdvAdamatavirSe siddha hoya hai / je sarvathA ekAMtavAdI haiM tinikai e jJAnake bheda tathA padAthake bheda saMbhava naahiiN|| AgaiM, jo e avagrahAdika bahu Adikake jAnanevAle haiM, tathApi bahu Adika kisake | vizeSa haiM ? aisA prazna hote sUtra kahai haiM- . ||arthsy // 17 // ___yAkA artha-- e bahu Adika bAraha haiM te arthaka vizeSaNa haiM | netrAdika iMdriyanikA viSaya || | hai so tau artha hai, tAke bahu Adi vizeSaNa haiM / inikari viziSTa jo artha kahiye vastu tAkai | avagrahAdika hoya hai| ihAM koI pUche hai; je bahu Adika haiM te artha to hehI / pherI sUtra kahanekA | kahA prayojana? tAkA uttara- jo teM pUchyA, so to satya hai| paraMtu ihAM anyavAdI kalpanA || For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra xextVie www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 153 // karai hai tinikA niSedhakai arthi 'arthasya ' aisA judA sUtra kayA hai / keI vAdI aisA mAna hai, ki rUpa Adi guNa haiM tehI iMdriyanikari sparziye haiM / tinikAhI avagraha hai dravyakA na ho hai / so yaha kahanA ayukta hai / jAteM rUpAdika guNanikI tau mUrti AkAra nAMhI jo iMdriyanikai sparza hoya / yahu mUrti tau dravyakIhI hai tAhIteM iMdriya bhiDai hai / taba pheri vAdI kahai hai, jo, aiseM hai tau loka aisaiM kahai hai, jo, rUpa meM dekhyA, gaMdha maiM saMdhyA, so yahu kahanAM na Thaharai / tAkUM kahiye, jo paryAyani prApta hoya hai tathA paryAya jAkUM prApta hoya tAkUM artha kahiye hai / so artha guNaparyAyanakA samudAya dravyahI hai / tAkai iMdriyaniteM saMbaMdha hoteM tAteM abhinna je rUpAdika guNa tiniviSai aisA vyavahAra pravarte hai, jo rUpa dekhyA, gaMdha saMdhyA ityAdi / AgeM haiM haiM, kahA e avagrahAdika sarvahI iMdriya manake hoya haiM ki kachu viSayavizeSa haiM ? aisA prazna hoteM sUtra kahai haiM // vyaJjanasyAvagrahaH // 18 // yAkA artha - vyaMjana kahiye avyakta jo zabdAdika tAkai avagrahahI hoya hai / IhAdika na hoya haiM aisA niyama hai // tahAM vyaMjana aisA zabdAdikA samUha avyakta hoya tAkA avagraha hoya / For Private and Personal Use Only BreedBro Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 154 // koI pUche hai yaha sUtra kAheke arthi kahyA ? tAkA uttara, jo, niyamakai artha hai | vyaMjanakA avagrahahI hoya hai / IhAdika nAhI hoya hai / aisA niyamakai artha hai / pheri koI kahai; jo, aiseM hai tau niyamakA vAcaka evakArazabda ihAM cAhiye / tAkUM kahiye, jo evakAra nAMhI cAhiye / jAteM jAkA vidhAna pahalI sUtramaiM siddha huvA hoya tAkUM pheri kahanAM so yaha kahanAMhI niyamakA vAcaka hai / avagrahakA vidhAna pahalI sUtramaiM siddha huvA / isa sUtra meM pheri avagrahakA nAma kahyA, tAteMhI niyama sidhda bhayA / evakAra kAhe kUM kahiye ? bahuri ihAM koI prazna kare hai - avagrahakA grahaNa arthamaiM tathA vyaMjana maiM tulya hai / inimaiM vizeSa kahA hai? tAkA uttara arthAvagraha vyaMjanAvagraha ini doUni maiM vyakta avyaktakA vizeSa hai / sohI kahiye hai / jaiseM navA mAMTIkA DIvAviSai jalakA kaNAM kSepiye tahAM doya tIna Adi kaNAkari sIMcyA jetaiM AlA na hoya tetaiM to avyakta hai / bahuri sohI DIvA pheri pheri sIMcyA huvA maMda maMda AlA hoya taba vyakta hai / taiseMhI zrovAdi iMdriyanikA avagrahaviSai grahaNayogya je. zabdAdi pariNayA pudgalaskaMdha te doya tIna Adi samayaniviSai grahyA huvA jeteM vyakta grahaNa na hoya tetaiM tau vyaMjanAvagraha ho hai / bahuri pheri pheri tinikA grahaNa hoya tava vyakta hoya, taba arthAvagraha hoya hai / aiseM vyaktagrahaNateM pahaleM tau vyaMjanAvagraha kahiye / bahuri vyakta grahaNakUM For Private and Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eddreameralklNkulfier tnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 155 // arthAvagraha kahiye / yAteM avyaktagrahaNarUpa jo vyaMjanAvagraha tAteM IhAdika na hoya hai aiseM jAnanAM // ___AgeM, sarvahI iMdriyanikai vyaMjanAvagrahakA prasaMga hote jini iMdriyanikai vyaMjanAvagraha na saMbhavai, tinikA niSedhakai arthi sUtra kahai haiM // na cakSuranindriyAbhyAm // 19 // ___ yAkA artha- netra iMdriya aru mana ini doUnikari vyaMjanAvagraha na hoya hai| jAteM e doU aprApyakArI kahiye padArthateM bhiDikari sparzanakari nAMhI jAne haiM dUrihIteM jAne haiN| jAteM | aprApta kahiye vinA spA avidikaM kahiye sanmukha AyA nikaTa prApta hUvA bAhya prakAzAdikakari pragaTa kIyA aisA padArthakU netra jANe hai| bahuri mana hai so vinAM spA-dRra tiThyA padArthakU vicArameM le hai / yAteM ini doUnikai vyaMjanAvagraha nAhI ho hai / bahuri ihAM koI pUcha hai, jo, netrakai aprA. | pyakAripaNAM kaise nizcaya kIjiye? tAkA uttara- jo, AgamateM tathA yuktiteM nizcaya kIjiye | hai / so prathama tau zAstrameM kahyA hai, jo, zabda tau sparzane suNiye hai| bahuri rUpa hai so asparzate | | dekhiye hai / bahuri gaMdha sparza rasa ye sparza tathA saMdhANarUpa bhaye jANiye hai / yahu to Agama hai / || bahuri yaha yukti hai jo netra hai te aprApyakArI hai, jAte yaha sparzakU nAhI jAne hai| jo pApya. atsaproxesirezithreatsa ksixcertiliteritsabreritalists For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 156 // kArI hoya to sparzana iMdriyakIjyoM spA jo aMjana tAkA rUpakU dekha le / so aMjanakA rUpakuM netra nAhI jAne hai / yAteM manakIjyoM netra aprApyakArI hai aisA nizcaya kIjiye / tAteM netra mana ini doUvinA avazeSa cyAri iMdriyanikai vyaMjanAvagraha hoya hai / aiseM yA vyaMjanAvagrahake bahu Adi bAraha viSayakI apekSA aThatAlIsa 48 bheda hoya haiN| aise arthAvagrahake 288 mili matijJAnake | tInasai chatIsa 336 bheda hoya haiM / bahuri netrake aprApyakArIkI vidhiniSedhakI caracA vizeSakari zlokavArtikameM hai / tahAMteM jAnanI // koI kahai, jaise netra dUra jAne hai taise zabdabhI dUrateM suNiye / / hai / tAteM aprApyakArI kahau / tADUM kahiye, aiseM nAhI hai / jAteM jisa ThikANete zabda upajai hai | tahAtai lagAya karNaiMdriyake pradezatAIke pudgala zabdarUpa hoya jAya hai, taba suNiye hai / aiseMhI gaMdhadravya | jahAM tiSThai hai tahAM" lagAya nAsikA iMdriyake pradezatAIke pudgala gaMdharUpa hoya jAya haiM / te saMghiye haiM aiseM karNaiMdriya tathA prANaiMdriya prApyakArI hai / aiseM netra nAhI haiM / yaha aprApyakArIhI hai // AgeM ziSya pUcha hai, jo, matijJAna tau svarUpate tathA bhedanasahita kahyA / tAkai lagatA zrutajJAna kahyA hai / tAkA aba lakSaNa tathA bheda kahaneyogya hai / aiseM pUche AcArya sUtra kahe haiM-- akaseerialpreritsapixeeriasiscrimirertsperitamborit For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya / / pAna 157 / / eresperiesxeerialsxecxecipeeritsabreeriasieritsapdeeriasaber // zrutaM matipUrva dyanekadvAdazabhedam // 20 // yAkA artha- zrutajJAna hai so matijJAnapUrvaka hai / bahuri doya bhedarUpa hai| te doya bheda aneka bhedarUpa tathA bAraha bhedarUpa haiM / / yahAM yaha zrutazabda hai so sunane kU grahaNakarI nipajAyA hai / tobhI rUDhike vazateM koIka jJAnakA vizeSa hai tAmeM varte hai / bhAvArtha, jJAnakA nAma hai| jaiseM kuzala aisA zada hai so kuza jo DAbha tAkU chedai tAkU kuzala kahiye / aiseM vyutpattiteM nipajAyA hai| taubhI | rUDhike vazateM pravINa puruSakA nAma hai taiseM jAnanAM / bahuri yaha jJAnavizeSa kahyA so kahA hai ? aise pUcha kahai haiM / 'zrutaM matipUrva' kahiye zruta hai so matipUrvaka hai / aiseM zrutakai pramANarUpa jJAnapaNA | hai| jo pUrai utpatti karai tALU pUrva aisA kahiye / so pUrva aisA nAma nimittakA bhayA jALU kAraNabhI kahiye / bahuri matike svarUpa pahalai kahyAhI thaa| so mati hai kAraNa jA* tAkU matApUrvaka khiye| ihAM koI kahai, jo, matApUrvaka zruta kahyA so yahubhI matisvarUpapaNAMhI prApta hoygaa| jAteM lokavirSe kAraNasArikhAhI kArya dekhiye hai / tahAM kahiye haiM, jo, yahu ekAMta nAhI anyasArikhAbhI hoya hai| jaiseM ghaTa hai so daMDa cAka Adi kAraNakari nipajai hai, paraMtu tisa svarUpa nAhI hai / bahuri | aisAbhI hai, jo, bAhyakAraNa to matijJAnAdika vidyamAna hoya aru jAkai zrutajJAnAvaraNakarmakA prabala For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 158 // udaya hoya tau zrutajJAna hoya nAhI / zrutajJAnAvaraNakA kSayopazamakA prakarSa hoya tava zrutajJAna upajai / aise matijJAna nimitta mAtra jAnanAM / matisArikhAhI zrutajJAna na jAnanAM // bahuri ihAM koI kahai hai, jo, zrutakuM tau anAdinidhana mAniye hai| yAkU matipUrvaka kahanete nityapaNAkA abhAva hoya hai / jAteM jAkA Adi hai so aMtasahitabhI hoya hai / bahuri puruSakA kIyApaNAteM apramANabhI Thaharai hai / tahAM AcArya kahai haiM / yaha doSa nAhI hai / dravyAdika sAmAnyakI apekSA tau zruta anAdinidhana mAniye hai / kAhU puruSa koI kSetrakAlavirSe navIna kIyA nAhI / bahuri tini dravya kSetra kAla bhAvanikI vizeSApekSAkari zrutakA AdibhI saMbhava hai / tathA aMtabhI saMbhavai hai / yAte matipUrvaka kahiye hai / jaise aMkurA hai so bIjapUrvaka ho hai / sohI saMtAnakI apekSAkari anAdinidhana calyA Avai hai / bahuri apauruSeyapaNAM pramANakA kAraNa nAhI hai / jo aise hoya tau cori AdikA upadezakA saMtAna anAdinidhana apauruSeya calyA Avai hai / so yahubhI pramANa Thaharai / yA upadezakA kartA koI* yAdi nAhI, jo, vA puruSanai corIkA upadeza calAyA hai / bahuri anitya pratyakSAdi pramANahI hai / anityake pramANatA kahiye to kahA virodha hai ? bahuri | koI kahai hai, prathama upazamasamyaktvakI utpatti hote jJAnabhI samyak tisahI kAlameM hoya hai / tAteM For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 159 // NEPAgaspreeMPSPREACHYPOTAASPAANIPRPAASPARASARAN matipUrvakapaNAM zrutakai kaisai Thaharai ? tAkU kahiye / yaha kahanA ayukta hai / jAte jJAnakai samyakSaNA samyaktvakI apekSA" bhayA hai| jJAnakA svarUpakA lAbha tau anukramateMhI hai| aiseM matipUrvakapaNAmeM virodha nAhI! bahuri koI kahai hai, mAtipUrvaka zruta hai yaha lakSaNa to avyApaka hai-sarvazrutajJAnamaiM vyApai naaNhii| jAte zrutapUrvaka ruta mAniye hai / sohI kahiye hai| zabdarUpa pariNayA je pudgalaskaMdha te akSara padarUpa bhaye / taba ghaTa Adi zabda karNa iMdriyakA viSaya bhyaa| tathA tAke rUpAdika netra | Adike viSaya bhaye, pIche tehI pahalai rutajJAnake viSaya bhaye / tinimeM kicha vyabhicAra nAhI / tiniteM kIyA hai saMketa jAneM aisA puruSa hai so ghaTa aise zabdake gocara jo ghaTa nAmA padArtha tAteM jaladhAraNAdika je kArya tinarUpa jo dUsarA saMbaMdhakA vizeSa tAhI prApta ho hai| tathA dhUmAdika | padArthateM amyAdika vastukU prApta ho hai / tisa kAla rutajJAnate zrutajJAna bhayA aiseM kahate AcArya | uttara kahai haiM / jo, yaha doSa nAMhI hai| tisa zrutajJAnakaibhI upacArateM matipUrvakapaNAMhI kahiye / | jAte zrutajJAnakaibhI koI ThikANe matihIkA upacAra kIjiye hai| jAte matipUrvakahI sohI irutajJAna || bhayA hai aiseM jAnanAM / bahuri sutrameM bhedazabda hai so judA judA kahanAM doya bhedabhI hai, aneka aksisexikshireritalikaritisatilipixert ertairertseixs For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SPRESPAPEPARGAASPIONEEDOMAASPARODARPANJAR // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdanIkRtA // prathama adhyAya // pAna 160 // bhedabhI hai bArahabhedabhI hai aiseM / tahAM doya bheda to aMgavAhya ara aMgapraviSTa aise haiM / ___ bahuri aMgabAhya tau anekabhedarUpa hai| tinike nAma dazavaikAlika uttarAdhyayana Adika te caudaha prakIrNaka kahAvai haiM, tinike nAma- sAmayika / caturviMzati stava / vNdnaa| pratikramaNa / vainAyaka / kRtikarma / daza vaikAlika / uttarAdhyayana / kalpavyavahAra / kalpAkalpa / mahAkalpa / puMDarIka | mahApuMDarIka / nissedhikaa| aiseM caudaha haiM // bahuri aMgapraviSTake bAraha bheda haiM / te kauna sohI kahiye haiN| 1 AcAra / 2 sUtrakRta / 3 sthAna / 4 samavAya / 5 vyAkhyAprajJapti / 6 jnyaatRdhrmkthaa| 7 upAsakAdhyayana / 8 aMkRtadaza / 9 anuttaropapAdika daza / 10 praznavyAkaraNa 11 vipAkasUtra / 12 dRSTivAda / aise bAraha // tahAM dRSTivAdake bheda parikarma / sUtra / prathamA nuyoga / pUrvagata / cUlikA aise pAMca // tahAM parikarmake bheda 1 caMdraprajJapti / 2 sUryaprajJapti / 3 jaMbUdvIpaprajJapti / 4 dvIpasAgaraprajJapti / 5 vyAkhyAprajJapti // bahuri cUlikAke paMca bheda 1 jlgtaa| 2 sthalagatA / 3 mAyAgatA / 4 rUpagatA / 5 AkAzagatA / aise pAMca // bahuri pUrvagatake bheda caudaha 1 utpAda / 2 agrAyaNIya / 3 vIryapravAda / 4 astinAstipravAda / 5 jJAnapravAda | 6 satyapravAda / 7 AtmapravAda / 8 karmapravAda / 2 pratyAkhyAnanAmadheya / 10 vidyAnuvAda americoraseksketrepreresperiesserials For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 161 // 11 kalyANanAmadheya / 12 prANAvAya / 13 kriyAvizAla / 14 lokabiMdusAra aiseM caudaha / aiseM bAraha aMga kahai / / tinike vIsa aMka pramANa apunarukta akSara haiM / tinike pada ekaso bAraha koDi | tiyAlisa lAkha aThAvana hajAra pAMca hai / eka padake akSara solAse cautIsa koDi tiyAsI lAkha sAta hajAra AThase aThyAsI haiM / prakIrNakanike akSara ATha koDi eka lAkha ikyAsIse pacehattari hai|| ___ara pUrvanikI utpatti aise hai / prathama paryAyajJAna akSarakai anaMtavai bhAga sUkSmanigoda labdhaparyApta jIvakAteM lagAya vadhatA vadhatA paryAyasamAsa jJAna ho hai / bahuri akSarajJAna, akSarasamAsajJAna, padajJAna padasamAsajJAna, saMghAtajJAna, saMghAtasamAsajJAna, pratipattijJAna, pratipattisamAsajJAna, anuyogajJAna , anuyogasamAsajJAna, prAbhRtajJAna, prAbhUtasamAsajJAna, prAbhRtaprAbhRtajJAna, prAbhRtaprAbhRsamAsajJAna , vastujJAna , vastusamAsajJAna , pUrvajJAna, pUrvasamAsajJAna aiseM vIsa sthAnarUpa pUrvakI utpatti jAnanI / bahuri pUrvake caudaha bheda kahe tinimeM ekaso picyANavai vastu ho haiM / ara eka eka vastumaiM vIsa vIsa prAbhUta kahai haiM / te guNatAlIsase prAdhRta hoya haiM / ini aMga ara aMgavAhyazrutake akSaranikI tathA padanikI saMkhyA tathA tinimeM jo jo pradhAnatAkari vyAkhyAna hai so vizeSakari gomaTasAramaiM | kahyA hai / tahAMteM jAnanAM // For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 162 / / __ ihAM koI pheri pUche hai, jo yahu zrutajJAna doya bhedarUpa bAraha bhedarUpa hai so yahu vizeSa kAherauM bhayA hai ? tathA tAkI pramANatA kaisai hai / tAkA uttara yahu vizeSa vaktAke vizeSata hai / vaktA tIna prakAra hai| prathama tau sarvajJa hai tahAM tIrthaMkara tathA sAmAnyakevalI bahuri zrutakevalI / bahuri tinike pIchale sUtrakAra TIkAkAratAI bhaye AcArya / tinakU ArAtIya aisA nAma kahiye / | tahAM sarvajJaparamarSi jinikai chadmasthake citavanamaiM na Avai aisI aciMtya vibhUtikA vizeSa pAIye / tini. arthateM Agama kahyA / tAkA pramANapaNAM to pratyakSajJAnIpaNAMta tathA nirdoSapaNAMtahI hai| bahuri tinike nikaTavartI je buddhike atizaya tathA Rddhikari yukta aiseM gaNadhara irutakevalI tinikari race aMgapUrvarUpa sUtra hai| tAkA pramANapaNAM sarvajJakI pramANatAte haihI / te sarvajJake nikaTavartIhI haiN| bahuri ArAtIya je unake pIchalai AcArya tini. isa kAladoSate thorI Ayu thorI buddhi, thore sAmarthyake dhArI je ziSya tinike upakArakai arthi daza vaikAlikAdika race hai / tAkA pramANapaNAM arthateM jo sarvajJa tathA gaNadharanineM kahyA hai sohI yaha hai aise hai / jaisaiM kSIrasamudrakA jala eka ghaTamaiM bhari lyAvai so kSIrasamudrakAhI hai / taiseM yaha sarvajJakI paraMparAteM artha le ApanA buddhisArU kahyA so vahahI hai aise jAnanAM // For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 163 // ihAM koI pUchai, jo rutazabdakari jJAnahI grahaNa kIyA, to aise vacanarUpa jo dravyazruta tAkai zrutapaNAM kaise prasiddha hai? tAkA uttara- jo, dravyazrutakai rutapaNAM upacArateM Avai hai / jAte zrutazabdakA kahanAMhI rutakai dravyazrutapaNA janAvai hai / dravyazruta hai so bhAvazrutajJAnakA nimitikAraNa hai / yAhIke nimittateM bhAvazrutajJAnake bhedabhI aMgavAhya aMgapraviSTa Adi bhaye haiN| jo aiseM na hoya, to jJAnakA iruta aisA nAma kAheLU hai ? jJAnakA vAcakahI spaSTa nAma kahate bahuri aMga Adike bheda kahanete anyavAdI cyAri bhedarUpa veda kahai haiN| tathA SaDaMga vedake kahai haiN| tathA vedakI sahasra zAkhA kahai haiM / tinateM nyAzapaNAM pragaTa hoya hai / te irutAbhAsa haiM pramANa | naaNhii| bahuri iruta hai so parokSapramANa hai / bahuri matipUrvaka kahanaiteM avadhyAdi nimititeMbhI na hoya hai| ara sarvathA nityapaNAkA niSedha hai| bahuri koI rutapUrvakabhI iruta ho hai / tathApi sobhI matipUrvakahI hai| jAteM jAkai pUrvavacana Avai tava vacanake zravaNarUpa mAtajJAna to avazya hoyhii| tAkai pIche zrutajJAna hoya / tAteM sAkSAt tau matipUrvakahI hoya hai| bahuri smRti Adi | jJAnabhI istajJAna nAhI hai| jAteM smRti tau matijJAnahIkA vizeSa hai / bahuri je mImAMsaka zabdAtmaka dravyadaruta vedakU kahai haiM, tAkU jJAnapUrvaka nAhI kahai haiM / sarvathA For Private and Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 164 // artisteriti er Camerasexsarelaxerespreriasikserasacrasheredies nitya kahe haiM / tinike pramANate vicAriye taba bahuta virodha Avai hai / jAte vedakA uccAra to jJAna| pUrvakahI hai / bahuri kahai, jo, zabdakI vyakti jJAnapUrvaka hai zabda to nityahI hai / tahAM kahiye jo zadakI vyakti zabdatai bhinna tau nAhI zabdarUpahI hai // bahuri kahai haiM, jo, vacana ke uccArakai jJAnapUrva | | kapaNAM hai / vacana tau navIna nAhI nityahI hai / jAte yAkA kartA kahyA nAhI / baDe baDe jJAnI bhaye yAkA kartA tau kAhUkuMbhI yAdi na bhayA / tAkU kahiye vedakA kartA vaizeSikamatake tau brahmAke kahai hai / jaiminI kAlAsurakU kahai haiM / bauddhamatI svASTakAta* kahai haiN| apanI apanI saMpradAya, sarvahI | kartA kahai haiM / tAteM aiseM kaiseM kahiye? jo kAhUneM kartA kahyA nAhI / jo kahai bahutakartA batAye tAte yaha jAniye ki kartA kahanA asatyahI hai / tAIM kahiye bahuta kartA bhaye akartA kaisai kahiye / | bahuri anya AgamateM aisA mahAnapaNAbhI vedakai nAhI / jAteM kahiye, jo, aisA kAhUrte kIyA jAtA nAhI tAteM akartA kahiye // bahuri kahai, jo, vedakA paDhaNAM vedakA paDhanai pUrvakahI hai / jo pahale koI pabyA hoya tAteM paDhiye | hai so yaha kahanAbhI anyateM samAna hai / apane apane AgamakU sarvahI apane apane Apta* paDhAvanevAlA kahe hai / bahuri kahai Agamake arthakU sAkSAt pratyakSakari vaktA hoya hai / to aiseMhI kartA reritsasixsxasairseriasisexiasisixeeriasibx. For Private and Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya || pAna 165 // kahiye to kahA virodha hai ? bahuri paDhAvanevAle vinA vedakA paDhanAM kaise hoya? jo kahai brahmA svargaviSai Apa adhyayana karai hai pIche manuSyaloka maiM Aya auranikaM par3hAvai hai, to aise tau sarvahI zAstra paDhane paDhAnevAle kahiye / jo aisehI akRtrimatA Thaharai tau sarvahI zAstra akRtrima Thaharai | bahuri hai jo maiM pUrva zAstra paDhe the tehI abahUM paDhAUM huuN| aisA anubhava tau kAhUkai dIkhe nAhI tahAM kahiye tatkAla huvA bAlaka bachA mAtAkA dUdha khaicai hai so anubhavavinA kaise khaice hai ? jo vAkai anubhava hai tau khaica hai, taisehI zAstrakA saMskAra paDhane paDhAvanevAle ke hoya tau kahA virodha ? bahuri jo akSara pada vAkyaniviSai vyutpatti kAvya racanevAle kavIzvaranikai dekhiye hai taisaiMhI veda kI racanAkA kartA kahiye tau yAmaiM kahA virodha hai ? tathA aiseM bhI suNiye hai sAmagaNa tau sAmaveda kIyA bahuri rucirA ricA karI / tAteM vedakai apauruSeyapaNAM kahA rahyA ? tAtaiM bhAratAdikakIjyoM vedabhI padavAkyasvarUpa hai / so pauruSeyapaNAhI saMbhava hai ! bahuve akRtrimapaNAM pramANatAkA kAraNa mAniye to aiseMhI sarvapadArthanikai akRtrimapaNAM pramANatAkA kAraNa kyoM na kahiye / bahuri nirdoSa kAraNateM upajanAM / bahuri apUrvArthapaNAM bAdhArahi - paNa pramANatAkA kAraNa hai / so anumAnAdi pramANaviSai samAna hai / tAteM niSprayojana vedakai For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 166 / apauruSeyapaNAM kAhekUM kalpiye / tAteM Agamakai pramANatAbhI syAdvAdamata meM asaMbhava bAdhakapramANateM sAdhI hai sohI satyArtha hai / bahuri koI kahai jo zabdapUrvakahI jJAna hai aisA ekAMta hai / jAteM aisA padArthahI lokavi nAMhI jo nAmavinA hoya tathA nAmavinA nizcaya jAkA hoya / tAkA uttara akalaMkadeva AcArya aisai kayA hai, jo nAma kahe pahalI smRti saMjJA ciMtA Abhinibodha bheda lIye jJAna pravarte hai / avazeSa zabdapUrvaka zrutajJAna hai / aise kahaneteM jo anyavAdI ka hai hai, jJAna ke pUrva jo niraMtara vacanarUpapaNAM hoya tau jJAnakA prakAza hoya nAhI / so aisA kahanAMbhI nirAkaraNa bhayA / vacanarUpatAvinAhI matijJAna prakAzai hai | bahuri zabdAdvaitavAdIkI mAni kahakara nirAkaraNa kIjiye hai / bahuri vaha kahai, jo, vANI cyAri prakAra hai -- vaikharI madhyamA pazyaMtI sUkSmA / tahAM ura kaMTha Adi sthAnanikaM bhedikari pavana nisa aisA jo vaktAkA sAsochAsa hai kAraNa jAkUM aisA akSararUpa pravartatI tAkUM tau vaikharI kahiye | bahuri vakta kI buddhi to jAkA upAdAna hai kAraNa hai bahuri sAsochAsakUM ullaMghi anukra taiM pravartatI tAkUM madhyamA kahiye / bahuri jAmaiM vibhAga nAMhI sarva taraha saMkocyA hai krama jAneM aisI pazyaMtI kahiye / bahuri aMtara prakAzarUpa svarUpajyotIrUpa nitya aisI sUkSmA kahiye / For Private and Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 167 // | tinimeM vaikharI madhyamA ini doUvinA to iMdriyajJAna pravarte hai / so to svasaMvedana hamAre iSTa hai| hamabhI mAnai haiN|| bahuri pazyaMtI tathA sUkSmA vinAjJAna nAhI pravarte hai / jAteM nizcayAtmaka vyApArasvarUpa jo jJAna so jo pazyaMtI abhedarUpa vANI tAvinAM kaise pravarte ? tathA sarvavyApaka nitya ekarUpa zAzvatI bIjarUpa sarvavANIkA kAraNa sarvajJAnavirSe prakAzarUpa jo sUkSmA vAgI tAvinAM kaise pravarte? aise zabdAdvaitavAdI kahai haiM / tADUM kahiye-jo, zabdabrahma tau tU niraMza mAnai hai, tAvirSe cyArI avasthA kaisai hoya? jo hoya to aMzasahita hUvA anitya Thaharai / advaitapaNAM kaise Thaharai ? jo kahai avidyAte cyAri avasthA dIkhai hai to avidyA koNakai hai ? zadabrahma to niraMza hai tAkai avidyA kaisai vaNai? tathA niraMza zabdakI siddhi kaise pramANate kariye? iMdriyanikari tau jAkA grahaNa nAhI tathA jAkA kachu ekatAkA liMga nAMhI ara svasaMvedanameM Avai nAhI, ara AgamateM bhedakIbhI siddhi hai abhedahI siddhi nAhI, bahuri kevala AgamahIte anyapramANavinAM tattvakI siddhibhI pramANabhUta nAhI, bahuri zabdabrahmate judAhI AgamabhI kachu hai nAhI, bahuri tAke bheda avidyArUpa batAve to avidyAteM tAkI siddhi kaise hoya / ityAdi yuktinai niraMzarAdabrahmakI siddhi hotI For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org 69SPRAKASPARACEPA6AGARIPARGANISDARSDAORAGAR / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 168 // naahii| tathA tAkI cyAri vANIrUpa avasthA honAhI vaNeM nAhI / bahuri hamAre syAdAdinikai sarvaprakAra sidhdi ho hai / / vANI dravyabhAva bhedateM doya prakAra hai| tahAM dravyavacana doya prakAra; eka dravyarUpa eka paryA| yarUpa / tahAM zrotraMdriyakai grahaNameM Avai aisA vacana tau paryAyarUpa hai| tALU vaikharI aisA nAma kIyA // bahuri bhASAvargaNArUpa pariNaye je pudgalaskaMdha tiniLU dravyavacana kahiye tAkU madhyamA aisA nAma kIyA / bahuri bhAvavacana doya prakAra hai / tAke doya bheda / tahAM jJAnAvaraNIyakarmakA udayakA abhA| vateM bhayA jo AtmAkai akSarake grahaNa karaNaikI tathA kahanaikI zakti tALU to labdhi kahiye, tAkA sUkSmA nAma kIyA / bahuri tisa labdhikai anusAri vyaktirUpa bhayA jo akSarake grahaNa karaNerUpa tathA | kahanerUpa dravyavacana... kAraNa jo bhAva tALU upayoga kahiye tAkA nAma pazyaMtI kiyA / so e doU | AtmAke pariNAma haiN| zadarUpa pudgala nAhI; zabdakU nimitta hai| so isa labdhi tathA upayogaIM cidrUpasAmAnya grahaNakari akSararUpa nAma kahanekai pahalI tau matijJAnahI kahiye / so to vacanapUrvaka nAhI pravarte hai / bahuri vacanapUrvaka jo pravarte so zrutajJAna hai so vacanapUrvakahI kahiye / aiseM kahaneteM | sarva jaghanya tau labdhAkSarajJAna tAkebhI zrutajJAnapaNAM sidhda hoya hai / so sparzana iMdriyateM bhayA jo | ertsixsertsoppeeriasiseatsaatsersixertsexks . For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 169 // GANGA matijJAna tisa pUrvaka hoya hai / aiseM matipUrvaka iruta kahane meM virodha nAhI hai / bahuri anyavAdI upamAnapramANa judA kahai haiM / sobhI isa zrutapramANamaiMhI aMtarbhUta hoya hai / sohI kahiye haiM / prasiddha samAnadharmapaNAMteM jo sAdhyavastuko sAdhiye, tAkU upamAna kahiye / jaise gaUsArikhA yaha gaMvaya hai / tathA vaidhyNtebhii hoya hai, jaise jo mahiSa hai so gaU nAhI hai| aise sAdhaya'vaidharmyakari jo saMjJAsaMjJisaMbaMdhakI prApti so upamAnakA artha hai / so aiseM yAkU zadapramANate nyArA kahai hai| tinikai doya Adi saMkhyAkA jJAnabhI nyArA pramANa ThaharaigA / tathA uparile nIcalekA jJAna tau saupAnakevi, tathA parvatAdivirSe thiratAkA jJAna, apane vaMzAdivirSe mahAnapaNaikA jJAna , caMdramAsUryAdivirSe dUravartIpaNAkA jJAna , sarasUM AdivirSe choTApaNAkA jJAna , ruI AdivirSe halakApa| NAkA jJAna , apanA ghara AdivirSe nikaTavartipaNAMkA jJAna , bakUTAcokUTA AdiviNe AkArakA jJAna , | koIvirSe vakrapaNAdikA jJAna, e sarva nyAre pramANa tthhraige| taba Apa mAnI jo pramANakI saMkhyA tAkA vighaTana hogaa| tAteM jo saMjJAsaMjJisaMbaMdhate padArthakA jJAna hoya hai so sarva Aptake upadezapUrvaka hai / tAteM AgamapramANameM aMtarbhUta hoya hai / aiseMhI anyabhI udAharaNa haiM // jaise siMhAsanapari baiThA hoya so rAjA hoya / suvarNake siMhAsanapari baiThI paTTarANI hoya / isa | porapaanaamappa For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 170 // aabetasekasetiaNaperaSkserapeutabeerts tarapha baiThA hoya so maMtrI hoya / yahu yAteM pUrvadisAkI tarapha hai / yaha yAte dakSiNadisAkI tarapha hai / yahu yAteM uttaradisAkI tarapha hai| yAkA yahu nAma hai ityAdi vAkya pUrva suNe the / tAkA saMskAra pheri inako dekhe taba rAjAdikakA jJAna hoya / bahuri SaNmukha svAmikArtikeya hai, brahmA caturmukha hai / UcI nAsikAvAlA sukhadeva hai / dUdhajalakU nyArA karanevAlA jAkai cUMca so haMsa hai| saptapatravAlA azokavRkSa hai aise vAkyaniteM yathArthakI prApti sobhI Agama hai / tathA rUpakAdi alaMkAraniteM jJAna honA sobhI AgamapramANa hai / aisa~hI upamAnapramANabhI AgamapramANahI hai / bahuri pUrva jALU dekhyA thA tathA bahuri pheri dekhyA; taba jANI " yaha pUrva dekhyA sohI hai aisA jAnai " tAIM pratibhA kahiye so pratyabhijJAna hai, so matijJAnahI hai / yAkai pUrve zabda lagAye taba AgamapramANa hai / bahuri saMbhava abhAva arthApatti anumAna e sarvahI nAmapUrvaka to AgamapramANa hai / vinAM nAma matijJAnarUpa pramANa hai / aiseM matijJAna rutajJAna e doU pUrve sUtrameM parokSapramANa kahe te jAnane / AgeM pratyakSapramANa kahaneyogya hai / so doya prakAra hai, dezapratyakSa sakalapratyakSa / tahAM dezapratyakSa avadhi manaHparyaya jJAna hai / sarvapratyakSa kevalajJAna hai / tahAM pUcha hai jo aise hai tau prathamahI avadhijJAna tIna prakArake pratyakSavirSe Adi hai so kahiye? aiseM pUche kahai haiM- avadhi doya prakAra hai | For Private and Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 171 // eka bhavapratyaya dUsarA kSayopazamanimittaka / tahAM bhavapratyayakU kahai haiM // bhavapratyayo'vadhirdevanArakANAm // 21 // yAkA artha- bhavapratyaya avadhi hai so devanArakInikai hoya hai // tahAM pUche haiM- bhava kahA ? | tahAM uttara- Ayu nAmakarmakA udayakA hai nimitta jA* aisA AtmAkA paryAya so bhava kahiye , bahuri pratyaya nAma kAraNakA hai / so bhava hai kAraNa tAkU tAhi bhavapratyaya kahiye / aisA avadhijJAna | devanArakI jIvanikai hoya hai / ihAM koI pUcha hai jo, aise hai to kSayopazamanimittapaNA tinakai na ThahassA / AcArya kahai haiM / aisA doSa ihAM nAMhI Avai hai / jAteM bhavake AzrayateM inikai kSayopazama hoya hai / tAteM pradhAnakAraNa hai aisA upadeza hai / jaise pakSInikai gamana AkAzavirSe hoya hai tahAM bhavahI pradhAnanimitta hai kisikA sikhAyA nAMhI hai / taiseM devanArakInikai vrataniyamatapazcaraNake abhAva hotebhii hoya hai, yAteM bhavapratyaya kahiye hai| bahuri bhavapratyaya devanArakIkaihI hai anyakai nAMhI aisA niyama | jAnanAM / jo aiseM na hoya to bhava tau sarvajIvanikai sAdhAraNa hai| taba sarvahIkai yAkI prApti Avai / bahuri avadhikI hInAdhikapravRttibhI dekhiye hai / tAteM yaha kSayopazamakA vizeSa hai| bahuri | devanArakI sarvahIkai avadhi nAhI kahiye / samyagdRSTinihIkai avadhijJAna kahiye / jAteM avadhi | SAFAYPARSAKASPARAGANPARGAGANPATIALASPARAPUSPACG FARPorxgayen For Private and Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra AGE www.kobatirth.org AgeM dUsarA bhedaM kahai haiM / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 172 || aisA sUtramaiM grahaNa hai tAteM mithyAdRSTInikai vibhaMga avadhi kahiye / bahuri inikai hInAdhika avadhikA vyAkhyAna anyazAstraniteM jAnanAM // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // kSayopazamanimittaH SaDvikalpaH zeSANAm // 22 // yAkA artha - kSayopazama hai nimitta jAkUM aisA chaha bhedarUpa avadhi hai so zeSa je manuSya tiryaMca tinikai hoya hai // tahAM avadhijJAnAvaraNakarmake dezaghAtisparddhakanikA udaya hoteM bahuri sarvaghAtisparddhakanikA udaya abhAva hai lakSaNa jAkA aisA kSaya, bahuri tehI sarvaghAtisparddhaka udayakaM na prApta bhaye sattA avasthArUpa upazama hai nimitta jAkUM so kSayopazamanimitta avadhi kahiye / so zeSa je devanArakIrte avazeSa rahe manuSya tiryaMca tinikai hoya hai / tinimeMbhI jinake avadhiyogya sAmarthya hoya tinahIkai hoya hai / je asainI tiryaMca tathA aparyAptaka manuSya tiryaMca isa saamrthyte rahita hoya, tinikai na hoya hai / bahuri saMjJI paryAptaviSaibhI sarvahIkai na hoya hai keI samyagdarzanAdi nimittakara sahita hoya / tathA jinikai karmakA upazama kSaya hoya tinahIkai ho hai / ihAM koI pUche, kSayopazamavinAM tau avadhi hoya nAMhI, sUtrameM kSayopazamazabda grahaNakA For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 173 // kahA prayojana hai? tAkU kahiye ihAM kSayopazamakA grahaNa niyamakai arthi hai / ihAM kSayopazamahI nimitta hai, bhava nAMhI hai // so yaha avadhi chaha bhedarUpa hai| anugAmI ananugAmI vardhamAna hIyamAna avasthita anavasthita aise chaha bheda haiN| tahAM bhavAMtaraLU gamana karatA jo jIva tAkI lArahI anyabhavameM sAthi sUryake prakAzakIjyoM calyA jAya so to anugAmI kahiye / bahuri jo bhavAMtaramaiM sAthi na jAya jisa bhavameM upaje tisahImeM rahajAya, jaiseM pUThi pIche prazna karanevAlA puruSakA vacana parake hRdayameM | praveza na karai taiseM yaha avadhi jAnanAM so ananugAmI kahiye / bahuri jo samyagdarzanAdiguNarUpa vizuddhapariNAmanikI vRddhi honerauM jisa pariNAmakU lIye upajyA tAteM vadhatAhI jAya asaMkhyAtalo. kaparimANasthAnakanitAI vadhai jaiseM bAMsanikai paraspara bhiDanete upajyA jo ami so sUke patrAdika saMcayarUpa bhayA jo iMdhanakA samUha tApari paDyA huvA vadhatAhI jAya taiseM yaha avadhi vardhamAna kahiye / bahuri jo samyagdarzanAdiguNakI hAnirUpa jo saMklezapariNAma tinikI vRddhIke yogate jisa parimANakU lIye upajyA hoya tAteM ghaTatAhI jAya aMgulakai asaMkhyAtavai bhAgamAtra sthAnakanitAI ghaTai jaiseM parimANarUpa hai upAdAnakA saMtAna jAkA aisA jo agni tAkI zikhA ghaTatIhI jAya taiseM Utsapseexksisatirexitsixsaksibeerisatireezits? For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 174 // lNddnulyerudNtN klklNddnulNdruu yaha avadhi hIyamAna jAnanAM / bahuri jo samyagdarzanAdiguNakA avasthAnateM jisa pariNAmakU lIye upajyA tetAhI rahai paryAyake aMtatAI tathA kevalajJAna upajai tahAMtAMI ghaTai vadhai nAMhI, jaise puruSake | koI tilA AdikA cinha jaisA hai taisAkA taisAhI rahai, taiseM yaha avadhi avasthita jAnanAM / bahuri jo samyagdarzanAdi guNake ghaTane vadhaneke yogate jitane parimANakU lIye upajai tAte vadhebhI ghaTaibhI jaise pavanake vegakari prenyA jalakA laharI ghaTai vadhai, taiseM yaha avadhi anavasthita kahiye / aise yaha avadhi chaha prakAra ho hai // bahuri zlokavArtikamaiM yAkA aisA vyAkhyAna hai- jo avadhijJAnAvaraNa kSayopazama to aMtaraMga kAraNa hai / so doU prakArakI avadhimeM pAIye hai| yAvinA to avadhijJAna upajaihI naaNhii| tAteM yahAM bAhyanimitta apekSA kathana kiijiye| taba bhavapratyayakU to pradhAnakAraNa bhavahI hai / bahuri | yaha kSayopazamanimittaka kahyA tALU guNapratyayabhI khiye| tahAM kSayopazamazabdakari cAritramohake kSayateM bhayA jo kSAyikacAritra bahuri cAritramohake upazamateM bhayA upazamacAstri, bahuri doUteM / bhayA kSayopazamacAritra yAmaiM saMyamAsaMyamabhI Aya gyaa| aise tIna prakAra cAritra nAmA guNa jo bAhyanimitta tAteM upajai so kSayopazamanimittaka kahiye / aisA vyAkhyAna hai / bahuri AgamavirSe For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 175 // aalNddlNddirecteklglNdulku sapratipAta apratipAta tathA dezAvAdha paramAvadhi sarvAvadhi e sarva anugAmI Adi chaha bheda kahe tinameM aMtarbhUta jAnane // tahAM dezAvadhi to anugAmIbhI bahuri ananugAmIbhI hai / bahuri paramAvadhi sarvAvadhi kevalajJAna upajai tahAMtAMI anugAmIhI hai / bahuri dezAvadhi tau vardhamAnabhI hai hIyamAnabhI hai / bahuri paramAvadhi vardhamAnahI hai / bahuri dezAvadhi tau anavasthitahI hai / yA prakAra avadhijJAna to kahyA // bahuri tAke lagatAhI manaHparyayajJAna kahaneyogya hai, tAke bhedasahita lakSaNakA kahanekA icchaka AcArya sUtra kahai haiM ||Rjuvipulmtii manaHparyayaH // 23 // yAkA artha-- Rjumati tathA vipulamati aisai doya bhedarUpa manaHparyayajJAna hai // RjvI kahiye sarala tathA vacana kAya manakari kIyA aru parake manakevi prApta bhayA aisA jo padArtha tAke | jAnane" nipajAI jo mati kahiye jJAna jAkai hoya, tAkU Rjumati kahiye / bahuri vipulA kahiye vakra tathA vacana kAya manakari kIyA aru parake manavirSe prApta bhayA jo padArtha tAkari nAhI | nipajAI svayamevahI bhaI aisI jo mati kahiye jJAna jAkai hoya, tAkU vipulamati kahiye / yAka For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra brobiya www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya || pAna 176 / / samAsakari RjuvipulamatI aisA dvivacana kIyA hai // tahAM matizabda ekahIkari artha Aya gayA / tAteM dUsarA matizabda na kahyA / athavA aisA bhI samAsa hoya hai Rju bahuri vipula e doUhI mati hai / tAteM doUhI jahAM hoya te doUhI RjuvipulamatI hai / aiseM kahaneteM yahu manaHparyayajJAna doya prakAra bhayA Rjumati vipulamati aiseM / aba yAkA lakSaNa kahai haiM | vIryAMtarAya mana:paryayajJAnAvaraNakarmakA tau kSayopazama bahuri aMgopAMganAmA nAmakarmakA udayakA lAbhake avalaMbana AtmAkai parake manake saMbaMdhakI pAI hai pravRtti jAneM aisA jo jJAnopayoga tAkUM mana:paryayajJAna kahiye / ihAM koI kahai, manake saMbaMdhakari bhayA tAteM yA maiM matijJAnakA prasaMga hai| tahAM kahiye, yAkA uttara tau pUrvai sAmAnyajJAna ke sUtrake vyAkhyAnamaiM kahyA thA, sit apekSAmA hai utpattikAraNa nAhI / parake manaviSai tiSThatA padArtha kUM yaha jAne hai etAvanmAtra apekSA hai / tahAM RjumatijJAna hai so kAlateM jaghanya tau Apake tathA anyake doya tathA tIna bhavakA grahaNakUMM kahai | bahuri utkRSTa sAta ATha bhava kahai pahale bhI aru agale bhI / bahuri kSetra jaghanya tau cyAri le ATha kozatAMIkI kahai / utkRSTa cyAri yojanateM le ATha yojanatAMIkI kahai / bAhyakI nahI hai | bahuri vipulamatijJAna hai so kAlateM jaghanya tau sAta ATha bhava agile pichalekA grahaNa For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 177 // kahai / ukRSTa asaMkhyAta bhava agile pichalekA grahaNa kahai / bahuri kSetrateM jaghanya tau cyAriteM le ATha yojanatAIkI kahai / utkRSTa mAnuSottaraparvatakai mAhilI kahai vAralI na kahai // aiseM kahe je manaHparyayajJAnake doya bheda tinivi vizeSakI prAptike arthi sUtra kahai haiM-- // vizudhdhapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 24 // yAkA artha-- doU manaHparyayajJAnake virSe vizuddhi aru apratipAta ini doya vizeSanikari vizeSa hai / apane AvaraNa jo karma tAke kSayopazama hote AtmAkai vizuddhatA ujvalatA hoya tA* vizuddhi kahiye / saMyamateM chuTanekU pratipAta kahiye, jo pratipAta nAhI tALU apratipAta kahiye / upazAMtamohavAle jIvakai cAritramohakA udaya hote saMyamarUpa zikharase pratipAta ho hai ulaTA Aya paDai hai / bahuri kSINakaSAyavAlekai paDanekA kAraNa nAhI / tAteM ulaTA na Avai hai apratipAta ho hai| | ini doUnikari Rjumati vipulamati manaHparyayajJAnameM bheda hai| tahAM vizuddhikari tau Rjumatite vipulamatijJAna dravya kSetra kAla bhAvake vizeSa jAnanekari atizayakari vizuddha hai jo kArmANadravyakai anaMtavai bhAga aMtakA bhAga sarvAvadhijJAna jAnai hai / tALU anaMtakA bhAga dete aMtakA bhAga Rjumati | manaHparyayajJAnakA viSaya hai / tAkU anaMtabhAgarUpa kIye anaMtakA bhAgakU vipulamatijJAna jAna hai / eartferitsaptaries2saeritsaptarikseberries2sxeeritsapbrexia2b. For Private and Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 178 / / addglvulNduNddsedylNddryNtmunku | ihAM anaMtakI gaNatikA anaMtabheda hai| tAteM pheri pheri anaMtakA bhAga kahyA hai / aiseM dravyakI | apekSA vizuddhi kahI / kSetrakAlakI pUrva kahIhI thii| bahuri bhAvakI apekSA vizuddhi atisUkSma dravyake jAnanehIteM jAnanI / prakRSTa kSayopazamake yogate vizuddhi ghaNI hoya hai / bahuri apratipAta' karikaibhI vipulamati viziSTa jAnanAM / jAte jAkai vipulamati hoya tAke cAritra vardhamAnahI hoya hai / tAte ulaTA na Avai / bahuri Rjumati jJAnavAlA kapAyakA udayateM hIyamAnacAritrabhI hoya hai / tAte ulaTAbhI Avai, tAteM pratipAtIbhI hoya hai / AgeM, isa manaHparyayajJAnakA vizeSa kahyA avadhi manaHparyayameM kAhete vizeSa hai so kahau ? aise prazna hote sUtra kahai hai // vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaHparyayayoH // 25 // yAkA artha- avadhijJAna bahuri manaHparyayajJAna ini doUnimeM vizudhdi kahiye ujvalatA, | bahuri kSetra jahAM tiSThate bhAvanikU jAneM, bahuri svAmI jAkai yaha jJAna hoya so AtmA, bahuri viSaya jJeya vastu ini cyArike bhedateM bhedavizeSa hai / sohI kahiye haiM / manaHparyayajJAnakA viSaya sUkSma hai| tAteM to avadhiteM atizayakari vizudhda hai ujvala hai / bahuri kSetra pahalI kahyAhI thA / so avadhikA atcherritoopertiseriespreatsareeriasisexstoerits 2050 For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir albeerinetarrasexkapderabetasopresax // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 179 // kSetra tau ghaNAM hai yAkA thorA hai / bahuri svAmI manaHparyayajJAnakA tau pramattaguNasthAnateM le kSINakaSAyagu | NasthAnatAMI saMyamIhI hoya hai / tAmaiM bhI uttamacAritravAlAhI hoya / tAmeMbhI vardhamAnacAritravAlAhI hoya hai / tAmaiMbhI saptavidha RddhimaisUM koI RdhdidhArI hoya tAhIkai hoya hai anyakai nAhI hoya / | bahuri tinimeMbhI koIsekai hoya hai sarvahI RddhidhArInikai na hoya hai| bahuri avadhi hai so cyArIhI gatike jIvanikai hoya hai / aiseM svAmIke bhedateM inimeM bheda hai| bahuri viSayakI apekSA bheda hai so AgeM kahasI // AgeM kevalajJAnakA lakSaNa kahanekA avasara hai| tALU choDi jJAnanikA viSayakA niyama vicAriye hai| kAheta ? jAteM kevalajJAnakA svarUpa dazama adhyAyamaiM " mohakSayAt " ityAdi sUtra kahasI / jo aiseM hai to Adhake mati zruta doya jJAna tinikA viSayaniyama kahA? aise prazna hote sUtra kahai haiM-- // matizrutayonibandho dravyeSvasarvaparyAyeSu // 26 // ___ yAkA artha-- mati iruta ini doU jJAnanikA viSayakA niyama dravyanikaivirSe keIka paryAyavi hai, sarvaparyAyaviSa nAhI hai // tahAM nibaMdha kahiye viSayakA niyama / ihAM koI kahe viSayakA Satireoriasisixertiorerieshindikshikeeritsarkstarts . For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 180 // | kaiseM jAnyA ? viSayazada to sUtrameM nAhI // tADUM kahiye- viSayazabda pahale sUtramaiM kahyA hai so lenA, tAkai vibhaktibhI lagAya lennii| bahuri dravyeSu aisA bahuvacanateM sarvadravya jIva pudgala dharma adharma AkAza kAla grahaNa karane / tinake asarvaparyAya kahiye keIka paryAya lene / aiseM keIka paryAyanisahita sarvadravya matizrutajJAnake viSayabhAvakU prApta ho haiM / sarvaparyAyanisahita inikA viSaya nAhI hai jAte te paryAya anaMta haiM / ihAM koI kahai, dharmAstikAyAdika je atIMdriya haiM te iMdriyajJAna jo matijJAna tAke viSaya kaise hoya? yAteM sarvavyani matijJAna pravarte yaha kahanA ayukta hai| tAkU kahiye- e doSa ihAM nAhI Avai / jAte aniMdriya kahiye mana nAmA aMtaraMga kAraNa hai, tAteM noiMdriyajJAnAvaraNakarmake kSayopazamakI labdhipUrvaka upayoga avagrahAdirUpa pahalI pravarte hai / tAteM tatpUrvaka zrutajJAna sarvadravyanivirSe svayogyaviSai pravarte hai aiseM jAnanAM // ihAM koI anyavAdI kahai , jo matijJAna rutajJAna to svapnavat hai / bAhyapadArthakU avalaMbIkari nAhI upajai hai / jaiseM svapnAkA koI bAhyapadArtha satyArtha nAhI taisaiM yahabhI hai| tA* kahiye, yaha kahanA ayukta hai / jAteM aise kahateM sarvazUnyatA Thahare hai / prathama to Apakai pailA dUsarA AtmA vAhyArtha hai so matizrutajJAna tAk grahaNa karai hai / jo tAkA abhAva mAniye to pailAkai Apa vAhyArtha hai so ApakAbhI abhAva bhyaa| aaseeriasisaareertslatipreritasiritsasteritsar. For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 181 // aaddukul aaddseridireddrederkulkeramirerNdku aise doUke bhAvateM sarvazUnyatA aaii| bahuri jo pailA AtmA satyArtha hai tau ghaTAdika padArthabhI satyArtha kaise na hoya? / ihAM pheri koI vAdI kahai, iMdriyajJAna to bAhyapadArthakU avalaMbai hai bahuri smaraNAdika to nirAlaMbana hai| tALU kahiye- anubhavapUrvaka smaraNAdi pravarte hai, tAteM nirAlaMbana nAhI / bahuri zrutajJAna hai sobhI arthAlaMbanasvarUpa hai / jAteM zrutajJAnateM vastukU jANi jo tisa vastuvirSe pravarte hai tahAM bAdhA nAMhI hai| jo zrutajJAnagocara vastuviSaM bAdhA nAMhI so tau zrutajJAna vastuke AlaMbanasvarUpa satyArtha hai / bahuri jahAM bAdhA hoya, so vaha zrutajJAna nAhI zrutAbhAsa hai // __AgeM matizrutakai lagatAhI kahaneyogya jo avadhijJAna tAkA viSayakA niyama kahA hai ? aisA prazna hoteM sUtra kahai haiM // rUpiSvavadheH // 27 // yAkA artha- avadhijJAnakA viSayakA niyama rUpI padArthanivirSe hai // ihAM sUtravirSe viSayanibaMdhazabdakI anuvRtti pahale sUtraniteM leNI / bahuri rUpI kahanete pudgaladravya grahaNa karanAM tathA | pudgaladravyake saMbaMdhasahita jIvadravya lene / bahuri rUpIvirSehI viSayanibaMdha hai aisA niyama karaneteM arUpIdravya na leNe yAke viSaya naaNhii| bahuri rUpIdravyavibhI keIka paryAya apaneyogya haiM tehI rNkessertainertainerals For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 182 // 6x2oEERPRECAPGAFARPrakapRCODANAASPASpepr viSaya haiN| sarvaparyAya yAkA viSaya nAhI // AgeM yAkai lagatAhI kahaneyogya jo manaHparyayajJAna tAkA kahA viSayaniyama hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- // tadanantabhAge manaHparyayasya // 28 // ___ yAkA artha-- sarvAvadhikA viSayakU anaMtakA bhAga deteM pAyA jo sUkSmapudgalaskaMdha tAvirSe yA manaHparyayajJAnakA viSayakA niyama hai // jo rUpI dravya sarvAvadhijJAnakA viSaya kahyA tAkU anaMtabhAgarUpa kIyA tisa eka bhAgavirSe yA manaHparyayajJAna pravarte haiM / ihAM aisA jAnanAM, jo paramAvadhikA viSayabhUta pudgalaskaMdhakU anaMtakA bhAga dIye to eka paramANumAtra sarvAvadhikA viSaya hoya hai / bahuri tALU anaMtakA bhAga dIye Rjumati manaHparyayakA viSaya hai / bahuri tAkuMbhI anaM | tabhAga dIye vipulamati manaHparyayakA viSaya hai / ihAM koI pUcha sarvAvadhikA viSaya tau eka paramA. NumAtra kahyA tAkU anaMtakA bhAga denAM kahyA so ekaparamANUkU kaiseM bhAga denA? tahAM aisA uttara- jo, ekaparamANU maiM sparza rasa gaMdha varNake anaMtAnaMta avibhAgapraticcheda haiM, tinike ghaTane vadhanekI apekSA anaMtakA bhAga saMbhava hai| jaisA paramANU avadhijJAna jAnyA tisake anaMtavai / For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 183 // bhAgakU manaHparyayajJAna jAne hai / tathA ekaparamANumAtraskaMdhabhI hoya hai / tAvirSe sUkSmabhAva pariNaye | anaMtaparamANu hoya haiM / tisa apekSAbhI anaMtakA bhAga saMbhava hai / tahAM svayogya keIka paryAyarUpa pudgalaskaMdha lenA sarvadravyaparyAyakAbhI viSaya nAhI // AgeM, aMtavi kahyA jo kevalajJAna tAkA kahA viSayaniyama hai? aisA prazna hoteM sUtra kahai haiM ||srvdrvypryaayessu kevalasya // 29 // ___yAkA artha-- kevalajJAnakA viSayakA niyama sarvadravya sarvaparyAyanivirSe hai / ihAM dravya tathA paryAya aiseM itaretarayoga nAmA dvaMdvasamAsateM vRtti krnnii| tahAM sarvapada doUkai lagAvaNAM / taba sarvadravya tathA sarvaparyAyanivirSe viSayaniyama hai aisA artha bhayA // tahAM jIvadravya tau anaMtAnaMta hai / bahuri pudgaladravya aNuskaMdhakA bhedakari jIvadravyate anaMtAnaMtaguNe hai| dharma adharma AkAza | e tIna eka eka dravya hai / tAteM tInahI hai| bahuri kAladravyake kAlANu asaMkhyAtadravya haiM / | tini sarva dravyanike paryAya atIta anAgata vartamAnarUpa jude jude anaMtAnaMta haiM / tini sarvadravya sarvaparyAyanike samUhavirSe aisA kichubhI nAMhI hai, jo, kevalajJAnake viSayapaNAMkU ulaMdhai / jAteM | yaha jJAna aparimita mAhAtmyarUpa hai / aisA janAvanekU sarvadravyaparyAyaviSayasvarUpa kevalajJAna hai aisA | For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtaH // prathama adhyAya // pAna 184 // | kahyA hai / ihAM yaha vizeSa artha jAnanAM, jo koI anyavAdI kahe hai sarvajJapuruSa AtmAhI* jAne hai| isa sivAya padArtha koI nAMhI / aise kahanevAlekA niSedhakai arthi sarvakU jAne hai aisA | kahyA hai / bahuri dravyake bahuvacana kahanete bahutadravyanikI siddhi bhaI / bahuri paryAyazabdakai bahuvacana kahane keI vAdI vartamAna paryAyake jJAnIhIkU sarvajJa kahai hai / tAkA niSedha hai| bahuri | jo sarvadravyakA jJAtA na hoya tau sarvake upakArarUpa upadeza kaise pravarte ? jAteM dharmaadharmakA svarUpa atisUkSma hai| so sarvakA jJAtAvinA yathArtha dharmaadharmakA svarUpa kaise jAne / bahuri jJAna | jIvanivirSe hInAdhika dIkhe hai / so yAhIteM jAniye hai koI jIvavirSe utkRSTa adhikatArUpabhI | hai| aise anumAnameM kevalajJAnakA astitva siddha hoya hai| aisA jJAna iMdriyAdikakA sahAyavinA sarvadravyaparyAyanikU ekakAla jAne hai / aisA nirvAdha siddha hoya hai / tAhIkai vItarAgapaNA nirdoSapaNAM saMbhavai hai / bahuri tisahIteM heya upAdeya padArthakA yathArtha upadeza pravarte hai aisA nizcaya karanAM // AgeM pUche hai, matyAdijJAnakA viSayaniyama tau varNana kIyA, paraMtu yaha na jAnyAM, jo eka AtmAvirSe ekakAla apane apane nimittake nikaTa hote pravartate je jJAna te kete hoya | haiM? aisA prazna hote sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 185 // // ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnA caturvyaH // 30 // yAkA artha- eka AtmAvirSe ekakAla eka tathA doya tathA tIna tathA cyAri aiseM bhAjya rUpa cyAritAI hoya hai // ihAM ekazada saMkhyAvAcI hai / bahuri Adizabda hai so avayavavAcI hai eka hai Adi jinakai te ekAdIni aisA samAsa hai / bhAjyAni kahiye bhedarUpa karane / yugapat kahiye ekakAlavirSe / ekasmin kahiye eka AtmAvi / A caturthyaH kahiye cyAritAI hoya hai / tahAM eka hoya to kevalajJAnahI hoya, yAkI sAtha anya kSAyopazamika jJAna hoya nAhI / doya hoya to matizrutajJAna hoya / tIna hoya tau matizrutaavadhi hoya athavA matizrutamanaHparyayajJAna hoya / cyAri hoya tau matizruta avadhi manaHparyaya cyAyoMhI hoya / pAMca ekakAla na hoya / jAteM kevalajJAna kSAyika asahAyarUpa hai // ihAM prazna, jo kSAyopazamikajJAna tau ekakAla ekahI pravartatA kahyA hai / ihAM vyArI kaise kahe? tAkA uttara, jo, jJAnAvaraNakarmakA kSayopazama hote cyArI jJAnakI jAnanazaktirUpa labdhi ekakAla hoya hai / bahuri upayoga inikA ekakAla ekahI hoya hai| tAkI eka jJeyateM upayukta honekI apekSA sthitibhI aMtarmuhUrtakI kahI hai| pIchai jJeyAMtara upayukta nA hoya jAya hai kSayopazama jinikA hoya hai te labdhirUpa ekakAlahI hai| ihAM koI kahai upayoga asabkartickeraperatoresaxeiosurat For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtaH // prathama adhyAya // pAna 186 // apekSAbhI sAMkalIke bhakSaNa karateM rUpAdika pAMcakA jJAna ekakAlahI dIkhe hai varNa sAMkalIkA dIkhe | hai, svAdu lehI hai / gaMdha vAkA AvahI hai / sparzabhI sacIkaNA Adi jAnaihI hai / bhakSaNa karate zabda hoya hai / so suNehI hai| aiseM pAMcakA jJAna ekakAlabhI dekhiye hai| tAIM kahiye, jo, ihAM upayogakA phiraNakI zIghratA hoteM kAlabheda na jAnyA jAya hai / jaiseM kamalakA patra doya cyArimeM sUIkA praveza hote kAlabheda jAnyA na jAya aru kAlabheda haihI / taiseM ihAMbhI jAnanAM / / AgeM, kahe je jJAna te jJAnahI nAma pAvai haiM ki anyathAbhI haiM? aise prazna hote sUtra kahai haiM // matizrutAvadhayo viparyayazca // 31 // yAkA artha- mati ruta avadhi e tIna jJAna haiM te viparyayasvarUpabhI ho haiM / cakArateM samyakabhI haiM // viparyaya kahiye mithyA, jAteM ihAM samyakA adhikAra hai / bahuri cazada samuccayArtha hai viparyayabhI hai, samyakbhI hai aiseM bhele kahe hai / ihAM koI pUche hai, inikai viparyaya kAhe hoya hai? | tAkU kahai haiM- mithyAdarzanake udayakari sahita eka AtmAvirSe samavAyarUpa ekatA hoya hai, tAte viparyaya kahiye / jaise kaDA tUMvA girisahita hoya tAmeM dUdha kSepiye to vaha dUdhabhI kaDA ho jAya / 1 baDI purI. For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 187 // dkuNdd taiseM mithyAdarzanake udayakari sahita jJAnabhI mithyA hoya hai / ihAM vizeSa jAnanAM- jo, viparyaya kahanete mithyAjJAna kahyA hai so saMzaya viparyaya anadhyavasAyabhI lenaa| tathA cazabdatebhI inikA samuccaya ho hai| tahAM matizrutajJAnakai tau tInahI hoya haiM / jAteM saMzaya iMdriyamanatehI upajai hai| yaha sthANu hai ki puruSa hai aisA yAkA svarUpa hai / so yahu sAmAnya dekhai tAkA vizeSa na dekhai tAteM tathA doya viSayake smaraNate ho hai / bahuri avadhikI utpattivirSe iMdriyamanakA vyApAra hai nAhI, tAteM so saMzayasvarUpa nAhI hai / vahuri dRDha upayogakI avasthAvi yAkai viparyaya kahiye hai / so mithyAtvazraddhAnakA sahabhAvapanAte hai / tathA zIghra upayoga saMkocana" kadAkAla anadhyavasAyasvarUpabhI ho hai| aiseM yAkai doyahI hoya hai saMzaya nAhI / ihAM koI prazna karai hai, jo kaTuka tuMbAvi tau AdhArake doSateM dUdha kaTuka ho hai jJAnaviSa tau viSayakA grahaNa samyamithyAvi samAna ho hai| jaise mithyAdRSTi netrAdi matijJAnakari rUpAdikakU dekhai hai taiseMhI samyagdRSTibhI dekhe hai / bahuri jaisaiM samyagdRSTi / rutajJAnakari rUpAdikakU jAne hai pailenakU kahai hai taiseMhI mithyAdRSTibhI kuzrutajJAnakari jAna hai / | tathA anyakU kahai hai / bahuri avadhijJAnakari samyagdRSTi jaiseM rUpIpadArthanikU jAne hai taisehI mithyAdRSTi vibhaMgajJAnakaribhI jAne hai / yAkA uttarake arthi sUtra kahai haiM-- d oseterdiseasertion nNdn For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 188 // aranaserigeraireditareer order // sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavat // 32 // yAkA artha-- mithyAdRSTikai viparyaya hoya hai so satkA tathA asatkA vizeSa na jAnaneteM apanI icchAteM jaise taise grahaNa karaneteM hoya hai| jaise madirAdikate unmatta bhayA puruSa apanI icchAteM jaise taiseM vastukauM grahaNa kare taiseM mithyAdRSTibhI chatI aNachatI bhalI burIkA vizeSa jAnyAM vinA apanI icchAteM grahaNa karai hai / ihAM sat aisA to vidyAmAnavastukU kahiye asat avidyamAnakU kahiye / ini doUnikA avizeSeNa kahiye vizeSa na kare, kadA vidyamAna... avidyamAna kahai, | kadA vidyamAnakU vidyamAna bhI kahai, kadA avidyamAnakU vidyamAna kahai, kadA avidyamAnakU avidyamAnabhI kahai, aiseM apanI icchA" jaise taiseM grahaNakari khai| tahAM viparyaya kahiye jaiseM rUpAdika vastu chatI hoya taubhI kahai nAhI hai| kadA aNachatIkUbhI kahai hai chatI hai / kadA chatI* chatIbhI kahai / kadA aNachatIkU aNachatIbhI kahai / aiseM mithyAdarzanake udayateM anyathA nizcaya karai hai| jaiseM pittajvarakari Akulita cittabhramavAlA kadAkAla tau mAtAkU bhAryA kahai, kadA bhAryAkU mAtA | kahai, kadA mAtAkU mAtAbhI kahai, kadA bhAryAIM bhAryAbhI kahai aiseM apanI icchAta mAnai / tAteM | jaisAkU taisAbhI kahai hai, to tAke samyagjJAna nAMhI hai // rNddiserioferedy tlnu For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 189 // aadddNddsaree 642-AFSPIRGAOSPRONFERPAGACASDAGXgspppppGAILSPARAGAOPARD aiseM matyAdijJAnavirSe jo ghaTapaTAdikakA jaisAkA taisA jJAna hai taubhI viparyayahI jAnanA | sohI kahiye haiM, koI AtmAkaiviSai mithyAdarzanakA udayatai pariNAma hoya hai / so rUpAdikakA jJAna netrAdikakari jaisAkA taisAbhI hoya taubhI tisaviSe kAraNaviparyAsa bhedAbhedaviparyAsa svarUpaviparyAsa e tIna viparyAsa upajAvai hai / tahAM prathamahI kAraNaviparyAsakU kahai hai / tahAM rUpAdika netrAdikakari | dIkhai to jaiseke taise dIkhe, paraMtu mithyAdRSTi tAkA kAraNa anyathA kalpai / jaise brahmAdvaitavAdI kahai | hai, rUpAdikanikA kAraNa eka amUrtika nitya brahmahI hai brahmahItai bhaye hai| sAMkhyamatI kahai hai rUpAdikanikA kAraNa amUrtika nitya prakRti hai, prakRtitai e upajai hai // bahuri naiyAyika vaizeSika - | matI kahai hai, pRthvI Adi jAtibhedarUpa paramANu haiM, tinimai pRthvIviSai to sparzAdi cyAri guNa hai| | bahuri aviSai gaMdhavarjita tIna guNa hai / bahuri aniviSai sparza varNa e doya guNa haiM / bahuri vAyuviSe | eka sparzaguNahI hai / aisai cyArihI apanI apanI jAtike skaMdharUpa kArya nipajAvai hai // bahuri bauddhamatI kahai hai, pRthvI Adi cyAri bhUta hai / inikai sparza rasa gaMdha varNa e cyAri bhautikadharma hai / ini AThanikA samudAyarUpa paramANu hoya hai| tA* aSTaka nAma kahiye hai // bahuri cArvAkamatI || kahai haiM, pRthvI ap teja vAyu e cyAri kAThiNyAdi guNa, tathA dravatvAdi, uSNatvAdi, IraNatvAdi, | Arrest e d For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtAH // prathama adhyAya // pAna 190 // aadddNddukuNddgnuNdnuNddgldulNdu guNarUpa jAtibhedanai lIyA paramANu hai, te pRthvI Adi skaMdha nipajAve hai / aisai tau kAraNaviSai viparyaya hoya hai // bahuri bhedAbhedaviparyAsa aise hai- jo, kAraNa kArya sarvathA bhinnahI hai / jaise pRthvI Adi paramANu nitya hai / tiniteM skaMdhakArya nipaje te sarvathA bhinnahI hai aise kahai haiN| tathA guNatai guNI bhinnahI hai aise kahai / bahuri kAraNatai kArya sarvathA abhinnahI hai / jaise ghaTapaTAdi grAmaparvatAdi | brahmate nipajai haiM te bramhahI haiM jude nAhI / ityAdi bhedAbhedaviparyAsa hai| jahAM bheda hoya tahAM abhe| dahI kalpanA, jahAM abheda hoya tahAM bhedahI kalpanA, aise viparyaya hai // bahuri svarUpaviparyAsa jaisaiM rUpAdika haiM te nirvikalpa niraMza haiM, inimeM aMzabheda nAhI / tathA | rUpAdika bAhyavastu haihI nAhI, tadAkAra pariNayA jJAnahI hai / tAke AlaMbanarUpa bAhyavastu nAMhI hai ityAdi anyabhI bahuta haiM / te pratyakSa anumAna pramANate virudhda mithyAdarzanake udayate kalpanA hoya | | hai // bahuri tahAM zraddhAna pratIti ruci upajAvai haiM / tAteM te matyajJAna rutAjJAna vibhaMgajJAna hoya haiN| | / bahuri samyagdarzana hai so yathArtha vastuvi zraddhAna ruci pratIti upajAvai hai / tAtai tehI matijJAna | zrutajJAna avadhijJAna ho haiM // ihAM vizeSa kahai haiM- viparyaya doya prakAra hai| eka AhAryaviparyaya dasarA sahajaviparyaya / tahAM matiajJAna tathA zrotra iMdriya vinAM anya iMdriyapUrvakai zrutaajJAna ara | For Private and Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir closeradiseaseruNddarerana // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadanAkRtA // prathama adhyAya // pAna 191 // vibhaMgajJAna e to sahajaviparyaya haiN| jAte e parake upadezavinA svayameva pravarte hai / bahuri zrotra matipUrvaka irutAjJAna hai so AhAryaviparyaya hai / jAte yaha parake upadezateM pravarte he / tahAM satke virSe asatkA jJAna paropadezateM pravarte hai / sohI kahiye- svarUpa" sarvavastu satsvarUpa hai / tobhI zUnyavAdI asatsvarUpahI kahai hai / bahuri grahaNakaraNeyogya vastu tathA grahaNakaraNevAlA jJAna doU svarUpate sadpa | hai / taubhI saMvenAdvaitavAdI eka saMvedanahIkU sat kahai hai / dUsarAkU asat hI kahai hai / tathA citrAdvaita kahai hai / tathA puruSAdaita kahai hai| tathA zabdAdvaita kahai hai| tathA bAhyapadArtha bhinna haiM tinikU eka vijJAnAMDakI kalpanA karai hai / bahuri bAhyataraMga padArtha sAdRzyabhI hai / tiniLU sarvathAvisadRzahI kahai | hai / bahuri visadRzakU sarvathA sadRzahI kahai hai / bahuri dravya hotebhI paryAyamAtra kahai hai / paryAya chatai dravyamAtrahI kahai hai / bahuri dravyaparyAya abheda hotebhI bhedarUpahI kahai hai / tathA avaktavyahI kahai hai / | bahuri dhrauvyarUpa hotehI utpAdavyayarUpahI kahai hai / taisehI vizeSakari jIva hotebhI jIvakA nAsti kahanAM / bahuri ajIva hotebhI tisakA asattva kahanAM / bahuri karmakA Asrava hotabhI tAkA abhAva || kahanAM / taiseMhI saMvara, nirjarA, mokSa, hotebhI tinikA abhAva kahanAM / aiseMhI jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla, dravyanike hotebhI ninikA abhAva kahanAM / ityAdi aneka prakAra chatI vastUkU For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 192 // SAFARPAGACASPO RAAPPROGANAGA%2BPresiggexp2-resea aNachatI kahanAM anekaprakAra jAnanAM / bahuri aNachatIkU chatI kahanAM / jaiseM pararUpAdikakari vastu asatvarUpa hai taubhI tisakau sarvathA satsvarUpa kahanAM / ityAdika pahalai kahe tisakA ulaTA jAnanAMga bahuri dezakAlasvabhAvakari adRSTa je padArtha tinivirSe bauddhamatInikai saMzaya hai / keI zUnya vAdInikai pRthvI Adika tattvanivirSe saMzaya hai / bahuri keIkanikai sarvajJake astitvIvarSe saMzaya hai / bahuri keIkanikai pralApamAtrake AzrayateM sarvahI tattvavirSe anadhyavasAya hai / te kahai hai kAhete nirNaya kIjiye ? hetuvAdarUpa tarkazAstra hai te to kahI Thaharai nAMhI / bahuri Agama hai te jude jude haiM / koI kachU kahai koI kachu kahai tinikA ThikAnAM nAhI / bahuri sarvakA jJAtA koI muni pratyakSa nAhI | tAke vacana pramANa kIjiye / bahuri dharmakA svarUpa yathArtha sUkSma hai so kaise nirNaya hoya ? tAteM jo / vaDA jisa mArga cale Aye taiseM calanAM pravartanAM, nirNaya hotA nAhI, aise anadhyavasAya hai // | aiseMhI matijJAnarUpa vinAM upadeza sahajaviparyaya hoya hai / tAke bheda avagrahAdi tathA smRti | pratyabhijJAna tarka / svArthAnumAnakari padArthakU anyathA grahaNa karaneteM viparyaya hoya hai / tahAM svArthAnumAna viparyayarUpa hetvAbhAsa cyAri prakAra hai asiddha viruddha anekAMtika akiMcitkara / so inikA svarUpa parIkSAmukha nyAyadIpikAdi zAsraniteM jaannaaN| bahuri zAstrake vAkyake artha karaneviSa aasexikssextiteerialisaksshreatsexstoerists For Private and Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadajAkRtaoN // prathama adhyAya // pAna 193 // viparyaya ho hai / jaisai keI niyogakU vAkyArtha kahai hai / keI bhAvanAkU vAkyArtha kahai hai / keI dhAtva. rthakU vAkyArtha kahai hai / keI vidhiLU vAkyArtha kahai hai / keI yaMtrArUDhakU vAkyAtha kahai hai / keI anyApoha kahiye niSedhakU vAkyArtha kahai hai / ityAdi vAkyArthavirSe viparyaya hai / tinikI caracA zlokavArtika tathA devAgamastotrakI TIkA aSTasahasrIvirSe hai tahAMteM samajhaNI // bahuri avadhijJAnavi viparyaya dezAvadhihI hoya hai| paramAvadhi sarvAvadhi manaHparyaya hai te kevalajJAnakIjyauM viparyayarUpa nAhI hoya hai / jAteM samyagdarzana vinAM hote nAhI / aisai pramANa apramANakA bheda dikhAvanekai arthi viparyayajJAnakA svarUpa kahyA // AgeM, pramANa tau parokSa pratyakSarUpa doya prakAra jJAnahI kahyA / bahuri pramANake ekadeza je | naya te "prmaannnyairdhigmH|" aisA sUtravirSe pramANakai anaMtara naya nAmamAtra kahe tinakA nirdeza karanA / aisA prazna hote sUtra kahai hai // naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUDhaivambhUtA nayAH // 33 // ___ yAkA artha- naigama , saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zada , samabhirUDha, evaMbhUta aise ye sAta | naya haiM // inikA sAmAnyalakSaNa bahuri vizeSalakSaNa kahaneyogya hai / tahAM anekadharmasvarUpa jo vastu aareadisetertainertiarendredulnu For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 194 // | tAvi avirodhakari heturUpa arpaNa karanete sAdhyake vizeSakA yathArthasvarUpa prApta karane kU vyApArarUpa jo prayoga karanA so nayakA sAmAnyalakSaNa hai / ihAM koI kahai nayakA sAmAnyalakSaNa kIyA so| heturUpahI bhayA, jAte sAdhyakU prApta karai sohI hetu / tAkU kahiye, hetu tau jisa sAdhyakU sAdhai | tahAMhI rahai / bahuri lakSaNa hai so sarvanayanimeM vyApai, tAtai sAmAnyalakSaNa hetu nAhI hai / bahuri koI / kahai, ekadharmakai dUsarA dharmateM virodha hai / so dharmake grAhaka nayanikaibhI virodha hai / tahAM avirodha kaisai | hoya ? tAkU kahiye, jo pratyakSa anumAnakari bAdhita aisA sarvathA ekAMtarUpakari grahaNa karanAM so | tau viruddharUpa hai- nayAbhAsa hai / bahuri jo vastukA dharma kathaMcitprakAra anekAMtasvarUpa grahaNa karai, so sarvanaya samAnadharmarUpa bhaye / tinimeM virodha kAhekA ? jaise sAdhyavastukA samAnadharmarUpa dRSTAMta | | kahiye , tAmeM virodha nAhI taiseM ihAmI avirodha hai / yAkA udAharaNa, jaiseM sarvavastu sadrUpa hai / jAteM apane dravya kSetra kAla bhAvakU lIye hai // so yaha naya saMkSepate doya prakAra hai , dravyArthika paryAyArthika aiseM / tahAM dravya tathA sAmAnya tathA utsarga tathA anuvRtti e sarva ekArtha hai| aisA dravya jAkA viSaya so dravyArthika hai / bahuri . paryAya tathA vizeSa tathA apavAda tathA vyAvRtti e sarva ekArtha hai / aisA paryAya jAkA viSaya so || For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra PACL 20 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 195 // paryAyArthika hai / ina doUnike bheda naigamAdi hai / tahAM naigama, saMgraha, vyavahAra, e tIna tau dravyArthika hai / bahuri RjusUtra, zabda, samabhirUda, evambhUta ai cyAri paryAyArthika hai / tAmaiM bhI naigama, saMgraha vyavahAra, RjusUtra e cyAri tau arthakUM pradhAnakari pravarte hai tAteM arthanaya kahiye | bahuri zabda samabhirUDha evaMbhUta e tIna zabdakUM pradhAnakari pravarte hai tAteM zabdanaya kahiye / ihAM koI pUche, paryArthika tau naya kA aru guNArthika na kayA so kAraNa kahAM ? tAkA uttara siddhAMta meM paryAya sahabhAvI kramabhAvI aiseM do prakAra kahai hai / tahAM sahabhAvI paryAyakUM guNa saMjJA kahI hai| kramabhAvIkUM paryAya saMjJA kahI tAteM paryAya kahanataiM yA maiM guNabhI jAni lenA aiseM jAnanAM / vistArakarie sAta naya kahe / bahuri ativistArakari naya saMkhyAta hai / jAteM jete zabda ke bheda haiN| hai / tehI na kahe haiM || anyamatI bauddhatau vijJAna, vedanA, saMjJA, saMskAra, rUpa e pAMca skaMdha kahai haiM / bahuri naiyAyika pramANa, prameya, saMzaya, prayojana, dRSTAMta, siddhAMta, avayava, tarka, nirNaya, vAda, jalpa, vitaMDA, hetvAbhAsa, chala, jAti, nigrahasthAna aise solaha padArtha kahe haiM / bahuri vaizeSika dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya, abhAva, aise sAta padArtha kahaiM haiM / bahuri sAMkhya eka tau prakRti, bahuri For Private and Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 196 // aNddglN assessories prakRtike vikAra pradhAna 1 / ahaMkAra 2 / karmeMdriya 5 / jJAneMdriya 5 / mana 1 / sparza rasa gaMdha varNa zabda e 5 / tanmAtrA; bahuri pRthvI apteja vAyu AkAza e paMcabhUta aise teIsa prakRti ke vikAra bahuri eka puruSa nirvikAra aise pacIsa tattva kahai haiN| te sarvahI dravyaparyAyasAmAnyavirSe aMtarbhUta hai / kathaMcit vastudharma haiM / tAteM sunayake viSaya haiN| bahuri anyavAdI iniLU sarvathAekAMta abhiprAyakari kalpe haiM / so tinikA abhiprAya mithyA hai aiseM jAnanAM / AgeM nayanikA vizeSalakSaNa kahaiM haiM / tahAM prathamahI naigamakA kahai haiM / apane sanmukha vartamAnakAlavirSe pUrNa racyA huvA vastu nAMhI, tAkA apane jJAnavirSe saMkalpa karanAM jo 'yahu vastu isa vartamAnakAlamaiM hai-' aise saMkalpakA grahaNa karanevAlA abhiprAya so naigamanaya hai / ihAM udAharaNa, jaise kAha puruSakU koI puruSa kUhADI lIye cAlatAkU pUchI "tUM kauNa artha jAya hai? " taba vaha kahai, meM prastha lenekU jAUM hUM / tahAM vAkai prastha avasthA nikaTa baNyA vidyamAna nAMhI / jAyakari lakaDI kATi prastha vaNAvaigA, taba hogaa| paraMtu vAke manavirSe jJAnamaiM prasthakA saMkalpa vidyamAna hai, sohI isa naigamanayakA viSaya hai| ihAM prastha aisA parimANavizeSakA nAma hai / lakaDIke pAI, mANI ityAdi dhAnya tolaNekai baNe haiM, tAkA nAma hai / tathA koI yAkA artha lakaDIkA bhArAbhI kahai haiM / Seriesshortcursoamerasasroresabrsexiasisxs For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 197 // GARASPAGGARASPASAASPASHUPKISANIROINCIPROVINCIASPROGApps tathA koI puruSa IMdhana jala Adi sAmagrI bhelI karai thA, tAkU koI pUchI, tUM kahA karai hai? taba | vaha kahai, mai bhAta pacAUM hUM, taba tahAM bhAta avasthA tisakai nikaTa vartamAna nAhI, bhAta pacegA taba hoyagA / tathApi tisa bhAtakai arthi vyApAra karateM AgAmI bhAta pacegA tAkA saMkalpa yAke jJAnamai vidyamAna anubhavagocara hai / so yahu saMkalpa naigamanayakA viSaya hai / aisIhI vinA racI dUra kSetra kAlameM vartatI jo vastu tAkA saMkalpakU yahu naigamanaya apanA viSaya karai hai // ihAM koI pUchaAgAmI hoNI virSe vartamAna saMjJA karI / tAteM yahu tau upacAramAtra bhayA // tAkU kahiye- bAhya | vastukI yAkai mukhyatA nAhI, apane jJAnakA saMvedanarUpa saMkalpa vidyamAna hai / so yAkA viSaya hai / tAteM upacAramAtra nAMhI / bahuri yAkA viSaya ekahI dharma nAhI, aneka dharmanikA saMkalpa hai, taatebhii yAkU naigama kahyA hai| doya dharma tathA doya dharmI, tathA eka dharmI eka dharma aiseM yAke anekaprakAra saMkalpate anekabheda haiN| koI kahai, aiseM to doUnike grahaNa karane" yaha pramANahI bhyaa| tAkU kahiye, pramANa tau doUnikU pradhAnakari jAnai hai / yahu naigama doUmaiM ekapradhAna karai hai, ekakU gauNa karai hai, aisA vizeSa jAnanAM // __yA naigamake bheda tIna haiM / dravyanaigama, paryAyanaigama, dravyaparyAyanaigama / tahAM dravyanaigamake doya atlabreeritsapersiseaksixxxreriesbrazilkarisar. For Private and Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gulu aaNgerfodru duNdd // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycdjaakRtoN|| prathama adhyAya // pAna 198 // | bheda hai zuddhadravyanaigama azuddhadravyanaigama / bahuri paryAyanaigamake tIna bheda, arthaparyAyanaigama vyaMjanaparyAya naigama, arthavyaMjanaparyAyanaigama / bahuri dravyaparyAyanaigamake cyAri bheda zuddhadravyArthaparyAyanaigama, azudhdadravyArthaparyAyanaigama, zudhdadravyavyaMjanaparyAyanaigama azudhdadravyavyaMjanaparyAyanaigama / aisai naigamanayake nava bheda bhaye / tahAM udAharaNa- jo, saMgrahanayakA viSaya sanmAtra zudhdadravya hai tAkA yahu naigamanaya saMkalpa karai hai jo sanmAtra dravya samastavastu hai, aisai kahai tahAM sattau vizeSaNa bhayA tArte gauNa hai / bahuri dravya vizeSya bhayA tAteM mukhya hai| yahu zudhdadravyanaigama hai| vahari jo paryAyavAn hai so | dravya hai, tathA guNavAna hai so dravya hai aisA vyavahAranaya bhedakari kahai hai / tAkA yahu naigamanaya saMkalpa karai hai / tahAM paryAyavAna tathA guNavAn yahu to vizeSaNa bhayA, tAteM gauNa hai / bahuri dravya vizeSya bhayA tAteM mukhya hai / aiseM azuddhadravyanaigamanaya bhayA / bahuri prANIke sukhasaMvedana hai so kSaNadhvaMsI hai aise kSaNadhvaMsI aisA to sattAkA arthaparyAya hai so vizeSaNa hai / bahuri sukha hai so saMvedanakA arthaparyAya hai sau vizeSya bhayA tAteM mukhya hai / tAteM yahu arthaparyAyanaigama bhayA / bahuri | puruSavirSe caitanya hai so sat hai ihAM sat nAmA vyaMjanaparyAya hai so vizeSaNa hai / bahuri caitanyanAmA | vyaMjanaparyAya hai so vizeSya hai tAteM mukhya hai / yaha vyaMjanaparyAya naigama hai| bahuri dharmAtmAvirSe | DABoarteridioxertioreatriorrertexexesss For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 199 // sukhajIvapaNAM hai / ihAM sukha tau arthaparyAya hai so vizeSaNa hai / bahuri jIvita vyaMjanaparyAya hai so vizeSya hai, tAteM mukhya hai / yahu arthavyaMjanaparyAyanaigama hai / bahuri saMsAraviSai sat vidyamAna sukha hai| so kSaNamAtra hai / ihAM sat zuddhadravya hai so vizeSaNa hai| sukha hai so arthaparyAya hai so vizeSya hai, tAtaiM mukhya hai / yaha zuddhadravya arthaparyAya naigama bhayA / bahuri viSayI jIva hai so eka kSaNa sukhI hai hAM jIva hai so azuddhadravya hai so vizeSya hai / sukha hai so arthaparyAya hai so vizeSaNa hai tAteM gauNa hai / yaha azuddhadravya arthaparyAyanaigama bhayA || bahuri citsAmAnya hai so sat hai ihAM sat aisA zuddhadravya hai so tau vizeSaNa hai tAteM gauNa hai / cit hai so vyaMjanaparyAya hai so vizeSya hai tAteM mukhya hai / tAkA yahu zuddhadravyavyaMjana paryAyanaigama bhayA || bahuri jIva hai so guNI hai ihAM jIva hai so azuddhadravya hai, so vizeSya hai so mukhya hai / bahuri guNa hai so vyaMjanaparyAya hai, so vizeSaNa hai| taiM gauNa hai / yaha azuddhadravyavyaMjanaparyAya naigama bhayA / aiseM naigamanayake nava bheda hai te saMgrahAdi chaha milai paMdharA ho hai // AgeM saMgrahanayakA lakSaNa kahai haiM / apanI eka jAtike vastunikaM avirodha kariye ekaprakArapaNAMkUM prAptikari jinameM bheda pAIye aise vizeSanikUM avizeSakari samasta grahaNa kareM tAkUM saMgrahanaya For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra P www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya || pAna 200 // kahiye / ihAM udAharaNa | jaiseM sat aisA kahateM sat aisA vacanakari tathA jJAnakari anvayarUpa jo cinha tAkari anumAnarUpa kIyA jo sattA tAke AdhArabhUta je sarva vastu tinikA avizeSakari saMgraha kare jo sarvahI sattArUpa hai aise saMgrahanaya hoya hai / tathA dravya aisA kahate jo guNaparyAyanikari sahita jIva ajIvAdika bheda tathA tinike bheda tinikA sarvanikI saMgraha hoya hai / tathA ghaTa aisA kahatai ghaTakA nAma tathA jJAnake anvayarUpa cinhakari anumAnarUpa kIye je samasta ghaTa tinikA saMgraha ho hai / aiseM anyabhI ekajAti ke vastunikaM bhelA ekakari kahai tahAM saMgraha jAnanAM / tahAM sat kahane sarvavastUkA saMgraha bhayA / so yahu tau zuddhadravya kahiye / tAkA sarvathA ekAMta so saMgrahAbhAsa kunaya hai / so sAMkhya tau pradhAnakUM aisA kahai haiM / bahuri vyAkaraNavAle zabdAdvaitakUM kahe haiM / vedAMtI puruSAdvaita kahai haiM / bauddhamatI saMvedanAdvaita kahaiM haiM / so ye saba naya ekAMta hai / bahuri yA nayakUM parasaMgraha kahiye / bahuri dravyamaiM sarvadravyanikA saMgraha kare / paryAya maiM sarva paryAyanikA saMgraha kare so aparasaMgraha hai / aisaihI jIva meM sarvajIvanikA saMgraha kare / pudgala meM sarvapudgalanikA saMgraha karai / ghaTa sarva ghaTanakA saMgraha karai / ityAdi jAnanAM // IT vyavahArana kA lakSaNa kahaiM haiM / saMgraha nayakari grahaNa kIye je vastu tinikA vidhipUrvaka For Private and Personal Use Only exorce Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 201 // aanNdNddkN vyavaharaNa kahiye bhedarUpa karaNAM so vyavahAranaya hai| koI pUche vidhi kahAM? tAIM kahiye jo saMgrahakari grahyA padArtha hai tAhIkU pahalIle aru bheda karai so vidhi kahiye, jaise saMgrahakari sat grahaNa kIyA so jo vizeSakI apekSA rahita hoya tau tAsUM vyavahAra pravarte naaNhii| tAteM vyavahAranayakA Azraya kariye taba aiseM kahiye, jo sat kahyA so dravyarUpa hai, tathA guNarUpa hai aiseM sataviSa bhedakarai taba vyavahAra pravarte / tathA dravya aisA saMgraha grahaNa kIyA sobhI vizeSanikI apekSA rahita hoya to vyavahAra pravarte nAMhI / tAteM vyavahArakA Azraya lIjiye taba dravya hai so jIvadravya hai tathA ajIvadravya hai; aise bhedakari vyavahAra pravarte / aisahI jIvadravyakA saMgraha hoya tAmeM deva nArakAdi bheda hoya ajIvakA saMgraha karai taba ghayadikakA bheda hoya / aise yahu naya tahAMtAI calyA jAya jahAM pheri | bheda na hoya / so jahAM RjusUtrakA viSaya hai tAkai pahalaitAI saMgraha vyavahAra doU naya cale jAya hai| AgeM RjusUtra nayakA lakSaNa kahai haiN| Rju kahiye sarala sudhA sUtrayati kahiye karai hai | tAkU RjusUtra kahiye / tahAM pUrva kahiye pahalai, atIta gaye, tathA apara kahiye pIche hoyagA aise tIna kAlake gocara je bhAva tinikU ullaMpikari vartamAnakAla paryAyamAlakA grahaNa karanevAlA yahu | RjusUtranaya hai / jAteM atIta to vinazi gaye / bahuri anAgata upajehI nAhI / tinikari tau aasDreritsapterriterasacresertBreeraSeriesx-Sts For Private and Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra CONCEN eBreed www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadajAkRtA // prathama adhyAya || pAna 202 // vyavahArakA abhAvahI hai / tAteM vartamAnahI vyavahAra pravarte hai / ihAM koI kahai hai atIta anA gatakA bhI lokavi vyavahAra hai so kaise calai? tAkUM kahiye yA nayakA tau yahI viSaya hai so dikhAyA / bahuri lokavyavahAratau sarvanayake samUhakari sAdhane yogya hai| jahAM jaisI nayakA kArya hoya tahAM taisA naya grahaNa karanAM / yA nayakA sarvathA ekAMta abhiprAya bauddhamatI kare hai / dravyakAtI lopa kare hai | kSaNasthAyI vastu kahai hai / tinikai sarvavyavahArakA lopa Avai hai | A zabda kA lakSaNa kahe haiM / liMga, saMkhyA, sAdhana, ityAdikakA vyabhicArakUM dUri karane viSai tatpara so zabdanaya hai / tahAM prathamahI liMgavyabhicAra strIliMgaviSai puruSaliMga kahanA, jaise, tArakA yaha strIliMga hai tAkUM svAti aisA puruSaliMga kahanA / bahuri puruSaliMgaviSai strIliMga kahanA, jaise, avagamaH aisA puruSaliMga hai tAkUM vidyA aisA strIliMga kahanAM / bahuri strIliMgaviSai napuMsaka - liMga kahanAM, jaise, vINA aisA strIliMga hai tAkUM Atodya aisA napuMsakaliMga kahanAM / bahuri napuMsakaliMgavi strIliMga kahanAM, jaiseM, Ayudha aisA napuMsakaliMga hai, tAMkUM zakti aisA strIliMga kahanAM / bahuri puruSaliMgaviSai napuMsakaliMga kahanA, jaisaiM paTa aisA puruSaliMga hai, tAkUM vastra aisA napuMsakaliMga kahanAM / bahuri napuMsakaliMgaviSai puruSaliMga kahanAM, jaiseM, dravya aisA napuMsakaliMga hai, tAkUM parazu aisA For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org aadd // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 203 // AASPROGRAPAASPRONJOparPRONPATRIOSIPORpnsxpuspna puruSaliMga khnaaN| bahuri ekahI vastUkai tInUM liMga kahanAM, jaise, tArakA yahu strIliMga hai, tAhIkU puSyaH aisA puruSaliMga tathA nakSatra aisA napuMsakaliMga kahanAM / ityAdi liMgavyabhicAra hai / bahuri saMkhyAvyabhicAra ekavacanavirSe dvivacana, jaiseM nakSatra aisA ekavacana hai, tahAM punarvasU aisA dvivacana kahanAM / bahuri ekavacanavirSe bahuvacana, jaise nakSatra aisA ekavacana hai, tahAM zatabhiSajA aisA bahuvacana khnaaN| bahuri dvivacanavirSe ekavacana, jaiseM 'godau' aisA dvivacana hai, tahAM grAmaH aisA ekavacana kahanAM / bahuri dvivacanavirSe bahuvacana, jaise, punarvasU aisA dvivacana hai, tahAM paMcatArakA aisA bahuvacana kahanAM / bahuri bahuvacanavirSe ekavacana, jaise, AmrA aisA bahuvacana hai, tahAM vana aisA ekavacana kahanAM / | bahuri bahuvacanavi dvivacana, jaise, devamanuSyAH aisA bahuvacana hai, tahAM ubhI rAzI aisA dvivacana kahanAM / aiseM saMkhyAvyabhicAra hai // bahuri sAdhanavyabhicAra, tAkU puruSavyabhicArabhI kahiye " ehi manye rathena yAsyasi / nahi yAsyasi / na yAtaste pitA" yAkA artha- ehi aisA madhyamapuruSakA ekavacana hai, tathApi yAkA 'emi' aisA artha karanA, jo, maiM jAUM hUM so / ' manye ' aisA uttamapuruSakA ekavacana hai, tahAM | madhyamapuruSakA ' manyase' aisA kahanA, jo, tUM aise mAne hai / jAmeM rathena ' kahiye ratha caDhi / a reertainmeneration For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 204 // canteracobreeritsaixeroxerestivaaseearesertsok. yAsyasi yAkA 'yAsyAmi' aisA kahanAM, jo, jAUMgA so / 'nahi yAsyasi' kahiye nAhI jAyagA, terA pitAbhI aiseM gayA nAMhI / bhAvArtha- hAsyakA prasaMgavirSe aisA kahanAM hoya hai| jo tUM mAnai hai mai ratha caDhikari jAUM, so aiseM terA pitAbhI na gayA, tUM kaisA jAyagA? tahAM tUM kahanekI jAyagA tau hUM kahanekA zabda kahyA / bahuri hUM kahanekI jAyagA tUM kahanekA zabda khyaa| taba puruSavyabhicAra bhyaa|| bahuri kAlavyabhicAra; jaise " vizvadRzvA'sya putro janitA" yAkA artha-jihi vizva kahiye lokakU dekhyA so putra yAkai hosI / vizva dekhyA yahu to atItakAlavAcaka zabda hai / bahuri janitA yahu AgAmI kAlavAcaka zabda hai / so ihAM kAlavyabhicAra bhyaa| bahuri -- bhAvikRtyamAsIt ' aiseM kahai, ta~ bhAvi kahiye hoNahAra kArya -- AsIt ' kahiye hUvA, so ihAMbhI atIta anAgatakAlakA vyabhicAra bhayA // bahuri upagrahavyabhicAra, jo 'tiSThati ' aisA parasmaipada dhAtu hai, tAkA -- saMtiSThate' 'pratiSThate' aisA bhayA / bahuri 'ramate' aisA AtmanepadI dhAtu hai tAkA 'viramati uparamati aisA bhyaa| aise upasargake calate AtmanepadI dhAtUkA parasmaipadavacana bhayA / bahuri parasmaipadIkA AtmanepadI bhayA / aise upagrahavyabhicAra hai // For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 205 // bahuri kArakavyabhicAra 'senA parvatamadhivasati' ihAM senA parvatake samIpa vase hai aisA AdhA. hai, so saptamI vibhakti cAhiye, tahAM dvitIyA kahI / tAteM kArakavyabhicAra bhyaa| yAprakAra vyavahAra naya hai tAhi anyAya mAnai hai / jAteM anya arthakA anya arthakari saMbaMdha hoya nAhI / jo anya arthakA anyateM saMbaMdha hoya, to ghaTakA paTa hoya jAya, paTakA mahala ho jAya / tAteM jaisA liMga Adi hoya taisAhI nyAya hai / ihAM koI kahai, lokavi tathA zAstravirSe virodha aavegaa| tAkU kahiye, virodha Avai tau Avo, ihAM tau yathArthasvarUpa vicAriye hai / auSadhI rogIkI icchAkai anusAra tau hai nAMhI // AgeM, samabhirUDhanayakA lakSaNa kahe haiM / nAnA arthanivirSe samabhirohaNAt kahiye prApta hone teM samabhirUDha hai / jAteM ekazabdake aneka artha haiM, tinimeMsU koI eka arthakU grahaNakari tisahIta kahyA kare jaiseM, gau aisA zabda vacanAdi aneka arthavirSe vate hai| taubhI gaU nAma pazakA grahaNa kari tisahIkU gaU kahai / athavA zabdakA kahanA hai, so arthagatikai arthi hai / tahAM eka arthakA ekahI zabdakari gatArthapaNA hai, tAteM vAkA dusarA paryAyazabda kahiye nAma kahanAM so niSprayojana || hai / ihAM koI kahai, zabdakA to bheda hai / tAkU kahiye arthabhedabhI avazya cAhiye / aiseM yahu samabhi For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadajAtA // prathama adhyAya // pAna 206 // rUDhanaya nAnA arthavirSe prApta hoya hai, tAteM samabhirUDha hai / jaise iMdanAt kahiye paramaizvaryarUpa kriyA karai taba iMdra hai / zakanAt kahiye samartharUpa varte taba zakra kahiye / pUrdAraNAt kahiye purake vidAraNakriyArUpa vatai taba puraMdara hai / aiseM yahu samabhirUDhanaya ekahI arthakU grahaNakari pravate hai / athavA jo jahAM prApta hai tahAMhI prApta hoya kari varte hai, tAteM samabhirUDha hai / jaise kAhUkU koI pUchai tUM kahAM tiSThai hai ? vaha kahai, meM mere AtmAvi tiSThU hUM aiseMbhI samabhirUDha hai| jAteM anyakA anyavirSe pravartanA na ho hai / jo anyakA anyavirSe pravRtti hoya, tau jJAnAdikakI tathA rUpa AdikakI AkAzavirSebhI vRtti hoya / so hai nAMhI // AgeM evaMbhUtanayakA lakSaNa kahai haiM / jisa svarUpakAra jo vastu hoya tisahI svarUpakari tAkU kahai, nizcaya karAvai so evaMbhUta hai / jo vastu jisa nAmakari kahiye tisahI arthakI kriyArUpa pariNamatA hoya tisahI kAla vA vastU* tisa nAmakari kahai anyakAla anyapariNatirUpa pariNamatAkU tisa nAmakari na kahai / jaiseM iMdra aisA nAma hai, so paramaizvaryarUpa kriyA karatA hoya tabahI iMdra kahai, abhiSeka karateM tathA pUjA karateM tAkU iMdra na kahai / tathA jisa kAla gamana karai tisa | kAlahI gaU kahai baiThIkU gaU na kahai sUtIkU gaU na kahai / athavA jisa svarUpakari jisakA jJAna For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 207 // SACORPORPORAOPANGARPORAPARDAGAPAGAERNgipa tadAkAra bhayA hoya tisahI svarUpakari nizcaya karAvai / jaiseM iMdrakA AkArarUpa jJAna pariNayA hoya tathA amikA AkArarUpa jJAna bhayA hoya tisa jJAna sahita AtmAkU iMdra tathA agni kahai / ihAM koI kahai nAmakriyArUpa pariNayAkUhI kahai tau nAmake kAraNa to jAti, guNa, dravyabhI hai tinakU kaisai kahai ? tAkU kahiye, jete jAti AdikateM bhaye nAma haiM te sarvahI kriyAvirSe aMtarbhUta haiM vinAkriyA niSpatti nAMhI / jaiseM jAtivAcI azvazabda hai, sobhI zIghragamana kriyA karai, tA* azva kahiye, aise kriyAvAcI hoya hai / tathA zukla aisA guNavAcI zabda hai, so zucikriyArUpa paraNavai, tAkU zukla kahiye, aise kriyAvAcI hoya hai / tathA daMDI aisA saMyogI dravyavAcI hai, sobhI daMDa jAkai hoya tALU daMDI kahiye, aise kriyAvAcI hoya hai / tathA viSANI aisA samavAyavyavAcI zabda hai, sobhI viSANa kahiye sIMga jAkai hoya, tAkU viSANI khiye| aisehI vaktAkI icchAtai bhayA nAma, jaise devadatta aisA kAhakA nAma vaktA kahyA tAkAbhI jaba svArtha kariye, taba jo deva dIyA hoya, tathA devanimitta de, tAkU devadatta kahiye, aise kriyAvAcI hoya hai, aise jAnanAM // aisai e naigamAdika naya kahe te Agai alpaviSaya hai / tisa kAraNatai inikA pAThakA anukrama hai / pahalai naigama kahyA tAkA tau vastu sadUpa tathA asadrUpa ityAdi anekadharmarUpa hai / tAkA For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 208 // saMkalpa viSaya hai| so yahU nayatau sarvateM mahAviSaya hai| yAkai pIche saMgraha kahyA so yAkA viSaya sat dravyatva AdihI hai / inikai paraspara niSedharUpa jo asat Adi so viSaya nAhI hai / tAtai tisatai alpaviSaya hai| bahuri yAke pachaii vyavahAra kahyA so yAkA viSaya saMgrahake viSayakA bheda hai / tahAM abheda viSaya rahi gyaa| tAteM tisate alpaviSaya hai / bahuri yAkai pIchai RjusUtra kahyA so yAkA viSaya vartamAnamAtra vastukA paryAya hai so atIta anAgata rahi gyaa| tAteM tisateM alpa viSaya hai / yAke pIche zabdanaya kahyA so yAkA viSaya vastukI saMjJA hai / eka vastUke aneka nAma haiM / tahAM kAla kAraka liMga saMkhyA sAdhana upagrahAdika bhedate arthaku~ bhedarUpa kahai / so inikA bheda hoteMbhI vartamAnaparyAyarUpa vastU* abhinna mAnatA jo RjusUtra tAteM alpaviSaya bhayA / jAteM eka bheda karateM anya bheda rahi gye| bahuri yAkai pIche samabhiruha kahyA, so eka vastu ke aneka nAma haiM tinikU paryAyazabda kahiye tini paryAyazabdanikA ekahI artha mAnatA jo zabdanaya tAteM samabhirUDha alpa viSaya hai / tAteM tini paryAyazabdanike jude judebhI artha haiM / so yaha jisa zabdakU pakaDai tisahI artharUpakU kahai / taba anya zabda yA rahi gaye tAteM alpaviSaya bhayA / bahuri evaMbhUta yAke pIche kahyA / so yAkA viSaya jisa zabdaSaM pakaDyA tisa kriyArUpa pariNamatA padArtha hai / so aneka For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiyacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 209 // kriyA karanA / ekahI kahatA jo samabhirUDha tAte alpaviSaya bhayA / aiseM uttarottara alpaviSaya hai| ihAM dRSTAMta, jaise eka nagaravi eka vRkSa upari pakSI bole thA, tAkU kAhUM. kahI, yA nagara. virSe pakSI bolai hai / kADhUneM kahI, yA nagarameM eka vRkSa hai tAmeM bole hai / kAhaneM kahI, yA vRkSakA eka baDA DAlA hai tAmaiM bole hai / kAhUMneM kahI, isa DAlemeM eka zAkhA choDI DAlI hai tAmeM bole hai| kAhU. kahI, isa DAhaleke eka dezavirSe baiThA bole hai / kAhUneM kahI, pakSI apane sarIravi bole hai / kAhUneM kahI vAke zarIrameM kaMTha hai tAmaiM bole hai / aisai uttarottara viSaya chUTatA gayA / so yaha anukramateM ini nayanike vacana jAnane / naigamanayanaitau vastukA sat asat doU liye| saMgraha nayaneM sathI lIyA / vyavahAra- satkA eka bheda liiyaa| RjusUtraneM vartamAnakahI lIyA / zabdanai vartamAna satmaiM bhI bhedakari eka kArya pakaDyA / samabhirUDhane vA kAryake aneka nAma the tisameM eka nAmakU pakaDyA / evaMbhUtana tAmaibhI jisa nAmakU pakaDyA tisahI kriyArUpa pariNAmatAkU pkddyaa| aisahI jisa padArthakU sAdhiye tApari sarvahIpari aisai naya lagAya laineM / bahuri pahalA pahalA naya tau kAraNarUpa hai| agilA agilA kAryarUpa hai / tA kAryakI apekSA sthUlabhI kahiye / aise ye naya pUrvapUrvato viruddharUpa mahAviSaya hai| uttara uttara anukUlarUpa alpaviSaya hai / jAteM pahalA nayakA viSaya For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir GAAOPATIPREASURPREPARACRPAGAPPINEAPAPAarAppen // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / prathama adhyAya // pAna 210 // | agile nayameM nAMhI tAteM viruddha hai / agilekA viSaya pahalemeM garbhita hai tAteM tAke anukUlapaNAM hai / aiseM ye nayabheda kAherauM hoya hai? jAteM dravya anaMta zaktikU lIye hai tAteM eka eka zakti prati bhedarUpa bhaye bahuta bheda hoya haiM / aiseM e naya mukhyagauNapaNAM kari parasparasApekSarUpa bhaye saMte samyagdarzanake kAraNa hoya haiM / jaise sUtake tAra Adi haiM te puruSake arthakriyAke sAdhanakI sAmarthyateM yathopAyaM kahiye jaise vastrAdika baNi jAya taisA upAyakari thApe huye vastrAdika nAma pAvai hai / bahuri vaha tAra jo paraspara sApekSArahita nyAre nyAre hoya tau vastrAdika nAma na pAvai taiseMhI ye naya jAnane // ihAM koI kahai yaha tAranikA udAharaNato viSama upanyAsa hai milyA nAMhI / jAteM tAra Adikato apekSArahita nyArenyArebhI arthamAtrA kahiye prayojanakU siddha karai hai| tathA arthakriyA karai hai / jaise koI tAra to nyArA zIkanika bAMdhanekU zasrake ghAva sIvanekU samartha hoya hai| koI tAra velikhIya AdikA aisA hoya jo bhArA Adi bAMdhaneSaM samartha hai| bahuri ye naya jaba nirapekSa hoya taba kichubhI samyagdarzanakI mAtrAkU nAhI upajAvai hai| tahAM AcArya kahai haiM, yaha doSa ihAM nAMhI hai // jAteM hamaneM kahyA tAkA jJAna tumArai huvA | nAMhI / kahe arthakU vinA samajhyA yaha urAhanA dIyA / hamaneM to aiseM kahyA hai nirapekSa tAra Adi anumtulnu For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadajAkRtA // prathama adhyAya // pAna 211 // kahe te vasrAdikArya nAMhI hai| bahuri tumaneM kahyA so tau paTAdikArya nAMhI hai kevala tAra AdihIkA nyArAhI kArya hai / sobhI kArya jo tAra Adi apane avayavasahita na hoya to tini" na hoya / tAteM hamArI pakSasiddhi hai / sApekSahI kArya upajAvai hai / bahuri kahai tAra Adivi vastrAdikArya zaktirUpa hai| to nayanivibhI nirapekSanivi jJAnarUpa tathA zabdarUpanivirSe kAraNake vasateM samyagdarzanakA kAraNapaNAkA vizeSarUpa pariNavanake sadbhAvateM zaktirUpa samyagdarzanakA kAraNakA Astitva hai / tAteM hamArA dRSTAMta viSama nAMhI hai, samahI hai, milatA hai / AgeM ini niyamakai paraspara mukhyagauNapaNAMkI sApekSAkari vidhiniSedhate saptabhaMga upajai haiM so kahiye haiM / tahAM naigamakai tau saMgrahAdi chaha nayanikari nyAre nyAre chaha saptabhaMga hoya hai / bahuri saMgrahakai vyavahArAdikakari pAMca hoya haiM / bahuri vyavahArakai RjusUtrAdikakari cyAri hoya haiM / bahuri RjusUtrake zabdAdikakari tIna hoya haiN| bahuri zabdake samabhirUDhAdikakari doya hoya haiM // bahuri samabhirUDhakai evaMbhUta nayakari ekahI hoya hai / aise mUlanayanikai to vidhiniSedhakari ikaisa saptabhaMgI bhaI / bahuri naigamanayake nava bheda haiM ara saMgrahake para apara kari doya bheda he tAteM tinake vidhiniSedhate | aThAraha saptabhAMgI hoya hai / aisahI para apara vyavahArakai aThAraha hoya hai| bahuri RjusUtrakari nava aaynnuNddunNdnuddgulutuNdn For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA || prathama adhyAya // pAna 212 // saptabhaMgI ho hai / bahuri zabda ke kAla Adi chaha bhedanikari cauvana saptabhaMgI hoya hai / bahuri samabhirUDhakari nava evaMbhUtanayakari nava / aise ye ekasau satarA saptabhaMgI bhaI / aise saMgrahake doya bhedaniteM vyavahArAdike bhedanikara bAIsa, bahuri vyavahArakai doya bhedaniteM RjrasUtrAdikake aThAraha, bahuri RjusRtra ke zabdabhedakAra chaha, bahuri zabda ke bhedanike samabhirUDha evaMbhUtakari bAraha, aise aThThAvana hoya saba mili ekasau pacahattari bhedanikI apekSA bhaye, doU mili ekasau chinavai bhaye / bahuri ulaTe kariye taba tehI bhaMga hoya hai / aisehI uttarottara bhedanikari zabdathakI saMkhyAtasaptabhaMgI hoya hai / tahAM pUrva pramANasaptabhaMgIviSaibhaMganikA vicAra kahyA / taisai ihAMbhI jAnanAM // vizeSa itanAM - jo, tahAM jisa padArthakaM sAdhanAM tAkA kAla Adi ATha bhedanikari sakalAdeza karanAM / ihAM tinakA vikalAdeza karanAM / jisa dharma ke nAmakari padArtha kUM kahyA tisahI dharmaviSai sarvadharmanikA kAla Adikara abhedavRtti karanAM so tau sakalAdeza hai / bahuri jisa dharmahIkA kAla Adi' kahAM dusare dharma bhedavRttI kahanAM tahAM vikalAdeza ho hai / so pUrvai udAharaNakari kahyAhI hai / jaise naigamana prasthakA saMkalpa kIyA tahAM saMgrahanaya kahai yahu prastha saMkalpamAtra nAMhI sadrUpa hai / tahAM vidhiniSedha bhayA / taba kathaMcit prastha, kathaMcit amastha, kathaMcit prasthAprastha, kathaMcit avaktavya For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 213 // . kathaMcita prastha avaktavya, kathaMcit aprastha avaktavya, kathaMcit prasthAprastha avaktavya aiseM sAta bhaye / taiseMhI sarvanayake viSayavirSe vidhiniSedha lagAya sAdhane / ihAM koI pUchai; jo, dravyArthika paryAyArthika nayake bhedarUpa naigamAdika sAta bheda kahe te to jANe / paraMtu zAstranimeM nizcayavyavahAra nayakI kathanI bahuta / so yahu na jANI, jo, ye nizcayavyavahAranaya kahAM kahai hai? inikA viSaya kahA hai ? / tAkA uttara-jo, nayacakra graMtha gAthAbaMdha hai / tahAM aiseM kahyA hai- jo nizcayanaya vyavahAranaya haiM te sarva nayanikA mUlabheda haiM / ini doya bhedaniteM sarvanayabheda pravarte haiN| tahAM nizcayake sAdhanekU kAraNa dravyArthika paryAyArthika doU naya haiN| vastukA svarUpa dravyaparyAyasvarUpahI hai / tAte ini doU nayaniteM sAdhiye hai / / tArauM ye doUhI tattvasvarUpa haiM / satyArtha haiM // bahuri vyavahAra hai so upanaya hai / tAke tIna bheda haiM sadbhUtavyavahAra, asadbhutavyavahAra, upacaritavyavahAra / tinike uttara bheda ATha haiN| tahAM sadbhUtake doya bheda / tahAM guNaguNI tathA paryAyaparyAyI dravyanivirSe kartAkarma Adi kArakakI pravRttike sadbhAvate saMjJA saMkhyA lakSaNa prayojanAdikake bhedateM zuddhadravyavirSe bheda kahai / so to zuddhasadbhUtavyavahAra hai / taisehI ekadravyakai ekahI | pradeza hai, bhinnakSetra nAhI, tauU saMkhyAta asaMkhyAta anaMtapradezAdika kahai / soU zuddhasadbhUtavya. For Private and Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 214 // vahAra hai / bahuri ekahI dravya parake nimittateM vikAra usahI satameM bhayA thA tAkI apekSA lekari saMjJAdikakari bheda kahai hai / tahAM azuddhasadbhUtavyavahAra hai / aiseM doya bheda sadbhutavyavahArake bhaye / / | bahuri anyavastUkA guNa anyake kahai so asadbhUtavyavahAra hai / tAke tIna bheda / tahAM jaisai | bahuta pudgalake paramANudravya mili eka skaMdha nAma paryAya baNyA tAkU kahe 'e pudgaladravya hai , tahAM hai | samAnajAtIya asadubhatavyavahAra bhayA / bahuri jahAM ekeMdriyAdika deha te pudgalaskaMdha haiM tiniLU jIva kahai / tahAM asamAnajAtIya asadbhUtavyavahAra bhayA / bahuri jahAM matijJAna* mUrtika kahanAM | jAteM mUrtikateM upajai hai tathA rukai hai| tahAM matijJAna tau amUrtika jIvakA dharma hai / bahuri mUrtikapaNAM pudgalakA dharma hai / tahAM mizra asaddhRtavyavahAra bhayA / tathA jJeyavirSe jJAna hai aisaiM kahanA tahAM jJeya jIva ajIva doU hai / tAteMbhI mizra bhayA / aiseM tIna bheda asadbhUtavyavahArake bhaye // bahuri upacAravyavahArakebhI tIna bheda haiM / tahAM dravya guNa paryAyake paraspara upacAra kariye taba bheda hoya hai / tahAM ekapradezI paramANUkU bahupradezI pudgaladravya kahanAM tahAM dravyavirSe paryAyakA | upacAra bhayA / bahuri mahala* zveta kahanAM tahAM dravyavi guNakA upacAra bhayA / bahuri matijJAna jJAna* kahanAM tahAM guNake virSe paryAyakA upacAra bhayA / bahuri skaMdhaparyAyakU pudgaladravya kahanAM tahAM | For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 215 // paryAyake virSe dravyakA upacAra bhayA / bahuri dehaLU suMdara dekhi tAkU uttamarUpa kahanAM tahAM paryAyavirSe guNakA upacAra bhayA / ityAdika upacAra jAnane / bahuri upacArakA upacArapari tIna bheda lagAvaNe / tahAM putrAdika mere haiM, mai inikA hauM aise kahanAM so samAnajAtIya upacArakA upacAra hai / bahuri vastra AbhAraNAdika mere haiM aise kahanAM so vijAtIya upacArakA upacAra hai / bahuri deza gar3ha rAjya pura mere haiM aiseM kahanA mizraupacArakA upacAra hai / aiseM vyavahAranaya anekarUpa pravarte hai // bahuri zlokavArtikamaiM aiseM kahyA hai- jo evaMbhUtanaya to nizcaya hai / jAteM jisakI jo saMjJA hoya tisahI kriyArUpa pariNamatA padArtha hoya so yAkA viSaya hai / jaise caitanya apanAM caitanyabhAvarUpa pariNamai tAkU caitanyahI kahai / krodhIkU krodhIhI kahai ityAdi / bahuri vyavahAra azuddhadravyArthikakU kayA hai| jAteM doya bhAva tathA dravya milevinA vyavahAra calai naaNhii| doya milai tava azuddhatA bhaI / so yaha nirdezAdika adhikArameM likhIhI hai / ihAM prazna, jo, adhyAtmagranthanimeM kahyA hai, jo, nizcayanaya to satyArtha hai vyavahAra asatyArtha hai-tyajaneyogya hai, so yaha upadeza kaise hai? tAkA uttara- jo, upadeza doya prakAra pravata hai| tahAM eka to Agama / tAmeM to nizcaya dravyArthika paryAyArthika doUhI naya paramArtharUpa satyArtha kahe haiM / ara prayojana ara nimittake vaza" anyadravyaguNapa atsapboertonheritisatssertskeerriedlesseriaNextiseries For Private and Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 216 // aaroogysuluvddNloo kaaNddmuNdddni ryAyanikA anyadravyaguNaparyAyanivirSe AropaNa karanA, so upacAra hai| yAkU vyavahAra kahiye asatyArthabhI kahiye gauNabhI kahiye / bahuri dUsarA adhyAtma upadeza / tAmaiM adhyAtmagraMthakA Azaya yaha hai, jo, AtmA apanA eka abheda nitya zuddha asAdhAraNa caitanyamAtra zudhdadravyArthikanayakA viSayabhUta hai / so to upAdeya hai // bahuri avazeSa bheda paryAya anitya azudhda tathA sAdhAraNa guNa tathA anyadravya e sarva paryA- | yanayake viSaya te sarva hoya haiN| kAheta ? jAteM yaha AtmA anAditeM karmabaMdhaparyAyameM mama hai / | kramarUpa jJAnateM paryAyanikUhI jANe hai / anAdi anaMta apanA dravyatvabhAvakA yAkai anubhava naahii| tAteM paryAyamAtrameM ApA jAnai hai / tAteM tAkU dravyadRSTi karAvaneke arthi paryAyadRSTIkaM gauNakari | asatyArtha kahikari ekAMtapakSa chuDAvaneke arthi jhUThA kahyA hai / aisA to nAhI, jo, e paryAya | sarvathAhI jhUThe haiM kachu vastu nAhI AkAzake phUlavat haiM / jo adhyAtmazAstrakA vacanakU sarvathA | ekAMta pakaDi paryAyanikU sarvathA jhUThA mAnai tau vedAMtI tathA sAMkhyamatIkIjyoM mithyAdRSTi Thaharai | hai / pahale to paryAyabuddhikA ekAMta mithyAtva thaa| aba tAkU sarvathA choDi dravyanayakA ekAMta || mithyAdRSTi hogA, taba gRhItamithyAtvakA sadbhAva AvaigA / bahuri upanayake bhedanivi sadbhUta asibserespecreditertaixertisertiliserticarinits For Private and Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 217 // asadbhUta upacAra kahai haiM / te kathaMcit asatyabhI mAnane / jAteM aisA kahyA hai, jo, prayojana tathA nimittake vazateM pravarte anyakU anya kahanAM tahAM upacAra hai so paraspara dravyanikai nimittanai mittika bhAva hai / so to satyArtha haihii| tAteM saMsAra mokSa Adi tattvanikI pravRtti hai / jo nimitta naimittikabhAva jhUThA hoya tau saMsAra mokSa AkAzake phUlajyoM Thaharai / bahuri taiseMhI jahAM puruSakA prayojana hai tAkai arthi jo pravRtti hai sobhI kathaMcit satyArtha hai / jo prayojana tathA prayojanakA viSaya padArtha sarvathA asatyArtha hoya to AkAzake phUlakIjyauM jhUThA Thaharai / tathA ekeMdriyAdika jIvakU vyavahArakari jIva kahyA hai / so vyavahAra sarvathA jhuThAhI hoya to jIvahiMsAdikakA kahana jhUThA Thaharai / paramArthateM jIva tau nitya hai amara hai / ekeMdriyAdika jIva kahanAM jhUTha hai jhUTAke ghAtavirSe kAhekI hiMsA ? tathA yAkA vistAra kahAMtAI kahiai ? je vyavahAra; sarvathA asatyArtha kahai haiM te to sarva vyavahArake lopa karanevAle tIvramithyAtvake udayateM gADhe mithyAdRSTi haiM-jinamatateM pratikUla haiM , tinikI saMgatihI svaparakI ghAtaka hai aisA jAnanAM / / bahuri nayacakrameM nayanike bheda aise kahe haiM / dravyArthikake bheda 10 / tahAM karmopAdhinirapekSa, jaiseM, saMsArI jIva siddhasamAna haiM / utpAda vyaya gauNakari kevala dhrauvyarUpa sattAkU grahai, jaise atsideratureriasiseaturtheatsaiteratureras For Private and Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra POP www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / prathama adhyAya // pAna 298 // sadrUpa nityadravya hai| bhedanirapekSapa jaiseM, guNaparyAyateM dravya abhinna haiM / karmoMpAdhi sApekSa jaisaiM, jIva rAgAdisvarUpa hai / utpAdavyayamukhyakari jaiseM, sat hai so utpAdavyayatrauvyarUpa dravya hai / bhedasApekSa jaise, dravya hai so guNaparyAyavAn hai / anvayadravyArthika jaiseM, dravya guNasvarUpa hai / svadravyAdigrAhaka jaiseM, apane dravya kSetra kAla bhAvakari dravya sadrUpa hai / paradravyAdigrAhaka jaiseM, paradravya kSetra kAla bhAvakari dravya asadrUpa hai / paramabhAvagrAhaka jaiseM, jIvadravyakUM zuddha azuddha upacArAdikari rahita caitanyamAtra kahai / aiseM daza bheda bhaye // bahuri paryAyArthikake chaha bheda haiM / anAdinityaparyAyagrAhI jaisaiM, caMdramA sUryAdikake vimAna parvatAdi nitya haiM / sAdinityaparyAyArthika jaisaiM, karma nAzikari siddha bhaye te sAdinityaparyAya haiM / sattAgaNakari utpAdavyayarUpa paryAyArthika jaiseM, paryAya samayasthAyI haiM / utpAdavyayadhruva rUpa sattAgrAhI paryAyArthika jaisaiM, samaya samaya paryAya utpAdavyayauvyarUpa haiM / karmopAdhinirapekSa svabhAva nitya zuddha paryAyArthika jaiseM, saMsArI jIvake paryAya sidhdake paryAyasamAna zudhda haiM / karmopAdhisApekSa azuddha anitya paryAyArthika jaise, saMsArI jIva upajai vinase haiM / aiseM paryAyArthikake chaha bheda kahai / aiseM pratyakSa parokSapramANa dravyArthika paryAyArthikanayani kari tathA nirdezAdika vA For Private and Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya / pAna 219 // sat Adika anuyoganikAri tattvArthanikA adhigama hoya hai / so tattvArtha, nAma sthApanA dravya bhAva ini cyAri nikSepanikari sthApi tinikA adhigama karanAM / yahU adhigamaja samyagdarzanakI utpatti kAraNa hai | nisargaja samyagdarzana tau mati avadhi jJAnakari hoya hai / bahuri adhigamaja hai so gurUpadezake AdhIna hai / tAteM zrutajJAnarUpa jo pramANanayAdikakA jJAna so gurUke mukha zravaNa kIyetaiM hoya hai / so zAstrakA zravaNa paThana pAThana niraMtara karanAM yogya hai / yahahI bhavyajIvanikUM svargamokSakA sAdhana hai // aba pramANanayanikari tattvArthanikA adhigama kahiye jJAna ho hai tAkA svarUpa kahiye haiM / tAM tattvArthAdhigama doya prakAra hai, svArtha parArtha aiseM / tahAM svArtha tau jJAnasvarUpa hai / bahuri parArtha vacanAtmaka hai / sobhI doya prakAra hai / eka tau vItarAgIkai hoya / tAkUM vItarAgakathA kahiye / dUsarA vAdiprativAdI jinikai hAra jItakI icchA hoya tinikai hoya / tAkUM vijigISukathA kahiye / tahAM vItarAgakai tau guruziSya hoya tathA vizeSajJAnI donUMhI hoya tinikai hoya / tahAM vItarAgInikI caracAkI hada tau tattvanirNaya ho cukai tabatAI hai / bahuri vAdiprativAdInikai hArajIta hoya cukai tabatAI hai| tahAM isake cyAri aMga haiN| vAdI prativAdI sabhAke loka sabhApati aise / vAdi For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 220 / / prativAdIvinA tau vAda pravartehI nAhI / sabhAke lokavinA sAkha kauna bharai / sabhApativinA hAre jIte nigraha anugraha kauna karai / tAte cAnyoMhI cAhiye // ihAM naiyAyika kahai haiM- jo, vAda hai so tattvanirNayakA kAraNa hai / yAteM tattvanirNaya dRr3ha hoya hai / jagameM satyArthatattvakI prabhAvanA hoya taba lokameM pratiSThA hoya tAteM yahahI vItarAgakathA hai / tAkU kahiye, jo, vItarAgakathAvirSe tau sabhAkA tathA sabhApatikA niyama nAhI / bahuri vijigISukathAvirSe niyamahI hai / bahuri kahI jo vAdavirSe sarvalokakai tattvakI dRDhatA hoya hai prabhAvanA hoya hai, so yaha to satya hai / paraMtu jahAM ApakI hAra hoya tahAM svamatakA vidhvaMsabhI hoya hai / so vAda tau hArijItihIkA kAraNa hai, tAteM vItarAgInikai yaha saMbhavai nAhI / bahuri jahAM apanI aisI sAmarthya hoya, jo, mai vAda maiM hArUMgA nAhI jItaMhIgA, tau yAkaM sAmagrI bahuta cAhiye / prathama tau yathArthahetu || vAda ahetuvAdakari Apakai tattvakA nirNaya caahiye| dasarA tapazcaraNAdikari apanI pratiSThA jagatamaiM bhaI hoya aisA cAhiye / bahuri kachU devatA iSTakA atizaya camatkArakI Apakai siddhi bhaI cAhiye / bahuri rAjA AdikI pakSa apanI cAhiye / pakSavinAM Apa sAMcAbhI hoya to niSpakSIko | pelA pakSa prabalavAlA jhUThA kari DArai ityAdi sAmagrI hoya, avazya jItanekA ApakA nizcaya hoya For Private and Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // prathama adhyAya // pAna 221 // CalorganpaaNEPARASPROHOPRARPRAVACHAR taba vAda jIti matakI prabhAvanA karai to ucitahI hai / vinAsAmagrI vAda karai aru hArai tau svamatakA vidhvaMsahI hoya / tAte yaha nizcaya jAnUM, jo , vAda ekAMtateM tau tattvanirNayakU kAraNa nAhI, hArajItihI mukhyatA hai / bahuri vItarAgakathA hai sohI tattvanirNayakU kAraNa hai // aiseM isa prathama adhyAyavirSe jJAnakA bahuri darzanakA tau svarUpa varNana kIyA / bahuri nayanikA lakSaNa kahyA / bahuri jJAnakA pramANapaNAM kahyA // dohA---- darzanabodha yathArthatA / nayalakSaNa baNavAya // jJAna paMcakai mAnatA / kahI Adi adhyAya // 1 // savaIyA teIsA-je paDhi haiM adhikAra pahai nara te caDhi haiM nijarUpa ramaMtA / je kaDhi haiM mukha yAmaya vAkya su caDhi haiM saba Upari saMtA // je kari haiM niti pUjana bhavya supuNya lahai paraloka gamaMtA / je pari haiM thuti gAya supAya nibodha phurai tinikU ju anaMtA // 1 // aise tatvAsthakA hai adhigama jAteM aisA jo mokSazAstra tAvirSe prathama adhyAya saMpUrNa bhayA / For Private and Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| dvitIya adhyAya // pAna 222 // // namo viitraagaay|| // atha dvitIyAdhyAyakA AraMbha kIjiye haiN| dohA- udayaja upazama mizra tAja, kSAyika bhAva ughAri // jIvabhAva ujjala kiyo, namU tAhi mada chAri // 1 // aiseM maMgalakari sarvArthasiddhiTIkAkArakA vacana likhiye haiN| tahAM ziSya pUcha hai, he bhagavan ! samyagdarzanakA viSaya bhAvakari kahai je jIvAditattvanimeM AdivirSe kahyA jo jIva, tAkA svatattva kahiye nija yathArtha asAdhAraNasvarUpa kahA hai ? so kahiye / aise pUchateM AcArya sUtra kahai haiN|| aupazamikakSAyiko bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayikapAriNAmikau c||1|| yAkA artha- aupazamika kSAyika mizra audayika pAriNAmika e pAMca bhAva haiM te jIvake nijatattva hai // tahAM AtmAvi karmakI nijazaktikA kAraNake vazarte anubhUti kahiye udaya na For Private and Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 223 // honA so upazama hai| jaise katakAdi kahiye nirmalI Adi vastuke saMbaMdhateM jalavirSe kardamakA | | upazama hoya jalakai pIdai baiThI jAya UpariteM jala ujjala hoya jAya, taise upazama jAnanAM / bahuri karmakI atyaMtanirvRti hoya tattvameMsUM uThi jAya so kSaya hai| jaise usahI jalakoM nirmala pAtramaiM | lIjiye taba kardamakA atyaMta abhAva hai| taiseM kSaya jAnanAM / bahuri upazamabhI kSayabhI doU svarUpa hoya tahAM mizra hai| jaise tisahI jalavirSe katakAdi dravya DArai kardamakA kSINAkSINavRtti kahiye kichu to pIdai baiThyA kichU galadAI rahI kichu bAhari nikasyA, taiseM kSayopazama jAnanAM / | bahuri dravya kSetra kAla bhAvake nimittateM karmake phalakI prApti kahiye udaya AvanAM prakaTa honAM so | udaya hai / bahuri dravyakA AtmalAbha kahiye nijasvarUpakA pAvanAM jAteM hoya so pariNAma hai / jaise | suvarNake pItatAdi guNa, kaMkaNa kuMDala Adi paryAya, taise pariNAma jAnanAM / ihAM karma AdikakA | nimitta nAhI lenA / tahAM upazama hai prayojana jAkA tALU aupazamika kahiye / yahAM prayojanArthameM 'ika pratyayaH siddhi kIyA hai / aiseMhI kSAyika kSAyopazamika audayika pAriNAmika jAnanAM / te 'pAMca bhAva asAdhAraNa jIvake svatattva kahiye / aba inikA anukramakA prayojana kahai haiM / ihAM samyagdarzanakA prakaraNa hai / tahAM tIna prakAra For Private and Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa||tiiy adhyAya // pAna 224 // samyagdarzanavirSe aupazamika pahalai hoya hai| anAdimithyAdRSTIkai prathamahI aupazamika samyaktva prApti hoya hai / tAteM sUtravirSe yAkU Adivi kahyA hai / tAkai pIche kSAyika grahaNa kIyA hai / jAteM yahu nirmalatAImeM yAkI sparddhA barobarI karai hai, pratiyogI hai / tathA saMsArI jIvanikI apekSA dravyanikI gaNatI kIjiye taba aupazamikavAle jIvaniteM asaMkhyAtaguNai kSAyikavAle jIva haiN| kAheta ? jAteM aupazamikakAla aMtarmuhUrtamAtra hai / tAmeM bhele hoya taba alpahI hoya / yAteM kSAyikakA kAla saMsArIkI apekSA tetIsa sAgara kicha adhika hai / so vArte asaMkhyAtaguNA bhayA / tAteM tahAM jIvanikI saMkhyAbhI asaMkhyAtaguNI bhaI / tAkai pIche mizra kahiye kSAyopazamikakA grahaNa hai / jAteM ihAM doU svarUpa hai / tathA jIva ihAM asaMkhyAtaguNe hoya haiN| yAkA kAla chyAchaTI sAgarakA hai / vahari tAkai pIche audayika pAriNAmikakA grahaNa aMtamaiM kiiyaa| jAteM ihAMbhI jIvanikI saMkhyA tiniteM anaMtaguNI hai / ihAM koI kahai hai, jo, yA sUtramaiM bhAvanikai judI judI vibhaktikari vAkya kIyA so kauna kAraNa ? dvaMdvasamAsateM nirdeza karanA thaa| kaise ? "aupazAmikakSAyikamizraudayikapAriNAbhikAH" aisai / isa bhAMti kIye doya cakAra na Avate taba sUtra meM akSara thore | ho|| tAkU kahiye, aisI AzaMkA na karaNI / jAte ihAM mizra aisA kahyA hai so doya anya guNakI aaplesarkaichiterasertertaibartabeertsmssxeeritsast For Private and Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMda kRtA // dvitIya adhyAya // pAna 225 // apekSA hai / tAteM vAkyavi cakAra zabdateM pahale kahe jo aupazamika kSAyika e doya tehI mizramaiM grahaNa karane anya na leNe / bahuri kahai, jo, kSAyopazamika aisA zabda kyoM na kahyA mizra kAhekU kahyA ? tahAM kahiye, kSAyopazamika kahanemaiM gaurakha hoya hai-akSara sUtramaiM vadhi jAya / tAte vAkyakAra mizra grahaNa kIyA hai| bahuri mizrakA grahaNa baci kIyA, tAkA yaha prayojana hai, jo, pahale pichale donUMkI apekSA leNI hai / aupazamika kSAyika tau bhavyahIkai hoya hai / bahuri mizra hai so bhavyakabhI hoya abhavyakabhI hoya / bahuri audayika pAriNAmika e doUbhI bhavya tathA abhavya doUhIkai hoya / tAteM mizrakA bIci grahaNa hai // bahuri koI pUche hai , bhAvazabdakI apekSA svatattva zabdakai tAke liMga tathA saMkhyAkA prasaMga Avai hai / jAteM bhAvazabda puruSaliMgI hai / tAteM svatattvakabhI puruSaliMga cAhiye / tathA bhAvanikI saMkhyA bahuta hai, tAteM svatattvakai bahuvacana cAhiye / tAkU kahiye svatattvazabda hai so upAttaliMga saMkhyArUpa hai yAkA liMga palaTai nAhI / tathA tattvazabda bhAvavAcI hai / tAteM bhAvake ekahI vacana hoya hai / jAte tasya bhAvastattvaM aisA hai, tAteM saMkhyAbhI palaTe nAMhI tAteM doSa nAhI / bahuri ihAM aisA vizeSa jAnanAM, jo, jIvake pAMca bhAva kahe tAteM caitanyamAtrahI nAhI hai / sAMkhyamatI puruSakA For Private and Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaklgkuNtlNdrkuNddlNddnuNdnilynni // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 226 // svacaitanyamAtra mAne hai / bahuri budhyAdika vizeSaguNakAbhI vaizeSika matavAlA puruSakai abhAva mAne hai / bahuri vedAMtamatI AnaMdamAtra brahmasvarUpa mAna hai| bauddhamatI citkU prabhAkara mAtra mAnai hai / so sarvathA ekAMtateM yahu baNe nAhI / paMcabhAvarUpahI jIvakA svarUpa pramANasiddha hai aisA jAnanAM // AgeM ziSya pUche hai, tisa AtmAke paMca aupazamikAdika bhAva kahe te kahA uttarabhedasahita hai ki abhedarUpa hai ? aisai pachai uttara kayA, jo, bhedasahita hai / pheri pUchai, jo, aise hai to tinike bheda kaho / aiseM pUche AcArya sUtra kahai haiM-- ||dvinvaassttaadshaikviNshtitribhedaa yathAkramam // 2 // yAkA artha-- pahalai sUtramaiM paMca bhAva kahai / tinake anukramateM doya nava aThAraha ikaIsa tIna e bheda haiN| tahAM doya Adika saMkhyAzabdanikA dvaMdvasamAsakari aru bhedazabdakai svapadArthavRtti tathA anyapadArthavRtti jAnanI / kaisai sohI kahiye hai / doya bahuri nava bahuri aThAraha bahuri ikaIsa bahuri tIna aise to baMdavRtti bhaI / bahuri tehI bheda aise svapadArthavRtti bhaI / e kahe tehI bheda haiN| aiseM bhedazabda saMkhyAhIkA saMbaMdhI bhayA / taba aise saMbaMdha hoya pAMcoM bhAvanikA bahuvacana SaSThIvibhakti | kari kahanAM, jo, ye bheda pAMca bhAvanike haiM / bahuri te haiM bheda jinake ihAM anyapadArthavRtti bhaI / aaydressertersden For Private and Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rNgu aaddtgulyyl kaalNloo klklN // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 227 // jAteM ye bheda pUrvokta bhAvanike haiN| tahAM vibhakti bhAvanike sUtrameM kahI sohI rhii| bahuri yahAM yathAkrama aisA vacana hai so yathAsaMkhyake jAnane arthi hai / bahuri bhedakA nyArA nyArA saMbaMdha karaNA / tAteM aupazamika doya bhedarUpa hai / kSAyika nava bhedarUpa hai / mizra aThAraha bhedarUpa hai / audayika ikaIsa bhedarUpa hai / pAriNAmika tIna bhedarUpa hai / aiseM jAniye hai // Arge ziSya pUche hai , jo, aiseM hai to aupazamikake doya bheda kaunase haiM ? aise pUcha sUtra kahai haiM // samyaktvacAritre // 3 // ____yAkA artha- aupazamikabhAvake bheda aupazamikasamyaktva aupazamikacAritra e doya haiM // samyaktvacAritra tau pUrva jinakA lakSaNa kahyA tehI jAnane / bahuri pUche hai, tinike aupazamikapaNA kaise hai ? tahAM kahiye hai, cAritramoha doya prakAra hai / eka kaSAyavedanIya eka nokaSAyavedanIya / tahAM kaSAyavedanIyakA bhedanimeMsUM anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha e cyAri lene / bahuri darzanamohake tIna bheda haiM mithyAtva samyaktvaprakRti samyamithyAtva aise / ini sAta prakRti nikA upazamateM aupazamikasamyatva hoya hai / ihAM koI pUcha hai, anAdimithyAdRSTi bhavyakai karmakA udayakari kaluSapaNAM hai, tAkai upazama kAherauM hoya ? tAkA samAdhAna- kAlalabdhi Adike For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||svaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 228 // nimitta hoya hai / tahAM prathama tau karmasahita AtmA bhavyajIvakai saMsAra arddhapudgalaparivartana nAmA kAlamAtra avazeSa rahai, taba prathamopazamasamyaktvake grahaNa karaneyogya hoya hai / jo saMsAra adhikA bAkI hoya tau samyaktvagrahaNa na hoy| aiseM eka tau kAlalabdhi yaha hai| bahari dusarI kAlalabdhi yaha hai, jo, karmakI sthiti utkRSTa jAkai baMdhatI na hoya tathA sattAkA karmakI hoga tathA jaghanyasthitibaMdhakI tathA sattAkI hoya to tisa avasaramaiM samyaktvakA lAbha na hoya / tau kahAM hoya ? jaba aMtaHkoTAkoTI kahiye eka koDAkoDI sAgarameM nIce sthiti lIye karmabaMdha bhAvakU prApta hoya, tathA vizudhdapariNAmake vazateM sattAkA karmabaMdhakI sthiti saMkhyAta hajAra sAgara ghATi raha jAya, taba prathamasamamyatvagrahaNayogya hoya // bahuri tIsarI kAlalabdhi bhavakI apekSA hai / jo bhavyajIva paMceMdriya hoya saMjJI hoya paryApta avasthAsahita hoya sarvate vizudhdapAraNAma hoya so prathamopazamasamyaktvakU upajAvai hai / bahuri Adizabdakari jAtismaraNa Adika leNe / bahuri samasta mohanIyakarmake upazamateM upazamacAritra hoya hai| tahAM sUtrameM samyaktvakA Adi vacana hai so cAritra samyaktvapUrvakahI hoya hai / AtmA pahalI samyaktva avasthArUpa hoya hai / aba AtmAkai cAritra avasthA prakaTa ho hai // Masteritosserialireerwisertairsertsixcertisertsors For Private and Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 229 // ___ ihAM samyaktvakI utpattikA vizeSa likhiye haiM / tahAM prathamopazamasamyaktva upaje pIche aMta. muhUrtakAla rahe hai / tahAM mithyAtvakarmaSaM tIna prakAra vibhAga karai mithyAtva samyAgmithyAtva samakprakRtimithyAtva aise / bahuri yaha kahAM upajai hai ? tahAM nArakI tau tahAM upaje pIche aMtarmuhUrta pIche upajAvai hai / pahalI dUsarI tIsarI pRthvIvAlA tau keI to jAtismaraNateM keI dharmazravaNate keI | vedanAkari pIDyA havA upajAvai hai / bahuri nIcalI cyAra pRthvIvAlA dharmazravaNavinA doyahI kAraNaleM | | upajAvai hai / bahuri tiryaMca upajai pachaii cyAri" le ATha dinake upari upajAvai hai / tahAM jAtismaraNa | | dharmazravaNa jinavidarzana e tIna kAraNa haiM / bahuri manuSya navamAM varSa upajAvai hai / AThavarSatAMI | nAMhI upajai hai / tahAMbhI jAtismaraNa dharmazravaNa jinavidarzana e tIna kAraNa haiM / bahuri devagativirSe upaje pIche aMtarmuhUrta pIche upajAvai hai / tahAM bhavanavAsIniteM le sahasrArasvargatAMIkA to | jAtismaraNa dharmazravaNa jinamahimAkA darzana devanikI RddhikA dekhanA ini cyAri kAraNate upajAvai | hai / bahuri AnatAdi cyAri svarganike devanikai RddhidarzanavinA tIna kAraNateM / bahuri nava graiveya| kakA jAtismaraNa dharmazravaNa e doyahI kAraNate upajAvai hai aiseM jAnanAM // AgeM, jo kSAyikabhAva navaprakAra kahyA tAke bhedasvarUpake pratipAdanake arthi sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 230 // // jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi ca // 4 // ___yAkA artha- kevalajJAna kevaladarzana kSAyikadAna lAbha bhoga upabhoga vIrya bahuri cakArateM kSAyikasamyaktva kSAyikacAritra aisai nava prakAra kSAyikabhAva hai / ihAM cazabda hai so samyaktvacA. ritra pUrvasUtra meM kahe tinikA grahaNakai arthi hai / bahuri jJAnAvaraNa nAmA karmake atyaMtakSayateM to kevalajJAna kSAyika ho hai / bahuri taiseMhI darzanAvaraNa nAmA karmake atyaMtakSayateM kevaladarzana kSAyika ho hai| bahuri dAnAMtarAya nAmA karmake atyaMta kSayateM anaMtaprANInike upakAra karanevAlA kSAyika abhayadAna hoya hai / bahuri lAbhAMtarAya nAmA karmake atyaMta abhAva nAhI hai kavalAhArakI kriyA jinikai aise je kevalI bhagavAn 'jinike zarIrake balAdhAnake kAraNa anyamanuSyanike aiseM nAhI' paramasundara sUkSma samaya samaya prati anaMte pudgalake paramANU saMbaMdhaLU prApta hoya hai, nokarmakA samaya pravRddha aisA Avai hai so kSAyikalAbha hai / bahuri bhogAMtarAya nAmA karmake samastake abhAvateM atizayavAn puSpavRSTi Adika anekavizeSa liye anaMte kSAyika bhoga haiM / bahuri upabhogAMtarAyanAmA karmake niravazeSa pralaya honete siMhAsana cAmara chatratrayAdika vibhUti pragaTa bhaye, te kSAyika anaMta upabhoga haiN| bahuri vIryAMtarAya karmake atyaMta kSayateM kSAyika anaMtavIrya pragaTa bhayA hai / bahuri pUrva For Private and Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 231 // kahi je mohakI sAta prakRti tinikA atyaMta nAza honerauM kSAyikasamyaktva ho hai / bahuri cAritramohake atyaMta abhAvateM kSAyikacAritra prakaTa ho hai / aiseM kSAyikake nava bhAva haiM / ihAM prazna, jo, kSAyikakA dAnAdika bhAvakari kIyA abhayadAnAdika hai, to siddhanikaibhI abhayadAnAdikakA prasaMga Avai hai| tAkA uttara AcArya kahai hai, yaha doSa ihAM nAhI Avai hai / arahaMtanikai zarIranAmA nAmakarma tathA tIrthakaranAmA nAmakarmakA udaya pAiye hai tAkI apekSAteM kahai hai / bahuri tini karmanikA abhAvateM siddhanikai inikA prasaMga nAhI hai / pherI pUchai, jo, aiseM hai to siddhanikai ini bhAvanikI kaise pravRtti hai ? tAkA uttara- parama utkRSTa anaMtavIrya avyAvAdhasvarUpakarihI tinikI tahAM pravRtti hai / jaisaiM kevalajJAnarUpakari anaMtavIryakI pravRtti ho hai, taiseM yahubhI jAnanAM // AgeM, jo kSAyopazamika bhAva aThArA bhedarUpa kahyA tAkA bhedanikA nirUpaNakai arthi sUtra kahai haiM / // jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcatustitripaJcabhedAH samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamAzca // 5 // yAkA artha- jJAna cArI bheda, ajJAna tIna bheda, darzana tIna bheda, aMtarAyakA kSayopazamarUpa labdhi pAMca bheda, aise paMdharA tau ye, bahuri kSAyopazamikasamyaktva kSAyopazamikacAritra saMyamAsaMyama | aise tIna ye saba mili agaraha kSAyopazamikabhAva haiM // cyAri bahuri tIna bahuri tIna bahuri paMca For Private and Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 232 // | aisai daMdavRttikari bahuri e haiM bheda jinike aiseM bhedazabdaH vRtti karanI / yathAkramakI pUrvasUtrateM anuvRtti leNI / cyAri Adi saMkhyA jJAnAdikakai lagAvaNI / aisai cyAri jJAna mati zruta avadhi mnHpryy| tIna ajJAna kumati kuzruta vibhaMga / tIna darzana cakSu acakSu avadhi / pAMca labdhi dAna lAbha bhoga upabhoga vIrya / aise paMdherai bhaye / tahAM sarvaghAtisparddhakanikA to udayakSayateM bahuri tinihIkA sattArUpa upazamateM bahuri dezaghAtisparddhaka udaya hote kSAyopazamika bhAva hoya hai / tahAM jJAnAdikakI pravRtti apane AvaraNa tathA aMtarAyake kSayopazamateM hoya hai / bahuri samyaktva ihAM vedakasamyaktva lennaa| yahu anaMtAnubaMdhI kaSAyakA catuSkakA tathA mithyAtva samyagmithyAtva ini doUnikA udayakSayateM tathA sattArUpa upazamateM bahuri samyaktvaprakRtike dezaghAtisparddhakakA udaya hoteM jo tattvArthazraddhAna ho hai so kSAyopazamikasamyaktva hai| bahuri anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAna pratyAkhyAna ini bAraha kaSAyanikA udayakSayateM bahuri sattArUpa upazamateM bahuri saMjvalanakaSAyake catuSkarma kisI eka kaSAyake dezaghAtikasparddhakanikA udaya hote bahuri hAsyAdi nokaSAyakA yathAsaMbhava udaya hote jo tyAgarUpa AtmAkA pariNAma hoya so kSAyopazamikacAritra hai / bahuri anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAna kaSAyakA | aSTakakA udayakSayateM bahuri sattArUpa upazamateM bahuri pratyAkhyAnakaSAyakA udaya hoteM bahuri saMjvalana atspxxtspiritsideresssertiliteritsareerthsditouritsab For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 233 // kaSAyake dezaghAtisparddhakanikA udaya hoteM bahuri nokaSAke navakakA yathAsaMbhava udaya hote AtmAkai viratAvirata pariNAma ho hai so kSAyopazamika saMyamAsaMyama hai| yAkU dezavirati bhI khiye| ihAM koI pUche, sparddhaka kahAM ? tAkA samAdhAna-jo, karmake paramANUMnivirSe phala denekI zaktirUpa rasa hai tinike avibhAgapraticchedakA samUhakI paMkti kramarUpa vRddhi tathA hAni te sparddhaka kahiye haiM / tahAM udayameM AyA o karmaparamAnikA ekasamayavirSe ekasamayapravRddha, tAmeM siddha rAzike anaMtavai bhAga abhavyarAzi anaMtaguNe paramANU hoya haiM, tinivi sarva jaghanyaguNa jAmeM hoya aisA eka paramANU leNA / tAkA anubhAga* buddhikari chedanateM jahAM aisA cheda hoya tAkA pheri dusarA cheda na hoya aiseM avibhAgapariccheda sarvajIvaniteM anaMtaguNAM hai, tAkI eka rAzi kIjiye tAkA nAma varga hai / bahuri samAna avibhAgaparicchedake samUharUpa paramANUnike samUhakA nAma vargaNA hai / tahAM thorelU~ thore avibhAgaparicchedake paramANUnikA nAma jaghanyavarga hai / tisake samAna paramANarUpa vargake samUhakA nAma jaghanyavargaNA hai / bahurI jaghanyavargate eka avibhAgapariccheda vadhatA tAmeM pAIye aisI paramANUnike samUhakA nAma dvitIyavargaNA hai / aiseM jahAMtAI eka eka avibhAgapraticchedanikA krama lIye jetI vargaNA hoya titanI vargaNAMnike samUhakA nAma jaghanyasparddhaka hai / Mor exiseritsareeriasiseatsaatnisexitsexreritisarita For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 234 // bahuri yAteM Upari jaghanyavargaNAke varganivirSe je avibhAgapraticcheda the tiniteM dUNe jisa vargaNAke vargavirSe avibhAgapraticcheda hoya tahAMteM dvitIyaspadakakA prAraMbha hoya tahAMbhI eka eka avibhAgapraticcheda vadhanekA kramarUpa varganikA samUharUpa jetI vargaNA hoya tinike samUhakA nAma dvitIya spardaka hai / bahuri aisehI prathamaspadakakI prathamavargaNAke varganivi jete avibhAgapraticcheda the tisata tiguNe jisa vargaNAke varganivirSe avibhAgapraticcheda pAIye tahAMta tIsare spadakakA prAraMbha hoya, aiseMhI vargaNAke samUhakA nAma sparddhaka hai / so aise sparddhaka abhavyarAzite anaMtaguNA aru || siddharAzikai anaMtavai bhAga eka udayasthAnavirSe ho hai aiseM jAnanAM // _ Agai jo ikaIsa bhedarUpa audayika bhAva kahyA tAke bhedanike nAma kahaneke arthi sUtra kahai haiN||gtikssaayliNgmithyaadrshnaajnyaanaasNytaasidhdleshyaashcctushctustyekaikaikaikssddbhedaaH||6 yAkA artha- gati cyAri bheda, kaSAya cyAri bheda, liMga kahiye veda tIna bheda, mithyAdarzana eka, ajJAna eka, asaMyama eka, Asiddha eka, lezyA chaha, aise ikaIsa bhedarUpa audayika | bhAva hai // tahAM yathAkrama aisI to pUrvasUtrateM anuvRtti lennii| tisake saMbaMdhaH gati to cyAri bheda , narakagati, tiryaggati, manuSyagati , devagati / tahAM apane apane nAmakarmakI prakRtike udayateM hoya For Private and Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 235 // PACOPappaMICRPRINCIPARGICARDOIHANDRAPARNAGAPAN hai tAte audayika hai / bahuri kaSAya cyAri bheda krodha, mAna, mAyA, lobha / tebhI apanI apanI mohanIyaprakRtike udayateM hoya haiM tAteM audayika haiM / liMga tIna bheda strIveda, puMveda, napuMsakaveda / tebhI apanI apanI prakRtikai udayateM hoya haiM tAteM audayika haiM / mithyAdarzana mithyAtvanAma mohanIyakI prakRti ke udayateM hoya hai / yAkari pariNAma tattvArthakA azradhdAnarUpa hai / bahuri jJAnAvaraNa nAmA karmake udayateM padArthanikA jJAna na hoya so ajJAna / bahuri cAritramohake sarvaghAtikasparddhakanike udayateM asaMyama hoya so audayika asaMyata hai / bahuri sAmAnyakanike udayakI apekSArUpa asidhdapaNAM audayika hai / bahuri lezyA dravyabhAvarUpa doya hai / so ihAM jIvake bhAvakA adhikAra hai tAte dravyalezyA na leNI / bhAvalezyA leNI / so kaSAyanike udayakari raMjita jo yoganikI pravRtti so lezyA hai / so chaha prakAra hai / kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma, zukla aiseM / ihAM prazna- jo, upazAMtakaSAya kSINakaSAya sayogakevalI inivi zuklalezyA AgamameM kahI hai / tahAM kaSAyakA udayakA tau abhAva hai| audayikapaNA nAhI bnegaa| tAkA uttara AcArya kahai haiM- jo, yahu doSa ihAM nAhI hai / ihAM pUrvabhAva janAvanekI nayakI apekSA hai| jo yoganikI pravRtti kaSAyanikari anuraMjita pahalai thI, sohI upacAra" ihAM jAnanI / tAte audayikahI kahiye / bahuri yogake abhAvateM satisextipertisemestertakersixsitoerisissa For Private and Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 236 // ayogakevalI lezyArahita hai aisA nizcaya kIjiye hai / ihAM koI pUcha anyaprakRtinike udayateM bhaye bhAva audayikabhAvanimeM kyoM na kahe ? tAkA samAdhAna- jo, inihI bhAvanimeM garbhita jAnane / zarIrAdika pudgalavipAkInikA tau ihAM jIvabhAva kahanete adhikArahI nAhI / bahuri jAti Adi jIvavipAkIgatimaiM garbhita jAnane / bahuri darzanAvarAMyakA udaya mithyAdarzana kahaneteM garbhita kIyA hai / jAte atattvArthazradhdAnakAbhI nAma mithyAdarzana hai| bahuri anyathA dekhanekAbhI nAma mithyAdarzana hai / bahuri hAsyAdika vedanike sahacArI haiN| tAteM vedanimeM garmita bhaye / bahuri vedanIya Ayu gotrakA udayabhI aghAtiyA hai so gatimeM garbhita jAnane // Age, pAriNAmika bhAva tIna bhedarUpa kahyA tAke bhedanike pratipAdanake arthi sUtra kahai haiM // jIvabhavyAbhavyatvAni ca // 7 // yAkA artha-jIvatva, bhavyatva abhavyatva e tIna pAriNAmika bhAvake bheda haiM // e tIna bhAva pAriNAmika anyadravyaniteM asAdhAraNa AtmAke jAnane / jAteM karmakA udaya, upazama , kSaya, kSayopazamakI apekSA inimeM nAMhI hai / dravyake pariNAmakIhI apekSArUpa hai / tahAM jIvatva to caita. nyakU kahiye / bahuri samyagdarzanAdi bhAvakari pariNamaigA tAkU bhavya kahiye / bahuri samyagdarzanAdika For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| dvitIya adhyAya // pAna 237 // jAke na hoyage so abhavya kahiye / e tIna bhAva jIvakai pAriNAmika haiM / ihAM prazna- jo astitva, nityatva , pradezavattva ityAdikabhAva haiM tebhI pAriNAmika haiM, tinikAbhI isa sUtramaiM| grahaNa cAhiye / tAkA uttara- jo, inikA grahaNa na cAhiye / athavA cazabdakari kIyAbhI | hai / pheri pUcha hai, jo, grahaNa kIyA hai to tInakI saMkhyA virodhI jAya hai / tahAM kahiye, jo, e | asAdhAraNa jIvake bhAva pAriNAmika tInahI haiM / bahuri astitva Adi haiM te jIvakaibhI haiM ajIvakaibhI haiM tAteM sAdhAraNa haiM / yAteM cazabdakari nyAre grahaNa kIjiye / ihAM tarka- aupazamikAdibhAva jIvakai nAhI baNai haiM / jAteM AtmA amUrtika hai / tAte te bhAva karmabaMdhakI apekSArUpa haiN| amUrtikakai karmabaMdha yukta naahii| tahAM uttara- jo, AtmA amUrtikahI hai aisA ekAMta nAhI hai| ihAM anekAMta hai| AtmA karmabaMdhaparyAyakI apekSA tisa karmake baMdhanateM kathaMcit mUrtika hai / zuddhasvarUpakI apekSA kathaMcit amUrtika hai / tahAM pheri tarka karai hai; jo, aise hai to karmabaMdhakA baMdhanateM AtmAkA ekatvapaNAM ThahanyA, taba abheda ThahanyA, taba bheda kaise baNaigA? tAkU kahiye; yahu doSa nAhI Avai | hai / jAteM baMdhaparyAyakI apekSA ekatvapaNAkU hoteMbhI lakSaNabhedateM yA AtmAkai ara karmakai nAnApaNA * anekapaNAM hai aisA nizcaya kIjiye / sohI ihAM sidhdAMtakI gAthA hai tAkA artha- baMdhaprati to For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 238 // | jIvakai ara karmakai ekatvapaNA hai vahari lakSaNabhedate nAnApaNA hai / tAteM jIvakai amUrtikabhAva hai , so anekAMtate sadhai hai // aiseM jIvake paMcabhAva kahanete sAMkhyamatI Adika AtmAkU zuddhahI ekAMta. kari mAne haiM, tinikA nirAkaraNa bhyaa|jaateN sarvathA zudhdahI hoya , to saMsAra baMdha mokSa tathA mokSakA upAya AdikI kathanI sarva mithyA Thaharai / bahuri paMcabhAvarUpa AtmA kahanete syAdAdanayakAra baMdhamokSAdi sarvahI kathaMcitprakAra siddha hoya hai / aiseM sAta sUtranikari jIvake paMcabhAvanikA varNana kIyA // Agai, jo baMdhaprati ekatva hai so lakSaNabhedateM baMdha aru AtmA jude jAne jAya haiM / so jIvakA kahA lakSaNa hai ? jAteM judA jAniye so kahI aise pUche sUtra kahai haiM-- // upayogo lakSaNam // 8 // ___yAkA artha- upayoga hai so jIvakA lakSaNa hai // ubhayanimitta kahiye bAhya abhyaMtarakAraNa nike vazarte upajyA jo caitanyakai anuvidhAyI kahiye juDyA huvA caitanyahIkA pariNAma so upayoga hai / tisakari AtmAkai baMdhaprati ekapaNAkU hotebhI AtmA judA lakhiye hai / jaisaiM sonA rUpAkA ekapiMDa hotabhI pIta zvetavarNa Adikari bheda jAnyA jAya hai taiseM bheda jAniye hai // ihAM tattvArthavArtika TIkAke anusAra kachu likhiye hai / tahAM bAhya abhyaMtara doya kAraNa kahe tahAM For Private and Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra PHOTOS www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 239 // kabhI do bheda hai eka AtmabhUta eka anAtmabhUta / tahAM AtmabhUta to zarIra ke saMbaMdharUpa iMdri kUM kahe / bahuri dIpaka prakAzAdika anAtmabhUta kahe / bahuri abhyaMtara kAraNabhI AtmabhUta anA bhUtakara do bheda kahe / tahAM dravyamana vacana kAyake yoga pugalarUpa haiM tinikUM anAtmabhUta kA | bahuri AtmA ke caitanyabhAvateM tanmaya je pradeza tinimaiM vIryAMtarAya jJAnadarzana AvaraNa ke kSayopazama tathA kSayake anusAra ujjalatA hoya aisA bhAvayoga tAkUM AtmabhUta kahyA / tahAM inakA yathAsaMbhava sannidhAna hoteM AtmAkA caitanyasvabhAva hai / so anuvidhAna kahiye anvaya pariNAmarUpa pravarte va pariNAmakUM upayoga kahiye / ihAM koI kahai - caitanyake pariNAma sukha duHkha moharUpabhI haiM te pariNAma bhI grahaNa cAhiye / agale sUtra meM upayoga ke bheda jJAnadarzanahI kahe, so pUrvAparavirodha Avai hai / tAkA samAdhAna- ihAM caitanyasAmAnyakA grahaNate sarvahIkA grahaNa hoya hai / paraMtu agale sUtrameM bheda kIye jo darzanajJAna tehI ihAM grahaNa karane / jAteM sAmAnyakA jo vizeSa sarvahI avasthAmaiM vyApaka hoya sohI lakSaNaprakaraNa meM leNA, tAtaiM virodha nAMhI / aba ihAM pUche hai, jo, lakSaNa kahA? tahAM kahiye haiM, jahAM bahuta vastu milI hoya, tinimaiM jisa cinhakari vastukI judAyagI jANI jAya tisa cinhakUM lakSaNa kahiye / so yahu AtmabhUta anAtmabhUta bheda For Private and Personal Use Only Berts Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsavicanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 240 // | kari doya prakAra hai / jaiseM Amikai uSNapaNAM so to AtmabhUta hai / daMDI puruSakai daMDa so anAtmabhUta hai / so ihAM AtmAkA upayoga lakSaNa AtmabhRta jAnanAM // ihAM koI kahai, jo, upayoga to asAdhAraNadharma hai, tAteM lakSaNa nAhI, guNakai aru guNIkai anyapaNAM hai / jAteM lakSyalakSaNake bheda hai / tAkU kahiye, sarvathA bheda hote anavasthA ho hai / tAteM kathaMcidAbhedAtmaka hote lakSyalakSaNabhAvakI sidhdi hai / jAke matameM AtmA ekAMtakari | nitya abheda jJAnasvarUpa hai, tAke matamai jJAnake pariNAma je aneka jJeyAkAra honAM aisA upayoga | nAMhI siddha ho hai tahAM sarvavyavahArakA lopa ho hai / tAteM caitanyake pariNAmakU upayoga mAne sarva siddhi hai / sohI upayoga lakSaNa hai AtmA lakSya hai / ihAM koI kahai, AtmA lakSyahI nAhI taba lakSaNa kAhekA ? vinAlakSya lakSaNa kahanA susAke sIMgavat mIDakakai coTIvat vAMjhake putra vat AkAzake phUlavat abhAvarUpa hai // bahuri jo AtmAbhI mAniye, tau jJAnadarzana to anavasthita hai / so lakSaNa baNe nAMhI / anavasthitakUbhI lakSaNa mAniye to jaba lakSaNakA abhAva hoya taba lakSyakAbhI abhAvahI Avai hai / tAkU kahiye, AtmAkA abhAva kahanAM yukta nAMhI / jAteM jo AtmAkA abhAva kAraNapaNAke abhAvateM mAniye to AtmAke nArakAdi paryAya tau mithyAdarzanAdika For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 241 // | kAraNate hoyahI hai / bahuri nArakAdiparyAya haiM te dravyavinA nirAzraya hoya nAhI / tAte inikA Azraya AtmA dravya haihI / taba kAraNapaNAkA abhAva kaise ? bahuri sat hai so vinAkAraNabhI ka. hiye / sathI bhayA taba kAraNa kAheLU cAhiye ? bahuri maDikakai coTIkA abhAvakA dRSTAMta hai so mIDaka Adi tathA coTI AdikA sattva mAnikari mIDaka Adikai saMbaMdhakA abhAva mAniye hai| tahAM sattva asattva doU pakSakA grahaNa hai| tAteM yahu dRSTAMtabhI mile naahii| jAteM yaha jIva karmake vazateM aneka jAtike saMbaMdhaLU pAvai hai / jaba mIDaka bhayA taba tau coTIkA saMbaMdha na bhyaa| bahuri jaba strIparyAya pAI taba coTI paaii| taba mIDakabhI vaihI jIva thaa| strIparyAyameM AyA taba pUrvaparyAyakI apekSA strIkU maMDuka kahi yAkai coTI kahiye to doSa naahii| taisehI AkAzake phUlake dRSTAMtakaibhI baNe hai / jAteM karmake udayate jIva vRkSa bhayA / taba jIvapudgalake samudAyakU phUla aisA nAma kahiye / aiseM pudgaladravyateM phUla vyApta hai taiseMhI AkAzateMbhI vyApta kahiye // ihAM kahai, jo, vRkSarUpa pudgalakRta upakArakari vRkSakA phUla kahiye hai tahAM kahiye AkAzakA kIyA avagAhanA upakArakI apekSA AkAzakA phUla kahiye to kahA doSa? vRkSa tau chUTabhI hai / | AkAzamaiM to sadA rahai tAteM nityasaMbaMdha hai / bahuri kahai, phUla AkAzateM judA vastu hai, tAteM For Private and Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya / / pAna 242 // AkAzakA na khiye| to aiseM tau vRkSateMbhI judA padArtha hai, tAteM vRkSakAbhI na kahiye ityAdi yuktite dRSTAMtabhI vaNatA nAhI / tAteM kAraNake abhAvateM AtmAkA abhAva mAniye to yaha to vaNe nAhI / bahuri anavasthita upayogakai lakSaNapaNAkA abhAva kahai , so caitanyakA pariNAma jJeyAkAra pariNamaihI hai / sAmAnya upayoga to nityahI rahai hai / yAhIteM bhedAbhedAtmaka vastukA svarUpa nidhi sidhda hai / bahuri kahai, jo, AtmA pratyakSa nAhI, tAteM abhAva mAniye / tahAM kahiye, zuddha AtmA tau sakalapratyakSa kevalajJAnagocara hai / bahuri karmanokarmabaMdhasahita AtmA avadhi manaHparyaya jJAnakabhI gamya hai / bahuri kahai , iMdriyapratyakSa nAhI, tAtai apratyakSa hai / to iMdriyajJAna to parokSa hai / bahuri mAnasapratyakSagamya kahiye hai, so yahabhI vyavahAranayateM siddha ho hai / paramArthateM to mAnasapratyakSa parokSahI hai / aiseMhI anyavAdInikari kalpita AtmAkA abhAva sAdhaneke hetu te bAdhAsahita jAnane jAteM AtmA pratItisiddha hai / bahuri yAkA lakSaNa upayoga hai so pratItisiddha hai| yAkI vizeSa caracA zlokavArtika tattvArthavArtikateM jAnanI // ____ ihAM koI pUchai, pUrvaM jIvakA svatattva bhAva kahyA bahuri lakSaNa kahyA, so svatattva aru lakSaNameM | kahA vizeSa hai ? tAkA samAdhAna, jo, svatattva to lakSya AtmAhI hai / bahuri lakSaNa hai so lakSaNahI For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsur Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 243 // hai / so lakSaNa hai so lakSya nAhI hai / jAte lakSyalakSaNavirSe kathaMcit bhedAbhedakI sidhdi pUrva kahI hai| tahAM kSAyika tathA kSAyopazamika bhAvavirSe jJAnadarzana bhedarUpa kahai haiM / tini doUnimeM sAmAnyavyApI upayogakU ihAM lakSaNa kahyA hai / caitanyazaktikI labdhi hai so to nitya hai / tAkI vyakti paMcabhAvarUpa aneka haiM / tinimeM upayogabhI hai so chadmasthakai anitya hai / tAkI sthiti eka jJeyake | vi rahanA utkRSTa aMtarmuhUrtamAtra kahyA hai / bahuri anubhavagocara hai, tAteM prasiddha hai / lakSaNa prasiddhahIkU kahiye hai / AtmA lakSya hai so zaktivyaktimaya hai aru lakSaNa vyaktihI hai / tAteM AtmAkI siddhi vAdiprativAdiprasiddha upayogahIteM hoya hai / tAteM upayogakU lakSaNa kahyA hai // AgeM, kahyA jo upayoga, tAke bheda dikhAvanake artha sUtra kahai haiM ||s dvividho'STacaturbhedaH // 9 // yAkA artha- pUrvasUtrameM upayoga kahyA, so jJAnadarzana bhedakari doya prakAra hai / tahAM ATha bhedarUpa jJAna hai / cyAri bhedarUpa darzana hai // upayoga doya prakAra hai jJAnopayoga darzanopayoga aiseM / | tahAM jJAnopayoga ATha bhedarUpa hai matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyayajJAna, kevalajJAna, matyajJAna, zrutAjJAna, vibhaMgajJAna aiseM ATha bheda / bahuri darzanopayoga cyAri prakAra hai cakSurdarzana , eritsarexitsrverespirsertistoerisisextitocrisprerities For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtaH // dvitIya adhyAya // pAna 244 // acakSurdarzana, avadhidarzana, kevaladarzana aiseM cyAri bheda // ihAM pUchai, jo, darzanajJAnavirSe bheda kahA? tahAM kahai haiM, sAkAra anAkArake bhedateM bheda hai / sAkAra to jJAna hai, jAte jJeyake AkAra hohai / anAkAra darzana hai, jAteM sattAmAtra AkArakari rahita grahaNa karai hai / so e doU chadmastha jIvakai to anukramateM varte haiN| pahale darzana ho hai, pIche jJAna ho hai / bahuri nirAvaNa je kevalI | tinike doU yugapat ekakAla pravateM hai / ihAM sUtravirSe darzanateM pahalI jJAna kahyA hai so jJAna pUjya / pradhAna hai / tathA ihAM samyagjJAnakA prakaraNa hai tAteM kahyA hai / bahuri pUrvaM jJAna pAMca prakAra kahyA hai / ihAM upayoga kahaneteM viparyayajJAnabhI grahaNa kIyA hai / tAte ATha prakAra kA hai| aise doya sUtrakari kahyA jo upayoga lakSaNa so jIvakai zarIrateM bhedakU sAdhai hai / jaise uSNajalakI avasthAmeM dravapaNA aru uSNapaNA jala amikA bhedakU sAdhe hai| jaise jahAM doya vastukA eka piMDa hoya tahAM lakSaNa bhedatehI bhinnatA dIkhe hai aisA jAnanAM // AgeM, aise upayogakari sahita je jIva upayogI te doya prakArake haiM, tAkA sUtra kahai haiM ||sNsaarinno muktAzca // 10 // ___yAkA artha- upayogavAle jIva saMsArI bahuri mukta kahiye siddha aise doya prakAra haiM // | For Private and Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra CDCDCP89479992999999 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 245 // ' saMsaraNaM ' kahiye paribhramaNa parivartana so saMsAra hai / tahAM lakSaNa aisA, jo, apane bhAvakari bAMdhe je karma tinike vaza bhava bhavAMtara kI prApti tAkUM saMsAra kahiye | aisA saMsAra jinike hoya te saMsArI jIva kahiye / so yahu parivartana paMcaprakAra hai dravyaparivartana, kSetraparivartana, kAlaparivartana, bhavaparivartana, bhAvaparivartana aise pAMca prakAra / tahAM dravyaparivartana doya prakAra, eka nokarmaparivartana dUsarA karmaparivartana / tahAM nokarmaparivartana kahiye hai| tIna zarIra chaha paryApti ke yogya je pudgalaparamANU skaMdha eka jIva ekasamayaviSai grahaNa kIye te snigdha rUkSa varNa gaMdha Adi tIvra maMda madhyamabhAvakari jaise tiSThate dvitIyAdika samayaviSai khirai bahuri dvitIyAdika samayaviSai vinA grahe paramANU anaMtavAra grahaNa kare, tinikkUM ullaMghikari bahuri pahale grahe the tini ke gRhIta bhI bahuri nave grahaNa kare tebhI doU mile grahaNa karai tinikUM mizra kahiye / tebhI anaMtavAra anaMtavAra grahaNa karai tinikUM ullaMghikara bahuri bIca meM gRhIta grahe the te gRhItagrahaNa hote jAya te anaMtavAra grahaNa meM Avai tinikUM ullaMghikara jAmaiM je pahale samaye paramANU grahe the tehI taisehI sparzAdike avibhAgaparicchedanikI saMkhyA liye tathA titanehI paramANUkUM lIye samayapravRdhda grahaNa kare aiseM hoteM jo kAla bhayA taba eka nokarmadravyaparivartana ho hai // For Private and Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 246 // bahuri karmadravyaparivartana kahiye haiN| tahAM ekasamayavirSe eka jIva aSTavidha karmabhAvakari je pudgala grahaNa kIye te samaya adhika AvalImAtra kAla pIche dvitIyAdika samayavirSe nirjarArUpa bhaye pheri pahalai kahyA tisahI vidhAnakari agRhIta gRhIta mizra anaMtavAra grahaNa karate jaba koI samaya aisA hoya tAmaiM pahale samaye tisahI jIva jaise sparzAdikake avibhAgaparicchedakI saMkhyA lIye titanehI samayapravRddha meM Aya jAya taba titanAhI kAla ekakarmadravyaparivartanakA hoya hai / aiseM dravyaparivartana kahiye / ihAM gAthA uktaM ca hai tAkA artha- isa pudgalaparivartanarUpa saMsAravirSe isa jIvana~ sarvahI pudgala nizcayakari anaMtavAra anukramateM grahaNa kAra kari choDai hai| ___ AgeM kSetraparivartana kahiye haiM / koI jIva sUkSma nigodiyA aparyAptaka sarva jaghanya avagAha nArUpa pradeza zarIrakU pAi isa lokavirSe madhyake ATha pradezanikU apane zarIrakai madhyadezakari upjyaa| pIche kSadrabhavakI Aya svAsakai aThArahai bhAga myaa| vahari sohI jIva tisahI avagAha nAkari pheri upajikari mvaa| aisehI tIsarI vAra cauthI vAra ityAdi apane zarIrake ghana aMgulaka asaMkhyAtavai bhAga asaMkhyAta pradeza hai tetIhI vAra upajavo kiiyaa| bAMci meM anya avagAhanA tathA anya kSetrameM upajavo kIyA anaMtavAra te giNiye nAhI / bahuri aise eka eka pradeza vadhatA sarvalo For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ACCOMP POP www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 247 // kakA kSetrakUM parasikari anukramateM upajai anukramavinA upajai so na giNiye / aise sarvaloka apanA janmakSetra karai tAkUM jetA kachu anaMtakAla vItai tAkUM eka kSetraparivartana kahiye / ihAM uktaM ca gAthA hai / tAkA artha -- isa kSetrasaMsAraviSai bhramatA yahu jIva so anaMta avagAhanArUpa zarIrakUM pAya isa sarvalokakA kSetravi anukramateM upajyA tahAM aisA kSetra na rahyA jahAM na upajyA // A kAlaparivartana kahiye haiM / koI jIva utsarpiNI kAlakai pahalai samaya upajyA apanI Ayu pUrI bhaye mRvA / bahuri sohI jIva dUsare utsarpiNI kAlakai dUsare samaya upajyA pheri Ayu pUrNakari mUvA / bahuri sohI jIva tIsare utsarpiNI kAlakai tIsare samaya upajyA | aisehI sohI jIva cauthe utsarpiNI kAlakai cauthe samaya janmyAM / aisaiMhI anukramateM dazakoDA koDi sAgarakA utsarpiNI kAlakA samayaniviSai niraMtara janma levo kIyA bIcibIci maiM vinA anukramateM aura aura samayAna maiM janma liyA sonagiNiye / bahuri aisehI avasarpiNI kAlakai samayaniviSai janma lIyAM / tAkebhI aisehI dazakoDA koDi sAgarakai samaya vItai / bahuri jaise janma lIyA taisehI maraNa tini samayaniviSai anukramateM karai tahAM jetA kachu anaMtAnaMtakAla vItai tAkUM eka kAlaparivartana kahiye / ihAM uktaM ca gAthA hai tAkA artha- yaha jIva kAlaparivartananAmA saMsAraviSai bhramatA utsarpiNI avasarpi For Private and Personal Use Only breeders 4646469 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 248 // NIke samayanikI paMktivirSe janma lIyA tathA maraNa kIyA anekavAra, tAmeM koI samaya avazeSa na rahyA aiseM bhramyA // AgeM bhavaparivartana kahiye haiN| narakagativirSe sarva jaghanya Ayu daza hajAra varSakI hai / tisa AyUkU pAya tahAM prathama narakakai pahalai pAthaDai upjyaa| pIchai anyagatyAdivirSe bhramaNa karate pheri koI kAlavirSe tisahI AyUkU pAya tisahI pAthaDai upjyaa| aisahI daza hajAra varSake samaya hoya tetIvAra to tisahI Ayu sahita tahAMhI upajavo kiiyaa| bIcimaiM anya jAyagA upajyA so na giNiye / pIche ekasamayAdhika daza hajAra varSakI Ayu pAya upajyA / pIche daza hajAra varSa doya samayAdhikakI Ayu pAya upajyA / isahI anukramakari tetIsa sAgarakai samaya janmateM tathA maraNateM pUrNa karai / anukramarahita bIcibIci anyagati tathA Ayukari upajai to te na giNiye aise bhramateM bahuri taiseMhI tiryaMcake gativi jaghanya Ayu aMtarmuhartakI pAya upajyA / pahale anukramakIjyauM ihAMbhI tIna palya pramANa Ayuke samayanivirSe anukramateM upajai mare / bahuri taiseMhI manuSyagatikI | hai. tIna palyakI Ayuke samayanivirSe anukramateM upajai mare / taiseMhI devagatike Ayu graiveyakanikI ikatIsa sAgaratAMIkI Ayuke samaya tinivirSe tahAM upajai mare jetA anaMtAanaMtakAla vIte | scriperitsareiobaerdastireritaircritikheritertops For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / dvitIya adhyAya // pAna 249 // | tAkU eka bhavaparivartana kahiye / ihAM uktaM ca gAthA hai tAkA artha- yahu jIva bhavaparivartananAma | saMsAravirSe mithyAtvakari sahita hRvA saMtA narakakI jaghanya Ayurte lagAya aveyakanikI utkRSTa AyuparyaMta anekavAra bhavanikI sthiti Ayu pAya pAya bhramyA hai | AgeM bhAvaparivartana kahiye haiN| tahAM jIvake pariNAmakU bhAva kahiye / so koI jIva saMjJI paMceMdriya paryAptaka mithyAdRSTi jJAnAvaraNa karmakI prakRtikI apane yogya jaghanyasthiti aMtaHkoTA koTI kahiye koDAkoDI sAgarakai nIce koDikai UparikIkU prApta hoya / tAkU kAraNa kaSAyAdhyavasAyasthAna asaMkhyAta lokaparimANa hai / tini eka eka sthAnavirSe anaMtAnaMta avibhAgapariccheda haiN| jinimeM anaMtabhAgavRddhi asaMkhyAtabhAgavRddhi saMkhyAtabhAgavRddhi saMkhyAtaguNavRddhi asaMkhyAtaguNavRddhi anaMtaguNavRddhi tathA taiseMhI hAnibhI / aiseM SaT sthAnaprati hAnivRddhi saMbhava aise hai / te isa aMtaHkoTAkoTI sAgarakI sthiti baMdhane kU kAraNa jIvake kaSAyabhAvake sthAna asaMkhyAta lokakai jete pradeza hoya tete haiM / tahAM ini kaSAyasthAnanivirSe ekaekavirSe anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAna je anubhAgabaMdhakU kA. raNa je pariNAma te asaMkhyAta lokapariNAma haiN| tahAM koI jIva jaghanyasthitikUbAMdhai tahAM vAkU kAraNa | je kaSAyasthAna tinimaisUM jaghanyasthAna lIjiye / bahuri tisi kaSAyasthAnavirSe anubhAvakU kAraNa je For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 250 // sthAna tinibhI sarvajaghanya lIjiye / tahAM yo tisa prakRtibaMdhakUM kAraNa je yogasthAna te zreNI ke asaMkhyAtavai bhAgaparimANa asaMkhyAta haiM / te avibhAgapraticchedanakari anaMtabhAgavRdhdi rahita anaMta guNavRdhdirahita catuHsthAnarUpahI hai / tinirmeMsUM eka tisa prakRtike yogya yogasthAna lIjiye / tahAM yogasthAna palaTai taba dvitIya tRtIya aiseM jagat zreNI asaMkhyAta bhAgamAtra je yogasthAna te anukrama hoya / vIcitrIci anyakaSAyasthAna anya anubhAgasthAna anya yogasthAna hoya te na giNiye / aiseM jaba zreNIkai asaMkhyAtavai bhAga yogasthAna hoya cukai taba eka anubhAgasthAna palaTai / aise asaMkhyAta lokapramANa anubhAgasthAnavirSe ekaekaviSai yogasthAna zreNI ke asaMkhyAta bhAgaparimANa hote jAya taba anubhAgasthAna asaMkhyAta lokaparimANa anukramateM hoya cukai taba eka kaSAyasthAna paladai / taba dUsarA kaSAyasthAna paladai / taba dUsarA kaSAyasthAnaviSaibhI taisaiMhI anubhAgasthAna tathA yogasthAna hoya / bahuri tIsare kaSAyasthAnaviSai anubhAgasthAna yogasthAna hoya / aise hI asaMkhyAta lokaparimANa kaSAyasthAna hoya cukai taba eka sthitisthAna palaTe / dUsarA sthitisthAna palaTai / dUsarA sthitisthAna samayAdhika ataMH koTAkoTI pramANa lIjiye / bahuri taiseMhI. asaMkhyAta lokapramANa kaSAyasthAna tini ekaekavi asaMkhyAta lokapramANa anubhAgasthAna hoya / bahuri tini For Private and Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 251 // ekaeka anubhAgasthAnavirSe asaMkhyAta yogasthAna hoya taba tIsarA sthitisthAna samayAdhika lIjiye / aiseMhI jJAnAvaraNIyakarmakI utkRSTasthiti tIsa koDAkoDI sAgarakI hai / tinike samayAdhikakramakari pUrva kahe taise kaSAyasthAna hoya bIcibIcimaiM aura aura bhAva jIvake hoya te na giNiye / aise sarvakarmakI sthiti mUlaprakRti tinikI tathA uttaraprakRtini... kAraNa kaSAyasthAna anubhAgasthAna yoga" sthAnakI palaTanI anukramarUpa hoya cukai / tAkU jo anaMtAnaMtakAla vItai taba eka bhAva parivartana kahiye / inikA kAla uttarottara anaMtAnaMtaguNAM jAnanAM / dravyaparivartanakA anaMtakAla , tAteM anaMtaguNAM kSetraparivartanakA kAla, tAteM anaMtaguNAM kAlaparivartanakA kAla, tArauM anaMtaguNAM bhavaparivartanakA kAla, tAteM anaMtaguNAM bhAvaparivartanakA kAla , aiseM jAnanAM / ihAM uktaM ca gAthA hai tAkA artha-mithyAtvakari jIva yA bhAvasaMsAravirSe bhramatA sarva prakrati sthiti anubhAga pradezabaMdhaka jete sthAna haiM te sarvahI paaye| aiseM paMcaprakAra saMsArate je jIva rahita bhaye siddha bhaye te muktajIva kahiye / ihAM saMsArInikA pahale grahaNa kIyA hai| jAte maktakA nAma saMsArapUrvaka hai| tathA saMsA rInike bheda bahuta haiN| tathA saMsArI jIva anubhavagocara haiN| mukta atyaMtaparokSa hai| aisAbhI hetu" | saMsArInikA pahalai grahaNa kIyA hai / / For Private and Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 252 // AgeM kahai haiM, jo, e saMsArI jIva haiM te doya prakAra haiM tAkA sUtra - // samanaskAmanaskAH // 11 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha- saMsArI jIva haiM te samanaska kahiye manasahita amanaska kahiye manarahita aiseM doya prakAra haiM // tahAM mana doya prakAra hai: dravyamana, bhAvamana / tahAM pudgalavipAkI karmaprakRti ke udayakI hai apekSA jAkUM aisA hRdayasthAnaviSai phUle kamalakai AkAra sUkSma pugalakA pracayarUpa tiSThe hai so tau dravyamana hai / bahuri vIryAMtarAya tathA noiMdriyAvaraNa nAmA jJAnAvaraNIya karmake kSayopazamakI hai apekSA jAkai aisA AtmAkai vizuddhi so bhAvamana hai / tisa manakari sahita hoya te tau samanaska haiM / bahuri jinike mana vidyamAna nAMhI hai te amanaska haiM / aimaiM manake sadbhAva abhAvakari saMsArInike doya bheda ho haiM / ihAM samAsaviSai samanaskakA pUrvanipAta hai, so pUjya pradhAna paNAMteM hai / jAtaiM samanaskakai guNadoSakA vicArasahitapaNAM hai, tAteM pradhAna 11 Age pheri saMsArI jIvanike bhedakI prAptike artha sUtra kahai haiM // saMsAriNastra sasthAvarAH // 12 // yAkA artha- saMsArI jIva haiM te trasa haiM tathA sthAvara haiM aise doya prakAra haiM / ihAM koI kahai For Private and Personal Use Only BreedBir Br Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 253 // sUtravirSe saMsArIkA grahaNa nirarthaka hai / jAteM pahalai sUtra meM saMsArIkA nAma kahyA hai, tAteM prakaraNatehI jAniye hai / tAkA samAdhAna, jo, nirarthaka nAhI / jAteM pahalai yAkai anaMtara sUtra hai , tAmeM samanaska amanaska kahe, te saMsArI aise jAnaneke arthi haiM / jo pUrvasUtrakA vizeSaNa na kariye to tAkai pUrva sUtra "saMsAriNo muktAzca ,, aisA hai , so isa sUtrakA yathAsaMkhya saMbaMdha hoya taba samanaska tau saMsArI amanaska mukta aisA aniSTa artha hoya / tAteM isa sUtrameM saMsArIkA AdivirSe grahaNa yukta hai / / bahuri yahu pUrvApekSabhI hai, taiseMhI agalIbhI apekSA hai / jAte saMsArI doya prakArake haiM trasa haiM sthAvara haiM / tahAM basa nAmA nAmakarmakI prakRtike udayake vazateM bhaye te trasa haiM / bahuri sthAvaranAmA nAmakarmakI prakRtike udayake vazatai bhaye te sthAvara haiM / ihAM koI kahai ; ini zabdanikA artha to aisA hai, pIDita hoya bhayasahita hoya bhAgai cAlai te trasa bahuri tiSThanehIkA svabhAva jinikA hoya te sthAvara so aisA arthahI kyoM na kahau ? tAkA samAdhAna aisA kahe, AgamateM virodha Avai hai / AgamavirSe aisA kahyA hai, kAyAnuvAdavirSe jo trasa nAma dIMdriyateM lagAya sayogakevalIparyaMta hai| tAteM calane na calanekI apekSAteM trasa sthAvarapaNAM nAhI hai| karmodayakI apekSAhIteM hai / bahuri isa sUtrameM trasakA grahaNa Adivi kIyA hai so yAkai akSara alpa hai tathA pUjya pradhAna hai tAteM hai For Private and Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rNddi www.kobatirth.org // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 254 / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUjyapaNA sarva upayoga yAkai saMbhava hai tAkI apekSA hai / ihAM vizeSa; jo, calanehIkI apekSA trasa kahiye tau pavanAdika trasa Thahare, garbhAdikaviSa sthAvarahI Thahare / bahuri tiSThanehI kI apekSA sthAvara kahiye tau pavanAdika sthAvara na Thahare, tAteM karmodaya apekSAhI yukta hai / bahuri sarvajIvanikaM sthAvarahI kahiye trasa na kahiye / jAteM jIva kriyA rahita sarvagati hai to jIvatatva ke nAnA bheda na Thahare / tAteM kriyAsahita kathaMcit asarvargatihi mAnanAM / bahuri sarvajIvanikaM trasahI mAniye sthAvara na mAniye tau vanaspatikAyikAdika jIva na Thaharai / jAtaiM calatekUMhI jIva kahai taba sUtA mUcchita aMDe meM tiSThatAbhI jIva na Thaharai | jo kahai tinakA AkAravizeSa hai, tAteM jIva haiM to aise vanaspatikebhI jalAdi AhAra pAvane na pAvaneteM harita honA sUkI jAnA aiseM lakSaNateM jAniye e jIva haiM / tAteM sthAvara trasa doUhI bheda mAnanAM yukta hai // Age kA bheda pahalI kahanA anukrama hai, tAkUM ullaMghya ekeMdriyasthAvara ke bheda pratipatti kai sUtra haiM haiM / jAteM ekeMdriya ke bheda bahuta nAhIM kahane haiM / tAteM tinikUM pahalI kahi jAya hai 1 For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ANDHUPAL www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya || pAna 255 // // pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH // 13 // yAkA artha - pRthivI ap teja vAyu vanaspati e paMca sthAvara jIva haiM / sthAvara nAmA nAmakarmakI prakRti ke bheda pRthivIkAyikAdi kahe / tAke udaya ke nimittateM jIvanikai pRthivIkAyikAdika saMjJA jAnanI / inike zabda pRthanAdika dhAtuniteM nipajai haiM / taubhI rUDhike vazateM pRthanAdika kahiye vistArAdika arthakI ihAM apekSA na karaNI / ini pRthivI Adi ke ArSa kahiye RSinike AgamaviSai cyAri cyAri bheda kahe haiM / sohI kahiye pRthivI, pRthivIkAya, pRthivIkAyika, pRthivIjIva / apU, apkAya, apkAyika, apjIva / teja, tejakAya, tejakAyika, tejajIva / vAyu, vAyukAya, vAyukAyika, vAyujIva / vanaspati, vanaspatikAya, vanaspatikAyika, vanaspatijIva aisaiM / tahAM acetanapudgala apane svabhAvahI kaThiNatA Adi guNasahita hai tAkUM to pRthivI kahiye | jAtaiM acetanapaNAMteM pRthivIkAya nAmakarma prakRtike udayavinAbhI pRthanakriyA jo phailAnA Adi kriyAtAkara sahita pRthivI hI / athavA dUsarA artha yahu, jo, jAmaiM agile tInUM bheda pAiye aisA sAmAnyakuMbhI pRthivI kahiye / bahuri pRthivIkAyika jIva jAmaiM thA so mUvA tAkA zarIra rahyA tAkUM pRthivIkAya kahiye / jaiseM mUvA manuSyakA kAya hoya taiseM / bahuri pRthivIkAya jAkai For Private and Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 256 // hoya aisA jIva tAk pRthivIkAyika kahiye / so yahu, pRthivI zarIrake saMbaMdhasahita hai / bahuri pRthivIkAyanAmAnAmakarmakI prakRtikA jAkai udaya AyA anyakAyake zarIrateM chUTyA jeteM pRthivIkAya zarIra nAMhI grahaNa kIyA jeteM aMtarAlamai kArmaNayogamaiM tiSThe teteM tALU pRthivIjIva kahiye / aiseMhI apkAyAdikavi artha lagA leNAM // e pAMca sthAvarajIva haiN| tinikai prANa cyAri / sparzaneMdriyaprANa , kAyavalaprANa, ucchvAsanizvAsaprANa, AyuprANa aiseM // ihAM vizeSa jo, kevalajJAnateM lagAya anAdikarmasaMyogaH ghaTateM ghaTate jJAnakA apakarSa kariye taba sUkSmajJAna ekeMdriyanikai rahai hai / ihAM prazna, jo, ghaTateM ghaTate jaDahI kyoM na rahyA ? tAIM kahiye ghaTanA to ApahIvirSe kahiye / jaDa to anya dravya hai / jAteM pradhvaMsAbhAva satvahIkai kahiye / bahuri sattvakA atyaMta abhAvabhI yukta nAMhI / koI kahai, karmakA atyaMta abhAva kaise hai ? tAkU kahiye karmarUpa pudgala bhaye the tinikA karmabhAvakA nAza hoya pudgalaparamANUMnikA tau abhAva na bhayA / aiseM ekeMdriyanivi jJAnakA parama apakarSa nizcaya kIjiye / tAteM sthAvarajIvanikA sadbhAva yukta hai / AgeM kahai haiM, jo, trasajIva kona haiM? aise pUcha sUtra kahai haiM // hiindriyaadystrsaaH||14|| aaries prul prupulker For Private and Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 257 / / yAkA artha- dvIMdriyajIvana Adi dekari teiMdriya cauiMdriya paMceMdriya aise trasajIva haiM // doya haiM iMdriya jAkai tAkU dvIMdriya kahiye / bahuri dvIMdriya haiM Adi jinikai te dIMdriyAdika kahiye / ihAM Adizaddha hai so Agamavi inikI vyavasthA hai, tAkA vAcaka kahiye haiM / dIMdriya trIMdriya caturiMdriya paMceMdriya aisai / ihAM tadguNasaMvijJAna samAsakA grahaNa hai / tAteM dIMdriyakAbhI grahaNa karanAM / jAte yA samAsamaiM AdikAbhI padArtha grahaNa ho hai / bahuri pUche hai , inike prANa kete kete haiM ? tahAM kahiye haiN| dIMdriyake chaha prANa haiN| cyAri tau ekeMdriyakai pahalai kahe tehI laiNe / bahuri rasanA iMdriya bahuri vacanabala ye doya adhika kIye chaha bhaye / bahuri trIMdriyakai ghrANa iMdriyakari adhika sAta prANa haiN| bahuri caturiMdriyake cakSu indriyakari adhika ATha prANa haiN| bahuri paMceMdriyake tiryacanivirSe asaMjJIkai to karNa iMdriyakari adhika nava haiM / bahuri saMjJIke manavalakari adhika daza prANa haiM / aise pAMca sUtranikari sarva saMsArI jIva kahai / ihAM koI pUche, vigrahagati aMtarAlameM iMdriya nAhI tinikA grahaNa kaise bhayA? tahAM kahiye, jo, trasasthAvara nAmakarmakA udaya vigrahagatimeM bhI hai| tisa vinA hoya to maktajIva Thaharai, tAteM tebhI Aya gaye || AgaiM, dIMdriya Adi aisA kahyA tahAM AdizabdamaiM kahAMtAMI giNanAM? tAkI saMkhyAkI Exantertaircrisireatipratireritairerikasexseries For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Cast www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / dvitIya adhyAya || pAna 258 // maryAdA janAvanekUM niyamakA sUtra kahe haiM // paJcendriyANi // 15 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha -- iMdriya pAMca haiM | iMdriyazabdakA artha tau pahale kahyAhI thA, jo iMdra kahiye AtmA saMsArI jIva tAkA liMga kahiye janAvanekA cinha / tathA iMdra jo nAmakarma tAkari race je AkAra te iMdriya haiM / bahuri paMca zabdakAra niyama kiyA, jo iMdriya pAMcahI haiM, hInAdhika nAhI / ihAM anyamatI kahai, jo karmaiMdriya kahiye vacana hAtha pAyu upastha inikAbhI grahaNa cAhiye / tAkUM kahiye, ihAM na cAhiye / jAteM ihAM AtmAkA upayogakA prakaraNa hai / tAtaiM upayoga ke kAraNahI grahaNa cAhiye / kriyA ke sAdhana nAhI khe| jo kriyAsAdhanabhI kahiye tau anavasthA Avai / aMgopAMga nAmA nAmakarmanaiM race je kriyAke sAdhana te sarvahI grahaNa kIye cAhiye / vacanAdika pAMcahI grahaNa kaise hoya ? // Age, tini iMdriyanike bheda dikhAvanekUM sUtra kahai haiM - // dvividhAni // 16 // yAkA artha -- je iMdriya kahe te dravyeMdriya bhAveMdriyakari doya prakAra haiM / ihAM vidhazabda hai so For Private and Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 259 // prakArakhAcI hai / tAkA samAsa aisA hoya hai, doya prakAra jAke tAkU dvividha kahiye doya prakAra haiM / aisA artha bhayA / te kauna ? dravyeMdriya bhAveMdriya aiseM // tahAM dravyediyake svarUpakA nirNayake arthi sUtra kahai haiM ||nirvRtyupkrnne dravyendriyam // 17 // ___ yAkA artha-- nivRti upakaraNa aisai doya prakAra dravyeMdriya hai // tahAM jo karmakari racI hoya tAkU nivRti kahiye / so doya prakAra hai / bAhya nirvRti abhyaMtara nirvRti / tahAM jo utsedha aMgulakai asaMkhyAtavai bhAga pariNAma zudhda je AtmAke pradeza, te nyAre nyAre netra Adi iMdriyanike AkArakari avasthita hoya tinikI vRtti so to abhyaMtaranivRti hai / bahuri tini AtmAke pradezanivirSe iMdriya hai nAma jinike aise je nyAre nyAre AkAra nAmakarmake udayakari nipajAye haiM avasthAvizeSa jinikai aise te pudgalake saMcaya samUha so bAhyanirvRti hai / bahuri jo nirvRtIkA upakAra karai so upakaraNabhI doya prakAra hai / abhyaMtara upakaraNa bAhya upakaraNa / tahAM kAlA dhaulA jo netranivirSe maMDala golAkAra Adi hai so to abhyaMtara hai / bahuri vAMphaNI tathA netra jAkai Dhakai aise DolA ityAdi bAhya upakaraNa hai / taisehI anya iMdriyake jAnane // For Private and Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 260 // AgeM bhAveMdriyakU kahiye haiM / tAkA sUtra-- ||lbdhypyogau bhAvendriyam // 18 // yAkA artha-- labdhi upayoga e doU bhAva iMdriya haiM // tahAM jJAnAvaraNake kSayopazamakA vizeSakI prApti so labdhi hai| bahuri jAke nikaTa hoteM AtmA dravya iMdriyarUpa nivRtivyApAra karai pravarte aisA jo labdhi jAkU nimitta hoya aisA jo AtmAkA pariNAma so upayoga hai / bhAvArtha jo jJeyake AkAra pariNamanarUpa jJAna hoya so upayoga kahiye aise e doU bhAveMdriya haiM / ihAM koI pUche hai , jo, upayoga tau iMdriyakA phala hai tAkU iMdriya kaisai kahiye? tAkA samAdhAna, jo, kAraNakA dharma hoya tAkU kAryavibhI dekhiye hai| aisai ghaTakai AkAra pariNamyA jJAnakU ghaTa aisA kahiye aise hai / bahuri iMdriyazabdakA svArtha hai sobhI upayogavirSe mukhya hai tAtebhI iMdriya kahiye / jaiseM iMdra kahiye AtmA tAkA liMga hoya tAkaM iMdriya kahiye, so yahabhI artha upayogavirSe mukhyapaNe hai / jAteM aisA kahyA hai, jo, upayogalakSaNa jIva hai / so yAte upayogakU iMdriya kahanA nyAyya hai / / Age kahe je iMdriya tinikI saMjJA tathA anukrama pratipAdana arthi sUtra kahai haiM-- // sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi // 19 // artibitoriasiseriesireatisatisextliveriessixverisisix. For Private and Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 261 // yAkA artha-- sparzana rasana ghrANa cakSu zrotra e pAMca iMdriyanike nAma haiM // inike nAmanikA nirukti artha kahiye hai / lokavi iMdriyanikai parAdhIna vivakSA dekhiye hai| jaise loka kahai hai mai ini netranikari nIkai dekhU hUM / tathA mai ini kAnanikari bhalai suNUM hUM / tAte parataMtrapaNAteM sparzanAdikakai karaNa arthapaNAM hai sohI kahiye hai| vIyAMtarAya matijJAnAvaraNa karmakA kSayopazama bahuri aMgopAMganAmA nAmakarmakA udayakA lAbhakA AlaMbanateM AtmA jAkari viSayakU sparze tAkU sparzana | kahiye / aiseMhI jAkari apane viSayakU AsvAdai tAkU rasana kahiye / aiseMhI jAkari. sUMghe tAkU | prANa kahiye / aiseMhI jAkara dekhai tAkU cakSu kahiye / aiseMhI jAkari suNai tAzrotra kahiye / bahuri lokavirSe svataMtra kahiye svAdhIna vivakSAbhI hai / jaise loka kahai hai e mere netra nIkai dekhe haiM / e mere kAna nIkai suNai haiM ityAdi / tAteM svataMtra artha kIjiye taba kartA arthabhI hoya hai / jaisaiM jo viSayakaM spazaiM so sparzana kahiye / aiseMhI jo AsvAdai tA; rasana kahiye / sUMghe tAkU prANa kahiye / dekhai tAkU cakSu kahiye / suNe tAkU zrotra kahiye / inikA sUtramaiM saMjJAkA anukrama hai / so ekeMdiyAdi jIvanikai eka eka vadhai tAkA anukrama janAvaneke arthi hai so Age kahasI // ihAM vizeSa , jo, sparzanakA AdivirSe grahaNa kIyA hai / jAte yaha zarIravyApI hai / rasana prANa For Private and Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 262 // GACTORIACINPORANPATRACRPANACOPEOPARTPROACTPAPapn cakSu alpavyApI hai / bahuri zrotra aMtamaiM kahyA, jAteM yahu bahu upakArI hai / dharmazravaNAdi upakAra yAteM pradhAnatAkari hai / bahuri ini iMdriyanike virSe paraspara bhedabhI hai / jAte apane apane viSaya grahaNa karai haiM / bahuri abhedabhI hai / jAte bhAva iMdriya to eka AtmAhIkA pariNAma hai / dravyaiMdriya eka pudgalakA pariNAma hai // AgeM ini iMdriyanikA viSaya dikhAvanekai arthi sUtra kahai haiM ||sprshrsgndhvrnnshbdaastdrthaaH // 20 // ___ yAkA artha-- sparza rasa gaMdha varNa zabda ye paMceMdriyanike pAMca viSaya haiM / ihAM sparzAdi zabdanikai dravyaparyAyakI pradhAnavivakSAvirSe karmasAdhana tathA bhAvasAdhana jaannaaN| tahAM dravyapradhAna vivakSAvi tau karmasAdhana hai| jo sparziye tAkU sparza kahiye / AsvAdiye tAkU rasa kahiye / sUMghiye tAkU gaMdha kahiye / varNiye tAkU varNa kahiye / jo zabdarUpa hoya tAkU zabda khiye| bahuri paryAyakI pradhAnavivakSAvirSe bhAvasAdhana hai| sparzanA so sparza hai| rasanA so rasa hai| sUMghanA so gaMdha hai / varNanA so varNa hai / zabda honA so zabda hai / bahuri inikA anukrama iMdri yanikai anukramateM kahyA hai / / aaynku kuNddnNdulkuNddlu For Private and Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 263 // Createracareerracotseriespresserieseartskertists ___ AgeM kahai haiM, jo mana anavasthita hai tAteM yaha iMdriya nAhI / aiseM yAkai iMdriyapaNAM niSedhyA hai / so kahA yaha mana upayogakA upakArI hai kI nAhI hai ? tahAM kahyA jo upakArI hai manIvanA iMdriyanikai viSayanivi viziSTa apane prayojanarUpa pravRtti nAMhI hoya hai / taba pUcha hai, manakai ara iMdriyanikai sahakArI mAtrahI prayojana hai ki kachu aurabhI prayojana hai ? aise pUcha manakA prayojana dikhAvanekU sUtra kahai haiM-- // zrutamanindriyasya // 21 // yAkA artha- anidriya kahiye mana tAkA zruta kahiye zrutajJAnagocara padArtha hai so viSaya hai prayojana hai // zrutajJAnakA viSaya jo artha tAkaM zruta kahiye / so anidriya kahiye mana tAkA viSaya hai / jAteM pAyA hai irutajJAnAvaraNa karmakA kSayopazama jAneM aisA jo AtmA tAkai suNe padArthavirSe manakA AlaMbanasvarUpa jJAnakI pravRtti hai / athavA irutajJAnakuMbhI zruta kahiye hai / so yaha jJAna anidriyakA artha kahiye prayojana hai / yahu prayojana manakai svAdhInahI sAdhyarUpa hai / iMdriyanikA AdhInapaNAM yAmaiM nAhI hai / ihAM koI kahai sunanAM tau zrotra iMdriyakA viSaya hai / tAkA samAdhAna , | jo, sunanAM tau zrotra iMdriyakA viSaya hai so to matijJAna hai / tisa pachi jIvAdi padArtha vicAriye For Private and Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 264 // so zrutajJAna hai / so manahIkA viSaya hai / AgeM, nyAre nyAre viSaya jinake aise kahe je iMdriya, tinike svAmipaNAMkA nirdeza kIyA cAhiye / tahAM pahalI kahyA jo sparzana iMdriya tAkA svAmIpaNAkA niyamakai arthi sUtra kahai haiM // vanaspatyantAnAmekam // 22 // yAkA artha-- vanaspati hai aMta jinikai aise je pUrvokta pRthivI ap teja vAyu vanaspati tinikai eka kahiye eka sparzana iMdriya hai / / eka kahiye pahalA sparzana iMdriya so pRthivIteM lagAya vanaspatiparyaMta jIvanikai jAnanAM / tisa sparzana iMdriyakA utpattikAraNa kahiye hai| vIryAMtarAya sparzana iMdriyAvaraNanAmA jJAnAvaraNa karmake kSayopazama hoteM bahuri avazeSa iMdriyajJAnAvaraNakarmakA sarvaghAtispardakanikA udaya hoteM bahuri zarIra nAmA nAmakarmakA udayakA lAbhakA avalaMbana hoteM | ekeMdriyajAti nAmakarmakA udayake vazavartipaNAM hote jIvakai eka sparzana iMdriya prakaTa hoya hai / tAteM | sparzana iMdriyake svAmI pAMca sthAvarakAyake jIva haiM / aiseM jAnanAM // AgeM, anya iMdriyAnike svAmI dikhAvanekai arthi sUtra kahai haiM eartsibeertairertsiderellbatextoxveresteertlab For Private and Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya || pAna 265 // // kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni // 23 // yAkA artha - kRmi kahiye laTa Adika, pipIlikA kahiye kIDI, Adika, bhramara kahiye bhaurA Adika, manuSya Adika inikai sparzana pIche eka eka iMdriya vadhatI hai / eka eka aisA vIpsA kahiye bArabAra kahaNekA arthameM doya bAra ekazabda kayA hai / tahAM kRmikUM Adikara aru iMdriyaviSai sparzanaM Adikari eka eka vadhatA joDanAM / bahuri Adizabda sarvakai judA judA kahanAM / ihAM kRmi kahiye laTakUM Adikari jIvanikai rasanakari adhika sparzana hai / sparzana rasana e doya iMdriya haiM / bahuri pipIlikA kahiye kIDI Adika jIvanikai sparzana rasana ghANa aise tIna iMdriya haiM / bahuri bhramara Adika jIvanikai sparzana rasana trANa cakSu aise cyAri iMdriya haiM / bahuri manuSya Adi jIvanakai sparzana rasana ghrANa cakSu zrotra aise pAMca iMdriya haiN| aise ekaeka badhatA yathAsaMkhya jananAM / inakI utpatti sparzanakI utpattikIjyoM karmanake nimittateM ho hai / tahAM Age Age je iMdriya jinake nAhI, tinikai tini iMdriyAvaraNa karmakA sarvaghAtisparddhakanikA udaya jAni lenA // Age, e kahe je doya bhedarUpa tathA iMdriyabhedakAra paMcaprakAra saMsArI jIva tiniviSai paMceMdriya ke bhedana kahe, tinikI pratipattikai arthi sUtra kahai haiM - For Private and Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir / / savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya / / pAna 266 // ||sjnyinH samanaskAH // 24 // yAkA artha- paMceMdriya jIvanivirSe je manasahita haiM te saMjJI haiM | mana to pUrva kahyA, so jAnanAM / tisa manakari sahita hoya te samanaska te saMjJI haiM / saMjJIke kahanekI sAmarthyahInai avazeSa saMsArI jIva rahe te asaMjJI haiM aisA siddha bhayA / tAteM yAkA nyArA sUtra na kahyA / ihAM koI tarka karai hai, jo, saMjJI aisA kahanetehI artha tau Aya gayA / tAkA samanaska aisA vizeSaNa tau anarthaka hai / jAte manakA vyApAra hitakI prApti ahitakA parihArakI parIkSA karanA hai, so saMjJAbhI sohI hai / tAkA samAdhAna, jo, aisA kahanAM yukta nAhI / jAte saMjJA aisA zabdake aneka artha haiM tahAM vyabhicAra Avai hai| tahAM prathamatau saMjJA nAmakU kahiye hai / so nAmarUpa saMjJA jAkai hoya so saMjJI aisA kahate sarvahI prANI nAmasahita haiM tahAM atiprasaMga bhayA / bahuri kahai saMjJA saMjJAnaM kahiye bhale jJAnakuM kahiye hai / to tahAMbhI atiprasaMga hai / jAteM saMjJAna sarvahI prANinIkai hai / bahuri AhAra Adi abhilASakuMbhI saMjJA kahiye hai| tahAM bhI atiprasaMgahI hoya / jAte yahabhI sarvahI prANI pAIye hai / tAteM samanaskavizeSaNa saphala hai / bahuri aisai kahe garbhake virSe tiSThatA jIva tathA aMDevirSe tiSThatA tathA mUrchita bhayA tathA sUtA ityAdi avasthArUpa prANInikai hita ahitakI parIkSAkA For Private and Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 267 // abhAva hotebhI manake sadbhAvateM saMjJIpaNA baNai hai // ihAM vizeSa, jo, zikSA kriyA AlApakA grahaNarUpa saMjJA jAkai hoya sohI saMjJI hai / bahuri keI kahe haiM, jAkai smaraNa hoya so saMjJI hai, tahAM aisA jAnanAM, jo, smaraNasAmAnya tau sarvahI prANInikai hai / tatkAlakA hUvA vacchA mAtAke stanakU lagi jAya hai, so pUrva AhArakarahI AyA hai / tAteM AhArakI abhilASArUpa saMskArakA smaraNa vAkai hai / ityAdi udAharaNa sarvajIvAMke aneka janmamaiM anubhavatA AyA hai / so abhilASArUpa saMjJA to sarvahIkai smaraNasAmAnya hai| bahuri smaraNavizeSa so zikSA kriyA AlApavirSe hai, haihI / aise jIvakA svarUpatattva svalakSaNabheda iMdriya mana ara iMdriya manake viSaya svAmI kahe, te sAmAnya tau saMgrahanayakari vizeSa vyavahAranayakari doU pramANakari jAnane / AgeM pUche hai, hitAhitakA vicAra prANInikai manake vicArapUrvaka hai, to navA zarIraprati grahaNakU udyamI bhayA agilA zarIra chUTi gayA taba mana to hai nAMhI, to yAke karmakA Asrava hoya hai / so kAhe ho hai? aiseM pUche uttara kahai haiM-- // vigrahagatau karmayogaH // 25 // yAkA artha--vigrahagati kahiye aMtarAlavirSe anAhAraka avasthAmeM kArmaNayoga hai / vigraha For Private and Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 268 // nAma dehakA hai / tAkai arthi jo gati kahiye gamana kare, tAkU vigrahagati kahiye / athavA vigraha kahiye vyAghAta karmakA Asrava hoteMbhI nokarmapugalakA nirodha kahiye rukanA / aiseM vigrahakari gamana kare so vigrahagati hai / bahuri sarvazarIranikA bIjabhUta utpatti karaNahArA zarIra so kArmaNa zarIra hai / tA karma kahiye / bahuri yoga vacana manakAyake pudgalavargaNA hai nimitta jAIM aisA AtmAke pradezanikA calAcalapaNAM hai / tisa kArmaNazarIrakari kIyA jo yoga, so vigrahagativirSe hai / aisA vigrahagativirSe karmakA grahaNabhI hoya hai / bahuri dezAMtarakA saMkramaNabhI hoya hai // ihAM vizeSa, jo, koI koI kahai hai, AtmA to sarvagati hai tAkai gamanakriyA naahii| bahuri pUrvazarIra chUTyA taba uttarazarIra dhAnyA taba aMtarAlabhI naahii| tAkA samAdhAna, jo, AtmA gamanakriyAsahita pratyakSa dIkhe hai / jAteM AtmA zarIrapramANa hai so to anubhavagocara hai / bahuri zarIrakI sAthi yAkA gamana hai / bahuri anyazarIragrahaNa karai taba aMtarAlameM kArmaNazarIra na hoya tau tahAM muktajIva vat karmakA grahaNabhI na hoya, tava navIna zarIra kAhedUM dhAre? tAteM gamanabhI karai hai aru aMtarAla meM kArmaNayogabhI hai / yaha nizcaya hai / AgeM, dezAMtaraneM gamana karatA je jIvapudgala tinikai gamana zreNIbaMdha sUdhA hoya hai ki jaise GAGANPAGAPANPRAFARPANGACANPARENICIPAGGAFARPAGGAFARPAPGAGANPATRO For Private and Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya / / pAna 269 // taiseM ? aiseM pUche sUtra kahe haiM-- // anuzroNi gatiH // 26 // ___ yAkA artha- jIvanikA tathA pudgalanikA gamana AkAzake zreNIbaMdha pradezanivihI hoya hai, vidizArUpa na hoya hai // lokake madhyateM lagAya Urdhva adhaH tiryak AkAzake pradezanikA anukramateM paMktirUpa avasthAna tALU zreNI kahiye / ihAM anuzabda zreNIke anukramakU kahai haiN| jIvakI tathA pudgalanikI gati sUdhI hoya hai aisA artha hai / ihAM koI pUcha hai, jIvakA to adhikAra hai, ihAM pudgalakA grahaNa kaisaiM kIyA ? tAkA uttara, jo, ihAM gamanakA grahaNa hai so gamana jIvakabhI hai pudgalakaibhI hai / tAteM doUkA grahaNa karanA / jo jIvanihA~kai gati mAniye to gatigrahaNa anarthaka hoya jAteM gatikA adhikAra haihii| bahuri uttarasUtravirSe jIvakA grahaNa hai tAteM ihAM pudgalakIbhI pratIti hoya hai / bahari koI pachai hai, caMdramA Adi jyotiSI devanikai merukI pradakSiNAke kAlavirSe tathA vidyAdharAdikakai vinAzreNIbhI gamana hai / vidizArUpa vakragamanabhI hai / aiseM kaise kahyA ? jo, zreNIbaMdhahI gamana hai| tAkA uttara- ihAM kAlakA tathA kSetrakA niyamakari kahA hai| tahAM jIvanikai maraNakA kAlamaiM anyabhavakU gamana ho hai / tathA muktajIvanikai Urdhva gamana ho hai / tisa eadsiritsarapherevertipreritaireritossertistseritsar For Private and Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya / pAna 270 / / kAlameM zreNIrUpahI gamana ho hai / tahAM to kAlaniyama hai / bahuri Urbalokate adholoka adholokateM Urdhvaloka tiryak lokateM nIce upari gamana karai so zreNIrUpahI karai / tathA pudgalakI paramANU eka samayamaiM codA rAjU gamana karai so sUdhAhI gamana hai / aiseM dezakA niyama hai / bahuri auraprakAra gamana hai so niyama nAhIM-sUdhAbhI hoya vakrabhI hoya / / AgeM tisahIkA vizeSa jAnanekai arthi sUtra kahai haiM // avigrahA jIvasya // 27 // yAkA artha- muktajIvakI gati avigrahA kahiye vakratAkari rahita hai / zreNIbaMdha gati kari eka samayavirSe siddhikSetravi jAya tiSThai hai // vigrahanAma vyAghAtakA hai / tAkU kauTilya kahiye vakratAbhI kahiye / aisA vigraha jahAM nAhIM so avigraha kahiye / aisI avigraha gati hai, so muktajIvakai hai / ihAM muktajIvakA nAma kaise jAniye ? jo agale sUtra meM saMsArIkA nAma hai, tAteM jAniye yahAM muktajIva hai / bahuri ihAM koI tarka karai hai, anuzreNi gati hai, isa sUtrakarihI anya gatikA niSedha bhayA, pherI isa sUtrakari kahA prayojana rahyA? tAkA samAdhAna, pUrvasUtravirSe anuzrINa | gati to kahI / tahAM isa sUtrakari aisA jAniye, jo, kahUM zreNIvinAMbhI gamana hai, tAkai arthi | Satsaxcertifourtworreritsapoatsabrertiseriesserts For Private and Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // savArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 271 / / yaha sUtra hai / ihAM pherI kahai , dezakAlakA niyama tahAMhI kahyA hai / tAkU kahiye, sUtravirSe dezakAlakA niyama kahyA nAhI, tAteM isa mUtrateM jAnyA jAya hai / / Agai, jo karmake saMgate rahita asaMga jo AtmA tAkai tau pratibaMdharahita lokake aMtatAI gamanakAlake niyamarUpa jAniye hai / bahuri dehasahita jo saMsArI jIva hai tAkI gati pratibaMdha sahita hai ki mukta AtmAkIjyoM sUdhI hai? aise pUche sUtra kahai haiM // vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk caturvyaH // 28 // yAkA artha- saMsArI jIvakI gati vigrahasahita hai moDA khAya hai / tahAM cyAri samayakai pahalI pahalI tIna moDArUpa hai // ihAM prAk caturthyaH aisA zabda tau kAla jo samaya tAkA niyamakai arthi hai / prAk zabdakA maryAdA artha hai / tahAM cauthA samaya pahalI vigrahavAna gati ho hai / cauthAvirSe vigraha kahiye moDA nAMhI hai / ihAM pUche hai, jo, cauthe samaye vigrahagati kAherauM nAhI? tAkA uttara , jo, prANI, sarvotkRSTa vigraha hai nimitta jAIM aisA kSetrakU niSkuTa aisI saMjJA hai, tahAM upajanAM hoya tahAM anuzreNikA abhAvateM ipugatikA abhAva hoteM niSkuTakSetra pahuMcanekU tIna jAmeM moDA || aisA trivigrahagati AraMbhai hai / tisa sivAya aisA kSetra nAMhI jAmaiM moDA khAya pahuMcai / tAteM tInahI For Private and Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 272 // | samaya vigraha hai / cauthe samayamaiM nAMhI / ihAM sUtrameM cazabda hai so saMsArIkI gati vigrahasahitabhI hai vigraharahitabhI hai aisA samuccayake arthi hai // ihAM vizeSa, jo, gati kahI tinakI saMjJA AgamavirSe aisI hai iSugati, pANimukta, lAMgalikA, gomUtrikA / tahAM iSugati to vigraharahita hai / tAkA dRSTAMta jaise iSu kahiye tIra cAlai so sUdhA ThikANe pahuce taiseM iSugati hai / yAkA kAla ekasamayahI hai / so saMsArInikaibhI ho hai / bahuri muktajIvakaibhI ho hai / bahuri pANimuktavi eka moDA ho hai / yAkA kAla doya samaya hai| tahAM jaise pANi kahiye hAtha tAvirSe jalAdika dravya hoya tAkU kSepiye taba eka moDA le, so yahu saMsArIkaihI hoya hai / bahuri lAMgalI gati hai tAvirSe doya moDA le hai / yAkA kAla tIna samaya hai / jaise lAMgala nAma halakA hai tAkai doya moDA hoya hai yahubhI saMsArIkaihI hai / bahuri gomUtrikA gatikA kAla cyAri samaya haiM tAvirSe tIna moDA le hai / cauthe samaya niSkuTakSetravi pahuMce hai / jaise gaU mUtatA calyA jAya taba mUtavirSe keI moDA hoya haiM so ihAM upamAmAtra hai / tinakU vahuhI kahiye tAteM tInahI moDA haiM / yahubhI saMsArIkaihI hoya hai // Agai pUche hai, vigrahavatI gatikA tau kAlakA niyama kahyA bahuri avigrahavatIkA kAlaniyama ketA hai? aise pUche sUtra kahai haiM Pareriewsroorksperitsartasvertesertprerever For Private and Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya || pAna 273 / / // ekasamayA'vigrahA // 29 // yAkA artha - avigrahagati hai so eka hai samaya hai kAla jAkA aisI hai | eka hai samaya jAkai tAkUM ekasamayA kahiye / nAMhI vidyamAna hai vigraha jAkai tAkUM avigrahA kahiye / aise gatisahita je jIvapudgala tinikI gati avyAghAta kahiye rukanAM moDA lenA tinivinAM ekasamayakAlamAtra hai / yAhIM Rjugati kahiye hai so kSetra apekSA lokake aMtatAMI hai / adholokateM lagAya UrdhvalokaparyaMta lokakA aMta caudaha rAjU hai / so jIva pudgala sudhA gamana kare to eka samaya meM caudaha rAjU pahuMce aisA bhAvArtha jAnanA // AgaiM, anAdikarmabaMdhakA saMtAnaviSai mithyAdarzana Adi kAraNake vaza karmanikaM grahaNa karatA jo yahu jIva so vigrahagativiSaibhI AhArakahIkA prasaMga Avai hai / tAteM tisakA niyamakai artha sUtra kahai haiN|| ekaM dvau trIn vA'nAhArakaH // 30 // yAkA artha - vigrahagativiSai yaha jIva ekasamaya athavA doya samaya tathA tIna samaya anAhAraka hai, nokavargaNAkA AhAra nAMhI hai // ihAM samayakA tau adhikAra saMbaMdha kara lenA / For Private and Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 274 // bahuri sUtramaiM vA zabda vikalpakai arthi hai / jaisI icchA hoya tahAMhI raha jAnAM so vikalpa hai / jaise pANimuktagati karai so ekasamayahI anAhAraka rahai / lAMgalikagati karai so doya samayahI anAhAraka rahai / gomUtrikAgati karai so tIna samaya anAhAka rahai / Agai cauthA samaya AhArakahIkA hai / jAteM aisA kSetra nAMhI jo pheri moDA khAya / tahAM audArika vaikriyika AhAraka e tIna zarIra tathA AhAra Adi chaha paryAptakai yogya pudgalavargaNAkA grahaNa so AhAra kahiye / jAte yahu AhAra nAMhI so anAhAraka hai / bahuri karmavargaNAkA grahaNa jeteM kArmaNa zarIra hai teteM niraMtara hai / tahAM upajaneke kSetraprati jo RjugatihI karai tau AhArakahI hai / bahuri vigrahagativirSe tIna samaya anAhAraka rahai hai / aiseM gamanavizeSakA nirUpaNa chaha sUtranikari kIyA // AgaiM, aise bhavAMtaranau gamana karatA jo jIva tAkai navIna zarIrakI utpattikA prakAra pratipAdanakai arthi sUtra kahai haiM-- // sammUrchanagarbhopapAdA janma // 31 // ___yAkA artha-- jIva navIna zarIra dharai hai tAke janma tIna prakAra haiM / saMmUrchana garbha upapAda | aiseM // tahAM Urdhva adho tiryak aisai tIna je loka tinivirSe jahAM tahAM avayavasahita deha bani For Private and Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 275 // jAya tAkU saMmUrchana kahiye / saMmUrchana zaddhakA artha avayavakA kalpana hai / / bahuri strIke udaravirSe vIryalohIkA garaNa kahiye mizrita honAM milanAM so garbha hai / athavA mAtAkari upayukta kIyA jo AhAra tAkA jAvirSe garaNA kahiye nigalanA hoya so garbha kahiye // bahuri jAvirSe prApta hoyakarihI upajai uThai calai aisA devanArakonikA upajanekA sthAna tALU upapAda kahiye // e tIna saMsArI jIvanikai janmake prakAra haiN| so zubha azubha pariNAmakai nimittateM baMdhyA jo karma tAke bhedanike udayakari kIye hoya haiM / ihAM vizeSa, jo, ekajanmake bheda sAmAnyapaNe kIye haiM inihIkai vizeSakari bheda kIjiye to aneka haiN| bahuri garbhajanma tathA upapAdajanmake kAraNa to pragaTa haiN| bahuri saMmUrchana janmake vAhya kAraNa pratyakSagocara nAMhIbhI haiN| jahAM tahAM utpatti hoya jAya hai aiseM jAnanAM // AgeM, adhikArarUpa kIyA jo saMsArake bhoganekI prAptikA AzrayabhUta janma, tAkI yonike bheda kahyA cAhiye / ese pUcha sUtra kahai haiM-- ||scittshiitsNtttaaH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH // 32 // yAkA artha- sacitta zIta saMvRta initeM itara acitta uSNa vivRta bahuri tInUMhIkai mizrateM aiseM nava bheda yonike haiM / AtmAkA caitanyakA vizeSarUpa pariNAma so to citta hai / tisa cittakari For Private and Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMjIkRtA / dvitIya adhyAya || pAna 276 / / 1 sahita hoya so sacitta kahiye / bahuri zIta hai so sparzakA vizeSa hai / jaiseM varNakA bheda zukla | tahA~ zIta aisA dravyavacanabhI hai guNavacanabhI hai / tAteM zIta kahaneteM zItala dravyabhI lenA / bahuri saMvRta nAma AcchAdita DhakekA hai / jAkA pradeza lakhane meM na Avai / bahuri itarakari sahita hoya tAkUM setara kahiye / pratipakSI sahita hoya te acitta uSNa vivRta bahuri doU milai tahAM mizra kahiye | sacittAcita zItoSNa saMvRtavivRta aise nava bhaye / ihAM sUtra meM cazabda hai so mizrakuMbhI yonihI kahai hai / jo cazabda na hoya tau sacittAdika kahe tinikAhI vizeSaNa mizra zabda Thahare tA mizrabhI yoni hai aisA samuccaya cazabda kare hai / bahuri eka aisA zabda hai so vIpsA kahiye pheri pheri grahaNake arthamaiM hai / so mizrakA grahaNa tInUM jAyagA anukramarUpa lenA janAvai hai / tAteM aisA jAnyA jAya hai jo sacitta, acitta, mizra, zIta, uSNa, mizra, saMvRta, vivRta, mizra // bahuri aiseM mati jAnU, jo, sacitta zIta yAkA mizra ityAdi / bahuri sUvamaiM tat zabda hai so ye yoni janma ke prakAra haiM aisA janAvanekUM hai / e nava yoni tIna prakAra janma kahai tinihI prakAra haiM aise jAnanAM koI kahai hai, yoni aru janmaviSai bheda nAMhI avizeSa hai| tAkA samAdhAna - AdhA AyakA bhedateM bheda hai / ihAM yoni tau AdhAra hai janmake prakAra haiM te Adheya haiM / jAteM sacitta For Private and Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Agertaertertseraceaesaberssertseriasis // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 277 // | Adi yonikai AdhAra AtmA saMmUrchanAdi janmakari zarIra AhAra iMdriyAdikakai yogya pudgalAna... grahaNa karai hai / tahAM devanArakInikI to acittayoni hai / jAte inike upajaneke ThikANe haiM te pudgalake skaMdha acitta haiM / bahuri garbhaja prANI haiM tinikI mizra yoni hai / jAteM inikai upajaneke ThikAne mAtAke udaravirSe vIrya lohI to pudgala hai, so acitta kahiye / bahuri mAtAkA AtmA cittavAn hai / tAteM tisakari mizra kahiye / bahuri saMmUrchana prANI haiM te tInUMhI prakArake yonimeM upaje haiM / keI tau sacittayonivirSe upaje haiM / jaisai asAdhAraNa zarIravAle jIvanikai ekahI zarIramaiM bahuta jIva haiM / tAteM paraspara AzrayateM sacitta haiM / keI acittayonivi upajai haiM / tinike upajaneke ThikANe pudgalaskaMdhahI haiM / keI mizrayoni haiM / bahuri devanArakInikai tau zItoSNayoni hai / tinike upajaneke ThikANe keI tau zIta haiM keI uSNa haiM / bahuri taijasakAyake jIvanikI yoni uSNahI hai / anyaprANI keI zItayonimeM upaje haiM | keI uSNameM upaje haiM keI mizramai upaja haiM / bahuri deva nArakI ekeMdriya jIva inikI yoni tau saMvRta hai| hai| devanArakI to saMpuTamaiM upajai haiM / ekeMdriya jIvabhI DhakI yonimeMhI upajai haiM / bahuri vikalatraya vivRtayonivirSe upaje haiM // bahuri garbhaja mizrayonivi upajai haiM / keI pradeza gUDha haiM keI pradeza | For Private and Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 278 // ughaDatA haiM / inike bheda caUrAzI lAkha haiM so AgamavirSe kahyA hai / tAkI eka gAthA hai tAkA artha-nitya nigoda itara nigoda bahuri dhAtu kahiye pRthivI Apa teja vAyu aise chaha to sAta sAta lAkha haiM / tAke biyAlIsa lAkha bhaye / bahuri taru kahiye vanaspati so dasa lAkha haiN| aise ekeMdriyakai to bAvana lAkha bhaye / bahuri vikalatraya beMdriya doya lAkha, teMdriya doya lAkha, cauiMdriya doya lAkha aise chaha lAkha / bahuri deva cyAri lAkha, nArakI cyAri lAkha, paMceMdriya tiryaMca cyAri lAkha, manuSya caudaha lAkha aise paMceMdriyake chavIsa lAkha / saba milI cavarAzI lAkha bhaye / inikA vizeSasvarUpa pratyakSajJAnInikai gamya hai / / Age, isa nava yonisaMkaTavirSe tIna prakAra janma lete je sarva saMsArI prANI, tinikA janmakA niyamakai arthi sUtra kahe haiM ||jraayujaannddjpotaanaaN grbhH|| 33 // yAkA artha- jarAyuja aMDaja pota e tIna prakArake prANInikai janma garbhahI hai / / tahAM jo jAlavat parivaraNa kahiye jAriteM veSTyA hoya bahuri jAvirSe mAMsa lohI phiri rahyA hoya so to jarAyu kahiye / tisivirSe jo upajai so jarAyuja kahiye / bahuri nakha UparikI tvacA sArikhA hoya | writerahaoNTRAOGAGPasxexitsexitareeritonikceritterialist For Private and Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdAkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 279 // Upari kaThiNa karaDA hoya tvacAmAMhI lohIkari veSTita hoya golAkArasA hoya so aMDa hai / tAvirSe upajai tAkU aMDaja kahiye / bahuri jo Upari vevyAvinAMhI hoya so yoniteM nisaratAI saMpUrNa avayava zarIrasahita calanAdikakI sAmarthyasahita hoya so pota kahiye / e tInahI garbhayoni kahiye / Agai pUche hai, jo jarAyuja aMDaja pota jIvanikai to garbhateM upajanekA niyama kahyA / aba upapAdajanma kaunake hoya hai ? aise pUcha sUtra kahe haiM // devanArakANAmupapAdaH // 34 // yAkA artha- devanArakI jIvanikai upapAdajanma hai // devanikai bahuri nArakInikai upapAdajanma jAnanAM / aura janma nAMhI hai aisA niyama jAnanAM // Agai pUche hai , ini sivAya anya jIvanikai kaunasA janma hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM ||shessaannaaN sammUrcchanam // 35 // yAkA artha- garbhajanma aru deva nArakIsivAya anyajIva rahe tinikai sammUrcchana janma | hai // garbhaja bahuri aupapAdika jIvanivinAM avazeSa anyajIva rahe tinikai sammUrchana janma hai / aise e tInahI sUtra niyamakai arthi haiM / donU taraphA niyama inikai jAnanAM / kaisai ? jarAyuja aMDaja For Private and Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir AFARPATRPANARDANAPANESPONGARPRASNAPROLAPURN // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtaH // dvitIya adhyAya // pAna 280 // potanikaihI garbhajanma hai / athavA inike garbhahI janma hai / anya nAhI / bahuri deva nArakInikahI upapAda janma hai / athavA inikai upapAdajanmahI hai / anya nAhI / bahuri avazeSa jIvanikaihI sammUrcchana janma hai / athavA inikai saMmUrcchana janmahI hai anya nAMhI / aiseM doU taraha niyama jAnanAM // aiseM pAMca sUtranikari janma aru tini janmasahita jIvanikA nirUpaNa kIyA // - AgeM pUche hai , tini saMsArI jIvanikai tIna janma kahe tathA aneka bhedanisahita navayoni kahe / tinikai zubha azubha karmakA udayakari nipajAye bahuri baMdhake phalake bhoganeke AdhAra zarIra kauna kauna haiM ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- // audArikavaikriyikAhArakataijasakArmaNAni zarIrANi // 36 // ___ yAkA artha-- audArika vaikriyika AhAraka tejasa kArmaNa e pAMca zarIra karmaphala bhoganekai AdhAra haiM // viziSTanAmakarma kahiye zarIranAmA nAmakarma tAkai udayateM bhaye aise , zIryate kahiye galai ziDai jhaDai te zarIra haiM / zarIra nAmA nAmakarmakI prakRti audArikAdika haiM tinike udayateM audA. rikAdikakI pravRtti pAIye hai / tAteM te pAMca nAma haiM / tahAM udAra nAma sthUlakA hai / baDA dIkhe tAkU udAra kahiye so udAravirSe bhayA hoya so athavA udAra hai prayojana jAkA tAkU audArika kahiye / For Private and Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 281 // bahuri aNimAdika ATha guNa tinikA IzvarapaNAkA yoga eka aneka choTA baDA zarIra anekaprakAra karaNAM so vikriyA kahiye / sohI hai prayojana jAkA tAkUM vaikriyika kahiye | bahuri sUkSma padArthakA nirNaya ke arthi tathA asaMyamake dUri karane kI icchA kari pramatta guNasthAnavartI munikari raciye so AhAraka hai / bahuri tejakA kAraNa anya dehakUM dIptirUpa karaneko nimitta tathA tejake viSai yA so taijasa hai / bahuri karmanikA kArya so kArmaNa hai / karmake kArya sarvahI zarIra hai paraMtu rUDhI ke vaza kizeSapaNakAra kArmaNahI kUM karmakA kAryarUpa nirukti karI hai / ihAM koI pUche, anyazarIrakUM kArmaNa nimitta hai bahuri kArmaNakUM kahA nimitta hai ? tAkA samAdhAna, jo, kArmaNakUM kArmaNI nimitta hai / athavA jIvake pariNAma mithyAdarzanAdika nimitta haiM | Age jaise audArikakI iMdriyanikari upalabdhi hai yaha iMdriyanikari grahaNa hoya hai taiseM anyazarIkA grahaNa kAhe na hoya hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM // paraM paraM sUkSmam // 37 // / yAkA artha -- audArikateM agile agile zarIra sUkSma haiM hai / taubhI vivakSA vyavasthArthake viSai gati hai / bahuri vIpsA kahiye For Private and Personal Use Only ihAM parazabdakA aneka artha doyavAra parazabda kahyA so Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / dvitIya adhyAya // pAna 282 // audArika tau sthUla hai, yAteM sUkSma vaikriyika hai, yAteM sUkSma AhAraka hai, yAteM sUkSma kArmaNa hai, aiseM jAnaneke arthi hai // Age kahai haiM, ki, koI jAnegA, jo, ye zarIra pare parai sUkSma hai , to pradeza kahiye paramANUbhI inivi thore thore hauhiMge / aisI AsaMkAkU dUri karanekai arthi sUtra kahai haiM-- ||prdeshto'sngkhyeygunnN prAk taijasAt // 38 // __yAkA artha-- tejasatai pahale pahale zarIra audArikateM lagAya AhArakatAIvirSe paramANu asaMkhyAta asaMkhyAta guNe haiM / pradeza nAma paramANUkA hai / bahuri saMkhyAtUM atIta hoya te asaMkhyAta haiN| so jahAM asaMkhyAtakA guNAkAra hoya tALU asaMkhyeyaguNAM kahiye / so ihAM paramANaniteM asaMkhyAtaguNAM kahanA, avagAhanA na lenI / bahuri paraM paraM isa zadakI pahale sUtrateM anuvRtti leNI / bahuri kArmaNatAMIke niSedhakai arthi prAk taijasAt aisA khyaa| tAteM aisA artha bhayA, jo, audArikake paramANUniteM tau asaMkhyAtaguNe paramANU vaikriyikavi bahuri vaikriyikateM asaMkhyAtaguNeM AhArakavirSe hai / ihAM koI pUche, asaMkhyAtake bheda asaMkhyAta haiM tahAM guNAkAra kaisA asaMkhyAtakA lenAM ? tAkA samAdhAna, ihAM palyopamakA asaMkhyAtavA bhAgakA guNAkAra lenA // pheri koI pUcha hai, jo, eritsaritratertaitertopicertisertiserialisha For Private and Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaM kRtA // dvitIya adhyAya // pAna 283 / / | pareM pareM sUkSma kahe ara paramANU bahuta bahuta kahe so aiseM tau pareM pareM bar3e cAhiye / tAkA uttara, jo, baMdhAnakA vizeSa aisAhI hai, jo khaici gADhA bAMdhai tau choTA hoya jAya , DhIlA bAMdhai to baDA dIkhai jaise rUIkA piMDa to baDA dIkhe vojha thoddaa| bahuri lohakA piMDa choTA dIkhai vojha bahuta aise jaannaaN|| Agai, agile doya zarIra taijasa kArmaNa tinimeM paramANu inisamAna haiM, ki kichu vizeSa hai? aise pUchai uttara kahai haiM // anantaguNe pare // 39 // yAkA artha-- agile doU taijasa kArmaNa zarIravirSe paramANu pahalete anaMtAnaMta guNai haiM / ihAM pradezataH aisI to pahale sUtraH anuvRtti lennii| tAteM AhArakateM tejasavirSe paramANu anaMtaguNe haiM / bahuri tejasate anaMtaguNe kArmaNavirSe haiM / ihAM guNAkAra abhavyarAzi anaMtaguNAM siddharAzike anaMtavai bhAga aisA anaMtakA hai / / Agai, AzaMkA karai hai, jo, mUrtikadravyakA saMcaya hote jaise bhAli bhItimeM praveza karatA ruki jAya hai, taisaiM zarIrasahita saMsArI jIva gamana karai taba martika padalake skaMdhani ruki jAtA | hoyagA / tAkU kahiye , jo, nAMhI rukai hai / e doU zarIra aise haiM / tAkA sUtra kahai haiM exciteraibiteeritaireritaircritaireritsaxceritsapreriaspith For Private and Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / dvitIya adhyAya // pAna 284 // // aprtighaate||10|| yAkA artha- taijasa kArmaNa e doU zarIra apratighAte kahiye rukanete rahita haiM / mUrtika kari rukanA tAkU pratighAta kahiye / so jahAM nAMhI so apratidhAta hai / so taijasa kArmaNa e doU apratighAta haiM / jAteM e sUkSma pariNamanarUpa haiM / jaise lohakA piMDameM agni praveza kare taiseM e vajrapaTalavirSebhI praveza kari jAya rukai nAMhI / ihAM koI kahai, vaikriyika AhArakabhI kArakari rukai nAMhI tebhI aise kyoM na kahai ? tAkA samAdhAna, jo, ihAM sarvakSetravirSe nAMhI rukanekI vivakSA hai / jaise taijasa kArmaNakA sarvalokavi apratighAta hai, taiseM vaikriyika AhArakakA nAMhI hai / inikA gamana trasanAMDImAMhIhI hai / sivAya pratighAtahI hai / AgeM pUche hai, ki, ini doU zarIranikA etAhI vizeSa hai ki kichu aurabhI hai ? aise pUcha vizeSa hai, tAkA sUtra kahai haiM-- // anAdisambandhe ca // 41 // yAkA artha-- e doU zarIra anAditeM saMbaMdharUpa haiM / aura zarIra chUTi navIna vaNai hai taise ye nAMhI haiM / ihAM cazabda hai so vikalpa arthavirSe hai / jAteM aisA artha bhayA, anAdisaMbaMdhabhI For Private and Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 285 // hai sAdi saMbaMdhabhI hai / tahAM kAryakAraNakA anAdisaMtAnakI apekSA tau anAdisaMbaMdharUpa hai| bahuri vizeSakI apekSA sAdisaMbaMdha hai / so bIjavRkSakIjyoM jAnane / jaiseM audArika vaikriyika AhAraka jIvakai kadAcit hoya hai, taiseM taijasakArmaNa nAMhI haiN| ye nityasaMbaMdharUpa haiM / saMsArake kSayaparyaMta saMbaMdha rahai hai / jinike matameM zarIra anAdisaMbaMdhahI hai tathA sAdisaMbaMhI hai aisA pakSapAta hai tinikai anAdisaMbaMdha hai| tahAM aMta naahiiN| taba mukta AtmAkA abhAvakA prasaMga bhayA / bahari sAdisaMbaMdha hoteM zarIra navIna bhaye / pahalI AtmA zuddha ThahanyA; taba navIna zarIrakA dhAraNa kAheteM bhayA ? aise doSa Avai hai // AgeM pUche hai, e taijasa kArmaNa zarIra koIka prANIkai hoya hai ki avizeSa hai? aiseM pUche sUtra kahai haiM ||srvsy // 42 // yAkA artha- e doU zarIra sarva saMsArI jIvanikai ho haiM // ihAM sarva zaddha niravazeSavAcI hai / samasta saMsArI jIvanikai taijasa kArmaNa doU zarIra haiM // AgeM, te audArikAdi 5 zarIra sarvasaMsArI jIvanikai avizeSakari hoya haiM, tahAM sarva ekahI kAla hoya haiM aisA prasaMga hote je zarIra ekajIvakai ekakAla saMbhavai tinike dikhAvaneke arthi sUtra kahai haiM aasarreralscreritsarezar sitertairseratorrertists For Private and Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 286 // // tadAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturdAH // 43 // yAkA artha- tini taijasa kArmaNa doUnikU Adikari eka jIvakai ekakAlaviNe doyabhI hoya, tInabhI hoya, cyAritAI hoya aiseM bhAjyarUpa karanAM / pAMca na hoya / yaha tat zabda hai so prakaraNa jinakA hai aise taijasa kArmaNake grahaNake arthi hai / te haiM Adi jinike te tadAdi kahiye / bahuri bhAjya kahiye vikalparUpa vibhAgarUpa karane / te kahAM tAI ? cyAritAMI karane / tAteM aisA artha bhayA, jo, ekakAla ekajIvakai koIkai tau taijasakANa doyahI hoya, te to aMtarAlamaiM vigrahagatimeM jAnane / bahuri koI jIvakai audArika taijasa kArmaNa e tIna hoya, te manuSyatiryacakai jAnane / bahuri koI jIvakai vaikiyika taijasa kArmaNa e tIna hoya, te deva nArakInikai jAnane / bahuri koI jIvakai audArika AhAraka taijasa kArmaNa e cyAri hoya, te pramatta guNasthAnavartI munike jAnane / aisai bhAjyarUpa jAnane // AgeM, pheri tinahIvi vizeSakI pratipattikai arthi sUtra kahai haiM // nirupabhogamantyam // 44 // yAkA artha- aMtakA kArmaNa zarIra upabhogarahita hai // aMtaviNe hoya tALU aMtya kahiye / For Private and Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 287 // so ihAM sUtrapAThameM aMtavirSe kArmaNa kahyA hai so aMtya hai / bahuri iMdriyadvArikari zabdAdikakA grahaNa so upabhoga hai / tisakA jAkai abhAva so nirupabhoga hai| so aisA kArmaNazarIra hai / jAteM vigrahagati aMtarAlavirSe iMdriyanikI kSayopazamarUpa labdhi hoteMbhI dravyeMdriyakI nivRtikA abhAva hai / tAteM zabdAdikakA upabhogakA tahAM abhAva hai / ihAM koI tarka karai hai, jo, taijasabhI nirupabhoga hai, kArmaNahI nirupabhoga kaise kahyA ? tAkA samAdhAna, taijasazarIrakA ihAM upabhogakA vicAravirSe adhikAra nAhIM / jAteM yAkU yoganimittabhI nAhIM kahyA hai, aiseM jAnanAM // AgeM pUche hai, jo, tIna prakAra janma kahe tinivirSe e zarIra upajai hai, so tInUMhI janmavirSe avizeSakari upaje hai, ki kichu vizeSa hai? tahAM kahe haiM, vizeSa hai, tAkA sUtra kahe haiM // garbhasammUchenajamAdyam // 45 // ___yAkA artha-- AdikA zarIra audArika so garbhate tathA saMmUrchana" upajai hai // sUtrapATha | apekSA AdiviNe hoya so Adya kahiye, so audArika lenA / jo garbhateM upajai bahuri saMmUrchanateM upajai so sarva audArika jAnanAM // AgeM, isakai lagatA kahyA jo vaikriyika, so kaise janmavirSe upaje hai? aiseM pUcha | aanNdnNdnlkertiseases For Private and Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya / pAna 288 // sUtra kahai haiM-- // aupapAdikaM vaikriyikam // 46 // yAkA artha-- vaikriyika zarIra hai so upapAdajanmavirSe upajai hai| upapAdavirSe hoya so aupapAdika kahiye / so sarva vaikriyika jAnanAM / / AgeM pUche hai, jo, vaikriyika aupapAdika hai to upapAdavi na upajai tAkai vaikriyikapaNAkA abhAva AyA / aiseM kahate utarakA sUtra kahai haiM ||lbdhiprtyyN ca // 47 // yAkA artha-- labdhiteM bhayAbhI vaikriyika kahiye hai // ihAM cazadakara vaikriyikasaMbaMdha karanAM / tapake vizeSateM RddhikI prApti hoya, tAkU labdhi kahiye / aisI labdhi jAkU kAraNa hoya so labdhipratyaya kahiye / so vaikriyika labdhipratyayabhI hoya hai aisA jAnanAM // AgeM pUche hai, ki labdhipratyaya vaikriyikahI hai ki aurabhI hai ? aisA pUche sUtra kahai haiM-- // taijasamapi // 48 // yAkA artha-- taijasazarIrabhI labdhipratyaya hoya hai / ihAM api zabdakari labdhipratyayakA For Private and Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 289 // saMbaMdha karanAM so taijasabhI labdhipratyaya hoya hai aisA jAnanAM / ihAM vizeSa jo, taijasake doya bheda kahe eka niHsaraNasvarUpa dUsarA aniHsaraNasvarUpa / tahAM niHsaraNasvarUpa doya prakAra, zabha taijasa azubhatejasa / so yahu to labdhipratyaya kahiye / bahuri aniHsaraNasvarUpa hai so sarvasaMsArI jIvanikai pAIye / so labdhipratyayateM bhinna jananAM // AgeM, vaikriyika pIche kahyA jo AhAraka zarIra, tAkA svarUpakA nirdhAra karanekai arthi tathA svAmI kahanekai arthi sUtra kahai haiM-- ||shubhN vizuddhamavyAghAti cAhArakaM pramattasa~yatasyaiva // 49 // __ yAkA artha-- zubha hai vizuddha hai vyAghAtarahita hai aisA AhArakazarIra pramattasaMyamI muni kehI hoya hai // ihAM zubha aisA nAma to AhArakakAyayoga zubhakarmahIkA kAraNa hai, tAte hai / yAkai hote zubha prakRtihI baMdha hoya hai / ihAM kAraNavirSe kAryakA upacAra hai| jaise annakU prANa | kahiye hai / bahuri vizuddha aisA nAma hai so puNyakarmakA udayahInai yaha hoya hai, tAteM vizuddha kahiye nirmala bahuri pApakarmakari milyA nAMhI aisA nirdopakarma tAkA kArya hai, tAteM vizuddha aisA | kahiye hai / ihAM kAraNavirSe kAryakA upacAra hai / jaiseM kapAsake tAranikU kapAsahI kahiye / bahuri For Private and Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir noneinercises sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 290 // doU rItikari isakai vyAghAta kahiye rukanAM so nAhI tAteM avyAghAti kahiye / isa AhArakazarIrakari anya rukai nAMhI tathA anyakari yahubhI rukai nAMhI / bahuri ca zabda hai so samuccayakai arthi hai / kadAkAla to labdhivizeSakA sadbhAva janAvanekai arthi ho hai / kadAkAla sUkSmapadArthakA nirNaya karAvane kU hoya hai / tahAM saMyamake rakSAkai arthi hai aisA prayojana pahale kahyA / tAkA samuccaya cazabda karai hai / bahuri jisa kAla AhArakazarIra pravartanekA munike avasara hai tisa kAla muni pramAdasahita hoya hai / tAteM pramattasaMyatahIkai yaha hoya hai aisA kahyA hai / ihAM kriyArUpa pravarte tAkU pramAda kahai hai / aisA mati jAnUM, jo, aviratakIjyauM pramAda hoya hai| evakArateM yaha niyama kIyA hai, jo, pramattasaMyamI munikai hoya hai , anyakai nAMhI hoya hai / ese mati jAnu, jo, pramattasaMyamI munike AhArakahI hoya hai audArika nAMhI hoya hai / audArika tau haihI // aiseM caudaha sUtranikari pAMca zarIranikA nirUpaNa kIyA // ihAM vizeSa- keI anyavAdI tau kArmaNazarIra nAMhI mAnai haiM / kahai haiM, karma AtmAhIkA adRSTa nAmA guNa hai, tAkA zubhAzubha phala hai / so yahu mAnanAM ayukta hai / dravyAdRSTa tau paudgalika kArmaNa hai / tAkai nimittateM bhAvAdRSTa jIvakA guNa hai / bahuri keI anyamatI kahai haiM bhAvakarmahI aaNddddNtN For Private and Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AgPaper2IPANAPA0AAORATOPIER.NPAPEONAGPk // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMjIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 291 / / | krodhAdika AtmAkA bhAva hai, dravyakarma nAhI, sobhI ayukta hai / jIvakU baMdIkhAnejyoM parAdhIna karanevAlA pudgala paryAyarUpa dravyakarmabhI hai / bahuri keI anyamatI svapnAMmAtra zarIrakU kahe haiM / sobhI ayukta hai / jo svapnAMmAtrahI hoya, to jaise svapnAviSaM keI vastu dekhai, jAgai taba kachU dIkhai nAhI, taiseM yaha zarIrabhI na dIkhyA cAhiye / so aise hai nAMhI / bahuri koI anyamatI AtmAkai jJAnamAtra zarIra mAna hai, sobhI ayukta hai / pudgalamaya zarIravinAM zarIrakai ara AtmAkai bheda kaise jAnyA jAya ? / jJAna to AtmAkA dharma hai, tisa svarUpateM to judA hai nAMhI / aiseMhI koI zarIrakU auraprakArabhI kahai hai / te ini paMca zarIranimeM sarva aMtarbhUta hoya haiN| anya kachu hai nAMhI / / AgeM pUcha hai, jo aise zarIranikoM dhArate je saMsArI jIva, tinikai gatiprati tInUM vedahI hoya haiM, ki kichu vedanikA niyama hai? aise pUcha sUtra kahai haiM ||naarksmmuurchino napuMsakAni // 50 // yAkA artha- nArakI jIva tathA saMmUrchana jIva ye napuMsakaliMgIhI hoya haiM // nArakI to Age kahasI / je narakanivirSe upajai te nAraka haiM / bahuri saMmUrchana kahiye avayavanisahita zarIra jahAM tahAM upajanAM so jinake hoya te saMmUrchana kahiye / bahuri cAritra eatertrexaspirarameriespiteresperitsapterest For Private and Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 292 // mohanAmA karmakI prakRti nokaSAya tAkA bheda je napuMsakaveda tAkA udaya bahuri azubha nAmA karmakA udayateM strIbhI nAMhI puruSabhI nAMhI aise napuMsaka hoya haiM te nAraka / bahuri saMmUrchana napuMsakahI hoya haiM / aisA niyama jAnanAM / tahAM strIpuruSasaMbaMdhI manojJa zar3ha gaMdha rUpa rasa sparzakA saMbaMdhake nimittate hoya / aiseM tinike kyobhI sakhakI mAtrA nAMhI hai| AgeM pUche hai, jo aisA niyama hai to arthateM aisA AyA jo, kahe je nAraka saMmUrchana tiniteM avazeSa rahai, te tInUM vedasahita haiM, yAteM jahAM napuMsakaliMgakA atyaMtaniSedha hai tAkI pratipattikai arthi sUtra kahai haiN|| ||n devaaH||51|| yAkA artha- deva haiM te napuMsakaliMgI nAhI haiM // strIsaMbaMdhI tathA puruSasaMbaMdhI jo utkRSTa sukha hai, zubhagati nAmA karmakA udayateM bhayA aisA, so deva anubhavai haiM bhogavai haiM / yAteM tinivirSe napuMsaka nAhI haiM // AgeM pU0 hai, anya jIva rahe tinike kete veda haiM ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- ||shessaastrivedaaH // 52 // yAkA artha-- nAraka saMmUrchana deva ini sivAya avazeSa rahe je garbhaja tiryaMca tathA | For Private and Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanNdnluNttaarnnNddlNddlNddryNnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 293 // manuSya , te tInUM vedasahita haiM // tIna haiM veda jinikai te triveda kahiye / te veda kaise ? strI puruSa napuMsaka / ihAM pUcha hai, tini vedanikA artha kahA ? tahAM kahai haiM, jo vediye tAkU veda kahiye / tAkA liMga aisA artha hai / so doya prakAra hai dravyaliMga bhAvaliMga / tahAM dravyaliMga tau nAmakarmake udaya se bhaye aise yoni tathA mehana Adi AkArasahita hoya hai| bahuri bhAvaveda nokaSAya nAmA jo vedakarma tAke udayateM AtmAkA pariNAma hai / tahAM jAvirSe garbhadhAraNa hoya so to strI hai / bahuri jo apatya kahiye putrAdikakU upajAvai so puruSa hai| bahuri ini doU zaktiniteM rahita hoya so napuMsaka hai / bahuri inikI saMjJA hai so rUDhizabdarUpa hai / rUDhizabdakI vyutpatti kIjiye hai so tisa vyutpattimAtra prayojanakai arthihI hai / jaisaiM gaU zabdakI nirukti kariye, jo cAlai tAkU gaU kahiye / so ihAM nirukti rUDhihIteM jAnanI / jAteM baiThA sovatA gaUkuMbhI gaUhI kahiye / aiseM rUDhi jaannii| jo aise na mAniye to garbhadhAraNakriyAhIkU pradhAna mAniye to bAlastrI tathA vRddhastrI tiyaMcaNI manuSyaNI tathA devAMganA tathA kArmaNakAyayogavirSe aMtarAlamaiM tiSThatI strInikai garbhadhAraNa nAhI, taba strIpaNAkA nAma na Thaharai / tathA putrAdika upajAyavinAM inikA puruSapaNAkA nAma na Thaharai / tAteM ihAM / For Private and Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aavkulNdrkuNkuNbhNdNddkNdukuNdrku // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMjIkRtA // dvitIya adhyAya / pAna 294 // nAmavirSe rUDhIhI pradhAna hai| aisai ye tIna veda zeSa je garbhaja tinikai hoya haiM / inikI bhAva anubhavakI apekSA aise kahai hai / strIkA tau aMgArekI agni cimakyAhI karai taise hai / bahuri puruSakA tRSNAkI ami jaise cimakai to bahuta paraMtu alpakAlameM bujhi jAya taiseM hai / bahuri napuMsakakai iMTanikA kajAvAkI ami jaise prajalyAhI karai, bujhe nAhI, taiseM hai // AgeM, jo e janma yoni zarIra liMgake saMbaMdhakari sahita je devAdika prANI te vicitra puNyapApake vazIbhUta cyArI gativirSe zarIranikU dhArate saMte yathAkAla AyUkU pUrNakari anyazarIrakU dhArai haiM ki vinA Ayu pUrNa kIyAbhI anyazarIrakU dhAre haiM ? aise pUchai uttara kahai haiM-- // aupapAdikacaramottamadehAsaMkhyeyavarSAyuSo'napavAyuSaH // 53 // yAkA artha- aupapAdika kahiye deva nArakI bahuri caramottamadeha kahiye carama zarIra jinakai uttama deha bahuri asaMkhyAtavarSakA jinikA Ayu aisai bhogabhUmiyAM e sarva anapavAyu kahiye pUrNa Ayukari marai haiM / inikA Ayu chidai nAMhI / aupapAdika tau devanAraka pUrvaM kahe tehI / bahuri carama zabda hai so aMtakA vAcI hai / yAkA vizeSaNa uttama kahiye utkRSTa hai / aisA carama uttama deha jinikai hoya te caramottamadeha kahiye / aiseM kahateM jinakai tisahI janmate nirvANa honA hai aise For Private and Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra extrezite www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya / / pAna 295 // caramazarIrI saMsArakA jinikai aMta bhayA aise tadbhavamokSagAmI haiM aisA artha bhayA || bahuri asaMkhyeya kahiye saMkhyAteM rahita upamApramANa je patyAdika tinikari jAnyA jAya aise asaMkhyAta varSakA jinakA Ayu aise uttarakuru Adi bhogabhUmiviSai upajai manuSyatiryaMca aiseM e sarva anapayuka haiM / viSa zastra Adika bAhyakAraNa tinike vaza ghaTijAya tAka apavartya kahiye / inikA Ayu kAraNa ghaTe nAMhI aisA niyama hai / anyakA niyama nAMhI / ihAM caramadehakA uttama vizeSaNa hai| so utkRSTapaNA artha hai, anya artha nAMhI hai / keI caramadehA aisAhI pATha par3heM haiM / / ihAM vizeSa jo, caramaza kA uttamavizeSaNa hai so utkRSTavAcI hai / tahAM tattvArtha vArtika meM aiseM kahA hai, jo, cakravartyAdikA grahaNa hai / ihAM koI kahai, aMtakA cakravartI vamhadatta tathA aMtakA vAsudeva zrIkRSNa ityAdikakA Ayu apavartana huvA so ihAM avyApti bhaI / tAkA samAdhAna, jo, caramazabdakA uttama vizeSaNa hai / tAteM caramazarIrI tadbhavamokSagAmI hoya tinikA zarIrakA uttama vizeSaNa hai / tAteM doSa nAMhI / ihAM tarka, jo, kAla Aye vinAM tau maraNa hoya hI tAkA samAdhAna, jaiseM AmakA phala pAlamaiM dIye zIghra pakai hai, taiseM kAraNa vaza Ayu yathA tAkI udIraNAM hoya pahalaihI maraNa hoya jAya hai, aiseM jAnanAM / bahuri jaiseM catura vaidya For Private and Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shn Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dvitIya adhyAya // pAna 296 // vAyu Adi rogakA kAla AyevinAMhI vamana virecanAdike prayogakari zleSmAdikakA nirAkaraNa karai hai, taiseM ihAMbhI jAnanAM / aiseM na hoya tau vaidyakazAstra mithyA Thaharai / / ihAM pherI kahai, jo, rogate duHkha hoya tAkA dUri karaneke arthi vaidyakakA prayoga hai / tAkU kahiye duHkha hoya tAkAbhI ilAja kara hai bahuri duHkha nAhI hoya tahAM akAlamaraNa na hone nimittabhI prayoga karai hai / / __ ihAM koI kahai, jo, AyukA udIraNa rUpa kSaya hai nimitta jAkU aisA akAlamaraNakA ilAja kaise hoya ? tAkU kahiye asAtAvedanIyakA udayakari AyA duHkhakA ilAja kaise hoya ? jaise asAtAvedanIyakA udaya to aMtaraMga kAraNa bahuri bAhya vAtAdi vikAra hote tAkA pratipakSI auSadhAdikakA prayoga kIjiye taba duHkha miTi jAya hai / taiseMhI AyukarmakA udaya aMtaraMga kAraNa hote bAhya jIvitavyake kAraNa pathya AhArAdikakA viccheda hote AyukI udIraNA hoya maraNa hoya jAya aru pathya AhArAdikakI prApti hote udIraNA na hoya jIvitavya rahai hai taba akAlamaraNa na hoya hai aiseM jAnanAM / bahuri koI kahai Ayu hotebhI maraNa hoya tau tahAM karmakA phala dIyA vinAM nAza Thaharai hai / tAkU kahiye, asAtAvedanIyakA udaya hotebhI IlAjateM miTai taba karma phalarahita kaise na bhayA ? / pheri kahai , kaDI auSadhike grahaNakI pIDAmAtra duHkha asAtAvedanIya phala For Private and Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dvitIya adhyAya // pAna 297 // | de hai tAteM vinAM phala nAhI / tAkU kahiye, aiseMhI AyukarmabhI jIvanamAtra to phala dIyAhI aphala kaisai ThahayA? viziSTa phalakA denAM doUhI karmanikai samAna bhayA / tAteM yaha siddhi bhaI, . jo, koIkai alpamRtyubhI hoya hai, jetI pUrvabhavavirSe Ayukarma kI sthiti bAMdhI thI tAkI bAhya viSa zastrAdikakai nimitta sthiti ghaTijAya udIraNAM hoya taba maraNa hoya jAya / ihAM aisAbhI | dRSTAnta hai, jaiseM jala AdikateM AlA vastra cauDAkari tApamai sukAvai taba zIghra sUkai taiseM bhI jAnanAM // aiseM dUsarA adhyAya sayApta kIyA // dohA- isa dUje adhyAyameM / jIvatattvakA ruup|| varNana hai bahubhedateM / jAnUM bhavya anUpa // 1 // savaiyA- jIvake svatattva bhAva lakSaNa dRgbodha dhAva bhavI siddha Adi bheda kahe vistaartuuN| iMdriyanikA doya rUpa viSayakA apAra rUpa gatibheda bhinna bhinna gaho itavArasUM // janmayoni nAnAbhAMti bhavameM anekajAti dehake vidhAna jIva lahai ju vikAratUM / vedakA niyama Ayu ghaTai vadhai tAkI rIti dUje adhikAra bhASI munIzA vicAramUM // 2 // aiseM tattvArthakA hai adhigama jAmaiM aisA jo dazAdhyAyarUpa mokSazAsra tAkai virSe dvitIya adhyAya pUrNa bhayA. For Private and Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya / / pAna 298 // // namo vItarAgAya // // Agai tIsarA adhyAyakA prAraMbha hai // * A ---- dohA- adho madhya Uradha sakala / jIvanivAsa nivAri // kahe bhavya upakArakU / namUM tAhi tana TAri // 1 // aiseM maMgala arthi namaskAra kari tIsare adhyAyakI vacanikA likhiye haiM / tahAM sarvA | rthasiddhi nAmA TIkAvirSe prAraMbha hai jo 'bhavapratyayo'vadhidevanArakANAM' ityAdi sUtravi nA. rakarjAva kahe / tahAM ziSya pUcha hai, te nArakI kauna haiM ? tinike pratipAdanake arthiM prathama |* to tinikA AdhArakA nirdeza kare haiM / te kahAM vaise haiM, tini pRthvInikA nAma kahai haiM, tAkA sUtra-- // ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamomahAtamaHprabhAbhUmayo ghanAmbuvAtAkAzapratiSThAH saptAdho'dhaH // 1 // yAkA artha-- ratnaprabhA zarkarAprabhA vAlukAprabhA paMkaprabhA dhUmaprabhA tamaprabhA mahAtamaHprabhA For Private and Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Srastriestaeriessertaterilesanuitsteriasis // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 299 // e sAta adholokavi nIcainice tIna vAtavalaya aura AkAzakai AdhAra pRthvI hai // ihAM ratnAdizabdanikA dvaMdvasamAsakari vRtti hai tinikai prabhAzabda nyArA nyArA joDanAM / bahuri sAhacaryateM taisAhI nAma hai| tAte ratnaprabhA zarkarAprabhA vAlakAprabhA paMkaprabhA dhamaprabhA tamaHprabhA | mahAtamaHprabhA aise nAma siddha bhaye haiM / tahAM bhUmikA grahaNa to AdhArake janAvaneke arthi hai / jaise svargake paTalanike jude jude vimAna haiM tahAM bhUmikA Azraya nAhI, taiseM ihAM nAMhI hai / nArakInikai AvAsa bhUmIke Azraya haiM / bahuri tini bhUminike AlaMbanake niNayakai arthi ghanAMbuvAtAdi zabdakA grahaNa hai| ghana aMbu vAta AkAza e haiM pratiSThA kahiye | AdhAra jinikA te aise haiM / e bhUmi tau ghanodadhi vAtavalayakai AdhAra hai / bahuri ghanodadhi vAtavalaya ghanavAtavalayakai AdhAra hai / bahuri ghanavAtavalaya tanuvAtavalayakai AdhAra hai / tanuvAtavalaya AkAzakA AdhAra hai / bahuri AkAza ApahIkai AdhAra hai / AkAza sarvateM vaDA hai, so anya AdhArakI kalpanA nAhI / e tinaMhI vAtavalaya vIsa vIsa hajAra yojana nyAre nyAre moTe haiM / sapta zaDakA grahaNa anyasaMkhyAke nirAkaraNakai arthi hai, sAtahI haiM, ATha nAMhI nava nAMhI / bahuri adho'dho zabda hai so tiryak phailI bAta tathA Urdhvake niSedhakai arthi hai / / For Private and Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra p www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 300 || ihA~ vizeSa jo, ratnaprabhAbhUmi hai so citra vajra vaiDUrya lohita hota jJemasAra galva gomedha pravAla jyoti rasAMjana mUla kAkasphaTika caMdanavardhaka bakula zilAmaya e solaha prakArake ratnanikI prabhA sahacarita hai / tAtaiM yAkA ratnaprabhA nAma kahai hai / so eka lAkha azI hajAra yojanakI moTI hai / tA tIna bhAga haiN| upari tau kharabhAga hai, so tau solA hajAra yojanakA hai / so tau citra Adi ratna kahe tinikari racita hai / tAkai nIce paMkabhAga hai so caurAsI hajAra yojanakA moTA hai / tAkai nIce abbahula bhAga hai so asI hajAra yojanakA moTA hai / tahAM pahale kharabhAgaviSai hajAra yojana uparike tathA hajAra yojana nIcaike choDi bIca ke caudaha hajAra yojanaviSai kinnara kiMpuruSa mahoraga gaMdharva yakSa bhUta pizAca e sAta jAtike tau vyaMtara bahuri nAga vidyut suparNa abhi vAtastanita udadhi dvIpa dikkumAra e nava jAti ke bhavanavAsInike AvAsa haiN| paMkabhAgaviSai rAkSasa vyaMtara aru asurakumAra bhavanavAsInike nivAsa haiM / bahuri avbahula bhAgaviSai naraka haiM / bahuri dUsarI zarkarAprabhA bhUmikI moTAI battIsa hajAra yojanakI hai / tIsarI vAlukAprabhA bhUmikI Isa hajAra yojanakI hai / bahuri cauthI paMkaprabhA bhUmikI moTAI coIsa hajAra yojana kI hai / bahuri pAMca dhUmaprabhA bhUmikI moTAI vIsa hajAra yojanakI hai / bahuri chaThI tamaH prabhA bhUmikI For Private and Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uNdddNddrgNddkNgaaru rkulyerterfyN // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMda kRtA // tRtIya adhyAya // pAna 301 // | moTAI solA hajAra yojanakI hai bahuri sAtaI mahAtamaHprabhA bhUmikI moTAI ATha hajAra yojanakI hai| bahuri tini bhUminikA aMtara asaMkhyAta koDi yojanakA judA judA hai / tathA tiryakabhI etAhI hai| bhAvArtha- eka eka rAjUkA aMtarAla hai / aru saptamI pRthvIkai nIce to sAta rAjU tiryak hai / pahalI pRthivI madhyaloka Upari eka rAjU tiryak hai // ihAM anyamatI kahai haiM , pRthvI kAchivAkai AdhAra hai, tathA varAhakai daMtanipari hai, so yaha kahanAM pramANasiddha naahii| jAteM kAchivA varAhakAbhI anya AdhAra kalpanekA prasaMga hai| tathA kaI kahai haiM, pRthvIkA gola to bhramatA rahe hai / aru jyotizcakra sthira hai| so yahabhI kahanA savAdha hai / bahari keI kahai haiM, pRthivI nIce calIhI jAya hai, avasthita nAMhI / sobhI kahanA banai naaNhii| ityAdi aneka kalpanA karai haiM, so asatya hai / ihAM koI pUchai, tumane kahyA tAkI pramANatA kAhete karai ? tAIM kahiye, hamArA kahanAM sarvajJake AgamakI paraMparAteM nirvAdha hai , tahAM syAdvAdanyAyakari yuktiteMbhI siddha hai / yAkI caracA zlokavArtikameM vizeSa karI hai| tahAMteM jAnanI // AgeM pUche hai, ki e bhUmi haiM tinimeM nArakInike sarvatra AvAsa haiM, ki kahUM kahUM haiM ? For Private and Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir mguNddNnuNdasserternulnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaM kRtA // tRtIya adhyAya // pAna // 302 | aiseM pUche tAke nirdhArakai arthi sUtra kahai haiN|| tAsu triMzatpaJcaviMzatipaJcadazadazatripaJconaikanarakazatasahasrANi paJca caiva yathAkramama2 yAkA artha- tini bhUminivirSe anukramate tIsa lAkha pacIsa lAkha paMdarA lAkha daza lAkha tIna lAkha pAMca ghATi eka lAkha aru pAMca ete naraka kahiye vilA haiM / te ratnaprabhAdika bhUmi tinivirSe isa saMkhyAkari naraka kahiye vilA giNiye / tahAM ratnaprabhAvi tIsa lAkha haiM / zarkarAprabhAviSa pacIsa lAkha haiN| vAlakAprabhAvi paMdaza lAkha haiN| paMkaprabhAvi dasa lAkha haiN| dhUmaprabhAvi tIna lAkha haiN| tamaHprabhAvirSe pAMca ghATi eka lAkha haiN| mahAtamaHprabhAviyeM pAMcahI haiM | bahari ratnapra bhAvi teraha prastAra haiM tinikU pAthaDA kahiye haiM / bahuri AgeM doya doya ghATi haiN| tahAM dUsarai gyArA, tIsare nava, cauthai sAta, pAMcavai pAMca, chaThe tIna, sAtavai eka aisai prastAra jAnane / bahuri ini bhUminikA anya vizeSa lokaniyogazAstrateM jAnanAM // ihAM kichu vizeSa likhiye haiM / tahAM ratnaprabhAvirSe abbahulabhAgavi Upari nIcai hajAra hajAra yojana choDi vIcimaiM bilA haiM / te iMdraka, zreNIbaMdha, prakIrNaka aise tIna prakAra haiM / tahAM teraha prastAra haiM / tahAM terahahI vIci vIci iMdraka haiM / tinike nAma samitaka, sIra, paroruka , bhrAMta. For Private and Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra NGORDONS www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 303 // 1 uddhAMta, saMbhrAMta, asaMbhrAMta, vibhrAMta, tapta, trasta, vyutkrAMta, avakrAMta, vikrAMta aise nAma bahuri zarkarAprabhAviSai gyAraha prastAra haiM / tinimaiM gyArahahI bIcivIci iMdraka haiM / tinike nAma stanaka, saMstanaka, vanaka, ghATa, saMghATa, jivha, ujivhika, Alola, loluka, stana Aloluka aisaiM / bahuri vAlukAprabhAviSai nava prastAra haiM / tinimeM nava iMdraka tinikai nAma tapta, trasta, tapana, AtApana, AdidAgha, prajvalita, saMjvalita, ujvalita, saMprajvalita aisai / bahuri paMkaprabhAviSai sAta prastAra haiM / tinimeM sAta iMdraka tinike nAma Ara mAra tAra varcasa vaimanaska khATa AkhATa aise | bahuri dhUmaprabhAvirSe pAMca prastAra haiM tahAM pAMca iMdraka haiM / tinike nAma tama, abhra, jhaSa, aMta, tamisra aisaiM / bahuri tamaHprabhAviSai tIna prastAra haiM / tAviSai tIna iMdra haiM / tinike nAma hima vardala, lalaka / bahuri mahAtamaH prabhAviSai eka prastAra hai / tA apratiSThAna nAmA eka iMdraka hai / tahAM iMdrarnikai cAnyoM dizAmeM cyAri zreNI haiM / cAnyoM dizAsaMbaMdhI zreNIbaMdha vilA tau guNacAsa guNacAsa haiM / bahuri vidizAsaMbaMdhI aThatAlIsa aThatAlIsa haiM / pIche sAtaI pRthivIkA prastAratAMI eka eka ghaTatA gayA so zreNIbaMdha to eka eka raha gayA / vidizA meM rahAhI nAMhI / aiseM inakI saMkhyA pUrve " For Private and Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir articlertiser a // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna // 304 // | kahI so nyArI nyArI pRthvIsaMbaMdhI jAni lenI / tahAM saptama pRthivIke zreNIbaMdha cyAri rahe / tinikA nAma pUrvadizAvi kAla, dakSiNadizAvi mahAkAla, pazcimadizAvi rokha , uttaradizAvirSe mahAraurava aise haiM / bahuri sarva bilA caurAsI lAkha haiN| tahAM iMdraka to guNacAsa haiM / zreNIbaMdha nava hajAra chahasai cyAri haiM / bahuri prakIrNaka tiyAsI lAkha nivai hajAra tInasauM saiMtAlIsa haiN| tinimeM sarvahI bhUmImeM pAMcavai bhAga vilA to saMkhyAta hajAra saMkhyAta hajAra yojananikai vistAra haiM / bahuri avazeSa cyAri bhAga vilA asaMkhyAta lAkha asaMkhyAta lAkha yojanakai vistAra haiM / ina sarvahI bilAnike nAma azubhahI azubha jAnaneM // AgeM, tini bhUminivirSe nAraka jIvanikai anyavizeSa kahA hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM nArakA nityAzubhataralezyApariNAmadehavedanAvikriyAH // 3 // yAkA artha- ini bhUminivirSe nArakajIva haiM te sadA azubhatara haiM lezyA pariNAma deha || vedanA vikriyA jinikai aise haiM / lezyAdikakA artha to pahalai kahyA , sohI jAnanAM / azubhatara aisA vizeSaNa tinikA adhikapaNAMkai arthi hai / so tiryaMcanikai jaise azubhalezyAdika haiM | tiniteM adhike nArakInikai jAnane / athavA Uparike nArakInikai jaise haiM, tiniteM adhika sertertabeerialistophererits For Private and Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org aNtuNdglrulNtulnN // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 305 // adhike nIce nIce jAnane / bahuri nitya zabda hai so duHkhameM duHkha calyAhI jAya aise arthameM hai| tahAM pahalI dUsarI pRthivIke jIvanake to kApotalezyA hai| bahuri tIsarI pRthivIvAlenike Uparikakai tau kApota hai| nIcaleke nIlalezyA hai| caturthIvAlekai nIlahI hai| paMcamIvAlekai Uparikekai tau nIla hai| nIcalekai kRSNa hai | chaThIvAlekai kRSNa hai| sAtamIvAlekai paramakRSNa hai / aise dravyalezyA tau AyuparyaMta ekasI hai / bahuri bhAvalezyA aMtarmuhUrtameM palaTavo kareM hai / bahuri pariNAma sparza rasa gaMdha varNa zabda haiN| te kSetrakA vizeSake nimittake vazateM atiduHkhake kAraNa azubhatara haiM / bahuri jinikA deha azubhanAmakarmake udayateM atyaMta azubhatara hai, buri AkRti | huMDakasaMsthAnarUpa hai tinikI uMcAI prathamapRthivIvirSe tau sAta dhanuSa tIna hAta chaha aMgulapramANa | hai / bahuri nIce nIce dUNA dUNA jAnanAM / bahuri nArakIjIvanikai abhyaMtara to asAtAvedanIyakA udaya hote bahuri bAhya anAdikA zItoSNarUpa pRthivIkA svabhAvakari upajI tIvravedanA hai / tahAM pahalI dUsarI tIsarI cauthI pRthivIvirSe to vilA uSNahI hai / bahuri paMcamIvirSe Upari to uSNavedanArUpa doya lAkha vilA haiM / nIce eka lAkha vilA zItavedanArUpa haiM / bahuri chaThI sAtamI| viSe zItavedanAhI hai| bahuri te nArakI vikriyA kare, te Apa to jANe mai zubhahI karauMgA paraMtu PAGAPAGAPARAMPADARASANPORNSAPANAGESPARRINCIPATNAGARPAN For Private and Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / tRtIya adhyAya ||paan 306 // SAFAIRAGACASPORA COSPIROMCASPARAGANPROGACASPRIVACANPROSAGAR azubhavikriyArUpahI pariNamai / bahuri Apa to jANe mai sukhakA kAraNa upajAUM hUM / paraMtu tahAM duHkhake kAraNahI upajai / aiseM e bhAva nIce nIcai azubhate azubha adhike adhika jAnane // AgeM pUcha hai, ini nArakI jIvanikai duHkha hai, so zItauSNajanitahI hai, ki anyaprakArabhI hai ? aise pUche sUtra kahai haiM- . ||prsprodiiritduHkhaaH // 4 // yAkA artha-- nArakajIva paraspara ApasameM upajAyA hai duHkha jyAM aise haiM / ihAM pUche hai, ki paraspara upajAyA duHkha kaise hai ? tahAM kahiye hai, nArakInikai bhavapratyayanAmA avadhi ho hai tAkU mithyAtvake udayateM vibhaMgabhI kahiye / isateM duHkhake kAraNanikU dUrihIte jANe haiM / bahuri nikaTate paraspara dekhane kopa prajvala hai| bahuri pUrvabhavakA jAtismaraNa hoya, tAteM tIvavaira yAdi Avai hai / jaise zvAnake aru syAlakai paraspara vairakA saMbaMdha hai, taise apane parake paraspara ghAtavirSe | pravarte haiM / bahuri ApahI vikriyAkari taravAri kuhADI pharasI bhiMDa mAla zakti tomara sela lohake / ghana ityAdika zastranikari bahuri apane hAtha paga dAMtanikari chedanAM bhedanAM cholanAM kATanAM ityAdika kriyAkari paraspara atitIvra duHkha upajAve haiM / / For Private and Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ANGOPAOGICIPANGACASRANGACASPARDAFARPRISEANPORATAPAGAPANSAR // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / tRtIya adhyAya // pAna 307 // ___ AgeM, kahA etAvat hI duHkhakI utpatti ke kAraNa tathA prakAra haiM aurabhI kachu hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- ||slissttaasurodiiritduHkhaashc prAkcaturthyAH // 5 // ___ yAkA artha- klezapariNAmasahita je asurakumArake deva te upajAvai hai duHkha jinikU aise nArakI jIva tIsare narakaparyaMta haiM // devagati nAmakarmakA bheda jo asuratvasaMvartana tAke udayateM parakU duHkha devai te asura kahiye / pUrvajanmavirSe ini devanineM aisAhI atitIvra saMkleza pariNAmakari pApakarma upAA hai| tAke udayateM niraMtara saMklezasahita asura ho haiM / tinimeM keI aMba aMbarISa Adi | jAtike asura haiM, te nArakInikU duHkha upajAvai haiM / sarvahI asura duHkha nAMhI upajAve haiM / bahuri ini asaranikA gamanakI maryAdA dikhAvane "prAka catAH " aisA vacana hai| UparakI tIna pRthivIvirSe asura bAdhA karai haiN| Agai cauthI pAMcaI chaThI sAtaIvirSe inikA gamana nAMhI / ihAM koI pUche, e deva ini nArakInikU duHkha de haiM, so inakA kahA prayojana hai ? / tahAM kahiye, jo, e deva aisahI pApakarmameM lIna haiM / jaise ihAM koI mIDe bhaiMse kUkaDe tItara mala iniLU laDAya kalaha dekhi harSa mAne haiM ; taiseM nArakInikI kalaha duHkha dekhi ati harSa mAne haiN| e yadyapi deva For Private and Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 308 // bhaye haiM tathApi nidAnAdikari ajJAna tapakA phalate inikU parakA duHkha Adi azubhahI harSakA kAraNa ho hai / bahuri cazabda hai so pahale sUtramaiM kahyA jo duHkha, tAkai samuccayakai arthi hai / tIvra tapAyA gAlyA jo loha tAmra tAkau pAyavAkari, bahuri tapAyA lohakA staMbha" cepanAM, bahuri kUTazAlmalI kahiye sUlI tApari caDhAya utAraNA, bahuri lohake ghanakA ghAta karanAM, kuhADI churAva solAte kATaNAM cholaNAM, bahuri kSArA pANI tathA tAte telate sIcanAM, bahuri lohake kaDAhamaiM | pacAvanAM, bhAMDameM bhUdanAM, bahuri bhobhalImaiM bhulasanAM, bahuri vaitaraNI nadImeM DabovanAM, ghANImeM | pIlanA ityAdikanikari nArakInikU duHkha upajAvai haiM / aise chedanabhedanAdikari zarIra khaMDa khaMDa | hoya jAya hai / taubhI Ayu pUrNa hUvAvinA maraNa nAhI hoya hai / jAteM nArakInikA Ayu anapavartya kahyA hai , so chidai nAMhI // AgeM pUche hai, "jo ini nArakonikA Ayu chidai nAMhI so AyukA parimANa ketA hai so kahau " aise pUche sUtra kahai haiM-- // teSvekatrisaptadazasaptadazahAviMzatitrayastriMzatsAgaropamA sattvAnAM parA sthitiH // 6 // yAkA artha- narakake jIvanikI AyU utkRSTa pahalI pRthivImaiM to eka sAgarakI, | For Private and Personal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 309 // dUsarImeM tIna sAgara, tIsarImeM sAta sAgara, cauthImeM daza sAgara, pAMcamImeM satarA sAgara / chaThImeM bAIsa sAgara, sAtamImaiM tetIsa sAgara aise haiM // ihAM yathAkrama zadakI tau UparIteM anu- 2 vRtti hai / tini bhUminivirSe anukramakari yathAsaMkhya sthiti lagAvaNI / tahAM ratnaprabhAvirSe to utkRSTa sthiti eka sAgarakI hai / zarkarAprabhAvirSe tIna sAgarakI hai / vAlukAprabhAvirSe sAta sA- || garakI hai / paMkaprabhAvirSe daza sAgarakI hai / dhUmaprabhAvirSe satarA sAgarakI hai / tamaHprabhAvi bAIsa | sAgarakI hai / mahAtama prabhAvirSe tetIsa sAgarakI hai / aisI utkRSTasthiti hai // tini bhUminivirSe nArakI jIvanikI Ayu hai, bhUmIkI sthiti yahu nAMhI hai // ___ Age kahai haiM, sAtabhUmirUpa vistArakU dharai adholoka tau kahyA / aba tiryak loka kahyA | cAhiye / so tiryak loka aisA nAma kaise haiM ? jAte svayaMbhUramaNa samudraparyaMta asaMkhyAta tirya pracayarUpa avasthita dvIpa samudra haiM / tAteM tiryak loka nAma hai / ihAM pUcha hai, te dvIpa hai samudra tiryak avasthita kauna kauna haiM ? aise pUche sUtra kahai haiM-- ||jmbuudviiplvnnodaadyH zubhanAmAno dviipsmudraaH||7|| yAkA artha- jambUdvIpa lavaNa samudra inikU Adi dekari bhale bhale jinake nAma aise dvIpa | For Private and Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 310 // samudra haiM // jambUdvIpAdikaM tau dIpa bahuri lavaNodAdika samudra aise je lokameM bhale bhale nAma haiM te ini dvIpasamudranike haiM / tahAM jaMbuddhIpa tau dvIpa bahuri lavaNodadhi samudra, dhAtakIkhaMDa dIpa kAlodadhi samudra, puSkaravaradvIpa puSkaravara samudra, vAruNIvara dvIpa vAruNIvara samudra, kSIravaradvIpa kSIravara samudra, ghRtavaradvIpa ghRtavara samudra, izvaradvIpa ikSuvara samudra, naMdIzvaravara dvIpa naMdIzvaravara samudra , aruNavaradvIpa aruNavara samudra, aisai asaMkhyAta dvIpa samudra svayaMbhUramaNaparyaMta jAnane // ihAM vizeSa jo, jaMbUdvIpakA nAma jaMbUvRkSa yAmeM hai tAte yAkI anAditeM yaha saMjJA hai| so yaha jaMbUvRkSa kahA hai so kahiye haiM / uttarakuru bhogabhUmivirSe pAMcasai yojanakI cauDI eka jagatI kahiye pRthivI hai / tALU sthAnIbhI kahiye / tAkI kyUM adhika tigaNI paridhi hai / so bAhyateM kete eka pradeza kramahAnirUpa choDi bIcimeM vArA yojana UMcI hai / pheri kyoM pradeza kramahAnirUpa choDi aMtameM doya kosa uMcI hai / tAkai caugirida suvarNamayI padmavara vedikA kahiye bhIti hai / tAkai bIcihI vIci nAnAratnamaya pITha hai| ATha yojanakA lAMbA hai| cyArI | yojanakA cauDA hai / cyArIhI yojanakA UMcA hai / tAkai caugiridA bAraha vedinikari baiDyA hai| tini | | vedinike cAnyoM tarapha cyArI toraNa haiM / te zveta haiN| suvarNake tUyanikari sahita haiM / tA pIThake Upari | For Private and Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMda jIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 311 // | pheri upapITha hai so eka yojanakA lAMbA cauDA hai, doya kosa UMcA hai / tAkai bIci jaMbU. vRkSa hai / sudarzana hai nAma jAkA skaMdha doya yojana UMcA hai / chaha chaha yojana UMcA DAhalA hai / bIci chaha yojana cauDA maMDala hai / ATha yojana laMbA hai / tAkai caugirida isa vRkSateM Adhe pramANa lIye ekaso ATha choTe jaMbUvRkSa haiM / tinikari baiDyA hai / devadevAMganAkari sevanIka hai / yaha varNana tattvArthavArtikateM likhyA hai| ara trilokasAravirSe yAkA varNana vizeSakari hai / tathA kichU vivakSAkAbhI vizeSa hai / so tahAMteM jAnanA / aise vRkSake yogate jaMbUdvIpa nAma hai / yaha vRkSa pRthivIkAya hai, vanaspatikAya nAMhI hai / bahuri lavaNarasasArikhA jalake yogate lavaNoda jAnanAM // AgeM ini dvIpa samudranikA viSkaMbha kahiye cauDAI tathA sanniveza kahiye avasthAnavizeSa saMsthAna kahiye AkAra inike vizeSanikI pratipattikai arthi sUtra kahai haiM // hiDaiirviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH // 8 // yAkA artha- jaMbUdvIpate lagAya sarvadvIpa samudra dUNe dRNe vistAra haiM / bahuri yaha pahale pahale | Upari parikSepI kahiye veDhe haiM / valaya kahiye gola kaDAkI AkRti haiM / didi aisA vIpsA kahiye For Private and Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya ||paan 312 // vAraMvAra vRttike kahanevi vacana hai / so cauDAIke dRNApaNA kahaneke arthi hai / Adi jo jaMbUdvIkA vistAra hai tAteM dUNA lavaNasamudrakA hai| tAteM dUNA dUsarA dhAtakIkhaMDadvIpa hai / tAteM dRNA dUsarA kAlodadhi samudra hai / aiseM jAnanAM / bahuri pahale pahale Upari parikSepi kahiye baiDyA hai, grAma nagarAdikIjyoM avasthAna mati jANu / bahuri valayAkRti kahiye gola kaDAkIjyoM AkAra hai, cokUNAM Adi AkAra nAMhIM hai // AgeM pUche hai, jaMbUdvIpakA ThikANA AkAra cauDAIkA pramANa kahyA cAhiye / jAte agile dvIpa samudranikA vistArAdikakA jJAna jAkari hoya / aiseM pUche sUtra kahai haiM-- // tanmadhye merunAbhirdatto yojanazatasahasraviSkambho jambUdvIpaH // 9 // yAkA artha-- tini dvIpa samudrInakai bIci jaMbUdvIpa hai so gola hai / tAkai bIci meruparvata nAbhikIjyoM hai / bahuri lAkha yojanakA cauDA hai // tinipUrvaka bIpa samudranikai madhya jaMbUvRkSakari lakSita jaMvUnAmA bIpa hai| so kaisA hai ? meru to jAkai nAbhikIjyoM hai / bahuri sUryake vimAnakIjyoM golAkAra hai / bahuri zatasahasra kahiye eka lAkha yojanakA viSkaMbha kahiye cauDA hai / | bahuri uttarakuru bhogabhUmivirSe anAdinidhana pRthvIkAyarUpa akRtima parivAravRkSanisahita jaMbU For Private and Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 313 // nAmA vRkSa hai / tAke nAma" yA dvIpakAbhI nAma jaMbUdvIpa hai / / Age, tahAM jaMbUdIpavirSe chaha kulAcalanikari bhedarUpa kIyA aise sAta kSetra haiM, te kona hai? aise pUche sUtra kahai haiM // bharatahaimavataharivideharamyakahairaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi // 10 // yAkA artha-- tisa jaMbUdvIpavirSe bharata haimavata hari videha ramyaka hairaNyavata airAvata e sAta kSetra haiM // ihAM bharatAdika saMjJA anAdikAlateM pravarte hai / inikU kAhUkA nimitta nAMhI / tahAM jaMbUdIpakI dakSiNa dizAkA vibhAgavirSe himavAn kulAcale aru tIna tarapha lavaNasamudrakai bIci to bharatakSetra hai, so caDhAyA dhanuSyakai AkAra hai / bahuri yAke vijayArddhaparvatateM tathA gaMgA siMdhU nadIteM bheda hoya chaha khaMDa bhaye haiM / bahuri choTA himavAn kulAcalakI uttaradizA. aru mahAhimavAn kulAcalakI dakSiNadizA. pUrvapazcimake lavaNa samudrakai bIci haimavatakSetra hai / bahuri niSadha kulAcalakI dakSiNadizAne ara mahAhimavAn kulAcalakI uttaradizAneM bahuri pUrvapazcimake lavaNasamudrakai aMtarAla meM harikSetra hai / vahuri niSadhakulAca6 lakI uttaradizAne aru nIlakulAcalakI dakSiNadizAneM pUrvapazcimake lavaNasamudrakai bIci vide assertatutertertaiyartertaireritsapheritsar. For Private and Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirtm.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uNgul puulmaallu vndertainlnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 314 // hakSetra hai / bahuri nIlakulAcalake uttarAdizAne aru rukmikulAcalake dakSiNadizAneM pUrvapazcimake samudrake bIci ramyaka kSetra hai / bahuri rukmikulAcalate uttaradizAne aru zikharikulAcalate dakSiNadizA. aru pUrvapazcimake lavaNasamudrake aMtarAla meM hairaNyavatakSetra hai / bahuri zikharikulAcalate uttaradizAne aru tInUMhI taraphA lavaNasamudrakai bIci airAvatakSetra hai / so yAke vijayArdha parvata tathA raktA raktodA nadIkari bhede chaha khaMDa bhaye haiM // AgeM pUche hai, ki chaha kulAcala haiM aiseM kahyA, te kauMna haiM tathA kaiseM vyavasthita haiM ? aiseM pUcha sUtra kaha hai||tdvibhaajinH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIlarukmizikhariNo varSadharaparvatAH11 yAkA artha-tinikSetranike vibhAga karanevAle pUrvapazcima laMbe aise himavAna mahAhimavAn niSadha nIla rukmI zikharI e chaha kulAcala haiN| ini kSetranikA vibhAga karai tinikU tadvibhAjana kahiye / bahuri pUrvapazcima doU dizAkI tarapha laMbe pUrvapazcima dizAkI koTIte lavaNasamudrakU sparzanevAle himavat Adi anAdikAlate pravartI hai. saMjJA jinikI kSetranike vibhAgake kAraNa | haiM, tAteM varSadhara kahiye / aise kulAcala parvata chaha haiN| tahAM himavAna to bharatakSetrakI aru aakulu klvkulu muNduku For Private and Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aasabeertiseriasisteraseatsekseberresserts // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 315 // haimavatakSetrakI sImAvi tiSThe hai / tAkU kSudrahimavAnbhI kahiye / so, sau yojanakA UMcA hai / bahuri haimavatakSetra aru harikSetrakA vibhAga karanevAlA mahAhimavAn doyasau yojanakA UMcA hai / bahuri mahAvidehakSetrakI tau dakSiNadizAne aru harikSetrateM uttaradizA. niSadhanAmA kulAcala hai| so cyArisai yojana UMcA hai / bahuri uttaradizAvirSebhI parvata apane apane kSetrake vibhAga karanevAle nIla rukmI zikharI e tIna haiM so pUrvokta cyArIsai doyasai ekaso yojana UMcA hai so jAnanAM // bahuri inikA mUla avagAha pRthivIvirSe UMcAIte cauthai bhAga jAnanAM // ANu tini kulAcalanikA varNakA vizeSakI pratipattIke arthi sUtra kahai haiM // hemArjunatapanIyavaiDUryarajatahemamayAH // 12 // yAkA artha-- ye kulAcala hema kahiye pItavarNa, arjuna kahiye zvetavarNa, tapanIya kahiye tApA sonA sArikhA raktavarNa, vaiDUrya kahiye nIlavarNa, rajata kahiye zveta, hema kahiye pIta aise varNamaya haiM // je e kahe himavat Adi kulAcala te anukramateM hemAdikamayI jaanneN| tahAM hemamaya tau himavAna hai, so pIlA pATasArikhA varNa hai / bahuri arjunamaya mahAhimavAna hai, so zukla hai / | bahuri tapanIyamaya niSadha hai so dupaharIke sUryake varNasArikhA hai / bahuri vaiDUryamaya nIla hai, so | extsabserelaxerasisixercisxeranisatisxeritsaprerits For Private and Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 316 // | morake kaMThasArikhA hai / bahuri rajatamaya rukmI hai, so zukla hai / bahuri hemamaya zikharI hai, so pIle pATasArikhA varNa hai // AgeM inikA pheribhI vizeSake arthi sUtra kahai haiM-- // maNivicitrapAzrvA upari mUle ca tulyavistArAH // 13 // yAkA artha-- ini kulAcalanike pasavADai tau maNinikari citrita haiN| bahuri mUlate le UparitAMI samAna cauDe haiN| anekavarNa aru prabhAva kahiye mahimA ityAdi guNanikari sahita je maNi tinikari vicitrita haiM pArzva kahiye pasavADe jinike aise haiN| bahuri AkAra jinikA mUlateM lagAya madhya tathA uparitAMI samAna hai, caurasa bhitIkIjyoM barAbara hai / / Agai tini kulAcalanike Upari draha haiM te kahiye haiN|| padmamahApadmatigiMchakesarimahApuNDarIkapuNDarIkA hradAsteSAmupari // 14 // yAkA artha-- tini himavat Adi kulAcalani Upari anukramate padma mahApadma tigiMcha | kesarI mahApuNDarIka puNDarIka e draha jAnane // ___ Age AdikA jo padmadraha tAkA AkAravizeSakI pratipattIkai arthi sUtra kahai haiM-- For Private and Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 317 // // prathamo yojanasahasrAyAmastadarddhaviSkambho hRdaH // 15 // yAkA artha- padma draha hai so pUrvapazcima dizAteM tau hajAra yojana laMbA hai / bahuri uttara dakSiNa dizAne pAMcasai yojanakA vistAra hai / bahuri vajramaya yAkA tala hai / bahuri aneka prakArake maNi tathA suvarNa tathA rajata tinikari vicitrita jAkA taTa hai // AgeM yAkA avagAha kahiye uMDAI jAnanekai arthi sUtra kahai haiM // dazayojanAvagAhaH // 16 // yAkA artha-"padmadahakI uMDAI daza yojana hai // AgeM, tisa drahavirSe kamala hai, tAkA sUtra kahai haiM tanmadhye yojanaM puSkaram // 17 // yAkA artha- yA drahamaiM eka yojana pramANa kamala hai / tAmeM koza kozake laMbe tau patra haiN| | bahuri doya kozake cauDI bIcikI karNikA hai| bahuri jalake talateM doya koza UMcA nAla hai / bahuri etAhI patranikI moTAI hai // AgeM anya drahanikI laMbAI cauDAI tathA kamalAMkI laMbAI cauDAI janAvaneke arthi sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Baada www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / tRtIya adhyAya // pAna 398 // // tadviguNadviguNA hradAH puSkarANi ca // 18 // yAkA artha - pahale hataiM tathA kamalateM dUNe dUNe laMbAI cauDAI rUpa agile agile ha tathA kamala jAnanAM // tahAM padmadrahateM dUNA doya hajAra yojana lAMbA hajAra yojana cauDA bIsa yojana UMDA mahApadmadraha jAnanAM / bahuri yAteM dRNAM cyAri hajAra yojana lAMbA doya hajAra yojana cauDA cAlisa yojana UMDA tigiMcha draha jAnanAM / yAhI bhAMti kamala doya yojana cyAri yojanakA lAMbA cauDA Adi jAnanAM // Age tini kamalaniviSai nivAsa karanevAlI devInike nAma Ayu parivAra pratipAdana ke artha sUtra kahai haiM // tannivAsinyo devyaH zrIhrIdhRti kIrtibuddhilakSmyaH palyopamasthitayaH sasAmAnika pariSatkAH // 19 // yAkA artha - tini kamalanikI karNikA ke madhyadeza ke viSai saradake nirmala pUrNa caMdramA kI dyutike jItanahAre koza laMbe ardhakoza cauDe kachu ghATi kozake UMce mahala haiM / tinivi nivAsa karanevAlI devI haiM zrI hI dhRti kIrti buddhi lakSmI e haiM nAma jinike te vasai haiM / tinakI eka For Private and Personal Use Only verb Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 319 // eka palyakI Ayu hai / bahuri sAmAnika jAtike deva bahuri pAriSadajAtike deva tinikari sahita varte haiM / tisa kamalake parivArakamala haiM / tinikai Upari mahala haiN| tinivirSe sAmAnika deva vasai haiN| tathA pAriSada deva vasai haiM / AgeM, jini nadInikari te kSetra bhede te nadI kahiye haiM-- // gaGgAsindhUrohidrohitAsyAharidarikAntAsItAsItodAnAnirakAntAsuvarNarUpya kUlAraktAraktodAH saritastanmadhyagAH // 20 // yAkA artha- tini kSetranike madhya gamana karai aisI caudaha nadI haiM / tinike nAma gaMgA siMdhU rohit rohitAsyA harit harikAMtA sItA sItodA nArI narakAMtA suvarNakUlA rUpyakUlA raktA raktodA aiseM / sarit kahanai tau vApI nAMhI hai / bahuri tanmadhya kahaneteM ita uta nAhI gaI haiN| AgeM, sarvanadInikA eka jAyagA prasaMgake niSedhakU dizAkA vizeSakI pratipattikai arthi sUtra kahai haiM. // dvayoIyoH pUrvAH pUrvagAH // 21 // yAkA artha-- doya doya nadI eka eka kSetravirSe haiM ! aise vAkyavizeSa joDaneteM sarvakA eka jAyagA prasaMgakA niSedha hai / bahuri pUrvAH pUrvagAH aiseM vacanateM dizAkA vizeSakI prApti hai / tahAM je For Private and Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 320 // pAThamaiM doya doya maiM pahalI kahI jo nadI, te pUrvadizA ke samudrakUM gaI haiM / ihAM pahalI kahI sAta nadI pUrvadizA gaI hoyagI aisA nAMhI hai / jAteM doya doyamaiMsUM pahalI pahalI leNI aiseM jAnanA // AgeM, pahalI pahalI tau pUrvadizAM gaI bahuri anya kisi dizAkUM gaI ? tinikI dizAkA vibhAgakI pratipattikai arthi sUtra kahai haiM- // zeSAstvaparagAH // 22 // yAkA artha -- doya doyameM jo avazeSa rahI te nadI pazcimake samudrakUM gamana kare haiM, aisI pratIti karanI // tahAM padmadrahake pUrvadvArateM nikasI jo gaMgAnadI so tau bharatakSetra meM hoya pUrvasamu dra gaI / bahuri pazcimArateM nikasI siMdhU so bharatakSetra meM hoya pazcimadizAke samudrakUM gaI / bahuri uttaradvArateM nikasI rohitAsyA so haimavatakSetra meM hoya pazcimakai samudra meM gaI / bahuri mahApadma ke dakSiNadvArateM nikasI rohita nAma nadI so haimavatakSetra meM hoya pUrvadizA ke samudramaiM gaI / bahuri mahApadma ke uttaradvArateM nikasI harikAMtA nAma nadI so harikSetra meM hoya pazcima ke samudrakUM gaI / bahuri tichi drahake dakSiNadvArateM nikasI haritanadI so harikSetra meM hoya pUrvadizA ke samudrakaM gaI / bahuri tigiMcha drahake uttaradvArateM nikasI sItodA nadI so videhakSetra meM hoya pazcimasamudrakaM gaI / For Private and Personal Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 321 // / bahuri kesarI dahake dakSiNaddhArateM nikasI sItA nadI so videhakSetramaiM hoya pUrvake samudraphU gii| bahuri kesarI drahake uttarake dvArateM nikasI narakAMtA nadI so ramyakakSetra meM hoya pazcimakai samudra meM gaI bahuri mahApuMDarIka drahake dakSiNake dvArateM nikasI nArI nAma nadI so ramyakakSetramaiM hoya pUrvake | samudramaiM gii| bahuri mahApuMDarIka drahake uttarake dvArateM nikasI rUpyakUlA nAma nadI so hairaNyavata| kSetramaiM hoya pazcimake samudrakU gii| bahuri puMDarIka drahake dakSiNadvArateM nikasI jo suvarNakUlA nAmA nadI so hairaNyavata kSetrameM hoya pUrvake samudrakuM gaI / bahuri puMDarIka drahake pUrvatoraNadvArateM | nikasI jo raktA nAmA nadI so airAvatakSetrameM hoya pUrvasamudrameM gii| bahuri puMDarIka drahake pazcima toraNadvArateM nikasI raktodA nAmA nadI so airAvata kSetrameM hoya pazcima samudramai gaI // ____ AgeM, ini nadInikI parivAranadInike pratipAdanakai arthi sUtra kahai haiM // caturdazanadIsahasraparitA gaGgAsindhvAdayo nadyaH // 23 // yAkA artha- ihAM gaMgA siMdhU AdikA grahaNa kona prayojana hai ? tahAM kahai haiM , pUrvokta nadInike grahaNakai arthi hai| ihAM aisI AzaMkA na karanI; jo, anaMtara sUtramaiM nadInikA | nAma haihI ihAM pheri na cAhIye / jAte vyAkaraNamaiM aisI paribhASA hai, jo anaMtarakA vidhi hoya | For Private and Personal Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir www.kobetirth.org exacteristiasertertopkeertiseriessertseriasabha // sarvArthAsaddhi vacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 322 // | ke pratiSedha hoya / tahAM kahiye anaMtara sUtrateM pazcimakU gaI nadInikAhI grahaNa hoya hai / tAteM gaMgAsiMvAdikA grahaNa yakta hai| yahAM para hai ki, gaMgAdikAMhI grahaNa houu| tAkU kahiye, aiseM kahai pUrvakaM gaI tinihIkA grahaNa Avai hai| tAteM sarvahI grahaNake Athe gaMgA gaMgAsiMdhvAdikA grahaNa kiyA hai / bahuri nadIkA grahaNa hai so dRNAM dUNAMkA saMbaMdhake arthi hai| gaMgA caudA hajAra nadInikari parivArita hai| taisehI siMdhUbhI caudA hajAra nadInikari parivArita hai| aiseM agalI agalI nadI kSetra kSetra prati videhatAMI daNI daNI jAnanI / tAteM parai Adhi Adhi ghaTatI jAnanI // AgaiM, je kSetra kahyA tinikI cauDAI jAnanekai arthi sUtra kahai hai|| bharataH SaDviMzatipaJcayojanazatavistAraH SaT caikonaviMzatibhAgA yojanasya // 24 // yAkA artha- bharatakSetra hai so pAMcasai chavIsa yojana chaha kalAkai vistAra hai| ihAM kalA kahI so eka yojanake ugaNIsa bhAga kariye tAmeM chaha bhAga lIjiye aisA artha hai // AgeM, agile kSetranikA tathA kulAcalanikA vistAra janAvane ke arthi sUtra kahai haiM-- // tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhAntAH // 25 // yAkA artha-- tisa bharatakSetrateM kulAcala tathA kSetra dUNAM dUNAM vistArarUpa haiN| te videha | rantoxitkireritsabserialsxx xanmitabaertairseral2sr For Private and Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 323 // NAGARPOROSPerpaspresppppaMORRONMEASPANIPORN kSetratAMI jAnane / himavatkulAcala eka hajAra bAvana yojana bArA kalA hai| haimavatakSetra ikaIsase pAMca yojana pAMca kalA hai / mahAhimavAn kulAcala cyAri hajAra doyasai daza yojana daza kalA hai harikSetra ATha hajAra cyArisaiM ikaIsa yojana eka kalA / niSadha kulAcala solA hajAra AThasai bayAlIsa yojana doya kalA / videhakSetra tetIsa hajAra chahasa caurAzI yojana cyAri kalA / aisA jAnanA // AgeM, agilenikA vistAra kaise hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- // uttarA dakSiNatulyAH // 26 // yAkA artha-- uttarA kahiye airAvatAdika nIlakulAcalatAI te bharatAdika je dakSiNakI taraphake tinike tulya kahiye samAna haiM / yahu vizeSa- pahale kahe je draha tathA kamala tinikai sarvakai dakSiNadizAtulya uttaradizAke jAni lene // Agai pUche hai ki, kahe je bharatAdi kSetra tinike manuSyanikai anubhava Ayu kAya bhogopabhogAdika sadA tulya haiM, ki kichU vizeSa hai ? aise pUche sUtra kahai haiM // bharatairAvatayovRdhdi hAsau SaTsamayAbhyAmutsarpiNyavasarpiNIbhyAm // 27 // yAkA artha- vRddhinhAsau kahiye vadhanA ghaTanA so bharata tathA airAvatakSetranivirSe tiSThate manuSya For Private and Personal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMda nItA // tRtIya adhyAya // pAna 324 // nikai bhogopabhoga Ayu kAyapramANAdika utsarpiNI avasarpiIrUpa chaha kAla tina kari pAIye hai / / tahAM avasarpiNIkAla chaha prakAra hai / suSamasuSamA / suSamA / suSamaduHSamA / duHSamasuSamA / duHSamA / atiduHSamA aiseM / bahuri utsarpiNIbhI chaha prakAra hai / so pUrvokta" ulaTA giNanAM / tahAM atiduHSamA / duHSamA / duHSamasuSamA / suSamaduHSamA / suSamA / suSamasuSamA aiseM / inikA kAlakA pramANa daza daza koDAkoDi sAgara jAnanAM / ini doUnikauM bhele kIye kalpakAla kahiye / tahAM suSamasupamA cyAri koDAkoDi sAgarakA / tisa kAlakI AdivirSe manuSya uttara kuru bhogabhUmike manu. pyanitulya hoya hai / tahAMteM anukramateM ghaTate ghaTate supamAkAla tIna koDAkoDi sAgarakA hoya hai / tisakI AdivirSe manuSya harikSetrake manuSyanasArikhe hoya hai / tahAMta anukramateM ghaTate ghaTate suSamaduHSamakAla doya koDAkoDi sAgarakA hoya hai / tisakI Adivi manuSya haimavatakSetrake manuSya nikai samAna hoya hai / tahAM anukramateM ghaTate ghaTate duHSamasuSamAkAla biyAlIsa hajAra barasa ghATi | eka koDAkoDi sAgarakA hoya hai / tisakI Adivi manuSya videhakSetrake manuSyanikai tulya hoya | haiM / tahAMta anukramateM ghaTateM ghaTate duHSamAkAla ikaIsa hajAra varaSakA hoya hai / tahAMta anukramateM ghaTateM || ghaTate atiduHSamAkAla ikaIsa hajAra varSakA hoya hai / aiseMhI utsarpiNIbhI ulaTA anukramarUpa jaannaa|| For Private and Personal Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 325 // AgeM pUche hai ki, anyabhRminikI kahA avasthA hai ? aise pUche sUtra kahai haiM-- ||taabhyaampraa bhUmayo'vasthitAH // 28 // yAkA ardha- tini bharata airAvata kSetra sivAya rahe je kSetra te 'avasthitAH' kahiye jaise haiM taisehI rahai haiM // tahAM utsarpiNI avasarpiNI kAla nAMhI palaTe hai // AgeM pUche hai, tahAMke manuSyanikI Ayu samAnahI hai ki kicha vizeSa hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM // ekadvitripalyopamasthitayo haimavatakahArivarSakadevakuravakAH // 29 // yAkA artha- haimavataka kahiye haimavatakSetrake manuSya tinikI Ayu eka palyakI hai / isakU~ jaghanyabhogabhUmikA kSetra kahiye / bahuri harivapake manuSyanikI Ayu doya palyakI hai / isakU madhyabhogabhamikA kSetra khiye| bahari devakarubhogabhamikA manuSyanikI Aya tIna palyakI hai| isakU uttamabhogabhUmi khiye| tahAM pAMca merusaMbaMdhI pAMca haimavatakSetranivirSe suSamaduHSamA sadA avasthita hai| tahAMke manuSyanikA Ayu eka palyakA aru kAya doya hajAra dhanuSyanikA hai| bahuri ekadinake aMtararauM AhAra karai haiM / bahuri nIlakamalasArikhA zarIrakA varNa hai / bahuri pAMca | harikSetraniviauM suSamA sadA avasthita hai| tahAMke manuSyanikI Ayu doya palyakI hai / cAri hajAra PARAPARACINHAPGXFOPARDAFARPARSHERPARACTREPARAMBHARGAPATRA For Private and Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 326 // dhanuSyakA kAya hai / doya dinakai aMtarateM AhAra kare hai / bahuri zaMkhavarNadhavala zarIra hai| bahuri pAMca devakurukSetranivirSe suSamAsupamA sadA avasthita hai| tahAMke manuSyanikI Ayu tInapalyakI hai / chaha hajAra dhanuSakI kAya hai / tIna dinake aMtarateM AhAra karai hai / suvarNavarNa zarIra hai // AgeM uttaradizAkenivi kahA avasthA hai? aise pUcha sUtra kahe haiM // tathottarAH 30 // yAkA artha-- jaise dakSiNadizAkanivirSe kahe taisehI uttaradizAke jAnane / hairaNyavatakA to haimavatakakonikai tulya hai / ramyakake havirSakenikai tulya hai| uttarakuravarakA devakuravaranikai samAna hai / aiseM jAnanA // AgeM videhakSetranikevirSe kahA sthiti hai? aise pUche sUtra kahai haiM-- videheSa saGkhyeyakAlAH // 31 // yAkA artha- paMcamerusaMbaMdhI paMcavidehakSetranivirSe manuSyakI Ayu saMkhyAtavarSakI hai| tahAM kAla suSamaduHpamAkA aMtisArikhA sadA avasthita hai / kAya pAMcasai dhanuSakA hai / nitya AhAra kare hai / | utkRSTa Ayu ekakoDi pUrvakA hai / jaghanya Ayu aMtarmuhUrtakA hai | tahAM pUrvake parimANakI gAthAkA | For Private and Personal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ettiverabredet www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 327 // artha- satari lAkha koDI varSa bahuri chapanahajAra koDi varSa eka pUrva hoya hai // Age, kahyA jo bharatakSetrakA vistAra tAkUM anyaprakArakari kahai haiM // bharatasya viSkambho jambUhIpasya navatizatabhAgaH // 32 // yAkA artha - jaMbUdvIpakA vistAra lAkha yojanakA hai| tAkai ekaso nivai bhAga kariye tinimaiM eka bhAga mAtra vistAra bharatakSetrakA hai / so, pUrve kA pAMca chavIsa yojana chaha kalA parimANa ho hai // AgeM, kahyA thA, jo, jaMbUdvIpakUM veDhikari vedI tiSThai hai, tAteM pare lavaNasamudra doya lAkha yojana vistArarUpa valayAkAra tiSThai hai, tAtaiM parai dhAtakIkhaMDa dvIpa cyAri lAkha yojana valayavistArarUpa hai | tahAM kSetra AdikakI saMkhyAkI vidhikA jJAnake arthi sUtra kahA hai|| dvirdhAtakIkhaNDe // 33 // yAkA artha - ihAM bharatAdikSetranikA pheri kahanAM vivakSita / tahAM pUche hai, jo dizapari supratyaya kaisaiM kIyA ? tAMkA uttara jo, ihAM kriyAkA adhyAhAra karanA hai / tAke janAvanekUM supratyaya kIyA hai / jaise koIka mahalakUM dUje mahalakA parimANa kahanA hoya tahAM aiseM For Private and Personal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivavanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 328 // dilulusu eline artiseaser release kahiye, jo, yaha mahala tisate dUNAM mApiye / ihAM mApanAM kriyA hai / taiseM ihAM jaMbUdIpa virSe eka eka bharatAdika kSetra hai tAteM dUNAM doya doya giNiye aiseM dvizada pari supratya hai so janAvai hai / tahAM dhAtakI khaMDa lavaNasamudrakU vedai kaDAke AkAra hai / tAke dakSiNa uttara | dizAkU doya iSvAkAra parvata paDe haiM / te lavaNodasamudra aru kAlodasamudrakI vedI; jAya lage haiM / initeM dhAtakIkhaMDake doya bhAga bhaye haiM / eka pUrva dizAkA bhAga, eka pazcima | dizAkA bhAga / tahAM doU bhAganivirSe bIci bIci pUrvapazcimakU doya meru parvata haiM / tini doUnike doUtarapha bharatAdi kSetra haiM / himavAn Adi kulAcala haiM / aiseM doya doya bharata Adi kSetra doya doya haimavata Adi kulAcala jAnane / bahuri jaMbUdIpavirSe jo kulAcala himavAn AdikA vistAra hai tiniteM dUNAM kulAcalanikA vistAra jAnanAM / bahuri kulA cala paheke arA hoya taise tiSThe haiM, bahuri arAnikai bIci chidra kSetra hoya hai ; taiseM kSetra ava| sthita haiM / bahuri jaMbUdvIpavirSe jaise jaMbUvRkSa hai taiseM dhAtakIkhaMDavi dhAtakIvRkSa hai / pari| vAravRkSanisahita hai / tisa vRkSake yogate dhAtakIkhaMDa aisI saMjJA hai| bahuri tAkai Upari veDyA || kAloda samudra hai / so jaise TAkIkA chedyA tIrtha kahiye jalakA nivAsa hoya taiseM hai / e rineinterestoration For Private and Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / tRtIya adhyAya ||paan 329 // ATha lAkha yojanakA valaya vistAra dhAnyA hai / bahuri tAkai pariveDhivAM puSkaradvIpa hai| solaha lAkha yojanakA valaya vistArarUpa hai // AgeM, tisa puSkaradvIpakai pahale dvIpasamudraniteM dUNAM vistArakI racanAkIjyoM dhAtakI khaMDateM dUNAM kSetra AdikA prasaMga Ave hai / tAke niSedhake arthi vizeSa niyamakai arthi sUtra kahe haiM . ||pusskraaH ca // 34 // ___ yAkA artha-- jaMbUdvIpake bharata haimavata AdikI apekSAhI puSkarAIvibhI dUNAM kSetra kulAcala jAnanAM / doya bharata doya himavAn kulAcala ityAdi tehI tinike nAma haiM // bahuri dhAtakI khaMDakIjyauM ihAMbhI doya iSvAkAra parvata jAnane / bahuri kulAcalanikA vistAra dhAtakIkhaMDake kulAcalate dUNAM jAnanAM / yaha vyAkhyAnateM jAnI jAya hai / bahuri jahAM jambUddhIpavirSe jambUvRkSa hai tahAM puSkara dvIpavirSe puSkaravRkSa parivArasahita jAnanAM / tisahIkai | nAmateM dIpakA nAma prasiddha hai / ihAM puSkarArddha kahyA so mAnuSottara nAma parvata yA dvIpa madhya hai, tisakari vibhAga bhayA / tAteM tA parvatake urai AdhA dvIpa hai / tAteM puSkarArddha aisA nAma jAnanAM // AgeM, pUcha hai ki, jaMbUddhIpakai himavat AdikI saMkhyA doya vAra AvRttikari puSkArArddha meM For Private and Personal Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 330 // | kahI tAkA kahAM prayojana hai ? samastahI puSkaradvIpavirSe kyoM na kahI? aiseM pUche sUtra kahai haiM // prAGmAnuSottarAnmanuSyAH // 35 // yAkA artha- puSkaradvIpake bIcihI bIci valayavRttirUpa mAnuSottara nAma parvata hai| tAteM pahale pahalehI manuSya haiN| tAteM bAhya naahiiN| tAteM vAharike puSkaradvIpameM kSetranikA vibhAga nAhI hai / tisa parvatateM parai RddhidhArI tathA vidyAdharabhI manuSya nAhI gamana karai haiM / bahuri jalacara jIva tathA vikalatraya trasabhI nahI jAya haiN| tahAM upajaibhI nAhI haiM / upapAda ara samuddhAtateM to pradeza | bAhari jAya haiM / vinA upapAdasamuddhAta nAhI jAya hai / tAte yAkI sArthika saMjJA hai / aiseM jaMbUdvIpa Adi aDhAI dvIpa tathA lavaNoda kAloda e doya samudranivihI manuSya jAnanAM / / __ AgeM kahai haiM, te manuSya doya prakAra haiM, tAkA sUtra // AyaryA mlecchAzca // 36 // yAkA artha-- guNanikari athavA guNavAna puruSanikari seIye te Arya kahiye / te doyaprakAra haiM / RddhiprApta anRddhiprApta / tahAM anRddhiprApta Arya paMcaprakArake haiM / kSetra Arya , jAti Arya , karma Arya, | cAritra Arya, darzana Arya aise / bahuri RddhiprApta Arya sAta prakArake haiN| budhdiRddhi, vikriyARdhdi, || For Private and Personal Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 331 // tapaRdhdi, balaRdhdi, auSadhaRdhdi, rasaRdhdi, akSINaRdhdi aise / tahAM anRdhdiprAptameM kAzI kozalAdi AryadezaniviSai upaje te kSetra Arya haiM / bahuri ikSvAku jAti bhojakulAdiviSai upaje jAti haiM | bahuri karma Arya tIna prakAra haiM / tahAM sAvadyakarma Arya, alpasAvadyakarma Arya, asAvadyakarma Arya / tahAM sAvadyakarma Arya chaha prakAra haiM // tahAM asi dhanuSya Adi zastra ke prayogakevi pravINa hoya, te asikarma Arya haiM / bahuri dravya AdikA Ayavyaya likhane viSai pravINa hoya te maSikarma Arya haiM / bahuri hala kuli dAMtalA Adi zetI ke upakaraNa ke vidhAna jA kRSikarma Arya haiM / bahuri citrAma gaNita Adi vahatari kalA jAne te vidyAkarma Arya haiM / bahuri dhobI nAI luhAra kumAra sunAra Adi zilpakarma Arya haiM / bahuri caMdanAdi sugaMdha, ghRtAdi rasa, zAlyAdi dhAnya, kArpAsAdi vastra, motI Adi javAhara anekaprakAra dravyakA saMgraha karane vAle aneka prakAra vANijyakarma Arya haiM / bahuri alpasAvadyakarma Arya dezavirata zrAvaka hai / bahuri asAvadyakarma Arya sakalavirata muni hai || bahuri cAritra Arya doya prakAra haiM / tahAM cAritramohake upazamataiM tathA kSayateM bAhyake upadezavinAhI apanI zudhdatAteM cAritrapariNAmakuM prApta bhaye te abhigatacAritra Arya haiM / bahuri cAritramohake kSayopazama hotaiM bAhyake upadezateM cAritrapariNAma For Private and Personal Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 332 // jinIkai hoya te anabhigatacAritra Arya haiM / bahuri darzanaArya daza prakAra haiM / te samyaggrahaNake kAraNakI apekSAteM jAnane / tahAM je sarvajJa arhatpraNIta AgamakI AjJAmAtra kAraNate zradhdAvAn hoya, te AjJAsamyaktvavAn kahiye / bahuri nigraMthamokSamArgake darzana zravaNamAtrauM zradhdAvAn hoya, te mArgazradhdAvAna haiM / bahuri tIrthaMkara Adike purANa Adike upadezake nimittaH zradhdAvAna hoya, te upadezarucimAna Arya haiN| bahuri muninike AcAra zrutake zravaNamAtrauM zradhdAvAn hoya, te sUtrasamyaktvavAna haiM / bahuri | bIjapadarUpa je sUkSma artha tAke nimittateM zradhdAvAna hoya, te bIjarucimAna haiN| bahuri jIvAdipa dArthakA saMkSepa upadeza" zradhdAvAna hoya, te saMkSeparuci haiN| bahuri aMgapUrva meM jaise kahai taiseM vistAra rUpa pramANanayAdikateM nirUpaNa kIye je tattvArtha, tinike zravaNate zradhdAvAna hoya, te vistAraruci haiN| bahuri vacanake vistAravinAM sunyA arthake grahaNate zradhdAvAna hoya, te arthadarzanavAna haiM / bahuri dvAdazAMgake jAnanete zradhdAvAna hoya, te avagADharuci haiN| bahuri paramAvadhi kevalajJAnadarzanateM jIvAdi padArthaniLU jAne jo "AtmA ujala zraddhAnarUpa bhayA" tahAM paramAvagADharuci kahiye 2 aise ye daza darzana Arya haiM / For Private and Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 333 // bahuri RddhiprApta Arya sAta prakAra kahe te ihAM ATha prakArabhI kahe haiN| tahAM buddhiRddhIke aThAraha bheda haiN| tahAM kevalajJAna, avadhijJAna, manaHparyayajJAna tIna tau pahalai kahai tehI jAnane / bahuri saMvAre kSetravirSe jaise kAlAdike sahAyateM bIja voyA aneka phala de taiseM noiMdriya zrutajJAnAvaraNa vIryAMtarAyake kSayopazamake prakarSa hote ekabIjake grahaNate anekapadArthakA jJAna hoya so bIjabuddhi hai| bahuri jaisai koThArIke dhare nyAre nyAre pracura dhAnya bIja vinAza na bhaye koThehImeM dhare hai ; taisaiM ApahI jANe je arthake bIja pracura nyAre nyAre buddhimaiM baNai rahe jisa kAla cAhai jisa kAla kADhe tAkU koSThabuddhi kahiye / bahuri padAnusArI tIna prakAra anuzrota, pratizrota doUrUpa / tahAM ekapadakA arthateM suni AdiviSaM tathA aMtavi tathA madhyavirSe sarvagraMthakA avadhAraNa karanA, so padAnusArI hai / bahuri cakravartIkA kaTaka bAraha yojana laMbA nava yojana vistAramai paDai hai / tAvirSe | gaja vAjI UMTa manuSyAdikakA akSara anakSararUpa zabda te ekakAla prApta bhaye tinikU tapake | balate pAyA jo zrotra iMdriyakA bala, tAteM samastakA ekakAla zravaNa hoya tAkU saMbhinna zrotra kahiye / bahuri tapake vizeSakari pragaTa bhayA jo asAdhAraNa rasanA iMdriya zrutajJAnAvaraNa vIyatirA| yakA kSayopazama aMgopAMganAmA nAmakarmakA udaya jAkai aisA munika rasanAkA viSaya jo nava SAFERPRECIPARINFASPARAGANPARAGANPROVINCUSPROGXFASPARSACARPAN For Private and Personal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir qksateractersDetabeaserts // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkutA // tRtIya adhyAya // pAna 334 // yojana tAteM bAhyateM AyA jo bahuyojanateM rasakA svAda tAke jAnanekI sAmarthya so rasaneMdriya jJAnalabdhi hai| aiseMhI sparzana iMdriya tathA prANaiMdriya cakSuiMdriya zrotraMdriya inike viSayakSetrateM bAhyateM AyA jo gaMdha sparza varNa zabda tAke jAnanekI sAmarthya ho hai / te pAMca e bhaye // bahuri mahArohiNI Adi vidyA tInavAra Aya kahai jo mAneM aMgIkAra krau| kaisI hai te? apane apane rUpakI sAmarthya pragaTa karanekA kathanavirSe pravINa hai| bhAvArtha- aiseM kahai, jo, the kaho sohI karAM aisI vidyAdevatAnikari jinikA cAritra calai nAMhI aisai dazapUrvake dhArakanikai dazapUrvitva Rddhi ho hai / bahuri saMpUrNazrutakevalIkai hoya so caturdazapUrvitva hai / bahuri aMtarikSa bhauma aMga svara vyaMjana lakSaNa chinna svapna e ATha nimittajJAna haiN| te jinikai hoya tini* aSTAMgamahAnimitta kahiye / tahAM caMdramA sUrya graha nakSatra jyotiSInikA udaya asta Adikari atItaanAgata phalakA kahanAM so aMtarikSa hai| bahuri pRthivIkI kaThiNatA chidramayatA sacikkaNatA rUkSatA Adi dezaniteM dizAvirSe sUta AdikA sthApanakari hAnivRddhi jaya parAjaya AdikA jAnanAM, tathA bhUmimeM sthApe je suvarNarajatAdi tinikA batAvanA so bhaumanimitta jJAna hai / bahuri puruSake aMgopAMgake dekhanete tathA sparzana AdikateM nikAlake sukha duHkha AdikA jAnanAM so aMgani dha For Private and Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 335 // | mittajJAna hai / bahuri akSararUpa tathA anakSararUpa zubha azubha zabda sunanete iSTa aniSTa phala jAnanAM so svaranimittajJAna hai / bahuri mastakavi mukhavirSe galAvirSe tila muza Adi cinha dekhane" tIna kAlakA hita ahita jAnanAM so vyaMjananimittajJAna hai / bahuri zrIvRkSa svastika bhaMgAra kalaza Adi zarIravi cinha dekhanete tIna kAlakai virSe puruSake sthAna mAna aizvaryAdikA vizeSa jAnanAM so lakSaNanimitta jJAna hai / bahuri vastra zastra chatra upAnat kahiye pagAMkI joDI ara Asana zayana Adivi deva manuSya rAkSasa Adike vibhAgakari zastrateM kaTai kAMTAteM kaTe mUsA Adi kATe tinikA dekhaneteM tIna kAlake lAbha alAbha sukhaduHkhakA jAnanAM so chinnanimittajJAna hai / bahuri vAta pitta zleSmake doSakari rahita jo puruSa tAkU svapna Avai so pAchilI rAtIke bhAgavirSe caMdramA sUryakA tathA pRthvI samudrakA mukhavirSe praveza dekhai tathA samasta pRthvImaMDalakA AcchAdana dekhai e tau zubhasvapna athavA ghRtatailakari apanA deha Ardita dekhai tathA gardabha UMTapari ApakU caDhA dekhai tathA dizAkA gamana dekhai ye azubha svapna ityAdi svapake dekhane" AgAmI jIvanA maranAM sukha duHkha Adi jAne so svAnimittajJAna hai / e ATha nimittajJAna jAkai hoya so aSTAMganimittajJAna Rddhi hai / bahuri | dvAdazAMga caudaha pUrva tau na pabyA hoya aru prakRSTa zrutajJAnAvaraNakA kSayopazamateM aisI asAdhAraNa | IPARAGAPAGECIPARSNEPExpaPAARPORATAPAR APP For Private and Personal Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra MAKANP www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 336 / / prajJA pragaTa bhaI hoya jo caudahapUrvake paDhanevAleneM sUkSma tattvakA vicAra avagAhanaviSai eka pada kA tisa niHsaMdeha nirUpaNa karai tAkai prajJAzravaNatvaRddhi ho hai / bahuri parake upadezavinAhI apanI zaktike vizeSataiM jJAnasaMyama ke vidhAnaviSai pravRtti honA so pratyekabuddhi Rddhi hai / bahuri iMdrabhI Aya vAda karai tau tAkUM niruttara kare tathA vAdI ke doSa jAkUM pratibhAsai tAkai vAditvAddha ho hai / bahuri dUjI kriyARddhi hai tAke doya bheda cAraNaRddhi AkAzagAminI / tahAM cAraNaRdhdi aneka prakAra hai | tahAM jalake nivAsaviSai jalakAyake jIvanakUM na virAdhate bhUmikIjyoM paga dharate gamana kare te jalacAraNa haiM / bahuri bhUmiteM vyAri aMgula UMce AkAzaviSai jaMghA uThAya zIghra saikaDA koza gamana kare te jaMghAcAraNa haiM / aisehI taMtupari gamana karai puSpapari gamana kare sUdhe gamana karai aNikI zikhApari gamana kare ityAdi gamana karai tinike jIvaniko bAdhA na hoya te cAraNa Rdhdike bheda haiM bahuri padmAsanakari tathA kAyotsarga Asanakari pagake nikSepavinA AkAzaviSai nirAdhAra gamana karajAya tahAM AkAzagAminI Rddhi hai | bahuri tIsarI vikriyA Rddhi so aneka prakAra hai / tahA aNumAtra zarIrakari le sau aNimA hai / tahAM kamalake taMtUmAtra chidraviSai pravezakari tahAM baiThi cakravartIkI vibhUti ra aisI sAmarthya hai / bahuri meruparvata bhI vaDA zarIra racai so mahimA hai / bahuri For Private and Personal Use Only 768482 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / tRtIya adhyAya // pAna 337 / / | bhUmimeM baiThe aMgulIkari merUkA zikhara sUrya AdikU sparze so prApti hai / bahuri bhUmivirSe to jalakIjyoM aru jalavirSe bhUmikIjyoM unmajana nimajana karai so prAkAmya hai / bahuri tIna lokakA prabhutvapaNA racai so Izitva hai / sarvajIvaniko vazI karaNekI sAmarthya so vazitva hai / bahuri parvatakai bIci AkAzakIjyauM gamanAgamana karai so apratighAta hai| adRSTa hoya jAya kAhUMko dikhai nAMhI so aMtardhAna hai| bahuri ekakAlameM anekarUpa karanakI zakti so kAmarUpitva hai| inikU Adi dekari aneka vikriyARddhi hai / bahuri cauthI tapo'tizayaRddhi hai / so sAtaprakAra hai / tahAM upavAsa velA telA caulA pacaulA tathA pakSa mAsa Adi anazana tapakA prAraMbha kari maraNaparyaMta kareM aisI sAmarthya hoya so ugratapa hai / bahuri mahopavAsa karatebhI kAya vacana manakA bala vadhatAhI rahai zarIrameM durgaMdha Adi na Avai sAsocchAsa sugaMdhahI Avai zarIrakI dIpti ghaTai nAMhI so dIptatapa hai / bahuri AhAra karai so tAtai kaDAhamaiM paDA jaise jala zIghra sUki jAya taise sUkai tAteM malarudhirAdirUpa pariNamaiM nAMhI so taptatapa hai / / bahuri siMhanikrIDita Adi mahopavAsakA AcaraNavirSe tatpara so mahAtapa hai| bahuri vAta pitta zleSma sannipAtatai | upajyA jo jvara kAsa zvAsa akSisUla koTa prameha Adi aneka prakAra roga tinikari saMtAparUpa KAASAVPROGAFARPARGINFARPARGNASPARAGANPADMAGESPARAGANP.COMpPEN For Private and Personal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya / pAna 338 // bhayA hai deha jinikA taubhI anazana kAyaklezAdi tapate chUTe nAMhI bhayAnaka masANa parvatake zikhara guphA darI kaMdarA zUnyagrAma Adivi duSTa yakSa rAkSasa pizAca vetAlarUpa vikAra hotebhI tathA kaThora je syAlanike rudana niraMtara siMha vyAghra Adi tathA duSTa hAthInike bhayAnaka zaddha sunanetebhI tathA caurAdikA jahAM vicaraNA aise bhayAnaka pradezanivi tiSThe so ghoratapa hai / bahuri tehI muni tapakA yogake vadhAvanekaivi tatpara te ghora parAkrama haiM / bahuri bahutakAlateM brahmacaryake dhAraka AtizayarUpa cAritramohanIya karmakA kSayopazamateM naSTa bhaye haiM khoTe vikArarUpa spana jinikai te ghora brahmacaryavAna haiM / aiseM sAta tapoRddhi hai / / bahuri pAMcavA balaRddhi tani prakAra hai| tahAM manaHzrutajJAnAvaraNa vIryAtarAya karmakA kSayopazamakA prakarSa hote aMtamUhUrtameM samasta zrutakA artha ciMtavanekI sAmarthya jinikai hoya te manovalI haiM / bahuri manojivhA zrutajJAnAvaraNa vIryAMtarAyakA kSayo. pazama atizayarUpa hote aMtarmuhUrtameM sakalazrutake uccAraNavirSe samartha hoya niraMtara uccasbarateM uccAraNa karateMbhI khedarahita kaMThasvara bhaMga na hoya te vacanavalI haiM / bahuri vIryAMtarAyakA kSayopazamate asA- | dhAraNa kAyakA bala pragaTa hote mAsika cAturmAsika vArSika pratimAyoga dhArateMbhI khedarahita hoya te kAyavalI haiN| bahuri chaThI auSadhaRddhi so ATha prakAra hai| tahAM asAdhya bhI roga hoya tau / PORRONEPATNAGAPAGAINPATSAPANPAPGAFARPAIRFORAORAFARPAN For Private and Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aalNklpNdduvNdlmaallu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 339 // tinike sparzana Adikari naSTa hoya jAya tahAM jinake pAdakA sparzanAMhI auSadha tathA thUkahI auSadha tathA paseva sahata raja so jalla kahiye sohI auSadhI tathA kAna dAMta nAsikA netrakA malahI auSadhI tathA vimala tathA mUtrahI auSadhI tathA aMga upAMga nakha daMta keza Adika sparzI pavana Adi sarvahI auSadhI, tathA tIvra jaharakA milyAbhI AhAra jinikai sukhamaiM gaye viSarahita hAya te AsyAviSa haiM, tathA jinike dekhanemAtrakarihI tIvra jahara dUri ho jAya so dRSTayaviSa hai aiseM ATha auSadhI Rddhi haiM / bahuri sAtamI rasaRddhi hai / so chaha prakAra hai / tahAM mahAtapasvI muni jo kadAcit krodha upajai kAkU kahai tUM mari tau tinike vacanateM tatkSaNa marai te AsyaviSa haiM / bahuri kadAcit krodhakari krUradRSTIkari dekhai tau pailA mari jAya so dRSTiviSa hai / bahuri virasabhI bhojana jinakai hastavirSe paDyA kSIrarasarUpa ho jAya tathA jinikA vacana durbalakU kSIrakIjyoM tRpti karai so kSIrasAvI hai / bahuri jinike hastavirSe paDyA AhAra nIrasabhI hoya so miSTarasavIryapariNAmarUpa hoya jAya tathA jinikA vacana sunanevAlenike miSTarasake guNajyoM puSTa karai so madhusrAvI hai / bahuri jinike hastavirSe paDyA anna rUkSabhI hoya so ghRtarasakA vIryake pAkaLU prApta hoya tathA jinikA vacana ghRtakIjyoM prANInikU tRpti karai so sarpiHzrAvI hai| bahuri jinike hastavirSe paDyA For Private and Personal Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 340 // bhojana amRta ho jAya tathA jinikA vacana prANInikUM amRtakIjyoM upakAra karai so amRtazrAvI hai / aiseM rasaRddhi chaha prakAra hai || bahuri AThamI kSetraRddhi doya prakAra hai / tahAM lAbhAMtarAyake kSayopazamakA atizayavAn muni tinikUM jisa bhojanamaiMsUM bhojana de tisa bhAjana meM cakravartiko kaTaka bhojana kareM tau vai dini vItai nahI so akSINamahAnasa hai / bahuri muni jahAM vasai tahAM deva manuSya tiryaMca sarvahI jo Aya vasai tau paraspara bAdhA hoya nAMhI sakaDAI na hoya so akSINa mahAlaya hai / aiseM eRddhi jinikai prApta hoya te RddhiprApta Arya haiM / / bahuri mleccha doya prakAra haiM aMtadIpaja karmabhUmija / tahAM aMtardIpaja tau lavaNasamudrakI ATha dizA vidizAviSai tathA AThahI tinike aMtarAlaniviSai tathA himavAna zikharI kulAcala tathA doU vijayArddhake pUrvapazcima doU dizAnike aMtaviSai ATha haiM / aiseM cauIsa aMta haiM tahAM vasai haiM / tahAM dizAnike dvIpa tau jaMbUdIpakI vedIteM pAMcasaiM yojana parai samudramaiM haiM tinakA sau sau yojanakA vistAra hai / bahuri vidizAnikai dvIpa vedInitai pAMca seM yojana para haiM / tinikA vistAra pacAvana pacAvana yojanakA hai / bahuri dizA vidizAni ke aMtarAla ke dIpa vedItaiM pAMca pacAsa yojana pare haiM / tinikA vistAra pacAsa pacAsa yoja For Private and Personal Use Only 48200125190 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 341 // | nakA hai / bahuri parvatanike aMtake dvIpa vedIte chahasai yojana para hai / tinikA vistAra pacIsa pacIsa yojanakA hai / tahAM manuSya kaise haiM ? pUrvadizAke dIpake vAsI tau ekajAMghavAle haiM / pazcimake pUchavAle haiM / uttaradizAke guMge haiM / dakSiNadizAke sIMgavAle haiM / bahuri cyAri vidizAnike kramateM sussAkese kAMna, sAMkalIkese kAna, kAnaniko oDhi le aise bar3e kAna , lAMbekAMna aise haiM / bahuri aMtarAlanike kramate ghoDAmukhA, siMhamukhA, bhaisAmukhA, sUkaramukhA, vagherAmukhA, ulUkamukhA, kAkamukhA, bAMdaramukhA aise haiM / bahuri zikharI kulAcalake doU aMtanike meghamukha bIjalImukha haiN| bahuri himavAn kulAcalake doU aMtake dIpanike macchamukha kAlamukha haiM / bahuri uttara vijayAddhake doU aMtanike hAstamukha Adarzamukha haiM / bahuri dakSiNavijayArddhake doU aMtanike gomukha meSamukha haiM / bahuri ekajAMghavAle to mAMTIkA to AhAra karai haiM / guphAnivirSe vasai haiM / bahuri avazeSa sArehI puSpaphalanikA to AhAra karai haiM / aru vRkSanivi vasai haiM / ini sarvahIkI ekapalyakI Ayu hai / bahuri e coIsahI dIpa jalake talate eka eka yojana UMce haiM / aisehI kAlodasamudravirSe jAnanai / aisai e aMtaradvIpake mleccha kahe / bahuri karmabhUminike mleccha zaka yavana zabara puliMda inikU Adi de anekajAti haiM / For Private and Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 342 // AgeM pUche hai, karmabhUmi kahA hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM // bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devkuruuttrkurubhyH|| 37 // yAkA artha- bharatakSetra pAMca airAvatakSetra pAMca videha pAMca meru saMbaMdhI pAMca aise paMdareM karmabhUmi haiM / tahAM videhake kahanaiteM devakuru uttarakurubhI tisa kSetrameM haiM / tAkA prasaMgake niSedhakai arthi tini vinAM aise kayA hai / jAte ve doU uttamabhogabhUmi haiM / haimavata jaghanyabhogabhUmi hai / harikSetra madhyabhogabhUmi hai| ramyaka madhyabhogabhUmi hai| hairaNyavata jaghanyabhogabhUmi hai / bahuri aMtardIpakuMbhI bhogabhUmihI kahiye hai / ihAM pUche hai, karmabhUmipaNA kAherauM kahyA hai? tAkA samAdhAna, karmabhUmi | hai so zubha azubha karmake AdhAra kSetra hai| tahAM pherI pUcha hai karmakA Azraya tau tInahI | lokakA kSetra hai / tAkA samAdhAna, jo, yAhIta tahAM atizayakari karmakA Azraya jAnIye hai / tahAM sAtavai naraka jAya, tAkA kAraNa azubha karma ini bharatAdikSetranivirSehI upajAIye hai| | tathA sarvArthasiddhi AdikA gamanakA kAraNa zubhakarmabhI inihI kSetranivi upajAIye hai / bahuri | khetI Adi chaha prakArake karmabhI inihI kSetranivirSe AraMbha hai / tAteM inikarmabhUmi kahiye hai / / anya je bhogabhUmi tinivirSe dazaprakArake kalpavRkSanikari kalpita bhogakA anubhavana hai / tAteM For Private and Personal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 343 // tinikU bhogabhUmi kahiye hai // AgeM, kahI jo bhUmi, tinivirSe manuSyanikI sthitike arthi sUtra kahai haiM nRsthitI parAvare tripalyopamAntarmuhUrte // 38 // yAkA artha- manuSyanikI utkRSTasthiti tau tIna palyakI hai / bahuri jaghanyasthiti aMta. muhUrtakI hai| madhyake aneka bheda haiM / muhUrta nAma doya ghaDIkA hai / tAke madhya hoya so aMta muhUrta hai / ihAM koI pUche, jo, palya kahA? tahAM palyakA jAnanekai arthi prasaMga pAya pramANakA vidhAnarUpa gaNatI likhiye hai / tahAM pramANa doya prakAra hai / eka laukika, dUsarA alaukika / tahAM laukika chaha prakAra hai / mAna, unmAna, avamAna, gaNamAna, pratimAna, tatpratimAna / tahAM pAyI mANI ityAdika mAna jAnanAM / tAkhaDIkA tola unmAna jAnanAM / calU ityAdikakA parimANa avamAna jAnanAM / eka doya Adi gaNamAna jAnanAM / cirama tolA mAsA Adi pratimAna jaannaa| ghoDAkA mola ityAdika tatpatimAna jAnanAM / bahuri alaukika mAnake cyAri bheda haiM dravya kSetra kAla bhAva / tahAM dravyamAnavirSe jaghanya eka paramANu utkRSTa sarvapadArthanikA parimANa / kSetramAnavirSe jaghanya ekapradeza, utkRSTa sarva AkAza / kAlamAnavirSe jaghanya ekasamaya utkRSTa tIna aatspirserasexseresssertsoriterioxick20se. For Private and Personal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / tRtIya adhyAya // pAna 344 / / kAlakA samayasamUha / bhAvamAnavirSe jaghanya sUkSmanigodiyA labdhi aparyAptakA labdhyakSarajJAnakA a vibhAgapraticcheda, utkRSTa kevalajJAna / bahuri dravyamAnakA doya bheda eka saMkhyAmAna eka upamAmAna / tahAM saMkhyAmAnake tIna bheda saMkhyAta asaMkhyAta anaMta / tahAM saMkhyAta jaghanya madhya utkRSTakari tIna prakAra hai / bahuri asaMkhyAta hai so parItAsaMkhyAta yuktAsaMkhyAta asaMkhyAtAsaMkhyAta ini tIhIke jaghanya madhya utkRSTakari nava bheda haiN| bahuri anaMta hai so parItAnaMta yuktAnaMta anaMtAnaMta ini tInUMke jaghanya madhya utkRSTakari nava bheda haiM / aiseM saMkhyAmAnake ikaIsa bheda bhaye / tinivirSe jaghanyasaMkhyAta doya saMkhyAmAtra hai / bahuri tInakU Adi dekari eka ghATi utkRSTa saMkhyAtaparyaMta madhyamasaMkhyA hai| bahuri eka ghATi jaghanya parItAsaMkhyAta pramANa utkRSTasaMkhyAta jAnanAM / so jaghanya parItAsaMkhyAtake jAnanekai arthi upAya kahai haiM / anavasthA zalAkA pratizalAkA mahAzalAkA nAmadhAraka cyAri kuMDa karane / tinikA judA judA pramANa jaMbUdvIpa pramANa cauDA eka hajAra yojanakA UMDA jAnanAM / tinimeM anavasthAkuMDa* golasara kari tighAU bharaNA / tAmai chiyAlIsa AMkA parimANa saratUM mAvai, taba anya eka sarasUM zalAkAkuMDamaiM nAkhi koI manuSya buddhikAra tathA | deva hastAdikari jaMbUdvIpAdikameM eka sarasU dvIpameM eka samudrameM geratA jAya taba ve sarasUM jahAM pUrNa || NAGAPAGAPAPARNAGARPARMPARRORIGIPRONICASPLORFASPROGRAPAR For Private and Personal Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 345 // hoya tisa dvIpa tathA samudrakI sUcIpramANa cauDA ara UMDA hajAra yojanahIkA anavasthAkuMDa karI sarasUMsau bharai | aru eka sarasUM anya lyAya zalAkA kuMDamaiM gerai / anavasthAkI sarasUM tahAMteM agi dvIpa tathA samudramaiM eka eka geratA jAya taba teU sarasUM jisa dvIpa tathA samudramaiM bIteM tahAM tIsarA anavasthakuMDa tisa dvIpa tathA samudrakI sUcIpramANakari sarasUMsau bharai / ara eka sarasUM anya zalAkAkuMDa meM gerai / aisehI anavasthAkI sarasUM ekaeka dvIpa tathA samudramaiM geratA jAya, aise anavasthA to vadhatA jAya ara ekaeka saramUM zalAkAkuMDameM geratA jAya taba eka zalAkAkuMDa bhari jAya / aiseM kara chiyAlIsa AMkapramANa anavasthakuMDa varNai taba eka zalAkAkuMDa bhanyA / taba eka saraM pratizalAkAkuMDa meM gerai / vahari usa zalAkAkuMDakU rItA kariye ara Age AgeM anavasthAkUM pUrvoktarItikari vadhai ekaeka sarasUM zalAkA kuMDameM gerate gaye taba dUsarA zalAkAkuMDa bhanyA / taba pheri eka sarasaM pratizalAkAkuMDa meM gere / bahuri tisa zalAkAkuMDakaM rItA kari tisahI vidhAnakAra tisarA zalAkAkuMDa bhayA / aiseM karateM karateM chiyAlIsa aMkanipramANa zalAkAkuMDa bhari cukai / taba eka pratizalAkAkuMDa bharai / taba eka sarasUM mahAzalAkA kuMDavi gare / bahuri aise dIpasamudranimaiM sarasUM geratA jAya anavasthakuMDa vadhate jAya zalAkAkuMDa bhari bhari rIte karate jAya, pratizalAkA kuMDa meM For Private and Personal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 346 // eka eka sarasU geratA jAya taba pratizalAkAkuMDa bharate jAya | taba isahI vidhAnakari eka eka sarasUM mahAzalAkAkuMDamaiM gerateM gerateM chiyAlIsa AMkApramANa pratizalAkAkuMDa bharai / taba eka eka mahAzalAkAkuMDa bhari jAya / tahAM anavasthakuMDa kete bhaye? chiyAlIsa aMkanikA ghanakari ete te anavasthakuMDa bhye| tinimeM jo aMtakA anavasthakuMDa jisa dvIpa tathA samudrakI sUcIpramANa bhayA tAmaiM jete saratUM mAye tetA pariNAma jaghanyaparItAsaMkhyAtakA jAnanAM / bahuri jaghanyaparIta asaMkhyAtakai Upari ekaeka vadhatA madhyaparItAsaMkhyAtake bheda jAnanAM / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAsaMkhyAta pramANa utkRSTa parItAsaMkhyAta jaannaaN| aba jaghanyayuktAsaMkhyAtakA parimANa kahiye hai| jaghanya parItAsaMkhyAtakA viralana kariye / bahuri ekaeka Upari eka eka parItAsaMkhyAta mAMDi paraspara guNiye / pahalAMsU dUsarAkari guNiye jo parimANa Avai tAkU tIsarAsUM guNiye jo parimANa Avai || tAkU cauthAsUM guNiye aise guNate aMtavirSe rAzI hoya so jaghanyayuktAsaMkhyAta hai| ete AvalIke samaya haiM / bahuri yAke Upari eka eka vadhatA eka ghATi utkRSTayuktAsaMkhyAta paryaMta madhyayuktAsaMkhyA. take bheda haiM / bahuri eka ghATi jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtaparimANa utkRSTa yuktAsaMkhyAta hai / aba jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta kahiye hai / jaghanya yuktAsaMkhyAtakuM jaghanyayuktAsaMkhyAtakari ekavAra For Private and Personal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivamanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 347 // examperatuterteriesbeeresperterest guNiye jo parimANa Avai so jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta hai / yAkai Upari eka eka vadhatA eka ghATi utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtaparyaMta madhya asaMkhyAtAsaMkhyAtake bheda haiN| eka ghATi parItAnaMtapramANa utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta hai / aba jaghanyaparItAnaMta kahiye hai / jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta parimANa tIna rAzi karanai ekazalAkA eka viralana eka dey| tahAM viralanarAzikU ekaeka judA judA vakheranAM / eka ekakai Upari eka eka deyarAzi dharanAM / bahuri tiniphU paraspara guNiye / aiseM kari zalAkA rAzimaisUM eka ghaTAvanA / bahuri jo parimANa AyA tAkai parimANa doya rAzi karanAM / tahAM ekarAzikA viralanakari eka ekakai pari deyarAzIkA sthApanA kari paraspara guNiye / aiseM kari usa zalAkArAzimaisUM eka ora ghaTAya denA / bahuri jo parimANa AyA titanai parimANa doya rAzI karanAM / ekakA viralanakari deyarAzIkU ekaeka pari deya paraspara guNateM jo parimANa AyA tisa parimANana deyarAzIkIra paraspara guNanAM / aru zalAkArAzImeMsUM ekaeka ghaTAtA jAnA taba vaha zalAkArAzI sarva pUrNa hoya jAya / taba tahAM jo kachU parimANa huvA so yaha asaMkhyAtAsaMkhyAtakA madhyabheda hai / so titane parimANa tIna rAzI pheri karanAM / zalAkA viralana deya / tahAM viralanarAzIko eka eka vakherI eka. eka pari deyarAzi denAM / paraspara guNiye taba zalAkArAzImasyoM eka For Private and Personal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 348 // kADhi lenAM / bahuri jo parimANa AyA tAkA viralana kari eka eka pari eka eka rAzI deya paraspara guNiye taba zalAkArAzImeMsoM eka aura kADhilenAM / aiseM karate karateM dUsarI bAra kIyA zalAkArAzI pUrNa hoya / taba jo parimANa AyA sobhI madhya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA bheda hai / bahuri isa parimANa zalAkA Adi tIna rAzi sthApane tahAM viralana rAzIkU vakhera eka ekakai sthAna deya rAzi deya | paraspara guNiye / tara tIsarA zalAkA rAzImasyauM eka kADhi lenAM / bahuri jo parimANa AyA sisa | parimANa doya rAzIkari viralanakU vakheri deyakU deya paraspara guNiye / taba zalAkAmaisUM eka aura | kADhi lenAM / aiseM karateM karateM tIsarI zalAkAbhI pUrNa hoya / taba zalAkAtraya niSThApana hUMvA kahiye / | AgaibhI jahAM zalAkAtraya niSThApana kahe tahAM aiseMhI karanAM / aba aiseM karateM jo madhya asaMkhyAtA- | | saMkhyAtakA bhedarUpa rAzi bhayA tAvi chaha rAzi milAvanA / dharmadravya adharma lokAkAza ekajIva | | ini cyAroMke pratyeka lokapramANa pradeza bahuri lokake pradezaniteM asaMkhyAta lokaguNAM apratiSThita pratyeka | | vanaspati jIvanakA parimANa bahuri tAteMbhI asaMkhyAtalokaguNAM sapratiSThita pratyekavanaspati jIvanikA | parimANa e chaha rAzi pUrvoktaparimANavi milAya zalAkA viralana deya rAzi karanI / tinikA | pUrvokta prakAra zalAkAtraya niSThApana karanAM aise karateM jo mahArAzi madhya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA AFervereDPORNFIRPRPxNPEONAFRAO CAKFDPRORKERSPAROINEMPO For Private and Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 349 / / bhedarUpa bhayA tAvirSe cyAri rAzi milAvaNeM / vIsa koDAkoDi sAgarapramANa kalpakAlake samaya baDhore . asaMkhyAtalokapramANa sthitibaMdhakU kAraNabhUta kaSAyanike sthAna bahuri tiniteM asaMkhyAtalokaguNeM anubhAgabaMdhaLU kAraNa kaSAyanike sthAna bahuri initeMbhI asaMkhyAtalokaguNai manavacanakAyayoganikai avibhAgapraticcheda aisaiM cyAri rAzipUrvaka parimANavirSe milAvaneM, jo parimANa hoya tisa parimANa zalAkA viralana deya / e tIna rAzi karanI / tinikA pUrvokta prakAra zalAkAtraya niSThApana karanA / aiseM karateM jo parimANa hoya so jaghanya parItAnaMta hai / bahuri yAkai Upari eka eka vadhatA eka ghATi utkRSTa parItAnaMtaparyaMta madhyaparItAnaMtake bheda jAnane / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAnaMta parimANa utkRSTaparItAnaMta jAnanAM / aba jaghanyayuktAnaMta kahiye haiM / jaghanya parItAnaMtakA viralanakari eka eka sthAnavirSe eka eka jaghanya parItAnaMta thApi paraspara guNe jo parimANa hoya so jaghanya yuktAnaMta jAnanAM / so yahu abhavyarAzIsamAna hai| bahuri yAkai Upari eka eka vadhatAM eka ghATi utkRSTa yuktAnaMtaparyaMta madhyayuktAnaMtake bheda jAnane / bahuri eka ghATi jaghanya anaMtAnaMta parimANa utkRSTa yuktAnaMta jaannaa| aba jaghanya anaMtAnaMta kahiye haiN| jaghanya yuktAnaMtakuMjavanya yuktAnaMtakAra | ekavAra guNe jo parimANa hoya so jaghanya anaMtAnaMta hai / bahuri yAkai Upari eka eka vadhatA eka CHERPARIKARAOKGANPARMANCHAMPARINEERARMSUTRAKOONGABADAR # For Private and Personal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya ||paan 350 // eka ghATi kevalajJAnake avibhAgapraticchedana parimANa utkRSTa anaMtAnaMtaparyaMta madhya anaMtAnaMta jAnanAM / bahuri utkRSTa anaMtAnaMta kahiye haiN| jaghanya anaMtAnaMta parimANa zalAkA viralana deya e tIna rAzikari anukramateM pUrvoktaprakAra zalAkAtraya niSThApana karai / yo karateM madhyama anaMtAnaMta. rUpa parimANa hoya / tAvi chaha rAzi milAvai jIvarAzIkai anaMtavai bhAga to siddharAzi / bahuri tAteM anaMtaguNAM pRthivI apa teja vAyu pratyeka vanaspati trasarAzirahita saMsArI jIvarAzi mAtra nigodarAzi / bahuri pratyeka vanaspatisahita nigodarAzipramANa vanaspatirAzi / bahuri jIvarAzi" anaMtaguNAM pudgalarAzi / bahuri yAteM anaMtAnaMtaguNAM vyavahArakAlakA samayanikA rAzi / bahuri yAteM anaMtAnaMtaguNAM alokAkAzake pradezanikA rAzi / aiseM chaha rAzi milAye jo parimANa hoya tiha pramANa zalAkA viralana deya tIna rAzikari anukramateM pUrvoktaprakAra zalAkAtraya niSThApana kiyai jo madhya anaMtAnaMtakA bhedarUpa parimANa Avai tAkevirSe dharmadravya adharmadravyake agurulaghuke avibhAgaprati. cchedanakA parimANa anaMtAnaMta hai so joDiye / yo kariteM jo mahAparimANa hoya tisa parimANa zalAkA viralana deya tIna rAzikari anukramateM pUrvoktaprakAra zalAkAtraya niSThApana karanA / jo koIzikA | anaMtAnaMtakA bhedarUpa mahAparimANa hoya tisa parimANakU kevalajJAnake avibhAga For Private and Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Progr www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / tRtIya adhyAya // pAna 351 // samUharUpa parimANaviSai ghaTAiye / pIche jyoMkA tyoM milAiye tava kevalajJAnakA avibhAgapraticche danikA pramANasvarUpa utkRSTa anaMtAnaMta hoi / ihAM kevalajJAnake parimANamaisauM kADhi pIche milAvakA prayojana yaha hai jo kevalajJAnakA parimANa pUrvokta gaNanAdikari jAnyAM na jAya tAteM aiseM janAyA hai / aiseM saMkhyAmAna ke ikaIsa bheda kahe / bahuri yAke vizeSa kahanekUM sarva samaviSama Adi ke caudaha dhArA haiM tinakA varNana trilokasAra graMthateM jAnanAM / bahura upamApramANa ATha prakAra hai / palya sAgara sUcyaMgula pratarAMgula ghanAMgula jagacchreNI jagatpratara jagadvana / tahAM prathama toM yojanakA pramANakI utpatti kahiye hai / tahAM Adi madhya aMtakari rahita aisA dUsarA jAkA vibhAga na hoya aisA avibhAgI pudgalakA paramANU hai so iMdriyakari na jAya / jA eka rasa, eka varNa, eka gaMdha, doya sparza e pAMca guNa haiM / anaMtAnaMta paramANUkA samUhakUM utsaMjJAsaMjJa kahiye / aise utsaMjJAsaMjJa ATha milai taba eka saMjJAsaMjJa kahiye | aise ATha saMjJAsaMjJa milai taba eka tuTireNu kahiye / ATha tuTireNukA ekatrasareNu kahiye / ATha casareNukA eka rathareNu kahiye / ATha rathareNukA eka uttamabhogabhUmIke manuSyakA bAlakA agrabhAga hai / ATha uttamabhogabhUmIke manuSyakA vAlake agrabhAga milai taba eka madhya For Private and Personal Use Only bert Mixer Mixed Bred Breverbera Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA pAData jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 352 // bhogabhUmIke manuSyake bAlakA agrabhAga kahiye / ATha te milai taba eka jaghanyabhogabhUmIkA manuSyakA bAlakA agrabhAga hai / te ATha milai taba karmabhUmike manuSyakA bAlakA agrabhAga hoya / te ATha miliye taba eka lISa kahiye / ATha lISa mile taba eka yUkA kahiye / ATha yUkA milai taba eka yavamadhya hoya / ATha yavamadhyakA eka utsedhAMgula kahiye / isa aMgulakari nArakI tiryaMca manuSya devanikA deha tathA akRtrima jinapratimAkA deha mApie hai / bahuri pAMcasai utsedhAMgulakA eka pramANa-aMgula ho hai / so yahu pramANa-aMgula avasarpiNI kAlakA pahalA cakravartikA ho hai / tisa samaya tisa aMgulakari gAMva nagarAdikakA pramANa ho hai / anyakAlameM manuSyanikA apanA apanAM aMgulakA pramANa hoya tisatai grAma nagarAdikakA pramANa jAnanAM / bahuri jo pramANAMgula hai tAhIkari dvIpa samudra tathA tinikI vedI parvata vimAna narakake prastAra Adi akRtrima vastukA vistAra AyAma Adi mApiye hai| tahAM chaha aMgulakA eka pAda kahiye / || bAraha aMgulakA eka vitasti kahiye / doya vitastikA hAtha kahiye / doya hAthakA eka kiku khiye|| | doya kikukA eka dhanuSya kahiye / doya hajAra dhanuSyakA eka koza kahiye / cyAri kozakA | | eka yojana kahiye / aiseM jAnanAM / Agai palyakA pramANa kahiye hai / tahAM palya " For Private and Personal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 353 // careerter0ertspeeriaseerazzreritasweeras vyavahAra uddhAra addhA / tahAM palya nAma khADekA hai| tahAM AdikA vyavahArapalya to uttara doya palyakI utpatti jAnaneke arthi hai / isateM kachu anya vastukA pramANa na kariye / bahuri dUsarA uddhArapalyateM dIpa samudra giNiye hai / bahuri tIsarA addhApalyatai AyukarmAdikI sthiti giNiye hai / || tahAM pramANAMgulapramANakari eka yojanakA coDA lAMbA UMDA tIna khADA kiijiye| jAmaiM ekateM le sAta dinatAMIkA bhayA mIDA uttamabhogabhUmikA tAkA bAlake agrabhAga kataraNIteM chediye / aise khaMDa kariye tAkA pheri kataraNIteM dUsarA khaMDa na hoya / aise romakhaMDaniteM vyavahArapalyanAmA khADA khUdi khUdi gADhA paripUrNa bhariye / tAmai paitAlIsa aMkaparimANa roma mAye / tini romanikU sau varSamaiM ekaeka roma kADhiye / taba jetA kAlamai khADA rItA hoya tetA kAla vyavahArapalyakA hai| bahuri tini romanike ekaekake asaMkhyAtakoDivarSake jete samaya hoya tete tete khaMDa kariye / ekaeka samayamaiM ekaeka roma kADhiye / jete kAlameM nikasi cukai tetA kAla eka udhdArapalyakA hai| aise | dasa koDAkoDi uddhArapalya hoya taba eka uddhArasAgaropama kahiye / aise aDhAI sAgarake jete samaya tete dvIpa samudra haiM / bahuri uddhArapalyake romacheda haiM tinike eka eka romachedake sau varSake jete | samaya hoya tete tete khaMDa kariye / tinikU eka eka samayamaiM kADhiye / yAmaiM jetA kAla lAge For Private and Personal Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 354 // GAPPRExaspaSIGIRPORATOPARGNOOPRICOSPIRONGOPARNAPURN | tetA kAla eka addhApalyakA hai| trilokasAramaiM aisA kahyA hai, uddhArapalyake romake eka ekake asaMkhyAtavarSake samayamAtra khaMDa karane / aise dasa koDAkoDI adbhApalyanikA eka addhAsAgara kahiye / bahuri dazakoDAkoDI addhAsAgarakA eka avasarpiNI kAla kahiye / tetAhI utsarpiNIkAla kahiye / isa adApalyanikari nAraka tiryaMca deva manuSyanikA karmakI sthiti tathA bhavakI sthiti tathA kAyakI sthiti jAniye / bahuri addhApalyakA jete arddhacheda hoya tini... eka eka | vakheri eka ekapari addhApalya sthApi, paraspara guNiye / tahAM jo rAzi nipaje tAIM AkAzake pradezanikI paMktirUpa kariye so sUcyaMgula hai / bahuri sUcyaMgulakU sUcyaMgulakari guNiye taba pratarAgula kahiye / bahuri pratarAMgulakU sUnyaMgulajhaM guNiye taba ghanAMgula hoya / bahuri asaMkhyAta varSakA jetA | samaya hoya tetA khaMDa addhApalyakA kariye / tinimeMsUM eka khaMDa leya tAkU vakheri eka eka sthApi | tini Upari eka eka ghanAMgula mAMDiye / tiniLU paraspara guNiye taba jo rAzi nipajai tAkU jagacchreNI kahiye / bhAvArtha-sAta rAjukA ekapradeza paMktirUpa DorAkU jagatzreNI kahiye hai / bahuri jagat zreNIkU jagatzreNikari guNe jagatpatara hoya hai / vahuri jagatpratarakU jagatzreNIkari guNeM jaghaddhana ho hai yAkU || loka kahiye, sAta rAjU lAMbA sAta rAjU cauDA sAta rAjU UMcA kSetrakA pradezakA nAma loka.. For Private and Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 355 // | hai / bahuri kSetramAna doya prakAra hai avagAhakSetra vibhAgakSetra / tahAM avagAhakSetra to eka doya tIna cyAri saMkhyAta asaMkhyAta pudgalake paramANuke skaMdhanikari avagAhane yogya jo ekatai le asaMkhyAta AkAzake pradeza haiM so anekaprakAra haiN| bahuri vibhAgakSetra anekaprakAra hai asaMkhyAtazreNIrUpa tathA ghanAMgulakSetrarUpa / tAke asaMkhyAtavAM bhAga eka tathA tAke bahubhAga ityAdi tathA vitasti hAtha dhanuSa ityAdi // bahuri kAlamAna sarvajaghanyakAla tau ekasamayakU kahiye / so eka pudgalakA paramANu eka AkAzakA pradezamaiM tiSThatA maMdagati dUsare AkAzake pradezamaiM Avai tetA kAlakU samaya kahiye, so kAlakA nirvibhAga eka aMza hai| bahuri asaMkhyAtasamayanikI eka AvalI kahiye / bahuri saMkhyAta AvalIkA eka uchvAsa hai, tetAhI nizvAsa kahiye / te doU nirupadrava nirogI puruSakA eka prANa kahiye, aise sAta prANakA eka stoka kahiye / aisA sAta stokakA eka lava kahiye, satahattari lavakA eka muhUrta kahiye / tIsa muhUrtakA eka rAtidina kahiye / paMdarA dinakA eka pakSa hai / doya pakSakA eka mAsa hai / doya mAsakA eka Rtu hai / tIni RtukA eka ayana hai| doya anayakA eka saMvatsara hai| caurAzI lAkha varSakA eka pUrvAMga hai / | caurAsI lAkha pUrvAMgakA eka pUrva hai / aisIhI taraha vadhatA pUrvAMga, pUrva, nayutAMga, nayuta, kumudAMga, For Private and Personal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 356 // kumuda, padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, kamalAMga, kamala, truTyaMga, truTya, aTaTAMga, aTaTa, amamAMga, amama, huhUMga, hUhU, latAMga, latA, mahAlatA ityAdi saMjJA jAnanI / kAla hai so varSanikI gaNanAkari to saMkhyAtau jAniye / saMkhyAtate pare asaMkhyAta hai palyopama sAgaropama ityaadi| yAteM parai anaMtakAla hai| atIta anAgata hai so sarvajJake pratyakSa hai / bahuri bhAvamAna pAMcaprakAra jJAna so pahale kahe so jAnane / ihAM palyake kathanakI uktaM ca gAthA hai tAkA artha- vyavahAra uddhAra abhdA aiseM tIni palya haiM so jAnane / tahAM vyavahAra to saMkhyAkI utpattimAtra jAnane hai / bahuri udhdArateM dvIpa samudra gaNiye / bahuri adhdAteM karmanikI sthiti varNana karI hai // AgeM kahe haiM, jo, e utkRSTa jaghanya sthiti manuSyanikI kahI, tesaihI tiryacanikI hai tAkA sUtra ||tirygyonijaanaaN ca // 39 // ___ yAkA artha-tiryaMcanikI yoni tiyaMcagatinAmA nAmakarmake udayakari janma hoya so hai, tisa yonivi upaje hoya te tiyaMcajIva haiM / tinakI AyukI sthiti utkRSTa tau tIni palyakI hai / jaghanya aMtarmuhartakI hai / madhya nAnAbheda hai // ____ ihAM vizeSa jo, tithaMca tIni prakAra haiM / ekeMdriya vikalatraya paMcendriya / tahAM ekendriyani For Private and Personal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 357 // SAGAPAGAPAPARMANPROGAGAPRINCIPROVINCOURAGHEROpen | zuddhapRthivIkAyika jIvanikI utkRSTa Ayu tau bArAhajAra varSakI hai / bahuri kagera pRthivIkAyikakI | bAIsa hajAra varSakI hai / vanaspatikAyikakI dazahajAra varSakI hai / apkAyikakI sAtahajAra varSakI || hai| vAyukAyikakI tIni hajAra varSakI hai| tejakAyikakI tIni dinarAtikI hai| bahuri vikalatrayameM doya indriyanikI vArA barasakI hai| tIni indriyanikI guNacAsa dinakI hai| coiMdriyanikI cha | mahInAkI hai| paMca indriyanivirSe matsyAdi jalacaranikI tau koDipUrvakI hai / bahuri parisarpa je goha navalyA Adi tinakI navapUrvAMgakI hai| bahuri uraganikI biyAlIsa hajAra varSakI hai| bahuri pakSInikI bahattara hajAra varSakI hai / bahuri caupadakI tIni palyakI hai / aiseM to utkRSTa hai / bahuri jaghanya ina sarvahIkI aMtarmuhUrtakI hai / ihAM koI pUche, bhavasthiti kAyasthiti kahI, tinakA artha kahA ? tAkA samAdhAna- ekabhavakI sthitikU to bhavasthiti kahiye / bahuri ekakAyameM aneka bhava dhArai tAkU kAyasthiti kahiye / jaiseM pRthivI ap teja vAyukAyika jIvanike kAyAsthiti asaMkhyAtalokapramANa hai, tinahImeM upajavau karai tau etA kAlatAIM upajavau karai / bahuri vanaspatikAyakA aMtakAla hai so asaMkhyAtapudgalaparivartanamAtra hai| bahuri vikalatrayakA asaMkhyAtahajAra varSa / hai / paMcendriyanikI tiryaMcamanuSyanikI pRthaktvakoTipUrva adhika tIni palya hai / bahuri jaghanya For Private and Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 358 // kAyasthiti ina sarvanikI aMtarmuhUrtamAtra hai / bahuri devanArakInikI bhavasthiti hai sohI kArAsthiti hai / devasUM deva hoya nAhI, nArakIsUM nArakI hoya nAhI / / - ihAM koI pUcha , jo, jIvatattvakA nirUpaNakA prakaraNavirSe dvIpasamudranikA nirUpaNakA kahA prayojana? tAkA samAdhAna- jo, ina dvIpasamudranikai AdhAra manuSyaloka hai / tahAM kSetravipAkakI karmaprakRtike vizeSake udayateM aDhAI dIpahIke virSe manuSya upaje haiN| tinake nirUpaNake arthi dIpasamudranikA nirUpaNabhI prayojanavAna hai| jo inakA nirUpaNa na kariye to manuSya tiryaMca jIva inake AdhAra haiM so jIvatattvakA vizeSa nirUpaNa kaise baneM ? bahuri vizeSanirUpaNavinA jIva. tattvakA zradhdAna kaiseM hoya ? bahuri zradhdAnavinA samyakcAritra kaise hoya? aise hote trayAtmaka mokSamArgakI kathanI kaise baneM ? tAteM syAdvAdInikai sarvanirUpaNa yukta hai // . bahuri ihAM IzvaravAdI kahai hai, jo, aisA adholoka madhyalokakA nirUpaNa kIyA so aisI racanA to koI buddhimAnakI karI ho hai / tAteM isa racanAkA kartA Izvara hai / tahAM prathama tau zarIra sahita Izvara mAnai hai tAkU kahiye, jo, jagat to zarIkhAle Izvarane kIyA / bahuri Izvarakai zarIra koMna kIyA ? jo anyazarIrake saMbaMdhateM zarIra bhayA kahai, to anavasthAdRSaNa Avai hai / bahuri jo For Private and Personal Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Sh Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 359 // | adRSTaguNa kahiye pUrvakarmake saMbaMdhate bhayA kahai, to Izvarakai karmakA kIyA parAdhInapaNA Thaharai / bahuri kahai jo pRthivI AdirUpa IzvarakI mUrti hai, tinakI utpattivirSe IzvarahI kAraNa hai / tAkU kahiye, jo, aiseM to sarvahI AtmA apanI apanI mUrtiteM apane apane zarIrakI utpattike kAraNa uharai tau kahA doSa ? tahAM Izvara pRthivIAdirUpa mUrti baNAI tahAM anyamUrti ke saMbaMdha banAI kahiye , tahAM| bhI anavasthAdUSaNa Avai hai / bahuri anAdi mUrtikA saMbaMdha kahai to lokakI racanAhI anAdi kyoM na kahiye ? buddhivAnakA kartavya kahanekI kalpanA kyoM kariye ? bahuri keI nirdeha IzvaravAdI haiM, te kahaiM, jo, Izvara jagatakI racanAkU nimittakAraNa hai sobhI kalpanAhI hai / jAte je muktaAtmAkU deharahita mAne haiM, so jagatakA nimittakAraNa nAhIM / taise IzvarabhI deharahita nimittakAraNa nAhIM / bahuri kahai muktAtmA to jJAnarahita hai| aru Izvarakai nitya jJAna hai, tAteM kartApaNA vaNe hai / tAkU kahiye, jo, nityajJAnake kartApaNA vaNe naahiiN| aneka nityAnitya vyavasthArUpa jagatarphe karaigA tAkA jJAnabhI nityAnityarUpahI ThaharegA / bahuri koI kSetrameM | koI kAlameM kArya upajai hai koImeM nAhIM upajai hai / arU Izvara sarvakSetrakAlameM vyApakahI hai, so | kArya nAhIM upajai, tahAM rokanevAlA kauna hai? bahuri kahai IzvarakI icchA hoya jaiseM hoya hai / tahAM || Leaderworterilizertilisertiservation For Private and Personal Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // tRtIya adhyAya // pAna 360 // pUchiye Izvarake icchA kAherauM bhaI ? tahAM kahai prANInike anusArI icchA hoya hai / to aise hote sarva prANInikai karmanike nimitta kArya honA kyoM na mAniye ? IzvarakI kalpanA kauMna arthi kariye ? ityAdiyuktinai jagatakA Izvara kartA siddha nAhIM hoya hai / yAkI carcA zlokavArtikateM vizeSakari jaannii| tAteM syAdvAdakari anAdinidhana nityAnityAtmaka svayaMsiddha akRtrima jagat SadravyAtmaka loka hai / so sarvajJake Agamakari pramANasiddha jAnanAM / anyavAdI aneka kalpanA karai haiM, so pramANabhUta nAhIM aise nizcaya hai / aiseM tRtIyAdhyAyakA kathana hai / / // chappaya // sAtanarakakI bhUmi bhUmimeM vila bahutere / pApajIva pariNAma duSTalezyA dura kare / AyukAyaduHkha bhUri bhajai duHkRtaphala pUre / kahe sakala bhagavAna pApaharanekU duure|| puni dvIpa udadhi giri kheta sara nadI mAna narabheda thiti / tirijaMca Ayu ye vidhi kathana bhASai tIje saMdhi iti // 1 // aiseM tattvArthakA hai adhigama jAteM aisA mokSazAstra tAvirSe tIsarA adhyAya pUrNa bhayA // For Private and Personal Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / caturtha adhyAya // pAna 361 // ||shriiviitraagaay namaH // atha caturtha adhyAyakA prAraMbha hai. dohA-- baMdana kari jinarAjakU, AgamazravaNa su pAya // suravarNana gharanUM sunUM, jyauM saradA diDha thAya // 1 // AgeM TIkAkAra sUcanA karai haiM, jo, " bhavapratyayo'vadhidevanArakANAM" ityAdi sUtranivirSe vAravAra deva zabda kahyA tahAM aisA na jAniye jo deva kauna hai, keI prakArake haiM, tinake nirNayake arthi AcArya sUtra kahai haiM . // devAzcaturNikAyAH // 1 // yAkA artha-- deva haiM te cyAri haiM nikAya kahiye samUha jinake aise haiN| devagati nAma | karmakA udaya aMtaraMgakAraNa hote vAhyanimittake vizeSanikari dvIpa samudra AdivirSe jaise icchA hoya | taiseMhI krIDA karai te deva kahiye / ihAM koI kahai hai ki, sUtravirSe vibhaktikA bahuvacana hai so eka For Private and Personal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya || pAna 362 // vacanahI cAhiye, samAnajAti ke kahaneteM bahukI pratipatti hoya hai / tAkA samAdhAna - jo ina cyArihI nikAya meM aMtarbheda indra sAmAnika Adi tathA Ayu AdikA bhedateM bahuta haiM, tinake jAnane ke artha bahuvacana hai / tahAM devagatinAmakarmake udayakI sAmarthyateM bhedarUpa samUha ho, tAkUM nikAya kahiye haiM / aiseM cyAri nikAya ina devanike haiM / te kauna ? bhavanavAsI vyaMtara jyotiSka vaimAnika aiseM // A tinake lezyAkA niyamake arthi sUtra kahai haiM // AditastriSu pItAntalezyAH // 2 // yAkA artha - AditaiM lai tIni nikAya je bhavanavAsI vyantara jyotiSka tinake pItAnta kahiye kRSNa nIla kApota pIta aiseM cAri lezyA haiN| yahAM Adita aisA kahate to antamadhyake mati jAnUM / bahuri doya tathA ekake niSedhake artha trizabda hai / bahuri lezyA chaha haiM tina cArikA grahaNa hai / yAteM pItAnta aisA vacana hai / pIta hai anta jinake aisA kahaitaiM cAri zyAkA grahaNa bhayA / taba aisA artha bhayA, jo, bhavanavAsI vyaMtara jyotiSka ini tIni nikAyanike je asuradeva tinake kRSNa nIla kApota pIta e cyAri lezyA haiM ! For Private and Personal Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 363 / / Age tina nikAyanike antarabhedake pratipAdanake artha sUtra kahai haiM // dazASTapaJcahAdazavikalpAH kalpopapannaparyantAH // 3 // ___yAkA artha- devanike nikAyanakeM daza Adi saMkhyAzadanikari yathAsaMkhya saMbaMdha karanA / aiseM karateM bhavanavAsInike daza bheda haiM / vyaMtaranike ATha bheda haiM / jyotiSInikeM pAMca bheda haiM / vaimAnikAnakeM bAraha bheda haiN| tahAM bAraha bheda kalpavAlInikahI haiM / agale graiveyakAdike bheda nAMhI haiN| ihAM pUche haiM, jo, inakU kalpa aisI saMjJA kaise hai ? tAkA samAdhAna jo, inameM indra Adi dazaprakAra kalpiye haiM, tAteM kalpasaMjJA hai / pheri pUche hai, jo, yaha kalpanA tau bhavanavAsIAdivibhI hai| tAkA uttara jo, rUDhike vazate vaimAnikanivihI kalpazada varte | hai / tAteM je kalpanivirSe upajai te kalpopapanna kahiye / / AgeM inakA vizeSa jAnaneke arthi sUtra kaheM haiN|| indrasAmAnikatrAyastriMzapAriSadAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogya kilbiSikAzcaikazaH // 4 // yAkA artha- anyadevaniteM asAdhAraNa je aNimAdikaRddhisahita guNa tinakari indanti | hai For Private and Personal Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikAM paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya || pAna 364 // kahiye parama aizvarya vartte te indra haiM / bahuri AjJA aizvaryakari rahita sthAna Ayu vIrya parivAra bhoga upabhoga Adikara indrasamAna hoMya te sAmAnika haiM / te indrake pitA guru upAdhyAyakI - jyoM baDe hoMya taiseM hoya haiM / bahuri maMtrI purohita kI jagaha hoMya te trAyastriMza kahiye, tetIsa deva haiM, te trayastriMza kahiye / bahuri indrake vayasya kahiye mitra pIThamarda kahiye, sabhAviSai pachADI dAbi baiTheM te pAriSada kahiye / bahuri indra ke subhaTa zastradhArI rakSakajyoM hoya te AtmarakSaka haiM / bahuri je koTapAla hAkima phaujadAratulya hoya te lokapAla haiM / payAdA Adi sAta prakArakI senAke deva te anIka kahiye / bahuri jaiseM nagara meM vyApArI Adi vaseM taisaiM vasanevAle prakIrNaka kahiye / bahuri dAsasamAna vAhanAdikAryaviSai pravata te Abhiyogya haiM / bahuri nagarake aMta meM vaseM cANDAlasamAna te kilviSaka haiM / kilviSa nAma malinatA pApakA hai / so inake aisAhI karmakA udaya hai, jo, devagatimeM nIca hoya haiN| ihAM ekaza aisaiM kahaneseM ekaeka nikAyake e bheda haiM // Age e daza bheda cAhI nikAya ke sAmAnyaparNe prasaMga Avai tAke apavAda ke artha sUtra kahai haiN|| trAstriMza lokapAlavarjyA vyantarajyotiSkAH // 5 // yAkA artha- vyaMtara tathA jyotiSI devaniviSai trAyastriMza bahuri lokapAla e doya bheda For Private and Personal Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 365 // nAhI haiM / dazabhedanike AThahI bheda haiM / AgeM, tina nikAyanivi indra kaise haiM tinikA niyamake artha sUtra kaheM haiM // pUrvayoddIndrAH // 6 // yAkA artha - pahale doya nikAya bhavanavAsI vyaMtara inaviSai doya doya indra haiM / pUrvayoH kahiye pahale doya nikAya bhavanavAsI vyaMtara tinaviSai doyadoya indra haiM / ihAM prazna, jo, dUsarekai pUrvapaNA kaiseM? tAkA uttara- jo, samIpateM pUrvapaNAM upacArateM kahA hai / bahuri dIndrAH aise zabda meM doyadoya aisA artha kaisA bhayA ? tAkA uttara- jo, ihAM aMtanata vIpsA artha hai / tAteM doyadoya indra hoya tAkUM dIndrA aisA kahiye / jaisaiM sAtasAta pAna hoMya tAkUM saptaparNa kahiye tathA AThaATha pada hoya tAkUM aSTApada kahiye taiseM ihAMbhI jAnanAM / sohI kahiye haiM || bhavanavAsIniviSai asurakumAranike camara vairocana e doya indra haiM / nAgakumAranikeM dharaNa bhUtAnaMda e doya indra haiM / vidyutkumAranikeM harisiMha harikAnta ye doya indra haiM / suparNa kumAranike veNudeva veNutAlI e doya indra haiM / abhikumAranikeM abhizikha agnimANava e doya indra haiM / vAtakumAranikeM vailaMba prabhaMjana e doya indra haiM / stanitakumAranikai sughoSa mahAghoSa e doya indra haiM / udadhikumAranikai For Private and Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 366 / / jalakAnta jalaprabha e doya indra haiM / dvIpakumAranikeM pUrNa vaziSTa e doya indra haiM | dikkumAranike amitagati ativAhana e doya indra haiM / aiseM inakeM vIsa indra haiM / bahuri vyaMtaradevanivi kiMnara nikai kinnara kiMpuruSa e do indra haiN| kiMpuruSanikeM satpuruSa mahApuruSa e doya indra haiM / mahoraganikeM atikAya mahAkAya e doya indra haiN| gaMdharvanike gItarati gItayaza e doya indra haiM / yakSanikai pUrNabhadra mANibhadra e doya indra haiM / rAkSasanikeM bhIma mahAbhIma e doya indra haiM / pizAcanikeM kAla mahAkAla e doya indra haiM / bhUtanikeM pratirUpa apratirUpa e doya indra haiM / Age ina devanakeM sukha kaisA hai aiseM pUchai tinake sukha jAnaneke artha sUtra kahe haiN|| kAyapravIcArA A aizAnAt // 7 // yAkA artha - pravIcAra kahiye kAmasevana so bhavanavAsIni lei aizAnasvargaparyaMta devani kAyakari kAmasevana hai / inake saMklezakarmakA udaya hai / tAteM manuSyakIjyoM strIkA viSayasukha bhoga haiM / ihAM " A aizAnAt " isa zabdaviSai AG upasarga abhividhi arthameM hai, tAtaiM aisA artha bhayA, jo, bhavanavAsIniteM lagAya aizAnaparyaMta kAyakAri maithuna hai / bahuri ihAM saMdhi na karI so saMdeha nivAraNake arthi na karI hai / saMdhi kariye tava aizAna aisAhI siddha hoya, taba For Private and Personal Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 337 // saMdeha rahai , jo, ihAM upasarga hai ki nAhI? tAteM saMdeha meMTaneke arthi upasarga judA rAkhA hai // AgeM aizAnatAI maryAdA kahI tAteM agile svarganivi sukhakA vibhAga jAnyAM nAhI, tAke | pratipAdanake arthi sUtra kaheM haiM ||shessaaH sparzarUpazabdamanaHpravIcArAH // 8 // yAkA artha-zeSa kahiye kahe tinate avazeSa rahe deva tinakai sparza rUpa mana inavirSe maithuna hai / tahAM kahe tinateM avazeSa je kalpavAsI tinakai Agamate avirodharUpa saMbaMdha karanA / pahale sUtrameM pravIcArakA grahaNa tau thAhI, yahAM pheri pravIcArakA grahaNa yAhIke arthi hai| so AgamasUM avirodha sparzAdimaithuna lenaa| tahAM sanatkumAra mAhendrasvargake deva devAMganAke sparzamAtrahIkari paramaprIti pAvai haiM / taiseMhI devAMganAbhI paramasukha pAve haiM / bahuri brahma bramhottara lAMtava || | kApiSTa vargake deva devAMganAke zRMgAra AkAra vilAsa catura manojJa veSa rUpake dekhanehIkari paramasukhakU pAveM haiM / vahuri zukra mahAzukra zatAra sahasrAravirSe deva devAMganAke madhura saMgIta gAvanA komala ha~sanA lalita bolanA AbhUSaNanike zabdakA sunanAmAtrahIta paramapratikU pAveM haiN| SARPANCHAMPARAPAMPAGNETICKENPROGRAPATRAPATRAKHAPAN For Private and Personal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / caturtha adhyAya // pAna 368 // bahuri Anata prANata AraNa acyuta svargake deva apanI devAMganAkA manakevirSe saMkalpamAtrahIta paramasukhakU pAvai haiN|| AgeM pUche haiM, agile ahamindra devani mukha kaunaprakAra hai ? aise pUche tAke nizcayake arthi sUtra kaheM haiM-- // pare'pravIcArAH // 9 // yAkA artha- yahAM parazabdakA grahaNa avazeSa rahe je ahamindra tinake grahaNake arthi hai / apravIcArazabda paramasukha janAvaneke arthi hai / pravIcAra to maithunakI vedanAkA ilAja hai / tisake abhAvateM tina ahamindranikai sahajahI paramasukha hai // AgeM, AdinikAyake deva dazaprakArake bhedarUpa kahe tinakI sAmAnyavizeSa saMjJAke niyamake arthi sUtra kaheM haiM-- // bhavanavAsino'suranAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhidvIpadikkumArAH // 10 // yAkA artha-- bhavananivirSe vase te bhavanavAsI kahiye, yaha to tinakI sAmAnyasaMjJA hai / bahuri asurakumAra nAgakumAra vidyutkumAra suparNakumAra amikumAra vAtakumAra stanitakumAra udadhikumAra | For Private and Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aareeriasista // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 369 / / | dIpakumAra dikkumAra e dazajAtinikI daza vizeSasaMjJA haiM / so nAmakarmake udayake vizeSakari inake nAmakI pravRtti hai / bahuri avasthita ekarUpa avasthA tathA svabhAva sarvahI devanike samAna haiN| | tathApi ye bhavanavAsI deva veSa AbhUSaNa Ayudha yAna vAhana krIDana Adikari kumArakIjyoM soheM haiM pravate haiM, tAteM inakU kumAra kahiye haiN| tAteM dazahI jAtikai kumArazaddha joddnaa| yahAM pUche haiM, tinake bhavana kahAM haiM ? so kahiye haiM / ratnaprabhApRthivIke paMkabhAgaviSe to asurakumAranike bhavana haiN| bahuri pahalA kharabhAgavirSe Upara nIceM hajAra hajAra yojana choDakari navajAtike bhavanavAsI. nike AvAsa haiM / ihAM koI anyavAdI kahai, jo, ye deva uttamadevaniteM zastrAdikari yuddha karai haiM, tAteM inakA nAma asura hai| tAkU kahiye, jo, aisA kahanA to tinakA avarNavAda karanA hai / te uttamadeva je saudharmAdikake kalpavAsI haiM, te mahAprabhAvasahita haiM, tinaupari hIna devanikA bala cale nAhIM / manakaribhI tiniteM pratikUla na hoya, tathA kalpavAsI uttama pariNAmaniteM upajai so tinakai verakA kAraNabhI naahiiN| bhagavAnakI pUjA tathA svarganike bhoganihIvirSe tinakU Ananda varte hai / tinakeM asuranasahita yuddha kahanA mithyAtvake nimittateM avarNavAda hai| AgeM dvitIya nikAyakI sAmAnyavizeSasaMjJAkA niyamake arthi sUtra kaheM haiM rtertaineraikirectorariksix. For Private and Personal Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 370 // // vyantarAH kinnarakimpuruSamahoragagandharvayakSarAkSasabhUtapizAcAH // 11 // yAkA artha- vividha dezAntaranivirSe jinika vAsa te vyaMtara haiM, aisI inakI sArthika sAmAnyasaMjJA hai / bahuri tinake bhedanikI vizeSasaMjJA kiMnara kiMpuruSa mahoraga gaMdharva yakSa rAkSasa bhUta pizAca aisI hai / yaha vizeSasaMjJA nAmakarmake vizeSake udayateM bhaI hai| bahuri inakA AvAsa kahAM hai so kahiye hai / isa ratnaprabhAethivIke pahale kharabhAgavirSe ara jaMbUdvIpate asaMkhyAta dvIpasamudra pareM jAya sAtaprakArake vyaMtaranike AvAsa haiM / bahuri rAkSasajAtike nikAyake dUsare paMkabahula bhAgavirSe haiN| yahAM anyavAdI keI kahai haiM / kiMnara kiMpuruSa manuSyanakU khAya haiM / tathA pizAca mAMsakA AhAra kareM haiM / rAkSasa mAMsa AhArI haiM | so yaha kahanA ayukta hai / mithyAjJAnateM tinakA avarNavAda kareM haiM / jAte ye deva pavitra vaikriyakadehake dhAraka haiM / so apavitra manuSyanikA zarIrakU kaise icchai ? tathA mAMsa kaiseM bhakSe? ihAM kahaiM, jo, lokavirSe vyaMtara Avai taba kahaiM haiM mAMsa dArU lyAvo, so yaha kahanA aisA | hai, prathama to lokameM ajJAnI jIva vAta Adi rogavirSe vyaMtarakI kalpanA kareM haiM, vAtavikArateM yathA tathA vacana kahaiM avaSTA karai tAkU vyaMtara ThaharAya leM / bahuri kadAcit koI vyaMtarabhI ceSTA For Private and Personal Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 371 // papagapREEAPOONCApropperspR0EARPROGRAappa Aya karai dArU Adi azucikA nAmabhI leya tau tinakI krIDAmAtra ceSTA hai / te mAnasIka AhArI haiM / tAtai tinakaiM kucha bhakSaNa nAhIM / tinake mAMsa dArU Adi apavitrakA bhakSaNa kahanA tinakA avarNavAda hai / yAteM mithyAtvakA AzravakA anubhAga tIvra Avai hai / bahuri tinake AvAsa to kharabhAgavirSe kahai haiM / bahuri pRthivIuparibhI tinake dvIpa samudra parvata deza grAma nagara gRhanike AMgaNa galI jalake nivAsa udyAna devamaMdira AdivirSe asaMkhyAta haiN| AgeM tIsarA nikAyakI sAmAnya vizeSa saMjJAke nema kahaneke arthi sUtra kahaiM haiM | ||jyotisskaaH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAzca // 12 // yAkA artha- ina pAMcUhIkI jyotiSka aisI sAmAnyasaMjJA jyotiHsvabhAvateM hai, so sArthika hai / bahuri sUrya caMdramA graha nakSatra prakIrNaka tArakA aisI pAMca vizeSasaMjJA haiN| so yahu nAmakarmake udayake vizeSata bhaI hai| bahuri sUryAcaMdramasau aisI ina doyakai nyArI vibhakti karI so inakA pradhAnapaNAM janAvaneke artha hai / inake pradhAnapaNA inake prabhAva Adikari kIyA hai / bahuri inake AvAsa kahAM haiM, so kahiye hai / isa madhyalokakI samAnabhUmike bhAgate sAtasaiM navai yojana | upari jAya tArAnike vimAna vicarai haiM / te sarva jyotiSInike nIceM jAnanA / inateM daza yojana extecare xeseartpreritertabeertseiterialioriasibit. For Private and Personal Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 372 // upari jAya sUryanike vimAna vicareM haiM / tAteM azI yojana upari jAya candramAnike vimAna haiM / tA tIni yojana Upara jAya nakSatranike vimAna haiM / tAtaiM tIni yojana Upara jAya budhanike vimAna haiM / tAtaiM tIni yojana Upara jAya zukranike vimAna haiM / tAteM tIni yojana Upara jAya bRhaspati ke vimAna haiM / tAtaiM cAri yojana Upara jAya maMgalake vimAna haiM / tAtaiM cAri yojana Upara jAya zanaizvarake vimAna haiM / yaha jyotiSkamaMDalakA AkAzameM taleM Upari ekasau daza yojanamAMhIM jAnanA | bahuri tiryagvistAra asaMkhyAta dvIpasamudranipramANa ghanodadhivAtavalayaparyaMta jAnanA / ihAM uktaM ca gAthA hai tAkA artha - sAtasai navai, daza, azI, cyAri, trika, doya, catuSka aiseM ete yojana anukramateM / tArA / 790 | sUrya | 10 | caMdramA | 80 | nakSatra | 3 | budha / 3 / zukra | 3 | bRhaspati | 3 | maMgala | 4 | zanaizvara / 4 / inakA vicaranA jAnanA // AgeM jyotiSInikA gamanakA vizeSa jAnaneM ke artha sUtra kahaiM haiN|| merupradakSiNA nityagatayo nRloke // 13 // - yAkA artha - merupradakSiNA aisA vacana hai, so gamanakA vizeSa jAnane kUM hai / anyaprakAra gati mati jAnUM / bahuri nityagatayaH aisA vacana hai, so niraMtara gamana janAvane ke artha 1 For Private and Personal Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || caturtha adhyAya || pAna 373 // hurilokakA grahaNa hai, so aDhAI dvIpa doya samudra meM nityagamana hai / anya dvIpasamudranimeM gamana nAhIM / ihAM koI tarka kare hai, jyotiSI devanikA vimAnanikeM gamanakA kAraNa nAhIM / tAteM gamana nAhIM / tAkUM kahiye, yaha kahanA ayukta hai / jAteM tinake gamanaviSe lIna aiseM AbhiyojAti deva kA kIyA gatipariNAma hai / ina devanikeM aisAhI karmakA vicitra udaya hai, jo gatipradhAnarUpa karmakA udaya de hai / bahuri meruteM gyArahaseM ikaIsa yojana choDa UparaiM gamana kareM haiM / so pradakSiNArUpa gamana kareM haiM / ina jyotiSInikA anyamatI kahai hai, jo, bhUgola alpasA kSetra hai / tAke Upara nIceM hoya gamana hai / tathA koI aiseM kahai hai, jo, e jyotiSI tau thira haiM / aru bhUgola bhrame hai / tAtaiM lokakUM udaya asta dIkhe hai / bahuri kahaiM haiM, jo, hamAre kahaneteM grahaNa Adi milai hai / so yaha sarva kahanA pramANabAdhita hai| jainazAstra meM inakA gamanAdikakA prarUpaNa nirvAdha hai / udayaastakA vidhAna sarvateM mile hai / yAkA vidhiniSedhakI carcA zlokavArtikamaiM hai | tathA gamanAdikakA nirNaya trailokyasAra Adi graMthanimeM hai, tahAMteM jAnanA // Age ina jyotiSInike saMbaMdhakari vyavahArakAlakA jAnanA hai tisake arthi sUtra kahe haiN|| tatkRtaH kAlavibhAgaH // 14 // For Private and Personal Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 374 // yAkA artha - ina jyotiSI devanikari kIyA kAlakA vibhAga hai / ihAM tatkA grahaNa gatisahita jyotiSka devanike kahaneke arthi hai / so yahU vyavahAra kAla kevala gatihIkari tathA kevala jyotiSInikari nAhIM jAnA jAya hai / gatisahita jyotiSInikari jAnA jAya hai / tAteM gamana to inakA kAhUkUM dIkhe nAhIM / bahuri gamana na hoya to ye thirahI rahaiM / tAteM doU saMbaMdha lenA / tahAM kAla hai so doyaprakAra hai / vyavahArakAla nizcayakAla / tinameM vyavahArakAlakA vibhAga ina jyotiSInikari kIyA hUvA jAniye hai / so samaya AvalI Adi kriyAvizeSakari jAnA huvA vyavahArakAla hai / so nAhI jAnanemeM Avai aisA jo nizcayakAla tAke jAnaneku kAraNa hai so nizcayakAlakA lakSaNa Age kahasI, so jAnanA // - A manuSyaloka vAhira jyotiSka avasthita haiN| aisA kahanekUM sUtra kaheM haiN|| bahiravasthitAH // 15 // yAkA artha - bahiH kahiye manuSyalokataiM bAhira te jyotiSka avasthita kahiye gamanarahita haiM / ihAM koI kahai hai, pahale sUtrameM kayA hai jo manuSyalokataiM jyotiSkadevanike nitya gamana hai / so aisA kahanehI teM yaha jAnA jAya hai, jo, yAtaiM bAhira ke keM gamana nAhIM / pheri yaha sUtra kahanA " For Private and Personal Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMda kRtA // caturtha adhyAya // pAna 375 // niSprayojana hai / tAkA samAdhAna, jo, isa sUtra" manuSyalokatai bAhira astitvabhI jAnA jAya hai / avasthAnabhI jAnyA jAya hai, yAne doU prayojanakI siddhike arthi yaha sUtra hai athavA anyaprakArakari gamanakA abhAva haike arthi tathA kadAkAla gamanakA abhAvake arthibhI yaha sUtra jananA // AgeM cauthe nikAyakI sAmAnyasaMjJA kahanekU sUtra kahai haiM ||vaimaanikaaH // 16 // ___ yAkA artha- vaimAnika aisA to adhikArakai arthi grahaNa hai / yAke AgeM kahasI tinakU | vaimAnika jAniye aisA adhikAra hai| bahuri puNyavAnanikU vizeSakari mAne te vimAna haiM / tinameM je upajai te vaimAnika haiM / bahuri te vimAna tIni prakAra haiM / indraka zreNIbaddha puSpaprakIrNaka / tahAM iMdrakavimAna to indrakIjyoM bIca tiSTheM haiN| tinakI cyAkhauM dizAmeM AkAzapradezakI zreNIkIjyoM tiSThe haiM te zreNIbaddha haiN| bahuri vidizAnivirSe vikhare phUlanikIjyoM tiSThe haiM, tAteM te puSpaprakIrNaka haiM / AgeM tina vaimAnikadevanikA bhedake jJAnake arthi sUtra kaheM haiM ||klpoppnnaaH kalpAtItAzca // 17 // yAkA artha-- te vaimAnika doya prakAra haiN| tahAM kalpa je svarga tinakevirSe upaje te to For Private and Personal Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya / / pAna 376 // kalpopapanna haiM / bahuri aveyaka AdivirSe upajeM te kalpAtIta kahiye / AgeM tinakA avasthAnavizeSa jAnaneke arthi sUtra kaheM haiM-- // uparyupari // 18 // yAkA artha-- yahu sUtra tina vaimAnikadevanikA tiryagavasthAnake niSedhake arthi hai| te jyotiSInikIjyoM tiryak avasthita nAhIM haiN| bahuri vyaMtaranikIjyoM viSama jahAMtahAM avasthita nAhIM haiM / te kalpa upari upari haiM // ___ AgeM pUche haiM, jo, aise haiM e upari haiM, to kete kalpavimAnavirSe deva haiM? aise pUche sUtra kahai haiN|| saudharmazAnasAnatkumAramAhendrabrahmabranottaralAntavakApiSTazukramahAzukrazatArasahasrArepyAnataprANatayorAraNAcyutayornavasu graiveyakeSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhau ca // 19 // yAkA artha- ina saudharmAdika zabdanikA kalpa nAma kaise bhayA so kahaiM haiN| vyAkaraNa virSe aN aisA pratyaya hai, so cyAri arthameM hoya hai| tAkari kalpa nAma hoya / tathA svabhAvahIteM. aisA nAma hai / bahuri indrakAmI nAma yahahI, sobhI svabhAvateM tathA kalpake sAhacaryateM hoya haiM | For Private and Personal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 377 // so kaiseM ? pahale svargavi sudharmA nAma sabhA hai so yahu sabhA jAmeM hoya tAkA nAma saudharmakalpa kahiyeM / ihAM asti arthameM aN pratyaya jAnanA / bahuri isa kalpake sAhacaryate indrakAbhI nAma saudharma jAnanA / bahuri IzAna aisA nAma indrakA svabhAvahIteM hai / so IzAna indranikA nivAsa so aizAnakalpa hai / ihAM nivAsa arthavirSe aN pratyaya jaannaa| tAke sAhacaryate indrakAbhI nAma aizAna hai| bahuri sanatkumAra indrakA nAma svabhAvahIteM hai| tAkA nivAsa jo kalpa tAkA nAma sAnatkumAra hai / ihAMbhI nivAsa arthavirSe aN pratyaya hai / tAke sAhacaryate sAnatkumAra nAma | indrakA hoya hai / bahuri mahendra aisA nAma indrakA svabhAvahIteM hai| tAkA nivAsa jo kalpa tAkA nAma mAhendra hai| yahAMbhI nivAsa arthavirSe aN pratyaya hai / tAke sAhacaryatebhI indrakA nAma mAhendra hai / aiseMhI brahma bramhottara Adi kalpakA tathA indrakA nAma jAnanA / bahuri upari upari doyadoyakA saMbaMdha AgamakI apekSAteM jaannaa| tahAM pailA to saudharma aizAna e doya kalpa haiN| inake upari sAnatkumAra mAhendra e doya haiN| inake upari brahmaloka brahmottara e doya haiN| inake upari lAMtava kApiSTa e doya haiN| inake upari zukra mahAzukra e doya haiN| inake upari zatAra sahasrAra e doya haiN| inake upari Anata prANata e doya haiN| inake upari AraNa acyuta e doya haiN| ihAM kalpakA For Private and Personal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 378 // yugalakA upari upari doyadoya kahanA aMtake doya yugalanikeM judI vibhaktI karI, samAsa na kiyA, tAteM jAnA jAya hai / bahuri nIcale cyAri kalpavirSe bahuri uparike cyAri kalpavirSe to cyAri | cyAri indra jAnane / bahuri bIcake ATha kalpanivirSe cyArihI indra jAnane / so aiseM haiM- saudharma aizAna sAnatkumAra mAhendra ina cyArivi cyAri indra / brahmaloka brahmottara ina doyameM eka brahma nAma indra hai / lAMtava kApiSTa ina doyameM eka lAMtava nAma indra / zuka mahAzukra ina doyameM eka zukra nAma indra / zatAra sahasrAra ina doyameM eka zatAra nAma indra / Anata prANata AraNa acyuta ina cyArimeM cyAri indra haiM / aiseM kalpavAsInike bAraha indra haiM / / bahuri lokaniyogake upadezateM tattvArthavArtikavirSe indra caudahabhI likhe haiM / tahAM bAraha svargameM tau bAraha ara Uparake cyAri svarganimeM doya aiseM / aba ihAM upari upari kahyA, so kahAteM giniye so kahai hai / jambUdvIpavirSe meruparvata hajAra yojana tau pRthvImeM aru ninyAnavai hajAra yojana UMco tAke nIceM to adholoka kahiye / bahuri meruvarAvara moTAI bahuri tiryak phailavAM tiryagloka hai / bahuri merukai upari Urddhaloka hai / merukI cUlikA cAlIsa yojanakI UMcI hai / tAke upari bAlakA | antaramAtra tiSThayA saudharmasvargakA Rju: nAmAH indrakavimAna hai / anya sarva yAkA varNana lokaniyo / For Private and Personal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40yertaireritsaatreetitseriasperateeriaspx // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 379 // gagraMthateM jAnanA / bahuri navasu aveyakeSu aisA vacana hai, tahAM navazada judI vibhakti karanekA yahu prayojana hai / jo graiveyakateM judA nava vimAna anudiza nAma dhAraka haiM aisA janAyA hai| tAteM anudizakA grahaNa karanA / inake saudharmakalpateM lagAya anuttaraparyanta upari upari tiresaThi paTala haiM / tahAM prathamayugalameM to ikatIsa paTala haiM / dvitIya yugalameM sAta paTala haiN| tIsare yugalameM cyAri paTala haiN| cauthe yugalameM doya paTala haiM / pAMcavAM yugalakA ekahI paTala hai / chaThA yugalakA eka paTala hai / sAtamA AThamA yugalake chaha paTala haiM / aiseM bAvana paTala tau svarganike haiM / bahuri navagraiveyakake nava paTala haiM / bahuri eka anudizakA, eka paMcaanuttarakA aisai tiresaThi paTala jAnane // AgeM ina vaimAnikadevanikeM paraspara vizeSa hai, tAke janAvanakeM arthi sUtra kaheM haiN|| sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH // 20 // yAkA artha- vaimAnika deva haiM te sthiti prabhAva sukha yuti lezyAkI vizuddhi indriyanikA viSaya avadhikA viSaya inakari upariupari svargasvargaprati tathA paTalapaTalaprati adhikaadhika haiM / tahAM apanI Ayuke udayateM tisa bhavavi zarIrasahita tiSThanA, so sthiti kahiye, bahuri parake upakAra tathA apakAra karanekI zaktikU prabhAva kahiye; bahuri iMdriyaviSayakA bhogavanA, so sukha hai For Private and Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 380 // kahiye; bahuri zarIra tathA vastraAbharaNAkI dIpti, so dyuti kahiye, bahuri kaSAyakari yoganikI pravRttirUpa lezyA tAkI vizuddhi kahiye ujvalatA; bahuri indriyanikari vipayanikA jAnanA; bahuri avadhikAra dravya kSetra kAla bhAvarUpa viSayakA jAnanA inakari adhika adhika haiM / AgeM sthitiAdikari jaiseM adhika haiM, taiseM gati Adikari hIna haiM aiseM kahai haiN|| gatizarIraparigrahAbhimAnato hInAH // 21 // yAkA artha - e vaimAnika deva haiM te gati zarIra parigraha abhimAna inakari upariupari hIna kahiye ghaTate ghaTate haiM | tahAM kSetrase anya kSetra jAnA so gati kahiye / zarIra tinake vaikiyaka kahyA sohI / bahuri lobhakaSAyake udayateM viSayaniviSai saMgati karanA so parigraha kahiye / bahuri mAnakaSAke udaya upajA jo ahaMkAra garva so abhimAna kahiye / inakari upari upari hIna haiM / jAteM anyadezaviSe krIDA ratikA abhilASa tIvra nAhIM / apane yogya kSetraviSahI tRpti hai / tAteM tau gamana thoDA kare hai | bahuri zarIra saudharma aizAna ke devanikA to sAta hastakA hai / bahuri sanatkumAra mAhendrakA chaha hAthakA hai / brahmaloka brahmottara lAMtava kApiSTaviSai pAMca hAthakA hai| zukra mahAzukra zatAra sahasrAraviSai vyAri hAthakA hai| Anata prANataviSeM sADhA tIni hAthakA hai / bahuri AraNa For Private and Personal Use Only 2 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 381 // acyutavirSe tIni hAthakA hai / adhoveyakavirSe aDhAI hAthakA hai / madhyapraiveyakavi doya hAthakA hai| uparigraiveyakavirSe bahuri anudizavirSe DeDha hAtha hai / bahuri anuttaravirSe eka hAtha hai / bahuri parigraha vimAna devAMganA Adi parivAra ityAdikA upari upari ghaTatA ghaTatA hai / bahuri upari upari kaSAya thore haiN| tAteM abhimAna ghaTatA ghaTatA hai / ihAMteM svarganimeM upajeM haiM, tinake kaSAyanikI maMdatA baDhatI baDhatI hoya, te upari upari upaje haiM / tAteM sohI saMskAra vahAM hai / tAteM upari upari kaSAya thore thore haiM / AgeM, tIni nikAyanikeM to lezyA pahalI kahI thI / aba vaimAnikanikeM lezyAkI vidhipratipatti arthi sUtra kahai haiM ||piitpdmshuklleshyaa dvitrizeSeSu // 22 // yAkA artha- doya yugalanimeM pItalezyA, tIni yugalanimeM padmalezyA, bahuri bAkI tIni yugala tathA ahamindranikai zuklalezyA hai / yahAM pahale pIta padma zuklakA dvaMdvasamAsa kari pIche e lezyA jinakeM hoya te pIta padma zuklalezyAvAle deva haiM, aise bahuvrIhisamAsa hai| ihAM prazna, jo, ihAM samAsavirSe pIta padma zukla inake isva akAra kaise bhayA? zabda tau pItA padmA zuklA aisA For Private and Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya / pAna 382 / / cAhiye / tahAM kahiye hai, jo vyAkaraNavirSe uttarapadateM isva honAbhI kahyA hai| jaise dutI aisA zabdakA taparakaNavirSe hai| tahAM madhyAvilaMbitAkA upasaMkhyAna hai, aimaiM ihAMbhI jAnanA / athavA pIta padma zukla aise zabda varNasahita vastuke vAcakabhI haiM, te puruSaliMgI haiN| tinakI upamAbhI ina lezyAnikU hai / tAte upamitisamAsavirSe nhava haihI // aiseM konakeM kaisI lezyA hai, so kahiye hai- sodharma aizAnake devanikai tau pItalezyA hai, tAke madhyama aMza hai / sAnatkumAra mAhendrakeM devanikai pItalezyA hai, tathA tahAM padmabhI hai / brahmaloka brahmottara lAMtava kApiSTa zukra mahAzukra ina tIni yugalanivirSe padmalezyA madhyama aMza hai / zatAra sahasrAravirSe | padmalezyA tathA zuklalezyA hai / AnataAdi anuttaraparyaMta teraha sthAnanivirSe zuklalezyA hai| tahAMbhI anudiza anuttaravirSe paramazaklalezyA jaannii| ihAM prazna, jo, sAnatkumAra mAhendravirSe pIta padma doU khii| tathA zatAra sahasrAravi padma zukla doU kahI / so sUtraviSaM to eka ekahI kahI hai, doU kaise kahI ho? tAkA samAdhAna- jo, ihAM sAhacaryateM mukhya hai, tAkU sUtrameM kahI hai / tAkI sAthI gauNakAbhI grahaNa karanA / jaise laukikameM rAjAdika chatradhArI gamana karai, tinakI sAthi anyabhI jAya hai| tahAM koI pUche kauna jAya hai? tahAM kahai chatradhArI jAya hai| tahAM je For Private and Personal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 383 // | vinAchatravAle sAthI haiM, tebhI jAni lene / taiseM ihAM mukhyake kahehI gauNakA grahaNa kIyA hai / tahAM yahu artha sUtrateM aiseM jAnanA, jo, doya yugalameM pItalezyA kahI tahAM dUsare yugalameM padmalezyA hai, tathApi gauNa hai, tAteM tAkI vivakSA na karI / bahuri tIni yugalameM padmalezyA khii| zukra mahAzukrameM zuklalezyA hai, tathApi gauNa hai / tAteM tAkI vivakSA na karI / bahuri vAkI zatAra Adi sarvavirSe zuklalezyA khii| tahAM zatArasahasrAravirSe padmalezyA hai, tathApi gauNa hai / tAteM tAkI vivakSA na karI, tAteM doSa nAhIM // ihAM koI pUche, vinAavasara lezyAkA sUtra kaiseM hai? tAkA samAdhAna- jo, sUtrake laghu karaNeMke arthi hai / aura Thaura kahaiteM aisA krama na kahyA jAtA, tAteM ihAM kahyA hai, lezyA haiM te nirdeza varNa pariNAma saMkrama karma lakSaNa gati svAmitva sAdhana saMkhyA kSetra sparzana kAla aMtara bhAva alpabahutva e solaha anuyoganikari sAdhiye hai / tinakA kathana tattvArthavArtika tathA gomaTasArateM jAnanA / tahAM pUche hai ki, kalpopapannA aiseM pUrva kahA hai, tahAM aisA na jAnanA, jo, kalpa kauna haiM ? aiseM pUche sUtra kahaiM haiM // prAgveyakenyaH kalpAH // 23 // artierritairezarraikeertisxerciseriessertato For Private and Personal Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 384 // yAkA artha- navagreveyakakeM pahalI pahalI kalpa kahiye / yahAM yaha na jAnyA, jo, kahAMteM lagAya kalpa haiN| tAke jAnaneka sodharmAdika zaDakA pUrvasUtrateM anuvartana krnaa| tAteM aisA artha bhayA, jo, saudharmateM lagAya greveyakateM pahalI acyutasvargAI kalpasaMjJA hai| yAhIteM aisA siddha bhayA jo graiveyakateM lagAya anuttaratAI avazeSa rahe te kalpAtIta haiN| AgeM, aiseM pUche hai ki, laukAntika devabhI vaimAnika haiM, te kahAM jAniye? bahuri kalpavAsInimeM kaisaiM? aise pUcha sUtra kahaiM haiM ||brhmlokaalyaa laukAntikAH // 24 // yAkA artha- brahmaloka kahiye pAMcavA svarga tAvirSe hai Alaya kahiye nivAsa jinakA te laukAntika haiM / jAmaiM Ayakari rahiye tAkU Alaya kahiye aisA AvAsakA nAma bhayA / so jinakA nivAsa brahmaloka jo paMcama svarga tAmeM haiM te lokAntika haiN| ihAM prazna, jo, aiseM to pAMcamA svargake sarvahI devatA rahaiM haiM, te sarvahI laukAntika Thahare / tAkA uttara- jo, aisA nAhI / inakA nAma sArthika hai / brahmalokakU to loka kahiye, tAkA jo aMta chehaDA tAvirSe upajeM te lokAntika kahiye / tathA janma jarA maraNakari vyApta aisA jo loka kahiye saMsAra tAkA aMta kahiye chehaDA atteertisixertisirvertisertisexairseralisraeritsapto For Private and Personal Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 385 // tAkU lokAnta kahiye, tAvirSe jo hoya te lokAMtika kahiye, aise inakA nAma hai| tAteM pAMcavAM svargake anya devaniteM ye jude haiM, inakA vimAna brahmalokasvargake antameM hai / tathA e sarvahI eka manuSyake bhava leya nirvANakU prApta hoya haiM // AgeM sAmAnyakari kahe je laukAntika deva tinakA bheda dikhAvaneke arthi sUtra kahai haiM // sArasvatAdityavahnayaruNagardatoyatuSitAvyAbAdhAriSTAzca // 25 // yAkA artha- e ATha prakArake lokAMtika deva haiN| cazabdaH inake vimAna antarAlavirSe doyadoya prakArake aura haiN| te deva kahA haiM so kahai haiN| aruNa nAmA samudrateM upajA mUlavirSe saMkhyAtayojanakA vistAra jAkA aisA aMdhakArakA skaMdha samudrakA valayakIjyoM valayAkAra tIvra hai| aMdhakArarUpa pariNamana jAkA aisA so Urddha anukramateM badhatA calatA saMkhyAtayojanakA moTA hotA paMcamasvargakA pahalA paTalakA ariSTa nAmA vimAnake nIceM prApta hoya kUkaDAkI kuTIkIjyoM mila gayA hai / aiseM aMdhakArateM upari ATha aMdhakArakI paMkti uThI haiN| so ariSTavimAnakeM samAna | nikaTa cAro dizAmeM doyadoya aise ATha tiryag cAlI so lokake aMtatAI gaI / tina aMdhakArakI | paMktinike aMtarAlanivirSe svArasvata Adi laukAntikanike vimAna haiM, tahAM varse haiM, so kahiye haiM / / || aaranarenduNddgkuNdddressertainerals For Private and Personal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shn Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 386 // pUrvauttarake kauNavirSe sArasvatanikA vimAna hai| devanikI saMkhyA sAtasai hai / bahuri pUrvadizAvi AdityanikA vimAna hai| devanikI saMkhyA sAtasai hai / bahuri pUrva dakSiNake kauMNameM vahnidevanikA vimAna hai / devanikI saMkhyA sAta hajAra sAta hai / bahuri dakSiNadizAvi aruNakA vimAna hai / devanikI saMkhyA sAta hajAra sAta hai| bahuri dakSiNapazcimakA koMNameM gaItoyanikA vimAna hai| deva nava hajAra nava haiN| bahuri pazcimadizAvirSe tuSitanikA vimAna hai| deva nava hajAra nava haiM / bahuri uttara pazcimake koNameM avyAvAdhanikA vimAna hai| deva gyAraha hajAra gyAraha haiN| bahuri uttaradizAvirSe ariSTanikA vimAna hai| deva gyAraha hajAra gyAraha haiN| bahuri cazabdakari samaccaya kiye inake aMtarAlameM doyadoya devanike samaha aura haiM so kahiye haiN| sArasvata Adityake aMtarAlameM anyAbha sUryAbha ye haiN| tinake deva anyAbhake sAta hajAra sAta haiM, sUryAbhake nava hajAra nava haiN| bahuri Aditya vahnike aMtarAlameM caMdAbha satyAbha haiN| tAmeM candrAbhake deva gyAraha hajAra gyAraha haiM, satyAbhake teraha hajAra teraha haiM / bahuri vahni aruNake aMtarAla meM zreyaskara kSemaMkara haiN| tahAM zreyaskarake deva paMdraha hajAra paMdraha haiM, kSemaMkarake satraha hajAra satraha haiN| | bahuri aruNa gardatoyake aMtarAlameM vRSabheSTa kAmacara haiN| tahAM vRSabheSTake ugaNIsa hajAra ugaNIsa aaru vnrulu avutaayni For Private and Personal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 387 // haiM, bahuri kAmacara ikaIsa hajAra ikaIsa haiM / bahuri gardatoya tuSitake aMtarAlameM nirmANaraja digaMtarakSita haiM / tahAM nirmANarajake deva teIsa hajAra teIsa haiM, digaMtarakSita paccIsa hajAra paccIsa haiM / bahuri tuSita avyAvAdhake aMtarAlameM AtmarakSita sarvarakSita haiM | tahAM AtmarakSita sattAIsa hajAra sattAIsa haiM, sarvarakSita unatIsa hajAra unatIsa haiN| bahuri avyAvAdha ariSTake aMtarAlameM maruta vasu haiM / tahAM marutake deva ikatIsa hajAra ikatIsa haiM, vasuke deva tetIsa hajAra tetIsa haiN| bahuri ariSTa sArasvatake aMtarAlameM azva vizva haiN| tahAM azvadeva paiMtIsa hajAra paiMtIsa haiM, vizva saiMtIsa hajAra saiMtIsa haiM / e sava cAlIsa lokAMtika deva bhele kiye cAri lAkha sAta hajAra AThase chaha haiN| sarvahI svAdhIna haiN| inameM hInAdhika koU nahIM / bahuri viSayanikA rAganiteM rahita haiN| tA inakU devarSibhI kahiye / yAhIteM anyadevanikeM ye pUjya haiN| caudaha pUrvake dhArI haiN| tIrthaMkaranike tapakalyANavirSe pratibodhaneMvirSe tatpara haiN| niraMtara jJAnabhAvanAvirSe jinakA mana rahai hai, saMsArateM sadAhI virakta haiM, bAraha anuprekSAvirSe jinakA citta pravarte hai aisA nAmakarmakI prakRtivizeSake udayateM upaje haiN| AgeM pUche haiM, jo, laukAntika deva kahe te ekabhava le nirvANa pAveM haiM, to aisA aurabhI / devanikai nirvANa pAvanekA kAlavibhAga hai? aiseM pUche sUtra kahai haiM edirector telulprNkuNddsteries For Private and Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya / pAna 388 // // vijayAdiSu vicrmaaH||26|| yAkA artha-vijayAdika cyAri vimAnavAle tathA anudizavAle deva doya bhava manuSyakA leya mokSa jAya haiN| yahAM Adizabda prakArArthameM hai / tAteM vijaya vaijayaMta jayaMta aparAjita anudiza vimAna tiSThe haiM tinakA grahaNa hai, jAteM inavi samyagdRSTIvinA upajai nAhIM aisA prakArArtha jaannaa| ihAM koI kahai hai, aise to sarvArthasiddhikAbhI grahaNa hoya hai| tAkU kahiye nAhI hoya hai| jAteM sarvArthasiddhike deva parama utkRSTa haiM / tAteM inakI saMjJAhI sArthika haiN| eka bhava le mokSa pAveM haiN| bahuri isa sUtrameM caramatapaNAM manuSyabhavakI apekSA hai, je doya bhava manuSyake le te dicarama kahiye / tAteM aisA artha hai, jo, vijayAdikateM cayakari manuSya hoMya bahuri saMyama ArAdhi pheri vijayAdikaviSa upajai, tahAMteM cayakari manuSya hoya mokSa jAya haiM aise vicaramadehapaNA hai / aiseM gyAraha sUtranikari vaimAnika devanikA nirUpaNa kiyA / AgeM pUche hai, jIvake audayika bhAvanivirSe tiryagyoni audayikI kahI bahuri sthitike nirUpaNate tiryacanikI sthiti kahI; tahAMteM aisA na jAnA gayA, jo, tiryaMca kauna haiM? aisA || pUche sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 389 // // aupapAdikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH // 27 // yAkA artha- aupapAdika deva nArakI aura manuSya inasivAya bAkI rahe te tiryagyoni kahiye tiryaMca haiM / aupapAdika tau devanArakI pUrve kahehI the| bahuri manuSya prAGmAnuSottarAnmanaSyAH isa sUtravirSe kahe, inateM anya saMsArI jIva bAkI rahe te tiryaMca jAnane / bahuri ina tiryaMcanikA devAdikakIjyoM kSetravibhAga kahyA cAhiye, paraMtu ye tiryaMcajIva sarvalokavyApI haiN| tAteM inakA kSetravibhAga na kahyA / ihA~ prazna- tiryaMcanikU yahAM kahe, inakA prakaraNa dUsare adhyAyameM thA, tahAM kyoM na kahA? tAkA uttara, jo, tiyeca sarvalokavyApI haiM, tAteM inake prakaraNameM kahate to tiryaMcanike bheda bahuta, te sarva kahane hote, taba sUtrakA gaurava hotA vadhi jAtA / tAteM deva nArakI manuSya AdhArasahita kaha cuke / pIche avazeSa rahe te sarva tiryaMca sarvalokavyApI haiN| yAte sUtrakA gaurava na bhyaa| tahAM tiryaMca doya prakAra sUkSmavAdara bhedakari haiN| tahAM sUkSma to ekendriya haiM, te sarvalokavyApI haiM / bahuri bAdara ekendriya vikalatraya paMcendriya haiM, te sarvatra nAhI, kahUM kahUM haiM // AgeM, nArakI manuSya tiryaMcanikI tau sthiti kahI, bahuri devanikI na kahI, so kahI caahiye| tahAM Adivi bhavanavAsI kahe, tinakI sthiti kahane ke arthi sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 390 // // sthitirasuranAgasuparNadvIpazeSANAM sAgaropamatripalyopamAIhInamitAH // 28 // ___yAkA artha- asura Adike sAgaropama Adikari yathAkrama saMbaMdha karanA, yA sthiti utkRSTa hai, jaghanya Agai khsii| tahAM asurakumAranikI sthiti kahiye Ayu so ekasAgarakI hai| bahuri nAgakumAranikI Ayu tIni palyakI hai / avazeSa deva rahe tinake suparNakumAra dvIpakumAra ara bAkI rahe te aiseM tIni sthAnakavirSe AdhA AdhA palya ghATi jAnanA / tahAM suparNakumArakekI tau aDhAI palyakI, dvIpakumArakekI doya palyakI, bAkI rahe chaha kumAra tinakI DeDha palyakI hai // AgeM, inake Age vyaMtarajyotiSkanikI sthiti anukramameM AI tAhi ulaMdhya vaimAnika devanikI sthiti kahiye haiN| jAteM AgeM laghukaraNakari tina vyaMtarajyotiSInikI sthiti kahI jAyagI / ava vaimAnikavirSe AdikA doya svargavirSe sthiti kahai haiM ||saudhrmeshaanyoH sAgaropame'dhike // 29 // yAkA artha- saudharma aizAna svargavirSe doya sAgara kyoM (kucha ) adhika sthiti hai / ihA~ / | sUtrameM sAgaropame aisA dvivacana hai, tAteM doya sAgara lene / bahuri adhika aisA zabda adhikAra| svarUpa hai so sahasrArasvargatAI liijiyegaa| tAteM AgeM sUtrameM tu zada hai| tAteM aisA jAnA jAya For Private and Personal Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAFARPANGAPRINCORRECORPROGICATERIACYPREGAPPROPape // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 391 // hai / tAteM ihAM aisA artha bhayA, so, saudharma aizAna ina doya svargake devanikI Ayu doya sAgara kucha adhika hai / Agai, agile svarganivirSe sthitIke jAnanekU sUtra kahai haiM ||saantkumaarmaahendryoH sapta // 30 // yAkA artha- sAnatkumAra mAhendra ina doya svarganivirSe sAta sAgara adhika sahita hai / / Age brahmalokAdikateM lagAya avyuta svargaparyaMta sthitIke jAnanekrU satra kahai haiM ||trisptnvaikaadshtryodshpNcdshbhirdhikaani tu // 31 // yAkA artha- yahAM pahale sUtrameM sAtasAgara kahe haiM / tinameM isa sUtrameM kahe je tIni Adi te adhika karane joDane / bahari pUrvasatrake adhika zabdakI anuvRtti hai| so isa sUtrameM zabdakari ihAM cyAri yugalanitAI to adhika lenA, aura aMtake doya yugalameM na lenA, aisA artha tu zabdakari bhayA / tAteM ihAM aisA artha hai, bramhaloka brahmottaravirSe tau sAtameM tIni mile taba daza sAgarakI sthiti adhika sahita bhaI / lAMtava kApiSThavirSe sAtameM sAta mile taba caudaha sAgara adhika sahita haiM / zukra mahAzukravirSe sAtameM nava mile taba solaha sAgara sAdhika haiM / zatAra sahasrAravirSe | sAtameM gyAraha mile taba aThAraha sAgara sAdhika hai / Anata prANatavirSe sAtameM vIsa mile taba vIsa eatineertisxeriespreritairseradipoeradissericantserials For Private and Personal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org aaddoodkulNdrkaaNddnuNdrNttaarnukulNdrkuNddunni // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 392 // sAgara adhikarahita hai| AraNa acyutavirSe sAtameM paMdraha mile taba bAIsa sAgara adhikarahita hai / / AgeM inake upari sthiti jAnanekU sUtra kaheM haiN|| AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu veyakeSu vijayAdiSu sarvArthasidhdau ca // 32 // yAkA artha-- ihAM adhikakA grahaNakI anuvRtti kari ekaeka vddhaavnaa| aveyakake navazaddhakA grahaNa ekaeka kari baDhatA judA janAvai hai| navazabda na hoya tau aveyakavirSe ekahI vadhAvanA Thaharai / bahuri vijayAdikeM Adizabda hai so prakArArtha hai / so vijayAdikIjyoMhI anudiza hai, tAkA grahaNa karanA / bahuri sarvArthasiddhikA judA grahaNa jaghanyasthitikA abhAva janAvaneke arthi hai / tAteM aisA artha bhayA, nIcile graiveyakatrikameM pahale graiveyakameM tau teIsa sAgarakI sthiti hai / dUsaremeM cauvIsa sAgarakI hai| tIsaremeM pacIsa sAgarakI hai| bahuri madhyapraiveyakatrikameM pahalemeM chavIsa sAgara hai / dUsaremeM satAIsa sAgara hai| tIsaremeM aTThAIsa sAgara hai / uparale greveyakatrikameM unatIsa sAgara hai / dUsaremeM tIsa sAgara hai / tIsaremeM ikatIsa sAgara hai / anudizavimAnavirSe battIsa sAgara hai / vijayAdika vimAnanivirSe tetIsa sAgara utkRSTa hai / sarvArthasiddhivirSe tetIsa sAgara | utkRSTahI hai / ihAM jaghanya nAhIM // cartobertisertiorertisertik-extipreritsar ext For Private and Personal Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / caturtha adhyAya // pAna 393 // AgeM jina devanikI utkRSTa sthiti kahI tinake jaghanyasthiti kahanekoM sUtra kaheM haiM // aparA palyopamamadhikam // 33 // yAkA artha-- aparA kahiye jaghanyasthiti saudharma aizAnake devanikI kala adhika eka palyakI hai / yaha sUtrateM kaiseM jAniye ? agile sUtrameM 'parataH parataH' aisA kahA hai tAteM ihAM saudharma aizAna jAnA jAya hai / AgeM yAke upari jaghanyasthiti kahaneIM sUtra kahaiM haiM ||prtH parataH pUrvApUrvAnantarAH // 34 // __yAkA artha- ihAM parataH parataH aisA to saptamI vibhaktikA artha hai / bahuri vAravAra kahane tAteM doyavAra kayA hai / bahuri pUrvazabdake adhika grahaNakI anuvRtti hai tAne aisA artha bhayA, jo, saudharma aizAnavirSe utkRSTa sthiti sAdhika doya sAgarakI kahI / so yAtai pare sAnatkumAra mAhendravirSe jaghanyasthiti sAdhika doya sAgarakI hai / bahuri sAnatkumAra mAhendravirSe utkRSTa sthiti sAdhika sAta sAgarakI hai| sohI brahma brahmottaravirSe jaghanyasthiti hai| aiseMhI vijayAdikaparyaMta jAnanI / anantarazada hai so pahalI pahalI lagatIkU janAve hai| Age nArakInikI utkRSTasthiti to yaha pahalI kahI thI, bahuri jaghanya pahalI na kahI, bahuri ihAM tAkA prakaraNabhI nAhI, taubhI aksixxertioresabreritsaxseristiroeriasisexisexikas For Private and Personal Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org || sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA / caturtha adhyAya || pAna 394 // pahale sUtra kama thore akSaranimeM kahI jAya hai, tAtaiM ihAM tAkUM kahanekUM sUtra kahai haiN|| nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 35 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha - ihAM cazaddha hai so isateM pahale sUtra kA tAkA samuccayake artha hai / tAteM artha hoya hai, jo, ratnaprabhAviSai nArakInikI utkRSTasthiti ekasAgarakI kahI hai, zarkarA - bhAvi jaghanyasthiti hai | bahuri zarkarAprabhAviSai utkRSTasthiti tIni sAgarakI kahI hai, so vAlukAprabhAvi jayasthiti hai / aiseMhI mahAtamaHprabhA sAtavI pRthvItAI jAnanA || AgeM dUsarI Adi pRthivIvirSe jaghanyasthiti kahI, to pahalI pRthivIviSai jaghanyasthiti kahA hai ? aiseM pUchai tAke dikhAvanekUM sUtra kahai haiM- // dazavarSasahasrANi prathamAyAm // 36 // yAMkA artha-- ihAM aparA zabdakI anuvRtti hai / tAteM jaghanya jAnatI / so pahalI pRthivI ratnaprabhAviSai nArakInikI jaghanyasthiti dazahajAravarSakI hai // Age bhavanavAsI devanikI jaghanyasthiti kahI so sUtra kahai haiM // // bhavaneSu ca // 37 // For Private and Personal Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 395 // yAkA artha- ihAM ca zada pahale sUtrameM kahI sthitikA samuccaya kara hai / tAteM aisA artha hai jo bhavanavAsI devanikIbhI jaghanyasthiti dazahajAra varSakIhI hai aiseM jAnanI / Age vyaMtaradevanikI jaghanyasthiti kahA hai? aise pUche sUtra kahai haiM // vyantarANAM ca // 38 // yAkA artha- yahAMbhI ca zabdakari pUrvasUtrameM kahI sthitikA samuccaya karai hai| tAteM vyaMtarade. panikIbhI jaghanyasthiti dazahajAra varSakI jAnanI // Age vyaMtaradevanikI utkRSTasthiti kahA hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM // aparA palyopamamadhikam // 39 // cAkA artha-vyaMtaradevanikI utkRSTasthiti eka palya kaLU adhika hai // AgeM jyotiSI devanikI utkRSTasthiti kahaneyogya hai aiseM pUche sUtra kahai haiM ||jyotisskaannaaN ca // 40 // yAkA artha-- ihAM ca zabda hai so pahale sUtrameM sthiti kahI tAkA samuccaya karai hai| tAteM * jyotiSI devanikI Ayu sAdhika eka palyakI hai| For Private and Personal Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 396 // -AgeM jyotiSInikI jaghanyasthiti kahA hai? aiseM pUche sUtra kahaiM haiN|| tadaSTabhAgo'parA // 41 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha - tisa palyake AThave bhAga jyotiSI devanikI javanya sthiti hai / ihAM adhika kahI vizeSa likhiye haiM / utkRSTasthitikAmeM adhika kahI so utkRSTasthitimeM ketI adhika hai so kahiye haiM / tahAM candramAkI to eka lAkha varSa adhika hai / sUryakI eka hajAra varSa adhika hai / zukrakI ekasau varSa adhika hai / bRhaspati kI eka palyakI hai, adhika nAhI / anya grahanikI Adha pakI utkRSTa Ayu hai / nakSatranikI Adha palyakI utkRSTa Ayu hai / tArAnikI palyakA cauthA bhAga Ayu hai / bahuri jaghanya candramA sUrya AdikI tau palyakA cauthA bhAga hai / bahuri tArAnikI ara nakSatranikI palyakA AThavA bhAga hai / bahuri koI pUche hai, laukAntika kahe tinakI sthiti na kahI so to ketI hai ? tahAM kahiye hai // laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm // 42 // yAkA artha -- jo laukAntika devanikI sarvahIkI ATha sAgarakI sthiti hai / te sarvahI barAbara hai, sarvake zuklalezyA hai, pAMca hAthakA sarvakA zarIra hai / ihAM koI tarka kare hai, jo, prANIkI For Private and Personal Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 397 // sthiti karmakI vicitratAsUM hInAdhika kahiye hai, tau jaiseM ghaTa Adi vastunikI sthiti karmakI apekSA vinA hai, tesaiMhI kyoM na kaho ? tAkA samAdhAna jo, ghaTa Adi vastu tau pudgaladravya haiM, inakeM karmakA baMdha udaya nAhIM, tinakI bhI sthiti prANInike karmake udayake anusArI hai / jo aiseM na mAniye tau samAnakAraNateM upajyA samAnakAlameM upajyA samAnakSetra meM upajyA samAna jinakA AkAra aise ghaTanikI samAna sthiti cAhiye, so hai nAhIM, tAtaiM je ghaTAdikake bhojanevAle prANI tinake karmake udayake anusAra tinakI bhI sthiti hai / nimittanaimi takabhAvarUpa vastusvabhAva hai // aiseM jIvapadArthakA svarUpaviSai saMsArI jIvanikA svarUpa kahyA // so prathama adhyAya meM pramANa naya nikSepa anuyoganikA svarUpa kahikari dvitIya adhyAya meM paMcabhAvarUpa Adi jIvapadArthasvarUpa kyaa| tIsare cauthe adhyAyameM ina jIvanikA AdhAra Adi vizeSakA nirUpaNa kiyA / jAteM jIvapadArtha hai so ekahI anekasvarUpa hai, tAteM dravyaparyAyanikari yAviSai sarva avasthA nirvAdha saMbhava hai / koI anyavAdI jIvakUM ekarUpahI kahai hai, tathA koI anekarUpahI kahai, to aisA jIvapadArthakA svarUpa pramANabAdhita hai / aba ekahI jIva nAnAsvarUpa kaise hai so kahaiM haiM / jo For Private and Personal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra excllbreez www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 398 // bhAvarUpa padArtha hai, so anekarUpa hai / jAtaiM bhAva hai so abhAva vilakSaNa hai / abhAva tau sadA ekarUpa hai / yAteM bhAva anekarUpahI hoya, aisA na mAniyai tau bhAva abhAva meM vizeSa na Thahare / so aisA bhAva chaha prakArakA hai / janma | astitva / nivRtti / vRddhi / apakSaya | vinAza / tahAM bAhyAbhyaMtara kAraNake vazarteM vastu upajai so janma hai / jaiseM suvarNa kaDApanAkari upajyA / tathA manuSyagatinAmakarmakA udayakari jIva manuSya bhayA bahuri apane nimittake vaza vastukA avasthA so astitva hai / so aisA astitva hai so zabdakeM tathA jJAnake gocara hai / aiseM manuSyaAdi Ayukarma ke udayakari jIva manuSya Adi paryAyaviSai astitvarUpa rahe / bahuri sata avasthAtarakI prAptikaM nivRtti kahiye yAkUM pariNAma bhI kahiye / bahuri pahale svabhAvateM anukamateM vadhai tAkUM vRddhi kahiye | bahuri pahale svabhAvateM anukramateM ghaMTe tAkUM apakSaya kahiye / bahuri paryAyasAmAnyakA abhAva hoya tAkUM vinAza kahiye / aiseM bhAva hai sohI anekarUpa kSaNakSaNa meM hoya hai / so sarvathA abhAvako aiseM mAniyeM tau siddhi hoya nAhIM / bahuri sarvathA satkaM nityahI mAniyeM tau pratyakSa janmaAdi hoya haiM, tinakA virodha Avai / ityAdi yukti meM sarvathA ekAntapakSa sarvahI bAdhita hai aiseMhI anekavacana tathA aneka jJAnakA viSayapaNAMteM bhI bhAvarUpa jIva nAmA padArtha ekahI For Private and Personal Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / caturtha adhyAya // pAna 399 // anekarUpa hai, vacanakari anekarUpa kahiye hai jJAnakari anekarUpa jAniye hai, bahuri anekazakti kari sahita hai / jAteM dravya kSetra kAla bhAvake nimittauM aneka avasthArUpa hoya hai, so vahu zaktirUpa hai to hoya haiM / aiseM bhI ekaanekarUpa hai / bahuri anyavastuke saMbaMdhateMbhI anekarUpa hai| jaise karmake saMbaMdhate jIvasthAna guNasthAna mArgaNAsthAnarUpa hoya hai, taiseM anyakI apekSAkari vyakta bhaye bhAva tinakA ghaTanAvadhanAkari anekarUpa hai / tathA atIta anAgata vartamAna kAlake saMbaMdhateM anekaprakAra haiN| tathA utpAdavyayapaNAkari anekarUpa haiN| bahuri anvayavyatirekapaNAkari anekaprakAra hai| tahAM anvaya tau guNake Azraya kahiye, vyatireka paryAyake Azraya kahiye / aiseM eka anekasvarUpa jIva nAmA padArtha hai so zabdakari jAkU kahiye tahAM sakalAdeza vikalAdezakAra doya prakArakari kahyA jAya hai| tahAM sakalAdeza tau pramANa kahiye, vikalAdeza naya kahiye / tahAM kAla Adi ATha bhAva pUrva prathama adhyAyameM kahe haiM, tini kari abhedavRtti abhedaupacAra tathA bhedavRti bhedopacArakari dravyArthikake paryAyArthikake pradhAna| gauNapaNAkari kahiye hai| tAke sAta bhaMga astinAsti Adi kahe te pahale adhyAyameM udAharaNa | sahita kahe haiM, tahAMteM jAnane / / For Private and Personal Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 400 // ihA~ koI vAdI tarka karai hai, jo, vastu ekabhI kahiye anekabhI kahiye / aiseM to virodha nAmA dUSaNa Avai hai| tAkA samAdhAna, jo, virodha tIniprakAra hai| vadhyaghAtakasvabhAvarUpa mahAnavasthAnarUpa prativaMdhyapratibaMdhakasvarUpa / tahAM nyaulAkeM sarpake, jalakeM amikai to vadhyaghAtakasvabhAvarUpa virodha hai / so tau ekakAla vidyamAna hoya aru tinakA saMyoga hoya taba hoya / so jo balavAna hoya so dUsare nirbalakU vaaNdhe| so ihAM astinAsti eka vastuvirSe samAnabala hai| so vadhyaghAtakavirodha samAnabalake nAhI saMbhavai / bahuri sahAnavasthAnalakSaNa virodha Amrake phalaka haritabhAva pItabhAvake hai / doU varNa sAthi hoya nAhI / so yahU virodhabhI astitvanAstitva ekavastumeM ekahI kAla hai / tAteM saMbhavai nAhI / jo bhinnakAla hoya to jisa kAla jIvavastuvirSe astitva hoya tisakAla nAstitva na hoya tau sarva vastu jIvakharUpa eka Thaharai / bahuri nAstikai kAla astitva na mAniye to baMdha mokSa AdikA vyavahAra na Tharahai / tAteM sahAnavasthAnalakSaNa virodhabhI nAhI saMbhavai / bahuri pratibaMdhyapratibaMdhakarUpa virodha phalake aru vITake hai| jeteM saMyoga hai jeteM phala bhAkhA hoya sobhI paDai nAhI / jAte vITa phalakA pratibaMdhaka hai, phalaphU paDaneM de nAhI / so aisA virodhabhI | astitva nAstitvakai nAhI hai / astitva tau nAstitvake prayojanakU rokai nAhI / nAstitva asti aaspicerebraezithrartpreranpractivecitiesertsair. For Private and Personal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 401 // | tvake prayojanakU roke nAhIM / ina doUnikA prayojana judAjudA hai / tAteM inake vacanamAtra virodha hai so virodha* nAhIM sAdhai hai, aiseM jAnanA // aiseM cauthe adhyAyavirSe cyAri nikAyarUpa devanikA sthAnake bheda, mukhAdika, jaghanya utkRSTa sthiti, lezyAdika nirUpaNa kiye // chappaya // deva cyAri parakAra bhedayuta bhASe svaamii| tinake vIsa nivAsa adho madhya Uradha nAmI // tina duti sukha para apara Ayu parabhAva avadhi phuni| lezyA bhAva vicyAri Adi nIkai Agama suni // adhyAya turiya ima uccanyo jAni jinezvara sevakU / saradho bhalaiM taji mithyAtvakuTevakU // 1 // aise tattvArthakA hai adhigama jAteM aisA jo mokSazAstra tAvirSe caturtha adhyAya pUrNa bhayA / For Private and Personal Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| paMcama adhyAya // pAna 402 // ||AUM namaH siddhebhyH|| // Agai paMcama adhyAyakA prAraMbha hai|| // dohA // sakala dravya paryAyakU jAni taje ruSarAga // adbhuta atisaiM jina dhare namUM tAhi baDabhAga // 1 // aiseM maMgala kari paMcama adhyAyakI vacanikA likhiye hai| tahAM sarvArthasiddhi nAma saMskRtaTIkAkA kartA kahai hai| jo, samyagdarzanake viSayabhAvakari kahe je jIvaAdi padArtha, tinavirSe jIvapadArthakA to vyAkhyAna kiyaa| aba AgeM ajIva nAmA padArtha vicAravirSe prApta havA, tAkA nAma tathA bheda kahanekU sUtra kaheM haiM // ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalAH // 1 // yAkA artha-dharma adharma AkAza pudgala e ajIvakAya haiM / ihAM kAyazabda hai so zarIrakA | arthameM hai| tauU upacArateM ihAM adhyAparoNa kiyA hai| jaiseM zarIra pudgaladravyake pracaya kahiye samUharUpa hai, taiseM dharma Adi dravyabhI pradezanike pracayarUpa haiN| tAteM inakuMbhI kAyakIjyoM kAya || For Private and Personal Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 403 // aisA nAma kahyA hai / bahuri e ajIva jIvarahita haiM, tAteM ajIvakAya kahiye / ihAM vizeSaNavizeSyakA saMbaMdha hai| tAteM karmadhAraya samAsa hai| ihAM koI pUche hai, jo, nIlA kamala ityAdivirSe vizeSaNavizeSyakA yoga hote vyabhicAra hai| nIlavastu aurabhI ho hai, tAteM vyabhicArake prasaMgarauM karmadhAraya samAsa ho hai / ihAM ajIvakAyavi kahA vyabhicAra hai ? tAkU kahiye hai, ajIvazada hai so kAyarahita jo kAladravya tAviSebhI varte hai / bahuri kAyasahita jIvabhI hai, tAteM ihAM yahu samAsa baNai hai / bahuri pUcha hai, kAyazaddha kauMna arthi hai ? tAkU kahiye, pradezabahutva janAvaneke arthi hai / dharmAdika dravyake pradeza bahuta haiM / bahuri koI pUche hai, AgeM sUtra kaheMge tAmeM kahyA hai, jo, dharma adharma ekajIva inake asaMkhyAtapradeza haiM, tisa sUtrateM pradezabahutva janAye haiM, isa sUtroM kAhekauM kahaiM tAkU kahiye, yaha to satya hai / paraMtu tahAM to pradezanikI saMkhyAkA niyama janAyA hai, jo, inake pradeza asaMkhyAtahI haiM, saMkhyAta tathA anaMta nAhI haiN| ara ihAM bahutvasAmAnya janAvanekU kAyazabda hai / pahale bahutva kahe, tAkI saMkhyA tahAM janAI hai / athavA kAladravyake pradezapracayakA abhAva janAvanekU ihAM kAyazada hai| kAladravya AgeM kahasI so bahupradezI nAhI hai| jaisaiM pudalaparamANu ekadezamAtra SHERPRSHCOOPARGANPAISISAIRAGXFASPARGAGANPEORAGARAANGARPAN For Private and Personal Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 404 // | hai, dUsarA Adi pradeza jAkeM nAhIM hai, tAtai tAkU apradezI kahiye hai, taiseM kAlakA paramANubhI ekapradezamAtra hai, tAteM tAkU apradezI kahiye hai // bahuri tina dharmaAdi dravyanikI ajIva aisI sAmAnyasaMjJA hai, so yaha saMjJA jIvalakSaNakari rahitapaNAteM pravarte hai / bahuri dharma adharma AkAza pudgala aisI vizeSasaMjJA hai so inameM jaisA | vizeSaNaguNa hai tAkA saMketa anAdita sarvajJapuruSakRta hai tisa saMketa pravartI hai, vahU saMjJA sArthika hai / samasta jAteM gamana karate je jIvapudgala tinakU kAla gamanasahakArI hai / aiseM lakSaNakU dhAraNete dharma aisI saMjJA hai / bahuri isate viparIta jo jIvapudgalakU sthAnasahakArI ekakAla hai, tAteM dharmake lakSaNa nAhI dhAraNete adharma hai| bahuri samastadravya jAmeM ekakAlavirSe avakAza pAveM tathA Apa avakAzarUpa hai, tAteM AkAza aisI saMjJA hai / bahuri tIni kAlavirSe pUrai tathA galai te pudgala haiN| aise sArthikabhI nAma baNe hai / bahuri anyavAdI sAMkhya kahai haiM, ajIva eka pradhAnahI hai| tAIM prakRtihU kahai hai / so yaha pramANabAdhita hai / tAteM ajIva bhinnalakSaNasvarUpa judejude bahuta baNai haiM / ekahIkI siddhi nAhIM / bahuri je puruSa advaita mAneM haiM, te ajIvatattvahI na kaheM haiM / tinakA || mata to pratyakSaviruddhahI hai| ajIvapadArtha pudgalAdi nAnA pratyakSasiddha hai| bahuri tinakuM anitya For Private and Personal Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAGAOPANGAROOPORNPROGRAPAONGARPANASPARGANAPROGRAPA // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 405 // dekhi avastu batAvai tau jIvabhI anityahI dIkha / sobhI avastu ThahaskhA taba sarvakA lopa bhayA / ihAM adRSTakI kalpanAkari eka brahma batAvai tau jIvapadArthavinA tALU dekhaigA kauMna ? dekhane- | vAlA jo avastu hai, to avastukA dekhyA satya kaise ? bahuri tALU Agamake kahemAtrahI mAneM, to AgamabhI avastu, AgamakA mAnanevAlAbhI avastu / taba adRSTakalpanAhI bhaI / ityAdi yukti" | puruSakA dvaitakI siddhi nAhI hai / bahuri pRthvI apa teja vAyu mana dizA kAla AkAza aise ajIva padArthake bheda naiyAyika vaizeSika mAneM haiN| tebhI pramANabAdhita haiN| jAte pRthvI apa teja vAyu mana e tau pudgaladravyahI haiM / judI jAti nAhI / bhedasaMghAtakari skaMdharUpa milai khulai hai / bahuri dizA hai so AkAzahIkA bheda hai judA dravya nAhI / AkAzake pradezanikI paMktivirSe sUryake udayAdike vazateM pUrva Adi dizA kahiye hai / bahuri bauddhamatI ekarUpa skaMdhamAtra ajIva mAneM haiN| so skaMdha to pudgaladravyamayIhI hai / bahuri ihAM dharmAdika jude dravya kahe, tinakA samarthana Age hoyagA // AgeM pUche hai ki, sarvadravyaparyAyeSu kevalasya ityAdisUtravirSe dravya kahe, te kauna haiM ? aiseM pUcha sUtra kahai haiM // dravyANi // 2 // oraserreritishsextitertaireritsasterinashtertsobrert . For Private and Personal Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir PREPARADHARA arkulslnNdrkuNduvul nrulnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| paMcama adhyAya // pAna 406 // __yAkA artha-dharma adharma AkAza pudgala e ajIvakAya kahe, tinakoM dravyabhI kahiye / yAteM dravya haiN| tahAM je.apanA jaisA svarUpa hai, tAkari paryAyanikU dravaMti kahiye prApta hoya tathA te paryAya jinakU prApta hoya te dravya haiM / ihAM anyavAdI kahai hai, jo, dravyapaNAkA yoga kahiye saMbaMdha tAkari dravya hai, so yaha baneM nAhI / aiseM kahe dravyatvakI tathA dravyakI doUhIkI siddhi na hoya hai| jaise daNDa aru puruSa doU nyAre siddha haiM, taba tinakA saMyoga hoya taba daNDI puruSa khaavai| taiseM dravyatva aru dravya nyArenyora dIkhate nAhI tAteM dravyatvake yogate dravya siddha hoy| jo, nyArenyAre siddha bhaye vinAbhI saMbaMdha kahiye to AkAzaphUla asiddha hai tAke ara AkAzakabhI saMbaMdha Thaharai / tathA svabhAvakari tau puruSa mastagasahita haihI, tAkU dUje mastakakA saMbaMdha Thahare / aiseMhI dravya tau dravyatvarUpa haiMhI kai dUjA dravyatvakA saMbaMdha Thahare athavA AkAzake phUlaka aru kalpitapuruSake mastakakaiMbhI yoga hoya, so hoya naahiiN|| athavA dravya aru dravyatva nyAre nyArehI mAniye to dravya tau nyArA ThaharAhI / tAkeM dravyatvakA yoga hai, tAteM dravya hai, aisI kalpanA niSprayojana hai / bahuri koI kahai, guNanikA sadbhAva kahiye samudAya hai so dravya hai so aiseMbhI jo guNanike aru samudAyake kathaMcit bheda mAniye to dravyakA For a For Private and Personal Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 407 // judA nAma na Thaharai / guNanikA samudAyahI kahiye to dravya kahAM? bahuri bheda mAniye to pUrvokta doSa Avai samudAya tau judA ThahakhAhI / guNanikA samudAya kAhedUM kahiye? bahuri vAdI kahai, jo tumabhI kaho ho, jo guNanikU prApta hoya tathA jo guNa jALU prApta hoya, so dravya hai| so aise kahebhI tuma guNanike samudAyameM doSa batAyA sohI tumArai aavegaa| tAkU kahiye hamAre doSa nAhIM aavegaa| jAteM hama kathaMcit bheda kathaMcit abheda mAne haiN| tAteM dravyakA vyapadeza kahiye nAmakI siddhi hoya hai / tahAM guNa aru dravya jude nAhIM dIkhai hai, tAteM abheda hai // bahuri saMjJA saMkhyA lakSaNa prayojana Adike bhedakari bheda hai| bahuri dravyazabdakai bahuvacana | hai so dharmaAdi dravya bahuta haiM, tAteM samAna AdhArakA yoga hai / ihAM koI kahai, tuma saMkhyAkI anuvRtti le bahuvacana kahyA hai, to liMgakI anuvRtti cAhiye, dharmAdikakai pahale sUtrameM puruSaliMgakA bahuvacana hai, ihAM napuMsakaliMga kaise ? tAkU kahiye, ihAM dravyazabda hai so napuMsakaliMgahI hai / so apane liMgakU na choDe hai, tAteM napuMsakaliMgahI yukta hai / aiseM dharmAdika dravya haiM / ihAM koI kahai hai, dravya guNa paryAya e tIni kahe te jude jude haiM / so aiseM naahiiN| inakai pradezabheda tau nAhIM haiN| | ara saMjJA saMkhyA lakSaNa prayojanAdikakari bhedabhI kahiye haiM / For Private and Personal Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 408 // Age kahe hai ki, dharmAdikakai lagatAhI dravyANi aisA sUtra kahyA tAtaiM e cyArihI dravya haiM, aisA prasaMga hoteM anyabhI dravya haiM, aisA sUtra kahe haiM // jIvAzca // 3 // - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 yAkA artha - javi haiM te dravya haiM / tahAM jIvazabdakA artha tau pahale kaha Aye so jAnanA / bahuri bahuvacana hai so kahe je jIvake bheda tAkUM jAnanekUM hai / bahuri cazabda hai so dravyasaMjJAkUM grahaNa karAve hai / tAteM aisA artha hoya hai, jo, jIva haiM tebhI dravya haiM, aiseM e AgeM kaheMge jo kAladravya tAkari sahita chaha dravya haiM / bahuri dravyakA lakSaNabhI 'guNaparyAyavat dravya' aisA kaheMge tisa lakSaNake saMbaMdha dharma adharma AkAza jIva pudgala kAla ina chahahunikUM dravya nAma kahiye haiM / bahuri inakI gaNatI kachU artha nAhIM / bahuri gaNatI hai sobhI niyamake artha hai, dravya chahahI haiM / anyavA dInikara kalpe je pRthvI Adika nava dravya tinakA niSedha hai / jAteM pRthvI apa teja vAyu mana te tau rUpa rasa gaMdha sparzavAn haiM, tAteM pudgaladravyaviSai garbhita haiM | ihAM kahai, vAyumanakeM rUpAdikA yoga nAhI dIkhe hai / tAkUM kahiye, vAyu tau sparzavAna hai so rUpAdikateM avinAbhAvI hai| jahAM sparza hai tahAM rUpAdika hoyahI hoya, yaha niyama hai / jaise For Private and Personal Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 409 // ghaTa Adi hai taiseM hai / ihAM kahai, netranikari tau vAyurUpa dIkhe nAhI / tAkUM kahiye, aiseM tau paramANubhI netranikari nAhI dIkhai, tAke~bhI sparzAdikakA abhAva Thahare hai / aisaiMhI jalabhI sparzavAn hai, tAtaiM pRthivIkIjyoM gaMdhavAn avazya haiM / tathA abhibhI sparzavAn hai, tAtaiM rasagaMdhavAn hai / bahuri mana hai so doyaprakAra hai dravyamana bhAvamana / tahAM bhAvamana tau jJAna hai / so jIvakA guNa hai, so AtmadravyaviSai garbhita bhayA / bahuri dravyamana hai so rUpAdikake yogateM pudgaladravyakA vikAra hai, tAteM yaha jJAnopayoga nimitta hai, tAtaiM netraindriyakIjyoM rUpaAdisahitahI kahiye || ihAM tarka, jo, zabda mUrtika hai, so jJAnakUM kAraNa hai, taiseM manabhI rUpAdirahita amUrtikajJAnakuM kAraNa hai, tAtaiM mUrtikasAdhanavirSe hetukai vyabhicAra bhayA / tAkA samAdhAna, jo, aiseM nAhI hai / zabda bhI pudgala jaghanya hI hai, tAteM mUrtikahI hai / bahuri anyavAdI tarka kare hai, jo, ekaparamANunikA rUpAdisahita kArya dekhiye hai, tAteM rUpAdimAn kahiye hai, taiseM vAyumanakA rUpAdisahita kArya dIkheM nAhI / tAkA samAdhAna, jo, vAyumanakeMbhI rUpAdikAryakI prApti baNeM hai / jAtaiM paramANumAtra sarvahI rUpAdikAryasahitapaNA hai / aisA tau nAhI / jo koI pRthivIteM upaje jAtivizeSakUM liye paramANu haiM te nyAre hI haiM / sarvahI paramANunikI palaTanI dIkhai hai / pRthivIteM jala hoya hai, For Private and Personal Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra experi www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 410 // jalateM pRthivI hoya hai, amiteM pRthivI hoya hai, pRthivIkASThAdikateM abhi hoya hai, aiseM paraspara jAtikA saMkara dekhiye hai / tAteM vAyumanake nyArehI paramANu nAhI, sarva pudgaladravya ke vikAra haiM / bahuri dizAkA AkAzaviSai antarbhAva hai| sUryake udayAdikakI apekSA AkAzapradezaniviSai pUrvAdikakA vyavahAra hai / ihAM bauddhamatI kahai hai, jo, caitanya kSaNika hai, tAkA saMtAna kalpita hai, tA jIva kahiye hai / bahuri cArvAkamatI kahai hai, pRthivI Adike samudAyateM caitanya upajai hai, tAkUM jIva kahiye hai, ityAdi kalpanA kare haiM / tinakA nirAkaraNa jIvadravya kahaneteM bhayA / jAteM dravya hai so guNaparyAyasahita hai| tahAM satataiM anvayarUpa guNa hai, vyatirekarUpa paryAya hai, doUsahita dravya hai, aiseM jAnanA // Age dravya kahe tinakA vizeSa jAnanekUM sUtra kahaiM haiMhaiM-- // nityAvasthitAnyarUpANi // 4 // yAkA artha- kahe je dravya te nitya haiM, avasthita haiM, arUpI haiM / ihAM nitya tau dhruvakUM kahiye / jAtaiM ni aisA dhAtukA dhruva arthaviSe nityazabda nipajAyA hai / e dharmAdika dravya haiM te gatihetutva Adi vizeSalakSaNateM tathA astitva Adi sAmAnyalakSaNa dravyArthikanayake Adezakari For Private and Personal Use Only serviceafoo Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir AGOppanxpZPPORNCHOPARINEEPANAPROPRAZORAMACps // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 411 // koIhI kAlavirSe vyaya kahiye nAzasvarUpa na hoya haiM, tAteM nitya haiM / nityakA lakSaNa AgeM sUtrameM | tadbhAvAvyayaM nityaM aiseM kahasI / bahuri ye dravya ete haiM aisI saMkhyAkU nAhIM choDe haiM, tAteM avasthita kaheM dharmAdika chaha dravya haiM aisI saMkhyAkaM nAhIM ullaMghe haiN| ihAMbhI sAmAnyAvazeSalakSaNarUpa dravyArthikanaya lagAvaNI / bahuri jinakai rUpa vidyamAna nAhI, te arUpI khiye| ihAM rUpakA niSedhateM tAke sahacArI je rasa gaMdha sparza tinakA niSedha jAnanA tAtai e dravya arUpI kahiye amUrtika haiN| - ihAM prazna-jo, nitya aru avasthita ina zabdanikA arthakA vizeSa na jaanyaa| tahAM kahiye haiM- jo, dravyavirSe aneka dharma haiM so dravyapaNAkari sadA vidyamAna haiM, tAteM yaha to nityazadakA artha hai| bahuri dravyavirSe vizeSalakSaNa hai, tAkU kabahU choDe nAhI / cetanateM acetana hoya nAhI, amUrtikateM mUrtika hoya nAhI, tAteM dravyanikA saMkhyAkI vyavasthA hai, yaha vyavasthitakA artha hai / isa sUtra" je anyamatI vastukU ekAntakari kSaNikahI mAne hai tathA sattAmAtra ekahI vastu mAne haiM, tinakA nirAkaraNa bhayA / bahuri koI anyamatI kahai haiM, jo, dravya sarvagata hoya so amrtika kahiye, tAkA nirAkaraNa hai / jAte mUrtikakA lakSaNa rUpAdika jAmeM pAIye so hai| so aisA mUrtikapaNA jAma na hoya so amUrtika hai, aisA jAnanA // For Private and Personal Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aattoonguNddkuNkumlt vNttkaalu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 412 // AgeM nityAvasthitAnyarUpANi yaha sUtra sAmAnyakari kahyA, tAmeM pudgalakaibhI arUpIpaNAkI prApti Avai hai, tAkA niSedhake arthi vizeSasUtra kahai haiM // rUpiNaH pudgalAH // 5 // yAkA artha- pudgala haiM te rUpI haiM / rUpazabdake aneka artha haiM / tathApi ihAM rUpAdikA AkArarUpa mUrtikA artha hai| so rUpa jAkai hoya so rUpI kahiye, aisa arthateM mUrtimAna rUpI bhayA / athavA rUpa guNakU kahiye, so jAmeM rUpaguNa hoya so rUpI kahiye, aiseM rUpate avinAbhAvI rasa gaMdha sparzabhI garbhita bhaye / bahuri pudgala aisA bahuvacana hai, so, pudgalake bheda bahuta haiM, skaMdha paramANu ityAdi Age kaheMge; tAke janAvanekU hai| jo sAMkhyamatI prakRtikU arUpI eka mAne hai taiseM mAniye to samastalokameM mUrtikakArya dekhiye hai, tinakA virodha Avai // AgeM pUche hai ki, dharmAdika dravya haiM, te pudgalakIjyoM bhinna aneka haiM ki nAhI? aise pUche sUtra kaheM haiM // A AkAzAdekadravyANi // 6 // yAkA artha- dharma adharma AkAza e ekaeka dravya haiM / ihAM AG upasarga hai so abhividhi | arthamaiM hai / tAteM sUtrameM dharma adharma AkAza kahe haiM, so AkAzatAI tInUM dravya grahaNa karane / bahuri For Private and Personal Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAPORNSARPORARPRAPAPARIGOPOSHOPRAGATARPRASAPP / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 413 // ekazabda hai so dravyakA vizeSaNa hai, tAteM ekadravya hai aisA kahiye / ihAM tarka, jo, aisA hai to dravyazabdakai bahuvacana ayukta hai| tAkA samAdhAna, jo, dharma adharma AkAza e tIni haiM tAkI apekSA bahuvacana hai| ekazabdakai aneka arthakI pratIti upajAvanekI sAmarthya hai| ihAM pheri tarka karai haiM, jo, ekaeka aisA zabda kyoM na kahyA? tAteM sUtrameM akSara thore Avate ara dravyakA grahaNa anarthaka hotA / tAkA samAdhAna, ihAM dravyakI apekSA ekatva kahanA haiM, tAtai dravyakA grahaNa hai / kSetrabhAvakI apekSA asaMkhyAta anaMta bheda haiM, tAteM jIvapudgalakIjyoM ina tInUM dravyanikai bahupaNA nAhI hai / aisA artha sUtrakari prasiddha hoya hai / AgeM adhikArarUpa kIye je dharma adharma AkAza e tInUM dravya, tinakA vizeSa jAnanekU sUtra kaheM haiM ||nisskriyaanni ca // 7 // yAkA artha- e tInUM dravya kriyAsUM rahita hai / bAhyAbhyaMtara ina doU nimittake vaza" dravyake | kSetrateM anyakSetrameM gamana karanekA kAraNa upajyA jo avasthAvizeSarUpa paryAya, so kriyA hai| ihAM doU nimitta khe| tahAM abhyaMtara to kriyApariNAma zaktikari yukta hoya hai, bAhya paradravyakI preraNA / tathA bhiDanA Adi hoya te doU nimitta haiM / so nimitta kahane" dravyakA svabhAvakA niSedha hai / For Private and Personal Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ApnerPorAASPORAgarwargspnaPrasARPROONApr // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 414 // jo kriyAsvabhAvahI hoya tau niraMtara kriyAhI tthhrai| tAtai svabhAva na kahanA / bahuri kriyAkU.dravyahIkI avasthA kahI / tAteM aisA jAnanA, jo, kriyA guNateM judI nAhI / bahuri dezAntarakI prApti... kAraNa kahI so yAteM guNarUpa na jAnanI, tisa parispaMdarUpa kriyAte rahita hoya te niSkriya kahiye ___ ihAM tarka, jo, dharmAdika dravya kriyArahita haiM, inakai utpAda na cAhiye, jAte parispaMdarUpa kriyApUrvakahI ghaTAdikake utpAda dekhiye hai, bahuri utpAda na hoya, taba nAzabhI na hoya, tava sarva dravyanikeM utpAda vyaya dhrauvya ina tInUM rUpanikI kalpanA na Thaharai / tAkA samAdhAna, jo, aiseM nAhIM hai / utpAdAdika kriyAnimitta bhaye tinasivAya anyaprakArabhI hoya hai / tahAM utpAda doyaprakAra hai svanimitta prnimitt| tahAM agurulaghuguNake pariNamanateM utpAda hoya, so tau svanimitta kahiye / kaise haiM agurulaghuguNa ? pari NAmakari anaMta haiM / bahuri padasthAnapatita hAnivRddhikari sahita haiN| bahuri AgamapramANakari mAne haiM / bahuri aisehI vyaya ho hai / bahuri paranimitta utpAdavyaya hai / so gaU ghoDA AdinakU gatisthitiavagAhakU e dravya nimitta haiN| ara kSaNavirSe tina gati AdikA bheda haiN| tAteM tinake hetu. | kebhI bhinnapaNA mAniye / aisA paraninitta utpAda vyaya mAniye haiM / bahuri ihAM tarka, jo, dharma Adi dravya kriyArahita haiM, to jIvapudgala* gati Adike kAraNa For Private and Personal Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 693946 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 415 // nAhIM vage / jala Adi kriyAvAn haiM / tehI matsya AdikUM gati Adike nimitta dekhiye haiM / tAkA samAdhAna, jo, yahU doSa ihAM nAhIM hai / e dharma Adi dravya jIvapudgalakUM gati Adike nimitta haiM, te balAdhAna nimitta haiM / jaisaiM netra puruSake rUpa dekhaneviSai nimitta haiM / jo puruSakA citta anyapadArthoMmeM lagi rahyA hoya, tau rUpakUM na dekheM / jaba puruSakA citta tisa rUpa dekhane kI tarapha Avai taba netrabhI nimitta hoya haiM / taiseM ihAM bhI hai / jaba jIvapudgala gamana kare taba dharmadravya nimitta hai / jaba baiThe tava adharmadravya nimitta hai / jaba avagAhai taba AkAza nimitta hai / prerakanimitta nAhIM hai / bahuri sUtrameM cazabda hai, so pahale sUtrameM kahe tina tInihI dravyake saMbaMdha ke artha hai / jIvapudgala kriyAvAna haiM | hAM koI anyamatI kahai hai, jo AtmA sarvagata hai, yAteM kriyArahita hai / kriyAke kAraNa je saMyoga prayatna guNa tinakA samavAyateM paraviSai kriyAkA kAraNa hai / tAkUM kahiye, jo, dravya parake kriyAkA kAraNa hoya, so ApabhI kriyAvAnahI hoya hai / jaiseM pavana Apa calai hai, sohI parakUM calAve hai | taiseM AtmAbhI kriyAkI zaktiyukta hai / jaba vIryAMtarAya jJAnAvaraNa karmakA kSaya kSayopazama aMgopAMga vihAyogati nAmakarmakA udayayukta hoya, taba zakti pragaTa hoya gamanakriyArUpa pravarte For Private and Personal Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 416 // hai / aiseMhI AtmAke hastAdi calAvanekI kriyAkU nimitta saMyoga prayatnayukta hoya hai / niHkriya AtmAke saMyoga prayatna e doya guNake saMbaMdhahIteM hastAdikari calAvanAM baNe nAhI / ihAM dRSTAnta , jaise doU AMdhe milai taba dekhanA baNe nAhI, taiseM AtmAkI ni:kriyatAke guNabhI niHkriya doU niHkriya milai paravirSe kriyA kaise karAve? ihAM pUche, jo, dharmAdika dravya kriyArahita haiM, je jIvapudgalakoM kriyAke kAraNa kaise kaho ho ? tAkA samAdhAna, jo, dharmAdika prerakanimitta nAhI kaheM hai balAdhAnanimitta mAne hai| bahuri AtmAkU sarvagata kahyA, so sarvathA sarvagatabhI nAhI hai / saMkocavistArazaktikari asarvagatabhI hai / aiseM ityAdi yuktikari AtmA kathaMcit kriyAvAna hai / bahuri pudgala kriyAvAn prasiddhahI hai| dharma adharma AkAza e kriyArahita haiM / vahuri Age kahiyegA kAladravya sobhI kriyArahita hai // ___ AgeM, ajIvakAyA aiseM sUtravirSe pahale kahyA tahAM kAyazabdakari pradezanikA astitvamAtra tau jAnyAM / paraMtu pradeza ete haiM aisA na jAnyA / so pradezanikI saMkhyAka nizcaya karanekU sUtra kahai haiM ||asNkhyeyaaH pradezA dharmAdharmaikajIvAnAm // 8 // __ yAkA artha- dharmadravya adharmadravya ekajIvadravya inake pratyeka asaMkhyAta pradeza haiM / asaM For Private and Personal Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 417 / / | khyAta gaNanAmAnake tIni bheda haiM , jaghanya madhyama utkRSTa / tinameM ihAM madhyakA asaMkhyAta lenaa| bahuri jitane AkAzakSetrakU avibhAgI pudgalaparamANu roka, titane AkAzakU eka pradeza kahiye / tahAM dharmadravya adharmadravya ekajIvadravya e tIni dravya barAbarI asaMkhyAtapradezI haiN| tahAM dharmadravya adharmadravya e doU to kriyArahita sarvalokAkAzameM vyApi tiSThe haiN| bahuri jIva hai so tinakI barAbarI hai / tauU saMkocavistArasvabhAva hai / so karmakari racyA zarIra choTA tathA baDA pAvai, tisapra. mANa hoya tiSThe hai / bahuri jaba kevalasamuddhAtakari lokapUraNa hoya hai, taba merukai nIceM citrApRthivIkA vajramayI paTalakai madhya jIvakA madhyakA ATha pradeza nizcala tiSThe hai| bahuri anya pradeza Urddha adha tiryaka samastalokameM vyApa hai // AgeM pUche hai, AkAzake kete pradeza haiM? aiseM pUche sUtra kahai haiM // aakaashsyaanntaaH||9|| yAkA artha- AkAzadravyake anaMta pradeza haiM / jAkA anta na hoya tA* anaMta kahiye / | aise gaNanAmAnakari AkAzake anaMta pradeza haiM / ihAM prazna, jo, anaMtake pramANakU sarvajJa jAne hai, . ki nAhI? jo jAnyA hai, to anaMta kaiseM kahiye ? bahuri na jAnyA hai, to sarvajJa kaiseM kahiye ? | For Private and Personal Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 418 // tAkA samAdhAna, jo, sarvajJakA jJAna kSAyika hai sAtizaya hai, tAteM tAkU jAnakari anaMta kahyA hai| jAke jJAnameM tau sAntahI hai, paraMtu gaNanA kari anaMta hai / athavA anaMta aisA gaNanAkU sarvamatake mAne haiN| koI kahai loka dhAtu anaMta hai / koI kahai haiM, dizA kAla AtmA AkAza anaMta haiN| keI kahai hai, prakRti puruSakai anaMtapaNA hai / tAteM aisA na kahiye, jo, anaMtapaNA jAkU na jAniye so hai / aru jAkU jAniye tAkU aMtasahita kahiye // ___ ihAM anyamatI kahai, jo, AkAza sarvagata hai, tAteM niraMza hai / tAkU kahiye, yaha ayukta hai| tAteM aisA niyama nAhIM, jo sarvagata hoya sohI niraMza hoya, paramANu asarvagata hai sobhI niraMza hohai / bahuri jaise vastra baDA hoya tALU gaja Adikari mApiye taba ekahI vastra bahuta gajakA kahiye , taba aMzasahitabhI bhayA aru niraMzabhI bhayA / bahuri tisahI vastravirSe aneka judIjudI jAyagA judIjudI vastu dekhiye taba judAjudA aMza pragaTa dekhiye hai; taiseM AkAzabhI sarvagata hai, toU paramANudravyakari mApiye taba anaMta aMza hoya tinakU anaMtapradeza kahiye / tava aneka ghaTa maMdira grAma nagarAdi jAmeM vasaiM haiM tahAM ghaTakA AkAza grAmakA AkAza nagarakA AkAza aisA dekhiye hai / tAteM ekahI AkAza | dravyanayakari eka hai niraMza hai, paryAyanayakari aMzasahita hai / For Private and Personal Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // caturtha adhyAya // pAna 419 // ihAM kahai , jo, e to kalpanA hai, kalpita aMza hai / tAkU kahiye, jo, sarvathA kalpitahI kahiye to anaMtavastukA saMbaMdhI judAjudA na hoya, jahAM ghaTakA AkAza kahiye tahAM sarva vastukA AkAza tetAhI Thaharai / so yaha baDA doSa Avai / bahuri eka kSetrameM gaU Adi tiSThe pIche anyakSetrameM jAya taba aisA kahiye hai, jo, gaU ihItai anyakSetrameM gayA, so yaha na vaNe / jo AkAza sarvathA eka niraMzahI hoya tau, anyakSetra kaiseM kahiye? kalpanAmAtrameM aisI arthakriyA hoya nAhIM kalpita amiteM pAka Adi hoya nAhIM aisA jAnanA // _Age kahe haiM, amUrtika dravyanikA pradezanikA parimANa kahyA, aba mUrtikadravyakA pradezanikA parimANa jAnyA cAhiye, tAke janAnekU sUtra kahai haiM // saMkhyeyAsaMkhyeyAzca pudgalAnAm // 10 // ___yAkA artha- pudgaladravya haiM tinakeM pradeza saMkhyAtabhI haiM, asaMkhyAtabhI haiM, cakArateM anaMtabhI | haiM / ihAM cazadateM pahale sUtrameM anaMtazabda hai so leNAM / tahAM keI pudgaladravya to doyaAdi aNuke skaMdha haiM , te to saMkhyAtapradezI haiM / keI pudgala asaMkhyAtapradezI skaMdha haiN| keI skaMdha anaMtapradezI haiN| anaMtAnaMtake skaMdha anaMtasAmAnya kahanemeM garbhita haiN| jAteM aMnatake tIni bhedakari kahe haiN| parIta INFASPARSNELOPARAGINPOXFOPANACAPKINNFSPREASOPARAFOPAN For Private and Personal Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 420 // anaMta, yukta anaMta, anaMtAnaMta aiseM / ihAM prazna, jo, loka tau asaMkhyAtapradezI hai, so anaMtapradezakA skaMdha tAmeM kaisaiM rahai ? tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa ihAM nAhIM / sUkSmapariNamana paramANunikA tathA avagAhanazaktikA yoga" ekaeka AkAzapradezavirSe anaMtAnaMta paramANu tiSThe haiN| AkAzake pradezanivirSe aisI avagAvanazakti hai / tathA paramANunimeM aisIhI sUkSmaparimANa zakti hai / tAte yAmai virodha nAhIM / alpa AdhAravirSe bahutakA avasthAna dekhiye hai / jaise eka caMpAkI kalIvi tiSThate sugaMdhaparamANu sUkSmapariNAmateM saMkuce tiSThe haiM / bahuri te sugaMdhaparamANu phaileM taba sarva dizAmeM vyApaka hoya, taiseM ihAMbhI jAnanA / sUkSmapariNAmateM eka pradezameM tiSThe paramANu bAdara pariNAmeM taba bahutapradezameM tiSThe / / Age, pahale sUtrameM aisA kahyA, jo, pudgalanike bahupradeza haiM / tahAM sAmAnyapudgala kahanemeM paramANukobhI bahupradezakA prasaMga Avai hai / tAke niSedhake arthi mUtra kahaiM haiM ||naannoH // 11 // yAkA artha- paramANuke bahu pradeza nAhIM haiM / ihAM aNukeM pradeza nAhI haiM / aiseM vAkyazeSa lenA / ihAM pU., jo, paramANuka pradezamAtra kAherauM nAhIM / tAkA uttara, jo, paramANu ekapradezamAtra ectivectoberalisraertibroresisextubreatirseriasises For Private and Personal Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama a yAya // pAna 421 // hai / jaise AkAzake ekapradezakeM bhedako abhAva hai, tAtaiM apraM zapaNAM kahiye; taiseM paramANuke pradezamAtrapaNAtai pradezake bhedakA abhAva jAnanA / jAtaiM paramANu anya choTA paramANu nAhIM / yAteM choTA aura hoya to vaha pradezakA bheda karai / ihAM koI kahai, parANu apradeza kahiye hai, tAteM yA kai ekapradezabhI nAhIM / tAkUM kahiye, ekapradezabhI na hoya tau yabhI na Thaharai / tAteM dravya mAniyeM ekapradezabhI mAnanA yogya hai / vinApradeza avastu hoya hai / ihAMtAI ajIva tathA jIva ye paMca astikAya kahe tinake pradhAnapaNAkari dravyatva nisyatva avasthitatva arUpatva ekadravyatva niHkriyatva svabhAva kahe / gauNabhAvakariM paryAyatva anityatva anavasthitatva sarUpatva anekadravyatva svabhAvabhI hai / te vinAka bhI gamyamAna jAnane / aiseM dravyArthika paryyAyArthika nayakari siddha hoya hai / Age kahe je dharmAdikadravya, tinakI pradezanikA parimANa tau kayA / aba tinakA AdhAra jAnane kUM sUtra kahai haiM // lokAkAze'vagAhaH // 12 // yAkA artha - e kahe je dharma Adi dravya tinakA loka kAzaviSai avagAha hai bAhira nAhIM hai / ihAM koI pUche hai, jo, dharma Adi dravyanikA lokAkAza AdhAra hai, tau AkAzakA kahA For Private and Personal Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 422 // AdhAra hai ? tAkA uttara, jo, AkAza ApahIke AdhAra hai yAkA anya AdhAra nAhIM / pheri pUche hai, jo, AkAza ApahIkai AdhAra hai to dharmAdikabhI ApahIkai AdhAra kyoM na kahau? jo dharmAdikakai anya AdhAra hai to AkAzakabhI anya AdhAra kalpA cAhiye / taba anavasthAdoSa aavegaa| tAkU kahiye hai, yaha doSa naahiiN| jAte AkAza sarvateM bar3A hai, yAteM adhika parimANa aura nAhI, jAkai AdhAra AkAza kahiye / sarvatarapha AkAza anaMta hai| tAteM dharmAdikaka AdhAra AkAza kahiye hai| so yaha vyavahAranayakari jAnanA / bahuri evaMbhUtanayakI apekSA sarvahI dravya apaneapane AdhAra kahiye / jaise koI kAhUkU pUche, tU kahAM baiThA hai ? taba vaha kahai, meM merA AtmAvirSe baiThA hauM, aisA evaMbhUtanayakA vacana hai / tAteM dharma Adi dravya lokaAkAzateM bAhira nAhIM haiM / etAvanmAtra ihAM AdhAraAdheyabhAva kahanekA phala hai // ihAM koI tarka karai hai, jo, pahalI pIche hoya tinakai AdhAra Adheya bhAva dekhiye hai / jaise | kuMDAvirSe Thaura hai / so aiseM AkAza pahalI hoya pIche tAmeM dharmaAdika dravya dhare hoya taba AdhArA dheyabhAva kahiye / so aiseM hai nAhIM / tAteM vyavahAranayakaribhI AdhAraAdheyabhAva kahanA yukta naahiiN| tAkA samAdhAna, yaha doSa naahiiN| ekakAla hoya tinakabhI AdhArAdheyabhAva dekhiye hai| jaise ghaTa For Private and Personal Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 423 // virSe rUpaAdika haiM, zarIravirSe hasta Adi haiM, aise lokavirSe kahiye hai / bahuri pUche hai, loka kahA? jAmeM dharma AdikA avagAha kahiye / tahAM kahiye, dharma Adi dravya jAmeM dekhie so loka hai / aiseM lokazabdakai adhikaraNasAdhana sana pratyaya hai / aiseM AkAzake doya bheda bhaye haiM, lokAkAza alokAkAza / so loka jAmeM hai so to lokAkAza hai yAteM bAhira alokAkAza / so sarvatarapha anaMta hai / aiseM lokAlokakA vibhAga dharmAstikAya tathA adharmAstikAyake sadbhAvaabhAvateM jaannaa| jo dharmAstikAya na hoya tau pudgalajIvanikA gamanakA niyamakA kAraNakA abhAvate lokAlokakA vibhAga na hoya / tathA adharmAstikAya na hoya tau sthitikA AzrayakA nimittakA abhAvateM sthitikA abhAva hoya tababhI lokAlokavibhAgakA abhAva hoya / tAteM tina doUke sadbhAvateMhI lokaalokakA vibhAgasiddhi hoya hai // Age, lokAkAzavirSe jinakA avagAha hai, tinake avasthAnavirSe vizeSa hai, tAke jAnanekU sUtra kaheM haiM ||dhrmaadhrmyoH kRtsne // 13 // yAkA artha- dharmadravya adharmadravya ina doUnikA avagAha samastalokAkAzameM hai / ihAM For Private and Personal Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama a pAya / pAna 424 // kRtsna aisA vacana hai so sarvalokavi vyAptike dikhAvanekU hai jaise gharakevi ghaTa tiSThe, taiseM e dharma adharma dravya lokameM nAhIM tiSThe haiM / jaise tilanivirSe te tiSThe taiseM vyApaka haiM / bahuri inake avagAhanakI sAmarthyake yogate paraspara pradezakA pravezateM vyAghA nAhIM hai / jAteM ye amUrtika haiN| mUrtikabhI ekapAtravi jala bhasma dhUli ghAliye tinake paraspara vyAghAta nAhI ho hai , to amUrtikakai kaise hoya ? bahuri anAdite saMbaMdha hai, tAteM avirodha hai / AgeM, mUrtika je pudgaladravya tinakai ekapradezateM lagAya khyAta asaMkhyAta anaMta pradezatAIke skaMdha haiM, tinakA avagAhakA vizeSa jAnanekU sUtra kahe haiM - // ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm // 14 // yAkA artha- pudgaladravyakA avagAha AkAzake lokave eka pradezateM lagAya asaMkhyAta pradezatAI eka doya Adi bhAjyarUpa pradezanivirSe hai // ihAM ekaprazAdiSu isakA samAsa avayavakari kIyA hai, tAteM samudAya jAnanA / tahAM ekapradezabhI lennaa| sohI kahiye hai / eka AkAzake pradezavirSe eka paramANukAbhI avagAha hai / bahuri doya Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMtake skaMdha sUkSma paraNAye tinakAbhI hai / bahuri doya paramANu khulI tathA baMdhIkA doya pradezameM avagAha hai / For Private and Personal Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / paMcama adhyAya // pAna 425 // bahuri tIni Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMtake skaMdhanikA bhI hai / bahuri tIni pradezanivirSe tIna paramANu khulI tathA baMdhIkA avagAha hai / bahuri cyAri Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMtake skaMdhanikAbhI hai / aiseM cyAri Adi saMkhyAta lokAkAzake pradeza haiM, tahAMtAIM bhAjyarUpa pudgalanikA avagAha jAnanA // ihAM prazna, jo, amUrtika dravyanikA tau ekakSetraviSai avagAha avirodharUpa hoya bahuri mUrti - kadravyakeM kaiseM avirodharUpa hoya? tAkA samAdhAna, ina mUrtikadravyanikeMbhI avagAhanazakti hai / tathA sUkSmapariNamana aisA hoya hai, tAtaiM virodha nAhIM / jaisaiM eka ghara meM aneka dIpaganikA prakAza samAvai taiseM jAnanA tathA AgamapramANakari jAnanA / ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha - yaha lokAkAza hai, so sUkSma bAdara je anaMtAnaMta anekaprakArake pudgaladravya, tinakari sarvapradezaniviSai jaise gAr3he khUMdi khUMda bhare taiseM saMcayarUpa bhare hai / aisAhI dravyasvabhAva hai so svabhAvaviSai tarka nAhIM // bahuri ihAM kupAsapiMDakA dRSTAMta hai // -- A jIvanakA kaiseM avagAha hai? aiseM pUche sUtra kahai haiN|| asaMkhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm // 15 // For Private and Personal Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirtm.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir oppingPRAJAPPOINCIPLEXPOPANISPAarAgaspaper // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 426 // yAkA artha- lokakA asaMkhyAtavAM bhAga AdivirSe jIvanikA avagAha hai| ihAM lokazabdakI to anuvRtti hai / tisa lokakA asaMkhyAtabhAga kIje, tAmeM ekabhAgakU asaMkhyAtavAM bhAga kahiye / tisakU Adi lekara lokaparyaMta jAnanA / sohI kahiye haiM, eka asaMkhyAtavAM bhAgavirSe ekajIva tiSThai aiseM doya bhAga, tIni bhAga, cAri bhAga ityAdi asaMkhyAta bhAgavi sarvalokaparyaMta ekajIvakA avagAha jaannaa| saMkhyAtake saMkhyAta bheda haiN| tAta asaMkhyAtavAM bhAgakebhI pradeza asaMkhyAtahI jAnaneM / bahuri nAnAjIvanikA sarvalokahI hai / ihAM prazna, jo, eka asaMkhyAtavAM bhAgameM eka jIva tiSThe to dravyapramANakari jIvarAzi anaMtAnaMta haiM, te zarIrasahita kaisaiM lokavirSe tiSThe? tAkA samAdhAna, jo, sUkSmavAdarake bhedateM jIvanikA avasthAna jAnanA // tahAM bAdara to paraspara sapratIghAtazarIra haiM, jinakA zarIra paraspara rukai hai / bahuri sUkSma haiM te zarIrasahita haiM taubhI sUkSmabhAvateM ekanigodajIvakari avagAhaneyogya jo kSetra tAvirSe sAdhAraNazarIrasahita anaMtAnaMtajIva vasaiM haiM, te parasparabhI aru bAdarajIvaniteMbhI vyAghAtarUpa na hoya haiM, tAteM avagAhavirSe virodha nAhIM AgeM prazna, jo, ekajIva lokAkAzake pradezanikai tulya asaMkhyAtapradezI hai / so sarvalokameM | vyApti cAhiye, lokAkAzake asaMkhyAtavAM bhAga AdivirSe avagAha kaiseM kahyA? aiseM pUche sUtra kaheM haiM Srawsreertisatirseradoreritesertebraertairsericases For Private and Personal Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 427 // // pradezasaMhAravisarpAbhyAM pradIpavat // 16 // yAkA artha-jIvake pradeza lokabarAbari haiM / tathApi saMkocavistArakari dIpakIjyoM jaisA AdhAra hoya tete kSetrameM tisstthe| AtmA amUrtika hai, taubhI karmake anAdibaMdha ekatArUpa hai / tAteM kathaMcit mUrtikabhI kahiye hai| bahuri kArmaNazarIrakari sahita haiN| tAke vazateM baDe choTe zarIrameM vasai hai / tAke vazateM pradezanikA saMkocavistArasvabhAva hai, so tisa zarIrapramANa hote sateM lokake asaMkhyAtavAM bhAga AdivirSe vRtti vaNeM hai| jaise dIpaka cauDe dharai taba to prakAza amaryAda phaile / bahari karavA patolI ghara AdivirSe dherai taba AvaraNake vazate tetehI parimANa prakAza hoya / ihAM saMkocanekA sUke carmakAbhI dRSTAnta hai / phailanekA jalavirSe telakA dRSTAnta hai / ihAM prazna, jau, aise saMkucai vistArai hai to anitya Thaharai ? tAkA uttara, jo, paryAyanayakari anitya mAniyehI hai|| bahuri prazna, jo, saMkucaiteM pradeza ghaTa jAte hoMyage / vistaritai pradeza baDhi jAte hoMyage / tAkA samAdhAna, jo, AtmA amUrtikasvabhAva hai, tAkU choDai nAhIM hai, pradeza saMkhyAtalokapramANa haiM, sohI rahai haiM, syAdvAdanayakari sarva aviruddha sadhai hai / ihAM koI AzaMkA karai, jo, saMkucai vistarai haiM, to paramANubarAbarabhI koI kAlameM hotA hoyagA / so aisA nAhIM hai / zarIrapramANahI hoya || OM SAFADPARAHANPARINFARPACKFDPAWAFARPACKENPAGGAFARPAGAPAPAR For Private and Personal Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 428 // hai / sUkSmanigodajIvakI avagAhanA jaghanya aMgulakeM asaMkhyAtavai bhAga hai| tAke asaMkhyAtapradeza haiM / tisa pramANateM ghATi hoya nAhIM hai| jAteM saMkucanA vistaranA karmahIke nimittateM hai / Age koI kahai, jo, dharmAdika dravya paraspara pradezanikari mila rahe haiM, tAk tinakai ApasameM paTalakari ekatA hotI hoyagI / tAkU kahiye, jo, ekatA na hoya hai / paraspara miliM rahe haiN| toU apane apane svabhAvakU nAhIM choDai haiN| ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- e chaha dravya paraspara praveza karatA ApasameM avakAza dete haiM, paraspara milate saMtebhI apane apane svabhAvakU nAhIM choDai haiM / __ ihAM pUche hai, jo, aise hai| inakai svabhAvabheda hai to inakA judA judA svabhAvabheda kaho / aise pUchai sUtra kaheM haiM- . ||gtisthityupgrhau dharmAdharmayorupakAraH // 17 // yAkA artha- gati kahiye gamana sthiti kahiye tiSThanA ye do upakAra jIva pudgala ina | doU dravyanikU dharmadravya tathA adharmadravyakA hai| tahAM dravyake eka kSetraseM anyakSetrameM gamana karanA so tau gati hai / bahuri gamanakari thaMbhi jAnA so sthiti hai| e doU upakAra dharma adharmadravyake haiN| dharmadravyakA to gati upagraha hai / adharmavyakA sthiti upagraha hai| ihAM koI pUche hai, jo, xksibeeritisatvprartBrexitsreritairserasastertoide For Private and Personal Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 429 // | aiseM hai to upakArazabdakeM dvivacana cAhiye hai / tAkU kahiye yaha doSa nAhI hai| sAmAnyakari kahyA hai, tAteM pAI saMkhyAkU zabda choDe nAhI, tAte ekavacanahI hai| jaiseM sAdhupuruSakA tapa karanA | zAstra paDhanA kArya hai, ihAM doU kAryakU sAmAnyakari eka kahiye; taiseM ihAMbhI jaannaa| ihAM | aisA artha bhayA, gamana karate je jIva pudgala dravya tinakU gamanakA upakAravi sAdhAraNa Azraya dharmadravya hai, jaiseM matsyakaM gamanavirSe jala hai taiseN| bahuri taiseMhI tiSThatA jo jIva pudala dravya tinakU sthiti upakAravirSe adharmadravya sAdhAraNa Azraya hai, jaiseM ghoDA AdikU tiSThateM pRthivI hai taiseM // ihAM koI tarka karai- jo, upakAra zada to kahyAhI, sUtrameM upagrahavacana niSprayojana hai / / tAkA samAdhAna, jo, ihAM dharmavyakA upakAra gatisahakArI adharmadravyakA sthitisahakArI aisA yathAsaMkhya hai, so upagrahavacana na kahiye to jIvanikU dharmadravya gatisahakArI pudgalanikU adharmadravya sthitisahakArI hai / aiseM ihAMbhI yathAsaMkhyakI prApti Avai / tAteM tAke niSedhake arthi upagrahavacana | hai / tahAM upakAra to sAmAnyavacana bhayA / tAkA vizeSa upagrahazabda bhayA / taba aiseMbhI jAniye, jo, dharma adharmake gati sthiti karAvanekA upakAra tau nAhIM hai, ara upagrahamAtra hai / ihAM upagraha aru upakAra e doU zada karmasAdhana haiM / tahAM upakAra to sAmAnyavacana hai ara upagraha vizeSavacana hai / For Private and Personal Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 430 // tahAM pheri tarka, jo, gati sthiti upakAra dharma adharma dravyakA kahyA, so AkAza sarvagata hai, so yAhIkA kyoM na kahyA ? tAkU kahiye, yaha ayukta hai| AkAzakA sarvadravyanikU avagAha denA upakAra hai| jo eka AkAzahIke doya upakAra kalpiye to lokaalokakA vibhAgakA abhAva hoya / / bahuri kahai, jo, bhUmi, jala Adi padArthahI gatisthiti Adi upakAravirSe samartha haiN| dharma adharma dravyaniteM kahA prayojana hai ? tahAM kahiye haiM, bhUmi jala Adika to koI koI dravyakU ekaeka prayojanavirSe anukramateM samartha haiM / bahuri dharma adharma dravya haiM te sarva jIvapudgalakU ekakAla gati sthiti sAdhAraNa Azraya haiM / bahuri eka kAryakU aneka kAraNa sAdhai haiM, tahAM doSa nAhIM / bahuri tarka, jo, dharma adharma dravya doU samAnabala haiM so dharmadravya tau gati karAvai tisahI kAla adharmadravya gatisthiti karAvai, taba virodha bhayA, doU ekakAla hoya nAhIM / tAkA samAdhAna, jo, e prerakanimitta nAhI, balAdhAnanimitta haiM / jIvapudgala gamana sthiti karai to nimitta hoya, na karai tau nAhI hoya // bahuri tarka, jo, dharma adharma dravyakI upalabdhi nAhIM, koUke dekhane meM Aye nAhI, tAteM e | nAhIM ho haiM / tAkA samAdhAna, jo, aiseM nAhIM / e parokSa haiM, so sarvahI matameM pratyakSa tathA | extlivartworritairerampartwitertairertiserican For Private and Personal Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir critic // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 431 // parokSa padArtha mAniye hai / pratyakSa na dekhaneteM inakA abhAva mAniye, to anyamatameM je parokSa vastu mAniye haiM, tinakAbhI abhAva ThaharaigA / bahuri hamAre syAdAdInike matameM sarvajJa inakU pratyakSabhI dekheM haiM, aiseM kahyA hai, tAteM e pratyakSabhI haiM, tinake upadezateM parokSa jJAnabhI mAne haiM / tAteM ye hetu hamaprati asiddha haiN| AgeM pUche haiM, jo, dharma adharma dravya atIndriya haiM, tinakA upakArake saMbaMdhakari astitva nizcaya kIjiye taiseMhI tAkai lagatAhI kahyA jo AkAzadravya sohI atIndriya hai| tAke jAnane virSe kahA upakAra hai ? aise pUche uttarasUtra kaheM hai // AkAzasyAvagAhaH // 18 // yAkA artha- AkAzadravyakA sarvavyanikU avagAha denA upakAra hai / ihAM upakArazadakI anuvRtti lennii| jIvapudgala Adi je dravya avagAha karanevAle haiM, tinakU avakAza denA AkAzakA upakAra hai| ihAM tarka, jo, jIvapudgala kriyAvAna haiM, te avagAha karanevAle haiM, tinakU avakAza denA yukta hai / bahuri dharmAstikAya Adika tau niSkriya haiM, bahuri nityasaMbaMdharUpa haiM, tinakoM | kaise avagAha de hai ? tAkA samAdhAna, jo, ihAM upacAra avakAza denA prasiddha hai, taiseM AkAza resperatires erved For Private and Personal Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 432 // kU sarvagata kahiye hai, AkAza to nitya niSkriya hai, kahUM jAya nAhIM tauU sarvagata upacArateM kahiye hai taiseM ihAMbhI jAnanA / ihAM tarka, jo, AkAzakA avakAza denA svabhAva hai / to vakra Adikari pASANa AdikA tathA bhIta Adikari gaU AdikA vyAghAta kahiye rukanA nAhI cAhiye / bahuri vyAghAta dekhiyehI hai / tAteM AkAzakai avakAza denA nAhIM ThahassA / tAkA samA. dhAna, jo, yaha doSa ihAM nAhIM hai / vajraloSTAdika sthUla haiM tinake paraspara vyAghAta hai / yAteM AkAzakA avakAza denA nAhIM bAMdhyA jAya hai / tahAM avagAha karanevAlehIkai vyAghAta hai, tehI paraspara avagAhana karai hai, tAteM yaha AkAzakA doSa naahiiN| bahuri je sUkSmapudgala haiM te bhI paraspara avakAzadAna karai haiM / bahuri ihAM prazna, jo, aise hai sUkSma pudgalabhI paraspara avakAza de haiM, to avakAza denA AkAzakA asAdhAraNalakSaNa na ThahalA / tAkA samAdhAna, jo, aiseM nAhIM hai / sarvapadAnikU sAdhA. raNa yugapat avakAza denA AkAzakA asAdhAraNa lakSaNa hai, yAteM doSa nAhIM / bahuri kaheM haiM, jo, lokAkAzavirSe avagAha karanevAle nAhI, tAteM tahAM avakAzadAnabhI nAhIM / tAkA samAdhAna, jo, dravyakA svabhAva hai, tAkA tyAga dravya kare naahiiN| ihAM kriyAvAna jIvapudgala tau AkAzakU For Private and Personal Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAFARPAORATIOPOINTANPROGRESPEXPOPPERFASPIROINCIASPARGAOPER // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 433 // avagAhai haiM, tinakI apekSA to avakAzadAna mukhya hai / bahuri dharma Adika nityasaMbaMdharUpa nikiya dravya haiM, tinakI apekSA gauNa haiM / bahuri koI vAdI to AkAzakU anAvaraNamAtra avastu kahai hai, bhIti Adi AvaraNa dUri bhaye avakAza anAvaraNa bhayA so zUnya hai, kichu vastu nAhIM / so yaha kahanA ayukta hai / AvaraNa dUri bhaye avazeSabhI parokSa vastu hoya hai / bahari koI AkAzakA zabda guNa kahai hai / so yahabhI ayukta hai / zabda indriyagocara hai, so mUrtika pudgaladravyakA paryAya hai, AkAza amUrtika hai, so amUrtikakA guNa mUrtika hoya nAhIM / bahuri koI avagAharke pradhAnakA pariNAma kahai hai / so yahU ayukta hai / jAteM pradhAnakA vikAra ghaTa AdikeM anityapaNA asarvagatapaNA amUrtikapaNA hai, taiseM AkAzakeM nAhIM, tAteM pradhAnakA dharma nAhIM / ityAdi yukti" pUrvokta avagAhadharmasvarUpa AkAza kahyA, sohI pramANasiddha hai| AgeAkAzakA tau upakAra kahyA; aba tAke lagatehI kahe je pudgaladravya tinakA kahA | upakAra hai ? aise pUche sUtra kaheM haiM ||shriirvaamnHpraannaapaanaaH pudgalAnAm // 19 // For Private and Personal Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsur Gyarmandir // sarvArthasiddhicanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 434 // INFOPARGAONPRAPARNAPATRANSACARPRAVACANPRASHAASPARAGAPP yAkA artha- zarIra vacana mana prANa kahiye ucchAsa apAna kahiye niHzvAsa ye pudgaladravyake jIvakU upakAra haiM / ihAM tarka, jo, pudgalakA upakArakA prazna kIyA thA, tuma pudgalakA lakSaNa kahyA, zarIra Adi to pudgalamayI haiM so yaha sUtra kahanA ayukta hai| tAkA samAdhAna, jo, yaha ayukta nAhIM hai / pudgalakA lakSaNa to Age kheNge| yaha to jIvanikai pudgalAnakA upakArahI kahanekai arthi sUtra hai / ihAM upakArahIkA prakaraNa hai| tahAM zarIra to audArika Adi karmakI prakRtirUpa kahe te to sUkSma haiM, tAte indriyagocara pratyakSa nAhIM haiM / bahuri tinake udayakari bhaye aiseM nokarmasaMcayarUpa te keI indriyagocara pratyakSa haiM / keI indriyagocarapratyakSa nAhIM / tinake kAraNa karmaprakRtiH / rUpa zarIra hai | sobhI ihAM giNa lene / so ye zarIra pudgalamayI hehI / aiseM jIvanikai e hoya haiN| tAteM pudgalake upakAra kahiye / ihAM upakArazabdakA artha bhalA karaNAhI na lenA / kicha kAryakU nimitta hoya tAkU upakAra kahiye hai // ihAM koI pUche, kArmaNazarIra to AkArarahita hai, so pudgalamayI nAhIM / AkAravAn hoya tAkU pudgalamayI kahanA yukta hai / tAkU kahiye, yaha yukta nAhIM hai / kArmaNabhI pudgalamayIhI hai / tAteM tAkA udaya hai so mUrtivAnakeM nimittaH pacikari udaya pravarte hai / jaiseM taMdula haiM, te jala Adike | orderseraduNddumllkeases For Private and Personal Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 435 // saMbaMdhakari pacai haiM, te doU pudgalamayI haiN| taiseMhI kArmaNabhI guDa kaMTaka mUrtikadravyakari pakai hai / guDa bAra jhaDI AdikA dArU baNe, tAIM pIvai taba citta vibhramarUpa hoya / tahAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mohanIya aMtarAya karmakA udaya AyA jaaniyeN| tathA guDa khAye sukha bhayA, tahAM sAtAvedanIyakA udaya AyA kahiye / kAMTA lAgai taba duHkha hoya, taba asatAkA udaya AyA kahiye / ityAdi bAhya mUrtikadravyake saMbaMdha pacikari udaya Avai hai, tAteM kArmaNa pudgalamayI hai / / bahuri vacana doyaprakAra hai / dravyavacana bhAvavacana / tahAM vIryAntarAya mAtazrutijJAnAvaraNa karmake kSayopazama hote aMgopAMga nAmA nAmakarmake udayateM AtmAkai bolanekI sAmarthya hoya, so to bhAvavacana hai / so pudgalakarmake nimittateM bhayA tAtai pudgalakA kahiye / bahuri tisa bolanekI sAmarthyasahita AtmAkari kaMTha tAluvA jIbha Adi sthAnanikari prere je pudgala, te vacanarUpa pariNaye | te pudgalahI haiM / te zrotra indriyake viSaya haiM, auraindriyake grahaNayogya nAhI haiM / jaiseM prANa iMdri yakA viSaya gaMdhadravya hai / tisa prANake rasAdika grahaNayogya nAhIM haiM taiseM / bahuri koI anyamatI | kahai hai, vacana mUrtika haiM / so ayukta haiM / iha vacana mUrtika je iMndriya tAke tau grahaNameM Avai hai / / bahuri mUrtikakari ruki jAya hai / bahuri mUrtikakari vigaDi jAya hai / bahuri mUrtikake dhakke tira atciteraturerticartoissertsidexoperticarities For Private and Personal Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 436 // skAra hoya hai| anyadizAteM anyadizAkU calyA jAya hai / tAteM amUrtika nAhI-mUrtikahI hai| bahuri mana doyaprakAra hai / dravyamana bhAvamana / tahAM jJAnAvaraNa vIryAtarAya kSayopazamateM pAyA jo guNadoSavicArasmaraNakI zaktirUpa labdhi tathA upayoga so tau bhAvamana hai, so tau pudgalakarmake kSayopazamateM bhayA, tAteM pudgalakA kahiye / bahuri tisa bhAvamanakari sahita AtmAkai aMgopAMganAmaka- | make udayateM tini guNadoSavicArasmaraNake upakArI je manapaNAkari pariNaye pudgala te pudgalAmayI haiMhI // | ihAM koI anyamatI kahai hai, jo, mana tau nyArA dravya hai, rUpAdipariNAmarahita hai, aNumAtra | hai, tALU pudgalamayI kahanA ayukta hai / tAkU kahiye e kahanA yukta hai| tAkU pUchiye, teM mana nyArA dravya kahyA so indriyakari tathA AtmAkari saMbaMdharUpa hai, ki asaMbaMdharUpa hai ? jo asaMbaMdharUpa hai, to AtmAkA upakArI kaisaiM hoya? tathA indriyanikA maMtrIpaNAM kaise kare ? bahuri saMbaMdha hai to yaha aNumAtra batAyA so AtmAke tathA indriyake ekapradezameM rahatA, anyapradezanivirSe upakAra nAhI karai / bahuri kahai, jo, AtmAke adRSTaguNake vazateM yAkA AlAtacakrakIjyoM sarvapradezanimeM paribhramaNa hai / tAkU kahiye, jo, AtmAkA adRSTaguNa to AtmAkIjyoM amUrtikakI hai, kriyArahita hai / so aisA hote anyavastuvi kriyA karAvanekI sAmarthyarahita hai / jo Apa kriyAvAna | For Private and Personal Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir orts extremoratx / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 437 // sparzavAna pavana hai so anya vanaspati AdikauM calAvanekA kAraNa dekhiye hai / adRSTaguNa hai so pavanakIjyauM nAhIM / tAteM anyavirSe kriyAkA kAraNa nAhIM / / bahuri vIryAntarAya jJAnAvaraNakarmakA kSayopazama aMgopAMga nAmA nAmakarmakA udayakI hai apekSA jAke aisA jo AtmA tAkari UMcA liyA jo koThete pavana so uchvAsa, tAkU to prANa kahiye / bahuri tisahI AtmAkari bAhirakA pavana aMtara kiyA so nizvAsa hai, tAkU apAna khiye| te doUhI AtmAke upakArI haiM, jIvitavyake kAraNa haiM, tebhI padalamayI haiN| aisaiM mana prANa apAna e mUrtika haiM / jAteM inakA mUrtikadravyakari pratighAta Adi dekhiye hai| tahAM bhayake kAraNa je azanipAta Adi zabda tinakari manakA pratighAta dekhiye ye hai| bahuri madirApAna Adikari cittabhrama honete abhibhava kahiye tiraskAra kahUMkA kahUM calA jAnA dekhiye hai| bahuri hastateM mukha dAbane" prANa apAna kahiye ucchvAsa nizvAsakA pratIghAta kahiye rukanA dekhiye hai / bahuri | zleSmakaphakari abhibhava tiraskAra dekhio hai / jo e amUrtika hoya to mUrtikakari nAhI rukai / bahuri prANa apAna Adi kriyA haiM, tinateM AtmAkA astitva jAnyA jAya hai| jaise kalakI | pUtalIkI kalaha lAvanAvAlA puruSa parokSa chipyA kala pherai, taba pUtalI ceSTA karai / taba jAniye exei.xkciveeriddipixe For Private and Personal Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 438 // yAkI kala pheranevAlA koI puruSa parokSa hai / aiseM zarIrakI zvAsozvAsa Adi ceSTA AtmAkA astitva janAve hai // Age jaise e zarIra vacana prANApAna gamana bolanA vicAranA uchvAsa lenA ina upakAranaviSa haiM; taiseM anyabhI koI upakAra ? aiseM pUche sUtra kahai haiM // sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca // 20 // yAkA artha- sukha duHkha jIvanA maranA ebhI upakAra pudgalake jIvanikUM haiM / sAtA asAtAvedanIyakarmakA udaya aMtaraMgakAraNa hoteM ara bAhya dravya kSetra kAla bhAvake paripAka ke nimitta upajyA jo AtmA rke prItirUpa tathA klezarUpa pariNAma so sukhaduHkha hai / bahuri bhavadhAraNakUM kAraNa jo AyunAmA karma tAke udayateM bhavaviSai sthitirUpa rahatA jo jIva tAke pUrva kahe je uchvAsanizvAsarUpa kriyAvizeSa tAkA viccheda na honA so jIvita kahiye / bahuri tisa jIvitavyakA viccheda honA so maraNa kahiye / e cyAri jIvanike pudgalake kiye upakAra haiM / jAteM e mUrti - kadravya ke nikaTa hote hoya haiN| tAteM pudgalahI ke kahiye || ihAM koI kahai, upakArakA tau adhikAra calyA Avai hai / isa sUtra meM upagrahavacana niSprayo For Private and Personal Use Only verdorberabe Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 439 // jana hai| tAkU kahiye, niSprayojana nAhIM hai / ihAM pudgalakU pudgalakA upakArabhI dikhAvanA hai, tAke arthi upagrahavacana hai| jaise kAsI bhasmate mAMjai taba ujvala hoya hai, tathA jalameM kataka kahiye nirmalI nAMkhai taba nirmala hoya, tAteM lohapari jala kSepai taba zItala hoya ityAdi pudgalakU pudgala upakAra jAnanA / athavA isa dravyakarmakU dravyakarmakA upakAra hai, ara sukha Adi jIvakebhI pariNAma haiM aisAbhI sUcai hai / bahuri ihAM sUtrameM cazabda hai so jaise zarIrAdika pudgalake jIvakU upakAra haiM taiseM netra Adi indriyabhI upakAra hai, tinakA samuccayake arthi hai / jo AtmAkU ekAMtakari nityahI kahai haiM tathA anityahI kahai haiM tinake matameM sukhAdi AtmAkai nAhIM baNa haiM, svAdAdIkari siddha hoya hai // AgeM ,padalakA upakAra jIvanikU dikhAyA, ajIvanike jIvabhI paraspara upakAra karai haiM tAke dikhAvanekU sUtra kahai haiM ||prspropgrho jIvAnAm // 21 // yAkA artha- jIvanikaibhI paraspara upakAra hai / ihAM paraspara aisA zada hai, so karmavyatihAra tathA kriyAvyatihArameM dete hai / vyatihAra kahiye vAkA vaha karai vALU vaha karai, so ApasameM jIvanikai upagraha kahiye upakAra varte hai / so kahA sohI kahiye hai / svAmIkai ara cAkarakai paraspara upakAra Satsapdeorisatarrerespeciansextoberts For Private and Personal Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra canzon erdsext www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 440 // hai / svAmI tau cAkarakUM dhana Adi denekari upakAra kare hai / cAkara svAmIkai hitakI vArtA kahakara ahitakA niSedhakari upakAra kare hai / bahuri AcAryakai aru ziSyakai paraspara upakAra hai / AcArya tau ziSyakUM doU lokake phalakA upadezakoM dikhAvanekari tathA tisa upadezakathita kriyAkA AcaraNa karAvane kari upakAra kare haiM / bahuri ziSya AcAryako anukUlapravRtti upakAra karai hai || ihAM koI kahai hai, upakArakA tau adhikAra tau calyAhI Ave hai / sUtrameM upagrahavacana artha hai? tAkA samAdhAna, pahale kahe sukha Adika cyAri tinake dikhAvanekUM upagrahavacana pheri kA | sukha Adi bhI paraspara jIvanikai upakAra haiM / ihAM paraspara jIvanikai upakAra dekhane teM aisA bhI anumAnapramANa kari siddha hoya hai, jo, jIva nAnAhI hai ekahI AtmA nAhI || AgeM, jo sattArUpa vastu hai so upakArasahita hai, tahA kAladravya bhI sattAsvarUpa hai, tAteM tAkA kahA upakAra hai? aiseM pUche sUtra kahai haiM // vartanApariNAmakriyAparatvAparatve ca kAlasya // 22 // yAkA artha - vartanA pariNAma kriyA paratvAparatva e kAlake upakAra haiM / ihAM vRti dhAtukeM Nic pratyaya prayojanake hetu kartAviSe Avai hai / tAke karmaviSai tathA bhAvaviSai yuT pratyayateM strIliM For Private and Personal Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arkesh // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 441 // gavi vartanA aisA zabda ho hai| tahAM dharma Adika dravya haiM, te apane paryAyanikI utpattirUpa varte haiM, so ApahIkari varte haiM / so tisa vartanAkU bAhyanimitta cAhiye / jAteM bAhya upakAra nimittavinA vartanA hoya nAhIM / tahAM tisa vartanekA samaya hai so kAlakA cihna hai / tAteM tisa dravyanike pravarttAvanehArA kAladravya hai / tAteM tisa samayasvarUpa vartanAkU kAlakA vartanA khiye| yAkari kAlakA nizcaya kIjiye hai / ihAM Nic pratyayakA yaha artha jo vartAvai so kAla hai / ihAM vaH to sarvadravyanike paryAya haiM tAkA hetu kA kAla hai // ___ihAM koI kahe hai, jo, aisA hai to kAlakai kriyAvAnpaNA AyA / jaise ziSya par3he haiM upadhyAya paDhAvai hai taba doU kriyA ho hai / tAkU kahiye, ihAM doSa nAhIM hai / nimittamAtrake vibhI heta kartAkA vyapadeza hai| jaise zItakAlameM agniteM tapate ziSya paDhe hai| tahAM aisaiMbhI kahiye hai, jo, kArI bAkI ami paDhAvai hai / taiseM ihAM kAlake hetu karttApaNA hai / bahuri pUche hai, aisA kAlakA samayakA nizcaya kaise kIjiye ? tahAM kahiye hai, samaya Adi kriyAvizeSa tathA samaya Adikari kIjiye je pAka Adi kArya tinakU samaya tathA pAka ityAdika nAma prasiddha haiN| tinakU samayakAla tathA bhAtakA pAkakAla aisA AropaNa kIjiye hai / bhAta anukramateM pacyA hai tAkA rasopertoisturasiksisatir areasooratisheerasach For Private and Personal Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / paMcama adhyAya // pAna 442 // pacane kA krama kAlakA sUkSma aMzakA anumAnateM nizcaya bhayA hai / tAkUM kAla aisA nAma kahiye hai / so yaha vyavahArakAla hai / tAkA nAmakUM nimitta jo nizcayakAla tAkA astitva janAva hai / jAteM gauNa hoya so mukhyavinA hoya nAhIM // ihAM bhAvArtha aisA, jo, dharma Adi dravyanike paryAya samayasamaya palaTeM haiM / so isa palaTanikUM samaya sohI nimittamAtra hai | tisa samayahI kUM kAlakI vartanA kahiye hai / yaha vartanAhI kAlA dravyakA astitva janAvai hai / bahuri isa vartanAkUM jetIvAra lAgI tAkA nAma kAla kahiye / so yaha vyavahArakAlasaMjJA hai, so tisa nizcayakAlakI apekSAhIteM kahiye hai / aiseM yaha vartanA dravyanikUM kAlakA upakAra hai / bahuri dravyakA paryAyakUM pariNAma kahiye | kaisA hai paryAya ? pahalI avasthAkUM choDi dUsarI avasthArUpa bhayA hai / bahuri kSetrasUM kSetrAMtaraviSai calanarUpa nAhIM hai / tahAM jIvakai tau krodhaAdi pariNAma haiM / bahuri pudgalakeM varNaAdi pariNAma haiM / dharma adharma AkAzarke agurulaghuguNakI hAnivRddhirUpa honA pariNAma hai / bahuri kriyA kSetra anya kSetraviSai calanerUpa hai / so doyaprakAra hai, prAyogikI vaikhsikii| tahAM prAyogikI tau anya ke prayoga hoya hai / jaiseM valadha Adika prayogateM gADhA Adi cAlai / bahuri vaisrasikI vinAnimitta hoya hai / jaiseM For Private and Personal Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 443 // megha AdikeM vAdala svayameva cAleM / bahuri paratva aparatva doyaprakAra hai, kSetrakRta kAlakRta / so ihAM kAlakA upakArakA prakaraNa hai / tAteM kAlakRta laiNeM / bahutakAla lagai tAkU to paratva kahiye / alpakAlakA hoya tAkU aparatva kahiye / aiseM e vartanA Adi kAlake upakAra haiM, so kAlake astitvakuMbhI janAvai haiN|| ihAM tarka jo, vartanAhIke bheda pariNAma Adi haiM / tAteM eka vartanAhI kahanA thA / tinakA judA grahaNa anarthaka hai / tAkA samAdhAna, jo, anarthaka nAhIM hai / ihAM kAla doyaprakArake sUcaneke arthi vistAra kahyA hai| kAla doyaprakAra hai, nizcayakAla vyavahArakAla / tahAM nizcayakAla tau varttanAlakSaNa hai| vyavahArakAla pariNAmAdilakSaNa hai| yaha vyavahArakAla anyapadArthakarihI to jAnyA jAya hai| sUryAdikake udayaastateM dina Adika jAniye hai / bahuri anyake janAvanekU kAraNa hai / yAteM nizcayakAla jAnyA jAya hai / aisA kriyAvizeSakU kAla aisA nAma vyavahArakAla kahiye hai / so tIna prakArakA hai, bhUta vartamAna anAgata aiseM / tahAM paramArtha kAla jo nizcayakAla ekaeka AkAzake pradezavirSe tiSThate kAlANu tinakU kAla kahanA, so to mukhya hai / ara bhUta Adi nAma kahiye so gauNa hai / vyavahArakAlavirSe bhUta Adi nAma hai so mukhya hai| ara kAla akossertiserasairsertioreseartseriesserties For Private and Personal Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanteraserteresmokeresperesaxeeresourasiya // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya || pAna 444 // kahanA gauga hai| jAteM yaha kriyAvAda jo anyadravya tAkI apekSA kAla nAma pAyA hai tathA nizcayakAlakara kIyA hai / tAteM kAla nAma hai, aiseM jAnanA // ihAM pariNAmakI carcA vArtikameM vizeSa hai, tahAMteM jAnanI / tahAM kahI hai, jo, dravyake nijasvabhAvakU na choDIkari paryAya palaTanA so pariNAma hai / so doyaprakAra hai, eka naimittika eka svAbhAvika / tahAM jIvakai to aupazamika Adi pAMca bhAvarUpa haiM / pudgalake ghaTAdi anekarUpa haiM / dharmadravyAdikakai agurulaghuguNake hAnivRddhiparyAyarUpa hai / ihAM anyamatI kahai haiM, jo, pariNAma to nirvAdha saMbhave naahiiN| jAteM satarUpa kahiye to vidyamAna palaTanA naahiiN| asat kahiye to abhAvahI aayaa| tADUM kahiye, syAdvAdapakSasUM pariNAmakI siddhi hai / dravyaapekSA sat hai / paryAyApekSA asat hai / jaiseM mRttikA dravya hai, piMDa ghaTa Adi paryAya haiN| tahAM piMDakA ghaTa bhayA tAmeM dravyApekSayA piMDameM mATI hai, paryAyApekSayA piMDahI kahiye / bahuri piMDateM ghaTa bhayA taba dravyApekSayA ghaTameM mATIkA piMDa kahiye, paryAyApekSayA ghaTahI hai, piMDa nAhIM haiM ityAdi dRSTAMta prasiddha haiN| bahuri pUchai, jo, dravyateM pariNAma anya haiM ki ananya haiM ? jo anya haiM, to dravyameM nAhIM / ananya hai tau dravyahI haiM, pariNAma nAhIM / ihAMbhI pUrvoktahI uttara hai / bahuri kahai, dravyavirSe pari For Private and Personal Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / paMcama adhyAya // pAna 445 // NAma tiSThai hai, ki nAhI? jo tiSThe hai, to eka pariNAma ekakAlameM hai sohI hai, tAmeM dUjA pari NAma nAhIM / bahuri nAhI tiSThe hai, to abhAva aayaa| tahAMbhI sohI uttara, jo, dravya hai so trikAlasvarUpa hai, so kramateM hoteM je pariNAma tinameM ekakAla ekahI pariNAma hai, so paryAya kahiye / jaba dravyadRSTikari dekhiye taba sarvapariNAmanikI zakti liye dravya kahiye, tinakI zakti kramatehI hoya hai / so zaktiapekSA sarvapariNAma dravyameM tiSThe haiM, vyaktiapekSA ekakAla eka hai, tAmeM dUjI nAhIM hai / aiseM dravyameM tiSThabhI hai, nAhIM bhI tiSThe haiM / aiseM syAhAda jAnanA / ityAdi aneka vidhiniSedhakari caracA hai| tahAM syAdAdahI nirbAdhasiddha hoya, sarvathA ekAntapakSa nirvAdha naahiiN|| AgeM pUche hai, dharma adharma AkAza pudgala jIva kAla inakA upakAra kahe / bahuri lakSaNabhI kahyA / bahuri pudgalanikA sAmAnyalakSaNa to kahyA / ara vizeSalakSaNa na kahyA / so kahA hai ? aiseM pU0 sUtra kahai haiM // sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH // 23 // yAkA artha- pudgala haiM te sparza rasa gaMdha varNa ina cyAri guNanikari sahita haiN| tahAM jAkaM sparziye athavA jo sparzanA so sparza hai, so AThaprakAra hai| komala kaThina bhAr2yA halakA For Private and Personal Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 446 // | zIta uSNa cIkaNA rUkhA aiseM / bahuri jAkU svAda lIjiye athavA jo svAdamAtra so rasa hai / so paMcaprakAra hai| tIkhA khATA kaDA mIThA kasAyalA aiseM / bahuri jAkU maMghiye athavA mUMghanA so gaMdha hai / so doprakAra hai / sugaMdha durgaMdha aisai / bahuri jAkU varNarUpa dekhiye athavA varNarUpa honA so varNa hai / so pAMcaprakAra hai / kAlA, nIlA, pIlA, dhaulA, lAla aiseM / ete e mUlabheda haiM inake uttarabheda nyArenyAreke kiijiye| taba sthAnakanikI apekSA to saMkhyAta asaMkhyAta haiN| bahuri avibhAgapraticchedanikI apekSA anaMtabhI haiM / e jinakeM hoMya te pudgala haiM / ihAM nityayogavirSe vatpratyaya hai / jaiseM vaDa haiM te dRdhasahita haiM, tAkU kSIriNo nyagrodhA ' aisA kahiye / aiseM pratyakSakA artha hai / ihAM taka, jo, pUrva sUtrameM 'rUpiNaH pudgalAH' aisA kahyA hai| tAteM rUpate avinAbhAvI jo rasAdika tinakA grahaNa tisahI sUtrateM hoya hai, yaha sUtra anarthaka hai / tAkA samAdhAna, jo, | yaha doSa nAhIM hai / tahAM to 'nityAvasthitAnyarUpANi ' isa sUtrameM dharmAdika arUpI kahe tahAM || pudgalanikabhI arUpIpaNAkA prasaMga Avai thA, tAke dUri karaneMkU niSedhasUtra kahA thaa| bahuri ihAM | yaha sUtra tina pudgalanikA vizeSasvarUpa jAnanekU hai / ihAM anyamatI kahai hai / pRthvI Adike | | paramANu jAtibhedarUpa haiM / tahAM jalavirSe to gaMdhaguNa nAhIM hai / amikevi gaMdha rasa doU nAhIM haiN| SAKAPAAROPAIGARHORISAMPIONSORRIAGOPARATIOPRIANDPAN For Private and Personal Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ACADAM www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 447 // pavana ke viSai rasa gaMdha rUpa e tIni guNa nAhIM haiM aisA kaheM haiM, tinakA niSedha isa sUtra meM bhayA / jA pRthvI jala ani pavana e cyAnyahI pudgaladravyake vikAra haiM, pudgala haiM te sparza Adi vyAkhauMhI guNa nihita haiM / pRthvIAdiviSai vyAya guNa anumAna AgamapramANakari siddha hoya haiM / bahuri pRthvIteM jala honA, jalateM pRthvI honA, pASANa kASThateM ani honA, abhiteM pRthvI honA ityAdi jAtisaMkara dekhiye hai / tAteM anyamatIkA kahanA pramANasiddha nAhIM haiM // AgaiM tisa pudgalahIke vikArake vizeSake janAnekaM sUtra kahaiM haiM // zabdabandhasaukSmyasthaulyasaMsthAna bhedatamazchAyA''tapodyotavantazca // 24 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha - zabda baMdha saukSmya sthaulya saMsthAna bheda tama chAyA Atapa udyota inasahita haiM bhI pudgala haiM / tahAM zabda doyaprakAra haiM, bhASAsvarUpa abhASAsvarUpa / tahAM bhASAsvarUpa doyaprakAra hai, akSarasahita akSararahita / tahAM akSarasahita tau saMskRta dezabhASArUpa Arya mlecchake vyavahArakUM kAraNa zAstrakA pragaTakaraNahArA hai / bahuri akSararahita dvIndriya Adi jIvanikai pAIye hai / so sUkSmajJAna ke svarUpa kahane kUM kAraNa hai / so yaha bhASAsvarUpa to sarvahI prAyogika hai, puruSake prayatnateM hoya hai / bahuri abhASAsvarUpa zabda hai so doyaprakAra hai, prAyogika vaikhasika / tahAM vaikhasika For Private and Personal Use Only BrentWire Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiyacanikA paMDita jycNdjiikRtaa|| paMcama adhyAya // pAna 448 // | to balAhaka kahiye meghakA garjanA Adika hai / bahuri prAyogika cyAri prakAra hai / tata vitata ghana suApara aiseM / tahAM carmake tavanete Dhola nagAre Dhapha Adikari upajai so tau tata kahiye / bahuri tAMti tArakari vINa sughoSa sahatAra tamUre Adikari upajai so vitata hai / bahuri tAla ghaMTAkA halAvanA Adikari hoya so ghana hai / bahuri vaMzurI zaMkha AditeM upajai so suSira hai / / bahuri baMdha doyaprakAra hai, vaisrasika prAyogika / tahAM puruSake prayatnakI apekSAte rahita hoya, so vaisasika hai| so rUkSa sacikkaNa guNake nimittateM vIjilI ulkA Adi aru indradhanuSa Adi hoya hai| bahuri puruSake prayatnateM hoya so prAyogika hai / so ajIvasaMbaMdhI tau lAkhakai ara kASThakai baMdhAna hoya, so hai / bahuri karmanokarmakA baMdhAna hoya hai, so jIva ajIva doyasaMbaMdhI hai // bahuri sUkSma doyaprakAra hai, antya ApekSika / tahAM paramANu to antyasUkSma hai / vahuri bIlaphalateM sUkSma AMvalA tinateM sUkSma bora ityAdi ApekSika sUkSma hai // bahuri sthaulyabhI doyaprakAra hai, antya ApekSika / tahAM jagadyApI mahAskaMdha tau aMtya | sthaulya hai / bahuri borateM bar3A AMvalA, AvalAteM bar3A bIlaphala, bIlateM baDA tAlaphala ityAdi ApekSika sthaulya hai| For Private and Personal Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 449 // saMsthAna kahiye AkAra, so doyaprakAra hai itthaMlakSaNa anitthaMlakSaNa / tahAM gola tikUNA cauLUNA laMbA ityAdi tau itthalakSaNa hai, aisA hai aiseM kahyA jAya hai / bahuri anitthaMlakSaNa hai, so anekaprakAra hai| so bAdalanike AkAra Adi hai| so kaiseM haiM, aiseM kahe jAte naahii|| bahuri bheda chahaprakAra hai, utkara cUrNa khaMDa cUrNikA pratara aNucaTana aiseM / tahAM kASThaAdiLU karotaAdikari vidAriye so utkara hai / bahuri jo gohUM AdikA cUna hoya so cUrNa hai / bahuri ghaTa AdikA kapAla Adi hoya so khaMDa hai / bahuri uDada mUga AdikI dAla Adi hoya so cUrNikA hai / bahuri moDala Adike patra utAriye so pratara hai / bahuri lohakA piMDa amita tapAya ghaNakI coTa de taba phuliMgA uchalai tALU aNucaTana kahiye / aiseM chaha bhaye // bahuri tama hai so prakAzakA virodhI dRSTikA pratibaMdhakA kAraNa hai, tALU aMdherA kahiye hai // bahuri chAyA prakAzakA AvaraNakA kAraNa hai / so doyaprakAra hai / tahAM kAcavirSe mukhakA varNAdirUpa pariNavanA ityAdika so tadarNa pariNata kahiye / bahuri dUjI prativisvarUpahI hai / bahuri Atapa sUryakA nimittateM uSNaprakAza hoya so kahiye // bahuri udyota caMdrakAMtamaNikA ujAlA tathA AkSAkA camakaNA ityAdika hai / ete zabda | FAGANPAR GAGANPARIAFSPARGAPPRENEPAOGAROPAGAPNPANKHIOPAN For Private and Personal Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivapanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 450 // Adi pudgalake vikAra haiM / e jinake hoya te sarva pudgala haiM / bahuri sUtrameM cazabda hai tAteM preraNA abhighAta AdibhI jAkeM hoya tebhI leNA / te AgamameM prasiddha haiM, tinakA samuccaya karai haiM / ihAM keI anyamatI zabdakU AkAzakA guNa kahai haiM / keI amUrtika dravya kahai haiM / keI sphoTasvarUpa kahai haiM / so yaha kahanA pramANasiddha naahiiN| zabda hai so zrotraindriyakA viSaya hai / AkAza amUrtika hai tAteM tAkA guNa naahiiN| tathA amUrtika dravyabhI nAhIM / bahuri sphoTarUpa kahai so arthakA pragaTa karanevAlA sphoTa to vaktAkA jJAna hai / ara zabda zravaNameM Ave hai, so hai, anya kachU nyArA sphoTa pramANasiddha nAhIM / tAteM pudgaladravyakA paryAya kahanAhI pramANasiddha hai / yAkI caracA vArtikameM vizeSakari hai, tahAtai jAnanI / / Age kahe je pudgaladravya tinake bheda dikhAvanekU sUtra kahai haiM // aNavaH skandhAzca // 25 // yAkA artha- pudgaladravyake aNu skaMdha aiseM doya bheda haiN| tahAM ekapradezamAtra hai ara sparzaAdi paryAyanikI upajAvanekI sAmarthyayukta hai, aiseM aNyante kahiye kahanemeM Ave te aNu haiM / , sUkSmapaNAteM ApahI tau jinakai Adi hai ApahI aMta hai ApahI madhya hai / ihAM uktaMca gAthA hai, | For Private and Personal Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Satertabatabeeritateriessertseriesberts // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 451 // | tAkA artha; jAke ApahI Adi hai ApahI madhya hai ApahI aMtya hai indriyagocara nAhIM hai, jAkA dasarA vibhAga nAhIM hoya hai aisA paramANa dravya jAnaM / / bahari sthUlapaNAkari jAke grahaNanikSepaNarUpa vyApArakA skaMdhana hoya tAkI skaMdha aisI saMjJA upajai hai, ihAM doya aNuAdike skaMdhake grahaNanikSepaNAke vyApArakI yogyatA nAhIM hai taubhI rUDhike vazateM skaMdhasaMjJA jAnanI / rUdivirSe kriyA kahUM eka huI satI upalakSaNapaNAkari Azraya kIjiye hai / bahuri pudgalanike anaMta bheda haiN| tauU aNu skaMdha ina doUmeM jAti apekSA garbhita hai, tisahI arthi sUtrameM doUkai bahuvacana hai / bahuri doya bhedakA kahanA pUrva doya sUtra kahe tinakAbhI saMbaMdha janAvai hai / aNu haiM te to sparza rasa gaMdha varNavAna haiM / bahuri skaMdha haiM te sparza rasa gaMdha varNavAnabhI haiM ara zada baMdha saukSmya sthUla saMsthAna bheda tama chAyA Atapa udyotavAnbhI haiN| bahuri paramANu atIndriya haiM / tinakA astitva zarIra indriya pRthvI Adi skaMdhanAmA kAryaniteM jAniye hai / jAteM kArya kAraNakA anumAna hoya | hai| e skaMdha haiM te paramANunike kArya haiM // bahuri anaMtaparamANu baMdhAnarUpa hoya so skaMdha hai tAkA AdhA skaMdhadeza kahiye / tAkAmI AdhA skaMdhapradeza kahiye / tinakehI bheda pRthivI apa teja vAyu Adika haiM / / For Private and Personal Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 452 // __ AgeM pUche hai, ina pudgalanika aNuskaMdhalakSaNa pariNAma hai, so anAdikA hai, ki AdimAn hai ? tAkA uttara, jo, utpattiapekSA Adi mAna hai / pheri pUche hai, so jo Adi mAne hai, tau koMna nimittateM upajai hai ? so kho| tahAM prathamahI skaMdhanikI utpattikA kAraNa kahanekU | sUtra kahai haiM // bhedasaGghAtebhya utpadyante // 26 // ____yAkA artha- pudgalanike skaMdha haiM te bhedateM tathA saMghAtarte upaje haiN| tahAM bAhya abhyaMtara nimittake vazateM skaMdha vidAre jAya so bheda hai / bahuri nyAre nyAre hoya tinakA ekapaNAM honA so saMghAta hai / ihAM doUkai bahuvacana hai so tIsareke grahaNake arthi hai / bhedateM saMghAtatai bhedasaMghAtatai aiseM tIni hetuneM skaMdha upaje haiN| sohI kahiye hai / doya paramANuke saMghAta doya pradezakA skaMdha upajai hai / doya pradezakA skaMdha ara eka paramANu mile tIni pradezakA skaMdha upajai / tathA tIni paramANu milaibhI tIni pradezakA skaMdha upajai hai / bahuri doya skaMdha doya doya paramANuke mile / tathA eka tIni paramANukA skaMdha ara eka paramANu mile / tathA cyAri paramANu khulI mile taba cyAri paramANukA skaMdha nipjai| aisehI saMkhyAta asaMkhyAta anaMta anaMtAnaMtake saMghAta" tina NSARPANCATIONPATSAPNPARMARATPAGAPAGAPRINCIPRONAFINAR For Private and Personal Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAyaH // pAna 453 // paramANunike skaMdhanikI utpatti hai / bahuri taiseM skaMdhanike bheda hote doya pradezake skaMdhatAI skaMdha upajai hai / bahuri aisehI koI skaMdhakA to bheda huvA aru anya skaMdhate tisahI kAla saMghAta huvA, aiseM bhedasaMghAta skaMdha upajai haiM / aiseM skaMdhanikI utpatti kahI // AgeM paramANunikI utpattikA kAraNa dikhAvanekU sUtra kaheM haiM ||bhedaadnnuH // 27 // yAkA artha- paramANu hai so bhedahIteM upajai hai, saMghAta nAhI upajai hai / ihAM aNu bhedahIteM upajai hai, aisI siddhI to pahale sUtrakI sAmarthyahIteM hoya hai / pheri yaha sUtra hai so aNubhedahIteM hoya hai, saMghAtateM nAhIM hoya hai, aisA niyamake arthi hai / jAte vyAkaraNavirSe paribhASAsUtra aisaiM | hai, so siddha bhaye pIche pheri jAkI vidhi kariye so niyamake arthi hai, aiseM jAnanA // ___ AgeM pUche hai, jo saMghAtatehI skaMdhanikI utpatti siddha bhaI bahuri bhedasaMghAtagrahaNakA kahA. prayojana hai ? aise pU. tAkA prayojana dikhAvanekU sUtra kaheM haiM // bhedasaMGghAtAbhyAM cAkSuSaH // 28 // yAkA artha- netragocara jo skaMdha hoya hai so bhedasaMghAta doUteM hoya hai / skaMdha hai so anaM For Private and Personal Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aareddresssertedulku lNddnku // sarvArSasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / pAna 454 / / tAnaMtaparamANunikari upaje hai| toU koI indiyagocara hoya hai| koI indriyagocara nAhIM hoya hai| tahAM jo indriyagocara nAhIM hai, sohI kaiseM indriyagocara hoya hai ? tahAM kahiye, jo, bheda saMghAta ina doUniteM cAkSuSa hoya hai bhedateM na hoya hai| ihAM cAkSuSa kahaneteM indriyanikari grahaNameM Avaneyogya hoya so leNA / so utpatti kaise hai ? so kahiye hai| jo sUkSmapariNAma skaMdha hai, tAkA bheda hoteM to sUkSmapaNAkU choDe nAhIM / tAteM sUkSma indriyaniteM agocarahI rahai / bahuri koI sUkSma pariNayA skaMdha hoya tAkA bheda hoteM anya jo skaMdha hoya tAteM saMghAtarUpa hoya mile / taba sUkSmapariNAmakU choDi sthUlapaNAkI utpattiteM cAkSuSa hoya hai // AgeM pUche hai, dharma Adika dravyanike vizeSalakSaNa to kahe / tathApi sAmAnya dravyakA lakSaNa na kahyA, so kahyA cAhiye / aiseM pUche mUtra kahai haiM // sat dravyalakSaNam // 29 // yAkA artha- dravyakA lakSaNa sat hai / jo sat hai sohI dravya hai aisA jAnanA / yaha | sAmAnyaapekSAkari dravyakA lakSaNa hai / jAteM sarvadravya satmayI haiN| AgeM pUche hai, jo, aise hai sat dravyakA lakSaNa hai to sat kahA hai? sohI kaho / aiseM pUche sUtra kahe haiM aspectorateerectobesettODEN000 For Private and Personal Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 455 // SAHOPPINSIOPRIASIAORADARPAPEETHORRENSORRORISIOPPOONAORN // utpAdavyayadhauvyayuktaM sat // 30 // yAkA artha- utpAda vyaya prauvya tInUMkari yukta hai so sat hai| tahAM cetana tathA acetana dravyakai apanI jAtikU nAhIM choDaneke nimittake vazate ekabhAvateM anyabhAvakI prApti honA so utpAda hai / jaiseM mAMTIke piMDake ghaTaparyAya honAM / taiseMhI pahale bhAvakA abhAva honA so vyaya hai| jaise ghaTakI utpatti hote piMDake AkArakA nAza honA / bahuri dhruvakA bhAva tathA karma hoya tAIM | dhauvya kahiye / jaiseM mAMTIkA piMDa tathA ghaTa Adi avasthAviSe mAMTI hai so anvaya kahiye / so piMDameM thA sohI ghaTameM hai tesaiM / aiseM utpAda vyaya dhauvya ina tInUMhIkari yukta hoya so sat hai / / . ihAM tarka, jo, yuktazada to jahAM bheda hai tahAM dekhiye hai / jaiseM daMDakari yukta devadatta kahiye || koI puruSa hoya tAkU daMDayukta kahiye hai / jo aise tIni bhAva judejudonikari yukta hai to dravyakA | abhAva Avai hai / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa nAhIM hai / jAteM abhedavirSebhI kathaMcit bheda || nayakI apekSAkari yuktazabda dekhiye hai / jaiseM sArayukta staMbha hai / ihAM staMbhateM sAra judA nAhI, || to yuktazabda dekhiye hai / taiseM utpAda vyaya dhrauvya ina tInUMkA avinAbhAvateM satkA lakSaNa baNe hai| || athavA yuktazabdakA samAhitabhI artha hoya hai| yukta kahiye samAhita tadAtmaka tatasvarUpa aisAbhI || aacsexsabserawbreatpartmsatatussaidio For Private and Personal Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 456 // artha hai / tAteM utpAda vyaya dhrauvyasvarUpa sat hai, aisA artha nirdoSa hai / tAteM ihAM aisA siddha hoya hai, jo, utpAda Adi tIni tau dravyake lakSaNa haiM / aru dravya lakSya hai| tahA~ paryAyArthika nayakI apekSAkari tau tInUhI dravyateM tathA paraspara anyaanya padArtha haiN| bahuri dravyArthikanayakI apekSAkari jude nAhIM dIkhe haiN| tAteM dravyateM tathA paraspara ekahI padArtha hai| aiseM bhedAbhedanayakI apekSAkari | lakSyalakSaNabhAvakI siddhi ho hai // ihAM koI kahai hai, jo, prauvya tau dravyakA lakSaNa ara utpAda vyaya paryAyakA lakSaNa aiseM kahanA thA, yAmeM virodha na AvatA, trayAtmaka dravyahIkA lakSaNa kahane meM virodha hai| tAkA samAdhAna jo, aiseM kahanA ayukta hai| jAteM sattA tau eka hai sohI dravya hai / tAke anaMta paryAya haiM / dravyaparyAyakI nyArI nyArI doya sattA nAhIM hai / bahuri ekAntakari dhauvyahIkU sat kahiye to utpAdavyayarUpa pratyakSa vyavahArakai asatpaNAM Avai / taba sarva vyavahArakA lopa hoya / tathA utpAdavyayarUparUpahI ekAntakari sat kahiye to pUrvAparakA joDarUpa nityabhAvavinAbhI sarvavyavahArakA lopa hoya / tAteM | trayAtmaka sathI pramANasiddha hai, aisAhI vastusvabhAva hai, so kahanemeM Avai hai // Agai pUcha hai ki 'nityAvasthitAnyarUpANi' isa sUtrameM nitya kahyA, so nityakA svarUpa na efineetiredi keertiseerineerineetiterisis For Private and Personal Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 457 / / / jAnyA, so kahI? aiseM pUche sUtra kahai haiM ___ // tadbhAvAvyayaM nityam // 31 // - yAkA artha- tadbhAva kahiye jo pahale samaya hoya sohI dUsare kAla hoya so tadbhAva hai, sohI nitya kahiye / jo pUrvaM thA sohI yahU aba vartamAnameM hai aisA joDarUpa jJAna so pratyabhijJAna kahiye / tisakA kAraNa jo vastumeM bhAva so tadbhAva kahiye / yaha pratyabhijJAna hai / so vinAhetu akasmAt na hoya hai / vastumaiM tadbhAva hai tAkU jAne hai, tAteM yaha siddha hoya hai, jo, jisa svarUpakari pahale vastu dekhyA tisahI svarUpakari vartamAnavirSebhI dekhiye hai / jo pahale thA, tAkA a. bhAvahI bhayA mAniye / bahuri navAhI upajyA mAniye tau smaraNakA abhAva hoya, taba jo smaraNake AdhIna lokavyavahAra so virodhyA jAya hai / tAteM aisA nizcaya hai, jo, tadbhAvakari avyayarUpa hai so nitya hai / so yahU kathaMcit jAnanA / sarvathA nitya kahateM kUTasthake paryAya palaTanekA abhAva Thahare hai / taba saMsAra tathA tisakI nivRttike kAraNakA vidhAnakA virodha Avai / ihAM tarka, jo, sohI vastu nitya sohI anitya aise kahanemeM tau virodha hai / tAkA samAdhAna karai hai, jo, yaha || viruddha nAhIM hai / jAteM aisA kahiye hai, tAkA sUtra kaheM haiM For Private and Personal Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akasatbeauty // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 458 // ||arpitaanrpitsiddheH // 32 // yAkA artha- arpita kahiye jo mukhya kariye so, tathA anarpita kahiye jo gauNa kariye so, ina doU nayakari anekadharmasvarUpa vastukA kahanA siddha hoya hai| tahAM aneka dharmasvarUpa jo vastu tAkU prayojanake vazateM jisa koI ekadharmakI vivakSAkari pAyA hai pradhAnapaNA jAne so arpita kahiye tAkU upanIta abhyupagata aisAbhI khiye| bhAvArtha- jisa dharmakuM vaktA prayojanake vaza" pradhAnakari kahai so arpita hai, yAteM viparIta jAkI vivakSA na karai so anarpita hai / jAteM jAkA prayojana nAhIM / bahuri aisA nAhI, jo, vastumeM dharma nAhIM / tAkU gauNakari vivakSAteM karai hai| jAte | vivakSA tathA avivakSA doUhI satkI hoya hai| tAteM savarUpa hoya tAkU prayojanake vazateM avivakSA | kariye so gauNa hai / tAteM doUmeM vastukI siddhi hai| yAmeM virodha nAhIM hai / ihAM udAharaNa, jaisaiM puruSake pitA putra bhrAtA bhANijo ityAdi saMbaMdha haiM te janakapaNAM AdikI apekSAteM virodharUpa | hai| naahiiN| jAteM arpaNakA bhedateM putrakI apekSA to pitA kahiye / bahuri tisahI puruSakU pitAkI | apekSA putra kahiye bhAIkI apekSA bhAI kahiye mAmAkI apekSA bhANijo kahiye ityAdi / taiseMhI | vastukI sAmAnyaarpaNAteM nitya kahiye / viSezaarpaNAteM anitya kahiye / mAmeM virodha nAhIM / bahuri | UtopixassertasvertistartistertapreritsAGeo artiseritwarerak For Private and Personal Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aspreetsoeritsapterespreerNareertvnearta // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 459 // te sAmAnyavizeSa haiN| te kathaMcit bhedaabhedakari vyavahArake kAraNa hoya haiM / ihAM sat asat. ekAneka nityAnitya bhedAbheda ityAdi aneka dharmAtmaka vastuke kahane meM anyamatI virodha Adi dRSaNa batAte haiN| tahAM sat asat doU ekavastuvirSe kahiye to doU pratipakSI || haiM, tinakai virodha AvehI / tathA doUnikA eka AdhAra kaise hoya? tAte vaiyadhikaraNya dUSaNa Avai | hai| doUkai eka AdhArakA abhAva hai| bahuri parasparAzraya kahiye sat asatkai Azraya kahiye, to pahale asat hoya to Azraya baNai / so asatkaM satkai Azraya kahateM pahalI sat nAhIM hai| aise doUkA abhAvarUpa paraspara Azraya nAmA dUSaNa hai| bahuri sat kAhekari hai? tahAM kahiye asatakari hai| tahAM pUchiye hai, asat kAhekari hai tahAM kahaiM ? anya satkari / pheri pUchiye hai, anya sat kAhekari hai? tahAM kahai, anya asatkari / aiseM kahUM ThaharanA naahiiN| tAteM anavasthAdRSaNa hai| bahuri . satya asat milai asatmeM sat milai , taba vyatikaradUSaNa hai / bahuri satteM asat hoya jAya, asa tte sata hoya jAya, tahAM saMkaradUSaNa hai / bahuri satkI pratipatti hoya tahAM asatkI pratipatti naahiiN| | asakkI pratipatti hai, tahAM satkI pratipatti naahiiN| aise apratipattidUSaNa hai / bahuri sat hoteM a| satkA abhAva, asat hote satkA abhAva, aise abhAva nAmA dUSaNa hai / aiseMhI e ATha dUSaNa erotiseraster Brother Bxerceresserapy For Private and Personal Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 460 // sarva viruddha pakSameM AyeM haiM / tAteM virodharUpa anekadharmasvarUpakI siddhi naahiiN|| aiseM dUSaNa batAvai / tAIM kahiye, jo, ye dRSaNa je sarvathA ekAntapakSakari aise anekadharma vastu ihaiM, tinakai Avai haiN| bahuri anekadharmaviruddharUpa ekavastumeM saMbhavai haiM, tinakU dravyArthika paryAyArthika nayakI arpaNakA vidhAnakari prayojanake vazateM mukhyagauNakari kahiye / tAmeM dUSaNa naahiiN| syAdAda baDA balavAna hai, jo, aiseM bhI virodharUpakU avirodharUpakari kahai hai / sarvathA ekAtakI yaha sAmarthya nahIM, jo, vastukU sAdhe / jaisA kahaigA, taiseMhI dUSaNa AvegA / tAteM syAdvAdakA saraNA le vastukA yathArthajJAnakari zraddhAnakari heyopAdeya jAni heyateM chUTi upAdeyarUpa hoya vItarAga honA yogya hai, yaha zrIgurunikA upadeza hai // AgeM pUche hai ki, satkai anekanayakA vyavahArakA AdhInapaNA hai / tAteM skaMdhanikai bhedasaMghAtatai utpatti vaNe hai / parantu yaha saMdeha rahyA, jo, doya paramANukA AdikA saMghAta hoya hai / so saMyogamAtrateMhI hoya hai, ki koI aura vizeSa hai? aiseM pUche kahai hai, jo, saMyoga hote ekatvapaNArUpa baMdhAnateM saMghAtakI niSpatti hoya hai / pheri pUche hai, jo, aiseM hai tau pudgala jAtikU choDe nAhI, aru saMyoga hoyahI, taba keI paramANunikai tau baMdha hoya, bahuri anya keIke na hoya, so yAkA actorerativertissertatisextastextboortoons For Private and Personal Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / paMcama adhyAya || pAna 461 // kAraNa kahA ? tAkA samAdhAna, jo, tina paramANunike pudgalasvarUpakari avizeSa hai, tauU anaMtaparyAyanikai parasparavilakSaNapariNAmakari sAmarthya hoya hai, tAteM baMdha hoya hai, aiseM pratItimeM Avai hai / yAkA sUtra kahai haiM / snigdharUkSatvAindhaH // 33 // yAkA artha-snigdha kahiye sacikkaNa rUkSa kahiye lUkhA ina doUpaNAteM pudgalaparamANunika paraspara baMdha hoya hai| tahAM bAhya abhyaMtara kAraNake vazateM sacikkaNaparyAyakA pragaTa honA so snigdha hai / taiseMhI rUkSa hai / aiseM snigdharUkSapaNA hai / jo sacikkaNaguNaparyAya hoya so tau snigdhapaNA hai / tisateM viparItapariNAma hoya so rUkSapaNA hai| doUnikU hetukari kahyA hai / aiseM baMdha hoya hai / so jahAM doya paramANu rUkSa tathA sacikaNa paraspara mileM taba baMdha hoteM doya aNukA skaMdha hoya // hai| aiseMhI saMkhyAta asaMkhyAta anaMta paramANunikA skaMdha upajai hai| tahAM paramANunimeM rUkSa | sacikkaNa guNa kaise haiM ? so kahiye hai- ekaguNa snigdha doyaguNa snigdha tIniguNa snigdha cyAri | guNa snigdha saMkhyAtaguNa snigdha asaMkhyAtaguNa snigdha anaMtaguNa snigdha aise anaMtabhedarUpa haiN| | aiseMhI rUkSaguNabhI jAnanA / aiseM rUkSa sacikkaNaguNa paramANu haiM / jaiseM jala chelIkA dUdha gaUkA PAPARINGTARINAME.ORAPARINEEYPAPSARAMES For Private and Personal Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 462 // kA dUdha kA dUdha tathA ghRtaviSai sacikkaNaguNa ghATi vAdhikAra pravarteM hai, tathA pAMzu kahiye dhUlI kaNikA kahiye vAlu reta zarkarA kahiye kAkarAkI jimI ityAdiviSai rUkSaguNa ghATi vAdhi hai; taiseMhI paramANuniviSai snigdharUkSaguNakI ghATi vAdhi pravRtti hai, aisA anumAna hai / ihAM eka doya guNa kahane guNanike avibhAgapariccheda jAnane // AgeM fareskSaguNa hai nimitta jAkUM aisA baMdha hai, so avizeSakara hotA hoyagA, aisA prasaMga hoteM jinake baMdha nAhIM hoya hai, tinakA niSedhakaM sUtra kahai haiM // na jaghanyaguNAnAm // 34 // yAkA artha - je jaghanyaguNa paramANu haiM, tinakeM baMdha nAhIM ho hai / jaghanya kahiye ghATiM ghATa jAneM guNa kahiye guNake avibhAgapariccheda hoya so jaghanyaguNa kahiye / so jaghanyaguNakai baMdha nAhIM hai / sohI kahiye hai, jo, ekaguNa snigdha hoya tisa paramANukai ekaguNa snigdhaparamANukari tathA doyaguNa snigdhakari tathA saMkhyAta asaMkhyAta anaMtaguNa snigdhakara baMdha nAhIM hoya hai / hI ekaguNa snigdha ekaguNa rUkSaparamANukari tathA doya Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMtaguNa rUkSaparamANuni kari baMdha nAhI ho hai / aisaiMhI ekaguNa rUkSakaibhI baMdhakA abhAva jAnanA / ihAM koI For Private and Personal Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 463 // pU0, jo, jaghanyaguNa paramANu keI lokameM hoya haiM, aisA nizcaya kAhe hoya? tAkA samAdhAna, jo, keI skaMdhanimeM sacikaNapaNAM ghaTatA hai, koImeM vadhatA hai, tathA keImeM rUkSaguNa ghaTatA hai, keImeM badhatA hai / aiseM ghaTateM ghaTateM koI paramANu jaghanyaguNabhI haiM, aisA anumAnapramANateM nizcaya hoya hai // Age e doU jaghanyaguNa snigdharUkSaparamANunikU varjikari anya snigdharUkSaparamANunika paraspara baMdha hoya hai| aisA avizeSa prasaMga hote, tahAMbhI jinake baMdha nAhIM hoya hai, tinakA niSedhakA sUtra kahai haiM ||gunnsaamye sahazAnAm // 35 // __ yAkA artha- guNasAmya kahiye jinakai avibhAgaparicchedarUpa guNa barAbari hoya aise paramANunikai ara sadRza kahiye snigdhahI snigdha tathA rUkSahI rUkSa hoya tinakaibhI baMdha nAhIM hoya || hai / ihAM sadRzazabdakA artha to samAnajAtike paramANu hai| bahuri sAmyakA artha barAbari avibhAgapariccheda hai / tahAM aisA artha hoya hai, doyaguNa snigdhaparamANunikai doyaguNa snigdhaparimANunikari baMdha nAhI hai| tIni guNasnigdhake tIni guNa snigdhakari baMdha nAhI hai / bahuri doya guNa | | snigdhaparamANunike doya guNa rUkSaparamANunikanikari baMdha nAhIM hai / doya guNa rUkSaparamANunika | For Private and Personal Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 464 // doya guNa rUkSaparamANunikari baMdha nAhIM hai| bahuri tIni guNa rUkSaparamANunikeM tIni guNa rUkSaparamANunikari baMdha nAhIM hai / ityAdi samAnaguNa hoya tathA sadRzabhI hoya tinakeM baMdha nAhI hoya hai / ihAM sadRzakA grahaNa hai, so guNakI viSamatA hotA baMdha hoya hai aiseM janAvaneke artha hai / / __AgeM aise kahaneteM viSamaguNa paramANunikai tulyajAtIyakai tathA atulyajAtIyakai niyamarahita baMdhakA prasaMga hote jinakai niyama hai-tinake janAvane... sUtra kahai haiM ||ydhikaadigunnaanaaN tu // 36 // __yAkA artha- doya adhika guNake paramANunikahI baMdha hoya hai / doya guNa jAmeM adhika hoya so dyadhikaguNa kahiye / so kauna doya guNa ? paramANute doyaguNa adhika paramANu jAmeM cyAri guNa hai so hai| bahuri ihAM Adizabdakari tIniguNa pa doya adhika guNa hai / ityAdika doyaguNa adhika samAnajAtIya tathA asamAnajAtIya paramANunikai baMdha hoya hai, anyakai nAhI hoya hai| sohI kahiye hai, doyaguNa sacikkaNakA. jAmeM hoya aisai paramANukA ekaguNa snigdhakAra tathA doyaguNa snigdhakari tathA tIniguNa snigdhakari o baMdha nAhIM hai / jAmeM cyAri guNaM snigdhakA hoya tAkari baMdha hoya hai / bahuri tisahI doya guNa For Private and Personal Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 465 // snigdhake pAMcaguNa snigdhakari tathA chahaguNa snigdhakari tathA sAta ATha Adi saMkhyAta asaMkhyAta anaMtaguNa snigdhakaribhI baMdha nAhIM hoya hai / aiseM tIniguNa snigdha pAMcaguNa snigdhakari baMdha hoya hai / tisasivAya eka doya tIni cyAri tathA chaha sAta Adi anaMtaparyaMta guNasahita paramANunikari baMdha nAhIM hai / bahuri cyAriguNa snigdhaparamANuka chahaguNa snigdhaparamANukari baMdha hoya hai / vAkI pahale tathA agile guNasahita paramANunikari baMdha nAhIM hai / aiseMhI doyaguNa adhika sarvake virSe joDanA / bahuri taiseMhI eka doya tIniguNa rUkSaparamANunikari doyaguNa rUkSaparamANukai baMdha nAhIM hai / cyAriguNarUkSaparamANukai baMdha hoya hai| tisakai pAMcaguNarUkSAdikari baMdha nAhIM hai| esaiNhii tIniguNa rUkSAdikabhI doyaguNa adhikakari baMdha jAnanA / aiseMhI bhinna jAti je rUkSake sacikkaNa tAkari doya. guNa adhikakari baMdha jAnanA // ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha-snigdhake snigdhakari doyaguNa adhikakari baMdha hoya hai / tathA rUkSake rUkSakari doyaguNa adhikakari baMdha hoya hai / jaghanyaguNa varjikari samaguNa hoU tathA viSamaguNa hoU doyaguNa adhikahIkari baMdha hai anyakari nAhIM hai / bahuri sUtrameM tu zabda hai so pahale doya satrakai niSedhake arthi hai / tisa niSedhakA vyAvartanake artha hai / tathA baMdhakI vidhikU janAvai RAJAPAGAPATPROINERPREARRIAGDPRONPATPORNFOPRATHAORE For Private and Personal Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 466 / / hai | bahuri ihAM koI anyamatI tarka karai, jo, paramANu tau sadA baMdharUpahI hai / paramANu buddhikAra | kalpanA kIjiye hai | taiseM ekaparamANu ke viSai avibhAgapariccheda kalpiye hai| taiseM baMdhanarUpa skaMdha hai tAke viSai paramANu kalpiye haiM / tumaneM kAhU paramANuke baMdha batAyA kAhU ke niSedha batAyA so yaha yukta nAhIM / tAkA samAdhAna, jAteM AgamameM pudgala ke chaha bheda kahe haiN| pRthavI jala chAyA cyAri indriyani viSaya rasAdikaM kArmaNaskaMdha paramANu aiseM / inameM paramANu kahyA hai, so satyArtha pratyakSajJAnI dekhakara kahA hai / tAteM kalpita nAhIM hai / tAteM keI paramANuke baMdha na hoya hai tinake niSebhI hai / aisA na kahanA jo skaMdhahI baMdhAnarUpa sadA hai, paramANu nAhIM // AgeM adhikaguNakaribaMdha hoya hai, tulyaguNanikari na hoya hai, aisA kauMna arthi kahyA ? aise pUcheM sUtra kahai haiM-- // bandhe'dhika pAriNAmikau ca // 38 // yAkA artha - baMdha hoteM adhika guNa doya haiM / te hInaguNakUM apane pariNAmasvarUpa kare haiM / ihAM adhika zabdake guNazabdakI pUrvasUtrateM anuvRtti karaNI / aiseM adhikaguNa aiseM kahanA / yA bhAMti doyaguNa Adi snigdha rUkSa paramANukeM caturguNa Adi snigdha rUkSa paramANunisvarUpa pAriNA For Private and Personal Use Only Scervin Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya / / pAna 467 // mikapaNAM hoya hai / jaiseM AlA guDameM madhura rasa bahuta hoya taba tAmeM reta Aya paDai tinakuM apane madhurarasarUpa karai tisakU pAriNAmika kahiye, taise anyabhI adhikaguNa hoya so alpaguNa* apane pariNAmasvarUpa karai hai| tAteM pahalI avasthAke abhAvapUrvaka tIsarI avasthA pragaTa hoya hai / adhika.. guNa na rahyA hInaguNabhI na bhayA / aiseM tIsarI avasthA bhaI / aiseM adhikaraNakai ara hIna guNakai ekasvarUpapaNAM hoya hai| jo aiseM na mAniye tau zukla kRSNa taMtRnikA eka rassA karai tinake tAranikai saMyoga hoteMbhI ekarUpapariNAma nAhI bhayA, dhaulA kAlA tAra jude jude dIkhavau karai; taisaiM Thaharai / so aise hai naahiiN| adhikaguNa hInaguNakA aisA eka pariNAma hoya, jo, judAjudA na dIkhai aisA jAnanA / aiseM kahyA jo pAriNAmikapaNAkari baMdha tisake hoteM jJAnAvaraNAdika karmakI tIsa koDAkoDI sAgara AdikI sthiti saMbhava hai| Age "utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat" aisA dravyakA lakSaNa kahyA / aba anyaprakArakari dravyakA lakSaNa kaheM haiM // guNaparyayavadrAvyam // 39 // yAkA artha- guNa ara paryAya inakari sahita dravya hai / ihAM guNaparyAya jAkeM hoya so dravya For Private and Personal Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 468 // hai, aisA pratyayakA artha hai / ihAM matuppratyayakI utpattike virSe praznakA samAdhAna pUrva kiyA, sohI hai / kathaMcit bhedAbheda hote matuppratyaya baNai hai / bahuri ihAM pUche hai, guNa kahA tathA paryAya kahA ? tAkA uttara, anvayI tau guNa hai vyatirekI paryAya hai| tahAM kramavartI paryAyanimeM joDarUpa eka calyA jAya so tau guNa hai / bahuri nyArenyAre svabhAvarUpa paryAya haiM / ina guNaparyAyanikari yukta hoya so dravya hai / ihAM uktaM ca gAthA hai tAkA artha- guNa aisA to dravyakA vidhAna hai bahuri guNakA eka samudAya so dravya hai bahuri dravyake vikAra kahiye kramapariNAma te paryAya haiM aisA kahyA hai| bahuri tinakari anyUna kahiye sahita dravya hai so kaisA hai ? ayutaprasiddha hai saMyogarUpa nAhI, tAdAtmaka svarUpa hai bahuri nitya hai apane vizeSalakSaNakU kabahUM nAhIM choDai hai / / ___ ihAM aisA kahyA, jo, dravya hai so anyadravyateM jAkari vizeSarUpa hoya judA dIkhai tisa bhAvakU guNa kahiye / tisa guNahIkari dravyakI vidhi hai, jo, aisA guNa na hoya to dravyanikA | saMkara kahiye palaTanA Thaharai / jaise jIva hai so pudgalAdika dravyaniteM jJAnaAdi guNanikari nyArA hai dIkhe hai / bahuri pudgala Adi dravya haiM, te jiivdrvyte rUpa Adi guNanikari nyAre dIkhe haiN| jo hai| aisA vizeSaguNa na hoya to ApasameM palaTanA tathA ekatA Thaharai / tAteM sAmAnya apekSAkari anvayI For Private and Personal Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA / paMcama adhyAya / pAna 469 // tau jJAna Adi jIvake guNa haiM / bahuri pudgala Adike rUpa Adi guNa haiM / bahuri tinakA vikAra vizeSarUpakari bhedarUpa bhaye te paryAya haiM / jaiseM ghaTakA jJAna paTakA jJAna krodha mAna ityAdi jIvake paryAya / bahuri varNa gaMdha tIvra maMda ityAdi pudgalake paryAya / bahuri tinateM kathaMcit anyapaNAM prApta hotA samudAya hai, so dravyanAma pAvai hai / jo samudAya tina guNaparyAyaniteM sarvathA anatarabhUta hoya judA padArtha na giniye, tau sarvahIkA abhAva hoya, sohI kahiye hai | jo paraspara bhinnabhinnalakSaNasvarUpa guNaparyAya tinakA samudAya hoteM eka anarthAntarabhAvateM samu dAya judA padArtha na mAniye to sarvakA abhAva hoya / jAteM te guNaparyAya paraspara nyArenyAre padArtha haiM / so jo pratyakSarUpa guNa haiM, tAtaiM jude padArtha rasa Adika haiM, so jo samudAya tisa rUpasUM judA na Thaharai rUpamAtra samudAya Thaharai, taba rasa Adika rUpateM nyAre haiM / tinateM samudAya bhI nyArA bhayA / taba ekarUpamAtra rahane samudAya na Thaharai / samudAya tau bahutanikA hoya, rUpa tau ekahI hai / samudAya kAheM kahanA ? aiseM samudAyakA abhAva AyA / yAhIteM samudAyI sarvahI samudAyateM jude nAhIM, tinakA bhI abhAva AyA / aiseM samudAyasamudAyI doUkA abhAva hoteM sarvakA abhAva AyA / aiseM rasa Adi ke viSaibhI joDanA / tAteM samudAyakUM jo cAhai hai so guNaparyAyani ke samudAya For Private and Personal Use Only praka 68 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAyasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / paMcama adhyAya // pAna 470 // rUpa jo dravya tAkUM kathaMcit saMjJA saMkhyA lakSaNa prayojanAdikI apekSA nyArA padArtha mAnanA yogya hai | ihAM prazna, jo dravyakA lakSaNa sat aisA pahaleM tau kahyAhI thA, yaha dUsarA lakSaNa kahanekA kahA prayojana hai ? tAkA uttara, pahale sat lakSaNa kahyA, so tau zuddhadravyakA lakSaNa haiM, so eka hai, so sAmAnya hai, abheda hai, yAkUM mahAna dravyabhI kahiye, jAteM sarva vastu hai so sattAkUM ullaMghi nAhIM varteM haiM / sarvadravya sarvaparyAyasattAke vizeSaNa haiM / jAkUM jJAnagocara tathA vacanagocara * kahiye so sarva sattAmayI hai / bahuri dravya aneka haiM, tinakA bhinnavyavahAra karane kUM yaha guNaparyAyasahitapaNA dUjA lakSaNa kahyA / so yaha lakSaNa na kahiye tau dravyanike guNaparyAya nyArenyAre haiM, te dravya na Thahare, taba sarvathA satahI dravya Thaharai | cetana acetana Adi dravyanikA lopa hoya, taba saMsAra mokSa Adi vyavahArakA bhI lopa hoya, tAtaiM dUjA lakSaNa yukta hai / tisahI lakSaNateM azuddhadravyakI siddhi hai / jAteM sat dravya dUsare vizeSaNasahita bhayA, taba dUsareke milApateM azuddhatA bhaI / jaise sat thA so cetanatAsahita tathA acetanatAsahita kahyA, taba satkeM azuddhatA AI aisA azuddhadravyabhI kahiye, ityAdi syAdvAdakari siddha hoya hai, so vArtikateM jAnanA // bahuri anyamatI dravyalakSaNa anyathA kalpai haiM / keI tau kriyAvAnapaNA dravyakA lakSaNa kahaiM haiM / For Private and Personal Use Only QDiseas Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcmikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 471 // so AkAzavirSe kriyA nAhI, tinake dravyapaNA na Thaharai / bahuri keI samavAyikAraNapaNA lakSaNa kahai / haiM sobhI guNakarmakeviSaM pAIye hai| taba te guNakarmabhI dravya na ThahareM / bahuri koI guNavAnapaNA hote | kriyAvAnapaNA samavAyikAraNapaNA lakSaNa kahe hai / so yaha tau guNavAnapaNA kahanetehI Aya gayA / kriyAvAdapaNA kahanA Adi niHprayojana hai| bahuri anekAntakA Azraya le vikSAteM kachu kahai tau | nirdoSahI hai / syAdvAdakA Azraya liye vivAda nAhIM hai / bahuri dravyavi kramavartI aneka dharma haiM , | tathA tina sarva kramavartIdharmanikI sAthi vartate aneka dharma haiM, tathA kAlabheda na kariye taba sarvakAlameM ekahI dravya sahavartI kramavartI dharmenisvarUpa ekakAla hai / aiseM isa lakSaNa karanete sadAnekAnta kramAnekAMta kramAkramAnekAMta bhalI bhAMti siddha hoya hai // Age kahe je pAMca dravya tinake lakSaNanirdeza karaneteM pAMcahI dravyakA nizcayakA prasaMga Avai hai, tAteM chaThA dravya na kahyA, tAke sUcaneke arthi sUtra kahe haiM ||kaalshc // 40 // yAkA artha- kAla hai sobhI dravya hai / ihAM dravya hai aisA vAkyazeSa hai| isa kAlavibhI | dravyakA lakSaNa hai / yAteM dravya hai / dravyakA lakSaNa doyaprakAra kahyA hai / sadvyalakSaNaM utpAdavyayadhau aaynkunklklNddnkuluniNddutnni For Private and Personal Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 472 // vyayuktaM sat aisA tathA guNapayAryavaddddravyaM aisA doUhI lakSaNa kAlake vidyamAna hai / tahAM prathama tau zranyapaNA kAla hai / jAtaiM svabhAvahI vyavasthiti hai / so dhauvyapaNA svakAraNakRta hai, kAhU anyakA kiyA nAMhI / bahuri vyaya utpAda ye doU agurulaghuguNakI hAnivRddhi kI apekSA svabhAvakRtahI haiM / bahuri paradravyake pariNAmanikI apekSA parakRtabhI haiM / bahuri guNa sAdhAraNa tathA asAdhAraNa doUhI kAlake haiM / tahAM asAdhAraNatA sarvadravyanipari vartanAhetupaNA hai / ara sAdhAraNa acetanapaNA amUrtikapaNA sUkSmarpaNA agurulaghupaNA ityAdika hai / bahuri paryAya utpAda vyavarUpa ho haiM, te hI / tAteM doyaprakArake lakSaNasahitapaNAteM AkAzaAdikIjyoM kAlakai dravyapaNAM prasiddha hai / tAkA astitvakA cihna dharmaAdi dravyakIjyoM pUrvai kahyAhI thA, jo vartanAlakSaNa kAla hai // ihAM prazna, jo, ihAM kAladravya kahyA ara dharmaAdi dravya kahe the, tahAMhI na kahyA, so yAkA kahAM prayojana ? ajIva kAyA dharmAdharmAkAzakAlapudgalA aisaiM kyoM na kahyA ? tAkA samAdhAna, jo, tahAM kahate to kAlake kAyapaNA ThaharatA, so yAkai kAyapaNA nAhIM hai / jAteM kAlake mukhyaparNe tathA upacArakaribhI pradezanikA pracayaMkI kalpanA nAhIM hai / dharmAdikakeM tau pUrvai mukhya pradezanikA pracaya kahyAhI hai asaMkhyeyAH pradezA ityAdi sUtrameM / bahuri pudgalaparamANu ekapradezamAtra haiM tauU For Private and Personal Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . // sarvAmivicAvikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 47 // pUrvauttarabhAvaprajJApananayakI apekSAkari upacArakalpanAkari pradezapacaya kalA // ___bhAvArtha- paramANu saMghAtate skaMdharUpa hoya haiM, tAteM pradezapracaya hoya hai / bahuri kAlake doUhI rIti pradezapracayakI kalpanA nAhIM / tAteM yAkai akAyapaNAMhI hai| bahuri jo kAlakaM dharmAdikake pAThameM kahate to tahAM niSkriyANi isa sUtravi dharmaAdi AkAzaparyaMta kiyArahita kahe the, tAteM anya je jIvapudgala tinakai kriyAsahitapaNAMkI prApti AI thI, so kAlakaibhI sakriyapaNAM ThaharatA / bahuri jo AkAsase pahale kAla kahate to 'A AkAzAdekadravyANi ' isa sUtrate AkAzake ekadravyapaNA ThaharatA / tAteM nyArAhI ihAM kAlakA upadeza kiyA hai // . ihAM pUche hai, jo, kAlakU anekadravya kahiye hai, tahAM kahA pramANa hai ? tAkA uttara, jo, AgamapramANakari kahiye hai| lokAkAzake jete pradeza haiM tete kAlake aNu kriyArahita ekaeka AkAzake pradezavirSe ekaeka nyArenyAre loko vyApikari tiSTa haiN| ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- lokAkAzake pradeza ekaekake virSe je ekaeka ratnanikIjyauM pragaTapaNe tiSThe haiM te kAlANu jAnane / rUpaAdi guNanikari rahita amUrtika vartanAlakSaNa jo mukhyakAla hai, tAkA yaha AgamapramANa khaa| alonsackertainalistsreaddiseasesatores For Private and Personal Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / paMcama adhyAya // pAna 474 // Lifi. .. AgeM, pariNAmAdikari jAnyA jAya aisA vyavahArakAlake jAnane` pramANa kahA hai? aiseM pUche sUtra kahai haiM // so'nantasamayaH // 40 // yAkA artha- kAla hai so anaMta haiM samaya jAke aisA hai / ihAM vartamAnakAla eka samayamAtra hai| tauU atIta anAgata kAlake samaya aMtarahita haiN| tAteM anaMta kahiye hai / 'athavA mukhyakAlakAhI pramANa jAnana* yaha sUtra hai| jo, kAlANu eka hai tauU anaMtaparyAyanikU vartanAkA kAraNa haiN| tAteM tAkevirSe anaMtapaNAko upacAra kIjiye hai| bahuMri samaya hai so utkRSTapaNe kAlakA aMza hai| tisakA samUhavizeSak AvalI ityAdi jAnanI // AgeM, guNaparyayavad dravya hai aisA kahyA, tahAM guNa kahA ? aiseM pUche sUtra kahe haiM ||drvyaashryaa nirguNA guNAH // 41 // yAkA artha- jinakA dravya Azraya hai bahuri je Apa anyaguNanikari rahita haiM, te guNa haiN| ihAM nirguNa aisA guNanikA vizeSaNa hai, so kauna arthi hai so kahiye hai| doya Adi paramANunikA skaMdhabhI-dravyakai Azraya hai / jAte paramANunita bhayA hai so vyAzrayA guNA etAhI 4 ..: For Private and Personal Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhipacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 475 / / kahiye to tina skaMdhanikai guNapaNAM tthhrtaa| tAteM nirguNa kahane te tinake guNakA niSedha" bhayA te skaMdhabhI guNasahita haiM, tAteM dravyahI haiM, guNa nAhIM haiM / bahuri dravyAzrayI isa vizeSaNate paryAyanika guNAkA niSedha hoya hai / jAteM guNa haiM te to dravyarte nityasaMbaMdharUpa haiM / paryAya haiM te kramateM hoya / so kadAcit hoya vinazi jAya haiM / tAteM je nityahI dravyakUM Azrayakari pravartete guNa haiM / aiseM paryAya haiM te guNa nAhIM haiN| tahA~ jIvake guNa astitva Adika tau sAdhAraNa / bahuri jJAnAdika asAdhAraNa | pudgala ke acetanatva Adi sAdhAraNa / rUpa Adika asAdhAraNa bahuri paryAya jIva ghaTakA jJAna Adika haiM / pudgalake ghaTakapAla Adika haiM / 422 Age pUche haiM, bAravAra pariNAmazabda kahyA tAkA kahA artha hai? aiseM pUcheM uttarakA sUtra kahe haiN|| tadbhAvaH pariNAmaH // 42 // yAkA artha- dravya jisa svarUpa pariName, tAkUM jinakA bhAva kahiye, aisA tadbhAva hai, so pariNAma hai / ihAM isa sUtra kahanekA anyaprayojana kahai haiM / guNa haiM te dravyateM jude padArtha haiM, aisA anya koIkA mata haiM / so syAdvAdInika anyamatI kahe haiM / tumAre yaha mAnya hai ki nAhIM ? tAkuM AcArya kaheM haiM, jo tuma mAnUM jaiseM tau judA padArtha nAhIM mAneM haiM, kathaMcit saMjJAsaMkhyAdi For Private and Personal Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAnA paMDita jayacaMdajIvA // paMcama adhyAya // pAna 476 // bhedakI apekSAkari dravya guNa bhedarUpabhI mAneM haiM, tathApi tisateM pradezanikI apekSAkari abheda hai / jAteM tisa hI pariNAma haiM / sAtaiM jude nAhIM / aiseM kahate pUcheM haiM, jo, tuma pariNAma kavA so kahyA tAkA nizcaya ke artha yaha sUtra kayA hai, jo, dharma Adi dravya kahe te jisasvarUpakari paraName tAkUM tadbhAva kahiye / tadbhAvakU tatvabhI kahiye, sohI tadbhAva pariNAma hai / so aisA pariNAma do prakAra hai, anAdipariNAma AdimAn pariNAma / tahAM anAdi tau dharmAdikakeM gatihetutvapaNA Adika haiM, so sAmAnya apekSAkari hai / bahuri vizeSa apekSA sohI pariNAma AdimAn hai / jAteM paryAya haiM te upajai haiM, vinaze haiM / tinakU Adisahita kahiye / tinameM cyAri dravyanikA pariNAma tau Agamagamya hai / bahuri jIvabulakA pariNAma kathaMcit pratyakSagamya bhI hai | ihAM koI kahaiM, guNaparyAMSa doya kahe ara naya dravyArthika paryAyArthika e doya kahe / tahA~ tIsarA guNAniya kyoM na kA? tAkA samAdhAna, jo, saMkSepateM naya doyahI kahe haiN| tahA~ aisI vivakSA hai, jo paryAya doyaprakAra hai / eka sahabhAvI eka kramavartI / tAteM paryAya kahane meM guNabhI jAna lenA / bahuri nayanikA vistAra kariye taba dravya zuddhaazuddhakari doyaprakAra haiM / taiseM paryAyakai doya bhekari sahabhAvI mavartI aise / namanikai tInikI saMkhyA bhI virodharUpa nAhIM hai / For Private and Personal Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 477 / / eka dravyArthika doya bhedarUpa paryAyArthika, tathA dravyArthika doya paryAyArthika eka, aiseM doya bhaMga tInike haiM / bahuri doyadoMya giniyeM taba cyAribhI naya hoya haiM / bahuri dravyArthikake naigama saMgraha vyavahAra e tIni bheda , paryAyArthikake artha vyaMjana paryAyakari doya bheda aise pAMcabhI haiN| bahuri dravyake zuddha azuddha doya bheda, paryAyArthikake RjusUtra zabda samabhirUDha evaMbhUta cyAri bheda aise chahabhI naya hoya haiM / bahuri naigama Adi sAta kahI haiM / aiseMhI aSTa AdikI saMkhyAbhI hotI jAya hai / jAte zabda apekSA naya saMkhyAta kahI hai / aiseM guNaparyAyakA kathaMcit bhedarUpa kathana hai, so ayukta nAhIM hai / guNaparyayavya hai.aisA lakSaNa dravyakA nirdoSa hai // aiseM isa pAMcavAM adhyAyamaiM paMcAstikAya chaha dravyakA tathA tinake bhedasahita guNaparyAyanikA nirUpaNa kIyA, tAkA vyAkhyAna sarvArthasiddhi nAma saMskRtaTIkAte dekhi dezakI bhASAmaya vacanikA karI hai| tALU vAci sunikari bhavyajIva tinakA yathArthasvarUpa jAni zraddhA karo, cAritrakI zuddhatA karo / aiseM svargamokSakA mArga sugama hoya hai / bahuri yAkA vizeSa vyAkhyAna tatvArthavArtika tathA . zlokavArtikavirSe hai| tahAM svamatakA sthApana paramatakA nirAkaraNarUpa bahuta vyAkhyAna hai| tahAMteM jAnanA // For Private and Personal Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAyasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 478 // SAGAPAGAPORRNAPOORHARATPARSACARPANACOOPEORAPASPARSANSAR ||chppy|| astikAya haiM paMca kAlayuta kathana darakha pada, tinake guNa parajAya bheda lakSaNa vahu paragaTa // paramata svamata vibhAga hetu bhASe zrutadharamuni, vArtika vRtti vakhAna vividhi kInUM ziSyani suni // lakhi leza dezabhASAmayI karI vanikA suni dhunI, jAnUM saradhA sAMcI karau dhari cArita ziva lyo gunI // 1 // aise tatvArthanikA hai adhigama jAkara aisA jo mokSazAstra, tAvirSe pAMcavAM adhyAya samApta bhayA // 5 // For Private and Personal Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivanAnakA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 479 // NEERPORARASPARSAFARPRATARPRINEARPANGAPAGAPASPARASARAN // namaH siddebhyH|| // Age chaThe adhyAyakA prAraMbha hai // dohA- moha rAga ruSa bhAva ye, nizcaya Azraya tIni // hati dhyAnI jJAnI bhaye, namUM tinahi guNalIna // 1 // aiseM maMgalAcaraNake arthi namaskAra kari sarvArthasiddhi nAma TIkAke anusAra kahiye hai| tahAM paMcama adhyAyameM ajIvapadArthakA vyAkhyAna kiyA / aba tAke anaMtara AsavapadArthakA vyAkhyAna kiyA cAhiye / tA tisa AsravapadArthakI prasiddhike arthi sUtra kaheM haiM ||kaayvaangmnHkrm yogaH // 1 // ___yAkA artha- kAya vacana mana inakA karma so yoga hai / tahAM kAya Adi zabdanikA artha | to pahale kahA thA, sohI jAnanA / bahuri karmazabdakA artha ihAM kriyA hai / jAteM karma aru kriyAmeM | | ihAM bheda nAhIM hai| aise kAya vacana manakI kriyA hai so yoga hai| tahAM aisA jAnanA, jo, For Private and Personal Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacAnakA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 480 // ihAM bhAvArtha aisA, jo, manavacanakAyake nimitta AtmAke. pradezanikA calanA, so yoga hai / bahuri ihAM vIryAMtarAya jJAnAvaraNakA kSayopazamajanita labdhirUpa zakti kahI, so inakA kSaya hoteMbhI kAyavacanamanakI vargaNAke nimittate sayogakevalI AtmAke pradezanikA calanA hai, | tAteM tahAMbhI yoma jAnanA / / Age ziSya kahai hai, jo, tIniprakAra yoga kahe te hama jAne, paraMtu prakaraNa AsravakA hai, so aba ko, AsravakA lkssnn| kahA hai ? aiseM pUche kahai haiM, jo, yaha yogazabdakari kahiye so saMsArI jIvake Asrava hai aisA sUtra kahai haiM ||s AsravaH // 2 // yAkA artha- kahyA jo yoga so Asrava hai| jaise sarovarake jala AvanekA dvAra hoya | so jalake Avane kU kAraNa hai, tAkU Asrava aisA kahiye, taiseM ihAMbhI yogadvArakari AtmAkai karma Avai hai, tAteM yogahI Asrava hai / aisA nAmake yogya hai / ihAM aisAbhI dRSTAnta jaannaa| jaiseM AlA vastra caugiradateM AI rajakU grahaNa karai hai tathA lohakA piMDa amikari tapAye jalakU kheMce | hai, taiseM kaSAyanikari sahita jIva.yogadvArakari Aye karmakU sarva apane pradezanikari grahaNa kare hai / / For Private and Personal Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ANDSCAD www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 489 // AtmA ke pradezanikA calanA so yoga hai / so nimittake bhedateM tIni prakAra bheda kIjiye hai, kAyayoga, vacanayoga, manoyoga | tahAM AtmAke vIryAMta rAyakarmakA kSayopazama hoteM audArika Adi sAta kAya tinakI vargaNAmeM eka kAyavargaNAkA avalaMbanakI apekSAteM bhayA jo AtmapradezanikA calanA, so kAyayoga hai / bahuri zarIra nAmA nAmakarmake udayakari kIyA jo vacanavargaNA tAkA avalaMbana ke hote, bahuri vIryAMtarAyakarma tathA zruta akSara Adi jJAnAvaraNa karmakA kSayopazamaM kari kayA jo abhyaMtara vacanakI labdhi kahiye bolanekI zakti tAkI saMnidhi hoteM, vacanapariNAmake sanmukha bhayA jo AtmA tAke pradezanikA calanA, so vacanayoga hai / bahuri abhyaMtara tau noindri yAvaraNa nAmA 'jJAnAvaraNakarma ara aMtarAyakarmake kSayopazamarUpa labdhi tAkA nikaTa hoteM, ara bAhya manovaNAkA AlaMbana hote manaHpariNAma ke sanmukha jo AtmA tAkeM pradezanikA calanA, so manoyoga hai / Age pUcheM haiM, jo karma puNyapApabhedakara doyaprakAra hai, tisakA AsravakA kAraNa yoga hai so avizeSakarihIM hai, ki kucha vizeSa hai? aiseM pUche sUtra kahe haiM // zubhaH puNyasyAzubhaH pApasya // 3 // For Private and Personal Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paMcama adhyAya // pAna 482 // yAkA artha- zubhayoga tau puNyakA Azrava karai hai / azubha yoga pApakA Azrava karai hai / tahAM zubhayoga kahA ? azubhayoga kahA? so kahiye haiM / prANanikA ghAta adattakA grahaNa maithunasevana ityAdika to azubhakA yoga hai| jhUTha bolanA kaThoravacana kahanA aiseM asatyavacana Adi azubha vacanayoga hai / parakA ghAtakA citavana karanA, IrSA rAkhanI, adekhasAbhAva karanA ityAdi | azubhamanoyoga hai / yAteM ulaTA zubhayoga hai| tahAM ahiMsA asteya brahmacaryAdika zubhakAyayoga | hai / satyavacana hitamita bhASaNa Adi zubhavacanayoga hai| arahaMtaAdivirSe bhakti stavavirSe ruci zAstraAdivirSe vinaya Adi pravRtti e zubhamanoyoga haiM / ihAM prazna, jo, yogakeM zubha azubha pariNAma kaise ? tAkA uttara, jo, zubhapariNAmakari nipajyA yoga so tau zubha hai / bahuri jo azubhapariNAmakari nipajyA so azubhayoga hai / bahuri | zubhaazubhakarmake kAraNapaNAteM zubhaazubhayoga nAhIM haiN| jo aisA hoya tau zubhayogahI na Thaharai / jAteM zubhayogate jJAnAvaraNAdi ghAtiyAkarma pAparUpa haiM, tinakAbhI Azrava hoya hai| tAteM pApakA | kAraNa zubhayoga nAhIM tthhrai| tahAM jo karma AtmAkU pavitra karai, athavA yAkari AtmA pavitra hoya aiseM puNya kahiye / so sAtAvedanIya Adika haiN| bahuri AtmAnaM zubhate pAti kahiye rAkhe / For Private and Personal Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // paSTha adhyAya // pAna 483 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zubharUpa na honeM de so pApa hai / so asAtAvedanIya Adika haiM | Age pUche hai, jo yahU Azrava sarva saMsArI jIvanikai samAnaphalakA kAraNa hai, ki kichu vizeSa hai? aiseM pUcheM sUtra kahai haiM // sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikeryApathayoH // 4 // yAkA artha * - kaSAyasahita jIvakai tau sAMparAyika Azrava hoya hai / bahuri kaSAyarahita jIva, IryApatha Azrava hoya hai / ihAM svAmIke bhedateM AzravaviSai bheda hai / tahAM svAmI doya haiM, sakaSayI jIva akaSAyI jIva / tahAM kaSAya je krodhAdika te kaSAyasArikhe haiM / jaisaiM phiTakaDI lodha Adi kaSAyale dravya hoya haiM, te vastrake raMga laganekUM kAraNa haiM; taiseM e krodhAdikabhI AtmA ke karma lepake kAraNa haiM / tAteM inakuMbhI kaSAya kahiye haiM / aiseM kaSAyanikari sahita hoya tAkUM sakaSAyI kahiye / bahuri kaSAyarahita hoya so akaSAyI hai / bahuri saMparAya nAma saMsArakA hai, so jAkA saMsAra prayojana hai aisA jo karma tAkUM sAMparAyika karma kahiye / bahuri IryAbhAva yoganikI gatikA hai tisahIkari karma Avai, tAkUM IryApathakarma kahiye | inakA yathAsaMkhya saMbaMdha krnaa| tahAM sakaSAyI mithyAdRSTIkUM Adi dekari jIva haiM, tinakai to sAMparAya For Private and Personal Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / SaSTha adhyAya // pAna 484 // karmakA Azrava hoya hai / bahuri kaSAparahita jIva haiM, jo, upazAMtakaSAyakU Adi dekari tinake IryApathakarmakA Azrava hoya hai / ihAM bhAvArtha aisA, jo, sakapAyI jIva tau karmakI sthiti anubhAga paDai hai / bahuri akaSAyI jIvaka sthiti anubhAga nAhIM / ekasamaya mAtra Azrava hoya, tisahI samaya jhaMDi jAya hai| AgeM AdimeM kahyA jo sAMparAyika Azrava tAke bheda kahanekU sUtra kahai haiN|| indriyakaSAyAvratakriyAH paMcacatuHpaMcapaMcaviMzatisaMkhyAH pUrvasya bhedAH // 5 // ___ yAkA artha- pahale kahyA jo sAMparAyika Azrava tAke bheda- iMdriya pAMca, kaSAya cyAri, avrata pAMca, kriyA pacIsa e guNatAlIsa bheda haiN| ihAM indriya Adinikai paMca AdikI saMkhyAkari yathAsaMkhya jAnanA / iMdriya pAMca, kaSAya cyAri, avrata pAMca, kriyA pacIsa aiseM / tahAM paMca indriya tau pahale kahI thI sohI / bahuri kaSAya krodha Adika / bahuri pAMca avrata hiMsA Adika Age kahasI / bahuri kriyA pacIsa kahiye haiN| tahAM jo caiya guru pravacananikI pUjA karanA ityAdika jo samyaktvakI vadhAvanehArI kriyA hoya so samyaktvakriyA hai // 1 // anya devatAkA stavanaAdirUpa mithyAtvakI kAraNa pravRtti so mithyAttrakriyA hai // 2 // kAyaAdikari gamanAgamana AdikA For Private and Personal Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 485 // pravartana, so prayogakriyA hai // 3 // saMyamI puruSakai asaMyamake sanmukhapaNA, so samAdAnakriyA hai // 4 // IryApathagamana karanA, so IryApathakriyA hai // 5 // aiseM pAMca e kriyA bhaI // bahuri krodhake vaza" parakU doSa lagAvanekI pravRtti duSTasvabhAvatA, so prAdoSikI kriyA | hai // 1 // duSTapanAke kArya corI AdikA udyama karanA, so kAyikI kiyA // 2 // hiMsAke upakaraNa zastrAdikakA grahaNa, so adhikaraNikI kriyA hai / / 3 // jAte ApakU parakU duHkha upajai aisA | pravartana, so pAritApikI kriyA hai // 4 // Ayu indriya bala ucchAsa niHzvAsa je prANa tinakA viyoga karanA, so prANAtipAtinI kriyA hai / / 5 // aiseM e pAMca kriyA // - bahuri pramAdI puruSakai rAgabhAvakA AditapaNAteM ramaNIkarUpa dekhanekA abhiprAya so darzanakriyA hai // 1 // pramAdake vaza" sparzanayogya vastukavirSe rAgapariNAmateM pravRtti, so sparzanakriyA hai // 2 // viSayake apUrva nave nave kAraNa AdhAra upajAvanA, so pratyayikI kriyA hai // 3 // jahAM strI puruSa pazu baiThate pravartate hoya tisa kSetra meM malamUtra kSepaNA, so samatAnupAtakriyA hai||4|| vinAjhADyA vinAmardalIthivIupari kAya AdikA nikSepaNa karanA, so anAbhogakriyA hai // 5 // aise e pAMca kriyA // For Private and Personal Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 486 // bahuri parake karane yogya kriyA Apa karai so svahastakriyA || 1 || pApakA jAkari AdAnagrahaNa hoya ityAdika pravRttikA vizeSakA bhalA jAnanA, so nisargakriyA hai || 2 || parakA AcakhA jo sAvadya kahiye pApasahitakArya AdikakA pragaTa karanA, so vidAraNakriyA // 3 // jaiseM arahaMtakI AjJA hai, taisaiM Avazyaka AdikI pravRtti cAritramohake udaya ApasUM karI na jAya tAkA anyathA prarUpaNa karai, so AjJAvyApAdikI kriyA hai // 4 // sAgra kahiye kapaTa tathA Alasya kari zAstroktavidhAna karane ke viSai anAdara karanA, so anAkAMkSAkriyA hai || 5 || aiseM e pAMca kriyA bhaI // bahuri chedana bhedana bigADanA Adi kriyAviSai tatparapaNA tathA anyapuruSa AraMbha karai tahAM Apake harSa hoya, so prAraMbhakriyA hai // 1 // parigrahakI rakSAke artha pravarttanA, so pArigrAhikI kriyA hai // 2 // jJAnadarzana AdiviSai kapaTarUpa pravartanA Thagane ke upAya, so mAyAkriyA hai // 3 // anya mithyAdRSTipuruSa mithyAtva ke kAryaviSai pravarte hai, tAkUM prazaMsAkari gADhA karai jaise tU bhalai karai hai ityAdika kahanA, so mithyAdarzanakriyA hai // 4 // saMyamake ghAtakakarmake udayake vazarteM atyAgarUpa pravartanA, so apratyAkhyAnakriyA hai // 5 // aiseM e pAMcakriyA bhaI e sarva mili pacIsa kriyA bhaI || eka indriyakUM Adi dekara haiM, te kAryakAraNake bhedateM bhedarUpa bhaye saMte sAMparAyikakarmake Azravake dvAra ho haiM // For Private and Personal Use Only sex Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnakA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 487 // ApaperPORNOREAppRATAPAIKARAOPARGAOPARGAp2spita ihAM indriya kaSAya avrata to kAraNa haiM / bahuri kiyA haiM te tinake nimitta hoya haiM, tAteM kArya haiM / aiseM bhedarUpa jAnanai / ihAM koI kahai, indriya kaSAya avrata e kriyAsvarUpahI haiM, tAteM kriyAke grahaNate grahaNa bhayehI, jude kAhedUM kahe? tAkU kahiye, jo, aiseM naahiiN| jAte ekAnta nAhIM hai / jo indriyAdika kriyAsvabhAvahI haiM / prathama tau nAma sthApanA dravyarUpa indriyAdika haiM' te kriyAsvabhAva nAhIM haiM, ara AzravakU kAraNa haiMhI, so nyAre kahe cAhiye / bahuri aisAbhI nahI, jo, e indriyAdika dravyAzravahI haiN| bhAvAzrakarmakA grahaNa hai, so pacIsakriyAteM hoya hai / jAte yogarauM bhayA jo karmakA grahaNa tAkU dravyAzrava mAniye hai / tAteM aimA hai, jo indriyakaSAyAvata haiM te kAraNarUpa bhAvAzrava haiM ara kAryarUpa pacIsa kriyA haiN| so kAraNa kArya doUhI kahe cAhiye / ina kAraNanivinA kriyA hoya nAhIM / ara kAraNa vidyamAna rahe tete kriyA prvrtehii| e pacIsa kriyA kahI te saMkSeparUpa kahIM haiN| inakA vistAra kriyAke sthAnaka asaMkhyAtalokamAtra haiM tinakA vizeSa agile sutrameM jJAna ajJAna tIvra maMda bhAva Adikari kahasI // - bahuri koI kahai, indriyateMhI sarva Azrava haiM / inahI loka kaSAyAdikavirSe pravarte hai, tAteM F kaSAyAdikakA grahaNa na cAhiye / tADUM kahiye, aisA nAhIM hai / jAteM indriyanikI rAgasahita For Private and Personal Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / SaSTha adhyAya // pAna 488 // pravRttike kAraNa pramattaguNasthAnatAMIhI hai, kaSAyateM Azrava apramattAdikaviSaibhI haiM / jo indriyahI kahiye kaSAya nahI kahiye tau apramattAdikaviSai Azrava na Thaharai / bahuri ekendriyAdi asaMjJIpaMcendriya jIvanaparyaMta yathAsaMbhava indriyamanakA abhAva hoteMbhI krodhAdinimittateM Azrava hoya hai so na Thaharai | bahuri koI kahai kaSAyahIteM Azrava hai, tAteM indriyAdika kAhekUM kahanA ? tAkUM kahiye, sattArUpa kaSAyakarmakA sadbhAva upazAMtakaSAyaviSaibhI hai / tAke sAMparAya AzravakA prasaMga Avai tathA yoganimittaka Azrava tahAMbhI hai, tAkA aprasaMga Avai hai / tAteM kaSAyamAtrahI kahanA yukta nAhIM / bahuri koI kahai atratahI kahanA, yAmeM indriyAdi sarva Agaye / tAkUM kahiye, avrata to bhAvamAtra, hai, tAkI pravRtti indriyAdikarUpa hai, so kahevinA kaiseM jAniye ? tAteM indriya kaSAya atrata kiyA cyAkhauMhI kahanA yukta hai // AgeM ihAM koI kahai hai, jo, mana vacana kAya yoga haiM te sarva AtmAke kArya haiM, tAteM sarva saMsArIjIvanikai samAna haiM / tAteM baMdhakA phala bhoganemeM vizeSa nAhIM hai / aisA kahateM kahe haiN| jo, yaha aiseM nAhIM haiM / jAteM yoga sarvahI jIvanike~ pAIye haiM / anaMtabheda liye haiM, so aisA hai so kahiye haiN| tAkA sUtra - tauU tina jIvanike pariNAma For Private and Personal Use Only prerities Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 489 // // tIvramandajJAtAjJAtabhAvAdhikaraNavIryavizeSebhyastadvizeSaH // 6 // yAkA artha - tIvrabhAva maMdabhAva jJAtabhAva ajJAtabhAva adhikaraNa vIrya inake vizeSa tisa AzravakA vizeSa hai| tahAM bAhya abhyaMtara ke kAraNake vazarteM udayarUpa bhayA jo utkaTa pariNAma so tIvra hai / yAteM viparIti jo utkaTa nAhIM, so maMda hai / yahU prANI maiM mArUM aiseM jAni mArane kI pravRtti karai, so jJAta aisA kahiye / madateM tathA pramAdateM vinAjANikari pravRtti hoya, so ajJAta hai / jAviSai kArya adhikakari kIjiye, so adhikaraNa hai, yA AdhArabhI kahiye tathA dravya kahiye / dravyakI tina zaktikA vizeSa, so vIrya hai / bhAvazabda pratyeka dIjiye / taba tIvrabhAva maMdabhAva ityAdi jAnanA / inake vizeSa tisa AzravakA vizeSa hai / jAtaiM kAraNa ke bheda kAryavibhI bheda hoya hai aiseM jAnanA || sai bhAvArtha aisA, jo, krodha Adike atibaMdhaneteM tIvrabhAva hoya hai, tina kaSAyanike maMdaudaya maMdabhAva ho hai / bahuri yA prANI kUM maiM mArUM aisA pariNAma bhI na hoya ara prANI mAtrA jAya tAhi jANeM jo yaha mAyA gayA tathA Apa jANikari mArai so jJAtabhAva hai / bahuri madirAdikake nimitta indriyanikA asAvadhAna honA, so mada tathA asAvadhAnIteM pravartanA pramAda For Private and Personal Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // paSTha adhyAya // pAna 490 // hai| inake vazateM vinAjANe pravRtti karanA, so ajJAtabhAva hai| puruSakA prayojana jAkai AdhAra hoya so vastu dravya adhikaraNa hai| dravyakI zakti so vIrya hai| bahuri kaSAyanike sthAnaka asaMkhyAtalokapramANa hai / tAteM jIvanike bhAva bahuta haiN| tAteM tinakA abhAvameM vizeSa jananA / bahuri anubhAgake bhedateM AzravanivibhI bhedasiddhi ho hai / isahIte jIvanikai zarIrAdikakA anaMtapaNA siddha hai / aisA bhAvArtha jAnanA // AgeM pUche hai, jo, adhikaraNa kahyA tAkA svarUpa jAnyA nAhIM, so khau| aise pUcha tisa adhikaraNake bhedake pratipAdanake dvArakari tAkA svarUpakA nirNayake arthi sUtra kahe haiM ||adhikrnnN jIvAjIvAH // 7 // yAkA artha- AzravakA adhikaraNa jIvadravya ajIvadravya aiseM doyabheda liye hai| tahAM | jIva ajIvakA lakSaNa pahale kahyA tehI haiM / ihAM adhikaraNavizeSa janAvanekU pheri nAma kahe haiN| so adhikaraNa hiMsAAdikA upakaraNapaNA hai / ihAM koI kahai, jIva ajIva mUlapadArtha doyahI haiN| tAte sUtrameM dvivacana cAhiye / tA* kahiye, aiseM nAhIM hai / ihAM adhikaraNasAmAnya nAhIM hai / | jIva ajIvake paryAya adhikaraNa haiN| tAteM jisatisa paryAyasahita dravya bahutaprakAra haiM / tAteM bahu For Private and Personal Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Rex 2.30 20 www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / SaSTha adhyAya // pAna 499 // vacana hai | se yaha adhikaraNa AzravakA hai aisA saMbaMdha arthake vazarteM sUtrameM kAraNa // AgeM jIvAdhikaraNa ke bheda jAnane ke arthi sUtra kahai haiM-- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // AdyaM sNrmbhsmaarmbhaarmbhyogkRtkaaritaanumtkssaayvishessaistristriaastrshctushvkeshH||8|| yAkA artha - AdikA jIvAdhikaraNa hai, so saMraMbha samAraMbha AraMbha e tIni bahuri mana vacana kAya yoga tIni kRta kArita anumodanA e tIna, krodha mAna mAyA lobha kaSAya cyAri e eka ekaprati denA aisA paraspara guNe ekasau ATha bhedarUpa hai / tahAM pramAdI jIvakai hiMsAAdike viSe prayatna kahiye udyamarUpapariNAma so saMraMbha hai / bahuri hiMsA ke kAraNakA abhyAsa karanA sAmagrI milAvaNI so samAraMbha hai / prakrama kahiye AraMbha karaNA so AraMbha hai / aiseM e tIni bhaye / bahuri yoga pUrvai kahI / mana vacana kAya bheda liye tIni / bahuri kRta kahiye Apa svAdhIna hoya karai so, kArita kahiye parakane karAve so, anumata kahiye pailA karai, tA hUM Apa mana vacana kAyakari bhalA jAne aiseM tIni / bahuri krodha mAna mAyA lobha e cyAri kaSAya inakA lakSaNa pUrve hyA sohI aiseM / vizeSazabda ina sarvanirke saMbaMdha karaNA / saMraMbhavizeSa samAraMbhavizeSa ityAdi / jAkara artha anyaartha lekara judA kIjiye so vizeSazabdakA artha hai / aiseM AdikA jIvAdhikaraNa hai, so ete For Private and Personal Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 492 // vizeSanikari bhedarUpa kIjiye hai / bahuri triAdi cyAri zabda haiM te sucapratyayAnta haiM, te yathAnukrama | saMbaMdhakari lene / saMraMbhAdi tIni, yoga tIni, kRta Adi tIni, kaSAya cyAri ina gaNatIkI rIti sucpratyayakari jANiye hai / bahuri ekazaH zabdakari vIpsyA kahI hai / ekaekaprati tIni Adi bheda | prApta karane, sohI kahiye haiN| krodhakRta kAyasaMraMbha, mAnakRta kAyasaMraMbha, mAyAkRta kAyasaMraMbha, lobhakRta kAyasaMraMbha, krodhakArita kAyasaMraMbha, mAnakArita kAyasaMraMbha, mAyAkArita kAyasaraMbha, lobhakArita kAyasaMraMbha, krodhAnumata kAyasaMraMbha, mAnAnumata kAyasaMraMbha, mAyAnumata kAyasaMraMbha, lobhAnumata kAyasaMraMbha / aiseM bAraha kAyasaMraMbha bhaye / aiseM vacanayoga manoyogavirSe bArahabAraha prakAra saMraMbha hoya / te bhele kiye chattIsa hoya / taiseMhI chattIsa samAraMbha hoya / tathA taiseMhI AraMbha hoya / sarva joDi jIvAdhikaraNa ekaso ATha hoya haiN| bahari sUtra meM cazabda hai so anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa saMjvalana je kaSAyake bheda cyAri tinakari cyArise battIsa bheda hoya haiN| aise asaMkhyAtabhedake samuccayake arthi haiN| AgeM dUsarA ajIvAdhikaraNake bheda jAnaneke arthi sUtra kahai haiM // nirvartanAnikSepasaMyoganisargA dvicaturdvitribhedAH param // 9 // NAGARPAPPALNPKAFARPARINFANPPROACOPACKFDPANCAFARPAGAFEIAS For Private and Personal Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 24. AND CONDONADONGAR www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvAsiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 493 // yAkA artha nirvartanA nikSepa saMyoga nisarga ye cyAri / tahAM nirvartanAke bheda doya, nikSepake cyAri bheda, saMyogake doya bheda, nisargake tIni bheda / e ajIvAdhikaraNa haiM, te saMraMbhAdikarte paraM kahiye anya haiM | tahAM jo nipajAIye so nirvartanA hai / bahuri jo nikSepaNA kariye dhariye so nikSepa hai / bahuri jo saMyojana kariye milAIye so saMyoga hai / bahuri jo nisarjana kariye pravartAIe so nisarga hai / inakA doya Adi saMkhyAteM anukramateM saMbaMdha kriye| nirvartanAke doya bheda, nikSepake cyAri bheda saMyogake doya bheda, nisarga ke tIni bheda e ajIvAdhikaraNa ke bheda haiN| ihAM sUtra meM paravacana hai, tAkA anya aisA artha leNA / e saMraMbhAdika jIvAdhikaraNa kahe tinateM anya haiN| jo aisA na lIjiye tau nirvartanA Adi jIvahIke pariNAma haiM / tAteM jIvAdhikaraNahI Thaharai / tahAM nirvartanA adhikaraNa doya. prakAra hai / mUlaguNanirvartanA uttaraguNa nirvartanA / tahAM mUla pAMcaprakAra, zarIra vacana mana ucchvAsa nizvAsa aiseM inakA nipajAvanA | bahuri uttara kASTha pusta citrakarma ityAdi inakA nipajAvanA // bahuri nikSepa cyAriprakAra / tahAM apratyavekSitanikSepAdhikaraNa kahiye vinA dekhyA vastu nikSepaNA sthApanA / duHprasRSTanikSepAdhikaraNa kahiye pRthvI Adika burItaraha buhAre mardana kiye vastu dharanA / sahasA nikSepAdhikaraNa kahiye zIghra vastu dharanA paTaki deNAM / anAbhoganikSepAdhikaraNa kahiye vastu For Private and Personal Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 494 // jahAM dharI cAhiye tahAM na dharaNAM jaise taiseM hareka jAyagA dharaNAM / bahuri saMyoga doya prkaar| tahAM bhuktapAnasaMyogAdhikaraNa kahiye bhojanapAnakA milaavnnaaN| upakaraNasaMyogAdhikaraNa kahiye jina vastuniteM kArya kiyA cAhiye tina upakaraNanikA saMyoga karaNAM milAvanAM / bahuri nisarga tiiniprkaar| tahAM kAyanisargAdhikaraNa kahiye kAyakA pravartana karanA / vAgnisargAdhikaraNa kahiye vacanakA pravartana karanA / manonisargAdhikaraNa kahiye manakA pravartana karanA / ihAM bhAvArtha aisA jAnanA, jo jIva ajIva dravya haiM tinakai Azraya AdhArakari karmakA Azrava hoya hai, tinake bhAvanike e vizeSa haiM / aiseM sAmAnyakari tau Azrakke bheda kahe / / aba karmanike vizeSakari Azrayake bheda kahanekU vaktavya hote Adike jJAnAvaraNa darzanAvaraNa karma tinake Azravake bheda jAnanekU sUtra kaheM haiM // tatpradoSanihnavamAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH // 10 // yAkA artha-tisa jJAnadarzanake viSa pradoSa ninhava mAtsarya aMtarAya AsAdana upaghAta inakA karanA, so ina doUnikai AvaraNakarmanikA Azrava karai hai| tahAM mokSakA kAraNa jo tatva| jJAna tAkA koI puruSa kathana prazaMsA karatA hoya tAkU koI sarAhai. nAhIM tathA tAkU suNikari Apa | For Private and Personal Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *** www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 495 // mana rAkhe aMtaraMgavirSe vAsUM adekhasAbhAvakari tathA jJAnakUM doSa lagAvane ke abhiprAyakara vAkA sAdhaka na rahai, tAke aise pariNAmakUM pradoSa kahiye / bahuri ApakUM jisakA jJAna hoya ara koI kAraNakara kahai jo nAhI hai, tathA meM jAnUM nAhI / jaisaiM kAhUMneM pUchayA jo hiMsAteM kahA hoya ? tahAM. Apa jAneM hai jo hiMsAteM pApa hai, tahAM koI hiMsaka puruSa baiThyA hoya tAke bhayateM tathA ApakUM hiMsA karanI hoya tathA Apake anya kichu kAryakA AraMbha hoya ityAdika kAraNAniteM kahai, jo, mai to jAnUM nAhI, tathA kahai hai, hiMsAmeM pApa nAhI ityAdikari apane jJAnakUM chipAvai, tAkUM ninhava kahiye / bahuri Apa zAstrAdikA jJAna bhaleprakAra paDhayA hoya pailekUM zikhAvaneM yogya hoya tauU koI kAraNateM zikhAvai nAhI / aiseM vicArai, jo pailekUM hoya jAyagA tau merI barobarI karegA ityAdi pariNAma mAtsarya kahiye // bahuri jJAnakA viccheda kare vighna pADai tAkUM aMtarAya kahiye / bahuri parake tathA ApakA pragaTa karaneyogya jJAna hoya tAkUM vacanakari tathA kAyakari baje pragaTa kare nAhI tathA parakUM kahai jJAnakUM prakAzai mati, ityAdi kahai so AsAdanA kahiye | bahuri sarAhaneyogya sAcA jJAna hoya tAkUM dUSaNa lagAvai so upaghAta kahiye / ihAM koI kahai, dUSaNa lagAvaNA upaghAta kahyA so tau AsAdanAhI For Private and Personal Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 64232400 examined www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 496 / / bhaI / tAkUM kahiye, jo chate jJAnakUM sadvijJAnakA vinaya karanA tathA pradAna kahiye zikhAvaneM Adi tathA jJAnake guNAnuvAda karanA ityAdi na kare so to AsAdanA hai / bahuri sAce jJAnakUM kahai yaha jJAna jhUThA hai tathA jJAnahI nAhI aiseM kahanA tathA jJAnake nAzakA AbhiprAya so ughAta hai / aisA bheda jAnanA / bahuri sUtrameM tatzabda hai tAkari jJAnadarzana lenA // ihAM pUche, jo, ihAM jJAnadarzanakA prakaraNa nAhI, vinAkahe kaiseM lene? tAkUM kahiye, ihAM praznakI apekSA hai | ziSyakA prazna jo jJAnadarzanAvaraNa karmakA Azrava kahA? aiseM praznateM jJAnadarzana lene / aiseM kahaneteM jJAnadarzanaviSai tathA tinake kAraNa je guru pustaka Adi tinavirSaM pradoSAdika karai te lagAya lene | jAteM guru Adi jJAna ke kAraNa haiM, tebhI jAnane / aiseM e pradoSAdika jJAnadazanAvaraNa karmake Azravake kAraNa haiN| yahAM aisA jAnanAM, jo, ekakAraNakAra aneka kArya hoya haiM, so pradoSAdika jJAnakeviSai hoya / taisaiMhI darzanaviSai hoya aiseM samAna haiM / tauU doU karmakA AzravarUpa kArya nyArA nyArA kare haiM / athavA viSayake bhedateM AzravakAbhI bheda hai / tA jJAnasaMbaMdhI pradoSAdika jJAnAvaraNa karmakA Azrava karai hai / darzana saMbaMdhI darzanAvaraNakA Azrava kare hai | ihAM etA aura jAnanAM, jo AcAryopAdhyAyateM tau pratikUla rahanA, akAla adhyayana 2 For Private and Personal Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 497 // | karanA, zraddhAna na karanA, abhyAsavirSe Alasya karanA, anAdarateM zAstrakA arthakU sunanA, tIrtha kahiye mokSamArga tAkA uparodha kahiye rokanA-calane na denA, bahuzruta hoya garva karanA, jhUThA upadeza karanA, bahuzrutakI avajJA karanI, paramatakI pakSa karanevirSe paMDitapaNA karanA, apane matakI, pakSa choDaNI, asaMbaddhapralApa kahiye vRthA bakavAda karanA, utsUtrabhASaNa, jJAnAbhyAsa karai so kucha laukikaprayojana sadhai taiseM karai, zAstrako bece, prANInikA ghAta karai ityAdika jJAnAvaraNakarmake AzravakU kAraNa haiM / bahuri taiseMhI darzanavirSe mAtsarya kahiye pailai dekheM tAkU dikhAvai nahIM, tathA dekhatAke dekhanevi aMtarAya karai, bahuri pailAke netra upADai, tathA parake indriyanivirSe pratikUlatA kahiye. bigADyA cAhaiM, apanI dRSTi suMdara hoya bahuri dIkhatA hoya tAkA garva, tathA netranikU Ayata laMbe karaneM phADikari dekhanA, tathA dinavirSe sovanA, tathA AlasyarUpa rahanA, tathA nAstikapakSakA grahaNa karanA, samyagdRSTIkU dUSaNa lagAvanA, kutIrthakI prazaMsA karanI, prANInikA ghAta karanA, yatIzvaranikU dekhi glAni karanI ityAdi darzanAvaraNakarmake AzravakU kAraNa haiM // AgeM, jaiseM jJAnadarzanAvaraNakarmakA AzravakA vizeSa kahyA, taiseMhI vedanIyakarmakA kahai. | haiM, tAkA sUtra adisexeiseatspxsertebratisexasiproxidaiprerities For Private and Personal Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 498 // // duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparobhayasthAnyasavedyasya // 11 // ___yAkA artha-- duHkha zoka tApa AkraMdana vadha paridevana ete Apakai tathA parakai tathA doUkai | karai karAvai te asAtAvedanIyakarmake AzravakU kAraNa haiM / tahAM pIDArUpa pariNAma so tau duHkha hai / | apanA upakArI iSTavastukA saMbaMdhakA viccheda hote khedasahita nirAzapariNAma hoya, so zoka hai / koI niMdyakArya karaneteM apanA apavAda hoya taba mana mailA hoya tisakA pazcAttApa bahuta karanA, so tApa hai / koI nimittateM paritApa bhayA tAteM vilApakari azrupAtasahita pragaTa pukArakari rovanA, so AkraMdana hai| Ayu indriya bala prANanikA viyoga karanA, so vadha hai| saklezapariNAmakari aisA rovanA, jAmeM apane tathA parake upakAra karAvanekI tathA karanekI. vAMchA hoya jAke suNe pailAke anukaMpA karuNA upajai, so paridevana hai // ihAM koI kahai, jo, zoka Adi tau daHkhakehI vizeSa haiM; tAteM eka daHkhahI grahaNa krnaa| tAkU kahiye, yaha to satya hai, duHkhameM sArehI Aya jAya haiM tathApi keI vizeSa kahanekari duHkhakI jAtikA janAvanA hoya hai / jaise gaU aisA kahateM tAke vizeSa na jAniye tAke janAvanekU khADI mUDI kAlI dhaulI ityAdika kahiye hai; taiseM duHkhasaMbaMdhI Azravake asaMkhyAtalokapramANa bheda haiM, For Private and Personal Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 499 // tAteM duHkhahI kahate vizeSa na jAniye taba keIka vizeSa kahanekari tinakA bhedakA jJAna hoya hai / tAteM vizeSa kahai haiM / te ete duHkhaAdika krodhAdika pariNAmaniteM ApaviSebhI hoya haiM / tathA parakaibhI kIjiye hai tathA Apakai kari pailAkaibhI karai aiseM doUvibhI hoya haiM te sarvahI asAtAvedanI. yakarmake Azravake kAraNa haiN| ihAM tarka, jo, duHkhaAdika Apakai tathA parakai tathA doUkai kIye pAkeM asAtAvedanIyake Azravake kAraNa haiM, to kezanikA loca karanA , anazana tapa karanA, AtApanAdi yoga karanA e duHkhake kAraNa haiM te Apa kare parake karAvai so kauMna arthi hai ? tAkA samAdhAna , jo, yaha doSa nAhIM hai / jo aMtaraMga krodhaAdikapariNAmake AvezapUrvaka duHkhaAdika haiM, te asAtAvedanIyake AzravakU nimitta haiM aisA vizeSakari kahyA hai| jaise koI vaidya paramakaruNAcittakari niHzalya huvA yatnateM saMyamIpuruSake gUmaDAkai cIrA de hai, so vAkai duHkhakA kAraNa hai, toU tisa vaidyake bAhya duHkhake nimittamAtra" pApabaMdha na hoya hai; taiseMhI saMsArasaMbaMdhI mahAduHkhateM virakta jo muni tisa duHkhako abhAva karaneke upAyavirSe mana lagAyA hai, zAstroktavidhAnakari anazanAdikavirSe pravarte hai tathA anyakU pavAvai hai, tAke saMklezapariNAmake abhAvateM bAhya duHkhanimittaparatA ho bhI extraptertobertopseaksisextasverisabseriessertsubixs For Private and Personal Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 500 // | pApabaMdha nAhIM hoya haiM / ihAM uktaM ca doya zloka haiM, tinakA artha kahai haiM- jaise rogIkA ilAja karateM vAkai sukha hoU tathA duHkha hoU te sukhaduHkha tisa ilAjake kAraNa nAhI dekhiye hai, roga gamAvanekA tau ilAja sAmAnya hai; taisaiM saMsArateM chUTanekU mokSakA sAdhanakevirSe sukha hoU tathA duHkha hoU te doUhI mokSasAdhanavirSe kAraNa nAhIM haiM / bhAvArtha- jaise vaidyakA abhiprAya rogIkU nIroga karanekA hai, taiseM saMsAraduHkha meTi mokSa prApta honekA abhiprAyavAlekai sukhaduHkha honA pradhAna nAhIM / tAteM tinake duHkhake kAraNa hoteMbhI asAtAkA kAraNa nAhIM hai / ihAM duHkhake samAnajAtIya bhAva anyabhI upalakSaNateM jAnane / ne kauna so kahiye haiM / azubhaprayogakari parakU pApavirSe preraNA , paraparivAda kahiye parakA apavAda karanA, | paizunya kahiye parateM adekhasAbhAvakari khoTI kahanA, cugalI khANI, parakI karuNA na karanI, parake paritApa kahiye tIvrapIDA upajAvanI, aMga upAMgakA chedana karanA, marmakI jyAyagAM bhedana vidAraNa karanA, parakU tADana karanA, paraka trAsa upajAvanA, parakA tiraskAra karanA, parakU bhulasanA daDAvanA, parakA aMga cholanA, kATanA, zvAsanirodha karanA, bAMdhanA, rokanA, masalanA, | parakU basamai rAkhanA, svacchaMda rahane na denA, paraLU vAhanA, vojhu Adi de calAvanA, parakU For Private and Personal Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 501 // zarIrakU ghasanA, ragaDanA, parakI niMdA karaNI, apanI prazaMsA karanI, saMkleza upajAvanA, bahu AraMbha karanA, bahuparigraha cAhanA, parakA prANa haraNA, krUrasvabhAva rAkhaNA, pApakarmakI AjIvikA karanI, anarthadaMDa-vinAprayojana pApa karanA, AhArAdimeM viSa milAvanA, pAMsI vAgurA jAla pIMjarAM maMtra Adi jIvanike ghAtakA upAya karanA, zastranikA abhyAsa karanA, pApamizrabhAva rAkhanA, pApI jIvanis mitratA rAkhanI, tathA tinakI cAkarI karanI, tinateM saMbhASaNa dene lenekA vyavahAra karanA, e sarvahI asAtAvedanIyake AzravakU kAraNa haiM / AgeM, asAtAvedanIyakA Azravake kAraNa to kahe, bahuri sAtAvedanIyakA AzravakA kAraNa kahA hai aiseM pU. sUtra kahai haiN|| bhUtavratyanukampAdAnasarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiHzaucamiti sadvedyasya // 12 // yAkA artha- bhUta kahiye prANI ara vratavAn inavirSe to anukaMpA, bahuri dAna denA, sarAgasaMyama Adika inakA yoga kahiye samAdhi bhaleprakAra cittakA samAdhAnakari inameM lagAvaNA | citavanA, bahuri kSamA zauca bahuri itizabdateM arahaMtapUjAdika e sarva sAtAvedanIyake Azrayake | kAraNa haiN| tahAM karmake udayake vazateM gatigativirSe vartatA jo bhUta kahiye prANimAtra leNe / For Private and Personal Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayaMcaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 502 // bahuri ahiMsAdika vrata jinakeM hoya te vratI kahiye, te gharake tyAgI tau muni bahuri gharahImeM aNuvrata pAleM te zrAvaka / bahuri jo parake upakAravirSe Arditacitta pailAkI DAkUM apaneviSai bhaI jaiseM mAnanevAle puruSakeM karuNAbhAva hoya, so anukaMpA kahiye / jo prANimAtraviSai tathA vratIniviSai anukaMpA hoya so bhUtavatyanukaMpA kahiye / bahuri parake upakArakI buddhikara apanA dhanAdika denA so dAna hai / bahuri saMsArake kAraNa je dravyabhAvakarma tinake abhAva karaneviSai udyamI ara jinake cittameM saMsAra ke kAraNakI nivRtti karanekA rAga te sarAga kahiye, bahuri prANI tathA indriyani viSai azubhapravRttikA tyAga so saMyama kahiye, so pUrvoktasarAgInikA saMyama so sarAgasaMyama kahiye / athavA rAgamahita saMyama so sarAgasaMyama ha // ihAM Adizabdakari saMyamAsaMyama akAmanirjarA bAlatapa leNe / bahuri yoga kahiye samAdhi samyak citta lagAvaNA / bhAvArtha - prANimAtra tathA vratIniviSai to karuNAbhAva bahuri dAna bahuri sarAgasaMyamAdika inakeviSai tau citta rAkhaNA / bahuri krodhAdipariNAmakA abhAva so kSAnti kahiye kSamA hai / bahuri lobhake prakAra jIvanekA lobha, nIroga rahanekA lobha, indriya vaNI rahanekA lobha, upakaraNavastukA lobha e haiM, tathA apanA dravya na denA, parakA dravya leNAM, coribhI leNA, pailAkI For Private and Personal Use Only bha Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / SaSTha adhyAya // pAna 503 // dharI vastukU chipAvanA ityAdi anekaprakAra haiM, tinakA na karanA so zauca hai / bahuri itizabda || ihAM prakAraarthameM hai, tAkari arahaMtakI pUjA karavAviSaM tatparapaNA tathA bAla vRddha tapasvI muninikA vaiyAvRtya karanA ityAdika leNA / ihAM prazna, jo, bhUtake kahanete prANimAtra to AyahI gaye, pheri vratIkA grahaNa kAhekU kiyA? tAkA samAdhAna, jo, vratIkevi anukaMpAkA pradhAnapaNAM janAvanake arthi pheri vratIkA grahaNa hai| prANInikevirSe to sAmAnyapaNe hoyahI paraMtu vratInikevirSe vizeSakari hoya / jaise bar3e AdamIkai harekasUM prIti hoya hai, paraMtu apanA jinateM prayojana sadhatA hoya aise kuTaMba Adika tina" vizeSakari hoya; taiseM ihAMbhI jAnanA / aiseM ete sAtAvedanIyake Azravake | kAraNa jAnane / aiseM e pariNAma sarvathA ekAntavAdI AtmAkU nityahI mAneM tathA anityahI mAneM / | haiM tinake matameM siddha nAhIM hoya haiM / jAteM sarvathA nityakai tau pariNAma palaTehI nAhIM / bahuri sarvathA anityaka pUrvAparakA joDa nAhIM / tAteM kaise baneM ? ___Age tisa vedanIyaka anaMtara kahyA jo mohanIyakarma tAke Azravake bheda kahaneyogya haiM / tAteM tAkA bheda jo darzanamoha, tAke Azravake bheda kahanekU sUtra kahaiM haiM // kevalizrutasaMghadharmadevAvarNavAdo darzanamohasya // 13 // For Private and Personal Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 504 // ___yAkA artha- kevalI zruta saMgha dharma deva inakA avarNavAda kahiye aNachate doSa kahane , tAkari darzanamohakarmakA Azrava hoya hai| tahAM iMdriyaniteM jAnanA bahuri anukramateM jAnanA bahari kichu ADo Avai taba na jAneM so vyavadhAna tAkU aMtarabhI khiye| inateM ullaMghi jAke vinAindriya ekakAla sarva jAnanevAlA jJAna hoya so kevalI, aiseM arahaMtabhagavAn tinakU kahai kavalAhAra karai hai vinAAhAra. karai jIvai kaise ? tathA kevala Adi tathA tUvI Adi rAkhai hai, tathA kAlabhedakari jJAna varte hai ityAdika vacana kahai so kevalInikA avarNavAda hai / bahuri tina kevalInikA bhASyA buddhikA atizaya Rddhikari yukta je gaNadhara tinakari graMtharacanArUpa kIyA so zruta zAstra tAvirSe kahai mAMsabhakSaNa madirApAna karanA kAmAtura hoya tau maithunabhI sevanA rAtribhojana bhI karai inameM pApa nAhI aise zAstrameM kahyA hai aisaiM kahanA zAstra zrutakA avarNavAda hai / bahuri saMghavirSe kahe muni te zUda haiM snAna kareMhI nAhI malalipta jinakA aMga hai e digambara apavitra haiM nirlaja haiM, ihAMhI duHkha bhogave haiM, paralokavirSe kaise sukhI hoMyage ityAdika vacana kahanA, saMghakA avarNavAda hai / / ihAM saMgha kahatAM ratnatrayakari sahita cyAriprakArake munikU saMgha kayA hai / tahAM muni kahiye avadhimanaHparyayajJAnI, RSi kahiye Rddhi jinakU phurI hoya, yati kahiye indriyake jItanahAre, Latesasraertensivertiseraberdsasterasebisexsideritsapp For Private and Personal Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya ||paan 505 / / anagAra kahiye sAmAnya sAdhu aiseM cyAri bheda haiM / ihAM koI pUche , ekahI munikU saMgha kaise kahiye? aneka vrataAdi guNanikA samUha jAmeM hai tAteM ekakaibhI saMghapaNA vaNe hai / bahuri ahiMsAkA lakSaNa bahuri kevalI zrutakevalIke Agamakari kahyA hai aisA, dharma hai, tAkU kahai jinakA dharma hai so guNarahita hai yAke sevanahAre asura hoMyage ityAdika kahanA, so dharmavirSe avarNavAda hai / bahuri deva / cyAriprakArake pahale kahe tehI, tinakU kahai devatA mAMsAhArI haiM, madirA pIveM haiM, aiseM kahikari | tinakI sthApanA kari jIva mAri tinakU caDhAvai madirA caDhAvai ityAdika kaheM kare so devanikA avarNavAda hai / aiseM guNavAn mahaMtapuruSanivi tathA tinakA pravRttivirSe vinAhote doSa AropaNA kare, so avarNavAda hai / so yAteM mithyAzraddhAnalakSaNa jo darzanamohakarma tAkA Azrava hoya hai // AgeM, mohanIyakarmakA dUsarA bheda jo cAritramoha, tAke Azravake bhedakU sUtra kahai haiM // kaSAyodayAttIvrapariNAmazcAritramohasya // 14 // yAkA artha-- kaSAyanike tIvraudayateM tIvrapariNAma hoya tAteM cAritramohanIyakarmakA Azrava hoya hai / tahAM Apakai ara parakai kaSAya upajAvanA bahuri tapasvIjanakU tathA tAke vratarphe dUSaNa lagAvanA bahuri jAmeM saMklezapariNAma bahuta hoya aisA bheSa tathA vrata dhAraNA ityAdi tIvrakaSAyanike | For Private and Personal Use Only Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 506 // aneka kArya haiM, so karaneM, tAkari kaSAyavedanIyakA Azrava hoya hai // bahuri nokaSAyavedanIyake kahe haiM / tahAM satyadharmakI hAsya karanA, dInajananike mukhapari hAsya karanA, bahutapralApa, nirarthaka hasanA, hAsyahIkA svabhAva rAkhanA tAkari hAsyavedanIyakA Azrava hoya hai| bahari aneka prakAra krIDA karanevi tatparapaNAM, vratazIlanivirSe arucipariNAma rativedanIyakA Azrava hai / bahuri parake arati upajAvanA, parakI ratikA vinAza karanA, pApIpaNAkA svabhAva rAkhaNA, pApIjanakA saMsarga karanA ityAdikate arativedanIyake Azrava hoya haiM bahuri Apakai zoka upajAvanA parakai zoka hoya tAmeM harSa mAnanA ityAdikatai zokavedanIyakA Azrava hoya hai / bahuri apane pariNAma bhayarUpa rAkhena parakai bhaya upajAvanAM ityAdikanaiM bhayavedanIyakA Azrava hoya hai / bahuri bhale AcArakriyAvirSe jugupsA rAkhaNI, tAkI niMdA karaNI, paraka apavAda karanehIkA svabhAva rAkhanA ityAdikateM jugupsAvedanIyakA Azrava hoya hai| bahuri jhUTha bolanehIkA svabhAva rAkhanA, parakU Thaganevi tatpara rahanA, parake chidra dUSaNa | heranevirSe apekSA rAkhaNI, ativadhate rAga, kAma kutUhalAdikake pariNAma rAkhane ityAdikateM strIveda. vedanIyakA Azrava hoya hai / bahurI thore krodha Adi kaSAyanikari lipta honA, apanI strIhIviSa For Private and Personal Use Only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 507 // APEPRENEPAasPRONPaperPROSAGARANAPROXENpn saMtoSa rAkhanA ityAdikateM puruSavedavedanIyakA Azrava hoya hai| bahuri pracurakaSAyapariNAma guoMdriya liMga AdikakA kATanA, parastrIvirSe AsaktatAte vazIbhUtapaNA ityAdika. napuMsakavedavedanIyakA Azrava hoya hai| AgeM, mohanIyakarmakA Azravabheda kahe , ara tAke anaMtara kahyA jo Ayukarma , tAke A- | zravake kAraNa kahane haiM / tAmeM AdikA nArakIjIvanikA AyuAzravakA kAraNa kahanekU sUtra kahai haiM / kaisA hai yaha Ayu ? niyamarUpa hai udayakAla jAkA, inakA Ayu chidai nAhIM hai // ||bhaarmbhprigrhtvN nArakasyAyuSaH // 15 // yAkA artha- bahutaAraMbhapaNA tathA bahutaparigrahapaNAM nArakIke Ayuke AzravoM kAraNa hai| tahAM prANInikU pIDAkA kAraNa vyApAra pravartana karanA, so tau AraMbha hai / bahuri merA yaha hai aisA | mamatvabhAva hai lakSaNa jAkA, so parigraha hai / bahuri e jAke bahuta hoya so bahuAraMbhaparigraha khiye|| so kahA ? hiMsA Adi paMca pApanivirSe krUrakarma karanA niraMtara pravartanA, paradhana haraNAM, viSayani- / kI atilolupatA karaNI, kRSNalezyAkari tajyA jo raudradhyAna tisasahita maraNA ityAdika haiM lakSaNa jAkA, so nArakaAyukA Azrava hai| yAkA vizeSa-mithyAtvasahita AcAra, utkRSTamAnakaSAya, For Private and Personal Use Only Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacamikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 508 // zilAbhedasadRza krodha, tIvralobhavirSe anurAgapaNAM, anukaMpArahita pariNAma , parakai paritApa upajAvanehIke bhAva, vadhavaMdhanakA abhiprAya, prANI bhUta jIva sattva inakA niraMtara ghAtahIke pariNAma , aisAhI asatyavacana, kuzala, corIkA abhiprAya, dRDha vaira, parake upakArateM vimukha pariNAma , bahuri devaguruzAstrakA bhedakari buddhikalpita mata calAvanA ityAdi jAnanA // __AgeM, nArakaAyukA Azrava tau kahyA aba tiryaMcayonikA Azrava kahanA, aiseM pUche sUtra kahai haiM ||maayaa tairyagyonasya // 16 // yAkA artha- mAyA kahiye kuTilapariNAma so tiryaMcayonikA Azraya hai| tahAM cAritramohakarmakA vizeSakA udayateM pragaTa havA AtmAkA kuTilabhAva so mAyA hai yA nikRtibhI kahiye, so yaha tiryacayonikA Azrava jaannaa| yAkA vistAra- mithyAtvasahita dharmakA upadeza denA, zIlarahitapaNAM: parakU Thaganeke virSe prItirUpa pariNAma, nIlakApotalezyA, ArtadhyAnakari maranA ityAdika jAnanA / / AgeM, tiryaMcayonikA AyukA Azrava kahyA aba manuSyaAyukA AzravakA kAraNa kahA hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir s eatmeats // sarvArthasiDivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya / pAna 509 // // alpArambhaparigrahatvaM mAnuSasya // 17 // ___ yAkA artha- alpAraMbhapaNA alpaparigrahapaNA hai so manuSyake AyukA AzravakA kAraNa hai| tahAM jo nArakakA AyukA Azrava kahyA thA, tAteM viparIti kahiye ulaTA mAnuSaAyukA Azrava hai| aisA to saMkSepakari jAnanA / bahuri yAkA vistAra aisA- vinayayuktasvabhAva hoya, prakRtihIkari bhadrapariNAma hoya, manavacanakAyakI saralatAghra vyavahAra kare, thore kaSAya hoya, maraNakAlavirSe saMklezapariNAma nAhI hoya ityAdika jAnanA // bhAvArtha aisA, jo, pApapuNyarUpa mizramadhyake pariNAmaniteM manuSyaAyukA Azrava hoya hai // Age prazna, jo, manuSyaAyukA Azrava etAvanmAtrahI hai, ki kichu aurabhI hai ? aise pU. uttarakA sUtra kaheM haiM--. ||svbhaavmaardvN ca // 18 // . yAkA artha- svabhAvahIkari komalabhAva hoya sobhI manuSyaAyukA Azrava hai| ihAM | mRdukA bhAva so to mArdava hai, so anyakAraNakI apekSArahita svabhAvahIkari mArdava hoya, so | to mArdava kahiye / yahabhI manuSyaAyukA Azrava hai / ihAM pahale sUtrateM nyArA sUtra kIyA, tAkA ezeroen xerxezdedir error atOfferraticoateverti * For Private and Personal Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaaaaaaaatseitasuaabe // sarvAsidivacAnikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 510 // yaha prayojana hai, jo, AgeM devaAyukA Azrava kahege, so svabhAvamArdava devAyukAbhI Azrava hai aisA jaNAyA // AgeM pUche hai ki e doyahI manuSyAyuke Azrava haiM ki aurabhI haiM ? aise pUche sUtra kaheM haiM-- ||niHshiilvttvN ca sarveSAm // 19 // yAkA artha-- zIla kahiye uttaraguNa, vrata kahiye mUlaguNa, tinakari rahitapaNA hai; so sarva Ayu kahiye cyAkhoMhI AyukA Azrava hoya hai / ihA sUtrameM cazabda hai so pahalai alpArabhaiparigrahapaNA kahyA tAkA manuSyake AyukA samuccayake arthi hai / tAteM alpAraMbhaparigrahapaNAbhI aru niHzIlavratapaNAbhI manuSyaAyuke Azrava haiM, aiseM jAnanA / zIla ara vrata inakA vyAkhyAna A hosI / ina rahita so niHzIlavatapaNAM bahuri sarveSAM kahatAM sarvahI AyukA yaha Azrava jAnanA / ihAM pUche, jo, devAyukA AzravahIbhI zIlabatarahitapaNAteM hoya hai kahA ? tahAM AcArya kahai haiM, satya hai, hoya hai, paraMtu bhogabhUmikI apekSA jAnanA, tahAMkA jIva apratI hai ara devAyuhI bAMdhe hai| AgeM, cauthA Ayu jo devaAyu tAkA Azrava kahA hai aise pUcha sUtra kaheM haiM // sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamAkAmanirjarAbAlatapAMsi devasya // 20 // KApertopseatNDREDuraDreatubeaaDATIDES For Private and Personal Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / SaSTha adhyAya // pAna 511 // AFOPAORATOPARKHANDRAPRINCIPARICHOPRASHAprompisors yAkA artha- rAgasahita saMyama saMyamAsaMyama akAmanirjarA bAlatapa e devaAyuke Asavake kAraNa haiM / tahAM sasagasaMyama saMyamAsaMyama inakA vyAkhyAna to pahale kIyA thAhI / bahuri kAhUkU | baMdIkhAne rokai tathA baMdhanase bAMdhai tahAM bhUka tRSAkA bhugatanA bahuri srIkA saMgama nAhIM tAteM brahmaca- | ryabhI sahajahI tathA bhUmipara sovanA zarIravirSe malakA dhAraNa tathA parake kIye pIDA duHkha sahanA so | akAma nirjarA hai / vinAliye duHkha Aye tinakU sahaihai, so pApakarmanikI nirjarA hoya hai / bahuri | mithyAtvakari sahita vinAupAya kAyakleza jAmeM pAIye aise kapaTakI bahulatAkari vrata dhAranA jAmeM | hoya, so bAlatapa kahiye / te e devaAyuke Azravake kAraNa jAnane // ihAM vistAra, jo, jinateM apanA bhalA jAneM aise mitranikA tau saMbaMdha karai, Ayatana kahiye kalyANa honeke ThikANe deva zAstra guru tinakI sevA karai, bhale dharmakA Azraya karai, dharmakA gurupaNAM mahAnapaNAM dikhAvai, nirdoSa proSadhaupavAsa karai, jIvaajIvapadArthAne ke vinAjANe bAlatapa karai, tathA ajJAnarUpa saMyama pAle aiseM keI klezabhAvanike vizeSa bhavanavAsI vyaMtara Adi sahasrArasvargaparyaMtaviNe upajai haiM / bahuri akAmanirjarAvAle sUtrameM kahe haiM tinake vinAliye duHkha Avai tAmeM saMklezapariNAma na kare aisA bahuri dharmabuddhi" parvataH paDai vRkSa caDhi paDai anazana karai amijalameM | aanberritonpreertantrawadiserter07/be. For Private and Personal Use Only Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aamereaserassertspertikataberdasreereases // sarvAvasidivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 512 // | praveza kare viSa khAya aise maraNa karai cittameM karuNA rAkhai jalakI rekhAsamAna krodha tinakeM hoya aise vyaMtarAdivi upajai haiN|| AgeM pUche, kahA deva AyukA Azrava etAvanmAtrahI hai ? AcArya kahai haiM, nAhIM, aurabhI hai aiseM sUtra kahai haiM // samyaktvaM ca // 21 // yAkA artha- samyaktvabhI devaAyukA AzravakU kAraNa hai / ihAM devakA vizeSa na kahyA, tauU kalpavAsIhIkA grahaNa karanA / jAte nyArA sUtra aiseM janAvanakUhI kIyA hai / ihAM prazna, jo, pahale sUtrameM sarAgasaMyama saMyamAsayama kahe tinakai bhavanatrikakI AyUkAbhI AsravakI prApti Avai hai / jAteM ihAM samyaktvakA sUtra nyArA kahyAhI hai / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa nAhI hai / jAte samyaktvakA abhAva jAke hoya tAke sarAgasaMyama saMyamAsaMyama e nAmahI na pAveM haiM, te doUbhI isa sUtrameM garbhita kara leNge| ihAM koI pUcha, samyaktvateM kalpavAsI devahIkA Ayu baMdhai aisA niyama kahyA tahAM tIvrasamyagdRSTInikA to samajhe / bahuri je avratI samyagdRSTi haiM tinake mithyATIkese bahuAraMbhAdika kArya dekhiye haiM, tAke kaise niyama saMbhavai ? tathA rAjA zreNika kSAyika For Private and Personal Use Only Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 513 // samyaktvI apaghAtate maraNa kIyA, tAteM naraka gayA aiseM purANameM likhe hai so kaise samajheM? tAkA uttara, jo, ihAM manuSyatiryacakI apekSAkari niyama hai / deva nArakInikai samyaktva hoteMbhI manuSyaAyukA baMdha ho hai / samyagdRSTi deva nArakI manuSyahI upajai haiN| bahuri manuSya tiryacake devAyu baMdhai hai| tinake mithyAtvake abhAvateM jIvatatvavirSe ajIvatatvakI zraddhAkA abhAva bhayA hai / trasasthAvara jIvanikU sarvajJake Agama anusAra zraddhAna kIyA hai // bahuri anaMtAnubaMdhI kaSAya mithyAtvakI lAra lagI hai| so tisake vizeSa krodha mAna mAyA lobhakA abhAva bhayA hai / tAteM tisa anaMtAnubaMdhisaMbaMdhI hiMsAkA abhAva hai| sarva jIvaniteM aMtaraMgavirSe karuNAbhAva hai / sarvakU Apa samAna jAne hai / kadAcit apratyAkhyAnAvaraNakA tIvra udayateM AraMbhAdikavirSe pravarte hai| tahAM apane tIvra aparAdha jAne hai| tIvra udayateM kAryakA abhAva na kIyA jAya hai| tahAMbhI nyAya anyAya laukikasaMbaMdhI AcAra vicAra bahuta karai hai / apanI jANimeM anyAyavirSe nAhI pravata hai| zuddhavRtti nyAyaneM liye AraMbhAdika karai hai| tAmeM hiMsA hoya hai tAkU aisA jAne hai, jo, yAmeM doSa nAhI; hamArI padavI hai aise svacchaMda niHzaMka pariNa| mana karai hai / aiseM hoteM aMtaraMgake kaSAya nipaTa halake haiM / tAteM kalpavAsI devahIkA Ayu baMdhai hai // | For Private and Personal Use Only Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 514 // . bahuri zreNika rAjA pUrve moTA aparAdha saptama narakakA Ayu baMdhA thA, so AyubaMdha bhaye pIche palaTai nAhIM, tAH samyaktva bhaye pIche tAke mAhAtmyateM bavhAyukA apakarSaNa kari sthiti ghAI | prathamapRthvIke pahale pAthaDe caurAsI hajAra varSakI Ayu tai uejyA so AyubaMdhake nimittateM aMtasamaya apratyAkhyAnAvaraNakA aisA tIvrasthAnaka udaya AyA, jo, apaghAtakari maraNa bhayA, tAteM tahAM upajyA / so pUrva mithyAtvameM Ayu na baMdhai tAkai tau manuSyatiryaMcakai kalpavAsI devahIkI AyukA Azrava hoya hai aisA artha jAnanA // AgeM, Ayukarmakai anaMtara rahyA jo nAmakarma, tAkA AzravakI vidhi kahanI, tahAM azubhanAmakarmake Azrava jAnaneke arthi sUtra kahai haiM - yogavakratAvisaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH // 22 // yAkA artha- manavacanakAyake yoganikI vakratA kahiye kuTilatA bahuri visaMvAda kahiye anyakaM anyathA pravartAvanA e doU azabhanAmake Azravake kAraNa haiN| tahAM yoga tIniprakAra tau pahale kahyA sohI haiM, tinakI vakratA kahiye kuTilatA manameM kachU aura vicAraNA, pIche parakU | Thaganeke arthi vacanate kaLU aura kahanA, bahuri kAyateM kachU aura kriyA karaNI, jAkari pailA ThigAya | For Private and Personal Use Only Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 515 // jAya aise bhulAvA deNAM so kuTilatA hai / bahuri visaMvAda kahiye anyakU anyathA pravartAvanA / ihAM | koI kahai, yoganikI vakratA sohI anyathA pravartana hai inameM arthabheda dIkhe nAhIM / tAkU kahiye, jo, yaha to satya hai, paraMtu arthabhedabhI hai| ApakI apekSA to yogavakratA hai / visaMvAda parakI apekSA hai / pailA koI apanA kalyANa karanahArI jo bhalI svargamokSake upAyakI kriyA tAvirSe pravartatA hoya , tAkU bhulAya Apa tisakI kriyAkU mana vacana kAyateM anyathA kahai , tAkA visaMvAda karai, niMdA kareM; aiseM kahai, jo 'yaha kriyA mati karai burI hai hama kaheM jaisI kari' aise Thagane ke arthi karai so visaMvAdana hai / e doU azubhanAmakarmake Azravake kAraNa jAnane // ____ ihAM sUtrameM cazabda hai tAkari mithyAdarzana, adekhasAbhAva , cugalI khANI, calAyamAnacittapaNAM, hInAdhika mAna tAkhaDI taulA karanA, parakI niMdA karaNI, ApakI prazaMsA karanI ityAdika samuccaya karanA / ihAM vizeSa aura leNe / khoTe suvarNa maNi Adi banAya tisasArikhe banAya ThaganA, jhUThI sAkhi bharanA, parake aMga upAMga bigADane, varNa rasa gaMdha sparzakA anyathA pravartana karanA, yaMtra pIMjare baNAvane, anyadravyakA anya dravyavirSe saMbaMdhakari kapaTakI pracuratA karaNI, jhUTha bolanA, corI karanA, vaNA AraMbha karanA, parigrahakI cAha tIvra rAkhanI, parake ThaganekU ujvala veSa karanA, For Private and Personal Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 516 // mada karanA, kaThoravacana bolaneM, burA pralApa vakanA, parakU vaza karanekU apanA saubhAgya dikhAvanA, paraphU kutUhala upajAvanA, sundara alaMkAra paharane, caityamaMdirake upakaraNapUjAkI sAmagrI coranA, parakU vRthA vilamAya rAkhanA, parakA upahAsa karanA, iMTanike pajAvA pakAvane, do lagAvanA Adi anikA prayoga karanA, pratimA tathA tAkA Ayatana kahiye maMdira tathA vanakI vastikA bAga AdikA vinAza karanA, tIna krodha mAna mAyA lobhaviSaM pravartanA, pApakarmakI AjIvikA karanI ityAdi jAnane // AgeM zubhanAkarmakA kahA Azrava hai aise pU* sUtra kahai haiM // tadviparItaM zubhasya // 23 // yAkA artha- azubhanAmakarmakA Azrava kahyA tAteM viparIta kahiye ulaTA zubhanAmakarmakA Azrava hai / tahAM kAya vacana manakA saralapaNA bahuri avisaMvAdana e tadviparIta haiM / bahuri pahale cazabdakari samuccaya kiye the tinake viparIta leNe / dharmAtmA puruSanikA darzana karanA, tinakA | Adara satkArakari apane hitU mAnane, saMsArateM bhaya karanA, pramAdakA varjana karanA ityAdika e zubhanAmakarmake Azravake kAraNa jAnane / ihAMbhI pUrva vizeSa kahe tinateM ulaTe jAna leMNe // exasaberdasvertopseartBeatsubisaactreANODesaitab For Private and Personal Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthAsaddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 517 // AgeM, zubhanAmakarmakA Azrava kahA etAvanmAtrahI hai, ki koI aurabhI vizeSa hai ? aise hai| pUche ihAM kahai ki, jo, yaha tIrthakaranAmapaNAM nAmA nAmakarma hai, so anaMta anupama prabhAvakU liye hai, bahuri aciMtyavibhUtivizeSakA kAraNa hai, tIni lokavirSe vijaya karaNahArA hai, sarva trailokyake indrAdikari pUjya hai, tAkA AzravakI vidhi vizeSarUpa hai| tahAM pheri pUche hai, jo, aisA hai to kaho tAke Azravake kAraNa kete haiM ? aiseM pUche sUtra kahai haiM // darzanavizuddhivinayasampannatA zIlavateSvanatIcAro'bhIkSNajJAnopayogasaMvego .. zaktitastyAgatapasI sAdhusamAdhiyAvRtyakaraNamarhadAcAryabahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANimArgaprabhAvanApravacanavatsalatvamiti tIrthakaratvasya // 94 // yAkA artha- e solaha bhAvanA haiM te tIrthaMkaranAmA nAmakarmake Azrava haiN| tahAM jinabhagavAn arahaMtaparameSThIkA upadezyA kahyA jo nimranthalakSaNa mokSamArga tAvirSe ruci pratIti zraddhA so | darzana kahiye, tAkI vizuddhi kahiye pahale kahI niraticArapaNA so jAnanA / yAke ATha aMga haiM niHzaMkitatva, niHkAMkSitatva, nirvicikitsA, amUDhadRSTitA, upabRMhaNa, sthitIkaraNa, vAtsalya, | prabhAvanA aiseM / tahAM ihaloka paraloka vyAdhivedanA maraNa arakSaNa agupti akasmAt e sAta bhaya For Private and Personal Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra DENGAN ENCADANG www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 518 // haiM, tinake nimittataiM zraddhAteM chUTai nAhIM, tathA arahaMtakA upadezyA pravacana tAviSai ' yaha satya hai ki asatya hai' aisA saMdehakA na karanA, so niHzaMkitatva hai // 1 // ihaloka paralokasaMbaMdhI viSayabhogakI vAMchA na kare, tathA anyamatameM kichu laukika camatkAra dekhi tisa matakI yAMchA na karai, koU kAraNa Ai vaNai tauU vAMchAkari zraddhAnakUM na choDe, so niHkAMkSitatva hai // 2 // zarIra AdikUM azuci jAni yaha zuci hai aisA mithyA saMkalpakA abhAva tathA arahaMta ke pravacanaviSai phalANAM kaSTa ghora kahyA hai jo ' yaha na hoya tau aura tau sarva yukta hai' aisI azubha bhAvanAkA abhAva so nirvicikitsA hai // 3 // anekaprakArake kunayake pakSapAtarUpa mata te tatvasArikhe samAna dIsai ara yathArtha nAhIM, tinaviSai parIkSArUpa nevanikari parIkSA kari yuktakA abhAva dekhi mUDhatA rahita honA, so amUDhadRSTitA hai // 4 // uttamakSama Adi dharmanikI bhAvanA kari AtmAke dharmakI vRddhi karaNI, so upabRMhaNa hai tathA yAkA nAma upagUhanabhI hai / tahAM sAdharmI janakUM karmake udayateM koI avaguNa lagyA hoya tAkUM upadezakara chuDAvanA tathA jAmeM dharmamArgakI avajJA na hoya taiseM chipAvanA so upagUhana hai // 5 // kaSAya Adi karmake udayakari dharmateM chUTane ke kAraNa baNai tahAM ApakUM tathA sAdharmIjanakUM dharmateM For Private and Personal Use Only Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 519 // dRDha kari thiratA karaNI so sthitIkaraNa hai // 6 // dharmavirSe tathA dharmAtmAvirSe prIti dRDha hoya paramavatsalabhAva hoya so vAtsalya hai // 7 // darzana jJAna cAritra teI bhaye tIni ratna tinakari AtmAkU alaMkArarUpa zobhAyamAna kari udyota karanA tathA mahAn dAna jinapUjA pratiSThA vidyA maMtra atizaya camatkAra kari mArgakA udyota karanA jAte loka aisA jAnai 'yaha dharma satyArtha hai' aise karanA, so prabhAvanA hai // 8 // aiseM samyagdarzanake atIcAra sodhi aSTAMgabhUSita karanA, so darzanavizuddhi hai // 1 // samyagjJAnAdika je mokSake sAdhana tathA tinake sAdhana je guru zAstra Adi tinavirSe apane yogya pravRtti kari satkAra Adara karanA athavA kaSAyakI nivRtti, so vinayasaMpannatA hai // 2 // ahiMsAdika vrata tathA tinake rakSaka kodhavarjanAdika zIla tinakU uttaraguNabhI kahiye tinavirSe yathApadavI manavacanakAyakari doSa na lagAvanA, so zIlavateSvanaticAra hai // 3 // mati Adi jJAnake bheda pratyakSaparokSapramANarUpa ajJAnakA abhAva jinakA phala tathA heyakA tyAga upAdeyakA / grahaNa tathA upekSA kahiye vItarAgatA jinakA phala aiseM jJAnakI bhAvanAvirSe niraMtara upayoga rAkhaNA, so abhIkSNajJAnopayoga hai // 4 // saMsAravirSe zarIrasambandhI manasaMbaMdhI anekabheda liye atikaSTa For Private and Personal Use Only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / SaSTha adhyAya // pAna 520 // | lIye duHkha hai, bahuri pyArekA viyoga aniSTasaMyoga cAhIvastukA alAbha ityAdisahita hai aise saMsArateM bhaya karanA, so saMvega hai // 5 // pailekU prItikA kAraNa vastukA denA, so tyAga hai / tahAM pAtrake nimitta AhAra denA, so tisa dinavirSe vAkai prItikA kAraNa hai / abhayadAna denA so tisa bhavavi prItikA kAraNa hai / bahuri samyagjJAna hai so anekalAkha bhavanike duHkha meTanakA kAraNa hai / yAteM e tIniprakArake tyAga haiM so karai // 6 // apanA vIrya zaktikU chipAyakari mArga" avirodhI kAyakleza karai, so tapa hai / tahAM aisA vicArai, jo, yaha zarIra hai so duHkhakA kAraNa anitya hai, azuci hai, yAkA svaicchA bhoganikari poSanA yukta nAhI, bahari azucibhI hai, tauU guNarUpa ratnanikA saMcaya karanekA upakArI hai, tAteM viSayasukhanikA saMgama choDi yA* apane kAryavirSe lagAvanA yathAzakti mArga" avirodhI kAyakleza karanA, so tapa hai / aneka vratazIlakari sahita jo muni tAkai kAraNate vighna AyA tAkA duri karanA, jAte yAmeM bahuta upakAra hai 'jaise kAhUkai aneka vastunikari bhaskhA bhaMDAravirSe ami lAgI hoya tAkA bujhAvanA taiseM' yaha sAdhusamAdhi hai // 7 // guNavAn je sAdhujana tinakai | koI kAraNakari duHkha Aya paDai tAkA nirdoSavidhAnakari dRri karanA, so vaiyAvRtya hai // 9 // aachaartsixvedesibserasaisaralbruartesexianterashes For Private and Personal Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 521 // kevalajJAna zrutajJAna hai divyanayana jinakai aise arahaMta ara AcArya tathA parake hitakAryavirSe pravartate svaparamatake zAstranikA vistArasahita nizcaya karanevAle aise bahuzruta upAdhyAya tathA mokSarUpa mahalake caDhanekI paiDI sArikhI sundara racanArUpa bahuri zrutarUpI devatAkI sevAvinA jAkA caDhanA durlabha hai aisA jo pravacana ina cyArinivirSe mana vacana kAyanikI bhAvanikI vizuddhatAsahita anurAga, so inakI bhakti hai / aise ye cyAri bhAvanA bhaI // 13 // . chaha AvazyakanikA yathAkAla pravartana karanA, tahAM cittakU ekAgrakari jJAnahIvirSe lagAvaNA | aiseM sarvasAvadyayogakI nivRtti karanA, so sAmayika hai| tIrthakaranike pavitraguNanikA kIrtana | karanA, so caturviMzatistava hai| doya Asana, cyAri zironati, bAraha Avarta, mana vacana kAyakI | zuddhatAkari karanA so vaMdanA hai / atItakAlake lage doSanikU yAdikari tinateM nivartana karanA, / so pratikramaNa hai / AgAmI kAla doSanakA niSedha karanA tyAga karanA, so pratyAkhyAna hai| kAlakI maryAda kari zarIravirSe mamatva choDanA, so kAyotsarga hai / ina chaha AvazyakanikI kriyA | kAlakI kAla karaNI, hAni na karaNI, uddhatapaNAkari bhUlaNI nAhIM, so AvazyakAparihANi hai // 14 // paramatarUpa ajJAnanikA prakAza tiraskAra karaNahArI jo jJAnarUpa sUryakI prabhA tAkari For Private and Personal Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 522 // | tathA mahopavAsaAdisvarUpa jAkari indrakAbhI Asana kaMpAyamAna hoya aisA tapakari tathA jinakA | pUjana jAkari bhavyajIvarUpa kamalanikA vana praphullita hoya taisI sUryakI prabhAsArikhI ityAdikari mArgakI prabhAvanA karanI // 15 // gaUkA vatsavi. sneha hoya, tAkU na dIkhai. taba cittavirSe tisahIkA smaraNa rahai, taiseM sAmivirSe akRtrima sneha hoya, so pravacanavatsalatva hai // 16 // aiseM e solaha bhAvanA bhalepakAra bhAye hute samastahI tathA vyasta kahiye jude judebhI samyagdarzanakI zuddhatAsahita tIrthakaranAmake Azrava haiM // AgeM nAmakarmakA AzravakA kathanakai anaMtara gotrakarmake Azravake kAraNa kahane haiM, tahAM nIcagotrakA Azraya kahanekU sUtra kaheM haiM // parAtmanindAprazaMse sadasadguNocchAdanodbhAvane ca nIcairgotrasya // 25 // yAkA artha- parakI nindA karanI, apanI prazaMsA karanI, parake chate guNa niSedha karane | apane anachate guNa pragaTa karane ina bhAvaniteM nIcagotrakA Azrava hoya hai| tahAM sAMce tathA jhUThe doSanike kahanevirSe icchA karaNI so tau niMdA kahiye / taisehI sAMce tathA jhUThe guNanike kahanevirSe icchA so prazaMsA kahiye / tinakA yathAsaMkhya saMbaMdha karanA parakI niMdA karanI, apanI prazaMsA For Private and Personal Use Only Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 523 // karanI | bahuri vastu rokanevAlA kAraNake nikaTa hoteM pragaTa honA, so ucchAdana kahiye / bahuri rokanevAlA kAraNakA abhAva hoya, taba pragaTa honA udbhAvana hai / ihAMbhI yathAsaMkhya sambandha karanA parake sAMce bhI guNa hoya tau tinakUM pragaTa na karanA, apane jhUThe guNanikA pragaTa karanA / e sarva nIca golake Azravake kAraNa haiM / ihAM vizeSa jo, jAkari AtmA nIcasthAna pAvai, so nIcagotra hai tisake Azrava kahe / tinakA vistAra aisA, jAti Adi ATha madakA karanA, parakI niMdAteM harSa mAnanA, parakA apavAda karanehIkA svabhAva rAkhanAM dharmAtmAkI nindA karanI, parakA yaza na suhAvanA, gurunikA apamAna karanA, tinake doSa kahane, tinataiM vinayAdikarUpa na pravartanA ityAdi jAnanA // AgeM, uccagotrakarmakA AzravakI vidhi kahA hai ? aiseM pUcheM sUtra kahaiM haiM - // tadviparyyayau nIcairvRtyanutseko cottarasya // 26 // yAkA artha - nIcagotrakA Azrava kahyA / tAteM viparyaya ulaTA tathA nIcA hoya pravartanA, uddhata hoya na pravartanA e uccagotrake Azrava haiN| tahAM tatzabdakari tau nIcagotrakA Azrava leNA / jAteM isa sUtra ke pahale lagatA sohI hai / tisateM anyaprakAra hai so viparyaya hai / so For Private and Personal Use Only Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 524 // kahAM? apanI to niMdA, ara parakI prazaMsA, apanA guNa pragaTa na kahanA, parakA guNa pragaTa kahanA bahuri guNanikari utkRSTa hoya mahAn hoya tinavirSe vinayakari nabhrIbhRta rahanA, so nIcaivRtti kahiye / bahuri ApameM vijJAnaAdi aneka guNa vidyamAna haiM, utkRSTapaNA hai, toU tina guNanikA mada na karai, ahaMkArarahita hoya, so anutseka kahiye / te e uttara kahatA dUsarA gotrakarma uccagotra tAke Azrava haiN| ihAM vistArakAbhI viparyaya khnaa| tahAM jAtiAdi ATha mada na karane, parakI niMdA na karanI, uddhata na pravartanA, parakA upahAsa apavAda na karanA, mAnakaSAya tIvra na rAkhaNA, pUjyapuruSakI pUjA vinaya satkAra vaMdanA karanI, bahuri isa nikRSTakAlameM koImeM bhale guNa hoya 'jaise harekameM na pAIya' tinateMbhI uddhata na rahanA, sobhI nIcairvRtti hai / bahuri apanA mAhAtmyakA prakAzana Apa na cAhai, tathA dhamake kAraNaniviSa bar3A Adara karai ityAdi jAnanA // Age, gotrakarmake anaMtara kahyA jo aMtarAyakarma, tAkA Azrava kahA hai? esaiM pa satra kahe haiM // vighnakaraNamantarAyasya // 28 // yAkA artha- dAnaAdike virSe vighna karanA, so aMtarAyakarmakA Azrava hai| tahAM dAna || Adi to pahale kahe tehI, dAna lAbha bhogopabhoga vIrya e / tinikA hananA ghAta karanA bigADanA Saraswatertscambroadwaubs For Private and Personal Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2048 www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 525 / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir so vighna hai / tAkA karanA so aMtarAyakarmake AzravakI vidhi jAnanI // yAkA vistAra -- jJAnakA niSedha karanA, satkArakA niSedha karanA, dAna lAbha bhogopabhoga vIrya snAna anulepana sugaMdha puSpamAlA vastra bhUSaNa zayana Asana bhojana AdikA parakaiM vina karanA, parakI saMpadA dekhi Azcarya karanA, apanA dravyakA atilobhateM dAnAdika na karane, sAmarthya hoya tisameM pradAna karanA, parakUM jhUThA dUSaNa lagAvanA, nirmAlyadravya lenA, nirdoSa upakaraNakA tyAga karanA, parakA vIrya lopanA, dharmakA viccheda karanA, bhalA AcAraviSai tapasvI janakA pUjAviSa vighna karanA, munikA tathA dIna anAthakA vastu pAtra vastikAkA pratiSedha karanA, para kaiM kriyAkA rokanA, bAMdhanA, guhyaaMgakA chedanA, kAna nAka oSTha kATanA, prANinikA ghAta karanA ityAdika jAnanA | hAM koI pUche, AzravakA vistAra sUtrameM vinAkahyA kaise kaho hau ? tAkA samAdhAna, jo, veda ke sUtra meM itizabda kahyA hai so prakArArthameM hai, tAkI anuvRtti le sarvakarmake AzravameM vistAra kA hai / aiseM kahyA jo AzravakA vidhAna tisakari upajAyA jo AThapakAra jJAnAvaraNaAdi karma tinake nimittateM AtmAkaiM saMsArarUpa vikAra tAkUM AtmA niraMtara bhogavai hai / jaiseM For Private and Personal Use Only Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / paSTha adhyAya // pAna 526 // madirAkA pIvanevAlA apanIhI ruciteM mohavibhramake karanahArI madirAkU pIyakari tAke paripAkake vazikari upaje vikArakU bhogavai hai, tathA rogI bhojana kupathyakari aneka vAta AdivikArakU bhogavai taiseM jaannaa|| ___ ihAM tarka, jo tat pradoSanihnava Adi jJAnAvaraNa Adi sarvakarmanike Azravake kAraNa | judejude kahe, te niyamakari nyArenyArehI haiM, ki avizeSakari haiM ? sarvate sarvakarmakA Azrava hoya hai / tahAM jo kahoge niyamakari kahate nyArenyArehI jJAnAvaraNa AdikA AzravakA kAraNa haiM, to | aiseM to AgamateM virodha AvegA, AgamameM aiseM kahyA, jo, AyukarmavinA sAtakarma samayasamayaprati niraMtara Azrava hoya baMdhai haiM, tisateM virodha AvaigA, aru jo kahoge avizeSakari sarvakA sarvata hoya hai, tau vizeSakAraNa kahanA ayukta hoygaa| tAkA samAdhAna, jo, tatpradoSa Adikari jJAnA varaNa Adi sarva karmaprakRtinikA pradezabaMdhakA tau niyama nAhIM hai, sarvate sarvakA hoya hai, toU anubhAgakA vizeSakA niyamakA kAraNapaNAkari tatpradoSanihavAdikabhedarUpa kIjaye // ihAM vizeSa jo, anyamatI koI kahai, Azravake niyama kahe, tinakA kichu hetu to kahyA | nAhI, vinAhetu paMDita kaiseM mAneM ? tAkA samAdhAna, jo, zAstra to vastukA svabhAvakU kahai hai / | For Private and Personal Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / SaSTha adhyAya // pAna 527 // jaise dIpaka ghaTAdikakU dikhAya de, taiseM vastukU kahai hai tisa zAstrakI pramANatA hai / jAteM bhagavAna arahaMta sarvajJakA jJAna yugapat sarvapadAnikA prakAzanevi samartha pratyakSa pratibhAsarUpa hai, tisakA bhASyA zAstra hai so yathArtha upadeza karanahArA hai, tAteM tAke vacana pramANabhUtahI haiM / bahuri vastukhabhAvake vi sarvamatake vaktAnike visaMvAda nAhIM hai, jo visaMvAda hoya tau sarvakA kahanA mithyA Thaharai tAteM svabhAvavirSe tarka naahiiN| bahuri sAmAnyapaNe to AyuvinA sAtakarmakA Azrava niraMtara hoya hai| tahAM jaisA yogakA vizeSa hoya taisA to samayapravRddha hInAdhika pudgalake paramANukA | puMjakA vaTavArA hoya jAya hai / tAmeM kaSAyake anusAra sthiti anubhAga paDe hai / bahuri anubhAga tIna maMda bahutaprakAra hai, tisake vizeSa janAvaneSaM tatpradoSanihnava Adika nyArenyAre jJAnAvaraNa Adi karma ke Azravake kAraNa kahe haiN| tinateM yathAyogya tIvra anubhAga baMdha hoya hai| aisA vizeSa jaannaa|| aiseM chaTA adhyAyameM jJAnAvaraNa Adi ATha karmake Azravake kAraNa sAmAnyavizeSakari kahe / tAkU jAnikari bhavyajIvanikU Azravake bhAvaniteM nivRtti hoya zuddhacaitanyake anubhavake viSaM tatpara honA yogya hai, yaha zrIjinendrake mArgavi nirgranthagurunikA upadeza hai // For Private and Personal Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // SaSTha adhyAya // pAna 528 // // savaiyA 23 // AzravabhAva munIndra kahe naya doya vicAra yathAvidhi nIkI / zuddhanayAtama Azrava eka cidAtama bhAvana rati jIkI // sou aneka vikAramayI lakhi bheda azuddhanayAzrita TIkI / indriya avrata aura kaSAya kriyA bahu jAni tajau ju alIkI // 1 // aiseM tatvArthakA hai adhigama jAkari aisA jo mokSazAsra, tAvirSe chaThA adhyAya sampUrNa bhayA // 6 // For Private and Personal Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / saptama adhyAya // pAna 529 // // namaH siddhebhyaH / / // AgeM sAtamA adhyAyakA prArambha hai // W0cecodohA- ATha karma Azravavi, puNyapApako bheda // jAni jinezvara bhASiyo, namUM deva nirakheda // 1 // aiseM maMgalAcaraNake arthi bhagavAnakU namaskAra kari sAtamA adhyAyakI vanikA likhiye hai| tahAM sarvArthasiddhi nAmA TIkAkArake vacana haiM, jo, AzravapadArthakA vyAkhyAna kIyA, tAke prAraMbhameM aisA kahyA thA, jo, zubhayoga puNyakarmakA Azrava hai, so yaha to sAmAnyakari kahyA, tAkA vizeSa na jANyAM, jo, zubha kahA hai ? so aba tAke jAnanekU sUtra kahai haiM // hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativratam // 1 // yAkA artha- hiMsA anta steya abrahma parigraha e pAMca pApa haiN| tinateM virati kahiye nivRtti honA so vrata hai| tahAM pramattayogAta prANavyaparopaNaM hiMsA ityAdi sUtranikari Age For Private and Personal Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 530 // hiMsAdika kaheMge, tinateM viramaNa karanA, so vrata aiseM kahiye / tahAM yaU karanA yaU na karanA aisA abhiprAyakara kIyA jo niyama tAkUM vrata kahiye / ihAM tarka, jo, hiMsAdika tau pariNAma ke vizeSa haiM, te adhruva haiM, tinakUM paMcamIvibhaktikari apAdAna kahai, so apAdAna to dhruva hoya hai / adhruva apAdAnapaNAM kaimaiM baNe ? tAkA samAdhAna, jainendravyAkaraNameM apAdAnakA lakSaNa aisA dhyAye dhruvamapAdAnam / yAkA artha kahaiM haiM, jo buddhikA nAza honeM dhruva rahai, so apAdAna hai / so aiseM dhruvapaNAMkI vivakSA varNe hai, aisA kayA hai / dharmAdviramati aiseM kahate jo yaU manuSya vicArasaMhita hai buddhi jAkI so vicAre hai, dharma hai so duSkara hai yAkA karanA kaThina hai, bahuri yAkA phala pratyakSa nAhIM, zraddhAmAtra jAnyA hai aiseM buddhikari grahaNakari tAkUM choDe hai, aiseM ihAMbhI jAnanA | jo parIkSAvAn manuSya hai, so vicArai hai ye hiMsAdika pariNAma haiM te pApake kAraNa haiM, jo ina pApanivi pravarte hai tinakUM imahI lokaviSai rAjA daMDa de hai, bahuri paralokaSiSai duHkha kUM prApta hoya hai aiseM buddhikari grahaNakari tinataiM nivRtti hoya hai, tAteM buddhi ke apAyakI apekSAkari dhruvapaNAkI vivakSA va hai / e hiMsApadArtha to dhruvahI haiM / inakA jJAna buddhimeM rahI hai / tyAgagrahaNa buddhi hoya hai tAkI apekSA hai, yAteM apAdAnapaNAM yukta hai // For Private and Personal Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 531 // ihAM viratizabda pratyekakai lagAvaNA, hiMsA virati, anRtateM virati ityAdi / tahAM AhiMsAvrata | pradhAna hai, tAteM AdivirSe kahyA satya Adi vrata haiM te ahiMsAkI rakSAke arthi haiM / jaiseM dhAnyakA khetakI rakSAke arthi bADi kIjiye hai taiseM hai| sarvasAvadyayogakI nivRtti hai lakSaNa jAkA aisA sAmAyika ekahI vrata hai, sohI chedopasthApanakI apekSAkari pAMcaprakArakA hai, so ihAM kahiye hai / bahuri tarka, jo, vratakai AzravakA kAraNapaNAM kahanA ayukta hai / jAte vrata kA saMvarake kAraNavirSe | aMtarbhAva hai, saMvarake kAraNa Age guptisamityAdika kahiyegA tahAM dazaprakAradharmavi tathA saMyamavirSe antarbhAva kIyA hai / tAkA samAdhAna kahai haiM, jo, yaha doSa nAhI he / saMghara to nivRtisvarUpa Age kahasI / ihAM AzravaadhikArameM pravRttisvarUpa kahI hai, so hiMsA anta adattAdAna AdikA tyAga hoteM ahiMsA satyavacana dattAdAna Adi kriyAkI pravRtti hai, so pratInisiddha hai| bahuri guptyAdikarUpa jo saMvara tAkA parivAra vrata hai| vratanivirSe pravRtti karanevAlA sAdhukai saMvara sukhateM hoya hai / tAteM nyArA paNa kari upadeza kIjiye hai // ___bahuri tarka, jo, chaThA aNuvrata rAtribhojanakA tyAga karanA hai, somI ihAM gaNanAmeM lenA | cAhiye / AcArya kahe haiM, ihAM na cAhiye / jAte yAkA ahiMsa.vratakI bhAvanAvirSe aMtarbhAva hai, | rainertisroritiraortcreativecitors withoras For Private and Personal Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 532 // AgeM ahiMsAvratakI bhAvanA , kaheMge tahAM AlokitapAnabhojanabhAvanA kahI hai tAmeM garbhita jAnanA / ihAM vizeSa kahiye hai, jo, bhAvanAvi AlokitapAnabhojana karanA kahyA, so tahAM dIpagakA tathA candramAkA prakAzavi dekhikari bhojana kIjiye to kahA doSa? aiseM koI kahai, so yaha yukta nAhIM / dIpakaAdike prakAzavirSebhI rAtribhojana karane meM aneka AraMbhake doSa Avai haiM / so pheri kahai, jo, pailA koI dIpakaAdikA prakAza kari de taba AraMbhakA doSa nAhIM hoya / tAkU kahiye, jo, AcArasUtrakA aisA upadeza hai, jo, apanA jJAnasUrya apanI indriya | nikari dekhe mArgavirSe tathA pahale deza kAla vicAri jUDA pramANa agilI pichalI bhUmi vihArabhramaNakari sAdhu zuddhabhikSA grahaNa karai hai, so aisI vidhi rAtribhojana karanemeM vaNe naahiiN|| pheri kahaiM, jo, dinavirSe bhojana le Avai tAkU rAtrimeM khAya to kahA doSa? tAkU kahiye , pUrvokta dIpakaAdi AraMbhakA doSa hai / tathA lyAyakari bhojana khAnA yaha saMyamakA sAdhana nAhIM / bahuri sarva parigraharahitamunika pANipAtra AhAra hai| so lyAya khAnA vaNeM naahiiN| pAtrakA saMgraha karai tau anekadoSa upaje haiM, tathA dInaAcaraNakA prasaMga Avai hai, nivRttipariNAma na hoya hai / pheri kahai, pAtrameM lyAye parIkSAkari bhojana saMbhava hai| tahAM kahiye aisA naahiiN| je muni jIvanike For Private and Personal Use Only Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya || pAna 533 || ThikAne zAstrokta jAneM haiM tinakUM saMyogavibhAga guNadoSakA jJAna hai, tinakai tatkAlahI bhojana barNe haiM, lyAyakari khAnemeM aneka doSa dIkheM haiM / tAkA visarjana karai tau tAmeM anekadoSa upaje haiM / tAteM sUrya ke prakAzameM pragaTa dekhi dinameMhI bhojana karanA yukta hai / jaiseM sUrya ke prakAzameM pragaTa bhUmi deza dAtAra jana gamana Adi tathA annapAna DAlA spaSTa dIkhai; taimaiM caMdramAAdikA prakAzateM nAhIM dIkhai aisA jAnanA // Age tisa pAMca vratanike bheda jAnanekUM sUtra kahai haiM - ||deshsrvto'nnumhtii // 2 // yAkA artha - e pAMcUhI vrata jaba ekadeza hoya taba tau aNuvrata kahiye / bahuri sakala hoya taba mahAvrata kahiye / ihAM deza aisA tau ekadezakUM kahanA / sarva sakalakUM kahanA / tina deza virati hoya so dezavrata aNuvrata hai, sakalavata mahAvata hai, aise doya bheda bhaye / vitizabdakI anuvRtti Uparale sUtra leNI / e doU prakAra vrata nyAre nyAre bhAvanArUpa kiye saMte zreSTha auSadhakIjyoM duHkha dUra karane ke kAraNa hoya haiM / Age pUcheM, tina vratanikI bhAvanA kaunaarthi hai? tathA kauMnaprakAra hai so kahau aiseM pUcheM sUtra kahaiM haiM For Private and Personal Use Only 609602488220 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 534 // // tatsthaiyArtha bhAvanAH paMcapaMca // 3 // yAkA artha- ina vratanike sthira karanekai artha ekaeka vratakI pAMca pAMca bhAvanA haiM / ihAM aisA jAnanA, jo, ini bhAvanA bhAyeteM vratInike uttaraguNakA saMbhavanA hoya hai // Age, jo aise hai bhAvanAtai vrata dRDha hoya hai, to AdimeM kahyA jo ahiMsAvata tAkI bhAvanA kahA hai? aise pUche sUtra kahaiM haiM // vAGmanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlokitapAnabhojanAni paMca // 4 // yAkA artha- vacanagupti, manogupti, IryAsamiti, AdAnanikSepaNasamiti, AlokitapAnabhojana e pAMca ahiMsAvatakI bhAvanA haiN| tahAM guptisamitikA svarUpa Age kahasI / bahuri AlokitapAnabhojana kahiye AhArapANI lenA so dinavirSe nIkai dekhikari lenaa| inakA bArabAra ciMtavana karanA, so bhAvanA hai / AgeM, dUsare vratakI kahA bhAvanA hai, aise pUche sUtra kahai haiM // krodhalomabhIrutvahAsyapratyAkhyAnAnyanuvIcIbhASaNaM ca paMca // 5 // yAkA artha- krodhakA pratyAkhyAna, lobhakA pratyAkhyAna, bhayavAnapaNAMkA pratyAkhyAna, For Private and Personal Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 535 // hAsyakA pratyAkhyAna, anuvIcIbhASaNaM kahiye niSpApa sUtrake anusAra vacana bolanA aiseM e pAMca bhAvanA satyavratakI jAnanIM / ihAM bhAvArtha aisA, jo, krodhAdikake nimittate asatya boliye hai, tisakA bArabAra citavana rAkhaNA, taba asatyakI pravRtti na hoya, satyavrata dRDha rahai / / AgeM tIsare vratakI kahA bhAvanA hai, aiseM pUcha sUtra kahai haiM - // zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhaikSyazuddhisadharmAvisaMvAdAH pNc||6|| yAkA artha- zUnyAgAra kahiye girikI guphA vRkSakA koTara ityAdivirSe vasanA, parakA choDyA ThikAnA hoya so vimocitAvAsa hai tahAM vasanA, bahuri parakA uparodha kahiye varjanA so na karanA bhAvArtha-jisa ThikANe Aya baiThe tahAM koI aura Avai tAkU varje nAhI tathA ApakU | koI maneM karai tahAM baiThe nAhI, bahuri AcArazAstrake mArgakari bhikSAkI zuddhatA kari AhAra le, bahari yaU vastikA tathA zrAvakaAdi hamAre haiM yaha tumAre haiM aimA ApasameM sAdharmInusaM | visaMvAda na karai aiseM e pAMca bhAvanA tIsarA adattAdAnaviramaNavratakI haiM // ihAM bhAvArtha aisA, jo, vastikA bhojanaAdi vastunike arthi koItUM paraspara jhagaDau upajai tahAM adattAdAnakA pramaMga Avai hai / tAteM ina bhAvanAteM vrata dRDha rahai hai // For Private and Personal Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdIkutA // saptama adhyAya // pAna 536 // AgeM, brahmacaryakI bhAvanA kahaneyogya hai so kahIM aiseM pUche sUtra kahai haiM-- // strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirIkSagapUrvaratAnusmaraNavRSyeSTarasasvazarIra saMskAratyAgAH paMca // 7 // yAkA artha-- ihAM tyAgazabda pratyekakai lagAya leNAM / tahAM strInikI rAgasahita kathA sunanekA tyAga, strInikA sundara manohara aMgakA rAgasahita dekhanekA tyAga, vRSya kahiye puSTarasa kahiye rasIlA jharatA sarvata AdikA tyAga, pahale bhoga kiye the tinakA bArabAra yAdi karanekA tyAga, apane zarIrakA saMskAra kahiye savAranA snAna sugaMdha lepana ityAdi karanekA tyAga aise | e cauthe vratakI pAMca bhAvanA haiN| inakU bArabAra bhAye brahmacaryavata thiratA pAvai hai / / Age pAMcamA vratakI kahA bhAvanA hai, aiseM pU0 sUtra kaheM haiM-- // manojJAmanojJendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paMca // 8 // yAkA artha- sparzana rasana ghANa cakSu zrotra e pAMca indriya tinake viSaya je sparza rasa | va gaMdha varNa zabda inakA saMbaMdha hote rAgadveSakA na karanA e pAMca bhAvanA AkiMcanya nAmA pAMcavAM | For Private and Personal Use Only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NEpapwrAPORNPORPIOSAJHASPARENERPRAVAASPARAGAON // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 537 // | vratakI jAnanIM // bhAvArtha aisA, jo, parigraha haiM te indriyanike viSayake sevaneke tathA kaSAya poSanake arthi haiM, tAteM viSayakaSAyakA guNadoSa vicArikari bhAvanA rAkhe, parigrahatyAgavata dRDha rahai hai| AgeM kichu aura kahai haiM, ki, jaise ina vratanikI dRDhatAke arthi vratanikA kharUpa jAnane vAlA jJAnInikari bhAvanAkA upadeza kIyA hai, taisaiMhI tina vratanike virodhI je pAMca pApa | tinavibhI bhAvanA raakhnnii| tinake doSanikA bArabAra citavana rAkhaNAM / tAteM dRDha vrata rahai hai| tAkA sUtra kahai haiM // hiMsAdiSvihAmutrApAyAvadyadarzanam // 9 // yAkA artha- hiMsAdika pAMcapApanivirSe isa lokavirSe to apAya kahiye nAza tathA bhaya hoya hai / bahuri paralokavirSe pApate durgati hoya hai| aisA dekhanA bArabAra vicAraNA / tahAM abhyudaya kahiye svargAdikakI saMpadA pAvanA niHzreyasa kahiye kalyANarUpa mokSa tinake arthi jo kiyA tAkA nAza karanevAlA jo prayoga AraMbha, so to apAya kahiye / athavA sAta bhayakUbhI apAya kahiye / avadya kahiye gardA niMdya pApa ina doUniLU dekhaneM vicAraneM / kahAM dekhane? isa | lokavirSe tathA paralokavi / bahuri konavi dekhane ? ina pAMca pApanivirSe / so kaise so kahiye For Private and Personal Use Only Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir utpreratorreranbirtupertseexisasteracterials // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 538 / / hai / prathama tau hiMsAvirSe dekhau, jo, hiMsaka jIva hoya so niraMtara sarvakA vairI zatru hai / tA* sarva pIDyA cAheM mAsyA cAhaiM / isa lokavirSe aneka vadha baMdhana klezAdika pAveM haiN| paralokavirSe azubhagati pAvai hai / bahuri sarvakari niMdanIka hoya hai / tAtai hiMsAkA tyAga karanA kalyANakArI hai, aisI bhAvanA rAkhaNI // taiseMhI asatyavacanakA bolanevAlA sarvakai azraddheya hoya jAkA vacana koI zraddhAna na karai sAMca na mAneM / bahuri isahI lokameM jIva kATanA Adi duHkha* pAvai hai / tAke jhUThavacanakari duHkhI hoya te vairakari aneka kaSTa de, so sahane hoya | bahuri paralokavirSe durgati pAvai hai / bahuri niMdanIka hoya hai| tAteM anRtavacana" viramaNa karanA kalyANakArI hai, aisI bhAvanA rAkhaNI // taiseMhI paradravyakA haraNahArA cora hai so sarvakai pIDA deneyogya hoya hai jAkA koI rakSaka na hoya / isahI lokameM ghAta honA, vadha, baMdhana, hAtha paga kAna nAMka uparale hoThakA chedana, bhedana, sarva dhanAdikA lUTi lenA ityAdika duHkha pAvai hai / bahuri paralokavirSe azubhagati pAvai | hai| bahuri niMdanIka hoya hai| yAteM corI karanekA tyAga karanA kalyANakArI hai, aisI bhAvanA raakhnnii|| taiseMhI abrahmacArI madavibhramakari uddhAMta hai citta jAkA so kapaTakI hathaNIke Arthi For Private and Personal Use Only Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 539 // | bhramate khADAmeM paDyA jo hastI tisakIjyoM paravaza hUvA vadha baMdhana atikleza AdikU bhogavai hai / mohakA pIDyA kArya akAryakU na giNatA apanA kalyANarUpa kArya kichubhI nAhIM AcaraNa karai hai / bahuri parakI strIke AliMgana sevanavirSe karI hai rati jAneM so isalokavirSe vairake nimitta liMgachedana vadha baMdhana dhanaharaNa Adi kaSTaniLU pAvai hai / bahuri paralokavirSe durgati pAvai hai| bahuri niMdanIka hoya hai, yAteM abrahmacaryapApate chuTanA apanA hita hai, aisI bhAvanA rAkhaNI // taiseMhI parigrahavAna puruSa hai so je parigrahake arthi cora Adi haiM tinake pIDA | deneyogya hoya hai| dhanavAnakU cora mAri jAya hai| jaise koI paMchI mAMsakI DalIkU cUMcameM le calai, taba mAMsake arthi anyapakSI tAkU cUMcaniteM mAre, duHkha de; taiseM dhanake lobhI | dhanavAnakU duHkha de // bahuri dhanake parigrahake upArjana karanA rakSA karanAvi baDA kaSTa hai, tathA naSTa hoya jAya, jAtA rahai taba baDA duHkha upajai ityAdi aneka doSanikU prApta hoya hai| bahuri yAteM tRptibhI nAhIM hoya hai / jaiseM ami iMdhanateM tRpta hoya, to tRSNAvAn dhanateM tRpta hoya / bahuri lobhakA pIDyA | kArya akAryakU gineM nAhIM / bahuri yA* pApate paralokavirSe azubhagati pAvai hai / bahuri sarva | For Private and Personal Use Only Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 540 // loka kaheM 'baDA lobhI hai' aiseM niMdanIka hoya hai| tAteM parigrahakA tyAga kalyANakArI hai aisI bhAvanA rAkhaNI // aiseM hiMsAdika paMcapApanivirSe aisI bhAvanA karaNI // AgeM, ina hiMsAdikanivirSe anyabhAvanA rAkhaNI, tAke kahanekU sUtra kahai haiM-- ||duHkhmev vA // 10 // ___ yAkA artha-- hiMsA Adi paMca pApa haiM, te duHkharUpahI haiM, aisI bhAvanA rAkhaNI / ihAM pUcha haiM, hiMsAdika duHkha kaise haiM ? tAkA samAdhAna, jAteM e hiMsAdika haiM te duHkhake kAraNa haiM / jaise anna hai so prANanikI rakSA karai hai, tAte kAraNa haiN| tahAM kahiye, anna hai sohI prANa hai, aiseM kAraNakU kArya kahanA / taiseM hiMsAdika duHkhake kAraNa haiM, tinakaM daHkhahI hai aiseM kahanA / ihAM kAraNavirSe kAryakA upacAra hai| bahuri kAraNakA kAraNa hoya tAkuMbhI kAryahI kahiye hai| jaise anna tau prANakA kAraNa aru dhana hai so annapAnakA kAraNa hai| tahAM dhana hai sohI prANa hai, aise kahate kAraNake kAraNavirSe kAryakA upacAra hoya hai; taiseM hiMsAdika kahai te asAtAvedanIya Adi azubhakarmake kAraNa haiM / bahuri asAtAvedanIyaAdi karma duHkhake kAraNa haiN| aiseM duHkhake kAraNavirSe tathA duHkhake kAraNake kAraNavirSe duHkhakA upacAra jAnanA / so e hiMsAdika pApa duHkhahI haiM, aisI bhAvanA rAkhaNI // For Private and Personal Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 541 // bahuri jaise Apake duHkhake kAraNa haiM; taiseMhI parakevirSebhI jAnanA / bahuri ihAM tarka, jo, te sarvahI duHkha kahe so nAhIM haiN| jAte viSayanike sevanevirSe sukha dekhiye hai| tAkA samAdhAna, jo, viSaya sevanevirSe sukha mAne hai, so sukha nAhIM hai / viSayanikI icchA nAmA vedanA pIDA upajai hai, tAkA ilAja prANI karai hai| jaise khAjikA duHkha hoya tAkU khujAvai, taba sukha mAne hai, paramArthateM khujAvanevirSe sukha nAhIM, sukhakA svarUpa tau AkulatArahita hai, so viSaya sevanemeM to AkulatAhI hai, nirAkulapaNA to hoya nAhI // ____ ihAM vizeSa jo, jaise Apakai bhAvai taiseM parakaibhI bhAve, so kaise ? jaise vadha baMdhana pIDana mokU bure lAge haiM, duHkha upajAveM; taisaiM parakaibhI duHkha upajAvai haiM / tathA jaisaiM mokU koI chUTha kahai kaDI kahai kaThora kahe so burI lAgai hai, duHkha upajAvai hai; taisaiM parakU maiM kahUM tau tAkU burI lAge hai, duHkha upajAvai hai / tathA jaisaiM merA dhanAdika jAya taba merai baDA kaSTa duHkha upajai hai, taiseMhI anyajIvakai upajai hai / tathA merI strIkA koI apamAna karai taba merai jaise duHkha pIDA upajai; taiseM anyajI| vakabhI duHkha upajai hai / tathA merai dhanakI aprAptivirSe vAMchA tathA yAke nAzavirSe zoka hoya hai, taiseM parakaibhI kaSTa hoya hai / aiseM hiMsAdika parakaibhI duHkhake kAraNa jAnanA // For Private and Personal Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *** www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 542 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Age pheribhI bhAvanA arthi AgeM sUtra kahai haiM // maitrIpramodakAruNyamAdhyasthAni ca satvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSu // 11 // yAkA artha - prANInirviSai tau maitrI, ara guNAdhikaviSai pramoda, tathA duHkhI pIDitaviSai karuNA, tathA pratikUlaviSai madhyasthapariNAma aiseM ye vyAriniviSai cyAri bhAvanA rAkhaNI / tathA parake duHkha na honekA AbhilASa, so tau maitrI kahiye / bahuriM vacanakAra tathA prasannatAkari pragaTa hoya aisA aMtaraMgaviSai bhaktikA anurAga, so pramoda kahiye / bahuri dInakeviSai upakAra karanekA bhAva, so kAruNya kahiye / bahuri rAgadveSakari pakSapAta hoya hai tAkA abhAva, so mAdhyastha kahiye / bahuri pApakarmake udaya ke vaza anekayoniviSai kaSTa bhogavai te satva kahiye, tinakUM jIva kahiye / bahu samyagjJAna Adi guNanikari baDe hoya te guNAdhika kahiye | asAtAvedanIyake udayateM jinake kleza upajai, te klizyamAna haiM / bahuri tatvArthake sunanekari grahaNa karanekari abhyAsakari jinaneM guNa na pAye te avineya kahiye / ina satvAdika vyAriniviSai yathAsaMkhya maitrI Adi vyAkhauM bhAvanA bhAvaNI | sarvajIvaniteM merI kSamA hai / te sarva merepari kSamA karau / merI sarvateM prIti hai - vaira kAhuteM nAhIM hai / aiseM sarvaprANI jIvaniviSai to maitrabhAvanA bhAvaNI / samyagjJAnacArivAdikakeviSai vaMdanA For Private and Personal Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / saptama adhyAya // pAna 543 / / stuti vaiyAvRtya Adikari guNAdhikavirSe pramodabhAvanA bhaavnii| mohakarmake mAre kujJAnasahita, viSayaamikari dagdha, hitAhitameM samajhe nAhI, anekaduHkhanikari pIDe, dIna, kRpaNa, anAtha, bAlaka, vRdhda, klizyamAnavirSe karuNA bhAvanI / mithyAtvakari khoTe haThayAhI avineyanivirSe madhyasthabhAvanA karaNI / aiseM bhAvanA bhAvanevAleke ahiMsAdikavrata haiM te pUrNa hoya haiM / Age pheribhI bhAvanA kahaneke arthi sUtra kahai haiM ||jgtkaaysvbhaavau vA saMvegavairAgyArtham // 12 // yAkA artha-jagat kahiye saMsAra ara deha inakA svabhAvakI bhAvanA karanI, saMvegavairAgyake arthi / tahAM prathamahI jagatakA svabhAva, jo, yaha loka hai so anAdinidhana vetrAsana chalarI mRdaMgasArikhA AkArarUpa hai / tAvirSe jIva anAdisaMsAravirSe anaMtakAla nAnAyonivirSe niraMtara duHkha bhogavatA saMtA bhramaNa karai hai| tahAM nizcita kichabhI nAhIM hai| jIvita hai so jalake budebudesArikhA hai, tasta vilAya jAya hai| bhogasaMpadA hai te vIjalI vAdalake vikArasArikhe caMcala haiN| ityAdi aiseM jagatkA svabhAva ciMtavana karane" saMsAra" saMvega hoya hai, bhaya lAgai hai / bahuri kAyakA kA svabhAva anitya hai, duHkhakA kAraNa hai, sArarahita hai, apavitra hai, ityAdi aise ciMtavane" viSaya | For Private and Personal Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdakatA // saptama adhyAya // pAna 544 // || nivirSe rAga na honete vairAgya upajai hai| yAteM jagat ara kAyakA svabhAvakI bhAvanA karanI // AgeM pUche, jo, hiMsAdikateM virati so vrata hai| tahAM hama na jAnI, te hiMsAdika kriyA kahAM haiM ? tahAM AcArya kahai haiM, te. yugapata to kahe jAya nAhIM / tAteM tinakA svarUpa kahanA anukramateM hai / tahAM jo AdivirSe kahI hiMsA, tAkA lakSaNasUtra kahai haiM ||prmttyogaat prANavyaparopaNaM hiMsA // 13 // yAkA artha- pramattayogate prANanikA viyoga karanA, so hiMsA hai| tahAM kaSAyasahitapaNA so tau pramAda hai / tisa pramAdasahita AtmAkA pariNAma so pramatta hai| pramattakA yoga so pramattayoga kahiye / bahuri indriyanikU Adi dekari daza prANa haiM, tinakA yathAsaMbhava viyoga karanA, so vyaparopaNa hai / aiseM pramattayogate prANavyaparopaNa hai, sohI hiMsA hai / so yaU hiMsA prANInike duHkhakA kAraNa hai, tAteM yAkU adharmakA kAraNa kahiye / ihAM pramattayoga aisA vizeSaNateM aisA jAnanA, jo, kevala prANanike viyoga kAraNamAtrapaNAhI adharmake arthi nAhIM hai // ihAM uktaM ca arddha zloka hai, tAkA artha-prANaniteM prANInikU nyArA karai hai ara hiMsAkari yukta na hoya hai / haiM tathA dUsarA uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- koI muni IryAsamitikari gamana karateM paga uThAvai thA, For Private and Personal Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 545 // | tAke pagatalai karmakA prekhA jIva Aya par2yA mari gayA, to tisa kAraNakari tisa munikai sUkSmabhI | kiMcinmAtrabhI baMdha nAhIM hai, aise siddhAMtameM kahyA hai / bahuri adhyAtmapramANateM aisA kahyA hai, jo, | mUrchA hai sohI parigraha hai, anya nAhI // ihAM koI tarka karai hai, jo, prANanikA viyoga kiyevinAbhI pramattayogamAtrahIteM hiMsA mAniye | hai| jaise siddhAntakI uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- jo ayatnAcAra pravarte hai, tAkI pravRtti meM jIva marau athavA na marau tAkai hiMsA nizcayateM hoya hai / ara jo yatnasahita pravarte hai-samitisahita | hai, tAkA hiMsAmAtrahIkari baMdha nAhIM hai| tahAM AcArya kahai haiM, yaha doSa nAhIM hai / jAteM jo ayatnAcAra pravarte hai, tAkai kevala pramattayogahI nAhIM hai, tahAM bhAvaprANanikA vyaparopaNabhI hai| taiseMhI kahyA hai uktaM ca zloka, tAkA artha-pramAdavAna AtmA hai, so pahale to apane AtmAkU ApakAra Apa haNe hai, pIche anya prANInikA ghAta hoU tathA mati houu| tAtai pramAdavAnake prANavyaparopaNabhI avazya jAnanA / / ___ihAM vizeSa jo, vArtikameM aisA artha hai, indriyAnikA pracArakA vizeSa apanI sAvadhAnIvinA | hoya so pramatta kahiye athavA pramattakIjyoM hoya so pramatta hai / ihAM upamAkA vAcaka ivazabdakA For Private and Personal Use Only Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 546 // pratyayArthameM lopa hai / so upamAkA artha aisA, jaise dArUkA pIvanevAlA matavAlA hoya taba kAryaakAryakA jAkai vicAra na hoya, tAkI upamA hai / tathA jIvanikai sthAna tathA tinake upajaneke ThikAne tathA jIvanike AdhAra jAneM nAhIM, kaSAyanike udayakari vekhavari hoya hiMsAke kAraNanivirSe sthiti karai, sAmAnyahiMsAkA yatna na karai, so pramatta hai| athavA paMdaraha pramAdarUpa pariNayA hoya, so pramatta hai / bahuri yogazada hai so sambandhArthasvarUpa hai / athavA manavacanakAyakI kiyAkuMbhI yoga kahiye / so pramattakA yoga so pramattayoga kahiye / so heturUpa kahyA hai / isa hetuteM prANanikA vyaparopaNa hoya so hiMsA hai // bahuri prANake grahaNa karane" prANIkA grahaNa jAnanA / prANanike viyogate prANIkA viyoga hoya hai. anya nyArA prANIke avayava nAhIM tAkA viyoga kaise saMbhavai ? tAkA samAdhAna, jo, aiseM nAhIM / prANanike ghAta" prANIkai duHkha upajai hai / tAteM adharma hoya hai| tahAM pheri kahai, jo, prANanike ghAtatai prANIkai duHkha nAhIM hoya hai / tAkU kahiye, jo, putra kalatra AdikA | viyoga hotehI prANIkai duHkha hoya hai / tau zarIra tau atyaMta nika-vartI hai, yAkA viyogameM duHkha na kaiseM na hoya ? bahuri zarIra jIva tau karmabaMdha apekSA ekahI hoya rahai haiM, yAke viyogameM avazya | For Private and Personal Use Only Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SPARSHOPP www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 547 // duHkha hoya hai / yAhIteM pramattayoga aru prANavyaparopaNa doUniteM hiMsA hoya hai // koI aiseM kahai hai, jo, sarvaloka prANInitaiM bhanyA hai / tAtaiM muni ahiMsaka kaiseM hoya ? yaha kahanA niSphala hai / jAtaiM munikai pramattayoga nAhIM hai, tAtaiM tinakai hiMsA nAhIM hai / bahuri sUkSmajIva haiM te tau pIDehI na jAya haiM / bahuri te bAdara rakSAyogya haiM, tinakA yatna karahI hai / tA tinakai hiMsA kaise hoya ? bahuri je sarvathA ekAntavAdI haiM, tinakai prANI prANa, hiMsya hiMsaka hiMsA hiMsAphalakA astitvahI saMbhavai nAMhI / tinakA mata pramANAsiddha nAhIM hai // Age pUche hai, hiMsA to jaisA lakSaNa kahyA taisA jANI / aba yAke anaMtara kahyA jo anRta, tAkA lakSaNa kahA? so kahau, aiseM pUcheM sUtra kaheM haiM // asadabhidhAnamannRtam // 14 // yAkA artha- jo prANInikU pIDA kare aisA aprazasta burA vacana, tAkA kahanA, so anRta hai / ihAM satzabda prazaMsAvAcI hai, tAkA niSedha so asat aprazasta aisA kahiye / so aiseM asat arthakA kahanA so anRta hai / Rta kahiye satya, Rta nAhIM so anRta hai / tahAM jo prANI For Private and Personal Use Only Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdakRtA // saptama adhyAya // pAna 548 // nikUM pIDAkArI vacana hoya, so aprazasta hai / jisa vacanakA vastu viSaya vidyamAna hoU athavA vidyamAna mati hoU, jahAM hiMsA hoya, so sarva anRta kahiye hai / so pahaleM aisA kahyA thA, jo, anya vrata haiM te ahiMsAtratakI rakSAke artha haiM / tAtaiM ihAM jo hiMsAkA kahanevAlA hoye so vacana anRta hai, aisA nizcaya karanA / so sarvathA niSedhakAhI artha lIjiye tau zUnyakA prasaMga AtA yukta nAhIM / bahuri sarvathA viparIta artha lIjiye tau vastukA svarUpa anyathA kahai haiM, tAhIkA prasaMga hoi / koI satyavacana aisA hai, jAkari prANInikUM pIDA hoya hai, so nahIM hai / tAteM aprazasta artha meM doU Aya gaye / jhUTha kahanAbhI anRta hai / bahuri sAMca kahai ara jAteM prANInikUM pIDA hoya hiMsA hoya sobhI anRta hai / aisA bhAvArtha jAnanA || Age pUcheM anRtake anaMtara kahyA jo steya, tAkA kahA lakSaNa hai? aiseM pUcheM sUtra kahai haiN|| adattAdAnaM steyam // 15 // yAkA artha - adatta kahiye vinAdiyA vastu dhanAdika, tAkA AdAna kahiye lenA, so steya hai / ihAM AdAna nAma grahaNakA hai, jo adatta kahiye vinAdiyekA grahaNa, so adattAdAna hai / ihAM tarka, jo, aiseM hai to karmake rvagaNA tathA nokarmake vargaNA haiM te kAUne diye nAhIM, For Private and Personal Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 549 // tinakA grahaNa adattAdAna ThahasA / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa ihAM nAhIM / jAteM ihAM adattazabda kahyA hai / tAkA aisA artha Ave hai, jo, jisavi denalenekA vyavahAra hoya aise dhanAdi | vastuteMhI adatta jAnanA, karmanokarmake grahaNavirSe denelenekA vyavahAra nAhI, te sUkSma haiM adRSTa | haiM / bahuri kahai, jo, aisabhI yaha prasaMga Avai hai, jo muni AhAra lene... jAya haiM, taba galI rastAke | daravAje Adi hoya haiM, tinameM praveza karai hai, so vinAdIye haiM, tisameM steyakA doSa aayaa| tAkU kahiye, jo, yaha doSabhI nAhI, jAteM galI rastAke daravAje Adi lokanine sAmAnyapaNe deya rAkhe haiN| koI Avau koI jAvI, tahAM varjana naahiiN| yAhIte muni haiM so jahAM dvArake kapATa Adi juDe hoya tahAM varjanA hoya tahAM praveza na kareM haiM / athavA pramattayogakI anuvRtti hai / tAteM galI AdimeM praveza karate munikeM pramattayoga nAhIM hai / tAteM yaha artha hai, jahAM saMklezapariNAmakari pravRtti hoya tahAM steya kahiye / bAhyavastukA grahaNa hoU tathA mati hoU pramattayogake hote steya vaNI rahyA hai| Age, cauthA abrahmakA lakSaNa kahA hai aise pUche sUtra kahe haiM // maithunamabrahma // 16 // ADhitawkerkasatbeatababeats For Private and Personal Use Only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 550 // yAkA artha- maithuna kahiye kAmasevana so abrahma hai| tahAM strIpuruSa cAritramohake udayakU hote rAgapariNAmakari sahita hoya taba tinake paraspara sparzanakI icchA hoya, so maithuna hai, tisakA bhAva tathA kAryakA nAma maithuna hai| jAteM lokavi tathA zAstravirSe taiseMhI prasiddha haiN| lokavirSe tau bAlagopAla strI sarva jAneM haiM, jo, strIpuruSakai rAgapariNAmateM ceSTA hoya so maithuna hai / bahuri zAstravirSebhI ghoDe valadhake maithunakI icchAvirSe ityAdika pATha haiM, tahAM maithunakA grahaNa kIjiye hai| bahuri ihAM pramattayogakI anuvRtti hai, tAkaribhI strIpuruSakA yugalasaMbaMdhI ratisukhake arthi ceSTA hoi sohI maithuna grahaNa kIjiye hai| sarvahI kAryameM maithuna nAhIM / bahuri jAke pAlate saMte ahiMsAdika guNa vRddhikU prApta hoya so brahma hai, jo brahma nAhIM so abrahma hai / so aisA abrahma | maithuna hai / isa maithunateM hiMsAdika doSa haiM te puSTa hoya haiM / jAteM maithuna sevanevirSe jo puruSa tatpara hai so thAvara trasa prANInikU haNe hai, jhUTha bacana bole hai, corI karai hai, cetana acetana parigrahakA | grahaNa karai hai, aiseM jAnanA / ihAM aise kahaneteM strIpuruSa rAgapariNAmavinA anya koI kArya kare, so maithuna nAhIM / tathA doya puruSa koI kAmasevanavinA anya kArya karai so maithuna nAhIM, aisA 6 siddha hoya hai / tathA kAmasevanake pariNAmateM ekahI puruSa jo hastAdikateM ceSTA karai sobhI maithuna For Private and Personal Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAROOPANINGASPRINTwordPNPONGARPORApropoon // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMkatA // saptama adhyAya // pAna 551 // hai| jAteM tahAM dUsarA rAgapariNAmake virSe saMkalpa hai| jaise kAhUMkoM bhUta lAgai taiseM ihAM dUsarA kAma hai, tAteM maithunazadakI siddhi hai / AgeM, pAMcavAM jo parigraha tAkA kahA lakSaNa hai aise pUche sUtra kahai haiM // mUrchA parigrahaH // 17 // yAkA artha- mUrchA kahiye paravirSe mamatvapariNAma so paripraha hai| tahAM bAhya je gaU bheMsi maNi motI Adi cetana acetana vastu ara abhyaMtara je rAga Adika aise je parigraha tinakI | rakSA karanA upArjana karanA saMskAra karanA aisA jo vyApAra, so mUrchA hai / ihAM prazna, jo, lokavirSe | vAyu Adi rogake prakopateM acetana hoya jAya tAkU mUrchA kahai haiM, so prasiddha hai, so tisa arthakU | grahaNa kAhe na kIjiye? tAkA uttara. jo, yaha to satya hai, lokameM tisahIkaM mA kahai hai| paraMtu yaha mArchi dhAta hai so mohasAmAnya arthavirSe vata hai, so sAmAnyakI preraNA viSeza arthivirSe | hai / aiseM hoteM vizeSakA artha ihAM grahaNa hai / jAteM ihAM parigrahakA prakaraNa hai / ihAM pheri pUche hai, jo | aiseM kahaibhI bAhya vastukai parigrahapaNA nAhIM ThaharaigA / jAte tumaneM abhyaMtara jo mUrchA hai tAhIkA grahaNa kIyA hai / tAkA samAdhAna, jo, satya hai / pradhAnapaNAteM hamane abhyaMtarakAhI grahaNa kIyA || For Private and Personal Use Only Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnakA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 552 // hai / bAhyaparigraha na hoteMbhI merA yaU hai aiseM paravirSe saMkalpa karanevAlA puruSa hai, so parigrahasahitahI hai / athavA bAhya parigraha nAhIMbhI kahiye hai bahuri parigraha haibhI aisAbhI kahiye, jAte mUrjAkA AlaMbana kAraNa hai / tathA mUrchA hai kAraNa jADUM aisA hai // bahuri ihAM tarka, jo, merA yaU hai aisA saMkalpa hai sobhI parigrahavAcI hai, to samyagjJAnAdikavi bhI yaha merA hai aisA saMkalpa hai, sobhI parigraha ThahayA / rAgAdipariNAma abhyaMtaraparigrahakIjyauM yahabhI hai / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa nAhIM / jAteM ihAM pramattayogakI anuvRtti hai, tAte jJAnadarzanacAritravAna puruSa hai so mohake abhAvateM apramatta hai, tAteM tAkai mULa nAhIM hai, aisA yAkai niSparigrahapaNA siddha hai // ihAM aisAbhI vizeSa jAnanA, jo, jJAnAdi AtmAke svabhAva haiM, tyAganeyogya nAhIM / tAte tinaH parigrahasahitapaNA na hoya hai ara rAgAdika haiM te AtmAke svabhAva nAhIM / karmake udayake AdhIna hoya hai, tAteM tyAganeyogya haiM / tAteM tinavirSe merA yaU hai aisA saMkalpa hai so parigraha haihI, yaha kahanA yukta hai / ina rAgAdikanihIta sarva doSa upaje haiM / e sarva doSanike mUla haiM / merA yaU hai aise saMkalpatehI parigrahakI rakSA karanI upArjana karanA ityAdika upajai haiM / tinavirSe avazya hiMsA hoya hai / inake nimitta jhUTha bole hai, corI karai For Private and Personal Use Only Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 553 // haiM, maithunakarmavirSe yatna kareM haiM / tina pApanike abhAvateM narakaAdike duHkha anekaprakAra pravarte haiM / ___Age, aise ukta anukramakari hiMsAdivirSe doSa dekhanevAlA puruSakai ahiMsAdikavi guNakA nizcaya bhayA, taba ahiMsAdikavirSe baDA yatna karane lagA, tAkai ahiMsAdi vrata hoya haiM, so puruSa kaisA hai aise sUtra kahai haiM ||niHshlyo vratI // 18 // __yAkA artha-mithyA mAyA nidAna e tIni zalya jAke na hoya so vratI hai / jo zRNAti kahiye ghAtai cubhai so zalya kahiye / sau arthate zarIrakevirSe praveza karai ghasI jAya aisA zastravizepakU zalya kahiye / tisasArikhA cubhai manavirSe bAdhA karai sobhI zalyahI kahiye / jAte karmake udayateM bhayA jo mAnasika vikAra so prANInikU zarIrasaMbaMdhI tathA manasaMbaMdhI bAdhA karai sobhI zalya hai, aisA upacArakari nAma jAnanA / so zalya tIniprakAra hai, mAyAzalya nidAnazalya mithyAdarzanazalya / tahAM mAyA to nikRtikU kahiye, yA Thiganeke pariNAmabhI kahiye / bahuri viSayabhoga nikI vAMchAkU nidAna kahiye / bahuri atattvazraddhAnakU mithyAdarzana kahiye / ina tIniteM rahita || hoya niHzalya hai so vratI hai aisA kahiye hai // Aamirxxxaliaamkaranixaaavasaavsexsabs For Private and Personal Use Only Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMkRtA // saptama adhyAya // pAna 554 // ihAM tarka karai hai, zalyakA abhAvateM tau niHzalya kahiye / bahuri vratake dhAraNa vratI khiye| ihAM vratIkA vizeSaNa niHzalya kIyA so vratakai ara niHzalyapaNAkai virodha hai, tAteM vizeSaNa vaNe nAhIM / niHzalyakU vratI kahanA vaNeM nAhIM / jaiseM daMDake saMbaMdhateM tau daMDI kahiye / chatrake saMbaMdhateM chatrI kahiye / daMDIke saMbaMdhate chatrI kahanA to vaNeM nAhIM / tAkA samAdhAna, ihAM doU vizeSaNate vratI kahanA iSTa kIyA hai / kevala hiMsAdikake choDanehImAtra vratake saMbaMdhateM zalyasahitakU vratI kahyA nAhIM, jAkai zalyakA abhAva hoya taba vratake saMbaMdhateM gRhAdikameM vasane na vasanekI apekSA agAra anagArake bhedakari vratI kahanekI vivakSA hai / jaiseM jAkai bahuta dUdha ghRta hoya tAkU gaUvAlA kahiye bahuri jAke dUdha ghRta nAhI hoya aru gaU vidyamAna hoya to gaUvAlA kahanA niSphala hai / taiseM | jo zalyasahita hoya tAkai vrata hotebhI vratI kahanA satyArtha nAhIM / jo niHzalya hai sohI vratI hai| tathA ihAM aisAbhI udAharaNa hai, jo, pradhAna hoya tAkA vizeSaNa apradhAnabhI hoya hai| jaise koI ra kATanevAlA puruSa tau kATanekI kriyAvirSe pradhAna haihI, paraMtu tAke vizeSaNa kIjiye jo tIkSNa | pharasIkari kATai hai tahAM tIkSNaguNa vizeSaNasahita pharasI apradhAna hai| so kATanevAlA puruSakA vizeSaNa hoya hai; taiseM niHzalyapaNAguNakari vizeSaNasvarUpa jo vrata te tisa vratasahita puruSa pradhAna For Private and Personal Use Only Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 555 // hai, tAkA vizeSaNa hoya hai aiseM jAnanA // AgeM aiseM vratIke bheda jAnanekU sUtra kaheM haiM // agA-nagArazca // 19 // yAkA artha-- eka agArI kahiye gRhastha dUjA anagAra kahiye muni aise vratIke doya bheda haiM / tahAM vasaneke arthi puruSa jAkoM aMgIkAra karai so agAra kahiye tAkU vezma maMdira gharabhI kahiye, so jAkai hoya so agArI kahiye / bahuri jAkai agAra na hoya so anagAra kahiye / aiseM | doyaprakArake vratI haiN| eka agArI dUsarA anagAra / ihAM tarka, jo, aiseM to viparyayakIbhI prApti Avai hai / zanyAgAra devamaMdira AdikevirSe AvAsa karate je mani tinakai agArIpaNA aayaa| bahuri jo viSayatRSNAteM nivRtta nAhIM bhayA hai, aisA gRhastha so koI kAraNanai vanameM jyAya basyA tAkai anagArapaNA AyA / tahAM AcArya kahai haiM, yaha doSa ihAM nAhIM Avai hai / ihAM bhAva agArakI vivakSA hai / cAritramohake udayateM agAra jo ghara tAke saMbaMdhaprati jo anivRtti pariNAma hai so bhAvaagAra hai / so aisA jAkai bhAvaagAra hoya so vanameM vasatA hoya tauU agArIhI kahiye / || ara gharameM vasai te agArIhI haiM / bahuri bhAvaagArakA jAke abhAva hai so anagAra kahiye hai // For Private and Personal Use Only Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 556 // bahuri tarka, jo, agArI jo grahastha tAkai vratIpaNAkI prApti nAhI baNe hai| jAteM yAke paripUrNa vrata naahiiN| vratI aisA nAma to pUrNa vrata hoya taba baneM / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa nAhIM hai / naigama Adi nayakI apekSAkari agArI grahasthakabhI vratIpaNAM vaNe hai / jaise koU eka sAla UbarAmeM vasatA hoya tAkU nagarameM vasanevAlAbhI kahiye / taiseM tAkai sakalavrata nAhI hai, ekadezavata hai toU tAkU vratI kahiye / naigama saMgraha vyavahAra e tInUM naya haiM, tinakI apekSA jaannii| tahAM naigama to AgAmI sakalavratI hoygaa| tAkI apekSA saMkalpamAtraviSaya kare hai / bahuri saMgraha sAmAnyavratIkA grahaNa karai hai| tahAM ekadezabhI Aya gayA / bahuri vyavahAra vratIkA bheda kare hai| tAteM ekadezavratIkA bheda haihI, ekadezavi sarvadezakA upacArateMbhI baNeM hai, aisA jAnanA // AgeM pUche hai ki, hiMsAdika pAMca pApa haiM, tinameM koI puruSa ekapApate nivRtta huvA hoya so gRhastha vratI hai ki nAhI? AcArya kahai haiM nAhIM hai / pheri pUche hai, jo, kaise haiM ? tahAM kaheM haiM, pAMcUhI pApakI virati vaikalyena kahiye ekadezapaNe karai, so ihAM vivakSita hai / tAkA sUtra // aNuvrato'gArI // 20 // yAkA artha- pAMca pApakA tyAga aNuvrata kahiye ekadeza tyAga jAkai hoya so agArI | For Private and Personal Use Only Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 557 // kahiye gRhasthavratI hai| tahAM aNuvratazabda hai so alpavacana hai, jAkai aNuvrata hoya so aisA | agArI kahiye hai / ihAM pUche hai, yA agArI gRhasthakai vratanikA aNupaNA kaiseM hai ? tAkU kahai hai, yAkai sarvasAvadha kahiye sarvahI pApa tinakI nivRtti kahiye abhAva tAkA asaMbhava hai-hoya sakai nAhIM | / pheri pUche, jo, yaU kaunase pApate nivRtta hai ? tahAM kahiye hai, vasaprANInikA vyaparopaNa kahiye mAraNA tAteM nivRtta hai / tAteM to yAkai AdyakA ahiMsA nAmA aNuvrata hai / bahuri jisa asatya vacanauM gharakA vinAza hoya, tathA grAmakA vinAza hoya, aisA Apa jANeM tisa asatyavacanateM nivRtta hoya nehamohake vaza aisA vacana na bolai aise gRhasthakai dUsarA aNuvrata hoya hai / bahuri anyakU pIDAkA kAraNa aise adattAdAnAdikakA na lenA, tAkA rAjAdikake bhayateM avazya tyAga hoyahI, tisavirSe lenekI icchAbhI na hoya, aise pariNAma na hoya, jo, bhaya na hoya to levo vicArai, aisA hoya to tAvirSe AdarahI na hoya, so tIsare aNuvratadhArI zrAvaka hai / bahuri upAtta | kahiye parakI vyAhI ara anupAtta kahiye parakI vyAhI nAhIM aisI jo parastrI tisake saMgamateM | nAhIM hai rati kahiye rAga jAkeM aisA gRhastha, so to cauthA aNuvratadhArI hai| bahuri dhana dhAnya hai| kSetra Adi parigrahakA apanI icchAke vazateM parimANa karai, jetI icchA hoya tetA rAkhai aisA jo | For Private and Personal Use Only Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMkRtA // saptama adhyAya // pAna 558 // gRhastha so pAMcamAM aNuvratadhArI hai // ihAM koI pUche, jo, gRhasthavratIkU trasake ghAtakA tyAgI kahyA so yAkai vyApAraAdi gRhasthake AraMbha aneka haiM, tinameM trasakI hiMsA avazya hoya hai / tAmeM tyAga kaise palai ? bahuri yAkai zAstrameM gyAraha pratimArUpa bheda kahe haiM, tinameM samajhai nAhI, so kaisai hai ? tAkA samAdhAna, jo | zrAvakake gyAraha pratimArUpa bheda kahe haiM, tinameM prathamapratimAvihI sthUlatyAgarUpa pAMca aNuvratakA grahaNa hai / yAkA lakSaNa aisA kahyA hai, jo, ATha tau mUlaguNa pAlai, sAta vyasana choDai, samyagdarzanake atIcAra mala doSa TAle aiseM kahai te pAMca aNuvrata sthUlapaNe Avai hai| jAteM koI zAstrameM to ATha mUlaguNa kahe haiM / tAmeM pAMca aNuvrata kahe madya mAMsa sahatakA tyAga kahyA aiseM ATha kahe / | koI zAstrameM pAMca udaMvara phalakA tyAga, tIni makArakA tyAga aiseM ATha kahe / koI zAstrameM | anyaprakArabhI kahyA hai, yaha tau vivakSAkA bheda hai // tahAM aisA samajhanA , jo, sthUlapaNe pAMca pApahIkA tyAga hai / paMca udaMbara phalamaiM to sabhakSaNakA tyAga bhayA, zikArake tyAgameM trasa mAranekA tyAga bhayA, corI tathA parastrI vyasanatyAgameM doU vrata bhaye, dyUtakarmaAdi atitRSNAke tyAgate asatyakA sAga tathA parigrahakI aticAha miTI, For Private and Personal Use Only Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 559 // mAMsa madya sahatake tyAgate trasakU mArikari bhakSaNa karanekA tyAga bhayA / aiseM pahalI pratimAmeM paMca aNuvratakI pravRtti saMbhavai hai / ara inake atIcAra dUri kari sakai nAhIM / tAteM vratapratimA nAma na pAvai / samyagdarzanake mala doSa atIcAra dUra hoya sake haiM, darzanapratimA nAma kahAvai hai / manavacanakAya kRtakAritaanumodanAkari atIcArarahita pratijJA palai, taba pratimA nAma pAvai hai, pratimA nAma mUrtikAbhI hai, so vratakI sAMgopAMga mUrti baNe tava pratimA kahiye, so isa darzanapratimAkA dhAraka paMcaparameSThIkA bhakta hai, anyakI upAsanA nAhIM, saMsAradehabhogate virakta hai| jo pratijJA yAkai hai, so aisI hai, jo, saMsArake kArya bigaDai tau bigaDau, deha bigaDai tau bigaDau, bhoga bigaDai tau bigaDau, pratijJA to bhaMga na karanI / aiseM dRDhapariNAmahIte pratijJA nAma pAvai hai| bahuri trasake ghAtakIbhI aisI tau pratijJA hoya hai, jo, trasaprANIkU manavacanakAyakari mArUM | nAhI, parakU upadezakari maravAUM nAhIM, anya mArai tau tAkU bhalA jANUM nAhI, devatAke arthi guruke arthi maMtrasAdhanake arthi rogake ilAjake arthi trasaprANIkU ghAtUM nAhIM ara vyApAraAdikAyanivirSe yatna to karai, paraMtu tahAM gRhasthake AraMbhake aneka kArya haiM, kahAMtAI bacAvai ? toU yAke | abhiprAyamaiM mAranehIke pariNAma nAhIM, tAteM pApa alpa hai| bahuri vratapratimAmeM vratanike atI atsapteresistartseritalikeeratureritalistsertseirnertilibra For Private and Personal Use Only Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paDita jayacaMdajIkRtA / saptama adhyAya // pAna 560 // cArakI sodhanA hai, AraMbhaparigraha alpa hoya hai / paMcapApateM bahu bhayavAn hai| paraMtu pratyAkhyAnAvaraNake tIvasthAnaka udaya hoteM sakalavrata na baNai haiM, ityAdi bhAvArtha jaannaa|| AgeM pUcha hai ki, gRhastha aNuvratIkA etAvanmAtrahI vizeSa hai, ki kichU aurabhI hai ? so tAke vizeSakA sUtra kahai haiM digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikaproSadhopavAsopabhogaparibhoga parimANAtithisaMvibhAgavratasampannazca // 21 // yAkA artha- gRhastha aNuvratI hai, so, digvirati dezavirati anarthadaMDavirati e tIni tau guNavrata haiM, bahuri sAmAyika proSadhopavAsa upabhogaparibhogaparimANa atithisaMvibhAga e cyAri zikSAvrata ina sAtavratanikari sahita hoya hai / inakU sAta zIlabhI kahiye / ihAM viratizabda tau pratyeka | lenete tIni vrata bhaye haiM / cyAri sAmAyika Adi vratahI haiM, sohI kahiye hai / dik kahiye pUrvaAdi dizA, tinavirSe prasiddhacihna parvata nadI grAma nagarAdika, tina paryaMta maryAda kari niyama karai so tau digvirativrata hai / yAteM bAhira trasathAvara sarvahI prANInikA ghAtake abhAvate yAkai mahA. vratapaNAkA upacAra hai / tisa bAhara lAbha hoteMbhI pariNAma calai nAhIM / tAteM lobhakaSAyakA nirAsa For Private and Personal Use Only Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 561 // | hoya hai / bahuri dizAke parimANavirSebhI kAlakI maryAdakI sApekSA maryAda karai, jo, isa mahInAmeM tathA pakSameM tathA isa dinameM apane gharameMhI rahanA hai, tathA isa nagarameMhI rahUMgA, tathA phalANA vADA tathA bAjAra hATatAMIkI maryAda hai ityAdi pratijJA karai so dezavirativrata hai / ihAMbhI jetA dezakI maryAda karI tAteM bAhira hiMsAdike abhAvateM mahAvratapaNAkA upacAra hai / bahuri jisane kichu apanA parakA upakAra nAhIM ara apane parake nAza bhaya pApakA kAraNa aisA jo kArya so anarthadaMDa hai , tisate rahita honA, so anarthadaMDavirativrata hai / so yahU paMcaprakAra hai, apadhyAna pApopadeza pramAdAcarita hiMsApradAna azubhazruti aiseM / tahAM parake jaya, parAjaya, vadha, baMdhana, aMgachedana, sarvadhanakA haraNa ityAdi kaise hoya aise manakari ciMtavanA; so tau apadhyAna hai / bahuri klezarUpa tiryagvaNija prANivadhakA tathA hiMsAkA AraMbha Adika pApasaMyukta vacana kahanA, so pApopadeza hai| bahuri prayojanavinA bhUmikA kUTanA, jalakA sIMcanA, vRkSakA chedanA Adi avadya kahiye pApa, tAkA kArya so pramAdAcarita hai / bahuri viSa, lohake kAMTA, zastra, agni, jevaDA, koraDA, cAvakA, daMDa Adi hiMsAke upakaraNakA denA, so hiMsA| pradAna hai / bahuri hiMsA tathA rAgAdikakI vadhAvanahArI khoTI kathA tinakA sunanA sIkhanA pravartana | For Private and Personal Use Only Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMkRtA // saptama adhyAya // pAna 562 // karanA, so azubhaznuta hai // bahuri sAmAyika kahai haiM / tahAM sAmAyikazadakA artha kahai haiM / sam aisA upasarga hai, so ekatAke arthameM hai / jaiseM saMgataM ghRtaM kahiye kADhU vastumeM ghRta mile eka hoya tAkU saMgataM ghRtaM kahiye / tathA tela milyA hoya eka hoya gayA hoya tahAM saMgataM tailaM aisA kahiye / taiseM ekahI bhUta jAniye / bahuri aise ekatvapaNAkari ayanaM kahiye gamana hoya so samaya kahiye / bahuri samayahI hoya , so sAmAyika kahiye / tathA samaya jAkA prayojana hoya so sAmAyika kahiye / bhAvArtha aisA, jo svarUpavirSe tathA zubhakriyAvirSe ekatA kari lIna honA, so sAmAyika hai / tahAM ete kSetravi ete kAlavi mai isa apane svarUpavitraM tathA zubhakriyAhIviauM lIna hUM aiseM maryAdakari sAmAyikavi tiSThe hai, tAke tete dezakAlasaMbaMdhI mahAvatakA upacAra hai / tAteM sUkSmasthUlaprakArakari yAkai hiMsAdikakA abhAva hai| ihAM koI kahai, aiseM tau sakalasaMyamakA prasaMga Avai hai| tAkU kahiye, yAkai sakalasaMyamakA ghAtaka pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA udayakA sadbhAva hai, tAteM sakalasaMyama naahiiN| bahuri kahai, jo, / aiseM kahai / mahAvratakA abhAva Avai hai, tuma mahAvrata kaise kaho ho ? tALU kahiye, jo, upacArakari || For Private and Personal Use Only Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir e rsasakasexasabkrt0s // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 563 // kahai haiM / jaise koI puruSakA rAjameM praveza hoya, so koI rAjakA pracchanna ThikANAM hoya tahAM tAkA | gamana nAhIbhI hai, tauU tAkU kahiye isa puruSakA rAjameM sarva jAyagA praveza hai sarvagata hai; taiseM | ihAMbhI vratakA aMgIkAra hai, sakalavrata nAhI toU ekadezavi sarvadezakA upacArakari vratI kahiye | hai / bahuri proSadhazabda hai so parvakA vAcakabhI hai, proSadha aSTamI caturdazI Adi parvakU kahiye / bahuri pAMcUhI indriya apane viSayateM chUTi jAmeM Aya vasai so upavAsa kahiye / jahAM cyAriprakAra AhArakA tyAga hoya so upavAsa hai, aisA artha jAnanA / jo proSadhavirSe upavAsa hoya so proSadhopavAsa kahiye / tahAM apane zarIrakA saMskArake kAraNa snAna sugaMdha puSpamAlA gahaNA AbharaNa Adikari rahita hoya pavitra kSetra avakAzavirSe tathA sAdhumuni jahAM vase taise kSetravirSe | tathA caityAlayavirSe tathA apane rahane kI jAyagAmeM nyArA proSadhopavAsa karanekA sthAnaka hoya tahAM dharmakathAkA sanana citavanA tisavirSe mana lagAya baiThA rahai AraMbhAdika kicha kara nAhI, so proSadhopacAsa hai| bahuri upabhoga kahiye bhojana pANI sugaMdha mAlA Adika ekavAra bhoganemeM AveM bahuri || paribhoga kahiye vastra AbhUSaNa seja Asana gRha yAna vAhana Adika vAravAra bhoganemeM AveM ina | akorittariab For Private and Personal Use Only Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 564 // doUnikA parimANa, so upabhogaparibhogaparimANa kahiye / ihAM bhogasaMkhyA pAMcaprakAra hai / trasaghAta pramAda bahuvadha aniSTa anupasevya aiseM / tahAM trasaghAta" nivRtta hai citta jAkA tisa puruSakari mAMsa aru sahata tau sadAhI tyAga karane / bahuri madya hai so mana mohai hai tAte pramAda choDaneke arthi choDanA / bahuri kevaDA ketakI sahIjaNA agathyAke phUla Adi tathA jamIkaMda Adau mUlA Adi bahujIvanikA upajanekA ThikANa jina; anaMtakAya kahiye te sarvahI tyAga karane / jAteM inameM ghAta to bahutajIvanikA hai ara phala alpa hai-kiMcit khAdamAtra phala hai / bahuri yAna vAhana AbharaNa AdikavirSe mere aitA iSTa hai, isasivAya aniSTa hai tAkA tyAga hai, aise iha aniSTatyAga kahiye / bahuri kAlake niyamakari yAvajIva yathAzakti iSTavastuvirSebhI sevaneyogya nAhIM tinakA tyAga karanA, so anupasevyatyAga kahiye // bahuri jo saMyamakU pAlatA saMtA atati kahiye vihAra karai so atithi kahiye athavA jAkai | tithi nAhIM hoya so atithi kahiye, jo paDivA doyaja Adi tithirUpa kAlake niyamavinA AhArakU Avai so atithi hai, aisA artha hai / aiseM atithike arthi saMvibhAga kahiye apane bhoja| navastuvirSe vibhAga denA, so cyAriprakAra hai / bhikSA upakaraNa auSadha vasatikA / tahAM mokSake | For Private and Personal Use Only Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 565 // arthi udyamI saMyamIvirSe tatpara pravINa zuddhaAcArI jo atithi tAkai arthi zuddhamanakari nirdoSa bhikSA bhojana AhAra denA / bahuri dharmake upakaraNa samyagdarzanajJAnacAritrake vadhAvanevAle deNeM / bahuri auSadhabhI yogya deNI / bahuri paramadharmakI zraddhAkari vasatikAbhI bnaavnnii| bahuri sUtrameM cazada hai so Age kahasI jo gRhasthadharma tAke samuccayake arthi hai // ihAM aisAbhI vizeSa jAnanA, jo, gyAraha pratimAke anukramameM dUjI vratapratimA hai tAmeM | paMcaaNuvratake atIcAra tau sodhaihI haiN| bahuri e saptazIla kahe tinakA AcaraNa yathAzakti hai | tinameM atIcArabhI lAgai haiM / bahuri tIjI pratimA sAmAyika nAma hai, tahAM sAmAyika atIcArarahita pale hai| bahuri cauthI pratimA proSadhopavAsa nAmA hai, tahAM proSadhopavAsa atIcArahita palai hai / bahuri pAMcamI pratimA sacittatyAga nAma hai, tahAM upabhogaparimANa nAmA zIla hai tAke atIcAra sodhai hai| tahAM saMcittakA bhakSaNakA to tyAgahI karai hai, bahuri anyakAryabhI sacittasUM | yatnapUrvaka kare hai / ihAM sataraha niyamakI pravRtti avazya hoya hai / bahuri chaThI pratimA rAtribhojanakA | tyAga divA strIsevanakA tyAga hai, so yahabhI upabhogaparibhogake parimANake atIcAra sodhanehIkA || vizeSa hai / tahAMtAI jaghanyazrAvaka kahiye / 40DAODreatmeatmaavaasawalapx . For Private and Personal Use Only Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacadaMkRtA / saptama adhyAya // pAna 566 / / bahuri sAtamI pratimA brahmacarya hai / so ihAM vastrIkAbhI tyAga navavADasahita zuddha atIcArarahita hoya hai / bahuri AThamI pratimA AraMbhatyAga hai| tahAM vaNija Adi AraMbhakA kachU kuTuMba sAmila rahane meM doSa atIcAra upajai tathA tAkAbhI atIcArarahita zuddha tyAga hoya hai| bahuri navamI pratimA parigrahatyAga hai| tahAM pahalai kachu alpaparigraha rupayA paIsAsaMbaMdhI mamatva thA tisakAbhI ihAM tyAga hai atIcAra na lagAvai hai| ihAMtAI madhyamazrAvaka hai| bahuri dazamI pratimA anumatityAga hai, so navamImeM kuTuMba sAmila bhojanAdika karai thA, tAmeM bhalA mAnanekA doSa upajai thA, isa dazamI pratimAmeM tAkAbhI tyAga hai, gharakA tathA anya koI bulAvai tAkai bhojana karai, gharateM udAsInavRtti rahai, kadAcit ghara baiThe kadAcit maTha maMDapa caityAlaya AdivirSe baiThi nirmamatva rahai / bahuri gyAramI pratimAmeM gharakA tyAga kari munikIjyoM maMDapameM rahai hai, yAkA nAma uddiSTatyAgapratimA hai / tahAM apane nimitta kIyA bhojanAdikuMbhI nAhIM aMgIkAra karai hai, yaha | uttamazrAvaka hai, eka kopInamAtra vastra rAkhai hai / bahuri yAkA dUsarA bheda kSullaka hai, tAkA svarUpa zrAvakAcArateM jAnanA / bahuri sArIhI pratimAnikA svarUpakA bhAvArtha ihAM saMkSepa likhyA hai| hA so vizeSakathana zrAvakAcAragraMthaniteM jAnanA // AgeM cazabdakari samuccaya kIyA kahai haiM KAPORNFOPANSARAMSARPANNAPKINNAPARAGARPORApaper For Private and Personal Use Only Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 567 // ||maarnnaantikii sallekhanAM yoSitA // 22 // ___ yAkA artha-- maraNake aMtasaMbaMdhI jo sallekhanA tAhi sevanevAlAbhI yaha zrAvaka hoya hai / tahAM apane paripAkakU prApta bhayA jo Ayukarma tAkA bahuri indriyaprANa tathA balaprANa inakA kAraNake vazateM kSaya honA, so maraNa kahiye / tAkA jo tisa bhavasaMbaMdhI aMta tAkU maraNAMta kahiye, so maraNAMta hai prayojana jAkA so mAraNAMtikI kahiye / bahuri bhaleprakAra bAhya tau kAyakA tathA abhyaMtara kaSAyakA lekhanA kahile anukramateM tinake kAraNanike ghaTAvanekari kRza karanA so sallekhanA kahiye / aisI maraNake aMtasaMbaMdhI sallekhanA tAhi joSitA kahiye sevanevAlA gRhastha zrAvaka hoya | hai / ihAM koI kahai hai, jo, joSitAzabda kahyA so sevitA aisA spaSTa pragaTa artharUpa zabda kyoM na kahyA? tAIM kahiye, jo ihAM sevitA na kahanA, jAteM joSitA kahane meM arthakA vizeSa baNai hai| kevala sevanAhI na grahaNa kIyA hai| DahAM prItikAbhI artha hai| prItivinA jorIne sallekhanA | na karanI / sallekhanA prIti hoteM ApahI karai hai| tAteM joSitAzadameM prIti aru sevanA doU artha bhI haiN| bahuri koI tarka karai hai, jo, yaha hama mAnyA, paraMtu yAmeM AtmaghAtakI prApti Avai hai / jAte | apane apane abhiprAyapUrvaka AyuAdi prANanikI nivRtti karai hai / AcArya kahai haiM, yaha ihAM doSa | For Private and Personal Use Only Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // sArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / saptama adhyAya // pAna 538 // aakryNddirertaiddkuNkulmuNdugNttlu | nAhIM / jAteM ihAM pramattayoga nAhIM hai pramattayogate prANavyaparopaNA karai so hiMsA kahI hai so yAkai hiMsA naahiiN| jAte rAgAdidoSakA yAkai abhAva hai| jo rAga doSa mohake vaza hoya, so viSazastrAdi upakaraNanikari ApakU ghAte, tAkai AtmaghAta hoya hai| tesaiM sallekhanAmeM nAhIM hai| jAteM ihAM AtmaghAtakA doSa nAhIM hai| ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- rAgAdikanikI utpatti na honA, so ahiMsakapaNAM siddhAntameM kahyA hai / bahuri tina rAgAdikanikI utpatti , so hiMsA hai, aiseM jinabhagavAnaneM kahyA hai // . bahuri vizeSa, jo, prANIkai maraNa aniSTa hai, tahAM jaise koI vyApArI anekaprakAra vyApArakI vastu saMcaya karI hoya gharameM dharI hoya tAkai gharakA vinAza honA iSTa nAhIM hai, tahAM koI kAraNa tAke vinAzakA kAraNa Aya prApta bhayA hoya tAkU yathAzakti dUri kare, bahuri kAraNa dUri na hoya | sakai tau jaisaiM apanI vyApArakI vastu gharameM dharI thI tinakA vinAza na hoya taiseM yatna karaiH | aiseMhI gRhastha zrAvakabhI vratazIlarUpa vyApArakI vastukA saMcayavirSe pravarte hai, tisakA Azraya yaha jIvita hai tAkA nAza to na cAhai hai, bahuri tisake nAzakA kAraNa Aya prApta hoya taba | tA kAraNa* jaiseM apanA guNa virodhyA na jAya taiseM dUri karai, bahuri jo nAzakA kAraNa dUri MADHUNatokertopatiserasalireatoosardsmber For Private and Personal Use Only Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 569 // na hoya sakai nAilAja hoya taba jaiseM apanA guNakA vinAza na hoya taiseM yatna karai, yAmeM kaise AtmaghAta bhayA kahiye? tahAM pUche hai, ki, sallekhanA maraNake aMtavirSe kahI, so maraNakA jJAna kaiseM hoya? tathA vinAjANe kaise kariye ? tahAM kahiye hai, jarA roga indriyanikI hAni dIkhai jo avazya jANe aba yaha zarIra rahegA nAhI, taba prAsuka AhArapANIkari tathA upavAsAdi tapakari anukramateM zarIrakA bala kSINa hotA jAya tahAM maraNaparyaMta dvAdazabhAvanAkA citavanateM kAla gamAvai, zAstrokta vidhAnakari samAdhi maraNa karai / / Age jo " niHzalyo vratI" aisA pUrva kahA thA, tahAM tIsarA zalya mithyAdarzana kahyA thA, tAteM yaha jAnyA, jo vratI hoya hai so samyagdRSTi hoya hai, mithyAdRSTi vratanikI kriyArUpa pravata tauU vratI nAhIM / tahAM pRchai, so samyagdarzana atIcArasahita sApavAda hoya hai ki atIcArarahita nirapavAda hoya hai ? aise pUche sUtra kahai haiM, jo, kadAcit mohanIyakarmakA vizeSa jo samyaktvaprakRti tAteM e apavAda kahiye atIcAra hoya haiM, yAkA sUtra // zaGkAkAGkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAH samyagdRSTeratIcArAH // 23 // yAkA artha- zaMkA kAMkSA vicikitsA anyadRSTiprazaMsA anyadRSTisaMstava e pAMca atIcAra | For Private and Personal Use Only Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaduruNddrNgnNtNrNgaarkuNddunnkulku // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // saptama adhyAya // pAna 570 // samyagdRSTIke haiN| tahAM niHzaMkitapaNALU Adi dekara ATha samyaktvake aMga pUrvaM darzanavizuddhike kathanavi kahe the, tinake pratipakSI doSa jAnane / ihAM pUche hai, prazaMsA ara saMstavameM kahA vizeSa hai ? tAkA uttara, jo, manakari mithyAdRSTIke jJAnacAritraguNakA pragaTa karanekA vicAra tAkauM bhalA jAnanA, so to prazaMsA hai| bahuri mithyAdRSTIvirSe chate tathA aNachate guNakA pragaTa karanekA vacana kahanA so saMstava hai / iha ini doUnimeM bheda hai / bahuri pUche hai, samyagdarzanake ATha aMga kahe the tAke tetehI pratipakSI atIcAra cAhiye, pAMcahI kaise kahe ? tahAM kahai haiM, jo, yaha doSa naahiiN| AgeM vratazIlanivi pAMcapAMcahI saMkhyAkari atIcAra kaheMge, tAteM prazaMsAsaMstavavirSe anya atIcAraniLU garbhitakari pAMcahI kahe haiM / ihAM aisAbhI vizeSa jAnanA, jo, samyagdRSTi muni tathA zrAvaka doUhI hoya haiM, so e atIcAra doUnikai saMbhavai haiM // ___AgeM, samyagdRSTIke atIcAra to kahe, bahuri pUcha hai ki aise atIcAra vratazIlanivibhI hoya haiM kahA? aise pUche AcArya kahai haiM, hA, hoya haiN| aiseM kahikari tina atIcAranikI saMkhyA kahanekU sUtra kahai haiM ||vrtaalessu paMcapaMca yathAkramam // 24 // For Private and Personal Use Only Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 571 // ___ yAkA artha-- pAMca vrata ara sAta zIla eka sallekhanA inavirSe pAMcapAMca atIcAra anukramateM jaanne| ihAM vratazIlakA dvaMdvasamAsa krnaa| ihAM tarka kahai haiM, zIlakA grahaNa anarthaka hai / vratagrahaNahIte zIlakA grahaNa hoya hai| jAteM zIlabhI vratahI hai| AcArya kaheM haiM, anarthaka nAhI hai / ihAM vizeSa janAvaneke arthi zIlakA grahaNa hai| e zIla haiM te vratanikI rakSAke arthi haiM aisA jAnyA jAya hai / yAteM digviratyAdika ihAM zIlake grahaNakari jAnane / bahuri agArIke adhikArateM aisA jAnanA, jo, e pAMcapAMca atIcAra kahiyegA te agArI gRhastha zrAvakake vratazIlanivirSe haiM sohI kahai haiN| tahAM prathamahI AdikA ahiMsA nAmA aNuvratakA sUtra kahai haiM ||bndhvdhcchedaatibhaaraaropnnaannpaannirodhaaH // 25 // ___yAkA artha-baMdha vadha cheda atibhAra lAdaNA annapAnakA rokanA e pAMca atIcAra ahiMsAaNuvratake haiN| tahAM prANInikA manovAMchita gamana karane kU rokanA bAMdhanA so tau baMdha | kahiye / bahuri lAThI cAvaka vetakari ghAta karanA coTa denA so vadha kahiye yAmeM prANavyaparopaNa na lenA / jAteM yaha pahalI hiMsAhImeM kahyA hai / bahuri kAna nAka Adika aMgaupAMgakA chedanA, || so cheda kahiye / bahuri nyAya vojhuteM adhikA lAdi calAvanA, so atibhArAropaNa kahiye / | For Private and Personal Use Only Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 572 // bahuri gaU AdikU sudhA tRSA Adi bAdhArUpa kriyAkA karanA, khAnA pInA na denA, so annapAnanirodha hai / e pAMca ahiMsA aNuvratake atIcAra haiN|| AgeM duje aNuvratake atIcAra kahanekU sUtra kahai haiN||mithyopdeshrhobhyaakhyaakuuttlekhkriyaanyaasaaphaarsaakaarmntrbhedaaH // 26 // yAkA artha-- mithyA upadeza rahobhyAkhyAna kUTalekhakriyA nyAsApahAra sAkAramaMtrabheda e pAMca atIcAra satyaaNuvratake haiN| tahAM svargamokSake kAraNa je kriyAvizeSa, tinavirSe anyaprANIni* anyathA pravartAvanA so mithyopadeza hai / bahuri strIpuruSaneM ekAMtaviauM kiyA jo kriyAvizeSa | tAkA pragaTa karanA, so rahobhyAkhyAna hai / bahuri anyapuruSaneM kahyA nAhIM ara parakA prayogake vazateM | parakU Thaganeke arthi jhUThA likhanA jo isaneM aisA kahyA hai tathA aisA kIyA hai aise apanI icchAteM baNAvanA, so kUTalekhakiyA hai| bahuri kAUneM rUpA sonA Adi dravya dharA hoya so tAkI saMkhyA dharanevAlAkU yAdi na rahI vismRta hoya gayA pIche mAMgI taba alpa saMkhyA kahiM mAMgI taba rAkhanevAlene kahI aitIhI hai tumArI lyo aisA tAke alpasaMkhyAkA vacana kahanA jetI paileM soMpI tetI na batAvanA, so nyAsApahAra hai / bahuri prayojanakari prakaraNakari aMgakI ceSTAkari For Private and Personal Use Only Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 573 // bhavarA bhrakuTikA vikSepakari ityAdi ceSTAkari parakA abhiprAya jANikari cugalI karane kU irSAdikateM tAkA pragaTa karanA, so sAkAramaMtrabheda hai| aise e pAMca satya aNuvratake atIcAra haiN| Age acauryavratake atIcAra kahai haiN||stenpryogtdaahRtaadaanviruddhraajyaatikrmhiinaadhikmaanonmaanprtiruupkvyvhaaraaH27 yAkA artha-- stenaprayoga tadAhatAdAna viruddharAjyAtikrama hInAdhikamAnonmAna pratirUpakavyavahAra e pAMca acauryaaNuvratake atIcAra haiM / tahAM koI corI karatA hoya tAkU Apa prerai tathA para... kahikari preraNA karAvai athavA pailA prerai tAkI sarAhanA karai tAkU bhalA mAnai so stenaprayoga hai| ihA stana nAma cArakA hai, tAkU prerai bahuri corakU Apu prekhAbhI nAhI sakhAmI nAhI paraMtu corakA lyAyA dravyakA grahaNa karai, so tadAhRtAdAna hai / bahuri yogyanyAyakU ullaMghi anyaprakAra lenA denA so to atikrama kahiye, so yaU rAjyasU viruddha hoya so viruddharAjyAtikama hai / | tahAM baDA molakI vastu alpa molameM leNekA yatana vicArakho karai, so viruddha rAjyAtikrama jAnanA / bahuri pAI mANi ityAdika tau mAna kahiye, inakU prastha Adi kahiye / bahuri tAkhaDIke taulA Adi unmAna kahiye / so inakari ghaTanekari tau parakU denA ara vadhatekari parakA aairserairvertiserrertiseritsabkrertaisextilit. For Private and Personal Use Only Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aadddaanilynikectiotekulNdrkuNddukuNttunnnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 574 // lenA ityAdi kUDA prayoga karanA, so hInAdhikamAnonmAna hai / bahuri khoTe sonA rUpA baNAya Thiganeke arthi vyavahAra karai parakU khoTI vastukU kriyAkari AcchI dikhAya de aiseM kUDa karai, so pratirUpakavyavahAra hai / aiseM e pAMca adattAdAnavirati aNuvratake atIcAra haiM / / Age brahmacarya aNuvratake atIcAra kahai haiN|| paravivAhakaraNetvarikAparigRhItAparigRhItAgamanAnaGgakrIDAkAmatIvrAbhinivezAH // 28 // yAkA artha-- paravivAha karaNA parigRhItaitvarikAgamana aparigRhItaitvarikAgamana anaMgakrIDA kAmatIvrAbhiniveza e pAMca brahmacarya aNuvratake atIcAra haiM / tahAM kanyAkA denA pariNAvanA so vivAha hai, so parakA vivAha karaNA, so paravivAhakaraNa kahiye / bahuri jo parapuruSaniprati | gamana karai so itvarI kahiye isa zabdakai niMdA arthavirSe kapratyayateM itvarikA aisA nAma bhayA / so ekapuruSahI jAkA bharatAra hoya so parigRhItA kahiye, tisaprati gamana kariye so parigRhIta | itvarikAgamana kahiye / bahuri jo vezyApaNAkari puMzcalI hoya aneka jAke bharatAra hoya so apa rigRhItA itvarikA kahiye, tisaprati gamana karai so aparigRhItAitvarikAgamana kahiye / bahuri || aMga kahiye prajananaliMga tathA yoni ina vinA anyarIti krIDA, so anaMgakrIDA kahiye / bahuri | RADExaspertoisrueritasexsareatabatcheatrics For Private and Personal Use Only Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 575 // kAmakA vadhatA pariNAma so kAmatItrAbhiniveza kahiye jAmeM kAmasevanekA niraMtara abhiprAya pravarte te e pAMca svadAra saMtoSa nAmA vratake atIcAra kahe haiM | Age pAMcavA aNuvrata ke atIcAra kahaiM haiM | // kSetravAstu hiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsa kupyapramANAtikramAH // 29 // yAkA artha - kSetra vAstu, hiraNya suvarNa, dhana dhAnya, dAsI dAsa, kupya inakA pramANateM ullaMghanA, so paMcama aNuvrata ke atIcAra haiM / tahAM kSetra tau nAMja upajanekA AdhAra tAkUM kheta kahiye, vAstu agAra gharakUM kahiye, hiraNya rUpA AdikA vyavahAra, suvarNa sonA, dhana gaU Adi, dhAnya taNDula, dAsI dAsa cAkara strI puruSa, kupya kapAsa resama caMdana Adi / tahAM kSetra vAstu, hiraNya suvarNa, dhana dhAnya, dAsI dAsa, aiseM cyAri tau doyadoyakA yugala lenA | bahuri eka kupya aiseM e pAMca bhaye / tinakA parimANa kIyA hoya jo merai etAhI parigraha hai anyakA tyAga hai pheri tisakUM atilobhake vazateM ullaMghai vadhAya le, so e pAMca atIcAra parigrahaparimANavrata ke haiM | aiseM pAMca aNuvrata atIcAra tau kahe, AgeM zIlAne ke atIvAra kahaiM haiM / tahAM prathamahI digvirati nAmA zIlake kahe haiM, tAkA sUtra - For Private and Personal Use Only be Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGARRIAASPACKGANPARMPASPROINNAPRINGAPOREPROACARPAN // sarvArthasiddhivacamikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 576 // // UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRdhdismRtyantarAdhAnAni // 30 // yAkA artha- urdhva adhaH tiryak ina tIninikI maryAdAkA vyatikrama karaNA ara kSetrakU vadhAya lenA maryAdAkari hoya tAkU bhUli anya dhAraNa karaNI e pAMca atIcAra digviratike haiN| tahAM jo dizAkI maryAda karI thI tAteM ullaMdhi jAnA so atikrama kahiye / so saMkSepa tIniprakAra hai Urdhva atikama adhaH atikama tiryak atikrama aiseM / tahAM parvatAdi caDhanemeM maryAdasivAya caTTai so UrdhvAtikrama hai / bahuri kUpaAdivirSe maryAdasivAya utaraNA so adhaH atikrama hai / bahuri vila guphA AdikA pravezavirSe tiryak atikama hai| bahuri dizAkI maryAda karI thI tAmeM lobhakA vazateM adhikakA abhiprAyakari vadhAvanA, so kSetravRddhi hai / so yaha atikrama pramAdateM tathA mohateM tathA parigrahake nimitta hoya hai / bahuri maryAda karI hoya tAkU bhUli jANA yAdi na rAkhaNAM so smRtyaMtarAdhAna hai / aise e digviratike atIcAra pAMca haiN|| Age dezavirAti vratake atIcAra kahai haiM, tAkA sUtra kahai haiM // AnayanapreSyaprayogazavarUpAnupAtapudgalakSepAH // 31 // yAkA artha-Anayana preSyaprayoga zadAnupAta rUpAnupAta pudgalakSepa aise e pAMca atIcAra | For Private and Personal Use Only Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 577 // dezaviratake haiN| tahAM jisa dezakI maryAda kari baivyA hoya tahAte prayojanake vaza" anyakuM kahikari kichU vastu anyakSetrateM maMgAvaNA, so Anayana hai| bahuri annakU kahanA, jo, tuma aimeM karau, so preSyaprayoga hai / bahuri Apa maryAda kari jisa kSetravirSe baiThe, tahAM baiThAhI bAhirake phiranevAle puruSanikaM khAsI khaMdhAra Adi zabdakI samasyAkari prayojana samajhAya denA, se zabdAnupAta hai| bahuri taiseMhI apanA zarIrarUpa dikhAya samajhAya denA, so rUpAnupAta hai| bahari taisehI kichu kaMkara Adi bagAya samajhAya denA, so pudgalakSepa hai| aiseM e dezaviramaNake atIcAra haiN| Age anarthadaMDaviratike atIcAra kahai haiN|| kandarpakotkucyamaukharyAsamIkSyAdhikaraNopabhogaparibhogAnarthakyAni // 32 // yAkA artha- kaMdarpa kautkucya maukharya asamIkSyAdhikaraNa upabhogaparibhogaanarthakya e pAMca atIcAra anarthadaNDaviratike haiN| tahAM rAgake tIvraudayateM jAmeM hAsya milI hoya aimA nIca hIna manuSyake kahanekA gAlI Adi bhaMDavacana pailekU kahanA, so kaMdarpa hai| bahuri hAsyake gAlIsa hita vacana bhI kahai ara kAyake ceSTAteM niMdAyogya kriyAbhI karai jALU laukikameM khavAkhasI Adi hai| kahai haiM, sau kautkucya hai / bahuri dhIThapaNA liye bahuta pralAparUpa vakavAda karanA, so maukharya hai / aloneticinetertainedirector muNduku For Private and Personal Use Only Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 578 // bahuri vinAvicAre vinAprayojana adhikI kriyA karanA, phiranA, DolanA, kUdanA ityAdi so asamIkSyAdhikaraNa hai / ihAM mana vacana kAya tInIkI kriyA vinAprayojana na karai so jAnanI / bahuri khAne pIne kI sAmagrI tathA vastra AbhUSaNa Adi niHprayojana bahuta bhele karane, so upabhogaparibhogAnarthakya hai / aiseM e pAMca atIcAra anarthadaMDaviratike haiM | Age sAmAyika atIcAra kahai haiM- // yogaduSpraNidhAnAnAdarasmRtyanupasthAnAni // 33 // yAkA artha - yoga mana vacana kAyake karma, tinakA burA citavana pravartana karanA, tIni tau e ara sAmAyikake viSai anAdara, kriyApATha AdikA bhUlanA e pAMca atIcAra sAmAyikake haiN| tahAM yogakA svarUpa tau pahale kahyA sohI / tAkA duSpraNidhAna kahiye khoTI pravRtti karanA, so e tIniprakAra, vacanakA duSpraNidhAna kAyakA duSpraNidhAna manakA duSpraNidhAna / ihAM bhAvArtha aisA, jo, sAmAyika kare taba sAmAyika meM tau manavacana kAya kI pravRtti na rahai ara anyakArya meM pravRtti karai, so aticAra hai / bahuri anAdara kahiye sAmAyikaviSai utsAha nAhIM, jaise taise kAla pUrA kare, so hai / bahuri smRtyanupasthAna kahiye pAThakriyA yAdi na rahai bhuli jAya, For Private and Personal Use Only be Shirishise Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra HAAR * www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 579 // - so hai / aiseM sAmAyikake atIcAra haiM / AgeM proSadhopavAsake atIcAra kahai haiN|| apratyavekSitApramArjitotsargAdAnasaMstaropakramaNAnAdara smRtyanupasthAnAni // 34 // yAkA artha -- apratyavekSita apramArjita kahiye vinA nIkA dekhyA tathA vinA nIkA jhADyA pRthvIpari kSepanA uThAvanA sAMtharA karanA tIni tau e aru proSadhaviSai utsAha nAhIM nirAdarasUM karanA tathA kriyAmeM bhUlI jANA e pAMca proSadhopavAsake aticAra haiN| jahAM proSadhaupavAsakI pratijJA lekarI jahAM baiThanA tisa bhUmiviSai jIva hai ki nAhIM haiM aiseM netranikari dekhanA, so pratyavekSaNA kahiye | bahuri komala pIchI Adi upakaraNakari jhADanA so pramArjana hai / tina doUnikA abhAva utsarga kahiye bhUmiviSai malamUtra kSepaNA | AdAna kahiye arahaMta AcArya kI pUjAkA upakaraNa tathA gaMdhamAla dhUpAdi sAmagrI tathA apane dhAraNake vastra AdikakA uThAvanA lenA, so / saMstaropakramaNa kahiye bhUmipari bichAvaNA Adikari sAMtharA karaNA aiseM tIni tau e bhae / bahuri kSudhAkari pIDita hone teM jo upavAsa meM Avazyaka Adi kriyA karanI tinaviSai utsAha nAhI- nirAdarateM kAlapUraNa karanA, so anAdara hai / bahuri kriyA yAdi na rAkhaNI bhUli jAnA, so smRtyanupasthAna hai / aiseM e pAMca atIcAra proSadhopavAsake haiM // For Private and Personal Use Only ext exatorex Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .. // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 580 // Age upabhogaparibhogaparimANake atIcAra kahai haiM - ||scittsmbndhsmmishraabhissvdusspkvaahaaraaH // 35 // yAkA artha-- sacittavastu, sacittakari milyA vastu, sacittake saMbaMdharUpa vastu, dravyarUpavastu, vinA nIkA pakI vastu inakA AhAra karanA e pAMca upabhogaparibhogaparimANake atIcAra haiN| tahAM jIvakari sahita hoya so sacitta hai / tisa sacittakari bhiDyA hoya so sacittasaMbaMdha hai| sacittasUM milyA hoya so sammizra hai / inavirSe pravRtti pramAdateM tathA atibhUkhate tathA tIvrarAgate hoya / bahuri dravyarUpa rasa tathA vRSya kahiye puSTikari vastu so abhiSava hai| bahuri bhaleprakAra pakyA nAhIM aisI vastu / ina pAMca vastUnikA AhAra karanA e pAMca atIcAra upabhogaparibhogaparimANake haiM // AgeM atithisaMvibhAgake atIcAra kahai haiM-- ||scittnikssepaapidhaanprvypdeshmaatsrykaalaatikrmaaH // 36 // yAkA artha-- sacinaviauM dharaNA, sacittate DhAkanA, parakA nAma karanA, mAttarya karanA | kAla ullaMghanA e pAMca atIcAra atithisaMvibhAgake haiM / tahAM sacitta kahiye jIvasahita kamalakA / patra pAtali Adika tinavirSe nikSepa kahiye muniniLU denekA AhAraAdikA dharanA / bahuri / For Private and Personal Use Only Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyayaya // pAna 581 // apidhAna kahiye tisa sacitahIteM DhAkanA / bahuri anyadAtArakA deya kahiye AhAra Adi deneyogya vastu so lekara apanA nAma karanA tathA parakUM Apa sopi parakA nAma karanA Apa nAma na karanA, so paravyapadeza hai / bahuri dAna denA tAmeM Adara nAhIM nirAdarateM denA tathA anya denevAlA yathAvidhi deya tAkUM guNakUM sarAhanA nAhIM adekhasAbhAva karanA, so mAtsarya hai / bahuri akAlaviSai bhojana denA kAlakUM ullaMghanA, so kAlAtikrama hai / aiseM e pAMca atIcAra atithisaMvibhAgazIlake haiM / aiseM sAta zIlake atIcAra kahe // Age sallekhanAke atIcAra kahai haiM // jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnubandhanidAnAni // 37 // yAkA artha - jIvanekI vAMchA, marane kI vAMchA, mitranateM anurAga, sukhakA anubaMdha, nidAna karanA e pAMca atIcAra ullekhanAke haiN| tahAM AzaMsA nAma vAMchAkA hai, so jIvanA maraNa inakI vAMchA karanI, bahuri pahale mitranisahita dhUlI AditaiM krIDA karI thI tAkA yAdi karanA vAraMvAra smaraNa karanA, so mitrAnurAga hai / bahuri pUrvai sukha bhoge the tinasUM prItivizeSake nimitta vAraMvAra yAdi karanA tathA vartamAna meM sukhahI cAhanA, so sukhAnubaMdha hai / bahuri bhogakI vAMchA kari niyama bAMdhanA, For Private and Personal Use Only Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAFOOPROPOPRAgopaNGAProgprogOPargapnAapa // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 582 // ' jo aisA bhoga milai' so nidAna hai / aiseM e pAMca sallekhanAke atIcAra haiM / ihAM aisA bhAvArtha, jo, e pAMca kahe so koI jAneMgA pAMca pAMcahI haiM, so aiseM na smjhnaa| jahAM pAMca kahai tahAM bahuvacana hai / so inameM inake samAna aneka garbhita haiM / tahAM yathAsaMbhava jAnane / inake jAnane* tathA vratanikU zrIgurunikA saraNA nirdoSa karai hai| ihAM vratazIlanike atIcAra kahane meM aisAbhI | Azaya sUcai hai, jo, tIrthakaranAmakarmakI prakRtike Azravake kAraNa kahe, tinameM zIlavateSvanatIcAra aisI bhAvanA kahI hai| tAteM tinake atIcAra janAye haiN| AgeM pUche hai, jo, tumane tIrthakaranAmaprakRtIke kAraNa Azravake nirdezavirSe kahyA jo " zaktitastyAgatapasI" aise tathA zIlavidhAnavirSe atithisaMvibhAga kahyA hai, tAmeM tyAga dAnakA lakSaNa hai, manameM na jANyA, so aba kaho, aiseM pUche sUtra kaheM haiM ||anugrhaarthN svasyAtisargo dAnam // 38 // . yAkA artha- apanA parakA upakArake arthi apanA vittakA so dAna hai| tahAM apanA | parakA jo upakAra so anugraha khiye| tahAM apanA upakAra tau puNyakA saMcaya honA hai bahuri parakA || upakAra samyagdarzanajJAnacAritrakI vRddhi honA hai / bahuri sva aisA dhanakA nAma hai| so aise For Private and Personal Use Only Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 400readertakertaisakcertavasaas // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 583 // anugrahake arthi svakA atisarga kahiye tyAga karanA, so dAna hai // AgeM pUche hai, jo, e dAna hai tAkA phala ekahI aviziSTa kahiye vizeSarahita hai ki kichu vizeSaphalasvarUpa hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM-- ||vidhidrvydaatRpaatrvishessaattdvishessH // 39 // yAkA artha-- vidhikA vizeSa, dravyakA vizeSa, dAtArakA vizeSa, pAtrakA vizeSa inakA vizeSateM phalakA vizeSa hai| tahAM dAna denekI vidhi tAkA to AdarateM denA anAdarateM denA aisA vizeSa hai / tahAM munikU denemeM tau navaprakAra bhakti kahI hai / tahAM pratigraha kahiye paDaghAvanA, UMcA Asana denA, pAdaprakSAlana karanA, pUjana karanA, praNAma karanA, mana vacana kAya zuddha karane, bhojana denekI zuddhatA karanI aiseM vidhikA vizeSa hai / tapasvAdhyAyakI vRddhikA karanevAlA AhAra denA yaha dravyakA vizeSa hai / bahuri dAtArakA sAta guNa kahe haiM / tahAM parakA tau dAnakA nAma na karanA yAmeM nirAdara Ave hai, bahuri krodhakari na denA kSamAteM denA, bahuri kapaTate na denA, bahuri anya denevAlete IrSA kari tAke avaguNa na kADhane yAkU anasUyA kahiye, bahuri denekA tathA dIyekA pIche viSAda pichatAva na karanA, bahuri dIyekA baDA harSa mAnanA, bahuri dIyekA garva na karanA aiseM dAtArake aanNdkNdul kulskulnu For Private and Personal Use Only Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 584 // guNakA vizeSa hai / bahuri mokSake kAraNa je samyagdarzanAdika guNa jAmeM pAIye aisA pAtrakA vizeSa hai / aiseM vizeSaH tisa dAnake phalavirSebhI vizeSa hai / jaise, jaisI dharatI hoya tAmeM jaisA bIja tathA bovanevAlekA kriyAkA vizeSa hoya taisAhI dhAnya Adi phala nipajaiM, taiseM jAnanA // ihAM aisAbhI bhAvArtha jAnanA, jo, anyamatI koI apanA parakA mAMsAdika denAbhI dAna | kahai haiM, so mAMsa Adi apanA parakA upakArakA kAraNa nAhIM, tathA lenevAlA yogya pAtra nAhI, tAteM tAke dene kA phala khoTAhI hai / bahuri pAtra kupAtra apAtrake jaghanya madhyama utkRSTake bhedateM tathA taiseMhI vidhi dravya dAtArake bhedatai phalakAbhI anekaprakArapaNA hai, so anyagraMthaniteM jAnanA / so yaha syAdAdInikA matameM siddhi hai, sarvathAekAntavAdInike nitya niHkriyAdi pakSa haiM, tathA kSaNikapakSa hai, tinakai pariNAmapariNAmIke abhAvateM kichu nirbAdhasiddhi hotI nAhIM / bahuri bhAvanikI vizuddhatA saMklezatA phalameM pradhAna hai kevala bAhyake nimittakI pradhAnatA nAhIM / jAteM aiseM kahyA hai, jo, koI vastu tau vizuddhatAteM apAtranikU dIyA huvA bhale phalakU karai hai / bahuri koI vastu pAtranikuMbhI dIyA huvA saMklezapariNAmake vaza bhalA phala nAhIM karai hai / bahuri koI vastu pAtra tathA apAtranikU dIyA huvAbhI tathA na dIyA huvAbhI vizuddhapariNAmake yogate zubhahI phala karai hai| aise Satsanextlivertebraertisertisertsixsertebrsexasisixs For Private and Personal Use Only Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // saptama adhyAya // pAna 585 // syAdvAdamata baDA gahana hai / so zrIguruhI yAkA nirvAha kareM haiM / hareka janakA yAmeM kahanekA bala nAhIM cale hai / jaisaiM kUpakA mIMDaka samudrakA pAra na pAvai, taiseM jananA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aiseM sAtavA adhyAyameM AzravapadArthakA bheda jo puNyakA baMdha karanevAlI aNuvrata hai, mahAvrata samitikriyArUpa tathA tinakI bhAvanA, atIcAra TAranA, dAnakA svarUpa ityAdika kA, tAkUM sunikari bhavyajIva mokSamArgakA kathaMcit sahakArI jAni sevau / tAteM anukramateM zuddhAtmasvarUpakA anubhava kari mokSa pAvau / aisA zrIgurunikA upadeza hai | // savaiyA // AzravapadArthakA bheda zubhavRtirUpa paMca pApaparihAra samiti suhAvanI / zIla aneka bheda yatI gharavAsI veda atIcAra TAreM vidhi dhAreM mahApAvanI || dAna deya bhAva chAni pAtra mAni dukhI jAni pAvaiM phala tisyauM syAdavAda yoM kahAvanI | sAtamI susaMdhi kathA sunUM muni kahI yathA puNya lesa hoya baMdha kATi mokSa bhAvanI // 1 // ai tatvArthakA hai adhigama jAteM aisA jo yaha mokSazAstra tAviSai sAtavAM adhyAya pUrNa bhayA // For Private and Personal Use Only Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 586 // // OM namaH siddhebhyaH // // AgeM AThavAM adhyAyakA prAraMbha hai || dohA -- ATha karamake baMdhakUM / kATi bhaye nikalaMka // namUM siddha paramAtamA / mana vaca kAya nizaMka // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aiseM maMgalake arthi siddhanikuM namaskAra kari AThamAM adhyAyakI vacanikA likhiye hai / tahAM sarvArthasiddhiTIkAkArake vacana haiM jo AzravapadArthakA tau vyAkhyAna kIyA, tAkai anaMtara hai nAma kA aisA padArtha hai, so aba vyAkhyAna karaneyogya hai, tAkUM vyAkhyAna yogya hote pahale taudhakA kAraNakA sthApana kariye hai / jAteM baMdha hai so kAraNapUrvaka hai, yAteM tAkA sutra kahai haiN|| mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH // 1 // yAkA artha - mithyAdarzana avirati pramAda kaSAya yoga e pAMca baMdhake kAraNa haiN| tahAM For Private and Personal Use Only xxx Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya || pAna 587 // mithyAdarzanAdika tau pahaleM kahe tehI haiM / tatvArthazraddhAnakA pratipakSI atatvArthazraddhAna tathA Azravake vidhAnaviSai mithyAdarzanakriyA kahI, so tau mithyAdarzana jAnanA / bahuri virati pahale kahI, tisake pratipakSabhUta avirati jAnanI / bahuri AzravavidhAnameM AjJAvyApAdikI tathA anAkAMkSA kriyA kahI, tinaviSai pramAdakA aMtarbhAva jAnanA / so pramAda kalyANarUpakAryaviSai anAdarasvarUpa hai | bahuri indriyakapAya ityAdi sUtra Azravake kathanaviSai kahA hai / tahAM anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAna pratyAkhyAna saMjvalanabhedarUpa kaSAya kahe haiM / bahuri tisahI Azravake kathanaviSai prathamahI sUtrameM kAya vacana manake yoga kahe haiM, tehI yahAM jAnane // tahAM mithyAdarzana tau doyaprakAra hai, naisargika paropadezapUrvaka / tahAM paropadezavinA mithyAkarmake udaya vaza tatvArthazraddhAnakA abhAvarUpa pariNAma AtmAkai pragaTa hoya so tau naisargika hai | bahuri parakA upadeza ke nimittateM hoya so cyAriprakAra hai, kriyAvAdI akriyAvAdI AjJAnika vainayika aiseM / athavA pAMcaprakAra hai, ekAMta viparIta saMzaya vainayika AjJAnika / tahAM padArthaviSai anekadharma haiM tinameM aisA abhiprAya karai, jo; vastu dharmImAtra hai, tathA dharmamAtrahI hai, tathA koI eka dharma grahaNakara kahaiM / isa ekadharmamAtrahI hai, astitvamAvahI hai, nAstitvamAtrahI hai, ekava For Private and Personal Use Only Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org aattglddNtcinetainertaineralulmu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 588 // stumAtrahI hai, ekapuruSamAtrahI yaha sarva racanA hai, tathA anekahI hai, tathA nityahI hai, tathA anityahI hai ityAdika nayakA pakSapAta karai so to ekAMta hai| bahuri nigraMtha mokSamArga hai tAkU sagraMtha kahai, kevalIkoM kavalAhAra karatA batAveM, strIkU mokSa batAve ityAdika viparyayarUpa viparItamithyAtva hai| bahuri samyagdarzanajJAnacyAritrAtmaka mokSamArga kahyA hai, so yaha hai ki nAhIM aisA pakSa karai so saMzayamithyAtva hai / bahuri sarvadevanikU tathA sarvazAstranikU tathA sarvamatanikU samAna mAneM, sarvakA vinaya kare, mithyAtva samyaktvakA bheda na jANe, so vainayikamithyAtva hai| bahuri hitaahitakI parIkSA rahita aMdhekIjyoM pariNAma so AjJAnikamithyAtva hai / ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA arthakriyAvAdInike ekasau asI bheda haiM, akriyAvAdInike caurAsI bheda haiM, ajJAnavAdInike satasaThi bheda haiM, vainayikavAdInike batIsa bheda haiM / aiseM tInisai tiresaThi bheda sarvathAekAntavAdInike haiM / / ihAM vizeSa aisA hai, jo, avirata bArahaprakAra haiN| tahAM pAMca iMdriya ara eka mana inake viSayanivirSe rAgAdisahita pravRtti chaha to e bahuri chahakAyake jIvanikI rakSA na karai chaha e, | bahuri anaMtAnubaMdhI Adi solaha kaSAya aru nava nokaSAya aise pacIsa kaSAya haiN| no kahiye | | ISat kiMcit aisA no zabdakA artha leNA abhAva artha na lenA / bahuri cyAri manoyoga, cyAri || aabeatabeertabisexlovertiseraboutupsaas For Private and Personal Use Only Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 589 // en oerseri perderderderderderderd vacanayoga, pAMca kAyayoga aiseM teraha yogake bheda haiM / ara AhAraka AhArakamizra kAyayoga e pramattasaMyamIkai hoya haiM tAteM yoga paMdarahabhI haiM / bahuri pramAda hai so anekavidha hai| tahAM bhAvakAyavinaya IryApatha bhikSA pratiSThApana zayanAsana vAkya e ATha to zuddhi bahuri dazalakSaNadharma | inavirSe utsAharahita pariNAma hoya tahAM pramAda kahiye / aiseM e pAMca baMdhake kAraNa samasta kahiye | sAre ekaTe tathA vyasta kahiye te nyAre nyAre hoya haiN| sohI kahiye hai, mithyAdRSTi guNasthAnavAlekai tau pAMcUhI kAraNa baMdhake haiM / bahuri sAsAdana mizra asaMyatasamyagdRSTi ina tInikai avirata Adi cyAri baMdhake kAraNa haiM / bahuri saMyatAsaMyatakai avirati hai so viratikari mizrita hai ara pramAda kaSAya yoga aiseM cyAri haiN| bahuri pramattasaMyamIke pramAda kaSAya yoga e tIni haiN| apramatta Adi cyAri guNasthAnavAlenikai yoga ara kaSAya e doyahI haiN| bahari upazAMtakaSAya kSINakaSAya sayogakevalI ina tInike eka yogahI hai / bahuri ayogakevalI baMdharAhata hai aiseM jAnanA // ihAM vizeSa likhiye haiM / prathama tau baMdhake pahale tAke kAraNa kahe, tAmeM to yaha janAyA hai, jo, vinAkAraNa baMdha nAhIM hoya hai / tathA kUTastha sarvathAnityakabhI baMdha nAhIM hoya hai / saMtAnakI apekSA to anAdibaMdha hai / ara purAtana jaDa hai navIna baMdha hai tAkI apekSA Adisahita baMdha exhoherrer opxeroxer Brezorgersertatis For Private and Personal Use Only Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAHYAPRICOPIGOROREIASPONGAPOSIFAOPANSARIORAIGNSORR // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 590 // || hai / bahuri mithyAtva naisargika paropadezapUrvaka doyaprakAra kahyA, so tau naisargika tau ekendriyaAdi | sarvahI saMsArI jIvanikai anAdita pravarte hai, yAkU agRhItabhI kahiye / ara jo parake upadeza" pravarte so paropadezapUrvaka hai, tAkU gRhItabhI kahiye / tAkai kriyAvAdAdika cyAri bheda tInisai taresaThi bheda kahe / te kaise haiM so kahiye hai / tahAM prathamahI kriyAvAdake ekasau asI bheda haiN| tahAM mUlabheda pAMca kAla Izvara AtmA niyati svabhAva aiseM / bahuri Apate parateM nityapaNAkari anityapaNAkari aise cyAri eka ekapari lagAya ara jIva ajIva Azrava saMvara nirjarA baMdha mokSa puNya pApa aiseM navapadArtha tinapari nyAre nyAre lagAIye so aiseM inakU paraspara guNate pAMcakU se cyArikari guNe vIsa bhaye, bahuri navakari guNe ekasau asI bhaye, yAkA udAharaNa jIvapadArtha ApahI teM kAlakari astitva kIjiye hai, jIvapadArtha parahI kAlakari astitva kIjiye hai, jIvapadArtha | kAlakari nityatvakari astitva kIjiye hai, jIvapadArtha kAlakari anityatvakari astitva kIjiye / | aiseMhI ajIvAdipadArthanipari lagAvanA, taba kAlakari navapadArthanipari chatIsa bhaMga bhaye / aiseMhI | Izvara AtmA niyati svabhAva ina cyArinikari chatIsa chatIsa hoya, taba sAre ekasau asI | bhaMga kriyAvAdake hoya haiM / / serbessert werderserver For Private and Personal Use Only Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 591 // aba inakA Azaya likhiye haiM / kAlavAdI tau kahai hai, jo, yaha kAla hai sohI sarva kUM upajA hai, kAlahI sarvakA nAza kare hai, kAlahI sarvakUM suvANai hai, nidrA de hai, tathA jagAve hai, yaha kAla kAhUkAra jItyA na jAya, sarvake Upari khaDA hai, aiseM tau kAlavAdI kahaiM haiM / bahuri IzvaravAdI kahai hai, jo, yaha jIva ajJAnI hai, bahuri anIzvara hai, asamartha hai, yAke sukha duHkha svarga narakakA gamana Adi sarva kArya Izvara kare hai, aisA IzvaravAdIkA Azaya hai | bahuri AtmavAdI kahe hai, jo, puruSa ekahI hai, mahAtmA hai, deva hai, sarvavyApI hai, sarva aMga jAke gUDha haiM, cetanAsahita hai, nirguNa hai, parama utkRSTa hai / bhAvArtha, yaha sarva sRSTikI racanA hai, so puruSamayI hai, dUsarA koI nahIM aisA AtmavAdakA artha hai | bahuri niyatavAdI kahai hai, jo, jisakAla jAkari jaiseM jAkai niyamakari hoya hai, so tisakAla tisakari tisaprakAra tAkaihI hoya hai, aisA niyama hai aisA niyatavAdakA artha hai | bahuri svabhAvavAdI kahai hai, dekho, kaMTaka ke tIkhApaNA kauna kare hai ? aru pazu paMkhI Adi jIvanikai anekaprakArapaNA kauMna kare hai ? tAteM jAniye hai ki svabhAvahI aiseM kare hai, aiseM svabhAvavAdakA artha hai / aiseM kriyAvAda ke bheda kahe // ra akriyAvAdake mUlabheda doya nAstika svataH parataH aiseM / doUkUM puNyapApavinA sAta For Private and Personal Use Only Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 592 // padArthanipari lagAIye, taba caudaha bhaye / bahuri kAla Izvara niyati AtmA svabhAva ina pAMcanipari lagAIye taba sattari bhaMga hoya haiM / bahuri kAla aru niyatikari sAta padArtha pheri nAstitvapari lagAvaNA aiseM caudaha hoya haiM / saba mili caurAsI akriyAvAdake bhaMga hoya haiM / yAkA udAharaNa, jIvapadArtha kAlakAra ApahItaiM nAstikasvarUpa kIjiye hai / jIva nAma padArtha kAlakari parateM nAstikasvarUpa kIjiye hai / aiseMhI ajIva Adipari lagAvaNA taba caudaha hoya / bahuri IzvaraAdi cyAripari lagAyeM caudaha caudaha hoya / saba mili sattari haiM / bahuri aisaiMhI caudahakA udAharaNa kAla aru niyati ina doyahIpari nAstitvapaNA lagAyA jo jIvakAlateM nAstitva kIjiye hai / jIva niyati hai nAstitva kIjiye hai, aiseM sAtapadArtha ke caudaha hoya / ihAM vizeSa yaha bhayA, jo, svataH parataH na kahyA nAstitvahI kahyA / aiseM akriyAvAdake caurAsI bhaMga jAnane // aba ajJAnavAda ke satasaThi bhaMga kahe haiN| tahAM navapadArthanipari astinAsti Adi vacana ke sAta bhaMga haiM te lagAvaNe, taba taresaThi hoya / yAkA udAharaNa, jIvapadArtha astisvarUpa hai, yaha kauna jAneM hai ? koUhI na jaaneN| jIva nAstisvarUpa hai, yaha kauna jAne hai ? koUhI jAneM nAhIM / aiseM sAtauhI bhaMga navapadArthapari lagAya leNe / bahuri navapadArthakA bheda nAhIM karai, ara eka I For Private and Personal Use Only Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidiSacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // aSTama adhyAya // pAna 593 // zuddhapadArtha thApi ara asti nAsti astinAsti avaktavya e cyAri bhaMga lagAvaNe, taba cyAri hoya / yAmeM aisA kahanA, jo, padArtha hai ki nAhIM hai, ki doUrUpa hai, ki avaktavya hai| aise kauna jAne hai ? koUhI jAneM nAhIM / ihAM bhAvArtha aisA, jo, sarvajJa koU nAhI sarvajJavinA kona jAne? aise ajJAnakI pakSa bhaI, tAteM saba mili ajJAnavAdake satasaThi bhaMga bhaye // aba vainayikavAdake battIsa bhaMga kahai haiN| vinaya mana vacana kAya jJAna ina cyArinikari hoya hai, so deva rAjA jJAti yati vRddha bAla mAtA pitA ina AThanikA hoya / taba ekaekaprati cyAri diye taba battIsa bhaMga bhaye / inakA artha devamAtrakA vinaya kIye sarvasiddhi hai ityAdi / sugama hai, so jAnanA / aiseM e tInisai taresaThi vAda svacchaMda pravartanevAle nikale haiN| pAkhaMDI mithyAdRSTInike vyAkula karanahAre haiM / ajJAnI lokanike cittaSaM harai haiM, raMjAyamAna karai haiN| jJAnI yathArtha jAne hai, aiseM anyabhI vAda haiN| tahAM pauruSavAdI kahai hai, jo, AlasyavAna utsAharahita hoya so kichubhI phala na pAvai / jaisaiM bAlaka mAtAstanakU khaicikari dUdha pIvai tau milai | nAtara na mile, tAteM pauruSahI kAryasiddhi hai, vinApauruSa kichubhI nAhIM / bahuri daivavAdI kahai hai haiM, hama to kevala daivakUhI uttama mAne haiM, pauruSa anarthaka hai, tAkU dhikkAra hai| pratyakSa dekho, For Private and Personal Use Only Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir verdwerkerexercer // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / aSTama adhyAya / pAna 594 / / karNarAjA etA baDA puruSa thA, sobhI yuddha meM haNyA gayA, aise daivavAda hai // ... bahuri saMyogavAdI kahe haiM, jo, vastunikA saMyoga milehI kAryasiddhi hai| dekho, eka pahyAsaM ratha calatA nAhI, tahAM aMdhA paMgulA judejude to vanameM bhaTakai ara doUkA saMyoga bhayA taba nagarameM Aya gaye, aise saMyogavAda hai / bahuri lokarUDhivAdI kahai haiM, jo, lokavi rUDhihI ekavAra cali gaI pIche tAkU devabhI milikari nivAraNa kIyA cAheM tau nivArI na jAya / dekho, draupadIne arjunake galemeM varamAlA DArI thI, taba loka paraspara kahane lage, jo, mAlA pAMDavanike galemeM DArI, so kahanAvati abatAI calI jAya hai / koU maiMri sakai nAhIM / aiseM sarvathAekAMtapakSake saMkSepa kahe / bahuta kahAMtAMI kahiye? jete vacanake mArga haiM tetehI nayanike vAda haiM bahuri jete nayanike vAda haiM, tete anyamata haiM, te sarva mithyA haiM / jAteM sarvathAekAntapakSakari kahe hue haiM, tAteM sarva paramata haiN| bahari tehI nayake vacana sarvahI samyaka haiM, satya haiM, jainamatake haiM, jAteM kathaMcitprakArakari kahe hue hoya haiM / bahuri svAmisamaMtabhadrAcArya AptakI parIkSAke arthi devAgamastotra racyA hai, tAmeM satyArtha | sil AptakA tau sthApana asatyArthakA nirAkaraNake nimitta dasa pakSa sthApI haiN| tahAM 1 asti nAsti, | r For Private and Personal Use Only Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 excl broers www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 595 // 2 eka aneka, 3 nitya anitya, 4 bheda abheda, 5 apekSa anapekSa, 6 daiva pauruSa, 7 aMtaraMga bahiraMga, 8 hetu ahetu, 9 ajJAnataiM baMdha stokajJAnateM mokSa, 10 parake duHkha karai ara Apake sukha kare to pApa ara para sukha kare Apake duHkha kare puNya / aiseM dasa pakSaviSai saptabhaMga lagAye sattari bhaMga bhaye / tinakA sarvathA ekAMtaviSai dUSaNa dikhAye haiN| jAneM e kahe so tau AptAbhAsa hai ara anekAMta sAdhe haiM te dUSaNarahita haiM, te sarvajJavItarAgake bhASe haiN| tAteM anekAntakA kahanevAlA satyArtha Ata hai, aiseM samyak ara mithyAkA nirNaya kIyA hai / so devAgamastotrakI TIkA aSTasahasrIteM jAnanA // bahuri tInasai taresaTha kuvAdake acArya isa kAlameM bhaye haiM, tinake ketekanike nAma * rAjavArtika tathA gomaTasArateM jAnane / tinameM keI ajJAnavAdI caracA kare haiM, jo, vedameM kriyA AcaraNa yajJAdi kahyA hai, tisa vidhAnasUM kriyA karanevAle ajJAnI kaise ? tAkUM kahiye, jo, prANInike vadha karanemeM dharmasAdhanakA tinakA abhiprAya hai, tAteM te ajJAnI haiM / ihAM vaha kahai, jo, apauruSeya veda hai tAmeM kartAkA doSa nAhIM Avai, tAtaiM pramANa hai, tArte tisa AgamapramANateM prANInikA vadha karanA dharma hai| tAkUM kahiye, jo, jAmeM prANInikA vadha karanA dharma kahyA, so AgamahI nAhIM, sarvaprANInikA hita kahai so Agama hai / vedameM kahUM to hiMsAkA niSedha For Private and Personal Use Only Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 596 / / kIyA hai, kahUM hiMsA karanA dharma kahyA hai, tAteM viruddhavacana pramANabhUta nAhIM / bahuri arahaMtabhASita Agama meM hiMsAkA niSeghahI hai, tAteM prANInikA vadha dharmakA kAraNa nAhIM / pheri vaha kahai, jo, arahaMtA Agama kaise pramANa karo hau ? tAkUM kahiye, jo, arahaMta sarvajJa vItarAga hai, tAke vacana satyArtha haiM, atizayarUpa jJAnakI khAni haiM, yAmeM aneka camatkArarUpa svarUpa likhe haiM, tA pramANa haiM | pheri kahai haiM, jo, anyake AgamameM bhI camatkArarUpa hai likhe haiM / tAkUM kahiye, jo, camatkArasvarUpa likhyA hogA, so arahaMtake AgamameMsUMhI lekari likhyA hogA / pheri kahai, jo, yaha tau tumArI zraddhAmAtrataiM kahau hau / tAkUM kahiye, jo, yaha nyAya hai, jahAM bahutavastunikA bahutaprakArakari varNana hoya aisA pUrNa varNana anya jAyagA nAhIM hoya taba jANiye, jo, jahAM pUrNarUpa lakhyA hoya so tau Adi hai mUla hai ara jahAM thorA likhyA hoya tahAM jAniye pUrNameMsUM lekari apanA nAma calAyA hai / pheri kahai, jo, anyake AgamameM arahaMtake AgamateM lekara likhI hai to bhI pramANabhUta kyoM na mAniye ? tAkUM kahiye, jo, likhe haiM te sArarahita haiM / jAteM AgamameM sarvahI vastunika svarUpa liyA thA tinameMsUM pAMca vastu sArarahita lekari likhyA to te nirarthaka haiM | For Private and Personal Use Only Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAROPOISORRIAGOPAgapROHOROINFPAASPARAGAR // sarvArthasidiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya / pAna 597 // bahuri prANivaghakU dharma likhyA tAkU dharma mAniye to je jIvahiMsaka haiM tinake sarvakai dharmasA|| dhana Thahare hai / pheri kahai, jo, yajJasivAya anya jAyagA prANivadha karai to ApahIke artha hai| tAkU kahiye, prANinikA vadha to doyajAyagA barobari hai, doUhI jAyagA prANinikU duHkha hoya hai, yA vizeSa kahA ? pheri kahai, maMtravidhAnateM pazuhoma kIye pApa nAhIM hoya hai / tAkU kahiye, jo, maMtrakI sAmarthya tau taba jAniye jo kevala maMtrahIteM pazUkU bulAyakari homeM / homameM to jevaDA | bAMdhikari paTakiye hai aise mAraNemeM maMtrakI sAmarthya kahA rahI? tAteM yaha to pratyakSateM viruddha hai, jo, maMtrasAmarthyateM homeM pApa na hoya / bahuri jaise zastrAdikari pazUnikU mArai pApa hoya hai, taiseM maMtrateMbhI mArai pApahI hoyagA hiMsAkA doSa tau na miTegA / jAteM pazukU bAMdhi homameM paTakateM azubhapariNAmahI hoya hai / azubhapariNAmahIteM pApa hai // bahuri vAkU pUchiye, jo, maMtrapUrvaka homa karai hai, so isa kriyAkA karanevAlA kartA kauMna aa hai? jo, puruSakoM batAvai tau puruSa nitya kahegA tau tAke karaneke pariNAma kAheteM hote? pariNAma | tau anityakai hoya haiM / bahuri anitya kahegA to smaraNaAdikA abhAvateM kiyA tathA kriyAkA karanevAlA phala lenevAlA na tthhregaa| bahuri puruSakU ekahI mAnegA tau kartA karma AdikA bheda aadbaltakartoiseDEOSeatsANORATORS For Private and Personal Use Only Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir erhvervoerder verderboerderd // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 598 // | kilubhI na saMbhavaigA / pratyakSa virodha AvaigA / ityAdi vicAra kIye jinaneM hiMsAkari dharma ThaharAyA hai tinake vacanasauM rAgI dveSI viSayI prANInike kahe bhAse haiM, tAteM pramANabhUta nAhIM / aiseM mithyAdarzanake aneka bheda haiM / tinakU nIkai samajhi mithyAtvakI nivRtti hoya aisA upAya karanA / yathArtha jinAgamakU jAni anyamatakA prasaMga choDanA aru anAdita paryAyabuddhi jo naisargikamithyAtva tAkU choDi apanA svarUpakU yathArtha jAni baMdhasUM nivRtti honA, tisahIkA abhyAsa jaise vaNe taiseM karaNA yaha zrIgurunikA pradhAna upadeza hai // Age, vadhake kAraNa tau kahe aba vadha kahaneyogya hai so kahai haiM // sakaSAyatvAjIvaH karmaNo yogyAna pudgalAnAdatte sa bndhH||2|| yAkA artha- yaha jIva hai so kaSAyasahitapaNAteM karmake yogya je pudgala tinakU grahaNa karai hai, so vadha hai| tahAM kaSAyakari sahita va tAkaM sakaSAya kahiye, tAkA bhAva so sakaSAyatva | kahiye / aisA kaSAyapaNAkU paMcamIvibhaktIkari hetukAraNa kahyA so yaha hetu kahanekA kahA prayojana so kahai haiM / jaiseM udaravirSe amikA Azaya hai tAke anusAra AhArakU grahaNa karai hai taiseM tIvra maMda ma madhyama jaisA kaSAyakA Azaya hoya tAke anusAra sthiti anubhAgarUpa hoya karma grahaNa hoya baMdhai hai, For Private and Personal Use Only Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 599 // | aiseM jaNAvanekU kahyA hai / ihAM prazna, jo, AtmA to amUrtika hai, yAkai hasta nAhI, so karmakA grahaNa kaise karai hai? aise pU* sUtrameM jIva aisA zabda kahyA hai, jo prANanike dhAraNate jIvai, so jIva kahiye / so Ayu nAma prANakA saMbaMdha hai teteM jIva hai| jo AyukarmakA saMbaMdha na hoya tau jIvai nAhI, aisA isa jIvanekUhI hastasahitakI upamA hai| aisA jIva karmakU grahaNa karai hai| bahuri karmayogyAna aisA kahanemeM laghunirdeza hotA akSara ghATi AvatA, so yahAM karmaNo yogyAna aisA kyoM kahyA ? tAkA prayojana kahai haiM, jo, ihAM nyArA vibhaktikA uccAra kIyA hai, so anyavAkya janAvaneke arthi hai / so nyArA vAkya kahA? so kahe haiM, karmate jIva kaSAyasahita hoya hai, aise eka vAkya tau yaha bhayA / ihAM karmazabdake paMcamIvibhaktikari hetuartha kIyA, jAteM karmarahita jIvakai kaSAyakA lezabhI nAhIM hai / aisA kahane" yaha prayojana AyA, jo, jIvakarmakA anAdisaMbaMdha hai / tisakari aisA tarkakA nirAkaraNa bhayA, jo, amUrtika jIva mUrtika karma kaise baMdhai? jo aiseM na hoya baMdha navInahI mAniye, to pahale jIva sarvathA zuddha Thaharai tau siddhanikIjyoM baMdhakA abhAva Thaharai hai / / bahuri dUsarA vAkya aisA, jo, jIva karmake yogya pudgalanikU grahaNa karai hai| tahAM arthake For Private and Personal Use Only Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4taarkertubertoleriteras // sarvArthasidiSacanikA paMDita jayacaMdajIkattA // ahama adhyAya // pAna 6.0 // vazateM vibhakti palaTi lIjiye, isa nyAyateM karmazadake SaSThIvibhaktIkari saMbaMdhakA artha kIyA hai / bahuri pudgala kahaneteM yaha jAniye, jo, karma hai so pudgalaparamANukA skaMdha hai / so pudgalasvarUpahI hai| yAmeM pudgalakai aru karmakai tAdAtmya janAyA hai| jAteM keI vaizeSikamatI Adi kahe haiM, jo, karma AtmAhIkA adRSTa nAmA eka guNa hai, tAkA nirAkaraNa bhayA / jAteM jo kevala AtmAhIkA | guNa hoya tau saMsArakA kAraNa hoya nAhIM / bahuri AditeM aisI kriyA kahI so hetukeM ara hetu. mAnake bhAvake pragaTa karanekU kahI hai| hetu to mithyAdarzana Adi pahale kahe te ara hetumAna pudgalakarmakA baMdha hai| tAkA kartA jIva hai| yAteM aisA artha siddha hoya hai, jo, mithyAdarzana AdikA AvezateM AlA sacikaNa bhayA jo AtmA tAkai sarvataraphakari yoganike vizeSateM sakSama ara ekakSetra avagAhakari tiSThate je anaMtAnaMta padalake paramANu tinakA vibhAgarahita mili jAnA so baMdha hai, aisA kahiye hai // jaiseM bhAjanake vizeSa je hAMDI Adika tinavi kSepe je aneka rasa bIja phUla phala tinakA madirArUpa pariNAma hoya hai, taiseM AtmAvirSe sAmila tiSThate je pudgala te yoganikari ba~ci huye yoga kaSAyake vazateM karmabhAvarUpa pariNAmaLU prApta hoya haiM, aisA jAnanA / bahuri sUtrameM sa aisA ustanulnnlvkaalkuNddnuNdrkuNddunu For Private and Personal Use Only Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org errorrertainertise cawaSHOPONSORRENORRISORRORSCOPPOKHORAGAAORR // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / aSTama adhyAya // sana 201 // vacana anyakI nivRttike arthi hai, yahahI eka baMdha hai, anya nAhIM hai / aiseM kahanekari guNakai aru guNIkeMbhI baMdha hai so baMdha ihAM na jAnanA / bahuri baMdhazabda hai so karmasAdhana hai, tathA karaNasAdhana kartRsAdhana bhAvasAdhana bhI jaannaa| tahAM pahale baMdhakI apekSA AtmA baMdhakari navA baMdha kare hai| tAteM baMdhakU kAraNabhI kahiye, bahuri jo AtmA bAMdhyA sobaMdha aisA karmabhI kahiye, bahuri AtmA baMdharUpa ApahI pariName hai tAteM kartAbhI baMdhakU kahiye, bahuri baMdhanarUpa kriyA sohI bhAva aise kriyArUpabhI baMdhakU kahiye / aiseM pratyayakA arthavivakSAteM siddhi hoya hai / bahuri aisA jAnanA, jo, AtmAkai kArmaNazarIrarUpa koThA hai / tAmeM karmarUpa nAja bharayA rahe hai / so purAnA tau bhogameM AtA jAya hai ara navA dharatA jAya hai / yAkA saMtAna TUTe, taba mokSa hoya hai / / .. AgeM pUche hai, jo, yahabaMdha kahA ekarUpahI hai ki yA koI prakAra hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM ||prkRtisthitynubhaagprdeshaastdvidhyH // 3 // yAkA artha- prakRti sthiti anubhava pradeza e cyAri tisa baMdhakI vidhi hai| tahAM prakRti to svabhAvakU kahiye / jaiseM nImavRkSakI prakRti kaDupaNA hai, guDakI prakRti mIThApaNA hai, taiseM jJAnAvaraNakarmakI prakRti padArthakU na jAnanA hai / darzanAvaraNakI prakRti padArthakA na dekhanA hai|| tertainertialiteracinetalkies For Private and Personal Use Only Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya || pAna 602 // 1 vedana kI prakRti sukhaduHkhakA saMvedana hai | darzanamohakI prakRti tatvArthakA azraddhAna hai | cAritramohakI prakRti asaMyamabhAva hai / AyukI prakRti bhavakA dhAraNA hai / nAmakI prakRti nArakaAdi nAmakA kAraNa hai / gotrakI prakRti UMcA nIcA sthAnakA nAma pAvanA hai| aMtarAyakI prakRti dAna AdikA vighna karaNA hai / so aisA hai lakSaNa jAkA aisA kAryakUM prakarSakari karai / jAteM aisA kArya pragaTa hoya so prakRti hai // bahuri tisa prakRtisvabhAvateM chUTe nAhIM teMtaiM sthiti kahiye / jaiseM chelI gaU bhaiMsi Adike dUdhakA mIThApaNA svabhAvateM jete na chUTanA so sthiti hai / taisaiMhI jJAnAvaraNa AdikA jo arthakA na jAnanA Adi svabhAvateM na chUTanA so sthiti hai / bahuri tina karmanikA rasakA tIvra maMda vizeSa so anubhava hai / jaiseM chelI gaU bhaiMsi AdikA dUdhakA tIvra maMda Adi bhAvakari rasasvAdakA vizeSa hai taiseMhI karmapudgalanikA apaneviSai prApta bhayA jo sAmarthyakA vizeSa, so anubhava hai // bahuri paramANunikA gaNatirUpa avadhAraNA jo ete hai so pradeza hai, jo pudgalaparamANuke skaMdha karma bhAvakUM pariNaye tinakA gaNanArUpa parimANa yAmeM kariye hai / bahuri vidhizabda hai so prakAravAcI hai / te e prakRti Adi tisa baMdhake prakAra haiM / tahAM yogateM tau prakRti pradeza baMdha hoya For Private and Personal Use Only Beexxx Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 603 // haiM / kaSAyanimittateM sthiti anubhava baMdha hoya haiN| tina yogakaSAyanike hInAdhika honete tisa baMdhakAbhI vicitrapaNA hoya hai / ihAM uktaM ca gAthA hai, tAkA artha- AtmA jogate prakRti pradeza baMdha karai hai, aru sthiti anubhAga kaSAyateM karai hai / bahuri yoga kaSAyarUpa na pariName tathA teU chinna hoya jAya naSTa hoya jAya taba baMdha sthitike kAraNa AtmAke nAhI haiN| Age AdikA jo prakRtibaMdha tAkA bheda dikhAvaneke arthi sUtra kahai haiM // Adyo jJAnadarzanAvaNavedanIyAyurnAmagotrAntarAyAH // 4 // yAkA artha- jJAnAvaraNa darzanAvaraNa vedanIya mohanIya Ayu nAma gotra aMtarAya e ATha karmakI mUlaprakRti haiM / tahAM Adya kahiye prakRtibaMdha so jJAnAvaraNa Adi ATha bhedarUpa jAnanA / tahAM jo AvaraNa karai tathA jAkari AvaraNa hoya so AvaraNa kahiye / so nyArAnyArA joDiye | jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aiseM / bahuri jo vedanA karAvai athavA jAkari vedanA hoya, so vedanIya hai| bahuri jo mUDha karai bhulAvai athavA jAkari mUDha hUje bhUlije so mohanIya hai / bahuri jAkari nArakaAdi bhava prApta kariye athavA jo bhavana prApta karai, so Ayu hai / bahuri jo AtmAkA nAma karai tathA jAkari nAma kIjiye, so nAma hai / bahuri jAkari UMcA nIcA kahiye, so gotra hai / bahuri aaddtnyuddu kuNddkuNddisedulnuNddunu For Private and Personal Use Only Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya ||paan 604 // SAGAProgaporegappOPROMOPPOSITIOPOPoorpawn dAtAra tathA deneyogya vastu Adikake madhya aMtara karai, so aMtarAya hai / ekahI AtmAkA pariNAmakari grahaNa bhaye jo pudgala te jJAnAvaraNa Adi anekabhedakU prApta hoya haiM / jaiseM ekavAra khAyA jo anna tAkA rasa rudhira Adi aneka pariNAmarUpa hoya taiseM jAnanA // tahAM koI kahai , jJAnAvaraNa hai sohI moha hai / jAteM hitAhitakI parIkSA na hoya so jJAnAvaraNa, sohI moha, yAmeM bheda kahA ? tAkA samAdhAna, jo, arthakU yathArtha na jAne so tau jJAnA| varaNa hai / bahuri yathArtha jAnikaribhI yaU aiseMhI hai aisI rucirUpa satyArthavirSe zraddhAnakA abhAva so moha hai aisA bheda jAkA jAnanA / athavA kAryake bhedateMbhI kAraNakA bheda jAniye / ajJAna adarzana | to jJAnAvaraNa darzanAvaraNake kArya haiM / ara atatvazraddhAna rAgadveSarUpa iSTa aniSTa buddhi mohakA || kArya hai / aiseMhI kAryake bhedateM kAraNakA bheda mUla uttara prakRtinivirSe sarvatra jAnanA / bahuri karmake bheda haiM, te zabdakI apekSA to eka" le saMkhyAta bheda jAnane / tahAM sAmAnyakari to baMdharUpa karma / hai| eka hai / sohI puNyapApake bhedateM doya prakAra hai bahuri sohI anAdi sAMta, anAdi anaMta, sAdi / sAMta, aiseM tIniprakAra hai / tathA bhujAkAra alpatara avasthita bhedateM bhI tIniprakAra kahiye / bahuri || | prakRti sthiti anubhava pradezabhedate cyAriprakAra hai| bahuri dravya kSetra kAla bhava bhAva inake For Private and Personal Use Only Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NIORNIORRENSIOPARIPORANGIPRINFOPANIPREAMINpn // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 605 // nimittake bhedateM pAMcaprakAra hai| bahuri chai jIvanikAyake bhedateM chahaprakAra haiN| bahuri rAga dveSa krodha mAna mAyA lobha e sAta kAraNa haiN| tinakI apekSA to sAtaprakAra haiN| bahuri jJAnAvaraNAdike bhedateM aSTaprakAra hai / aiseM zada tau saMkhyAtabheda haiN| bahuri adhyavasAyasthAnake bhedateM asaMkhyAtabheda haiN| bahuri pudgalapariNAmarUpa skaMdhabhedateM anaMtabheda haiM / athavA jJAnAvaraNa Adike anubhavake | avibhAgaparicchedanikI apekSA anaMtabheda haiN| bahuri inakA anukrama kahanekA prayojana kahai haiM / tahAM jJAna hai so AtmAke adhigamakU nimitta hai, tAteM pradhAna hai, tAteM AdimeM jJAnAvaraNa kahyA | tAke pIche darzanAvaraNa kahyA / so darzanahU anAkAra upayogasvarUpa hai, tAte yukta hai / bahuri tAke pIche vedanIya kahyA, so jJAna darzana sukha duHkha jAnanekA virodhI hai / jAteM mohI hoyakari sukha | duHkha hitAhitakA vicAra nAhIM karai hai, bahuri yAke pIche Ayu kahyA so sukha duHkha Adi bhavakeM / Azraya hai bhavakU Ayu nimitta hai| tAteM yukta hai| bahuri tAke pIche nAma khyaa| jAteM Ayuke udayake | Azraya nAma hai| gati AdikA udaya kAryakArI hoya hai / tAke pIchaibhI aMtarAya kahyA / so || prayojana kahe pIche avazeSa rahai so aMtameMhI Avai / aiseM kramaprayojana jaannaa|| AgeM pUche hai, ki, karmabaMdha prakRtikA bheda to aSTaprakAra kahyA, aba uttaraprakRtibaMdha kahanA / aiseM pUche sUtra kahaiM haiM apersatssetwwsasiatertabisarits For Private and Personal Use Only Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 606 // // paJcanavadvyaSTAviMzaticaturdvicatvAriMzadvipaJcabhedA yathAkramam // 5 // yAkA artha- mUlaprakRti ATha kahIM, tinake bheda pAMca nava doya aThAIsa cyAri bayAlIsa doya pAMca e yathAkramateM jAnane / ihAM tarka, jo, sUtrameM dvitIyakA grahaNa karanA thA, jAteM uttara prakRtibaMdha dUsarA hai | AcArya kahaiM haiM, jo pArizeSyanyAyateM dUsarAkA grahaNa siddha hoya hai / doyabheda kA nAma hai, taba dUsarA vinA nAma kahehI jAniye aiseM / tAteM sUtrameM dvitIyakA grahaNa na karanA / AdikA mUlaprakRtibaMdha AThabhedarUpa kahyA, tAteM avazeSa bAkI uttaraprakRtividhi hai aiseM jAni lenA / bahuri sUtrameM bhedazabda hai so pAMca AdikI saMkhyAteM joDanA / tahAM pAMca bheda jJAnAvaraNake, nava bheda darzanAvaraNake, doya bheda vedanIyake, aThAI bheda mohanIyake, cyAri bheda Ayuke, vayAlIsa bheda nAmake, doya bheda golake, pAMca bheda aMtarAya ke aiseM jAnanA || Age pUche hai, jo, jJAnAvaraNake pAMca bheda kahe, te kauMna haiM so kaho, aiseM pUcheM sUtra kahai haiN|| matizrutAvadhimanaH paryayakevalAnAm // 6 // yAkA artha-mati zruti avadhi manaHparyaya kevala e pAMca jJAna haiM, tinakA AvaraNa kareM so pAMca bheda jJAnAvaraNake haiM / tahAM matyAdijJAna tau pUrvai kahe te leNe, tinakA AvaraNa Avara For Private and Personal Use Only Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAFACHARSASARAREASORRORAFASPORATIOPROGRAPAPAYPROSAROpn // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 607 // NakA bheda hoya hai, aiseM jJAnAvaraNakarmakI pAMca uttaraprakRti jAnanI / ihAM tarka karai haiM, jo, abhavyajIvakai manaHparyayajJAna kevalajJAnakI zakti hai ki nAhI hai.? jo zakti hai tau tAkai abhavyapaNAkA abhAva hai / bahuri jo zakti nAhIM hai tau tisakai doU jJAnakA AvaraNarUpa prakRti kahanA vyartha hai| tAkA samAdhAna, jo, ihAM Adezake vacana kahanete yaha doSa nAhIM hai| tahAM dravyArthikanayake AdezateM to abhavyakai manaHparyaya kevalajJAnakI zaktikA saMbhava hai / bahuri paryAyArthikanayake Adeza- | kari tisa zaktikA abhAva kahiye / bahuri pUche hai, jo aiseM kahe to bhavyakA abhavyakA bheda kahanA || na baNaigA jAteM doUkai tinakI zaktikA sadbhAva kahyA / tahAM kahiye, jo zaktike sadbhAvakI apekSA tau bhavya abhavyakA bheda nAhIM hai vyakti honeke sadbhAva asadbhAvakI apekSA bheda hai / jAkai samya. gdarzana AdikI vyakti hoyagI so bhavya kahiye ara jAkai tinakI vyAkta na hoyagI so abhavya kahiye / jaise suvarNapASANameM aMdhapASANa kahiye hai, jAmeM suvarNa nIsaraigA so to burI suvarNapASANa | kahiye / jAmeM nAhI nIsaMraigA so aMdhapASANa kahiye aiseM jAnanA // ihAM koI kahai hai, jo, matyAdijJAnakai AvaraNa kahyA so e jJAna sadrUpa hai ki asadrUpa hai ? | jo sadrUpa hai to jo vidyamAna hai tAkai AvaraNa kAhekA ? ara jo asadrUpa hai tau vidyamAnahI nAhI, errexercererersey For Private and Personal Use Only Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra erbise www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 608 // tAkai AvaraNa ko kahiye ? aiseM doUhI pakSameM AvaraNa baneM nAhIM / tAkA samAdhAna, jo, ihAMbhI Adezavacana jAnanA | dravyArthikanayake AdezateM tau satkai AvaraNa kahiye / jaiseM sadrUpa AkAzakai meghapaTalakA AvaraNa dekhiye hai, taiseM jAnanA / bahuri paryAyArthikanayake Adezakari asatkai AvaraNa kahiye / jAtaiM utpattikA rokanevAlA hoya tAkuMbhI AvaraNazabdakari kahiye hai / jo ekAntakara satkai tathA asatkai AvaraNa kahiye tau jJAnakai kSAyopazamikapaNAM barNe nAhIM / bahuri jJAna kichu nyAre padArtha hai nAhIM / AtmAke guNaparyAyasvarUpa hai / so jaba AvaraNa hoya taba tisa paryAyI vyakti na hoya sakai hai / bahuri jaba AvaraNakA abhAva hoya taba jJAnakI vyakti pragaTa hoya hai / jaiseM pratyAkhyAnasaMyamabhAva nyArA padArtha nAhIM AtmAviSaihI zaktirUpa hai / jeteM pratyAkhyAnAvaraNakarmakA sadbhAva hoya tetaiM tau pratyAkhyAna pragaTa na hoya ara jaba yAkA AvaraNakA abhAva hoya taba AtmAkeM pratyAkhyAnaparyAyakI vyakti hoya hai; taiseM ihAMbhI jAnanA / aiseM yaha jJAnAvaraNakarma hai / yAke udayateM AtmAke jAnanekI sAmarthya hIna hoya taba smaraNa nAhIM hoya, dharmazravaNa nAhIM hoya, ajJAnake vazarteM aneka duHkhanikaM bhogavai hai || Age pUche hai ki, jJAnAvaraNakI uttaraprakRtikA bheda tau kalA, aba darzanAvaraNakarmakI For Private and Personal Use Only Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir E dussertiseradiseDrawimaabs // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 609 // | prakRtikA uttarabheda kahaneyogya hai aiseM pUche sUtra kaheM haiM // cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRhayazca // 7 // ___ yAkA artha- cakSu, acakSu, avadhi, kevala e cyAri tau darzana; tinakA AvaraNarUpa cyAri, prakRti bahuri nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, styAnagaddhi e pAca nidrA aise darzanAvaraNakarmakI nava uttaraprakRti haiN| tahAM cakSu acakSu avadhi kevala inakA AvaraNakI apekSAkari bheda kahanA, cakSurdarzanAvaraNa acakSurdarzanAvaraNa avadhidarzanAvaraNa kevaladarzanAvaraNa aiseM / bahuri mada kheda glAni inake dUri karanekai arthi sovanA nidrA hai / bahuri tisa nidrAkA upariupari pheripheri AvanA so nidrAnidrA hai| bahuri jo AtmAkU sUtehI kriyArUpa calAyamAna karai zoka kheda Adi / kari upajai baiThekeMbhI netra zarIra vikriyA hoya, so pracalA hai / bahuri sohI pheripheri pravarte so pracalApracalA hai / bahuri jAkari sovateMbhI parAkrama sAmarthya bahuta pragaTa hoya sUtAhI uThi kichu kArya / karai pheri sovai yaha na jAneM 'maiM kicha kiyA thA' so styAnagRddhi hai / ihAM styAyati dhAtukA aneka | artha haiM, tinameMsUM sovanekA artha grahaNa kIyA hai / bahuri gRddhidhAtukAbhI dIpti artha grahaNa hai, tAteM | sovatebhI jo AtmA parAkamarUpa dipai aisA artha bhayA / jAke udayateM AtmA bahuta raudrakarma karai so | SAD For Private and Personal Use Only Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 610 // styAnagRddhi hai| ina nidrAdikari darzanAvaraNakarma samAnAdhikaraNakari saMbaMdha karanA, inakA AdhAra darzanAvaraNahI hai / tAteM nidrA darzanAvaraNa, nidAnidrAdarzanAvaraNa ityAdi kahanA / / . ihAM koI pUche, jo, nidrA tau pApaprakRti hai ara sovanete prANInikai sukha dIkhai hai, so kaise hai? tAkA samAdhAna, jo, nidrA Avai hai so to pApahIkA udaya hai / jAteM darzana jJAna vIrya AtmAkA svabhAva hai tAkA ghAta hoya hai / bahuri sovanete kheda glAni miTeMbhI hai, so yAke lagatA sAtAvedanIyakA udaya hai / tathA asAtAkA udaya maMda paDai hai tA* yaha nidrA sahakArI mAtra hoya hai / tAteM yaha pANI sukhabhI mAne hai / paramArthateM kichu sukha hai nAhIM / bahuri darzanAvaraNake udayameM cakSu acakSu. ke udayateM to cakSu Adi indriyanikari avalokana nAhIM hoya hai / ekendriya vikalatraya hoya taba to indriyahI ghATi hoya | bahuri jAkai netra hoya to bigaDi jAya bahuri avadhikevaladarzanAvaraNake udayateM te doU darzana pragaTa na hoya / bahuri nidrAke udayateM aMdhakAra avasthA hai / nidrA- | || nidrAke udayateM mahA aMdhArA hai / pracalAke udayateM baiThAhI ghUme, netra cale, gAtra calai, dekhatAhI | na dekhe / pracalApracalAke udayateM atyaMta ghUmai, UMghe, koI zarimeM zalAkA Adi cubhAvai toU || ceta na hoya / styAnagRddhikA svarUpa pahalA kahyAhI thA / For Private and Personal Use Only Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir e aaddvkulnuNddassessertioned // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 611 // AgeM, tIsarI prakRti jo vedanIya tAkI uttaraprakRtike bheda kahanekU sUtra kahai haiM - ||sdsvedye // 8 // yAkA artha- vedanIyakI sAtA asAtA e doya prakRti haiN| tahAM jAke udayateM devAdigatinivirSe zarIrasaMbaMdhI tathA manasaMbaMdhI sukhakI prApti hoya so sAtAvedanIya hai / sat kahiye prazasta sarAhaneyogya jahAM vedaneyogya hoya so sadedya kahiye / bahuri jAkA phala nAraka Adi gativirSe anekaprakAra duHkha hoya, so asAtAvedanIya hai| asat kahiye aprazasta vedaneyogya hoya so asaddhedya hai // __AgeM cauthA mohanIyakarmakI uttaraprakRtike bhedake kahanekU sUtra kahai haiM darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyAstrihinavaSoDazabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAnyakaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpuMnapuMsakavedA anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodhamAnamAyAlobhAH // 9 // ____yAkA artha- darzanamohanIya cAritramohanIya akaSAyavedanIya kaSAyavedanIya e cyAri | | tinakI saMkhyA tIni doya nava solaha inakA yathAsaMkhya saMbaMdha kari leNA / tahAM darzanamohanIyake | zeroerosouzsverteerders wat For Private and Personal Use Only Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya ||paan 612 // sagespnNSOPOSApropposrcoopamargapnepa tIni bheda, samyaktva mithyAtva mizra aiseM / so baMdhaapekSA to eka mithyAtvahI hai / ara sattAkI apekSA tIniprakAra hoya tiSThe hai / tahAM jAke udayate sarvajJakA bhASyA jo svargamokSakA mArga, tAteM parAGmukha hoya tatvArthakA zraddhAnavirSe utsAharahita hoya hitaahitakA bheda jAnanekU asamartha hoya aisA mithyAdRSTi hoya tAkA aisA bhAva so mithyAtva kahiye / bahuri tisahI mithyAtvakA bhedakU samyaktva saMjJA hai / jAteM jo zubhapariNAmakari vizuddhatAke balateM jAkA vipAkarasa hIna hoya gayA | hoya udAsInakIjyoM avasthita huvA saMtA AtmAke zraddhAnakU roki sakai nAhI, tisake udayakU vedatA saMtA puruSa samyagdRSTihI kahiye, so samyaktva nAma hai // bahuri sohI mithyAtva apanA rasa AdhAka zuddha bhayA AdhAka mithyAtva rahyA aisA hoya aise | amalake koU hoya hai tinakU jalate pakhAlateM pakhAlateM tinakI madazakti kyoM miTI kyoM rahI hoya hai taiseM hoya, so mizra kahiye, yAkU samyamithyAtvabhI kahiye / yAke udayateM AtmAkA zraddhAna nAmA pariNAma mithyAtva samyaktva doU milyA huvA mizrarUpa hoya hai / jaiseM madake koMTU dhoyete Adhe zuddha bhaye tinakU koI bhAta pacAya khAya tAke nimittateM kichU amala kichU cetana | aisA mizrapariNAma hoya hai taiseM jAnanA // For Private and Personal Use Only Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya / pAna 613 // CHAPRANIPRECAPRICOPEACONDripasaNCONPARIOR bahuri cAritramohanIyake doya bheda akaSAyavedanIya kaSAyavedanIya / tahAM ISat kiMcit kaSAyakU akaSAya kahiye, ihAM akAra niSedhavAcaka na leNA ISat artha leNA / so yAke nava bheda haiM, | hAsyAdike bhedateM / tahAM jAke udayateM hAsya pragaTa hoya, so hAsya kahiye / bahuri jAke udayateM kichu vastusUM Asakta honA so rati hai / bahuri ratite viparIta kichu na suhAvai so arati hai / bahuri | jAke udayateM iSTakA viyogakari pariNAma khedarUpa hoya soca karai rudanAdika karai, so zoka hai / bahuri jAke udayateM duHkhakArI padArtha dekhi udvega karanA DarapanA bhAganA so bhaya hai / bahuri jAke udayateM apanA doSa tau saMkocanA parakA doSa dekhi pariNAma malina karanA so jugupsA hai| bahuri | jAke udayateM strIsaMbaMdhI bhAva pAvai so strIveda hai / jAke udayateM puruSasaMbaMdhI bhAvanikU pAvai, so puruSaveda hai / jAke udaya napuMsakasaMbaMdhI bhAvanikU pAvai, so napuMsakaveda hai / bahuri kaSAyavedanIya solahaprakAra hai / tahAM anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha e cyAri, apratyAkhyAnAvaraNa krodha mAna mAyA lobha e cyAri, pratyAkhyAnAvaraNa krodha mAna mAyA lobha e cyAri, saMjvalana krodha mAna mAyA lobha e cyAri aise solaha bhaI / / ___ tahAM anaMta nAma mithyAtvakA hai, jAteM yaha mithyAtva anaMtasaMsArakA kAraNa hai, tisa akbesisextabasuspeeraberdstartsbs For Private and Personal Use Only Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 614 // mithyAtvakI anusAraNI yAkai lAralagI yAteM anurAga karAvanahArI hoya, so anaMtAnubaMdhI hai / yAke udayateM sarvathA ekAMtarUpa jhUThA tatvavirSe tau rAga prIti hoya hai / anekAntarUpa sAMca tatvArthateM dveSa hoya hai| jhUThAkU sAcA thApi tAkI pakSa karai hai, tAke virSe satyArthakA abhimAna karai hai, jo hamArA mAnanA satyArtha hai ityAdi ceSTA hoya hai / bahuri jAke udayateM ekadezatyAgarUpa zrAvakake vrata kiMcinmAtrabhI kari sake hai so deza ISatpatyAkhyAnakU AvaraNa karai, so apratyAkhyAnAvaraNa hai / bahuri jAke udayateM sakala saMyamakU na pAya sakai, so sakalapatyAkhyAnakU na Acarai, tAtai pratyAkhyAnAvaraNa hai / bahuri saMyamakI lAra eka hoya tiSThai daidIpyamAna rahai tathA tisake hoteM saMyamabhI daidIpya. mAna rahyA karai so saMjvalana hai| ihAM vedanIyake bhAvanikA vizeSa aisA, jo, strIsUM ramaneAdi vikArabhAva hoya so tau puruSavedake bhAva haiM / bahuri napuMsakavedaviauM strIpuruSa doUtUM ramanerUpa Adi vikArabhAva hoya haiM / bahuri strIvedake bhAvakA vizeSa so lajAkari namrIbhUtapaNA hoya, ara jAke manakI glAni pragaTa na dIkhe, kAmakA abhiprAya rahai, netranikA vibhrama hoya, AliMganiteM sukha mAne, puruSasU ramanekI || vAMchA rahai ityAdika jAnanA / so bhAvanikA vizeSa aisA kadAcit puruSakaibhI hoya taba strIvedakA XtssexiseseartlisexHNORaatextistsexdipixexists For Private and Personal Use Only Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 615 // udaya kahiye / tathA napuMsakakaibhI kadAcit aise bhAva hoya tatra strIvedahIkA udaya kahiye / bahuri strIkaibhI kadAcita puruSanapuMsakake bhAvarUpa vedakA udaya hoya hai ara zarIrake AkArarUpa dravya strI puruSa napuMsaka hoya haiM / te AkAra nAmakarmake udayateM hoya haiM / bahuri krodhAdipariNAmakA vizeSa, tahAM apanA parakA jAteM ghAta hoya bahuri upakAra jAneM nAhIM ahita karanevAlA krUrapariNAma hoya tAkUM amarSa kahiye, sohI koSa hai / ihAM bhAvArtha aisA bhI, jo paradravya paraNameM tAmeM aise bhAva hoya, jo 'yaha aiseM kyoM pariNAmeM' aiseM khunasi hoya so krodha hai / tAkA tI maMda apekSA cyAri avasthA haiM / tAke cyAri dRSTAMta - tIvratara tau pApA kI rekhAsArikhA hoya, ghaNe kAlameM miTai / tIvra pRthvI kI rekhAsArikhI hoya, so thorehI kAlameM miTa jAya / maMda dhUlirekhAsArakhI hoya, so alpakAlahI meM miTi jAya / maMdatara jalakI rekhAsArakhI hoya, so tatkAlahI miTi jAya / aiseM vAsanAteM krodhakA vizeSa hai // bahuri jAti Adi ATha madake kAraNa haiM, tinake avalaMbanateM parateM namanarUpa pariNAma na hoya so mAna hai / yAkaibhI tIvra maMda apekSA cyAri dRSTAnta haiM / tIvratara to pASANake staMbhasArikhA hoya, jo khaMDa tau hoya paraMtu namanA kaThina / bahuri tIvra asthisArikhA hoya, so koI kAraNavizeSateM For Private and Personal Use Only exer Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 616 // SAROPOSAPANIPRINGAPORINGARPROPRIASISPARAGAON ketaka kAla pIche nami jAya / bahuri maMda kASThasArikhA hoya, jo namanekA kAraNa milai thorehI kAlameM nami jAya / bahuri maMdatara velike taMtusArikhe hoya, tatkAla nami jAya / aiseM mAnakA vizeSa hai // bahuri mAyAkA vizeSa, jo parakU Thaganeke arthi parateM chipAya mana vacana kAyakA kuTilapaNAkA vicAra, so mAyA hai| yAkebhI tIvramaMdake cyAri dRSTAnta haiN| tahAM tIvratara bAMsake viDAke jaDasArikhI jAkA parakU jJAna hoya sakai nAhIM ara pailA ThigAya jAya so bahuta kAlatAI pravarte kahi na miTeM / bahuri tIna mIDheke sIMgasArikhI, jAkI vakratA thoDI, thoDe kAlameM miTi jAya / bahuri maMda gomUtrakasArikhI, jAke doya cyAri moDerUpa vakratA, so alpakAlameM miTi jAya / bahuri maMdatara khuravA tathA likhanekI kalamasArikhI, jAkI ekamoDArUpa vakratA, tarata miTi jAya / aiseM mAyAkA vizeSa hai| bahuri lobhakA vizeSa, tahAM apane upakArakA kAraNa jo dravya Adika vastu tAkI vAMchA abhiprAyameM rahai so lobha hai, yAkebhI tIvra maMdake cyAri dRSTAMta haiM / tahAM tIvratara kirimicI raMga sArikhA bahutakAlameMbhI jAkA miTanA kaThina / bahuri tIvra kAjalake raMgasArikhA, jo thoDehI kAlameM miTi jAya / bahuri maMda kardama lagyA hvA sArikhA, so alpakAlameM jAkA raMga utari jaay| bahuri | maMdatara haladake raMgasArikhA, turata uDi jAya / aisA lobhakA vizeSa hai / aiseM darzanamohakI tIni astiseredakeepeakveerateekarporans For Private and Personal Use Only Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAHASRAHASRANASORRENCIPANGIPROSAGARPROGRAProrpiopn // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 617 // | prakati , cyAri mohanIyakI, parcAsa kaSAyarUpaprakRti e aThAIsa kahIM // Age Ayukarmake uttaraprakRtike nirNayake arthi sUtra kahai haiM ||naarktairygyonmaanussdaivaani // 10 // yAkA artha- nAraka tairyagyona mAnuSa daiva e cyAri prakRti AyukarmakI haiN| tahAM narakaAdivirSe bhavake saMbaMdhakari AyukA nAma kIyA hai| jo narakavirSe upajanekU kAraNa karma, so nArakaAyu hai / jo tiryaMcayonivirSe upajanekU kAraNa karma, so tairyagyona hai / jo manuSyavirSe upaja. nekU kAraNa karma , so mAnuSa hai | jo devanivirSe upajane... kAraNa karma, so daiva hai / ihAM bhAvArtha | aisA, jo, jisa paryAyameM yaha jIva upajai, tisavirSe jIvanA maranA isa Ayuke AdhIna hai| tisa paryAyasaMbaMdhI duHkha tathA sukha AyuparyaMta bhogavai hai // AgeM yAke anaMtara kahyA jo nAmakarma tAkI uttaraprakRti ke nirNayake arthi sUtra kahai haiM // gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaMghAtasaMsthAnasaMhananasparzarasagandhavarNAnu| pUrvyAgurulaghUpaghAtaparaghAtAtapodyotocchAsavihAyogatayaH pratyekazarIratrasasubhagasusvarazu| bhasUkSmaparyAptisthirAdeyayazaHkIrtisetarANi tIrthakaratvaM ca // 11 // For Private and Personal Use Only Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAFAIRRORAPARIVARASPARAGIPARAGRAPIONORPORANAPANAGAR // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || aSTama adhyAya // pAna 618 // yAkA artha- e gatiAdi viyAlIsa bheda nAmaprakRtike haiN| jahAM jAke udayateM AtmA anyaparyAyakU gamana karai, so gati hai / so cyAriprakAra hai| narakagati, tiryaggati, manuSyagati, | devagati aiseM / bahuri jinavirSe avyabhicArI samAnabhAvakari ekatArUpa bhayA jo arthakA svarUpa | so jAti hai / so pAMcaprakAra hai ekendriyajAtinAma, dvIndriyajAtinAma, trIndriyajAtinAma, caturindriyajAtinAma, paMcendriyajAtinAma / bahuri jAke udayateM AtmAke zarIra nipajai, so || zarIranAma hai / so pAMcaprakAra hai audArika, vaikriyaka, AhAraka, taijasa , kArmaNa / bahuri jAke | | udayate aMga upAMga nipajai, so aMgopAMganAma hai / so tIniprakAra hai audArika vaikriyaka AhAraka | aiseM / bahuri jAke udayateM netrAdikakI yathAsthAna tathA yathApramANa niSpatti hoya , so nirmANanAma | hai / tAke doya bheda haiM sthAnanirmANa pramANanirmANa / bahuri zarIranAmakarmake udayake vazateM pAye | je pudgalake skaMdha tinakA paraspara pradezanikA anupraveza hoya baMdhAna hoya, so baMdhananAma hai| jo || zarIrake nAmateMhI jinake nAma aise pAMcaprakAra haiM // bahuri jAke udayateM audArikaAdi zarIranike paramANunike skaMdha paraspara anupravezateM hI ekarUpa hoya chidrarahita hoya milai, so saMghAtanAma hai / sobhI zarIranAmadhAraka pAMcaprakAra hai / For Private and Personal Use Only Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 619 / / bahuri jAke udayateM audArikaAdi zarIranike AkAra nipajai, te saMsthAnanAma haiM / so chahaprakAra hai samacaturasrasaMsthAna, nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna, svAtikasaMsthAna, kubjakasaMsthAna, vAmanasaMsthAna, saMsthAna | tahAM jo Upara nIceM samAna barAbari vibhAgarUpa zarIrake avayavanikA sthApana hoya ' jaiseM pravINa kArIgarakA banAyA sarva avayava yathAsthAna suMdara hoya taiseM ' samacaturasrasaMsthAna hai / bahuri jo zarIra ke avayava uparilai tau baDe hoMya nIce choTe hoya vaDavRkSakIjyoM so nyagrodhaparimaMDala hai / bahuri yAke ulaTA upariteM choTe hoya nIce cauDe hoya so svAtika hai, jaiseM vaMbI hoya taisA AkAra ho / bahuri jAmeM pIThi bar3A hoya so kubjaka hai / bahuri jAmeM sarvahI aMga choTe hoya so vAmana hai / bahuri jAmeM sarvahI aMga upAMga ruMDa muMDa bure hoya so huMDaka hai // bahuri jAke udayateM asthi kahiye hADa tinakI baMdhanakA vizeSa hoya so saMhanananAma hai / so chaprakArakA hai / tahAM jAmeM hADa aru saMdhike baDe kIlA vajramayI hoMya ara vajramayI nasanike valaya baMdhanakara baMdhe hoya, so vajravRSabhanArAcasaMhanana hai / bahuri jAmeM vajramayI hADa saMdhike tathA baDe kIlA hoya so vajramayI valayabaMdhanakari rahita hoya vajranArAcasaMhanana hai / bahuri jAmeM hADa tathA saMdhi ke kIlA tau hoya paraMtu vajramayI na hoya ara vajramayI valayabaMdhanabhI na hoya, so For Private and Personal Use Only Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 620 // nArAcasaMhanana hai| bahuri jAmeM hADanakI saMdhike kIlA ekatarapha to hoya dUsarItarapha na hoya, so ardhanArAcasaMhanana hai / bahuri hADanikI saMdhi choTI kIlanikari sahita hoya, so kIlakasaMhanana hai| bahuri jAmeM hADanikI saMdhimeM aMtara hoya caugirada baDI nasa choTI nasa lipaTI hoya mAMsakari | bhavA hoya, so asaMprAptAsRpATikAsaMhanana hai / aiseM chaha bhaye // bahuri jAke udayate sparza nipajai, so sparzanAma hai / so AThaprakAra hai, karkaza mRdu guru | laghu snigdha rUkSa zIta uSNa aiseM / bahuri jAke udayateM rasa nipajai, so rasanAma hai / so pAMca | | prakAra hai, tikta kaTuka kaSAya Amla madhura aiseM / bahuri jAke udayateM gaMdha upajai, so gaMdhanAma | | hai / so doyaprakAra hai, surabhi asurabhi / bahuri jAke udayateM varNa nipajai, so varNanAma hai / tAke | | pAMca bheda haiM, kRSNa nIla rakta pIta zukla aiseM / bahuri jAke udayateM pahalA zarIrakA AkAra baNyA | rahai navA zarIrakI vargaNA grahaNa na karai, jeteM AnupUrvyanAma hai / yAkA udaya utkRSTa tIni samaya | vigrahagatimeM rahai hai / so cyAriprakAra hai, narakagatiprAyogyAnupUrvya, tiryaggatiprAyogyAnupUrvya, | manuSyagatiprAyogyAnupUrvya, devagatiprAyogyAnupUrvya // bahuri jAke udayateM lohake piMDakIjyoM bhAyA hoyakari talai giri paDai tathA Akake aapkeertitvertisrreritaireritsarreritirreritairsertopics For Private and Personal Use Only Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 621 // phUphadAkejyoM halakA hoyakari Upara* uDi jAya nAhIM, so agurulaghunAma hai / yaha karmakI prakRti || hai so zarIrasaMbaMdhI jAnanI / jo agurulaghunAmA svAbhAvika dravyakA guNa hai, so yAkU na jaannaa| bahuri jAke udayateM apanA ghAta Apakari hoya, so upaghAtanAma hai / bahuri jAke udayateM apanA ghAta parakari hoya, so paraghAtanAma hai / bahuri jAke udayateM Atapamaya zarIra pAvai, so AtapanAma hai| yahU sUryake vimAnavirSe pRthvIkAyika jIvanikai vte hai| bahuri jAke udayateM zarIra udyotarUpa pAvai so udyotanAma hai / so yahU caMdramAke vimAnake pRthvIkAyikajIvanikai tathA AgyA Adi | jIvanikai udaya hoya hai| bahuri jAke udayateM ucchvAsa Avai, so ucchvAsanAma hai| bahuri jAke udayateM AkAzavirSe gamanakA vizeSa hoya, so vihAyogatinAma hai| ihAM vihAya aisA nAma AkAzakA hai, yaha doyaprakAra hai, prazasta aprazasta , yAkaM zubhacAli azubhacAli kahiye / so jIvakai karmake udayateM eka AtmAkari bhogiye aisI burI bhalI cAla jAnanI / jo kriyAvAn dravyake svabhAvahIkari gamana hoya so nAhIM lenA / bahuri jAke udayateM eka AtmAkarihI bhogiye aisA zarIra pAvai, so pratyekanAma hai / bahuri jAke udayateM bahutajIvanikA bhoganekA ekahI zarIra hoya, so sAdhAraNa nAma hai| bahuri jAke udayateM dvIMdriyAdivirSe janma hoya, so | For Private and Personal Use Only Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 622 // GAROOPERATOPARATIOPORNSARRIAGAproopnNROPEACapna vasanAma hai / bahuri jAke udayateM ekendriyavirSe upajai, so sthAvaranAma hai / bahuri jAke udayateM anyakU pyArI lAgai, so subhaganAma hai / bahuri jAke udayateM rUpa Adi suMdaraguNa hoya, tau anyakuM prIti na upajai, so durbhaganAma hai / bahuri jAke udayateM svara manojJa hoya, so susvaranAma hai| yAteM viparIti burA khara hoya so duHsvaranAma hai // bahuri jAke udayateM zarIra ramaNIka sundara hoya, so zubhanAma hai / yAteM viparIti asuMdara hoya, so azubhanAma hai / bahuri jAke udayateM sUkSmazarIra nipajai, so sUkSmanAma hai / bahuri jAke udaya anyakU bAdhA karai rokai aisA zarIra upajai, so bAdaranAma hai| bahuri jAke udayateM AhAra Adi paryApti pUrNa karai, so paryAptinAma hai| so paryApti chaha prakAra hai AhAra, zarIra, iMdriya, zvAsosvAsa, bhASA, mana aiseM / bahuri jAke udayateM chaha paryApti pUrNa na karai aisA aparyAptinAma hai / bahuri jAke udayateM zarIrake aMgopAMga dRDha hoya, so sthiranAma hai| yAte viparIti asthiranAma | hai| bahuri jAke udayateM prabhAsahita zarIra hoya pailA sahArI na sakai, so AdeyanAma hai| prabhArahita zarIra hoya, so anAdeyanAma hai / bahuri jAke udayateM pavitraguNa lokameM pragaTa hoya, so yazaHkI| tinAma hai / bahuri jAke udayaH chate guNabhI pragaTa na hoya sakai avaguNa pragaTa hoya so ayazaH. erosataranakisatasexinbisextoberties For Private and Personal Use Only Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 623 // kIrtinAma hai / bahuri jAke udayateM aciMtya vibhRtivizeSasahita arahaMtapaNA pAvai, so tIrthaMkaranAma hai / / ihAM koI kahai, gaNadhara cakravartI AdibhI baDI vibhUti pAvaiM haiM, tinakI prakRti kyauM na kahau ? tAkUM kahiye, jo, UccagotrAdikake udayateM hoya hai / tAtaiM nyAre na kahe ara tIrthaMkara hoya haiM te mokSamArga pravartAve hai, yaha phala cakravartyAdikakai nAhIM hai / tahAM caudaha tau piMDarUpa prakRti haiM tinake paisaTha bheda haiM / gati 4 / jAti 5 / zarIra 5 / aMgopAMga 3 | nirmANa 2 / baMdhana 5 / saMghAta 5 / saMsthAna 6 / saMhanana 6 | sparza 8 / rasa 5 / gaMdha 2 | varNa 5 / AnupUrvya 4 / vihAyogati 2 aiseM 65 | bahuri pratyekazarIra Adi 10 pratipakSIsahita kahI te bIsa ara ATha agurulaghu Adika aise aThAIsa apiMDarUpa haiM / aiseM saba mili teraNavai prakRti jAnanI / sUtrameM ikatIsakeM tau nyArI vibhakti karI te pratipakSI jAnanI / dazake setara pada de nyArI vibhakti karI, te sapratipakSI jAnanI / tIrthaMkara nyArI vibhakti karI so yAke~ pradhAnapaNA janAvanake artha hai // Age, nAmakarmakI prakRtinike bheda tau kahe aba yAke anaMtara kahyA jo gotrakarma tAkI prakRtikA bheda kahiye haiM // uccairnIcaizca // 12 // For Private and Personal Use Only Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 624 // yAkA artha- uccagotra nIcagotra e doya gotrakarmakI prakRti haiN| tahAM gotra doyaprakAra haiM uccagotra nIcagotra / tahAM jAke udayateM lokapUjitakulavirSe janma hoya, so uccagotra hai| bahuri tisateM viparIti niMdyakulameM janmakA kAraNa hoya, so nIcagotra haiN| AgeM AThamAM aMtarAyakarmakI uttaraprakRti kahanekU sUtra kahai hai-- ||daanlaabhbhogopbhogviiryaannaam // 13 // yAkA artha-- dAna lAbha bhoga upabhoga vIrya ina pAMcanikA vighna karanevAlI aMtarAyakI pAMca prakRti haiM / tahAM aMtarAya karanekI apekSA bheda kahe haiM / dAnakA aMtarAya lAbhakA aMtarAya ityAdi / jAke udayateM denekI icchA karai tauU dIyA na jAya, so dAnAntarAya hai| lenekI icchA hoya soU pAvai nAhI, so lAbhAMtarAya hai / bhoganekI icchA hoya bhogane pAvai nAhI, so bhogAMtarAya hai / upabhoga karanekI icchA hoya upabhoga pAvai nAhIM, so upabhogAntarAya hai / koI kAryakA utsAha karai utsAhakI sAmarthya na hoya so vIryAtarAya hai| aise ye antarAya karmakI pAMca prakRti jAnanA / aiseM prakRtibaMdhake bheda to kahe / aba sthitibaMdhake bheda kahane haiM, so sthiti doyaprakAra hai, utkRSTa jaghanya / tahAM jina prakRtinikI utkRSTasthiti samAna hai, tAkA nirdezake arthi sUtra kahai haiM For Private and Personal Use Only Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidiSacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // aSTama adhyAya // pAna 625 // // AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTIkoTyaH parA sthitiH||14|| ___yAkA artha- AditeM kahe je jJAnAvaraNa darzanAvaraNa vedanIya e tIni bahuri aMtarAya ina cyAri karmanikI utkRSTa sthiti tIsa koDAkoDI sAgarakI baMdhai hai / ihAM AditaH aisA zada to madhyake tathA aMtake na lene isavAsteM kahyA hai / ara aMtarAyakA grahaNa nyArA haihI / bahuri sAgaropamakA pahalI svarUpa kahyAhI thA / bahuri koDikoDi* koTIkoTI kahiye / bahuri parA kahaneteM utkRSTa jaannaa| ehAM aisA artha bhayA, jo, jJAnAvaraNa darzanAvaraNa vedanIya aMtarAya ina cyArinikI utkRSTasthiti tIsa koDAkoDI sAgarakI hai / so yaha mithyAdRSTi saMjJI paMcendriya paryApta jIvakai baMdha hoya hai, anya jIvanikai AgamateM jAnanA / tahAM ekendriya paryAptakeM ekasAgarake sAta bhAga kIjai tAmeM tIni bhAga, bahuri dvIndriyaparyAptake pacIsa sAgarake sAta bhAga kIjai tAmeM tIni bhAga, trIndriyaparyAptakeM pacAsa sAgarake sAta bhAga kIje tAmeM tIni bhAga, caturindriyake sau sAgarake sAta bhAga kIjai tAmeM tIni bhAga, asaMjJI paMcendriya paryAptake eka hajAra sAgarake sAta bhAga kIjai tAmeM tIni bhAga, bahuri aparyAptakai saMjJI paMcendriyakai tau aMtaHkoDAkoDI sAgarakI jAnanA ara ekendriyAdikakai pUrvokta bhAga palyakeM asaMkhyAtavAM bhAga kari hIna jAnane / baMdhake prathama samayateM || For Private and Personal Use Only Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 626 // lagAya jete kAla avasthAna rahai so sthitibaMdha jAnanA // Age, mohanIyakarmakI utkRSTasthitike jAnanekU sUtra kahai haiM ||spttirmohniiysy // 15 // yAkA artha-- mohanIyakarmakI sthiti utkRSTa sattari koDAkoDI sAgarakI hai| ihAM koDAkoDI sAgara utkRSTakI pahale sUtrateM anuvRtti leNI / yahabhI sthiti mithyAdRSTi saMjJI paryAptakai baMdhai hai| anyakai AgamateM jAnanA // AgeM nAma gotrakI utkRSTasthiti jAnanekU sUtra kahai haiM-- ||viNshtirnaamgotryoH // 16 // yAkA artha-nAmakarma ara gotrakarmakI utkRSTa sthiti vIsa koDAkoDI sAgarakI hai| ihAMbhI utkRSTa koDAkoDI sAgaropamakI anuvRtti hai / yahabhI utkRSTasthiti saMjJIpaMcendriya paryAptakeM baMdhai hai, anya AgamateM jAnanI // Age AyukarmakI utkRSTasthiti kahane... sUtra kahai haiM-- // trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH // 17 // yAkA artha- AyukarmakI sthiti utkRSTa tetIsa sAgarakI hai / ihAM utkRSTakIhI anuvRtti hai| || For Private and Personal Use Only Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 627 // | ihAMbhI saMjJI paMcendriya paryAptakahI baMdhai hai, anyakai AgamateM jAnanI // ___ Age, utkRSTasthiti to kahI, aba jaghanyasthiti kahanI hai, tahAM pAMcakarmakI to jaghanyasthiti samAna hai, so nyArI kahasI, ara tIni karmakI sthitimeM vizeSa hai, so pahalI kaheM haiM / tahAM doya sUtra haiM-- // aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya // 18 // ___yAkA artha-- vedanIyakarmakI jaghanyasthiti bAraha muhUrtakI hai / ihAM aparA aisA | jaghanyakA nAma leNA // // nAmagotrayoraSTau // 19 // yAkA artha-- nAmakarma gotrakarma ina doUnikI jaghanyasthiti ATha muhUrtakI hai| ihAM aparAsthiti antarmuhUrta ina zabdanikI anuvRtti hai| AgeM, pAMca karma nyAre rAkhe the, tinakI jaghanyasthiti kahane* sUtra kahai haiM ||shessaannaamntrmuhuurtaa // 20 // yAkA artha- zeSa kahiye bAkIke pAMca karma jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAya mohanIya | For Private and Personal Use Only Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 628 // Ayu inakI jaghanyasthiti aMtarmuhUrta kI hai| tahAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAya ina tInakI tau jaghanyasthiti sUkSmasAMparAyaguNasthAnavAlekeM baMdhe hai / bahuri mohanIya karmakI jaghanyasthiti anuvRtti darasa parAya kahiye navamAM guNasthAnavAlekeM baMdhe hai / bahuri AyukarmakI jaghanya saMkhyAtavarSakA jinakA Ayu aiseM karmabhUmi manuSya tiryacanikeM baMdhe hai | Age pUche hai, jo, doU prakArakI sthiti jJAnAvaraNaAdi karmanikI kahI, aba inakA anubhavakA kahA lakSaNa hai so kahau / aiseM pUcheM sUtra kahai haiN|| vipAko'nubhavaH // 21 // - yAkA artha - karmaprakRti pacakara udaya Avai tAkA rasa anubhavameM Avai so anubhava kahiye | sti aurat doya artha haiM, eka tau viziSTa pAka hoya so vipAka kahiye, dUjA nAnA pAka hoya so vipAka kahiye / tahAM pUrvai kahe je tIvra maMda kaSAyarUpa bhAvAzravake vizeSa tinateM karmani pAka sameM vizeSa hoya, so tau viziSTa pAka hai / bahuri dravya kSetra kAla bhava bhAvake nimittake bheda bhayA jo nAnAprakArapaNA jAmeM aisA jo karmakA pacanA, so vipAka hai / tahAM inameM zubhapariNAmanike prakarSataiM tau zubhaprakRtikA utkRSTa anubhava baMdhe hai / ara azubhaprakRtinikA For Private and Personal Use Only Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 629 // hIna anubhava baMdhe hai / bahuri azubhapariNAmanike prakarSa honete azubhaprakRtinikA utkRSTa anubhava baMdhai hai / ara zubhapakRtikA hIna anubhava baMdhai hai / so aiseM kAraNake vazateM prApta bhayA jo anubhava so doyaprakAra pravarte hai, svamukha kari bahuri paramukhakari / tahAM mUlaprakRtike je ATha karma tinakA to anubhava svamakhahIkari pravata hai| apanA apanA baMdhake anusAra udaya Avai hai| anyakarmakA | anyakarmarUpa hoya udaya Avai nAhIM / bahuri uttaraprakRtinikA je tulyajAtikarma hoya tinakA paramukhakaribhI anubhava hoya hai / tinameM Ayukarmake bhedanikeM tau paramukhakari udaya nAhIM, jo Aya baMdhai tAhIkA udaya hoya / bahari darzanamoha ara cAritramohake paraspara ulaTanA naahii| jo bAMdhai sohI udaya Avai / sohI kahiye hai / narakaAyu tau tiryaMca Ayu hoya udaya Avai nAhIM / manuSyaAyu narakatiryaMcarUpa hoya udaya Avai nAhIM aiseM / bahuri darzanamoha to cAritramoharUpa hoya udaya Avai nAhI ara cAritramoha darzanamoharUpa hoya udaya Avai naahiiN| Age ziSya kahai hai, jo, prarva saMcaya kIyA jo nAnAprakAra karma, tAkA vipAka so anubhava hai, so yaha to hamane | aMgIkAra kIyA mAnyA, paraMtu yaha na jAne hai- yaha anubhava prasaMkhyAta kahiye jo prakRtigaNanAmeM | AI tisasvarUpahI hai ki aprasaMkhyAta kahiye kichu aurabhAMti hai ? aiseM pUche teM AcArya kahai haiN| GKGANPARAGANPARIKEANPARAMPARASIRRAINEPARINEEPARASADAR For Private and Personal Use Only Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / aSTama adhyAya || pAna 630 // prasaMkhyAtahI haiM, jo prakRtigaNanAmeM AI tisarUpahI udaya Aye bhogiye hai / jAteM aisA hai aiseM sUtra hai haiM-- // sa yathAnAma // 22 // yAkA artha -- jo prakRtinAma hai taisAhI tAkA anubhava hai / tahAM jJAnAvaraNakA phala jJAnakA abhAva hai, zaktikI vyakti na honA hai| darzanAvaraNakA phala darzanazaktikI vyakti na honA hai / aiseMhI jaisA jAkA nAma hai taisAhI artharUpa anubhava sarvakarmaprakRtinikA bhedani sahita pratItimeM lyAvanA // AgeM ziSya kahai hai, jo karmakA vipAka so anubhava kahyA, tahAM karma bhoge pIche AbhUSaNakIjyoM lagyA rahai hai, ki bhoge pIche sArarahita hoya giri par3e hai jhaDi jAya hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiN|| tatazca nirjarA // 23 // yAkA artha- tisa anubhavapIche nirjarAhI hai / bhogepIche jhaDi jAya hai / AtmAkaM duHkha sukha dekara ara pUrvasthitike kSayateM pheri avasthAna rahai nAhIM / tAteM karmakI nivRttihI hoya hai / jaiseM AhAra khAya so pacikara jhaDihI jAya, taiseM jhaDi jAya, yAhIkUM nirjarA kahiye / so yaha do prakAra hai, savipAkateM upajI avipAkateM upajI / tahAM cyAri haiM gati jAmeM bahuri aneka jAtike For Private and Personal Use Only Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / aSTama adhyAya // pAna 631 // vizeSanikari bhaskhA bhramaNarUpa aisA jo saMsArarUpa samudra tAvirSe ghaNe kAlateM bhramatA jo yaha prANI tAkai zubhaazubha karma anukramakari paripAkakU prApta hoya sthiti pUrI kari anubhava kahiye bhoganekA jo udayAvalIrUpa nAlA tAkevirSe prApta hoya apanA phalakU deya jhaDai hai, so tau savipAkanirjarA hai / bahuri jo karma sthiti pUrI kari apanA udayakAlakUna prApta bhayA ara tapazcaraNa Adi upacAri kiyAke vizeSanikI sAmarthyate vinA udaya AyAhI* jorIteM udAraNA kari udayAvalImeM lekari vedanA bhoganA " jaiseM Amra tathA phanasakA phala pAlameM dekari zIghra pacAvai taiseM pacAya lenA" so avipAkanirjarA hai / bahuri sUtrameM cazabda hai so nirjarAkA anyabhI nimitta hai aisA janAvaneke artha hai| Age kaheMge jo tapasA nirjarA aisAsUtra so anubhavateM nirjarA hoya hai bahuri tapateMbhI hoya hai aisA janAyA hai| ihAM pUche hai, ki, isa adhyAyameM nirjarAkA kathanakA kahA prayojana ? saMvarake pIche nirjarA kahyA cAhiye / jAteM saMvarake pIche yAkA nAma hai taiseMhI kahanA / tAkA samAdhAna, yaha laghukaraNakA prayojana hai, jo, saMvarake pIche yAkU kahate to tahAMbhI -- vipAko'nubhavaH' aisA, pheri kahanA hotA, | tAteM ihAM kahane meM pheri nAhI kahanA hoya so ihAM vizeSa kahiye hai| te karmaprakRti doyaprakAra haiM, | For Private and Personal Use Only Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 632 // ghAtaprakRti aghAtaprakRti / tahAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mohanIya aMtarAya etau ghAtikarma haiM / ara vedanIya nAma Ayu gola e aghAtikarma haiM / bahuri ghAtikarmakI prakRti doyaprakAra hai, sarvaghAti dezaghAti / ihAM kevalajJAnAvaraNa nidrA nidrAnidrA pracalA pracalApracalA styAnagRddhi kevaladarzanAvaraNa darzanamoha cAritramohakI saMjvalananokaSAyavinA bAraha kaSAya aiseM baMdhaapekSA vIsa prakRti sarvaghAti haiM / bahuri jJAnAvaraNa cyAri darzanAvaraNakI tIni aMtarAya pAMca saMjvalananokaSAya terA aiseM pacIsa dezaghAti haiM / yahabhI baMdhaapekSA jAnanI / bahuri anyavizeSa hai so kahiye hai, zarIra 5 baMdhana 5 saMghAta 5 saMsthAna 6 saMhanana 6 aMgopAMga 3 sparza 8 rasa 5 gaMdha 2 varNa 5 pratyeka sAdhAraNa 2 sthiraasthira 2 zubhaazubha 2 agurulaghu 1 upaghAta 1 paraghAta 1 udyota 1 nirmANa 1 e vAsaThi prakRti tauM pudgalavipAkakI kahiye pudgalahI kUM rasa de haiM, zarIrasaMbaMdhI jAnanI / bahuri Arya 4 kSetravipAkI kahiye jIvake pradezana ke AkArarUpa vipAka inake haiM / bahuri Ayu 4 bhavavipAkakI kahiye inakA bhavasAdhAraNamAtra phala hai / aba zeSaprakRti jIvavipAkakI kahiye / te jIvake upayoga Adi zaktikUM vipAka de haiM / jJAnAvaraNa 5 darzanAvaraNa 9 aMtarAya 5 mohanIya 28 aiseM ghAtikarma kI tau 47| bahuri vedanIya 2 gotrakarmakI 2 nAmakI 27 tinake nAma For Private and Personal Use Only Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ravadisexsatorsakcertvikretarsearts sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 633 // gati 4, jAti 5, vihAyogati 2, basasthAvara 2, sUkSmavAdara 2, paryAptaaparyApta 2, sukharadusvara 2, subhaga durbhaga 2, Adeya anAdeya 2, yaza-kIrti ayaza kIrti 2, svAsosvAsa 1, tIrthakara 1, aiseM saba mili 78 jIvavipAkakI prakRti haiM / e sattarakI apekSA ekasau aThatAlIsa prakRti jAnanI / / Age so anubhavabaMdha to kahyA, aba pradezabaMdha kahaneyogya hai, tAkU vaktavya hoteM ete prayojana kahane / pradezabaMdhakA kAraNa to kahA hai ? kaunase kAlaviNe hoya hai ? kAheta hoya hai ? kahA svabhAva hai? kisavirSe hoya hai ? kete paramANa paramANu hai ? aiseM anukramakari praznake bhedakI apekSA lekari tisake uttarake arthi sUtra kahai haiM // nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagAhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH // 24 // yAkA artha- jJAnAvaraNaAdi prakRtinikU kAraNa tIni kAlasaMbaMdhI jIvake bhAvanivirSe yogake vizeSa sarvahI AtmAke pradezanivirSe sUkSma ekakSetrAvagAhakari tiSThaM aise anantAnaMta pudgalake skaMdha baMdharUpa hoya, tisa... pradezabaMdha kahiye / tahAM nAmake kAraNa hoya tAkU nAmapratyaya kahiye / | ihAM nAmazabdakari sarva karmaprakRtikA grahaNa hai / jAte sa yathAnAma aisA anubhavabaMdhakA sUtra hai / tAte eatsabsoriasiseriaseberadikeertabaertairawports For Private and Personal Use Only Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 634 // nAma kahaneteM prakRti jAnanI / aise kahanekari tau pradezabaMdhakai kAraNapaNA kahyA / bahuri sarvataH kahiye sarvabhavanivirSe ihAM taspratyaya saptamIvibhaktikA arthameM hai / jAte vyAkaraNakA aisA sUtra hai, dRzyate'. nyato'pi / isa vacanateM saptamIvibhaktimeMbhI taspratyaya hohai, isa vacanateM kAlakA grahaNa kIyA hai / jAteM ekajIvakai atItakAlameM anaMte bhava vIte AgAmI kAlameM saMkhyAta tathA asaMkhyAta tathA anaMta bhava hoMyage / bahuri yogavizeSAt kahiye manavacanakAyake yogake vizeSa pudgala haiM te karmabhA. vakari jIva grahaNa kareM haiM / aiseM kahanekari nimittavizeSakA svarUpa kahyA // . bahuri sUkSmAdizadake grahaNateM karmake grahaNayogya je pudgala tinakA svarUpakA varNana hai / grahaNake yogya pudgala sUkSma haiM sthUla nAhIM / bahuri ekakSetrAvagAhavacana hai so anyakSetrakA abhAva janAvaneke arthi hai / AtmAke pradezanihI maiM tiSThe haiM anya jAyagA naahiiN| bahuri sthitA aisA kahanete tiSThaMhI haiM, calate nAhI haiM aisA janAyA hai / bahuri sarvAtmapradezeSu aisA vacana hai, so, tina karmapradezanikA AdhAra kahyA hai, ekahI pradezAdivirSe karma nAhI tiThe haiM, Upara nIce tiryag | sarvahI AtmA pradezanivi vyApikari tiSThe haiM / bahuri anaMtAnaMtapradezavacana hai, so, anyapari- | | mANakA abhAva janAvanekU hai, saMkhyAta nAhIM haiM, asaMkhyAta nAhIM haiM, anaMta nAhIM haiM / je | For Private and Personal Use Only Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir exterioredoxectrexatesverseas // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / aSTama adhyAya / pAna 635 / / || pudgalaskaMdha karmarUpa hoya haiM eka samayavi samayaprabaddha hoya haiM te abhavyarAziteM anaMtaguNe siddharAzikai anaMta bhAga parimANa haiM / bahuri ghanAMgulake asaMkhyAtave bhAga kSetravirSe avagAha karai aise haiN| bahuri te eka doya tIni cyAri saMkhyAta asaMkhyAta samayakI sthitikU lekari tiSThe haiN| paMca varNa, paMca rasa, doya gaMdha, cyAri sparza guNarUpa bhAvakU liye Avai haiM / ATha prakAra karmakI prakRtike yogya haiM, te yogake vazateM AtmA Apa grahaNa karai hai / aiseM pradezabaMdhakA varUpa saMkSepateM jAnanA // - Age baMdha padArthake anaMtara puNya pApabhI giNane aisI preraNA hai, so puNyapApa baMdhapadArthavirSe aMtarbhUta haiM, aiseM jAnanA / tahAM aisA kahyA cAhiye, jo, puNyabaMdha to kahA hai ? ara pApabaMdha kahA hai ? tahAM aisA pahale to puNyaprakRtikI saMkhyA kahanekU sUtra kahai haiM-- ||svedyshubhaayurnaamgotraanni puNyam // 25 // yAkA artha-- sAtAvedanIya zubhaAyu zubhanAma zubhagotra haiM e puNyaprakRti haiM / tahAM zubha tau prazastakU kahiye, sarAhaneyogya hoya, so zubha hai| so zubhazabda AyuAdi tIni karmake nyArA nyArA kahanA / tAteM zubhaAyu zubhanAma zubhagotra aisA jaannaa| tahAM zubhaAyu to tIni For Private and Personal Use Only Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra COPY www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 636 // haiM / tiryaMca Ayu manuSyaAyu devaAyu aiseM / tahAM zubhanAmaprakRti taiMtIsa haiN| manuSyagati, devagati paMcendriyajAti, pAMca zarIra, tIni aMgopAMga, samacaturasrasaMsthAna, vajravRSabhanArAcasaMhanana, prazastavarNa rasa gaMdha sparza e cyAri, manuSyadevagatyAnupUrvya doya, agurulaghu, paraghAta, ucchavAsa Atapa, udyota, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, subhaga, zubha, susvara, Adeya, yazaHkIrti, nirmANa, tIrthaMkara aimeM bahuri uccagotra sAtAvenIya aimeM vyAlIsa prakRti puNyakarmakI haiM | Age pApaprakRtinike jAnanekUM sUtra kahai haiM -- // ato'nyat pApam // 26 // yAkA artha - ekahI je puNyaprakRti tinateM avazeSa rahI te pApaprakRti haiM / isa puNyanAmA karmaprakRti ke samUha anya karma haiM so pApa aisA kahiye / te kauna kauna ? jJAnAvaraNa pAMca, darzanAvaraNa nava, mohanIyakI chavIsa, aMtarAyakI pAMca, narakagati, tIryaMcagati, jAti vyAri, saMsthAna pAMca, saMhanana pAMca aprazasta varNa gaMdha rasa sparza e cyAri, narakagatyAnupUrvya, tiryaMcagatyAnupUrvya, upaghAta, aprazastavihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrti aiseM cautIsa nAmakarmakI prakRti bahuri asAtAvedanIya narakaAyu For Private and Personal Use Only Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir aaortersneeraserraceracottweatsmes // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 637 // nIcagotra aise byAlIsa prakRti pApakarmakI haiN| aise puNyapApaprakRti sarva mili ekasau cauMtIsa bhaI , so yaha kathana baMdhaapekSA jaannaa| baMdhaprakRti ekasau vIsa kahI haiM / tahAM darzanamohakI tIni prakRtimeM baMdha eka mithyAtvahIkA hai / pIcha tIni hoya haiM, tAteM doya to eka ghaTI / bahuri baMdhana saMghAta zarIrateM avinAbhAvI hai, tAteM zarIrahImeM aMtarbhUta kIye, tAteM daza e ghaTI / bahuri varNAdika vIsa haiM / tinakU saMkSepakari cyArihI kahe, tAteM solaha e ghaTI / aiseM aThAIsa ghaTaneteM ekaso vIsa rahI / so ihAM varNaAdi cyAri puNyarUpabhI haiM pAparUpabhI haiN| tAteM doyavAra giNate cyAri badhI haiM / bahuri inahIko sattAkI apekSA giNiye taba varNAdika vIsa duhAra giNateM ekasau aThasaThi prakRti hoya / tAmeM puNyaprakRti tau aThasaThi hoya haiM / so kaise haiM ? vedanIya 1, Ayu 3, gotra 1, nAmakI tiresaThi tahAM gati 2, jAti 1, zarIra 5, baMdhana 5, saMghAta 5, saMsthAna 1, saMhanana 1, aMgopAMga 3, varNAdika 20, AnupUrya 2, vihAyogati 2, trasa Adi 10, agurulaghu 1, paraghAta?, uchvAsa 1, Atapa 1, udyota 1, nirmANa 1, tIrthakara 1 aiseM / bahuri pApaprakRti soca / tahAM ghAtikarmakI tau 47, vedanIya 1, Ayu 1, gotra 1, nAmakarmakI 50 tahAM gati 2, jAti 4, saMsthAna 5, saMhanana 5, varNAdika 20, AnupUrvya 2, basasthAvaraAdi 10, upaghAta 1, prazastavihAyogati 1 aise *NDrsectsaptarithipretireratisexihirrertapatradip For Private and Personal Use Only Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // aSTama adhyAya // pAna 638 // CREASPREACEPOSIPORAIPORNEAprospaparAAPKORTERana | jAnanA / aiseM baMdhapadArtha kahyA, so yaha avadhimanaHparyayakevalajJAnInikai to pratyakSapramANake gamya hai, te pratyakSa jAne haiN| bahuri anyake tinake upadeza AgamapramANakeM gamya hai / tAteM bhavya jIvaniLU tinakA upadezyA AgamateM jAni isa karmabaMdhakA vidhvaMsakA upAya karanA yogya hai / // chappaya / / baMdha cyAri parakAra bAMdhi saMsAra bhameM jiya, mithyA avirata aru pramAdahU kaSAya yoga liya / duHkha aneka parakAra janamamaraNAdika bhugatahi, ginata nAMhi savikAra jJAna parabhAvasu jugatahi / jinaAgamake saradhAnavina cArita satyAratha nahIM, ima zuddhAtama anubhavavigari mukati nAhi muni yoM kahI // 1 // ||caupaaii|| puNyapApamaya hai saMsAra / doU karamabaMdha parakAra // aiseM puNya gahau jiya sAra / jo zivamAragameM sahakAra // 1 // aise tatvArthakA hai adhigama jAte aisA jo mokSazAstra tAvirSe AThamAM adhyAya pUrNa bhayA / For Private and Personal Use Only Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 639 // ||AUM namaH siddhebhyaH / / // Age navamA adhyAyakA prAraMbha hai // dohA- Asrava roki vidhAnateM, gahi saMvara sukhruup| pUrvabaMdhakI nirjarA, karI namU jinabhUpa // 1 // aiseM maMgalake arthi jinarAjakU namaskAra kari navamAM adhyAyakI AdivirSe sarvArthasiddhi nAma TIkAkAra kahai haiM, jo, baMdhapadArtha to kahyA, aba yAke anaMtara hai nAma jAkA aisA jo saMvara nAma padArtha, tAkA nirdeza karane kA avasara hai, yAteM tisakI AdimeM yaha sUtra hai // AsravanirodhaH sNvrH||1|| yAkA artha- AsavakA nirodha, so saMbara hai| tahAM navInakarmakA grahaNa karanA, so | Asrava hai| so to pahale vyAkhyAna kiiyaa| tAkA nirodha, so saMvara hai / so doyaprakAra hai, ENAMRATAPAIKOPARKHAPATRAPAIKOKHAPAIKOPARATOPAN For Private and Personal Use Only Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhighacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 640 // bhAvasaMvara dravyasaMvara aiseM / tahAM saMsArakA kAraNa jo kriyA, tAkI nivRtti kahiye na honA, so bhAvasaMvara hai / bahuri tisa kriyAke rokanete tisake nimittateM karmapudgalakA grahaNa hoya tisakA viccheda bhayA grahaNa hotA raha gayA so dravyasaMvara hai / so vicAriye haiN| kauMna guNasthAnavirSe kisa AzrakA saMvara bhayA? so kahiye haiM / mithyAdarzanake udayake vazIbhUta jo AtmA tALU mithyAdRSTi kahiye / isa guNasthAnavirSe mithyAdarzanakU pradhAnakari jo karma Azrava hoya thA, so tisa mithyAdarzanake nirodha kahiye abhAvakari sAsAdana Adi agile guNasthAnanivirSe tinakA saMvara hoya hai| te prakRti kauMna so kahiye haiN| mithyAtva, napuMsakaveda, narakaAyu, narakagati, ekendriya, dIndriya, trIndriya, caturindriya e cyAri jAti, huMDakasaMsthAna, asaMprAptAsRpATikA saMhanana, narakagatyAnupUrya, Atapa, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNazarIra, aparyApta e solaha prakRtIkA saMvara bhayA / inakA Azrava sAsAdanAdikavirSe nAhIM hai // bahuri asaMyama tIni prakAra hai anaMtAnubaMdhIkA udayakRta, apratyAkhyAnAvaraNakA udayakRta, pratyAkhyAnAvaraNakA udayakRta / so isa asaMyamake nimittateM jina prakRtinikA Azrava hoya thA, | so tisa asaMyamake abhAvate tinakA saMvara hoya hai| so kahiye haiN| nidrAnidrA, pracalApracalA. For Private and Personal Use Only Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 641 // styAnagRddhi, anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha e cyAri, strIveda, tiryaMcaAyu, tiryaMcagati, cyAri madhyake saMsthAna, cyAri madhyake saMhanana, tiryaMcagatiprAyogyAnupUrvya, udyota, aprazastavihAyogati, durbhaga, duHsvara, anAdeya, nIcagotra e pacIsa prakRtinikA to anaMtAnubaMdhIkaSAyake udayakRta asaMyamakU pradhAnakari Azrava hoya thA, ekendriyakU Adi de sAsAdana samyagdRSTIparyaMta / sarvahI jIva inakA baMdha karai the, so tisa anaMtAnubaMdhI asaMyamakA abhAva ho sAsAdanateM agile guNasthAnanivirSe tinakA saMvara bhayA / bahuri apratyAkhyAnAvaraNake udayakari bhayA jo asaMyama tAke nimittateM apratyAkhyAnAvaraNa | | krodha mAna mAyA lobha, manuSyaAyu, manuSyagati, audArikazarIra, audArika aMgopAMga, vajravR. bhanArAcasaMhanana, manuSyagatiprAyogyAnupUrya ina dazaprakRtinikA Azrava ekendriyateM lagAya asaMyatasamyagdRSTItAIM jIva baMdha karai the, so tisa apratyAkhyAnAvaraNakRta saMyamake abhAvateM tisateM uparike dezasaMyata Adi guNasthAnavirSe tinakA saMvara hoya hai| bahuri samyagmithyAtva tIsarA guNasthAnavirSe AyukA baMdha nAhI hoya hai / bahuri pratyAkhyAnAvaraNakaSAyake udayakari bhayA jo / asaMyama tAke hote pratyAkhyAnAvaraNa guNasthAnavAle jIvanitAI baMdha karanevAle the so tisa CREATPORASAIRAOKEYPRIMANPRONUNROENPOPORNGAROORKER For Private and Personal Use Only Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 642 // asaMyamakA abhAva bhaye tinakA saMvara hoya / agile pramattasaMyataAdi guNasthAnanivi tinakA baMdha nAhIM hai| bahuri pramAdakari sahita jIvakai asAtAvedanIya arati zoka asthira azubha ayaza kIrti e chaha pramAdake nimittateM baMdha hoya the, so pramAdakA abhAva bhaye tinakA saMvara hoya hai / apramattaAdi guNasthAnanimeM tinakA baMdha nAhIM hoya hai // bahuri devAyukAbhI baMdha pramattavAlA karai hai / ara apramattabhI tAke nikaTavartI hai, tAteM tAkaibhI baMdha ho hai| Age apUrvakaraNaAdivirSe tAkAbhI baMdha nAhIM ho hai / bahuri jisa karmakA Azrava kaSAya hotehI hoya hai, tinakA pramAdAdikake abhAvahIte abhAva nAhI hoya hai / jAteM je kaSAya pramAdAdibhAvakari rahita tIvra madhya jaghanya bhAvakari apUrvakaraNa anivRttikaraNa sUkSmasAMparAya ina tIni guNasthAnanimeM tiSThe haiM tahAM apUrvakaraNake AdivirSe saMkhyAtabhAgavirSe doya prakRti nidrAnidrA pracalA e baMdha hai| tAke Age saMkhyAtabhAgavirSe tIsa prakRti baMdhai haiM, tinake nAma devagati, paMcendriyajAti, vaikriyaka AhAraka taijasa kArmaNa e cyAri zarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyaka AhArakazarIrAMgopAMga, varNa, gaMdha, rasa, sparza, devagatiprAyogyAnupUrvya, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, For Private and Personal Use Only Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 643 // | nirmANa, tIrthakara e tIsa / bahuri tisahI apUrvakaraNake aMtake samayavirSe hAsya rati bhaya jugupsA | e cyAri prakRtibaMdha haiM / so e tahAM saMbaMdhI tIvrakaSAyake nimittateM baMdhe haiN| tAteM tisa tisa bhAvasaMbaMdhI kaSAyake abhAva hote tinakA tisa bhAvateM upari baMdhakA abhAva hoya hai / tahAM saMvara bhayA // bahuri anivRttibAdarasAMparAyake AdisamayateM lagAya saMkhyAtabhAgavirSe puruSaveda, krodha saMjvalana e doya baMdha hoya haiM / tAke upari bAkI rahe je saMkhyAtabhAga tinavirSe mAna mAyA e doya baMdha hai| bahuri tisahIke aMtake samayavi lobha saMjvalana baMdhai hai aise e pAMca prakRti madhyamakaSAyake nimittate baMdha hoya hai / so tisa kaSAyake abhAva hote kahe tisa bhAgake upari tinakA saMvara hoya hai / bahuri sUkSmasAMparAyavirSe sUkSmalobhakaSAya pAIye hai, yAkU maMdabhI kahiye , yAke nimittateM pAMca jJAnAvaraNa, cyAri darzanAvaraNa, yaza kIrti, uccagotra, paMca aMtarAya e solaha prakRtikA Azraya hoya hai / so tisa || kaSAyakA abhAva hoteM upazAMtakaSAyAdikavi tinakA baMdha nAhIM hoya hai / bahuri kevala yoga ke nimittateM sAtAvedanIyakA Azrava upazAntakaSAya kSINakaSAya sayogakevalIkai hoya hai so AgeM | yogake abhAvateM ayogakevalIke tisakAbhI baMdha nAhIM haiM / ihAM koI pUche hai, guNasthAnanike kramakari saMvara kahyA, so guNasthAna kahA hai ? tahAM kahiye, SINEAPARVAPRPRIMEANPARKHANPARKHAPATROPARKETPRIVACOPER For Private and Personal Use Only Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya / / pAna 644 // jo, inakA svarUpa vizeSatAkari gomaTasAragraMtha meM likhyA hai, tahAMteM jAnUM / kichu saMkSepa prayojana inakA likhiye hai | e guNasthAna jIvake sAmAnyapariNAma haiM, jAteM inakA nAma artha jo guNa kahiye jIvake guNa tinake sthAna kahiye ThikANe so guNasthAna haiM, yaha tau sAmAnyasaMjJA / bahuri vizeSasaMjJA mohakarmake udaya Adike vizeSataiM tathA yogateM bhaI hai / tahAM midhyAdRSTi aisA to anAdimithyAtva nAmA karma isa jIvakeM pAIye hai tAkA udayateM tatvArthanikA azraddhAnarUpa pariNAma hoya hai / so do prakAra hai, eka tau naisargika hai, tAtaiM tau anAdihIteM apanA parakA tathA hitaahitakA yathArtha svarUpa bhUli rahyA hai / jo paryAya Avai hai, tAhIkUM apanA svarUpa mAni hitAhitaM nAhI jAni pravarte hai / bahuri dUjA paropadezateM pravarte hai, tAteM jaisA upadezadAtA milai hitaahitakA tathA AtmAkA svarUpa jaisA batAvai tAhIkUM satyArtha jAni mithyAtva ke udayateM tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyake udaya timakA pakSa dRDha kari pravarte, jinezvarakI AjJA jAnanevAlAkA upadezakA zraddhAnavinA yathArthamArga bAhya pravarte aise doyaprakAra pariNAma jAke hoya so midhyAdRSTi jIva hai / so isakA doya bheda haiM / jo anAdihIteM jAneM samyaktva pAyA nAhIM so tau anAdimidhyAdRSTi haiM / bahuri samyaktva pAye phira mithyAtvakA udayateM mithyAdRSTi hoya so sAdimidhyAdRSTi hai / so samyaktva For Private and Personal Use Only Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 645 // || pAvanekA vidhAna aise hai, jo, jaba kAlalabdhi Avai taba mithyAtvakarmakA to anubhAga maMdaudayaH rUpa hoya ara bAhya sarvajJa vItarAga jinezvarakA yathArthamArgakA upadezakA nimitta mile vItarAgakI mudrA nirgrathagurukA darzana tathA jineMdrake kalyANaka AdikI mahimAkA darzana zravaNa prabhAvanAaMga atizayacamatkArakA dekhanA pUrvabhavakA smaraNa honA ityAdika nimitta mile taba yathArthatatvArthavirSe rucirUpa utsAha aisA vadhai, jo, Age kade hUvA nAhIM / aiseM utsAhameM tIni karaNakA AraMbha hoya hai / tinake nAma adhaHkaraNa apUrvakaraNa anivRttikaraNa aisaiM / so inakA AraMbha kaisaiM jIvakai hoya hai so kahiye hai / zubhapariNAmanike sanmukha hoya saMjJIpaMcendriya paryAptaka hoya sAkAra upayogasahita hoya aMtarmuhUrtaparyaMta samayasamaya anaMtaguNI vizuddhatAkari varddhamAna hoya ekayogakA AlaMbanasahita hoya atimaMdakaSAyarUpa pariNayA hoya tIni vedameMsUM ekavedake pariNAma saMkleza. rahita hoya vizuddhatAkA balateM karmakI sthitikU ghaTAvatA saMtA azubhaprakRtinikA anubhAgabaMdhakU hIna karatA saMtA zubhaprakRtinikA anubhAgabaMdhakU vadhAvatA saMtA hoya tAke karaNanikA prAraMbha hoya hai / ina tInUMhI karaNanikA kAla aMtarmuhUrtakA judAjudA jAnUM / inakA vizeSavarNana gomaTasArateM || jAnanA // tahAM anivRttikaraNake aMtake samayakai lagatAhI anAdimithyAdRSTi to mithyAtva aru For Private and Personal Use Only Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 646 // anaMtAnuvAMdhicatuSka ina pAMca prakRtinikA upazamakari prathamopazamasamyaktvakU grahaNa karai hai / tahAM sattAmeM tiSThatA jo mithyAtvakA udaya tAkA anubhAga ghaTAya tIni bhAga karai haiM / ketAeka dravya tau mithyAtvarUpahI rahai, ara ketAekakU samyamithyAtvarUpa karai, ketAekakU samyaktvaprakRtirUpa kare, pIche tahAM aMtarmuhUrtakAla bhogikari kai tau samyaktvaprakRtikA udaya AvaneteM kSAyopazamikasamyaktvI hoya ke samyagmithyAtvake udaya AvanerauM samyamithyAdRSTi hoya ke pahale anaMtAnubaMdhIkA udaya Avanete sAsAdanasamyagdRSTi hoya kai mithyAtvakA udaya AvaneteM mithyAdRSTi hoya, aiseM anAdimithyAdRSTikI vyavasthA hai| bahuri sAdimithyAdRSTi hoya sobhI aiseMhI tInUM karaNanikA prAraMbha kari samyaktvakU parasai hai / vizeSa itanA, jo, yAkai darzanamohakI tIni prakRtikA satva hoya hai / so sAta prakRtikA upazama kari samyaktva pAvai hai / aiseM jAke anaMtAnubaMdhIkA udaya mithyAtvake pahale Avai so samyaktvakI virAdhanAsahita bhayA / e jaghanya ekasamaya ukRSTa chaha AvalIparyaMta bIcameM rahai , teteM sAsAdanaguNa sthAna nAma pAvai hai / yAke anaMtara mithyAtvakA avazya udaya Avai hai, taba mithyAdRSTi hoya hai| | bahuri samyagmithyAtvaprakRtikA udayateM samyagmithyAdRSTi guNasthAna hoya hai / yAkA nAma mizrabhI *r/Dreateseartlinkeatireareshvertistereasaratis For Private and Personal Use Only Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkutA // navama adhyAya // pAna 647 // | kahiye / yAkAmI aMtarmuhUrtakA kAla hai| tahAM tAkU bhogi ke tau mithyAdRSTi hoya, ke pheri samyaktvakU prApta hoya hai // . - bahuri aviratasaMyata cauthA guNasthAna hai| tahAM aupazamika tathA kSAyopazamika tathA kSAyika samyaktva tau pAIe ara cAritramohakI pratyAkhyAnAvaraNakaSAyake udayateM ekadeza saMyamarUpabhI pariNAma | na hoya sakai, tAteM aviratasamyagdRSTi aisA nAma hai / bahuri apratyAkhyAnAvaraNakaSAyake abhAvateM | ekadezavirati pariNAma hoya, pratyAkhyAnAvaraNake udayateM sakalavirati na hoya, tAteM viratAvirata nAma | pAvai aisA pAMcavAM guNasthAna hoya, yAkA dhArakakU zrAvaka kahiye / bahuri pratyAkhyAnAvaraNakaSAyakA | udayakAbhI abhAva hoya aru saMjvalananokaSAyakA tIvraudayateM kiMcit pramAdasahita sakalasaMyama hoya | hai, tAteM pramattasaMyata aisA nAmadhAraka chaThA guNasthAna hoya hai / bahuri saMjvalananokaSAyakA hIna udaya | hote pramAdakA abhAva hoya taba apramattasaMyata sAtamAM guNasthAna nAma pAvai hai // | bahuri saMjvalananokaSAyakAbhI jahAM avyakta udaya hoya jAya taba upazamazreNI tathA | | kSapaka zreNI nAma pAvai hai / so zreNIke prAraMbhaviSebhI karaNapariNAma hoya, jahAM sAtamAM guNasthA| navartI jaba dhyAna karane lage taba zuddhopayogameM lIna hoya, jaba jisa jIvake zreNIkA prAraMbha PAPERPANIPATPARAPEOPARDAFASPKINEAAPKORKERPROGRAPAR VAPU92a For Private and Personal Use Only Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 648 // hoya so sAtizaya apramatta hoya, adhaHkaraNapariNAmameM tiSTha, samayasamaya anaMtaguNI vizuddhatAkari varddhamAna hoya, bahuri vizuddhatA vadhateM vadhate apUrvakaraNapariNAma hoya, taba AThamAM guNasthAna nAma pAvai / bahuri anivRttikaraNapariNAma hoya taba navamAM anivRttibAdarasAMparAya guNasthAna nAma pAvai / bahuri kaSAya ghaTateM ghaTate sUkSmarUpa hoya jAya, taba sUkSmasAMparAya dazamA guNasthAna nAma pAvai / bahuri samastakaSAyanikA upazama hoya jAya, taba upazAMtamoha gyArahamAM guNasthAna nAma pAvai / ihAM yathAkhyAtasaMyama hoya hai| bahuri samasta mohakarmakA sattAmaisU nAza hoya jAya taba kSINamoha nAma pAvai / aiseM ye zreNIke guNasthAna haiM / inameM zukladhyAnakI pravRtti hai / / bAramAMkI AditAI to pahalA pAyA pravarte hai / bahuri bArahAM guNasthAnakai aMta ekatvavitarkavIcAra dhyAna hoya hai| tAke anaMtarahI ghAtikarmakA nAza kari kevalajJAna upajAvai hai| ina zreNIkA guNasthAnanikA kAla aMtarmahartakA hai| kSapaka zreNI caDhanevAlA aMtarmuhUrtameM kevalajJAna upajAvai hai / upazamazreNI caDhanevAlA ulaTA nIcA utari jAya hai / bahuri kevalajJAna upajai taba jete yogani kI pravRtti rahai jeteM to sayogakevalI nAma tairahA guNasthAna hai / yAkA kAla utkRSTa ATha varSa hai| ghATi koTipUrvakA hai| bahuri jaba yoganikI pravRtti miTai taba ayogakevalI caudahamA guNasthAna | For Private and Personal Use Only Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 649 / / nAma pAvai hai| yAkI sthiti paMca laghu akSarakA uccAraNamAtra kAla hai| ete kAlameM aghAtikarmakI sattAmeM prakRti rahI thI , tinakA kSayakari siddhagatikU prApta hoya, lokake zikhiravirSe jAya tiSThe haiM, te siddha kahAve haiM / anaMtakAla Atmika AnaMdameM lIna rahai haiM / pheri saMsArameM jinakA Agamana nAhIM / aiseM guNasthAnanikI pravRtti jAnanI / vizeSa jAnyA cAhai so gomaTasAragraMthateM jAnUM // AgeM, yaha saMvara kahyA, tAkA kAraNake kahanekU sUtra kahai haiM ||s guptisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritraiH // 2 // yAkA artha- kahyA jo saMvara, so gupti samiti dharma anuprekSA parISahajaya cAritra ina chaha bhAvanikari hoya hai / tahAM saMsArake kAraNa je pravRttibhAva tinateM AtmAkU gopai rAkhe tinakI pravRtti rUpa na hone de, so gupti hai / bahuri prANInikI pIDAke parihArake arthi bhaleprakAra pravRtti karanA, so samiti hai / bahuri apanA iSTasthAna jo sukhakA sthAna tAmeM dharai so dharma hai / bahuri zarIraAdikA svabhAvakA bArabAra citavana karanA, so anuprekSA hai / bahuri kSudhAAdikI vedanA upajai tAkU karmakI nirjarArthi sahai so pariSaha hai, tinakA jItanA so pariSahajaya hai / bahuri cAritrazaddhakA | artha AdisUtrameM kahyA hai / aiseM e guptiAdika haiM tinake saMvaraNakriyAkA sAdhakatamapaNAteM karaNarUpa For Private and Personal Use Only Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 650 // saMvara hai, aisA adhikAra kIyA hai / bahuri sa aisA zabda hai so guptyAdika sAkSAt saMbaMdha karaneke arthi hai / tahAM aisA niyama janAyA hai, so yaha saMvara guptiAdikarihI hoya hai, anya upAyakari nAhIM hoya hai / aiseM kahanekari tIrthanivirSe snAna karanA, atithikA bheSamAtra dIkSA lenA, devatAIM ArAdhanA, tAke arthi apanA mastaka kATi caDhAvanA ityAdi pravRtti karai yaha saMvara nAhIM hoya hai, aisA janAyA hai / jAte rAga dveSa mohakari bAMdhe je karma, tinakA anyaprakAra nivRtti honekA abhAvahI hai // Age saMvarakA tathA nirjarAkA kAraNavizeSake jAnane* sUtra kahai haiM // tapasA nirjarA ca // 3 // yAkA artha- tapakari nirjarA hoya hai, bahuri cakArateM saMvarabhI hoya hai, aisA jAnanA / tahAM tapa hai so dharmake bhedanimeM garbhita hai, sobhI nyArA kahyA hai, so saMvara ara nirjarA doUkA kAraNa janAvaneke arthi kahyA hai athavA saMvaraprati pradhAnapaNA janAvane ke arthi hai / ihAM tarka, jo, tapa tau devendrAdipadavIkI prAptikA kAraNa mAniye hai, yAte abhyudayakA aMga hai, so nirjagakA hai | aMga kaise hoya ? tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa ihAM nAhIM hai| eka kAraNakari aneka kArya | *eameritaireratipsetorrectobertssonitebestxtiles For Private and Personal Use Only Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 651 // hote dekhiye haiM / jaiseM ami eka hai toU yAteM vastUkA pacanA nAmA kAryabhI hoya hai bahuri vastUkU | bhasma kari denA nAmA kArya bhI hoya hai / taiseM tapate abhyudayabhI hoya hai ara karmakAbhI nAza hoya hai / yAmeM kahA virodha hai ? ihAM anyabhI dRSTAnta hai, jaise kisANakai khetI bohanekI kriyAkA phala dhAnya upajAnA so pradhAna hai / ara parAla ghAsa cArA upajanA gauNa phala hai / taiseM muninike tapakriyAkA phala karmakA nAza honA to pradhAna hai, ara devendrAdikapada upajAvanA gauNa phala hai / aisA jAnanA // AgeM saMvarake kAraNanivirSe AdimeM kahyA jo gupti tAkA svarUpake jAnaneke arthi sUtra kahai haiM / // samyagyoganigraho guptiH // 4 // yAkA artha- kAya vacana manakI kriyArUpa jo yoga tinakA samyak prakAra rokanA basi karanA, so gupti hai / tahAM yogakA svarUpa to pahale kahyA sohI jAnanA / kAyavAGmanaHkarma yogaH hai| isa sUtravi kahyA so tisa yogakI svecchApravRttikA meTanA, so nigraha kahiye / bahuri samyakpada hai so viSayasukhakI abhilASAke arthi yoganikI pravRttikA nigraha karai tau gupti nAhIM, aiseM janAvaneke | arthi hai / yAteM aisA artha bhayA, jo, samyak vizeSaNakari viziSTa ara jAmeM adhika sakleza na AdSeartbrorieskatrikatastrartistertabase. For Private and Personal Use Only Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 652 // upajai aisA jo kAyaAdiyogakA nirodha tAke hoteM jo yoganikI svecchA pravRttiteM karmakA zrava hoya thA tAkA saMvara hoya hai aisA pragaTa nizcaya karanA / so yaU gupti tIniprakAra hai, kAya gupti, vacanagupti, manogupti aiseM / ihAM vizeSa, ihAM samyak vizeSaNakA tau yaha vizeSa, jo, guptikA satkAra na cAhai, bahuri lokateM pUjA na cAhe, yahU mahAmuni vaDe dhyAnI aisI loka viSa prasiddhatA na cAhai, tathA isaloka paraloka saMbaMdhI viSayaabhilASa na kare // bahuri kAyavacanamanakI svecchApravRttikA vizeSa aisA, jo, kAyakari bhUmiviSai calanA hoya taba vinAdekhyA vinApratilekhyA calai taba karmakA Azrava hoya / bahuri vastukA uThAvaNA dharaNA hoya so bahuri baiThanA hoya sovanA hoya tisake nimittateM karmakA Azrava hoya / bahuri vacana jaise taiseM bole, tathA manaviSai rAgadveSa pravarte, viSayanikI vAMchA pravarte, tAke nimittataiM karma Azravai so mahAmuni guptirUpa rahai tinake aise karmakA Azrava rukai hai, tAteM saMvara hoya hai // Age jo muni guptirUpa rahaneviSai asamartha hoya AhAravihAra upadezAdikriyAviSai pravarte, tinake nirdoSapravRtti jaise hoya tAke pragaTa karane kUM sUtra kahaiM haiM // IryAbhASaiSaNAdAnanikSepotsargAH samitayaH // 5 // For Private and Personal Use Only Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 653 // yAkA artha - IrSyA bhASA eSaNA AdAnanikSepa utsarga e pAMca samiti haiM, te saMvarake kAraNa haiM / ihAM samyakpadakI anuvRtti leNI, yAteM samyakIryA ityAdi pAMcanikai lagAya leNI / tahAM jAnyA hai jIvana ke sthAna yoni Adika bhedakI vidhi jAneM aisA jo muni tAke yatnataiM calanA, yatnateM bolanA, yatnateM zuddha nirdoSa AhAra leNA, yatnateM upakaraNAdi uThAvanA dharanA, yatnateM malamUtra Adi kSepaNA aiseM pravRttirUpa pAMca samiti haiM, te prANinikI pIDAkA parihAra ke artha hoya haiM / aiseM pravarte anyaprANInikUM bAdhA nAhIM hoya hai / tathA samyak pravartamAnake asaMyamapariNAma ke nimittateM karma AzravarUpa hoya the tisakA abhAva hoya hai taba saMvara hoya hai | vizeSavidhi likhiye hai / tahAM muni jIvasthAnanike jAnanahAre haiM / te jIvasthAna saMkSepakari caudaha haiM / ekendriya sUkSmavAdarakari doyaprakAra bendriya, trIMdriya, cauindriya e vikalatraya kahiye / bahuri paMcaiMdriya saMjJI asaMjJI doya bheda aiseM sAta bhaye / te paryApta aparyApta bhedakara caudaha hoya haiM / bahuri inake upajaneke ThikANekaM yoni muni tinakI rakSAnimitta samitirUpa netraniteM jUDA pramANa bhUmikUM nIkeM bahuri ayyANa kahe haiM / kahiye / tathA kulanike prarteM haiM / tahAM gamana kareM bahuri cyArise chaha kahe haiM / bheda aneka haiM / tinakUM jAni taba sUryake udayakA prakAzaviSai For Private and Personal Use Only vetvis extre Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 654 // | nihAri jisa mArga manuSyAdi pahale gaye hoMya, bhUmi mardalI gayI hoya, tisa mArgavirSe maMdamaMda paganikU dharate gamanasivAya anyavirSe mana na calAvate zarIrake aMganikU saMkocarUpa rAkhate gamana kareM haiM, tinakeM IryAsamiti hoya hai // bahuri vacana kahai so hita mita asaMdigdha khai| tahAM jAmeM mokSapada pAvanekA pradhAnaphala hoya, so to hita kahiye / bahuri anarthaka bahutapralApa jAmeM nAhI hoya, so mita kahiye / bahuri jAke akSara spaSTa hoya tathA vyakta hoya so asaMdigdha kahiye / yAkA vistAra mithyAvacana, IrSAsahita vacana, paraphU apriya vacana, parakA marma bhedanekA vacana, jAmeM sAra thoDA hoya aisA vacana, saMdeharUpa vacana, jAteM parake bhrama upajai aisA vacana, kaSAyasahita vacana, parakA parihAsa | sahita vacana, ayukta vacana, asabhyavacana, gAlI Adika tathA keThAravacana, adharmakA vacana, dezakAlayogya nAhIM aisA vacana, Atistutivacana ityAdi vacanake doSa haiM; tinate rahita muni | vacana bole haiM, tAkai bhASAsamiti hoya hai // bahuri AhArake udgama Adi doSa tinakA varjanA so eSaNAsamiti hai / so guNarUpa ratnanikA le calanavAlI jo zarIrarUpa gADI tAhi samAdhirUpa nagara pahuMcAvanA hai / tAteM | For Private and Personal Use Only Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / navama adhyAya // pAna 655 / / ANGEORANGOPIONORRONTASPRIORPORAJAPANAppresen ghRtAdikA vAMgakIjyauM AhAra de hai / bahuri udaraamirUpa dAhakA roga tAke vujhAvanekU auSadhIkIjyoM burI bhalIkA svAda na lete dezakAlasAmarthyakU jANi pavitra AhAra le haiM / tAmeM udgama utpAdana eSaNA pramANa aMgAra dhUma Adi bhedasahita chiyAlIsa doSa TaleM navakoTi zuddha AhAra kareM / chiyAlIsa doSa batIsa aMtarAya caudaha mala AdikA varNana AcAra vRttigraMthake piMDazuddhiadhikArameM hai, tahAMteM jAnanA / aisA aiSaNAsamitikA vizeSa hai| bahuri AdAnanikSepaNa utsarga samiti pUrva kahIhI hai // ihAM koI kahai, yaha samiti tau vacanakAyakI gupti hai / tADUM kahiye, aisA nAhIM / guptivirSe tau kAlakI maryAdA kari sarvakriyAkI nivRtti karai hai / bahuri samitivirSe kalyANarUpa kAryanivirSe pravRtti hoya hai / bahuri ihAM koI kahai, muni pAtravinA hastavirSe le AhAra kare haiM tahAM AhAra gira paDai tAmeM jIvahiMsA dIkhe hai, tahAM eSaNAsamitikA abhAvatai saMvarakAbhI | abhAva Ave hai / tAkA samAdhAna, jo, pAtra rAkhai to parigrahakA doSa Avai hai| tisakI || rakSA karanI par3e hai / ara kapAla Adi liye phirai tau yAmeM dInatA Ave hai / bhAjana gRhasthateM mAMge to mile na milai / bahuri tAke prakSAlanake Adike vidhAnameM baDA AraMbha hai| bahuri | For Private and Personal Use Only Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiyanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 656 // | Apake pAtrameM bhojana leya anya jAyagA jAya khAnemeM AzA lAra lagI rahai hai| bahuri gRhastha avasthAmeM sundara pAtrameM bhojana karai the, aba jaiseMtaiseMmeM khAya taba baDI dInatA Avai, tAte apane hastarUpa pAtraviSahI AhAra karanA, yAmeM kichUbhI doSa nAhIM upajai hai, svAdhIna hai, bAdhArahita hai / nirAbAdha dezavirSe khaDA rahakari bhojanakU parakhikari nizcala hoya bhojana karate kiMci. nmAtrahI doSa lAgai nAhIM hai, aiseM jAnanA // AgeM tIsarA saMvarakA kAraNa jo dharma, tAke bheda jAnanekU sUtra kahai haiN|| uttamakSamAmArdavArjavasatyazaucasa~yamatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dhrmH||6|| yAkA artha-- uttamakSamA, uttamamArdava, uttamaArjava, uttamasatya, uttamazauca, uttamasaMyama uttamatapa, uttamatyAga, uttamaAkiMcanya, uttamabrahmacarya e daza dharmake bheda haiM, tina" saMvara hoya hai, ihAM ziSya pUche hai, jo ye dharma kaunaarthi kahe haiM? aiseM pUche tAkA prayojana kahai haiM- pahale to | | gupti kahI so to sarvapravRttike rokane kU kahI / pIche tisa guptivi asamartha hoya taba pravRtti karI | cAhiye / tAteM bhaleprakAra yatnateM pravartaneke arthi samiti khii| bahuri yaha dazaprakArakA dharmakA | || kathana hai, so, je muni samitiviSe pravarte tinakU pramAdake parihArake arthi kahA hai, aiseM jAnanA / | eativecitievertissertairertaipreritissertsoprotes For Private and Personal Use Only Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 657 // tahAM zarIrakI sthitikA kAraNa jo AhAra tAke arthi paraghara jAtA jo muni tinakU duSTajana | dekhikari duSTa vacana kahai, upahAsa kare, avajJA kare, tADana kare, zarIrake ghAtaAdi karai aiseM krodha | upajaneke kAraNa nikaTa hoteMbhI cittameM krodharUpa kaluSatA na upajai, so kSamA hai / bahuri uttama. jAti kula rUpa vijJAna aizvarya zAstrAdikakA jJAna lAbha vIrya ete guNa ApameM pAIye haiM, tinakA mada na honA, paileM koI apamAna kiyA hoya tahAM abhimAna na karanA, so mArdava hai / bahuri | kAya vacana manake yoganikI saralatA mAyAcArasUM rahita so Arjava hai / bahuri lobhateM AtmAkA | pariNAma malina rahai hai tAkA abhAva utkRSTapaNe hoya, so pavitratA hai, sohI zauca hai // ihAM koI kahai, lobhakI utkRSTa nivRtti to guptivibhI hai, tAmeM zauca Aya gayA, judA kyoM kahyA ? tAkA samAdhAna, jo, guptivirSe to manakA calanekA niSedha hai / bahuri tisa guptivirSe asamartha hoya tAkai parake vastu lene kA abhiprAyakA niSedha dharmavirSe jAnanA / bahuri kahai, jo, | AkiMcanyadharmavirSe Aya jAyagA zauca mati kahau / tAkU kahiye, AkiMcanyavirSe mamatvakA abhAva pradhAnakari kahyA hai| apane zarIravirSebhI saMskAra AdikA niSedha hai / bahuri zaucavirSe cyAriprakArake lobhakI nivRtti kahI hai / tahAM lobha cyAriprakAra kahA? so kahiye hai, jIvanekA lobha | SAFASPARAGAPAINFORPORATOPARAPOPOARIOPANTRAPARINAPRI For Private and Personal Use Only Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 658 // SAFARRIAGIOPORNROPAIKAYPRINCIPRONIPRINGARORIAAPAN nIroga rahanekA lobha, indriya baNI rahanekA lobha, upabhogavastukA lobha aiseM / so yahabhI apanA ara parakA aiseM cyArinipari doyadoya prakAra jAni lenA / aiseM lobhakA abhAva zaucameM jAnanA / bahuri digaMbara yati ara tinake bhakta zrAvaka Adi tinavirSe samIcIna vacana bolanA so satya hai / / ihAM koI kahai, yaha to bhASAsamitihI hai / tAkU kahiye, samitivirSe to sarvahI lokateM bolanekA kArya hoya / taba hita mita vacana kahai / jo auraprakAra vacana bolai tau rAga anarthadaMDa Adi doSa upajai / bahuri satyadharmavi munizrAvakanihIte zAstrajJAna sIkhane AdikA kAryanimitta bahutabhI paraspara AlApa hoya hai / tAmeM dazaprakAra satya kahA hai tAkI pravRtti hoya hai aisA bheda hai / tinake nAma janapada, sammita, sthApanA, nAma, rUpa, pratItya, vyavahAra, saMbhAvanA, dravya, bhAva aise haiM / inakA svarUpa udAharaNasahita gomaTasArateM yogamArgaNAmeM jAnanA hai / bahuri samitivirSe pravartate je muni tinakai samitikI rakSAke arthi prANInikI rakSA ara indriyanikI rAgasAhita viSayanikA pari- | hAra, so saMyama hai / tAkA doya bheda, apahRtasaMyama upekSAsaMyama / tahAM apahRtasaMyama utkRSTa madhyama | | jaghanya bhedakari tIniprakAra / tahAM prAsuka vasatikA AhAra AdimAtra hai bAhyasAdhana jinakai bahuri | | svAdhIna haiM jJAnacAritrakI pravRtti jinakai tinakai gamana Asana zayanAdi kriyAvirSe jIva Aya | For Private and Personal Use Only Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra expeedre www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / navama adhyAya // pAna 659 / / prApta hoya tau tArte Apa anyakSetrameM Tala jAya tina jIvanikUM pIDA na de, tAkeM utkRSTa apahRta saMyama hai | bahuri komala mayUrapicchikA Adi upakaraNa tisa jIvakUM TAlai sarakAyade, tAkeM madhyama apahRtasaMyama hai / bahuri anya upakaraNataiM TAlai tAkUM bAdhA na hoya taiseM karai so jaghanya apahRtasaMyama hai / bahuri dezakSetrakAlakA vidhAnakA jJAtA parake uparodha kahiye vazarteM choDyA hai kAya jAneM bahuri guptirUpa nirodhai hai mana vacana kAya jAneM aisA munike rAgadveSakA na upajanA, so upekSAsaMyama hai / bhAvArtha aisA, jo koI duSTa upasarga Adi kare prANabhI le to dhyAnakari tiSThai tahAM kiMcinmAtra bhI rAgadveSa na upajAvai tAkai upekSAsaMyama hai // ihAM apahRta saMyama pAlane ke arthi AThaprakAra zuddhikA upadeza hai| tahAM bhAvazuddhi, kAyazuddhi, vinayazuddhi, IryApathazuddhi, bhikSAzuddhi, pratiSThApanazuddhi, zayanAsanazuddhi, vAkyazuddhi aiseM / tahAM karmakA kSayopazamateM tau upajI bahuri mokSamArgakI rucikari bhaI hai prasannatA jAmeM, bahuri rAgAdika ke upadrava rahita hoya, so bhAvazuddhi hai / yAke hotaiM AcAra prakAzarUpa sohatA hoya hai / jaiseM savAri ujjala karI bhItiviSai citrAma kare, so sobhAyamAna hoya; taiseM sohe hai / bahuri jo nirAvaraNa rahai, AbharaNAdikakA savAraneMkari rahita hoya, jaiseM janmataiM bAlaka hoya taiseM malakari For Private and Personal Use Only Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 660 // aadddNddlN duNddgulu sahita hoya jAmeM, kachU vikAra na hoya, yatnarUpa hai pravRtti jAkI, mUrtimAna zAMtirUpa sukhakU dikhAvatI aisI kAyakI zuddhi hai / yAke hoteM ApakeM tathA Apakari parakeM bhaya nAhIM upajai hai // bahuri arahaMta Adi je paramaguru tinavirSe tau jahAM yathAyogya pUjA pravarte, bahuri jJAnaAdike virSe yathAvidhAna bhaktisahita hoya, gurunike anukUla jAmeM pravRtti sadA rahe, prazna svAdhyAya vAcanA kathA vijJAna AdikI pravRttike virSe kAraNarUpa hoya, deza kAla bhAvakA jAnanevirSe jahAM pravINatA hoya, AcAryanike anusAra jahAM pravartanA hoya so vinayazuddhi hai / yaU puruSakA bhUSaNa hai, yAne puruSa sohai hai, bahuri saMsArasamudrake taravevirSe yaha nAvatulya hai / bahuri jo nAnA. prakArake jIvanike sthAna yoni Azraya inakA jJAnakari upajyA jo yatna tAkari pariharI hai jIvanikI pIDA jAmeM, bahuri apanA jJAnasUryake prakAza netrAdikakari dekhyA jo kSetra tAvirSe hai jAmeM gamana hoya , bahuri atizIghra, tathA atimaMda, tathA zarIrakU bhramAya kari, tathA vismayakari, tathA krIDArUpa , tathA vikArasahita, tathA dazadizAkA avalokanaAdi doSanikari rahita hai gamana jAmeM aisI IryApathazuddhi hai / yAkeM hoteM saMyama pratiSThA pAvai hai| jaisaiM nyAyamArga calate saMpadA pratiSThA pAvai, taiseM // ADto-mitebeaturiercaseatsAtos For Private and Personal Use Only Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acquaric Cate www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 661 // bahuri parIkSyA hai vicAnya hai ubhayapracAra kahiye malamUtrakI bAdhA jAmeM, bahuri mAMjyA hai| dhoyA hai agilA pichalA aMgakA pradeza jAmeM, bahuri AcArasUtra meM kahyA taiseM dezakAlakI pravRttikA jJAna tAkari hai pravINatA jAmeM, bahuri lAbha alAbha mAna apamAnaviSai samAna haiM manakI vRtti jAyeM, bahuri lokaniMdya kulakA varjanA tAviSai tatpara hai, bahuri candramAko gatikIjyoM hInAdhika gRhaviSai pravezakA hai avizeSa jAmeM, bahuri dIna anAthananike artha dAnazAlA jahAM hoya bahuri vivAha tathA yajJa jahAM hoya aise gharaniviSe pravezakA hai varjanA jAmeM, dInavRttikAra rahita hai, bahuri prAsu AhArakA hai heranA jAneM, bahuri Agamakathita nirdoSa AhArakari pAyA hai prANayAtrAmAtra phala jAmeM aisI bhikSAzuddhi hai | cAritrarUpa saMpadA hai so yAteM saMbaMdharUpa hai / bahuri guNanikI saMpadAkIjyoM sAdhunikI sevAkA kAraNa hai / so yaU bhikSA pAMcaprakAra nAmakari prasiddha hai, gocarI akSamRkSaNa udarAmiprazamana bhramarahAra gartapUraNa / tahAM lAbha alAbha tathA surasavirasa AhAraviSa samAna saMtoSa jAmeM hoya tAtaiM tau bhikSA nAma hai // bahuri jaise gaU ghAsa carai, tahAM ghAsa geranevAlA strI puruSa krIDAsahita suMdara AbhUSaNa Adi dhAre gere to gaU tAke aMgakA suMdarapaNAkUM nAhIM nirakhai, tisa ghAsahIke khAneviSai dRSTi rahai, athavA For Private and Personal Use Only extre * Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 662 // -- aaruNgulklNrkuddvkuNddkudddNddnku anekadezameM ghAsakA tRNa hoya tinakU jaimaiM mukhameM Avai taiseM caranehIkI dRSTi rahai , denevAlekI saMpadAkI tarapha na dekhe; taiseMhI munibhI AhAra denevAlAkA rUpaAdikI tarapha na dekheM tathA sUkhA AlA rUkSa sacikaNa AhArakI tarapha na dekhai, jaisA pAvai taisA khAya, tAkA gocarI aisA nAma hai / tathA gaveSaNAbhI yAhIkA nAma hai // bahuri jaise ratanake bhArakari bhanyA gADA hoya tAkU jaiseNtaiseN| ghRtakari akSa kahiye dhurI tAkU vAMgikari apane vAMchitadezAMtarakU vyopArI le jAya hai, taisaiM munibhI zarIrarUpa gADyA bhari guNarUpa ratnanikari bhakhA hai, tAkU nirdoSa AhAra deya kAyarUpa akSako | leyakari apane vAMchita jo samAdhirUpa nagara tahAM pahuMcAvai hai, yAkA akSamRkSaNa nAma hai / bahuri se jaisaiM bhaMDArameM ami lAge tAkU bhaMDArakA dhaNI jaise taiseM jalate bujhAya apanA dhana rAkhai, taiseM munibhI zarIrakU udarAmi bujhAya apanA guNaratna rAkhai hai, yAkA udarAmiprazamana nAma hai // | bahuri dAtArakU bAdhAvinA pravINa muni bhramarakIjyoM jaise bhramara puSpakU bAdhA na karai taiseM AhAra le so bhramarAhAra nAma hai // bahuri jaise khADAkU jaise taiseM kaMjoDakari bhariye hai taiseM munibhI udararUpa khADAkU sukhAda duHsvAda AhArakari pUraNa karai hai, tAkA gartapUraNa nAma hai // bahuri nakha roma kapha thUka mala mUtrakA kSepaNa tathA deha choDanA inakU karate jANyA hai deza meM For Private and Personal Use Only Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 663 // * jAneM aisA jo muni so javinikUM dekhikari kSepaNa karai so pratiSThApanazuddhi hai | bahuri strI kSudrajana cora vadhika kahiye zikArI tathA zAkunika kahiye pakSInike mAranevAle ityAdika pApI jana jahAM * vasate hoMya tathA zRMgArake vikArasahita bhUSaNAnikari ujvala vezasahita vezyAdika jahAM krIDA kare Avai jAya tathA gIta vAditra nRtya kare aise sthAnakaniviSai muni zayana Asana kareM nAhIM, akRtrima - girikI guphA vRkSanike koTara tathA kRtrima sUMnA ghara jAkUM lokAna choDi diyA hoya aise sthAnaka je Apake upadeza baNe nAhIM AraMbharahita tahAM sovai baiThe, so zayanAsanazuddhi hai | bahuri pRthvI AraMbha AdikI jAyeM preraNA nAhIM aura kaThora nirlaja Adi parakUM jAteM pIDA hoya aisA nAhIM ara vrata zIla AdikA upadeza AdikI jAmeM pradhAnatA hoya ara hitarUpa maryAdasahita mIThA mAna Adarakari sahita saMyamInike yogya aisA vacana pravarte, so vAkyazuddhi hai / yAke Azraya * sarvasaMpadA hai / aiseM saMyamadharma kahyA // bahuri karma ke kSaya ke artha jo tapa le so tapa hai / so bArahaprakAra hai so AgeM kaheMge / bahuri saMyamInike yogya jJAna Adika denA so tyAga hai / bahuri zarariAdi parigraha vidyamAna rahai haiM nivibhI merA yaU hai aisA mamatvabhAvakA abhiprAya nAhIM hoya, so AkiMcanya hai / nAhIM For Private and Personal Use Only Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 664 // | hai kiMcana kahiye kichUbhI jAmeM tAkU akiMcana kahiye, tisakA bhAva athavA karma hoya so Aki canya aisA yAkA artha hai / bahuri pUrva strInike bhoga kiye the tinakU yAdi na karanA, strInikI kathAkA zravaNa na karanA, strInikI saMgati jahAM hoya tahAM zayana Asana na karanA, aiseM brahmacarya paripUrNa Thaharai hai / athavA apanI icchAteM svacchandapravRtti nivAraNa guruke nikaTa rahanA, so brahmacarya hai / jAteM brahma kahiye guru tinivirSe caraNa kahiye tinake anusAra pravartanA aisAbhI brahmacaryakA artha hoya hai // aiseM dazaprakAra dharma haiM / ina bhedanimeM koI guptisamitivirSe garbhita haiM toU pheri kahanete punaruktapaNA nAhI hohai / jAteM inake saMvara dhAranekI sAmarthya hai / tAteM dharma aisI saMjJA sArthika hai / athavA guptyAdikI rakSAke arthi airyApathika, rAtrika, devasika, pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika, uttamasthAna, akAla aiseM sAtaprakAra atikramaNakA upadeza hai / taiseMhI uttamakSamAdika dazaprakAra dharmabhI nyArA upadeza hai| tAteM punarukta nAhIM hai / bahuri inakai uttamavizeSaNa hai so yA lokasaMbaMdhI dRSTaprayojanake niSedhakai arthi hai / bahuri ina dharmanike guNakI bahuri inake pratipakSI je krodhaAdi doSa tinakI bhAvanAteM e dharma saMvarake kAraNa hoya haiM / sohI kahiye hai / tahAM vratakI ara zIlakI rakSA yA Satarreritsab kertairtesterdistortisertisterities For Private and Personal Use Only Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 665 // loka paralokameM duHkhakA na honA sarva jIvavirSe sanmAna satkAra AdarakA honA ityAdika kSamAteM guNa hoya haiN| bahuri dharma artha kAma mokSa inakA nAza honA bahuri prANanikA nAza honA e krodhata doSa hoya haiM tahAM koI anyapuruSa Apake krodha upajanekA kAraNa milAyA tahAM aisA ciMtavana karanA, jo, ApavirSe doSa hoya tinakA pailA niSedha karai / taba Apa aisA vicArai, jo, movirSe e doSa haiM, yaha kahA jhUTha kahai hai ? aisA vicAri kSamA karanI / bahuri ApavirSe doSa na hoya to aisA vicArai, jo, e kahe haiM te doSa movi nAhI, pailA vinAsamajhA ajJAnateM kahai hai, || ajJAnIte kahA krodha ? aiseM vicAri kSamA karanI / bahuri ajJAnIkA bAlakakAsA svabhAva hai vicaarnaa| koI ajJAnI parokSa ApakU durvacana kahai taba vicAraNA, jo, yaha parokSa kahai hai, ajJAnI to pratyakSabhI kahai hai, so mokU pratyakSa na kahyA ehI bhalA bhaI / bahuri pratyakSabhI kahai | to aisI vicAraNI, jo, ajJAnI to merA tADanabhI karai yaha durvacanahI kahai hai, sohI bhalA hai / bahuri tADai tau aisA vicAraNA, jo, ajJAnI to prANaghAtabhI karai hai, yaha tADaihI hai, prANaghAta | na kIyA, so bhalA bhaI / bahuri prANaghAtabhI karai to aisA vicArai, jo, ajJAnI tau dharmavidhvaMsabhI | For Private and Personal Use Only Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 666 // karai, yaha prANaghAta karai hai, dharmavidhvaMsa na kIyA, yaha bhalAI bhaI / bahuri vicAre, jo, yaha merAhI aparAdha hai, jo, pUrva karma bAMdhe the tinakA yaha durvacanAdika sunanA phala hai, pailA to nimittamAtra hai, aisA citavana karanA / bahuri jo mArdavadharmakari yukta hoya tApari guru anugraha karai, sAdhu bhalA mAneM, taba samyarajJAna AdikA pAtra hoya tAteM svargamokSaphalakI prApti hoya yaha mArdavake guNa haiM / ara mAnakari mailA mana hoya tAmeM vrata zIlaAdi guNa na tisstthe| sAdhupuruSa tAkU choDi de| yaha mAna sarva ApadAkA mUla hai| yaha mAnakaSAyake doSa hai / bahuri mAyAcArarahita sarala hRdaya jAkA hoya tAvirSe tiSThai mAyAcAravAlekA guNa Azraya na karai niMdyagati pAvai / aise Arjavake guNa haiM, mAyAke doSa haiM // bahuri zaucadharmayukta puruSakA sarvahI sanmAna karai / sarva vizvAsa karai / sarvaguNa jAmeM tiSThai / lobhIke hRdayavirSe guNa avakAza na pAvai / paralokameM tathA isalokameM bar3I ApadA pAveM / aise zaucake guNa lobhake doSa haiM // bahuri satyavacana kahanevAlevirSe sarva guNa tiSThe sarva saMpadA tiSThe jhUTha bolai tAkI baMdhujanabhI avajJA karai / mitrabhI tAkU choDi deN| jIbha chedana sarvasvaharaNa Adi | ApadA pAvai / e satyake guNa asatyake doSa haiN| For Private and Personal Use Only Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 667 // bahuri saMyama AtmAkA hita hai / jAke saMyama hoya, so lokakari pUjya hoya prlokkii| kahA kahaNI ? asaMyamI prANInike ghAta viSayanike rAgakari azubhakarma bAMdhai / aiseM saMyamake guNa | asaMyamake doSa haiM // bahuri tapa hai so sarvaprayojanakI siddhi karanahArA hai / tapahIteM Rddhi upajai hai| tapasvInike rahane ke kSetrabhI tIrtha hoya haiM / jAkai tapa nAhIM so tRNatabhI choTA hai / jALU sarva hai guNa choDi de hai / tapavinA saMsArateMbhI nAhI chUTai hai / aiseM tapake guNa taparahitavirSe doSa haiM // parigra hakA sAga dAna hai / so puruSakA hita hai / parigrahakA tyAgavAlA sadA nirveda rahai hai| mana jAkA | ujvala rahai hai / puNyakA nidhAna hai / parigrahakI AzA hai so balavAna hai, sarvadoSa upajanekI khAni | hai, jAteM tRpti nAhIM hoya hai / jaiseM samudra jalate tRpta nAhI hoya, taiseM tRpta nAhIM / isa AzArUpI | hai khADAkU kauna bhari sakai ? jAmeM sarva vastu kSepiye tauU rItIhI rahai / aiseM tyAgake guNa tRSNAke doSa || haiM / bahuri jAke zarIra AdikeM virSe mamatva nAhIM hoya so paramasukhakU pAvai hai / jAkai mamatva hoya || so sadA zarIrasaMbaMdhI duHkhakU bhogavai hai / aise AkiMcanyake guNa mamatvake doSa haiM // bahuri brahmacarya | pAlai tAkai hiMsAdidoSa na lAgai haiN| sarva guNasaMpadA jAmeM vasai hai / bahuri jo srIabhilASI hai tAhi || || sarva ApadA Aya lAgeM haiM / aise brahmacaryake guNa haiM abrahmake doSa haiM / Easakcertistreatsapredicabkoerasaiksextabsurants For Private and Personal Use Only Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 668 // aiseM uttamakSamAdikake guNa ara tinake pratipakSI krodhAdikake doSakA citavana kIye krodha AdikA abhAva hote tinake nimittateM karmakA Azrava hoya thA, tAkI nivRtti hoteM bar3A saMvara hoya hai| yaha dharma aviratasamyagdRSTi AdikeM jaise krodhAdikakI nivRtti hoya, taiseM yathAsaMbhava hoya hai / ara muninike pradhAnapaNe haiM / ageM ziSya kahai hai, jo krodhaAdikA na upajanA kSamAdikakA AlaMbanateM hoya hai aisA kahyA, so yaha AtmA kSamAdikakU kaisaiM avalaMbana karai ? jAte krodhAdika na upajai / aiseM pUche, kahai hai, jo, jeseM lohakA piMDa tapAyA hUvA amiteM tanmaya hoya hai, taiseM kSamAdikateM tanmaya. hoya jAya, taba krodhaAdi na upajai / yAmaiM jo AtmahitakA vAMchaka hai so bAraha anuprekSAkA bAravAra ciMtavana karai // // anityAzaraNasaMsArakatvAzucyAsravasaMvaranirjarAlokabodhidurlabhadharma svAkhyAtatvAnucintanamanuprekSAH // 7 // yAkA artha- anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Asrava, saMvara, nirjarA' loka, bodhidurlabha, dharmasvAkhyAtatva ina bArahanikA vAraMvAra citavana karanA, so anuprekSA hai / tahAM | upAtta kahiye lage hue ara anupAtta kahiye bAhya je dravya tinake saMyogate viyoga honA, so | For Private and Personal Use Only Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir GAYAPAGAPOORANASIOPORNFOPEONXCUSPORNgARANASPRExpAspiri // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 669 // anityapaNA hai / tahAM AtmA rAgAdirUpa pariNAmakari karmanokarmabhAvakari grahe je pudgaladravya, te to upAtta kahiye / ara je paramANuAdi bAhyadravya haiM, te anupAtta haiM / tina sarvanike dravyasvarUpa | tau nityapaNA hai / bahuri paryAyasvarUpakari saMyogaviyogarUpa hai / tAteM anityapaNA hai / tAteM yaha zarIra iMdriyanike viSayarUpa upabhoga paribhoga dravya haiM te samudAyarUpa bhaye jalake budebudekIjyoM anavasthitasvabhAva haiM / garbhakaM Adi lekari je avasthAke vizeSa tinavirSe sadA saMyoga viyoga | jinameM pAIye haiM / inavirSe jJAnI jIva mohake udayake vazate nityapaNA mAne hai| saMsAravirSe kichubhI dhruva nAhIM hai| AtmAkA jJAnadarzanarUpa upayogasvabhAva hai, sohI dhruva hai| aise citavana karanA, so anityAnupekSA hai| yAprakAra yAke citavana karanevAle bhavyajIvakai zarIrAdikavirSe prItikA abhAvateM jaiseM bhogakari chor3e bhojana gaMdhamAlA Adika tinakIjyoM viyogakAlavibhI zokaAdi na upajai hai| yA saMsAravirSe janma jarA maraNa vyAdhi mRtyu Adi kaSTa ApadAsahita bhramatA jo yaha | jIva tAke koIbhI zaraNa nAhIM hai / jaiseM mRgakA baccAkU ekAnta udyAnavirSe bhuMkhA mAMsakA icchaka | balavAna vagherAne pakaDyA tALU kichUbhI zaraNa nAhI; taiseM / bahuri yaha zarIra hai tAkU nIkeM poSiye KANPATRIOPORTERPRISARKARNATRAINIORRORMARRIAGAPRA For Private and Personal Use Only Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya ||paan 670 // NAGARPAASARAISIPORRONCORRNAPOARIORAINSAARCHGANIN hai toU bhojana karatetAI sahAI hai, kaSTa Aye kichubhI sahAI nAhI hai / bahuri bahuta yatnakari | saMcaya kIye je dhana tebhI bhavAMtarameM lAra na jAya haiN| bahuri jinateM sukha duHkha vAMTikari bhogiye aise mitra haiM tebhI maraNakAlavirSe rakSA nAhIM karai haiN| bahuri rogakari vyApta hoya taba kuTuMbake bhale hoya tebhI pratipAla nAhIM kari sake haiN| jo bhaleprakAra dharmakA AcaraNa kIyA hoya to yaha dharma avinAzI hai so saMsArake kaSTarUpI samudravirSe taraNekA upAya hai| yaha prANI kAlakari grahaNa kIyA hoya taba iMdraAdikabhI zaraNa na hoya haiN| tAteM kaSTavirSe dharmahI zaraNa hai, yahahI dhana hai / kaisA hai ? avinAzI hai / aura kichubhI zaraNa nAhI hai / aiseM ciMtavana karanA so azaraNAnuprekSA | hai / yAkU aise ciMtavanameM sadA azaraNa hUM aise saMsArateM virakta honete saMsArasaMbaMdhI vastunivirSe mamatvakA abhAva hoya hai / bhagavAna arahaMta sarvajJapraNIta mArgavirSehI yatna hoya hai / karmake udayake vaza" AtmAkai bhavAMtarakI prApti so saMsAra hai / so pahale pAMca parivartanarUpa vyAkhyAna kIyAhI thA / tisavirSe aneka yoni kulakoTi lAkhanike bahuta saMkaTa pAIye haiN| aise saMsAravirSe bhramaNa karatA to yaha jIva karmarUpa yaMtrakA pressA pitA hoyakari bhAI hoya hai, tathA putra hoya hai, tathA pitA hoya hai, mAtA hoyakari bahina hoya hai, tathA strI hoya hai, tathA putrI hoya / For Private and Personal Use Only Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra **** www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 671 // jA hai, tathA svAmI hoya kari cAkara hoya jAya hai, dAsa hoyakari svAmI hoya jAya hai / jaiseM na aneka svAMga dhari nAce hai, taiseM aneka paryAya dhari bhrama hai / bahuri bahuta kahA kahai ? ApahI Apake putra hoya jAya hai / ityAdika saMsArakA svabhAva citavana karanA, so saMsArAnuprekSA hai / aiseM yAkUM ciMtana karate puruSake saMsArake duHkhake bhayateM udvega hoyakari vairAgyabhAva hoya hai / taba saMsArake nAza karanekUM yatna kareM hai / aiseM saMsArAnuprekSA hai / isa saMsArabhAvanA meM aisA vizeSa jAnanAM, AtmAkI cyAri avasthA haiM; saMsAra, asaMsAra, nosaMsAra, tatritayavyapeta aiseM / tahAM cyArigativiSai anekayonimeM bhramaNa karanA, so tau saMsAra kahiye / bahuri cyAri gatitaiM rahita hoya pheri na AvanA mukta honA, so asaMsAra hai / tahAM zivapadaviSai paramaAnaMda amRtarUpaviSeM lIna hai | bahuri sayogakevalI nosaMsAra kahiye, jAteM caturgatibhramaNakA tau abhAva bhayA ara mukta bhaye nAhIM, pradezanikA calanA pAIye hai, tAteM ISatsaMsAra hai, tAkUM nosaMsAra kahiye / bahuri ayogakevalI caUdamAM guNasthAnavAlekeM tatritayavyapeta hai / jAtaiM caturgatikA bhramaNa nAhIM ara mukta bhaye nAhIM, tAtaiM asaMsArabhI nAhIM ara pradezanikA calanA nAhIM, tAtaiM nosaMsAramI nAhIM, tAteM tInahU avasthA judIhI avasthA hai, tAkUM tatritayavyapeta aisA nAma kahyA / so yaha saMsAra abhavyakI For Private and Personal Use Only Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya / / pAna 672 // SASARARIACOOPARAPATRAPARKHAPAGAPAGAPRApr apekSA tathA bhavyasAmAnyakI apekSA to anAdinidhana hai / bahuri bhavyavizeSakI apekSAkari sAdi sanidhana hai| bahuri nosaMsAra hai so sAdi nidhana hai / bahuri asaMsAra sAdi anidhana hai / bahuri tatritayavyapeta ayogakevalI aMtarmuhUrtakAla hai // bahuri paMcaparAvartanarUpa saMsArakA vyAkhyAna to pahale kIyAhI hai, tAkA saMkSepa aisA hai, jo, dravyanimitta saMsAra to cyAriprakAra hai, karma nokarma vastu viSaya, inake Azrayate cyAri bheda hoya haiM / bahuri kSetranimittake doya prakAra haiM, svakSetra parakSetra / tahAM AtmA lokAkAzatulya asaMkhyAtapradezI hai, so karmake vazateM saMkocavistArarUpa hInAdhika avagAhanArUpa pariNamai, so svakSetrasaMsAra hai / bahuri janmayonike bhedakari lokameM upajai lokakU sparze so parakSetrasaMsAra hai / bahuri kAla nizcayavyavahArakari doyaprakAra hai| tahAM nizcayakAla kari vAyA jo kriyArUpa tathA utpAdavyayadhrauvyarUpa pariNAma, so to nizcayakAla nimittasaMsAra hai / bahuri atIta anAgata vartamAnarUpa bhramaNa, so vyavahArakAla nimittasaMsAra hai // bahuri bhavanimittake battIsa bheda haiM / tahAM pRthvI ap teja vAyu kAyakake bhava sUkSma | bAdara paryApta aparyAptakakari solaha haiN| pratyekavanaspati paryApta aparyAptakakari doya haiM / sAdhAraNa For Private and Personal Use Only Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 673 // addreatsaratapatraniramssertairs vanaspati sUkSma bAdara paryApta aparyAptakari cyAri haiN| bahuri beindriya teindriya caturindriya paryApta aparyAptakari chaha / bahuri paMcendriya saMjJI asaMjJI paryApta aparyAptakakari cyAri aisai battIsa bhaye / / bahuri bhAvanimittaka saMsAra doyaprakAra hai, svabhAva parabhAva / tahAM mithyAdarzanAdika apane bhAva | so svabhAva hai / bahuri jJAnAvaraNaAdi karmakA rasa, so parabhAva hai / aisA saMkSepa jAnanA // janma jarA maraNakI AvRttike mahAduHkhake bhoganekU meM ekahI hoM, merai koI merA nAhI, | tathA merai koI para nAhI, meM ekahI janma hauM, ekahI marUM hoM, mere koI svajana nAhI, tathA mere | koI parijana nAhI, jo merA vyAdhi jarA maraNa AdikU meTai / baMdhu mitra haiM te mere maraNapIche masANatAI jAya haiN| Age jAya naahiiN| merai dharmahI sahAya hai, so sadA avinAzI hai / aiseM | ciMtavana karanA so ekatvAnuprekSA hai // aiseM yAkU bhAvanevAlA puruSakai svajanake viSe to rAga | nAhIM upaje hai| parajanake vi dveSa nAhIM upajai hai / taba niHsaMgatAkU prApta bhayA mokSahIke arthi yatna karai hai // zarIraAdikA anyapaNAkA ciMtavana, so anyatvAnuprekSA hai| sohI kahiye haiN| baMdhaka | apekSA zarIra AtmAkai ekapaNAM hai / toU upalakSaNake bhedateM bheda hai| tAteM meM zarIteM anya hoN| LADEveedeeaaseevikaakaas For Private and Personal Use Only Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 674 // zarIra anya hai| bahuri zarIra tauM indriyagocara hai, mUrtika kahai / maiM atIndriya hauM, amUrtika hoN| bahuri zarIra tau ajJAnI jar3a hai| meM jJAnarUpa cetana hauN| bahuri zarIra tau anitya hai / maiM nitya hauM / bahuri zarIra to Adi aMtasahita hai| maiM anAdi anaMta hoN| mere zarIra tau yA saMsArameM bhramate lAkha nivIte atIta bhaye / maiM anAdita thA sohI hauM / zarIraniteM nyArAhI hauM / aiseM zarIrateMhI merai anyapaNA hai, to bAhyaparigrahanikI kahA kathA ? aiseM citavana karate yA AtmAke manavirSe samAdhAna hoya hai / zarIraAdivirSe vAMchA nAhI upajai hai / tAte yathArthajJAnabhAvanApUrvaka vairAgya vadha saMteM aMtarahita jo mokSakA sukha , tAkI prApti hoya hai / aiseM anyatvAnuprekSA hai // bahuri yaha zarIra hai so atyaMta azuci durgaMdha zukrazoNitakI yoni hai, azucihIkari vadhyA hai, viSThAkA sthAnakIjyoM apavitra hai, upariteM cAmamAtrakari AcchAdita hai-DhakyA hai, atidurgaMdha rasakari jhurate je nIjhara tinakA bila hai, yAke Azraya. anyavastu hoya tAkuMbhI aMgArekIjyoM zIghrahI tatkAla ApasArikhA apavitra karai hai, snAnasugaMdhakA lepana dhUpakA vAsa sugaMdhamAlA AdikaribhI yAkA azucipaNA dUri na hoya hai / bahuri yAkU samyagdarzanaAdikari bhAIyai tau jIvake atyaMta zuddhatA pragaTa karai hai| aise yAkA yathArthasvarUpakA vicAranA so azucitvAnuprekSA hai| For Private and Personal Use Only Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 675 // yAkU aise vicAratA puruSakai zarIrateM vairAgya upajai hai| taba vairAgI hUvA saMtA saMsArasamudra tirivekU citta samAdhAnarUpa karai hai // yAkA vistAra aisA, jo, azucipaNA doya prakAra hai, laukika alaukika / tahAM AtmA karmamalakalaMkakU dhoyakari apane zuddhasvarUpavirSe tiSThe so to alaukikazucipaNA hai| yA sAdhana samyagdarzanaAdika haiN| athavA e jinameM pAIye aise mahAmani haiN| ara tina muninikari Azrita je nirvANakSetra Adika tIrtha haiM te e zuddhi AtmAkI prAptike upAya haiM / tAteM tinakIbhI nAmazuddhi kahiye / bahuri laukika zucipaNA loka AThapakAra mAneM haiN| kAla ami pavana bhasma mRttikA gomaya jala jAna / jAteM inake nimittate glAni miTai hai| so e AThahi prakAra | yA zarIrakU pavitra zuci karanekU samartha naahiiN| jAteM yaha zarIra atyaMta azuci hai, yAkI utpatti jahAM hoya sobhI azuci, yaha upajyA sobhI azuci / dekho! kavalAhAra mukhameM letehI zleSmakA ThikANA pAyakari to tatkAla zleSmate mili drava hai| tApI, pittake ThikANe jAya pacai taba azucihI hoya | hai| pIche pacikari vAtake ThikANe jAya vAtakari bhedarUpa kIyA huvA khalarasabhAva pariNavai hai / ina sarvanikA bhAMjana bhiSThAkA ThikANAkIjyauM hai / khalabhAva tau malamUtraAdi vikArarUpa hoya hai / ara | rasabhAva rudhira mAMsa meda majA zukrarUpa hoya hai / -yAkA pavitra karanekA upAya kichubhI nAhIM hai| For Private and Personal Use Only Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // navama adhyAya // pAna 676 // Azrava saMvara nirjarA pahale kahehI the| te ihAMbhI kahai haiN| so inateM upajai guNa tinake doSa citavanake arthi kahai haiN| sohI kahiye hai / e Azrava haiM te isaloka ara paralokavirSe nAza ara durgatike kAraNa haiM / mahAnadIke pravAhakI vegakIjyoM mahAtIkhaNa haiM / te indriya kaSAya avrata Adika haiN| tahAM prathama tau indriya sparzana Adika haiM / te jIvanikU kaSTarUpa samudrameM paTake haiN| dekho ! sparzana indriyake vazIbhUta bhayA vanakA hastI bahuta balavAna hai, tauU madakari AMghA kapaTakI hathiNIsaM sAMcIke bhramate khaMdhakameM Aya paDai! taba manuSyake vAzi hoya baMdhana vahana aMkuzakA ghAta Adi tIvradaHkhakU sahai hai| apane yUthameM svacchaMda vihArakaM apane vanavAsakaM sadA yAdi / karatA khedakuM prApta hoya hai / / bahuri jihvA indriyake vazIbhUta hUvA kAmalA mUye hastIke zarIrake | upari tiSThai thA, so nadIke pravAhameM hastI calyA taba kAkabhI calyA samudra meM jAya paDyA! tahAM | uDikari nikalanekU samartha na bhayA, tahAMhI kaSTakari mUvA! taiseMhI mAMsake rasake lobhI jAlameM paDi marai hai // bahuri ghANaindriyake vazIbhUta sarpa auSadhikI sugaMdhateM kaSTake sthAnaka jAya paDe hai / tathA bhaurA kamalameM dabi marai hai // bahuri netraindriyanike vazIbhUta hUvA pataMga jIva dIpagakI loya upari yA paDi mare hai / bahuri zrotraindriyake vazIbhUta hUvA hariNa vadhikake gAnakI dhvani sunikari khAnA aaAksatsaahatpatraneatus For Private and Personal Use Only Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / navama adhyAya // pAna 677 // pIvanA vicAranA bhUli jAya vyAdhapAsa Avai, taba pakar3e, kaSTake samudrameM DAri prANa le / taiseM anyabhI prANI ina indriyanike vazIbhUta bhaye yA lokameM aneka duHkha ara paralokameM durgati pAvai haiM / / bahuri taisehI kaSAya AdibhI isa lokavirSe vadha baMdhana mahAna kleza upajAvai hai| paralokavirSe aneka duHkhanikari prajvalita je nAnAgati tinavirSe bhramaNa karAvai hai / aiseM zrAvakake doSa | citavana karanA, so AzravAnuprekSA hai| aiseM citavatai puruSake kSamAdikavi kalyANarUpapaNAkI | | buddhi dUri na hoya hai / / je Azravake doSa kahe te kAchivAkIjyoM saMvararUpa kIyA hai AtmA | | jAne tAkai nAhI hoya haiN| jaiseM samudravirSe nAvakA doSa mUdate sateM vAMchita dezakU nirupadravateM | | pahuMcai ara jo chidra na mUdiye to nAva jalateM bhari jAya taba nAvameM tiSThate puruSanikA vinAza | hoya, taiseM karmakA AvanekA dvArakA saMvara karate sata kalyANarUpa jo mokSa tAkA pratibaMdhaka jo karma so nAhIM Avai hai / aiseM saMvarake guNanikA ciMtavanA, so saMvarAnuprekSA hai| aiseM yAke | citavana karanevAlekai saMvaravi nitya udyama pravarte hai / tAteM mokSapadakI prApti hoya hai / nirjarA vedanAkA vipAka hai aiseM kahA thA, so doyaprakAra hai, abuddhipUrvA kuzalamUlA / | tahAM narakaAdike virSe jo karmakA phalakA vipAkateM niraMtara svayameva upajai hai, so tau abuddhiH For Private and Personal Use Only Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 678 // 44044saksadetweertoberts | pUrvaka hai| so tau akuzalamUlA kahiye / jAte yAkari kichu kalyANa naahiiN| bahuri parISahake | jItate hoya, so kuzalamUlA kahiye / yAkI doya rIti haiM, eka to AgAmI zubhakarmakA baMdha karai | hai, bahuri dUjI kevala nirjarAhI hai, AgAmI baMdha nAhIM kare hai / ihAM aisA jAnanA, jo, kichu rAgake AzayateM hoya tahAM tau zubhakarma baMdhe hai ara jahAM rAgakA Azaya na hoya kevala zuddho. | payogahI hoya tathA baMdhakA abhAva hai| jahAMjahAM rAgakA Azaya hIna tathA adhika hoya tahAM | taisA jAnanA / aisA nirjarAke guNadoSakA ciMtavanA, so nirjarAnuprekSA hai| aise yAke ciMtavanayukta puruSakai karmakI nirjarA karane ke arthi pravRtti hoya hai // lokake saMsthAna AdikI vidhi pahale kahI thI, sarvatarapha anaMta jo AkAza tAke bahu. madhyadezabIcihI bIci tiSThatA jo loka tAkA saMsthAna Adi svabhAvakA citavana karanA, so lokAnuprekSA hai| aiseM yAkU ciMtavaneteM puruSanikai yathArtha lokake jAnanete jJAna saMzayAdikarahita ujvala hoya hai / / samyagdarzana jJAna cAritra Adi jo apanA svabhAva tAkI labdhi tAkI aprApti so bodhidurlAnupekSA hai| tahAM ekanigodiyAke zarIravirSe jIva siddharAzi" anaMtaguNe haiM / tina zarIraniteM sarvaloka aMtarahita bhayA hai| yaha sarvajJake Agamakari pramANa hai / yAteM beindriyaAdi jIva aakul retirednessertaineerine For Private and Personal Use Only Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir GAFONPROGRESPROGATIOPORATIOPOpaparATIOPRACTREASON // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 679 // nipaTa thADe haiN| tAteM tasaparyAya jaise vAlUretake samudravirSe hIrekI kaNI sUkSma giri paDe tAkA pheri pAvanA durlabha hoya taiseM durlabha hai / tahAMbhI vikalatraya bahuta haiM / paMcendriya thore haiM / so paMcendriyakA pAvanA aisA durlabha hai jaise guNaniviSe kRtajJatA kahiye kIye upakArakA na bhUlanA so durlabha hoya taiseM hai| tahAMbhI tiryaMca pazu mRga pakSI sarIsRpa Adi bahuta haiM, manuSya alpa haiM / so manuSyaparyAyakA | pAvanA aisA durlabha hai, jaise cauDe paDI ratnakI rAzikA pAvanA durlabha hoya taiseM hai| tisa manuSyaparyAyakU gaye pheri tAkA pAvanA aisA durlabha hai; jaise koI vRkSa vali gayA tAkI bhasmI hoya gaI tinake | | pudgalaparamANu pheri tisahI vRkSapaNAke bhAvakU prApta hoya e atidurlabha jAnUM // bahuri jo pheri manuSyapaNAbhI pAvai tau bhalA deza jAmeM hitAhitakA vicArasahita prANI | | vasate hoya aisA pAvanA durlabha hai / jAte pazusamAna manuSyanikA deza bahuta hai, bhalA deza thorA | | hai / bahuri vahAMbhI bhalA kula pAvanA durlabha hai / jAte pApakarmakari sahita kula bahuta haiM / bhale || hai| kula thore haiM / bahuri tahAMbhI baDI Ayu pAvanA durlabha haiN| tahAMbhI indriya bhale pAvanA durlabha || all hai| tahAMbhI bala parAkrama pAvanA durlabha hai| tahAMbhI bhalA rUpa zarIra nIroga pAvanA durlabha || | hai| bahuri jo e sarvahI pAvai aru dharmakA lAbha na hoya to sarva pAvanA nirarthaka hai / jaiseM mukha AMPARKHAPARIHARATPAKFA-AROPATASAMPARKHAPAGARPAN For Private and Personal Use Only Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / navama adhyAya / / pAna 680 // suMdara pAvai ara netrakari aMdha hoya so mukhakI suMdaratA vRthA hai / bahuri aisA durlabha dharmabhI pAyakari jo viSayasukhaniviSai Asakta honA hoya, so jaisaiM bhasma ke artha caMdanakUM vAli dIjiye taiseM niSphala gamAvanA hai / bahuri jo viSayateM virakta hoya tisa puruSakai tapakI bhAvanA dharmakI prabhAvanA sukhateM maraNA karanerUpa samAdhi so honA durlabha hai / bahuri tisakuMbhI hote jo svabhAvakI prAptirUpa bodhi tAkA lAbha hoya tau phalavAn hai / aiseM ciMtavanA so bodhidurlabhAnuprekSA hai / aiseM yAke citavana karate puruSakai bodhikaM pAyakari kadAcitabhI pramAda nAhIM hoya hai // jinendrakA upadezayA Adi ahiMsAlakSaNa hai, satyakUM adhikArakari pravarte haiM, vinaya jAkA mUla hai, kSamAkA jAmeM bala hai, brahmacarya jAkari rakSA hai, upazama kahiye kaSAyakA abhAva jAmeM pradhAna hai, niyati kahiye niyama tyAga nivRtti jAkA svarUpa hai, nirbaMthapaNAkA jAmeM AlaMbana hai aisA jinabhagavAnkari dharmasvAkhyAtatva bhaleprakAra vyAkhyAna kIyA hai / yAke alAbhateM yaha jIva anAdi saMsAraviSai bhramaNa kareM hai / pApakarmake udayateM upajyo jo duHkha tAhi bhogatA saMtA a hai / bahuriyA dharma ke pAye anekaprakAra indrAdikapadakI prAptipUrvaka mokSakI prApti niyamakari hoye hai | aisA ciMtana karanA so dharmasvAkhyAtatvAnuprekSA hai / aiseM yAkUM ciMtavate puruSake dharmaviSai For Private and Personal Use Only Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SPAR eratzerat www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || navama adhyAya // pAna 689 // anurAgataiM sadA udyama hoya hai / yAkA vyAkhyAna aisA bhI hai / jo jIvake dharma guNasthAna jIvasthAna mArgaNAsthAna caudaha caudaha kahai haiM, so dharmasvAkhyAtatva kahiye bhaleprakAra AkhyAtapaNA hai / tinakA citavana karai / so guNasthAnake nAma to pahale kahehI the / bahuri jIvasamAsa caudahamI pUrvai kahe the / bahuri mArgaNAsthAna gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjJI, AhAraka e caudaha haiM, tebhI pUrvai kahe the / tinipari guNasthAna jIvasthAna AgamameM kahe haiM, taiseM lagAvaNe / tinakA svarUpa citavana karate jIvake dharmanikI pravRtti nI, jANI jAya hai / tAteM yathArthajJAna hoya hai / nizcayavyavahArarUpa dharmakA svarUpa jAniye hai aiseM jAnanA / aiseM anityatva Adi anuprekSA ke nikaTa uttamakSamAdidharmake dhAraNataiM mahAna saMvara hoya hai / bahuri dharma ke aru pariSahanikai madhya anuprekSA karanetaiM aisA janAyA haiM, jo yaha anuprekSAciMtavana karanevAlA puruSa dharmanikUM to pAle hai rakSA kare hai ara parISahanikUM jItane kA utsAha kare hai || Age pUche haiM, te parISada kauna haiM bahuri tinakUM kaunaarthi sahie hai ? aiseM pUcheM sUtra kahe haiN|| mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH // 8 // yAkA artha - mArga kahiye saMvara tAteM na chUTaneke arthi tathA karmakI nirjarAke artha pari For Private and Personal Use Only reperto Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 682 // SAPNAASPARSAFARRIAGIPANAGAPrakapRASAPANASOPR Saha sahane / ihAM saMvarakA prakaraNa hai, tAteM tisakA vizeSaNa mArga kIyA hai| mArga saMvara hai, tAteM cyuta na honeke arthi bahuri karmanirjarAke arthi parISaha sahane kahai haiM / kaSTa Aye mArgata cigai nAhI, tAkI parISaha sahanA sAdhana hai / kSudhA tRSNA Adi baDe baDe kaSTa sahai taba bhagavAnakA bhASyA | mArgarauM na chUTate sateM taiseM te tisa mArga pravartate karmakA AvanekA dvAra jo Azraya tAkA saMvara karate | saMte Apa udyamakari pacAyA jo karmakA phala tA* bhogavate saMte anukrama nirjare hai karma jinake te mahAmuni mokSa... prApta hoya haiN| AgeM parISahanimitta saMjJAsUtra kahai haiM- . ||kssutpipaasaashiitossnndNshmshknaagnyaartistriic-nissdyaashyyaakroshvdh yAcanAlAbharogataNasparzamalasatkArapuraskAraprajJAjJAnAdarzanAni // 9 // ___yAkA artha-kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzamazaka, nAgnya, arati, strI, caryA, niSadyA, zayyA, | Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkArapuraskAra, prajJA, ajJAna, adarzana e| bAIsa parISaha haiM / e kSudhAAdika haiM te vedanA pIDAkA vizeSa haiM te bAIsa haiM inakA sahanA mokSake arthinaLU karanA / so kaise sohI kahai haiM / aiseM mahAmunikeM kSudhAkA jItanA kahiye / kaise haiM ? | prathama to bhikSAvRttikari parake ghara AhAra le haiM, tAteM to bhikSu aisA nAma hai jinkaa| bahuri nirdoSa SARIPARIKSHOPRAKAFOPANSARAPARASHAROPANASOPAAPPA NEPAL For Private and Personal Use Only Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 683 // AhAra here haiM, doSasahita jaiseMtaiseM nAhIM le hai / bahuri nirdoSaAhArakA alAbha hoya tathA aMtarAyA. || dikake kAraNate thorA mile to nAhI miTai hai kSudhAkI vedanA jinakI / bahuri akAla ara ayogya kSetravirSe AhAra lenekI vAMchA jinakai nAhIM hai| aisA nAhI, jo, kSudhA upajai tisahI kAla AhArakU | dauDai tathA ayogyakSetrameMbhI le le aiseM nAhIM karai hai / bahuri AvazyakakriyAkU kiMcinmAtrabhI ghaTAvai / | naahiiN| kSudhAke nimitta citta na lAgai taba sAmAyikaAdi kriyA jaiseMtesaiM karai aise nAhI hai| bahuri svAdhyAya ara dhyAnakI bhAvanAvi tatpara rahe haiN| bahuri bahutavAra Apa calAya karai / tathA | prAyazcittaAdike nimittate karai aiseM anazana avamaudarya nIrasAhAra tapa tinikari yukta hai / bahuri / ina tapanike nimittateM kSudhA tRSAkI aisI dAha upajai hai, jaise tAte bhAMDameM paDyA jo jalakA biMdU | | so tatkAla sUki jAya taiseM AhAra pANI le so tatkAla sUki jAya hai / bahuri uThI hai kSudhAvedanA ! | jinakai tauU bhikSAkA alAbha hoya tau tAkU lAbhateMbhI adhika mAneM hai, jo, hamAre yahabhI anaza-: natapa bhayA so baDA AnaMda bhayA aisaiM mAne hai| kSudhAkA citavana nAhIM hai / dhanya hai ve muni, | jinake aise ujvalapariNAma haiN| aise munika kSudhA jatinA satyArtha hai // 1 // bahuri aise munirAjakai tRSAkA parISaha jatinA hoya hai, jo jalavirSe snAna avagAhana chiDa. For Private and Personal Use Only Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 684 // paproxenoNOPRIETPROINNARASRANASPORAasan kaneke tyAgI haiM / bahuri pakSIkIjyoM aniyata hai baiThanA basanA jinakai / bahuri pavanakari vanake basanekari rukSa sacikkaNa prakRtiviruddha AhArake nimittakari grISmake AtApakari pittajvara anazana| Adi tapakari inakAraNanikari upajI jo zarIra indriyanivirSe dAha pIDA tauU jala pIvanekI icchA| prati nAhI AdayA hai, tAkA pratIkAra ilAja jyAM / tRSArUpI amikI jvAlAkU dhairyarUpI navA | ghaDAvirSe bhanyA jo zItala sugaMdha samAdhirUpI jala tAkari zamana karai hai bujhAvai hai / aiseM munirAjanikai tRSAkA sahanA sarAhiye hai // 2 // zItake kAraNa nikaTa hote tisakA ilAjakI vAMchArahita saMyama pAlanA, so zItasahana hai / | kaise haiM muni ? choDyA hai vasraAdi voDhanA paharanA jyAM / bahuri paMkhIkIjyauM nAhIM nizcaya kIyA | hai vasanekA ghara jyAM / vRkSake mUla tathA cauDe mArgameM zilAtala Adivi pAlAkA paDanA zItala pavanakA calanA Adi hote tisakA ilAjakI prApti nAhIM cAhe haiN| pahale gRhasthapanemeM zItake upacArake kAraNa bhoge the tinakU yAdi nAhIM karai haiM / jJAnabhAvanArUpI jo garbhAgAra kahiye vIcakA zAla barobarAdika tAvirSe vasate tiSThai haiM / tinake zItavedanAkA sahanA sarAhiye // 3 // dAhake ilAjakI vAMchArahita cAritra pAlanA uSNasahana hai / kaise haiM muni ? nAhIM hai pavana For Private and Personal Use Only Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 685 // ACAPRICORasiaPORNGAPRINCIPEACORPRISMCAPARINCIPES jahAM, bahuri nAhI hai jala jahAM, bahuri sUryake kiraNanikari par3e haiM pAna jinake aiseM chAyArahita bhaye haiM vRkSa jahAM, aisI jo vanI tAke madhya apanI icchAkari jahAMtahAM tiSThe haiN| bahuri anazana Adi tapa tehI. bhaye zarIrake abhyaMtarakAraNa tinakari upajyA hai dAha jinakai, bahuri dAvAnalakI kaThora tAtI pavana tAkari upajyA hai talameM tathA tAluvAmeM zoSa jinakai, tisakA ilAjake kAraNa pahale ghaNehI bhoge the tinakU yAdi nAhIM karate prANInikI pIDAke parihAravirSe lagAyA hai citta jinUneM, tinakai cAritra hai lakSaNa jAkA aisA uSNakA sahanA kahiye hai // 4 // ... dezamazakAdikakI bAdhAteM tinakA ilAja karanA, saMyamateM pariNAma ciga nAhI, so daMzamazakasahana hai / ihAM daMzamazakakA grahaNa upalakSaNasvarUpa hai / jaise kAhU, kahyA kAgate ghRtakI / rakSA karai / tahAM tisa ghRtake bigADanevAleniteM sarvahIteM rakSA karAvai hai, aisA jAnanA / eka kAkAhIkA artha na smjhnaa| taiseM ihAM daMzamazakake grahaNate mAkSI kokila sUvA vAlU kIDI pIpalyA uTakaNa jUM kIDI kIDA vIchU AdibhI grahaNa karane / inakI karI bAdhA tAkU sahai haiN| tinakI bAdhAkari mana vacana kAyavirSe vikAra na lyAvai haiN| mokSakI prAptikA jo saMkalpa tisamAtrahI hai zarIranapari AvaraNa jinakai aise muni tisa daMzamazakakI vedanA sahe haiM / tinake daMzamazakakI parISahasahana samAdhAna For Private and Personal Use Only Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 686 // r k rkul SAGARNAGASPASSPARRORRIAGARRANGOPnorgaon kahiye // yAkA aisA vizeSa, jo, dezamazaka Adi jIva vAdhA karai, tAke vidyA maMtra auSadhi hoya haiM, so muninike tisakI vAMchA nAhIM ho hai| jo maraNa hoya taubhI svarUpahImeM lIna hoya haiN| ihAM dRSTAMta aisA, jo, jaise balavAna hastI zabukI senAkA saMhAraprati udyamI hoya taba madakari aMdhA hUvA saMtA zatruke prere je anekazastra tinake ghAtakaribhI ulaTA na muDai nirvina jItikAhI grahaNa krai| taiseM karmakI senALU jItanekU udyamI bhaye muni te aise parISahate ulaTe na mu. haiN| svarUpasAdhanateM pariNAma na cigai haiM // 5 // ____jAtarUpa dharanekU nAgnya kahiye / aisA kalaMkarahita namapaNA dhAre haiM, jo anyakari dhAr2yA na jaay| bahuri nAma rahA koIhI na cAhai hai / kaisA hai namapaNA? kAhUpai kichu yAcana parigrahakI rakSA jIvanikI hiMsA Adi doSanikari rahita hai / bahuri nigraMthapaNArauM mokSakI prAptikA advaitasAdhana hai| || yAmeM kichu bAdhA nAhIM hai / aiseM namapaNAkU dhArate muninikai strInirUpakU dekhikari manavirSe kichubhI || vikAra nAhI upajai hai / jAteM tAkU atyaMta azuci dugaMdha niMdyarUpa vicAra hai / ete dina brahmacaryakI bhAvanA kareM haiM / tAmaiM kiMcitbhI dUSaNa na lagAvai haiN| akhaMDa brahmacarya pAle haiN| aiseM acelavratadhAraNakU nAgnyaparISahakA sahana kahiye // ftertainerspeeches For Private and Personal Use Only Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya || pAna 687 // yAkA vizeSa aisA, jo, anyamatI keI manake vikAra meTane kUM asamartha haiM / tisa vikArapUrvaka bAhya ke vikAra chipAvanekUM kopIna vastra Adikari guhyapradeza DhAkai haiM, tinake karmakA saMvara na hoya hai // 6 // saMyamI muni indriyani viSaya ke saMbaMdhaviSai utsAharahita haiM / gIta nRtya vAditra Adirahita je zUnya ThikANe guphA devamaMdira vRkSanike koTara zilAAdiviSai svAdhyAyadhyAnakI bhAvanAviSaihI mana lagA haiM / bahuri dekhe sune bhogaye je ratike kAraNa tinakA yAdi karaNA tinakI kathA sunanA aise kAma bANa tina kari nAhIM bhedakUM prApta bhayA hai hRdaya jinakA, prANInirviSai sadA dayAsahita varteM haiM, aise munikaiM aratiparISahakA jItanA kahiye / kSudhAAdikI bAdhA, saMyama kI rakSA, indri yanikA prabalapaNA, vratakA pAlanekA bhArikari gauravapaNA, sarvakAla pramAdarahita rahanA, dezakI bhASA sivAya anyadezakI bhASAkA na jAnanA, viSama pratikUla caMcalaprANI jAmeM pAIye aisA durgama bhayAnaka mArgaviSai vihAra karanA ityAdi arati upajane ke kAraNa haiM / so tinakeviSai dhairya ke balateM arati jinake nAhIM upajai hai, viSayakUM viSake mile AhAratulya jANeM haiM, tinakai aratiparISahakA jItanA hai / eka saMyamahI meM jinake rati hai / ihAM koI kahai, jo, e sarvahI pariSaha artike kAraNa haiM, tAteM aratikA nyArA grahaNa anarthaka hai / tAkA samAdhAna, jo, kSudhAAdikI vedanA vinAbhI For Private and Personal Use Only erhapssertsbreet Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SNASPARATOPROSAGApridgPARTICIPROSAROSPIRINGAPOREarn // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 688 // .. mohake udayateM citta vyAkula hoya hai, saMyamake virSe arati upaji Avai hai, tAteM judA giNiye // 7 // sundarastrIkA rUpake darzana sparzana AdikA abhAva strIparISahakA jItanA hai| tahA ekAMta bAga udyAna AdivirSe dhana yauvana mada vibhrama madirApAnakari pramatta je strI Aya bAdhA karai tauU kAchivekIjyoM saMvararUpa saMkocyA hai indriyamanakA vikAra jinaneM, bahuri lalita maMdahAsya komala mIThe kAmaceSTAke vacana vilAsasahita dekhanA hasanA maMdakari maMthara gamana karanA tehI bhaye kAmake | bANa tinakA vyApAra viphala karanevAlA hai cAritra jinakai aise munikai strIvAdhAkA sahanA jAnanA | / ihAM vizeSa jo, anyamatInikari kalpe je brahmA Adi devatA te tilottamA apsarA AdikA | rUpa dekhanekari vikArI bhaye strIparIpaharUpa paMkateM ApakU kADhivekU asamartha bhaye aru e mahAmuni ArtaraudradhyAnakA phala saMsArasamudrake kaSTameM giranevAlA nizcayakari apane svarUpake dhyAna karate aisI parISahateM na cigai te dhanya haiM // 8 // gamana karanevi doSa na lagAvai so caryApaSiha hai| kaise haiM muni? ghaNe kAlateM dhassA hai | abhyAsarUpa kIyA hai gurunike kulavirSe brahmacarya jini, bahuri jAnyA hai baMdha mokSa padArthanikA yA yathArthasvarUpa jini, bahuri saMyamake Ayatana je tIrthaMkara bar3e muni tathA tinakari pavitra bhaye aise crashereraberdometOMODAproadporanabita For Private and Personal Use Only Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Catopreritupatopatsetopertsperitocreats // sarvArthasiddhivanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 689 // . nirvANakSetra Adi deza tinakI bhaktike arthi kIyA hai dezAMtaragamana jini, bahuri gurunike AjJAkArI haiM, bahuri pavanajyoM kAhUMsoM saMga na karai haiM-nirlepa haiM, bahuri bahutavAra kIyA jo anazana avamodarya vRttiparisaMkhyAna rasaparityAga Adi tapa tAkI bAdhA tAkari kSINa bhayA hai kAya jinakA, bahuri dezakAlake pramANa mArgavirSe gamana aise kareM haiM, jAte saMyama virAdhyA na jAya, bahuri tyAge haiM paganike jor3I Adi AvaraNa jinake, kaThora kAMkarakI bhUmi tathA kaMTaka Adikari vIdhe gaye je pAda tinakA bhayA hai kheda jinake, tauU pUrva gRhasthapaNomeM pAlakI ghoDe ratha Adi caDhate the / tinakU yAdi nAhIM karai haiM, bahuri kAlakI kAla AvazyakakriyAkI hAnikU na kareM haiM aise munike caryAparISahakA sahana kahiye // ihAM vizeSa jo, anekadezanivirSe gamana karai haiM tina dezanikI bhASA tathA kriyA vyavahArakU jAnate saMte choTe gAmameM to ekarAtri baseM haiM, baDe nagarameM paMcarAtri baseM haiM, iha utkRSTa basanA jAnUM // 9 // Apa saMkalpameM kIyA jo Asana tisate cale nAhI, so niSadyAparISahakA jItanA hai / tahA smazAna sUnAM ThikANA parvatakI guphA vRkSanike tale velinakA maMDapa ityAdika jinameM pUrva hA abhyAsa na kIyA kade baiThe nAhIM aise sthAnaka tiSThe haiM / bahuri sUryakA prakAza tathA apanI iMdriyakA CADsexderivatisaxsaturiaasaberdasti For Private and Personal Use Only Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 690 // jJAna tAkari parIkSArUpa kIyA pradeza kSetra tAvirSe karI hai niyamakI kriyA jyAM, kAlakA niyamakari Asana mAMDi baiThe haiN| tahAM siMha vagherA AdikA bhayAnaka zabda sunanekari nAhIM kIyA hai bhaya jyAM, deva manuSya pazu acetanapadArthanikari kIyA jo cAriprakAra upasarga tinakari nAhIM tajyA hai mokSamArgakA sAdhana jyAM, vIrAsana utkuTikAsana ityAdi je kaThina Asana tinakari avicalita hai kAya jinakA, aiseM AsanakI bAdhAkA sahanA, so niSadyApariSaha hai // yAkA vizeSa jo, AsanakA niyama kari baiThe taba upasarga Avai tau tisakA meTanekA upAya vidyA maMtra Apa jAne haiM-meTanekU samartha hai, toU tAkA upAya na karai haiM / bahuri pUrva komala gaddIAdi bichAya baiThe the tAkU yAdi na kare haiN| prANInikI rakSAkA abhiprAya hai tathA apane svarUpake dhyAnameM lagi rahe haiM / tAteM parISahakI vedanA nAhIM hai // 10 // . Agamakathita zayanateM na cigai so zayanapariSahakA sahana hai| tahAM ve muni dhyAnakA gamanakA khedakari muhUrtamAtra nidrA le haiM / so kaThora nIcI UMcI bahuta kAMkarI ThIkarinikari bharI bhUmivi tathA sakaDI jahAM zarIra svacchaMda pasarai nAhIM aisI bhUmivi tathA jahAM atizItatA | atiuSNatA hoya aisI bhUmipradezaviNe sohai haiN| ekapArzva kIye tathA sUdhe sovai / sovai so For Private and Personal Use Only Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 691 // akhabretatraortabeerverteertops prANIkU bAdhA honekI zaMkAkari jaiseMke taiseM sUte rahai / aMga* calAcala na karai kaloTa na le / jaise kATha paDyA hoya taiseM paDe rahai / tathA jaise mRtaka paDyA hoya taiseM nizcala rahai / jJAnabhAvanAvirSe lagAyA hai citta jyAM, vyaMtaraAdike upasarga hoteMbhI nahIM calAyA hai zarIra jyAM, jete kAla | niyama kIyA tete kAla jetI bAdhA Avai tetI sahai haiM, so zayyApariSahakA sahana hai // yAkA vizeSa jo, bhayAnaka pradezavirSe zayana kare, tahAM aisA vicAra na upajai, jo, yaha | pradeza nAhara vagherA cItA Adi duSTaprANInikA nivAsa hai, ihAMte zIghra nikalanA bhalA hai, rAtri bahuta baDI hai, kadi pUrI hoyagI aise viSAda na karai haiM / sukhakI prApti nAhI vAMcha hai / pahale | komalazayyApari sovate the tAkU yAdi na kare haiM // 11 // aniSTa durvacana sahanA, so AkrozaparISaha hai / mithyAdRSTInike krodhake bhare kaThora bAdhAke / karanahAre niMdA apamAnake jhUThe vacana suneM haiM, "jo aisaiM durcacana haiM tinakU sunatehI krodharUpa amikI jvAlA badhi jAya hai aise haiM " tauU tina vacananikU jhUThe mAne haiM / tatkAla tAkA ilAja karanekU samartha haiM, jo Apa krUradRSTIkaribhI tAkU dekheM to pailA bhasma hoya jAya tauU apanA pApa- | karmake udayahIkU vicArai tinakU sunikari tapazcaraNakI bhAvanAhIkevirSe tatpara haiM, kaSAyakA aMza For Private and Personal Use Only Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 692 / / aagaanN klklN rNddrgNddrgNddrgNddru mAtrakUbhI apane hRdayavirSe avakAza na de haiN| aiseM AkrozaparISahakA jItanA hoya hai // 12 // ___mArane vAlAteM krodha na karanA, so vadhapariSahakA sahana hai / tahAM tIkhaNa churI mUzala mudgara Adi zastranike ghAtakari tADanA pIDanA AditeM vadhyA hai zarIra jinakA, bahuri ghAta karanevAle | virSe kiMcinmAtrabhI vikArapariNAma nAhI karai hai, vicArai haiM "jo yaha mere pUrvakarmakA phala hai e denevAlA garIva raMka kahA karai ? yaha zarIra jalake budabudekIjyauM vinAzikasvabhAva hai, kaSTakA kAraNa hai, tAkU e bAdhA karai hai, mere samyagjJAnadarzanacAritrakU tau koI ghAta sakai nAhI" aisA vicAra karate rahe haiM / kuhADI basolAkI ghAta ara caMdanakA lepana doUnikU samAna dIkhe haiN| tinake vadhaparISahakA sahanA mAniye haiN| ve mahAmuni grAma udyAna vanI nagaranivirSe rAtridina ekAkI nama rahe haiM / tahAM cora rAkSasa mleMcha bhIla vadhika pUrvajanmake vairI paramatI bheSI ityAdi krodhake vazi bhaye ghAta Adi karai haiM / toU tinake kSamAhI karai haiM / tinake vadhaparISahasahanA satyArtha hai // 13 // prANa ke nAza hoteMbhI AhAraAdivi dInavacanakari yAcanA nAhI karai, so yAcanApariSahakA sahanA hai // tahAM bAhya AbhyaMtaratapakA AcaraNavirSe to tatpara rahaiM, bahuri tapakI bhAvanAkari || sArarahita bhayA hai deha jinakA, tIvra sUryake tApakari jaise vRkSa sUki jAya chAyA" rahita hoya jAya asperdastiseatsANDvertisembarrass For Private and Personal Use Only Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidinacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 693 // taiseM jinakA zarIra kAMtirahita bhayA hai, cAmaDI hADa nasA jAla mAtra tanu bhayA hai, mAMsa sUki gayA hai, bahuta kahA kahai? prANanikA nAzabhI hoya to AhAra vasatikA auSadhi Adi dInavacana mukhakA vilakhAvanA aMgakI saMjJA Adikari yAcate nAhIM haiM, bahuri bhikSAke kAlavibhI lava AhAra lenekU jAya taba vIjalIke camatkArakIjyoM tathA ratnakA vyApArI ratna dikhAya de tesaiM darzana de phiri jAya haiM- tAhUMkU dInatA mAne, adInatA to aise mAne hai jaise koI namaskAra kare tAkU apanA hAtha pasArI AzISa de so adInatA hai, aise munike yAcanApariSahakA sahanA, nizcaya kIjiye / avAra kAlavirSe dIna anAtha pAkhaMDI bhekhI bahuta bhaye haiN| kaise haiM? nAhIM jAnyA hai AtmAkA tathA mokSamArgakA svarUpa jAneM, yAcanAkari udarapUraNa kare haiM, ara kahai haiN| | hama sumArgameM pravarte haiN| so yaha kAladoSa hai // 14 // bhojanakA alAbhaviSe lAbhakIjyoM saMtuSTa rahai, so alAbhaparISahakA jItanA hai| tahAM kaise 6 haiM muni? pavanakIjyoM anekadezanimeM vicaranahAre haiN| bahuri aMgIkAra kIyA hai ekakAlavirSe all bhojana jyAM / bahuri maunI haiM mukhateM kachU kahaiM nAhIM gUMgesamAna vicare haiM / bahuri AhArakU naga rameM jAya taba zarIrake darzanamAtra dikhAya phiri Ave haiM / bahuri hastapuTamAtrahI hai pAtra jinakai, For Private and Personal Use Only Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 694 // ADDuaseraseranatervatopati anya kichU pAtra rAkhai nAhIM haiM / bahuri bahuta dinameM tathA bahuta gharanimeM AhArakU na pAyakari saMklezarahita hai citta jinakA / bahuri dAtArakA vizeSakI parIkSAvirSe jinake utsAha nAhIM hai "jo, phalANAke bhojana avazya milegA tahAM caliye" aisA vicAra nAhIM kare haiN| bahuri AhArakA alAbha hoya taba aisA mAneM haiM hamAre tapa bhayA baDA AnaMda bhayA aise saMtuSTa haiM / ekagrAmameM alAbha hoya to dUsare grAma jAya nAhIM levai haiN| aise munirAjake alAbhaparISahakA jItanA nizcaya kIjiye // 15 // nAnA vyAdhi roga Avai tinakA ilAja na karai, so rogaparISahasahana hai| tahAM kaise haiM muni? zarIravi niHspRha haiM / aisA vicAre haiM, jo, yaha zarIra sarva azuci vastukA tau sthAnaka hai, | anitya hai, rAkhyA rahai nAhI, tAte yAkA kaLU saMskAra saMvAranA Adi nAhIM karai haiM, bahuri | apane samyagdarzanaAdi guNarUpa ratna yAmeM saMcaya haiM tinakU vadhAvane haiM, tinakI rakSA karanI hai, tinakA yAmeM dhAraNa hoya hai, aiseM yAkU tina kriyAkA kAraNa jANi yAkI sthitikA vidhAna jo AhAra Adi denA, so karai haiM / jaiseM vyApArI gADekU akSamrakSaNa kahiye vAMga kari calAvai tathA / gUmaDA hoya tAke kichu lepa na karai hai, taiseM yA AhAra lenekari apanA bahu upakAra jANi yogya | For Private and Personal Use Only Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // navama adhyAya // pAna 695 / || AhAra le haiN| bahuri viruddha AhAra pANI milai tAke sevanekari upaje haiM vAta Adi vikArake roga jinake aise ekakAla aneka saiMkaDA roganikA kopa hoteMbhI tinake vazavartI nAhIM hoya haiN| jinakai jalloSadhi prApti Adi anekaRddhi tapake vizeSateM prApta bhaI haiM toU zarIrateM niHspRha haiN| yAteM kachu ilAja nAhIM karai haiM / aiseM mAne haiM, jo, pUrvapApakarmakA udaya bhugateMhI denA utaregA, aiseM munirAjake rogaparISahakA sahanA jAnanA // 16 // tRNaAdike nimitta vedanA hote mana tAvirSe lagAvai nAhIM, so tRNasparzaparISahakA jItanA hai / ihAM tRNako grahaNa upalakSaNarUpa hai, jo koI zarIrameM cubhikari vedanA upajAvai so lennaa| yAteM sukA tRNa kaThora kAMkarI kAMTA tIkhA sUkI mAMTI sUla Adikari cubhaneteM paganivirSe vedanA hoteM tisavirSe citta nAhI lagAvai haiN| kaThora tRNAdisahita bhUmiUpara calanA sovanA baiThanA ina kriyAnivirSe prANInikI pIDAMkA parihAravirSe sadA pramAdarahita hai citta jinakA aise munike | tRNasparzakI bAdhAkA parISahakA jItanA jAnanA / / 17 // apanA zarIrakA malakA dUri karanevirSe ara parake mala dekhi apanA mana mailA karanevirSe pRSTa citta na lagAveM, so malapariSahakA jItanA hai / tahAM kaise haiM muni ? jalake jIvanikI pIDAkA PAROPAHARIORRECORPIONORRECAPSAPANAPAISION EASOPANIPRAJAPANIPAPARNEAPOARPANEOPAGAPPS For Private and Personal Use Only Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 696 // parihArake arthi Ayuke aMtaparyaMta asnAnavratake dhArI haiN| bahuri tIbasUryako kiraNanikari bhayA | jo tApa tAkari upaje je paseva tinakari AlA bhayA zarIra tAvirSe pavanakari uDyA jo raja so jinakeM Aya lagyA hai / bahuri pAvakhAja dAdhakari upajI jo khAjI tAke hoteM khujAvane | mardana karanA ghasanA Adi kriyAkari rahita haiM mUrti jinakI / bahuri apane lagyA jo mala | tAkA dUri karanevi tathA parake mala dekhi mana malina karanevirSe nAhIM lagAyA hai citta jyaaN| samyagdarzana jJAna cAritrarUpa jalake prakSAlanekari karmarUpa malake dhovaneke arthi sadA udyamarUpa hai buddhi jinkii| aise munike malapIDAkA sahana kahiye / ihAM koI kahai, kezanikA loMca karanevirSe tathA tinakI saMskAra na karaneteM baDA kheda hoya hai, tAkuM sahe haiM, so yahabhI parISaha kyoM na giNyA ? tAkA samAdhAna, jo, yaha pariSaha malasAmAnyake grahaNameM garmita hai tAteM judA na giNyA haiN|| 18 // mAna apamAnavirSe samabuddhi hoya , so satkArapuraskAraparISahakA sahana hai / tahAM pUjA prazaMsA svarUpa to satkAra kahiye / ara mahAna kriyAke AraMbhakrSei agresara karanA bulAvanA so puraskAra kahiye / so muninikA satkAra puraskAra koI na karai tau aisA na vicArai jo maiM bahutakAlateM For Private and Personal Use Only Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna-697 // brahmacarya pAlaM hUM, baDA tapasvI hUM, apanA parakA matakA nirNaya karanahArA hUM, ghaNIvAra paravAdI. niLU jItanahAga hUM, merI bhakti vaMdanA Adara UMcA Asana denA Adi koI na kare hai / inateM to mithyAdRSTIhI bhale haiM, baDe bhaktivAna haiM; jo apanA guru kichubhI nahIM jAnatA hoya ajJAnI hoya tAkuMbhI sarvajJatulya mAni tinakA sanmAnakari apane matakA prabhAvanA karai haiM / bahuri suniye hai, jo, pUrvakAlameM vyaMtaraAdika bar3e tapasvInikA pUjA kare the so yaha kichu mithyAhI dIkheM hai, so yaha sAMcI hoya to hamasArikhenikA avAra pUjAAdi kyoM na kareM ? aisA khoTA ciMtavana nAhIM karai hai / aise munike satkArapuraskAra parISahakA jItanA jANiye // 19 // prajJA kahiye vijJAna tAkA mada na karanA so prajJAparISahakA jItanA hai / tahAM aMgapUrvaprakIrNakake jAnanevirSe tau pravINa haiM, bahuri zabda nyAya adhyAtmazAstranivirSe nipuNa haiM, aisA hoya tauU muni Apa aisA na vicArai, jo, mere Age anya aisA bhAse hai "jaise sUrya ke prakAzakari | tiraskAra kIye je AgyAkITa prakAzarahita dIkhai" aisA vijJAnakA mada na kare, so prajJAparIkA pahakA jItanA kahiye / / 20 // ajJAnapaNekari avajJAteM jJAnake abhilASarUpa parISahakA jItanA so ajJAnaparISahakA sahana arabazabretirserasatbeeartbreerprets For Private and Personal Use Only Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 698 // hai| tahAM muni duSTa jana kahaiM, yaha muni ajJAnI hai, pazumamAna hai, kichu jAne nAhI ityA| dika nindAke vacana kahai, tAkU sahaiM haiM / jo paramatapakA AcaraNa kara hai niraMtara pramAdarahita varte hai toU aisA na vicAra hai, jo merai abatAIbhI jJAnakA atizapa nAhI upajyA," aisA abhiprAya nAhIM rAkhai hai, tAke ajJAnaparISahakA sahanA jAnanA // 21 // dIkSA lenA anarthaka hai aisI bhAvanA na upaje so darzanaparISahakA sahana hai / tahAM kaisA hai muni ? paramavairAgyabhAvanAkari zuddha hai mana jAkA, bahuri jAnA hai sakalapadArthakA yathArthasvarUpa jAneM, bahuri arahaMta ara arahaMtake pratimAAdi tathA sAdhu tathA dharma inakA pUjaka hai, bahuri bahutakAlate muni bhayA hai aimA hai toU aisA na vicAre hai, jo "mere avAstAI jJAnakA | atizaya upajyA nAhI, pUrva suniye hai, jo, mahAn upavAsAdikake karanevAlenikai prAtihAryake | vizeSa upaje haiM, so yaha kathanI tau pralApamAtra jhUI hai, yahU dIkSA anarthaka hai, vratakA dhAraNa | viphala hai" ityAdika nAhI vicAra hai / jAte munikai darzanakI vizuddhatA yoga hai / aiseM adarzanaparISahakA sahana jAnanA // 22 // aiseM bAIsa parISaha haiM / parISaha Aye klezapariNAma na kareM / tAteM rAgAdi pariNAma hoya For Private and Personal Use Only Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidikcamikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 699 // thA jo Azrava, tAke nirodhameM mahAna saMvara hoya hai // AgeM pUche haiM, jo, e parISaha je muni saMsArake taraneLU udyamI bhaye haiM tinakU sarvahI avizeSaphari Avai haiM, ki kichu vizeSa hai ? tahAM kahai haiM, jo, e kSudhAAdi parISaha kahe, te anyacAritraviauM tau bhedarUpa Ave haiM ara sUkSmasAMparAya ara chadmastha vItarAgake tau niyamakari jete hoya haiM so kahai haiM // sUkSmasAmparAyachadmasthavItarAgayozcaturdaza // 10 // yAkA artha- sUkSmasAMparAya saMyamIke ara chamastha vItarAga saMyamIke caudaha parISaha saMbhave haiN| kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dezamazaka, caryA, zayyA, vadha, alAbha, roga, tRNasparza, mala, prajJA, ajJAna e caudaha parISaha haiN| sUtrameM caturdazavatrana hai tAteM anyaparISahakA abhAva jAnanA / ihAM prazna, jo, chadmasthavItarAgake to mohanIyakarmakA abhAva bhayA, tAteM tisake udayasaMbaMdhI nAgnya arati, strI, niSadyA, Akroza, yAcanA, sakAra, puraskAra, adarzana e ATha parISaha nAhI | hoya haiM, tAt ihAM tau caudahakA niyama yukta hai, bahuri sUkSmasAMparAyakevi mohakA udayakA sadbhAva all hai, so caudahakA niyama kaise baNe ? tAkA samAdhAna, jo, tahAM kevala lobhasaMcalanakaSAyakA udaya hai, so atisUkSma hai, tAteM yahabhI samasthavItarAgasArikhAhI hai, tAteM tahAMbhI caudahakA | For Private and Personal Use Only Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 700 // niyama kahyA hai / pheri tarka kare haiM, jo, ihAM mohakA udayakA sahAya nAhI, tathA maMda udaya hai, tAte kSudhAAdikI vedanA nAhI, parISaha to vedanAkU sahai / tAkU kahiye, tAteM tahAM parISahakA nAmahI yukta naahiiN| tahAM kahai haiM, jo, aisA nAhIM hai| ihAM zaktimAtrakI vivakSA hai / jaise sarvArthasiddhike devanikai sAtamI pRthivItAI gamana karanekI zakti hai te kabahUM gamana kare nAhI, toU tinake zaktiapekSA kahiye / taiseM ihAMbhI jAnanA / iha upacArakari kahyA hai // AgeM pUche hai ki, jo, zarIravAna AtmAvirSe parISaha AvanekA niyamavacana kIjiye hai, to bhagavAn bhaye tinakU kevalajJAna upajyA ara aghAtikarma cyArikA phala bhogavai hai tinake kete parISaha kahiye ? tahAM sUtra kahai haiM ||ekaadsh jine // 11 // yAkA artha-jina kahiye kevalajJAnI tinavirSe gyAraha parISahakA sadbhAva hai / tahAM naSTa bhayA hai ghAtikarmakA catuSTaya jAke aisA jo jina kevalajJAnI bhagavAna tAke vedanIyakarma ke udayake sadbhAvateM tisake AzrayateM bhaye aise gyAraha parISaha haiM / ihAM tarka, jo, mohanIyakarmake sahAyake | abhAvateM kSudhAAdikI vedanAkA to abhAva hai / tahAM parISahakA kahanA yukta nAhIM / tAkA rawbrerativectiveeriratibordNDreatiramalibe For Private and Personal Use Only Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 701 // samAdhAna, jo, yaha tau satya hai / paraMtu vedanAkA abhAva hoteM bhI dravyakarmake sadbhAvakI apekSAkari parIkA upacAra kIjiye hai / jaiseM samastajJAnAvaraNakarmakA nAza bhaye yugapat sarvapadArthakA janAvanevAlA jo kevalajJAnarUpa atizaya hotaiM ciMtAkA nirodhakA abhAva hoteMbhI dhyAnakA phala jo karmakA nAza honA tisakI apekSAkari dhyAnakA upacAra kIjiye hai; taiseM parISahakAbhI upacAra jAnanA / athavA isa sUtrakA artha aisAbhI kIyA hai, "ekAdazajine na santi " aisA vAkyazeSa kahiye sUtrameM cAhiye te akSara lagAvane / jAteM sUtra haiM te sopaskAra kahiye anya upakAra karane vAle akSaranikI apekSA kare haiM / tAteM sUtrameM vAkyazeSa kalpanA yogya hai / bahuri vAkya hai so vaktA ke AdhIna hai, aisA mAniye hai / tAteM ihAM niSedhakUM na saMti aisA vAkyazeSa lenA / jAteM hAM mohake udayakA sahAyake abhAvateM kSudhAAdikI vedanAkA abhAva hai, tAteM e parISahabhI nAhIM haiM aisA bhI artha jAnanA // e gyAraha parISahake nAma haiM / kSudhA, tRSNA, zIta, uSNa, daMza, mazaka, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala aiseM gyAraha haiN| ihAM dRSTAMta aisA bhI jAnanA, jaisaiM viSadravya hai so maMtra auSadhi ke calateM tAkI zakti mAranekI kSINa hoya jAya taba tAkUM koI khAya tau mare nAhIM, taiseM For Private and Personal Use Only Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir necesterosserticisteries // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 702 // dhyAnarUpI amikari ghAtikarmarUpa IMdhanakU jyAM bAlyA, tinake anaMta nirbAdha jJAnAdicatuSTaya pragaTa bhayA so aMtarAyake prabhAvateM niraMtara saMcayarUpa zubhapudgala hoya haiM, so vedanIyakarma hai / so sahAyavinA kSINabala hUvA saMtA apanA prayojana upajAvanekU samartha nAhIM hai, taiseM kSudhAAdi vedanArUpa parIpahanikA abhAvahI jAnanA // ___AgeM pUche hai, jo, sUkSmasAMparAyaAdivirSe bhedarUpa keI parISaha kahai to e samastaparISaha kaunaviSe haiM ? aise pUche sUtra kahai haiM // bAdarasAmparAye sarve // 12 // yAkA artha- bAdarasAMparAya kahiye pramattateM lagAya anivRttivAdarasAMparAya jo navamAM guNa| sthAna tahAMtAI sarva parISaha haiN| tahAM sAMparAya to kaSAyakU kahiye / bahuri bAdarakaSAya jahAM hoya so bAdarasAparAya hai / ihAM guNasthAnavizeSakA grahaNa tau na karanA, prayojanamAtrakA grahaNa karanA tAteM pramattaAdi saMyamIkA grahaNa karanA, tinaviH kaSAyanikA Azaya kSINa na bhayA / tAteM sarva parISaha saMbhave haiM / ihAM koI pUcha, jo, kaise cAritrameM sarva parISaha saMbhave haiM ? tahAM kahiye hai, hai| sAmAyika chedopasthApana parihAravizuddhi saMpamaviSe koI eka saMyamavirSe sarvaparIpahanikA saMbhava hai // addistricanceros For Private and Personal Use Only Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NAGORIEOPOHOROSPICARRANGOPassporapan // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 703 // Age ziSya kahai haiM, jo, parIpahanikA sthAnavizeSakA to niyama kahyA, so jAnyA / paraMtu | kaise karmakI prakRtikA kaise parISaha kArya haiM ? yaha na jAnyA / aiseM pUcha sUtra kahai haiM ||jnyaanaavrnne prajJAjJAne // 13 // ____yAkA artha- jJAnAvaraNakarmakA udaya hoteM prajJA ajJAna e doya parISaha hoya haiM / ihAM tarka, jo, yaha ayukta hai / jAte jJAnAvaraNake udaya hote ajJAnaparISaha to hoya ara prajJAparISaha to jJAnAvaraNake abhAva hote hoya hai| so doU parISaha jJAnAvaraNake udayateM kahanA ayukta hai| tAkA samAdhAna, jo, yaha prajJA hai so jJAnAvaraNake kSayopazamateM hoya hai / so parakai jJAnAvaraNakA udaya hoteM vijJAnakalA nAhI hoya tahAM jAkai prajJA hoya tAkai mada upajAvai hai / ara sakala AvaraNakA kSaya bhaye mada nAhIM hoya hai| tAteM jJAnAvaraNake udayateM kahanA bane hai / ihAM koI kahai hai, mada to ahaMkAra hai so mohake udayahIta hoya hai / tAkA samAdhAna, jo, yaha parISaha cAritravAnakai jJAnAvaraNake udayakI zaktiapekSA kahI hai| tAteM mohake udayamaiM aMtarbhAva yAkA nAhI, jJAnAvaraNahIkI mukhyatA liye hai // Age anya doya karmake nimittateM bhaye parISahakU kahai haiM ||drshnmohaantraayyordrshnaalaabhau // 14 // Satosexamirsertspirsertopssertonsertiorsertoisseries For Private and Personal Use Only Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir reaaseeratapASSrranteertebraat ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 704 // - yAkA artha- darzanamohake hote to adarzanaparISaha hoya hai / ara aMtarAyakarmake hoteM alAbhaparISaha hoya hai / ihAM yathAsaMkhya saMbaMdha karanA / darzanamohake hote adarzana parISaha, lAbhA- | ntarAyake hote alAbhaparISaha aiseM // Agai pUche hai ki, AdikA mohanIyakA bhedateM eka parISaha kahyA, bahuri dUjA mohanIyake bhedateM kete parISaha hoya haiM ? aise pUche sUtra kahai haiM..... // cAritramohe nAgnyAratistrIniSadyAkrozayAcanAsatkArapuraskArAH // 15 // ___yAkA artha- cAritramohake hote nAgnya, arati, strI, niSadyA, Akroza, yAcanA, satkArapuraskAra e sAta parISaha ho haiM / ihAM pUche hai ki, puruSavedake udayaAdike nimittateM nAgnyA- | diparISaha hoya haiM / ihAM so inakai tau mohakA nimittapaNA hamane jANyAM, paraMtu niSadyAparISaha to AsanakA parISaha hoya hai, yAkai mohakA udayakA nimitta kaise ? tAkA samAdhAna, jo, Asana| virSe prANInikA parihAra prayojana hai / so prANInikI pIDAke pariNAma mohake udayateM hoya hai| | tAteM Asanase ciganA . mohake udayake nimittateM hoya hai / tAta yAke udayakI mukhyatA hai / || Age avazeSa parISahakA nimitta kahanekU sUtra kahai haiM // vedanIye zeSAH // 16 // a For Private and Personal Use Only Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 705 // yAkA artha- kahe je jJAnAvaraNa Adike nimittateM parISaha tinateM avazeSa rahe te vedanI. yake udaya hote hoya haiN| upari gyArahakA nimitta to kahyA / aba zeSa gyAraha rahe te vedanIyake hote hoya haiM / te kauna ? kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNa sparza, mala e gyAraha haiM // AgeM pUche hai ki, parISahanikA nimitta lakSaNabheda to kahe, so yaha parISaha eka AtmAke ekakAla kete Avai haiM ? aiseM pUche sUtra kahai haiM ||ekaadyo bhAjyA yugapadekasminnaikonaviMzatiH // 17 // ___ yAkA artha-- e parISaha ekakU Adi dekari bhAjyarUpa eka AtmAke virSe ugaNIsatAI Ave haiM / iha sUtrameM AGa aisA upasarga so abhividhike arthi hai / tAteM ugaNIsabhI koIvirSe ekakAla hoya haiM aiseM jAniye / so kaise ? zIta uSNa doU yugapat na hoya, tAteM inameMteM eka bahuri zayyA, niSadyA, caryA e tInUM yugapat na hoya, tAteM inameMteM eka bahuri doya ye ghaTe / aise yugapat ekakAlaviNe ugaNIsakA saMbhava hai / ihAM tarka jo, prajJA ajJAna ina doUnikaibhI virodha hai| tAteM inakA yugapat asaMbhava hai / tAkA samAdhAna, jo, zrutajJAnakI apekSA tau prajJAparISaha | ara avadhiAdikA abhAvakI apekSA ajJAnaparISaha e doU yugapat hoya tAteM virodha nAhIM hai / For Private and Personal Use Only Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 706 // | bahuri ihAM bhAjyakA artha aisA jAnanA, jo, eka Avai doya Avai aise ugaNIsatAI Ave // AgeM pUche hai ki, gupti samiti dharma anuprekSA parISahajaya e pAMca saMvarake kAraNa to kahai / / aba chaThA kAraNa cAritra hai, tAke bheda kahane / aiseM pUcha tAke bheda kahane kU sUtra kahai haiM / sAmAnya | apekSAkari tau cAritramohake upazama kSaya kSayopazamateM bhaI jo AtmAke vizuddhikI labdhi ekahI | hai| so cAritra ekahI kahiye / bahuri ekaprANInikA pIDAkA parihAra ara iMndriyanikA nirodhakI | apekSA doyabhI kahiye / bahuri utkRSTa madhyama jaghanya apekSA tInibhI kahiye / bahuri kSayopazamajJAnIkI apekSA sarAgavItarAgabhedakari tathA kevalajJAnIke sayoga ayogabhedakari cyAri bhedabhI , kahiye / bahuri pAMca bhedakA sUtra hai||saamaayikcchedopsthaapnaaprihaarvishuddhisuukssmsaampraayythaakhyaatmiti cAritram 18 __. yAkA artha- sAmayika chedopasthApanA parihAravizuddhi sUkSmasAMparAya yathAkhyAta aise pAMca bhedarUpa cAritra hai / ihAM prazna, jo, dazaprakAra dharmavirSe saMyama kahyAhI hai, sohI cAritra || al hai, yaha pheri kahanA anarthaka hai / tAkA samAdhAna, jo, anarthaka nAhIM hai| dharmake virSe aMtarbhUta hai, toU aMtavirSe cAritrakA grahaNa kIyA hai| jAteM yaha mokSakI prAptikA sAkSAt kAraNa hai| For Private and Personal Use Only Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir Satalaberdst MARATPATROPRINOPANSIOPORAEOPageRGARIOPARAGAORAN // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 707 // caudahavAM guNasthAnake aMta cAritrakI pUrNatA bhaye lagatAhI mokSa hoya hai| tAteM sAkSAtkAraNa hai | aisA janAvanekU nyArA kahyA hai| so sAmAyikakA svarUpa to pahale zrAvakake saptazIla kahe tahAM kahyAhI thaa| so doyaprakAra hai, eka tau niyatakAla dUjA aniyatakAla / tahAM kAlakI maryAda kari jAmeM svAdhyAyaAdi kIjiye so to niyatakAla hai / bahuri IryApathaAdivirSe aniyatakAla hai / bahuri pramAdake vazateM upajyA jo doSa tAkari saMyamakA prabaMdhakA lopa bhayA hoya tAkA prAyazcitta Adi pratikriyAkari sthApana karanA so chedopasthApanA hai / athavA sAmAyikavi ahiMsAdika tathA samityAdikakA bheda karanA so chedopasthApanA kahiye / bahuri prANipIDAkA jahAM parihAra tAkari vizeSarUpa jo vizuddhatA jAmeM hoya so parihAravizuddhi kahiye // bahuri jahAM atisUkSmakaSAya hoya so sUkSmasAMparAyacAritra hai| yaha dazamA guNasthAna sukSmalobhasahita hoya hai / bahuri jahAM mohanIyakarmakA sampUrNa upazama hoya, tathA kSaya hoya jAya sattAmeMsUM dravyakA karma uThi jAya, tahAM AtmAkA svabhAvakI vItarAga avasthA hoya, so yathAkhyAtacAritra hai / athavA pahale sAmAyikaAdi cAritrake AcaraNa karanehArene yAkA vyAkhyAna || to kIyA ara mohake kSayateM tathA upazamateM pAyA nAhI, tAteM aba kahyA, tAte yAkA nAma athA eertobreatmeatherNOARD For Private and Personal Use Only Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaddglddNdruu kNdkuNddkuNddlnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 708 // khyAtabhI kahiye / jAteM athazabdakA artha anaMtara padArtha hoya so hai, yaha samastamohake kSaya tathA | upazamake anaMtara hoya hai, tAteM athAkhyAta nAma sArthaka hai / bahuri AtmAkA svabhAva jaisA avasthita hai taisAhI yAmeM phahyA hai, tAta yAkA nAma yathAkhyAtabhI kahiye / bahuri sUtrameM itizabda hai so parisamApti arthavirSe hai / tAteM aisA jAniye, jo, yathAkhyAtacAritrateM sakalakarmake kSayakI parisamApti hoya hai / bahuri sAmAyikAdikakA anukramakA kahanA hai / tAkari agile agile cAritravi guNakI vizuddhatAkI vRddhi hai / aiseM janAyA hai // ihAM vizeSa kahiye haiM, sarvasAvadyayogakA abhedakari tyAga karai so sAmAyika hai / yAkA | zabdArtha aisAbhI kIyA hai, jo, prANInike ghAtake kAraNa je anartha tinakU Aya aisA nAma kahiye sam aisA upasarga denete ekIbhUta artha bhayA / tAteM anartha ekaTe bhaye hoya tinakU samAya aisA || kahiye / te samAya jAkA prayojana hoya so sAmAyika kahiye / tAteM aisA arthasiddhi hoya hai| so sarvapApakA sAmAnya ekAhI tyAga jahAM hoya so sAmAyikacAritra hai| ihAM koI kahai, aisA / to guptibhI hai| tAkA samAdhAna, jo, yAmeM manasaMbaMdhI pravRtti hai, guptivirSe pravRttikA niSedha hai / bahuri yAkU samitibhI na kahiye / jAteM sAmAyikavAlekU pravRttikA upadeza hai| tAvirSe pravRtti | For Private and Personal Use Only Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAnaM 709 // hoya tAM samiti kahiye / aisA sAmAyikakA kAraNa hai so samiti kArya hai / aisA kAryakAraNakA bheda hai / bahuri parihAravizuddhiviSai aisA vizeSa hai, jo isakUM dhArai jo puruSa tIsa varSakA hoya, tIrthaMkarake nikaTa pRthaktvavarSatAMI sevana kIyA hoya, pratyAkhyAnapUrva tahAM paDhyA hoya, jIvanikI utpatti maraNake ThikANe kAlakI maryAda janma yonike bheda dezakA dravyakA svabhAvakA vidhAnakA jAnanahArA hoya, pramAdarahita hoya, mahAvIryavAn hoya, jAkai vizuddhatA ke balateM karma kI pracuranirjarA hotI hoya, atikaThina AcaraNakA dhAraNevAlA hoya, tInUM saMdhyAvinA doyakoza nitya vihAra karanevAlA hoya, tAkai parihAravizuddhisaMyama hoya hai / anyakai nAhIM hoya hai | bahuri sUkSma sAMparAyasaMyama aise munike hoya hai, jo sUkSmasthUla prANInikI pIDAke parihAraviSai pramAdarahita hoya, bahuri svarUpake anubhavaviSai baghatA utsAha jAkai hoya, jAkai akhaMDakriyAvizeSa hoya, bahuri samyagdarzanajJAnarUpa pracaMDapavana tAkari prajvalita bhaI, jo zuddhaAzayarUpa abhikI zikhA tAkari dagdha bhaye haiM karmarUpa iMdhana jAke, bahuri dhyAnake vizeSakari kSINa kIye haiM kaSAyarUpa viSake aMkure jAneM, bahuri nAzake sanmukha bhayA hai mohakarma jAke, yAhI pAyA hai sUkSmasa parAya saMyama jAneM aisA munikai hoya hai / yAkA guptisamitiviSai aMtarbhAva jAnanA / jAteM For Private and Personal Use Only Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra C www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 710 // guptisamiti hotaiM yA sUkSmalobhakaSAyakA honA yaha vizeSa guNa hai / tAkI apekSA nyArAhI jAnanA | bahuri sUtra ke anukramavacanakara uttarottara anaMtaguNI vizuddhatA jAnanI / bahuri cAritra ke bheda zabdaapekSA to saMkhyAta haiM / buddhi ke vicArateM asaMkhyAta haiM / artha anaMtabheda haiM / aiseM yahU cAritra Azravake nirodha paramasaMvarakA kAraNa jAnanA / ara samitiviSai pravarteM hai / tAmeM dharma anuprekSA parISahanikA jItanA cAritra yathAsaMbhava jAnaneM // Age pUche hai ki, cAritra tau kahyA, tAke anaMtara 'tapasA nirjarA ca' aisA kahyA thA so aba tapakA vidhAna kahanA / aiseM pUcheM kahaiM haiM / tapa doyaprakAra hai, bAhya AbhyaMtara / sobhI pratyeka chaprakAra hai / tahAM bAhya tapake bheda jAnanekUM sUtra kahai haiM // anazanAvamaudaryavRttiparisaMkhyAnarasa parityAgaviviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapaH // 19 // yAkA artha -- anazana, avamaudArya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, viviktazayyAsana, kAyakleza e chaha bAhyatapa haiM / tahAM iSTaphala kahiye dhanakI prApti, jagatameM prazaMsA stuti honA, rogAdika miTanA, bhaya miTanA, maMtrasAdhana karanA ityAdika isalokasaMbaMdhI phalakI apekSA jAmeM For Private and Personal Use Only Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 711 // arobatikakoseravinatoube | nAhI, tathA aiseMhI paralokasaMbaMdhI viSayanikA sukhakI abhilASarUpa svargaAdikA phalakI nidAnarUpa vAMchA jAmeM nAhIM, ara saMyamakI prasiddhi , rAgAdikakA vinAza, karmakI nirjarA, dhyAnakI prApti, AgamakA abhyAsakI prApti inake arthi jo AhAra kaSAyakA viSayakA tyAga karanA, so anazana hai // 1 // bahuri saMyamakI vRddhi, nidrA AlasyakA nAza, vAta pitta kaphaAdi doSakA | prazamana, saMtoSa, svAdhyAyaAdi sukhateM honA ityAdikakI siddhike arthi AhAra thorA lenA, so | avamaudarya hai // 2 // bahuri muni AhArakU jAya taba pratijJA karai, jo, ekahI ghara jAveMge, tathA | ekahI rastAmeM praveza kareMge, tathA strIkA dIyA AhAra leMge, tathA ekahI dravyakA bhojana leMge | ityAdika anekarIta haiM; tisakI pratijJA kari nagarameM jAya tisa pratijJAkI rIti milai tau le, nA tari phiri Avai, so vRttiparisaMkhyAna tapa hai| yaha AzAkI nivRttike artha hai // 3 // bahuri indriyakA uddhatapaNAkA nigraha nidrAkA jItanA svAdhyAya sukhateM honA ityAdike arthi / | ghRtaAdi puSTa svAdarUpa rasakA tyAga, so cauthA rasaparityAga tapa hai // 4 // bahuri zUnAsthAnaka | | Adi je ekAMta jAyagA jahAM prANInikU pIDA na hoya tahAM saMyamI sovanA baiThanA Asana karai, | || yAteM Apake svAdhyAyadhyAnameM bAdhA na hoya, brahmacarya pAlai, svAdhyAyadhyAnakI siddhi hoya, aise S For Private and Personal Use Only Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 712 // pAMcavA viviktazayyAsana tapa hai // 5 // bahuri AtApake sthAna vRkSakA mUla inaviSe basanA, cauDai nirAvaraNa zayana karanA, bahutaprakAra Asanakari pratimAyoga karanA, ityAdika kAyakleza tapa hai // 6 // so yaU dehakU kaSTa deneke arthi hai, parISahake sahane ke arthi hai, sukhakI AbhilASA meTaneke asmiArgakI prabhAvanAke arthi hai ityAdi prayojanake artha jAnanA // ihAM koI pUchai, jo, parISahameM ara yAmeM kahA vizeSa hai ? tAkA samAdhAna, jo, svayameva Avai so tau parISaha hai ara Apa calAya karai so kAyakleza hai / pheri koI pUche, ina chaha tapanike bAhyapaNAM kese hai? tAkA samAdhAna, jo, ye tapa bAhyadravyakI apekSA lIye haiN| tAteM AhArAdikakA tyAga karanA Adi inameM pradhAna hai / tAteM inakU bAhyatapa kahe haiM, tathA parake e tapa pratyakSa haiM, sarvaloka ina tapanikU jAne haiM, tAteMbhI bAhyatapa kahiye / tathA bAhya kahiye mokSamArgata bAhya je mithyAdRSTi tebhI inakaM kare haiN| tAteMbhI inakaM bAhyatapa kahiye haiM // Age abhyaMtara tapake bheda | | dikhAvanekU sUtra kahai haiM // prAyazcittavinayavaiyAvRtyasvAdhyAyavyutsargadhyAnAnyuttaram // 20 // yAkA artha- prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga, dhyAna e chaha uttara | For Private and Personal Use Only Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 713 // kahiye dUsarA jo abhyaMtara tapa tAke bheda haiM / inakai abhyaMtarapaNA kaiseM hai ? so kahai haiM / e tapa anyamatinikari nAhIM kIjiye haiM / tathA manakUMhI avalaMbyakari inakA pravartana hai| tathA bAhyadravyakI apekSA inameM pradhAna nAhIM hai, tAtaiM inakai abhyaMtarapaNA hai / tahAM pramAdake vazarteM vratameM doSa upajai tAke meTaneM kariye so tau prAyazcitta hai // 1 // pUjya puruSanikA Adara karanA, so vinaya hai || 2 || kAyakI ceSTAkAra tathA anyadravyakari jo upAsanA Tahala karanA, so vaiyAvRtya hai || 3 || jJAnabhAvanAviSai AlasyakA tyAga, so svAdhyAya hai // 4 // paradravya ke viSai yaha mai hUM yaha merA hai aisA saMkalpakA tyAga, so vyutsarga hai // 5 // cittakA vikSepa calAcalapanekA tyAga, so dhyAna hai // 6 // aiseM chaha abhyaMtara tapa haiM | Age ina tapanike bheda kahane kUM sUtra kahai haiN|| navacaturdazapaMcAdvibhedA yathAkramaM prAgdhyAnAt // 21 // yAkA artha - navabheda prAyazcittake, cyAri bheda vinayake, daza bheda vaiyAvRtyake, pAMca bheda svAdhyAyake, doya bheda vyutsargake aiseM anukramateM jAnane / e dhyAnateM pahale pAMca tapake bheda haiM / ihAM yathAkramavacanataiM prAyazcitta navabheda hai ityAdi jAnanA / bahuri prAgdhyAnAt isa vacanateM dhyAna ke bheda bahuta haiM / teM Age kahasI aisA jAnanA // Age AdikA prAyazcittatapake nava bheda kahe, For Private and Personal Use Only Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 714 // tinakA svarUpabhedake nirNayake arthi sUtra kahai haiN__|| AlocanapratikramaNatadubhayavivekavyutsargatapazchedaparihAropasthApanAH // 22 // yAkA artha- Alocana, pratikramaNa, te doU, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, parihAra, upasthApanA e nava bheda prAyazcittatapake haiN| tahAM gurunikU apanA pramAdakari lAgai doSakA kahanA tAkai daza doSa TAlane, so Alocana hai| bahuri mokU dopa lAge haiM, te mithyA hoU niSphala hoU aise pragaTa vacanakari kahanA, so pratikramaNa hai / bahuri AlocanApratikramaNa doU karanA, so tadubhaya hai / bahuri doSakari sahita je AhAra pANI upakaraNa tinakA saMsarga bhayA hoya tau tinakA tyAga karanA, so viveka hai / kAyotsargaAdi karanA so vyutsarga hai / anazana Adi tapa karanA, so tapa hai / divasa pakSa mAsa AdikI dIkSAkA ghaTAvanA, so cheda hai / pakSa mAsa AdikA vibhAgakari dRripara varjana karanA, saMghavAre rAkhaNA, so parihAra hai / agilI dIkSA chedi navA saradhe dIkSA denA, so upasthApana hai / / yAkA vizeSa likhiye haiN| tahAM pramAdajanita doSakA to sodhana, ara bhAvakI ujvalatA; ara zalyakA miTanA, ara anavasthAkA abhAva, aru maryAdameM rahanA, saMyamakI dRDhatA ityAdikI || For Private and Personal Use Only Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 715 / / Massaduasatertaitaaraaberdasatta siddhike arthi prAyazcittakA upadeza hai| tahAM prAyazcittakA zabdArtha aisA, prAyaH kahiye sAdhulokakA samUha tinakA citta jisa kAryameM pravarte, so prAyazcitta kahiye / athavA prAya nAma aparA| dhakA hai, tAkA citta kahiye zuddha karanA, sobhI prAyazcitta kahiye / tahAM dazadoSavarjita gurukA apanA lagyA doSa kahanA, so Alocana kahyA / so guru ekAntavirSe tau baiThe hoya, prasannacitta hai | hoya, bahuri dezakAla jAnanevAlA ziSya hoya so vinayakari apanA pramAdadoSarphe kahai / tAke daza doSa TAlai te kauna so kahiye hai| ziSya aisA vicArai, jo, gurunikU kichU upakaraNa dIjiye to prAyazcita thorA de, aiseM vicAri kichu najari karanA, so prathama doSa hai // meM durbala || | hauM, azakta hoM, rogI hoM, upavAsAdi karaneko samartha nAhI, jo, thorAsA prAyazcitta de tau | doSakA nivedana karUM aiseM thorA prAyazcitta leneke abhiprAya kahanA, so dUsarA doSa hai / / anya jo na dekhe tinakU chipAya ara anyake dekhai pragaTa bhaye te doSa kahane aisA mAyAcAra karanA so hai | tIsarA doSa hai // AlasyateM, pramAdateM, alpaaparAdhakU to giNe nAhI, tAke jANanekA utsAha nAhIM ara sthUladoSahIkU kahanA, so cauthA doSa hai / moTe prAyazcitta deneke bhayakara bar3A doSa to chipAvanA ara tisake anukUlahI alpadoSa kahanA, so pAMcamA doSa hai // aiseM vratake atIcAra For Private and Personal Use Only Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 716 // SAFARPAISAGAROSAGARPAISAFARPAIKARAOKGARKONKENPAoragaveen | hoteM kahyA prAyazcitta hoya hai, aise abhiprAyateM prAyacitta jAnane kU gurunikI upAsanA Tahala karanA doSa na kahanA, so chaThA doSa hai // pAkSika cAturmAsika sAMvatsarika jo pratikramaNa tAkU ghaNe muni bhele hoya karai, tahAM AlocanAke zada bahuta hoya tinameM ApabhI apanA doSa kahai abhiprAya aisA hoya jo kachU suNeMge kaLU na suNeMge aisA vicArikari nacIta honA so sAtamAM doSa hai // gurunikari dIye prAyazcittavirSe saMdeha upajAve, jo, yaha prAyazcitta dIyA so AgamameM hai ki nAhI? aisI zaMkAkari anyamuninika pUcha so AThamAM doSa hai / kichu prayojana vicArI | ara ApasamAna hoya tAhIkU apanA pramAdadoSa kahakari prAyazcitta ApahI le le, so navamAM doSa hai, yAmeM baDA prAyazcitta le to phalakArI nAMhIM // anyamuninikU atIcAra lAgyA hoya tAneM hai kichu prAyazcitta lIyA hoya tAkU dekhi tahAM vicArai, jo, yAkesamAna mokuMbhI atIcAra lAgyA | so yAkU prAyazcitta diyA sohI mokU yukta hai aiseM vicAri apanA doSa pragaTa na karanA prAyazcitta | le lenA, so dazamAM doSa hai | apane aparAdhakU ghaNe kAla na rAkhaNA tatkAla gurunipai jAya | kapaTabhAvateM rahita hoya bAlakakIjyoM sahalapaNAteM doSanikU kahai tAkai e doSa nAhI lAgai haiM / / tahAM muni tau Alocana karai, so eka guru eka Apa aiseM doyahI hote ekAntameM karai / excesserxoxhotezier berezikis For Private and Personal Use Only Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 717 // ara arjikA kareM, taba eka guru hoya doya arjikA hoya aise tIni hoteM karai, se jahAM karai aMdhakArameM na karai / bahuri lajjAkari tathA apamAnake bhayakari doSa pragaTa na sodhai tau nAhI hai dhanavirSe lenA jAke aisA jo lobhI so dhana vinazai khedakhi cAritrake doSateM khedakhinna rahai hai / bahuri jo AlocanA na karai tau mahAna tapabhI vAMhi de hai / jaiseM kaDI auSadhi kAyavirSe gayevinA phaladAtA nAhI, taiseM jAnanA / ba nabhI karai ara gurukA dIyA prAyazcitta na le tobhI mahAna phala na hoya hai / jaisaiM ko vInane lage, tAmeM ekaeka dekhateM kaMkara Adi dekhatA to jAya, ara kaMkarakU kADhe anna uttamasvAdarUpa phalakoM nAhIM de; taiseM jAnanA / bahuri Alocanakari prAyazcitta mAMjA ArasA rUpa ujvala dIkhai taiseM vrata ujvala hoya hai / / pratikramaNakA lakSaNa pUrva kahyAhI hai / bahuri tadubhayakA prayojana yaha hai| koU AlocanahIteM miTai hai / koU pratikramaNahIteM miTai hai / koU doSa doU kareM miTeM hai| ihaaN| kerai hai, jo, yaha to ayukta hai| kahA, jo, binAAlocana tau prAyazcitta nAhIM kahya kahyA, jo, pratikramaNahIteM zuddha hoya hai, so yaU ayukta hai / bahuri kahoge, jo, A For Private and Personal Use Only Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 718 // pUrvaka pratikramaNa hai, tau tadubhayakA kahanA vyartha hai| tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa iha hai / jAteM sarvahI pratikramaNa AlocanapUrvakahI hai| paraMtu yAmeM vizeSa hai, so kahA? 5 gurunikI AjJAteM ziSya jAni rahe haiM, jo, pratikramaNamAtrateM phalANA doSa nirvarvana hora aisA doSakA pratikramaNa to ziSyahI kari le hai / so tau AlocanapUrvaka bhayAhI / bahuri jA doSakA pratikramaNakI gurunikI AjJA nAhIM, so AlocanapUrvakahI ziSya karairha guru karai so ApahI kari le hai / bahuri tinakai AlocanA nAhIM hai / / vivekakA vizeSa jo, jA vastuvirSe sadoSakA saMdeha paDyA hoya, tahAM sadoSa SakA jJAna bhayA hoya. tathA jAkA tyAga kIyA hoya, jAkA grahaNa ho jAya, tisara karanA, so viveka hai| kAyotsarga karai hai so kAlakA niyamakari karai / ara tapa kahe tehI jaanne| ina prAyazcittAnakU kahAM kahAM lene tAkA saMkSepa kahiye hai| AtApanAdiyoga karanA, anyakA upakaraNa grahaNa karaNA ityAdika vinayasahita tau yAkA AlocanamAtra prAyazcitta hai| bahuri parokSa pramAdasevanA, AcAryakA va AcAryake prayojananimitta vinApUchyA jAnA, parasaMghameMsU vinA pUchayA Avana For Private and Personal Use Only Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 719 / AlocanAhI hai| AvazyakaAdikI kriyAkA dezakAlakA niyama kIyA thA, karane Adike nimittakari vismaraNa hoya jAya, tAkA pheri karanevirSe pratikramaNa kA hai| bahuri indriyavacanakA duHpariNAma hoya jAya, AcArya Adike paga lAgi mitiguptivirSe svalpa aticAra lAgai, parakA bigADa honekA vacana nikalai, kala vaiyAvRtya svAdhyAyAdivirSe pramAda karai ityAdivirSebhI pratikramaNa hai| bahuri akAla . gamana kare, loMcana svachaMda karai, svamavirSe rAtribhojanAdikA aticAra lAgai, udarameMsUM: mAMchara pavanAdikake nimittateM romAMca hoya, haritatRNAdikI bhUmi tathA paMkapari gaman? tAI jalameM praveza karai, nAvateM nadI tirai, anyakA upakaraNa Adi apaNAvai, pustana kakA avinaya hoya jAya, paMcasthAvarakA ghAta hoya jAya, adRSTadezavi malamUtra kSe kriyA vyAkhyAnake aMta ityAdivirSe Alocana pratikramaNa doU haiN| bahuri bhayakari tapaU tathA vinA jANe tathA koI kAryakI azaktatAkari zIghratAkari mahAvratameM aticAra lAgeM, tapaparyaMta chahUprakAra prAyazcitta hai| bahuri tyAganeyogyaphU chipAyakari choDai, bahuri koI kA aprAsukakA grahaNa hoya jAya, tathA prAsukakAbhI tyAga kIyA thA tathA bhUlikari grahaNa For Private and Personal Use Only Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 720 // so yAdi AI tAkA pheri tyAga karaNA, prAyazcitta hai / bahuri khoTA supanA Avai, khoTA ciMtavana kare, malamUtrakA atIcAravirSe baDI na banIke praveza taraNeviya kAyotsarga prAyazcitta hai / bahuri bahutavAra pramAdateM bahuta pratyakSa hora pratikUla pravarte, viruddha zraddhA karai, tinakU anukramateM cheda mUlabhUmi anupasthApana 'ri prAyazcitta haiN| tahAM apane saMghake AcAryake nikaTahI sarvate nAMcA pADi prAyazcitraiI anupasthApana hai| bahuri anya AcAryake nikaTi tInivAra pherai so pAraMcika hai| ai prAyazcitta deza kAla zakti saMyamAdike avirodhakari jaisA aparAdha hoya taisA prAyadhi miTAvai / jaisaiM yathA roga dezakAlAdi dekhi vaidya roga miTAvai taiseM karai / yA jIva sthAnaka asaMkhyAtalokaparimANa hai| tetehI aparAdha lAgeM haiN| so prAyazcittake bheda vyavahAranayakari sAmAnyakari prAyazcittake bheda yathAsaMbhava hoya haiN| Age vinayake bheda kahanekU sUtra kahai haiM ||jnyaandrshncaaritropcaaraaH // 23 // yAkA artha- jJAnakA vinaya, darzanakA vinaya, cAritrakA vinaya, u For Private and Personal Use Only Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 721 // aise vinayatapake cyAri bheda haiM / ihAM vinayakA adhikAra hai / tAteM vinayazabdakA yAteM jJAnavinaya darzanavinaya cAritravinaya upacAravinaya aiseM saMbaMdha bhyaa| tahAM / mokSake arthi jJAnakA grahaNa abhyAsa smaraNa ityAdi karaNA, so jJAnavinaya hai| ba. doSarahita tatvArthanikA zraddhAna karanA, so darzanavinaya hai| bahuri jJAnadarzanasahi cAritravirSe samAdhAnarUpa cittakU kAraNa, so cAritravinaya hai| bahari AcAryaAdi pratya hoya tinakauM dekhikari uThanA tinake sanmukha jAnA aMjalI joDanA ityAdi upacAravi parokSa hoya to mana vacana kAyakari hAtha joDa namaskAra karanA, guNakA stavana kara karanA ityAdibhI upacAravinaya haiN| yAkA prayojana, jo, vinayateM jJAnakA lAbha hoya hai| zuddhatA hoya hai, bhalI ArAdhanA hoya ityAdikake arthi vinayakI bhAvanA hai / / Agai vaiyAvRttyatapake bhedake jAnanekU sUtra kahai haiM-. // AcAryopAdhyAyatapasvizaikSaglAnagaNakulasaGghasAdhumanojJAnAm // 24 // yAkA artha- AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSa, glAna, gaNa, kula, saMgha, sAdhu, / ina dazanikA vaiyAvRtya karaNA, aiseM yAke daza bheda haiN| ihAM vizeSake bhedateM bheda jAnane / For Private and Personal Use Only Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 722 // AcAryavaiyAvRtya ityAdi kahanA / tahAM jinateM vrataAcaraNa kIjiye, te AcArya haiM jinateM mokSake arthi prApta hoya zAstra paDhiye te upAdhyAya haiM / bahuri mahAna upavAsa tapa karate hoya, te tapasvI haiN| bahuri je zAstra paMDhaneAdi zikSAke adhikArI te zaikSa haiN| bahuri rogaAdikari kSINa hoya, te glAna haiN| bahuri je sthavira muninikI paripATIke hoya, te gaNa kahiye / bahuri dIkSA denevAle AcAryake ziSya he kula kahiye / bahuri cyAriprakAra muninikA samUhakU saMgha kahiye / bahuri ghaNA kAlakA rda so sAdhu kahiye / bahuri jo lokamAnya hoya so manojJa kahiye / inake roga pariSaha mi saMbaMdha Avai taba apanI kAyaceSTAkari tathA anya dravyakari tinakA pratikAra ilAja karaiH vRtya hai| yAkA phala, jo, vaiyAvRtyatai samAdhikA tau dhAraNa hoya hai, nirvicikitsAbha pravacanakA vAtsalya hoya hai ityAdi jAnanA / ihAM cyAriprakArake munikU saMgha kahyA, ta anagAra muni e cyAri jAnane / tahAM RddhidhArIkU tau RSi kahiye, indriyakU vaza kahiye, avadhimanaHparyaya jJAnIkU muni kahiye, sAmAnya gharake tyAgI sAdhu so a athavA yati AryikA zrAvaka zrAvikA aisaiMbhI cyAriprakAra saMgha hai| bahuri manojJa: For Private and Personal Use Only Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 723 // paMDitapaNAkari kalA vaktApaNA Adi guNa hoya, so lokavirSe mAnya hoya so mana | aisA aviratasamyagdRSTi hoya, jAmeM mArga* Ucau dikhAvaneke guNa hoya, tAkuMbhI ma hai // AgeM svAdhyAyake bheda jAnanekU sUtra kahai haiM // vAcanApRcchanAnuprekSAmnAyadharmopadezAH // 25 // ___ yAkA artha- vAcanA, pRcchanA, anuprekSA, AmnAya, dharmopadeza e pAMca stra bheda haiM / tahAM nirdoSa graMtha artha ubhaya unakA jo bhavyajIvanikU denA zikhAvanA so tau bahuri saMzayake dUri karanekU nirbAdha nizcayake samarthaniLU dRDha karanekU parakU graMthakA artha daM | karanA, so pRcchanA hai / jo ApakI uccatAkari prArthi parake Thaganeke arthi nIcA pADa parakI hAsya karanekU ityAdi khoTe AzayasUM pUchai so pRcchanA tapa nAhI hai / bahuri jisa svarUpa jAnyA, tAkA manakevirSe vAravAra ciMtana karanA, so anuprekSA hai / bahuri pAra ghokhanA, so AmnAya hai / buhiri dharmakathA AdikA aMgIkAra, so dharmopadeza hai| aise kArakA svAdhyAya hai / yAkA phala prajJAkA tau atizaya hoya, prazasta Azaya hoya, pa | hoya, tapakI vRddhi hoya, atIcArakA zodhana hoya ityAdika yAke prayojana haiM / tathA saza For Private and Personal Use Only Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 724 // nAza hoya, mArgakI dRDhatA hoya, paravAdIkI AzaMkAkA abhAva hoya, e phala haiM / AgeM vyutsargatapake bhedake nirNayake arthi sUtra kahai haiM // bAhyAbhyantaropadhyoH // 26 // yAkA artha-bAhya abhyaMtara aiseM doyaprakArakA parigrahakA tyAga e vyutsargake do tahAM vyutsarga nAma tyAgakA hai, so doyaprakAra hai, bAhya upAdhikA tyAga, abhyaMtara upAdhi tahAM anupAttavastu jo Apate nyArA dhanadhAnyAdika, so to bAhyaparigraha hai / bahuri karma bhaye AtmAke bhAva je krodhaAdika, te abhyaMtara parigraha haiM / bahuri kAyakAbhI tyAga ya giNanA / so kAlakA niyamakaribhI hoya hai, ara yAvajIvabhI hoya hai| aiseM bAhya abhyaMta tinakA tyAga, so vyutsarga hai| yAke prayojana niHsaMgapaNA nirbhayapaNA jIvitakI Aza e vyutsargake phala haiM / ihAM aisA jAnanA, jo, vyutsarga mahAvratameMbhI kahyA, dazadha' prAyazcittameMbhI kahyA, ihAM tapakA bhedabhI kahyA / so yAmeM virodha nAhIM hai / jA koIvirSe tyAgakI zakti hoya aiseM zaktikI apekSA anekaprakArakari kahyA hai| una baDhanekAbhI prayojana hai| ihAM etA vizeSa aura jAnanA, jo, mahAvratameM parigraha For Private and Personal Use Only Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 725 // hai, tahAM to dhanadhAnya Adi bAhyaparigrahakA tyAga pradhAna hai| ara dazadharma meM kahyA hai, tahAM AhArAdika yogyaparigrahakA tyAga kayA hai / ara prAyazcittameM doSakA pratipakSI kayA hai / ara ihAM meM kA, so sAmAnya hai | Age dhyAnake bahutabheda kahanekUM nyArA rAkhyA thA tAke aba bheda kahane kA avasara hai, so tAke pahalI dhyAnakA karanevAlekA tathA dhyAnakA svarUpa tathA dhyAnakA kAlakI nirdhArake artha sUtra kaheM haiM // uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnamAntarmuhUrtAt // 21 // yAkA artha - uttama saMhananakA dhArI puruSake ekAgraciMtAkA nirodha so dhyAna hai / so utkRSTapaNe aMtarmuhUrtatAI rahe / tahAM Adyake tIni saMhananakUM uttama kahiye vajraRSabhanArAcasaMhanana vajranArAcasaMhanana nArAcasaMhanana aiseM / e tInUMhI dhyAnake sAdhana haiM / bahuri inameM mokSakA sAdhana eka AdikAhI hai, anyateM mokSa hoya nAhIM / aiseM e tIni saMhanana jAkai hoya so puruSa dhyAnI hai | bahuri agra kahiye mukha, aisA eka mukha kahiye ekAgra jAkai hoya, so ekAgra kahiye manakI ciMtA hai, so aneka padArthake avalaMbanataiM calAyamAna hai, yAkUM anyasamastakA avalaMbanataiM chuDAya ekaagraviSai niyamarUpa karai, so ekAgraciMtAnirodha hai / yaha dhyAnakA svarUpa kahyA / bahuri aMtarmu For Private and Personal Use Only etectviceived red Breed Boerder Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NASPARRAJASPRINFOPPORTERPRINCOOPERATOPARATIOPARGAppa ||srvaarthsiddhivcnikaa paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 726 // hUrta aisA kAlakA parimANa hai, so aMtargata kahiye muhUrtake mAhIM hoya, so aMtarmuhUrta kahiye / AG aisA upasarga joDai maryAda bhaI, jo, aMtarmuhUrtatAI leNA Age nAhIM, aise kAlakI maryAdA kahI / jAteM ete kAlasivAya ciMtAkA ekAgranirodha hoya sakai nAhI durddhara hai| ihAM prazna, jo, ciMtAkA | nirodha so dhyAna hai, to nirodha to abhAvakU kahiye hai, tAteM dhyAna nirviSaya abhAvarUpa ThahayA, so gadheke sIMgakIjyauM bhyaa| tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa naahiiN| anyaciMtAkI nivRttikI apekSA tau abhAvarUpahI hai / bahuri ciMtA jisaviSayakU avalaMbyA tisakai AkAra pravRttiteM sadbhAvarUpa hai| jAte abhAva hai so bhAvAntarake svabhAvarUpa hai, tAtai vastukA dharma hai, hetukA aMga hai| abhAvateMbhI vastuhI sadhai hai| athavA nirodhazabdakU bhAvasAdhana na kariye ara karmasAdhana kariye, taba jo nirodharUpa bhaI sohI ciMtA aiseM jJAnahI calAcalapaNAtUM rahita hoya ekAgra bhayA sohI dhyAna hai| jaise amikI zikhA nirAbAdhapradezameM calAcalapaNAte rahita hoyakari sthira hai dIpyamAna hoya, taiseM jAnanA // ihAM vizeSa zlokavArtikateM likhiye hai| isa sUtravirSe dhyAtA dhyAna dhyeya dhyAnakA kAla | e cyAri kahA hai| ara sAmarthyate yAkI pravRttikI sAmagrI jAniye hai| ihAM koI anyamatI For Private and Personal Use Only Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 727 // kahai hai, jo, hamAre matameM cittakI vRttike nirodhakU yoga kahyA hai| tAkU pUchiye, jo, sAhIhI cittakI vRttikA nirodha jAkA kichU viSaya nAhIM aisA kahyA hai, ki, jJAnakA sthira honA kahyA hai? jo, AdyakI pakSa kaheMgA, to nirviSaya tuccha abhAvarUpa hai, jo pramANabhUta nAhIM ara sthira jJAnasvarUpa kahegA, tau hamArI milii| tahAM vaha kahai hai, jo, hama tucchAbhAvarUpa to nAhIM kahai / puruSakA svarUpakevirSe avasthAnakU cittakI vRttikA nirodha kahai haiN| yAhIkU samAdhi kahiye hai| asaMprajJAtayoga dhyAna aisA kahiye hai tahAM samAdhivirSe jJAnakAbhI uccheda hoya jAya hai| tAte hamAre aisA kahyA hai, jo, samAdhikAlavirSe draSTA kahiye puruSa tAkA svarUpakevirSe avasthAna hoya hai| AtmA to draSTA hai ara jJAtA pradhAna hai| puruSakA svarUpakevirSe avasthAna hai, so parama | udAsInapaNA hai| tAkU kahiye, jo, puruSakU draSTA kahai haiM, jo jJAtAbhI puruSahI hai| dekhanA jAnanA to doU avinAbhAvI hai| jo pradhAnakU jJAtA kahegA to draSTAbhI pradhAnahI ThaharegA, taba puruSa jar3a tthhregaa| ihAM kahai, jo, jJAtA puruSakU kahai jJAna anitya hai| tAteM puruSakai anityatA aavaigii| to aiseM to pradhAnabhI anitya tthhregaa| taba vaha kahai, pradhAnakA pariNAma tau anitya hama mAnehI maarnuNdrNdrkuNddutuNttuNdni For Private and Personal Use Only Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 728 // haiN| tau tAkU kahiye aiseMhI puruSake paryAyake jJAna ke vizeSate anitya mAnane meM kahA doSa hai ? | taba kahai jo paryAya puruSate abhedarUpa hai, tAteM puruSakai anityapaNA Avai hai| tahAM kahiye, jo, pradhAnateM tisakA pariNAma kahA atyaMtabhinna hai ? jAte pradhAnakai anityatA na Avai / tahAM vaha kahai, jo, pariNAmahI anitya hai pariNAmI tau nityahI hai| tAkU kahiye, jo, aiseM hai to jJAna aru AtmAkai abheda hotebhI jJAnahI anitya hai, puruSa nitya hai, yA ThaharI / pheri vaha kahe, puruSa to apariNAmIhI hai| tau tAkU kahiye, pradhAnabhI apariNAmI kyoM na kahe ? taba vAha kahai, vyaktiteM pradhAna pariNAmI kahiye, zaktiteM naahiiN| tahAM tAkU kahiye, puruSabhI aiseMhI haiM, yAmeM vizeSa kahA? jAte jo svatvarUpa hai so sarvahI pariNAmI hai| apariNAmIkai tau kramapaNA aru yugapatpaNA hoya naahiiN| inavinA arthakriyA hoya naahiiN| tAteM draSTA hai taiseMhI AtmA jJAtA hai / yAmeM bAdhA nAhI / tAteM asaMprajJAtayogarUpa dhyAna kahai, so baNeM nAhIM / ajJAnarUpa puruSakA kharUpa avasthAna saMbhavai nAhIM / yAteM jaDapaNA Avai hai / bahuri saMprajJAtayoga hai so jJAna kI vRtti jJeyakA honA tisamAtra hai, so jJAnakA svarUpahI hai| yAmaiM to kicha vivAda nAhIM hai| jAteM dhyAna hai so jJAnahIkA ekAgra honA hai| For Private and Personal Use Only Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 729 // ___ bahuri koI kahai, jo, jJAna jJeyasvarUpahI hoya jAya hai, so yaha vaNe nAhIM / jAte viSayarUpa jJeya to jaDabhI hai / so jaDarUpa to jJAna hoya nAhI / jJAnakI svacchatA aiseMhI hai, jo, jJeyavastu to jaisA hai taisA jahAMkA tahAM tiSThai hai| Apa tisakU jAne hai, tAteM tisa AkAra bhayA upacAra kahiye hai| jJAna AtmAkA guNa hai so AtmA amUrtika hai / tAtai jJAnahI amUrtika ara tAkI vRttirUpa aMza haiM tebhI amUrtika haiN| tAteM amUrtikameM kAhU mUrtikakA pratibiMba kaise Aya paDai ? jo jAnakI vRttikoM martika mAniye to indriyanikari grahaNa karane yogya tthhrai| bahari manakIjyoM atisUkSmapaNAteM apratyakSa kahiye so svasaMvedanagocarabhI na tthhrai| ara svasaMvedasvarUpabhI na kahiye, tau anyaarthakuMbhI nAhI jAneMgA / bahuri dIpakakIjyoM paraprakAzakahI batAvai tau dIpaka tau jaDa hai, anyake netraniko jJAnakA kAraNa sahakArImAtra upacArakari kahiye hai, paramArthateM jJAnakA kAraNa AtmAhI hai // bahuri mUrtikakai tau svasaMvedana kahUM dekhA naahiiN| tathA kAneM mAnyAbhI naahiiN| tAteM jJAnakI vRtti je paryAyake amUrtikahI haiM / bahuri kahai jo jJAnakI vRttike viSayake jAnanekA niyama | hai, tAteM jAniye hai, jo, zeyanike pratibiMbanikU e dhArI haiN| tAkU kahiye, jo, nirAkArakaibhI For Private and Personal Use Only Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / navama adhyAya // pAna 730 // viSayakA niyamakI siddhi hai / jaise puruSake jALU desai tAkA bhogakA niyama hai, taiseM / pheri vaha kahai, jo, buddhike viSaya arthakA pratibiMba hai, tAhi puruSa bhoga hai, tAteM viSayapati niyama hai / tAkU kahiye, jo, buddhi pheIka arthakA pratibiMbaLU na dhArai, ara samastaarthakA pratibiMbakUna dhArai, so ihAM kAraNa kahA hai ? tahAM vaha kahai, jo, ahaMkAra jisavirSe bhayA tisahIkA pratibiMbaDUM buddhi dhArai | hai / tA* kahiye, jo, aise to ahaMkArake niyama ThahanyA / buddhi tau pratibiMbavinAhI arthakU sthApai | hai yaha ThaharI / ara mana kA saMkalpa ahaMkAra jAnyA, ara iMdriyanikA AlocyA mana jAnyA, aisaiM apanI apanI sAmagrItahI viSayaprati niyama ThahassA / tAtai pratibiMbakI kalpanAkari kahyA / aiseM hote cittakI vRttikA sArUpya kahiye padArthake pratibiMba dhAranerUpa samAnarUpatA nAhIM hai, tAteM tisa| mAtra saMprajJAtayoga Thaharai / tAteM anyamatInikai dhyAnakA saMbhava nAhIM hai / bahuri tinakai dhyeyavastubhI nAhIM Thahare hai / tinake dhyAnake sUtrameM dhyeyakA grahaNahI nAhI | hai / bahuri dhyAnakI siddhi nAhIM, taba dhyeyakI siddhi kAheteM hoya ? bahuri syAdAdInikai dhyAna hai so viziSTadhyeyavi kahyAhI hai| jAteM ciMtAkA nirodhake ekadezateM tathA sarvadezateM dhyAnakeM ekAgraviSayapaNAkari vizeSaNa kIyA hai, sohI dhyeya hai| anekavirSe apradhAnavirSe tathA kalpitaH | For Private and Personal Use Only Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 731 // virSe ciMtAnirodha naahiiN| tAteM ekAgravi ciMtAnirodhakU dhyAna kahyA hai / ihAM ekazada hai so tau saMkhyAvAcaka hai / bahuri aMgyate tat athavA aMgati tasmin aisA vigrahate agrazabda nipajyA hai / tAteM yAkA artha mukha hai, bhadra iMdra agra vipra e zabda nipAtasiddha haiN| aMgi aisI dhAtu hai, so gatiarthameM hai| tAkA karmavirSe tathA adhikaraNa virSe ra aisA pratyayakA vidhAna hai / bahuri ciMtA manakI vRttikU kahiye hai / bahuri aniyama jAkai kriyA hoya tAkA niyamateM kriyAkA kartApaNAvirSe avasthAna hoya so nirodha kahiye / ihAM samAsa karai haiM, eka agra kahiye mukha jAkai hoya so to ekAgra kahiye / bahuri ciMtAkA nirodha so ciMtAnirodha kahiye / bahuri ekAgra | sohI ciMtAnirodha so ekAgraciMtAnirodha kahiye / aisA ekAgraciMtAnirodha hai so e kAherauM | hoya hai ? AtmAkI sAmarthya ke vizeSateM hoya hai / jaise dIpagakI zikhA nirvAtadezavirSe aMtaraMga bahiraMga hetuke vazateM nizcala tiSThe hai taiseM ciMtAha vIryAMtarAyakarmake kSayopazamakA vizeSate tathA nirAkulapradezavirSe nizcala tiSThe hai / yAteM anyaciMtAnirodhaH nAnAmukhapaNAkI nivRtti khii| athavA agrazabda hai so arthaparyAyavAcI hai| jAte yAkU karNasAdhana kariye , taba arthaparyAyavAcI hoya hai / ekapaNA sohI agra so ekAgra kahiye / aiseM ekatvakI saMkhyAviziSTa artha bhayA / | saacsevertistoricasalaamrerakiroertaircratertasis For Private and Personal Use Only Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 732 // tathA ekazabdakU pradhAnavAcI liijiye| taba ekAgravi ciMtAnirodha kahiye / aiseM aneka artha | je gauNabhUta tinavirSe ciMtAnirodhakA niSedha bhayA / tAteM kalpanAropita dhyAnakA niSedha bhayA / ihAM tarka, jo, anekavAdInike sarvapadArtha ekAnekarUpa mAniye hai tAteM anekarUpakA niSedha kaise hoya? eka arthavirSe dhyAna kaise hoya ? tAkA samAdhAna, yaha vinAvicAr2yA tarka hai / ekaarthakI ekaparyAyake pradhAnapaNAkari dhyAnakA viSayapaNA kahiye hai / tahAM dravyakai anyaparyAya hotebhI gauNapaNAteM dhyAna ke viSaya nAhIM haiM, yAhIte ekazabda saMkhyAvAcIkA yahAM grahaNa hai / pheri tarka, jo, aiseM tau kalpanAropitaviSayavirSe dhyAna bhayA / jAteM paryAyamAtra to vastu nAhI, dravyamAtrabhI nAhI hai / dravyaparyAyasvarUpa jAtyaMtara vastu mAnA hai / nayakA viSaya vastukA ekadeza hai / jo nayakA viSaya sarvadeza vastu mAniye to yAkai vikalAdezapaNAkA virodha Avai / tAkA samAdhAna, jo, aisaiM kahanevAlAbhI nyAyakA vettA naahiiN| jo, sarvathA dravyaparyAyasvarUpakA niSedharUpa paryAyamAtra mAniye to avastu hoya / ara jahAM dravyaparyAyakI paraspara sApekSA hoya tahAM tau avastupaNA hai nAhIM / tAteM nayakA ekadezaviSaya hai tauU tAkU avastu na kahiye / / bahuri koI kahai, svarUpakA AlaMbana sohI dhyAna hai / so yahabhI yukta nAhIM / tAteM sarvathA Aasaarakickakportsleaawvaasaberds: For Private and Personal Use Only Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 733 // aMzarahita vastukai tau dhyAnadhyeyapaNA Avai nAhIM / kathaMcit anekarUpa vastukahI tisate avirodhI dhyAna hoya hai| tisate arthAtarabhata jo dhyeyavastu timavirSe dhyAna pravate hai| aiseM ApaleM jadAhI jo dravyaparamANu tathA bhAvaparamANuko AlaMbe hai / bahuri aisA nAhI, jo, dravyaparamANu bhAvaparamANu arthaparyAya nAhIM / jAteM pudgaladravyake paryAya haiM / ihAM paramANuzabdakA aisA artha jAnanA, jo, parama kahiye utkRSTa jAkA pheri vibhAga nAhIM aisA aMza, so paramANu hai| tahAM dravyakA paramANu tau pudgalakA paramANu hai, tathA nizcayakAlakA aNu hai, inateM choTA aura dravya naahiiN|| bahuri bhAvaparamANuke kSetraapekSA tau ekapradeza hai / vyavahArakAlakA ekasamaya hai / ara bhAvaapekSA eka avibhAgIpraticcheda hai| tahAM pudgalake guNaapekSA to sparza rasa gaMdha varNa inakA pariNamanakA aMza lIjiye / jIvake guNaapekSA jJAnakA tathA kaSAyakA eka aMza lIjiye / aise dravyaparamANu bhAvaparamANu yathAsaMbhava jaannaa| tAteM dhyAnazabda hai so bhAvasAdhanabhI hai kartRsAdhana bhI hai karaNasAdhanabhI hai / tahAM dhyeyaprati vyApArarUpa hoya pravartanA so bhAvasAdhana hai / bahuri Apa svataMtra dhyAvai so dhyAna kartRsAdhana hai / bahuri sAdhakatamakI vivakSA kariye taba jJAnAvaraNavIyAMtarAyakA vigamakA vizeSakari upajyA so jo zaktikA vizeSa tAkA AtmA dhyAvai so karaNasAdhana For Private and Personal Use Only Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 734 // hai / inakI ekAntakalpanAviSai doSa AdisUtra ke vyAkhyAnaviSai kahai haiM / tathA jJAnazabda ke karaNA disAdhana kA hai hAM jAnanA / jo nirviSaya dhyAna hoya tAke bhAvasAdhanapaNA Adi nAhIM ba hai | bhAvavAnavinA bhAvakA asaMbhava hai / kartAkA abhAva hoya tahAM karaNapaNAM baNai nAhIM / sarvathA ekAntaviSai kArakakI vyavasthAkA asaMbhava hai, so pUrvai kahyAhI hai // bahuri koI kahai, kalpanAropitaviSayaviSaibhI dhyAna kahiye hai / so aisA ekAntakara kahanAbhI kalyANakArI nAhIM / jAtaiM nirviSayadhyAnabhI kalpitahI Thahare hai / jaiseM bAlaka kaDAvaDIkalpita cUlho Adikari kalpita bhojanakA nAma karai, tAteM tRpti kaiseM hoya ? taiseM kalpitadhyAnateM dhyAnIkai tRpti nAhIM upajai / tAteM ekAntavAdInike dhyAnadhyeya kI vyavasthA Thaharai nAhIM / jAteM tinakeM jo tata mAnyA hai, tAkA nirNayakA ayoga hai / bahuri dhyAnakA kartA puruSahI thape nAhIM / jAtaiM puruSakUM sarvathA nitya kUTastha thApai tAke pUrvApara svabhAvakA tyAga grahaNa tau haihI nAhIM / dhyAnakI avasthA kahAM baNe ? taisaiMhI kSaNika mAnai tinake baNe nAhIM / bahuri pradhAnake dhyAta mAneM to pradhAna to jaDa hai / jaDake kAhekA dhyAna ? bahuri pradhAnakA paryAyarUpa AtmA yAnI kahai to sobhI jaDahI hai / pradhAnateM judA tau nAhIM / kalpita kahai tau avastuhI bhayA / jaiseM bauddhakA For Private and Personal Use Only Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkatA // navama adhyAya // pAna 735 // atertabetwetapherpretcDANA | mAnyA saMtAna avastu hai taiseM / tAteM syAdvAdInihIkai dhyAtA baNe hai| so uttamasaMhananakA | dharI sUtrameM kahyAhI hai / bahuri ihAM anyamatI kahaiM, jo, hamArai pavanake sAdhanevAle haiM te uttamasaMhananavinAhI dhyAnakI sAmarthyate manakU vaza karai haiM / tAkU pUchiye, jo, pavana kaiseM sAdhI? tahAM kahai, | jo, gurukA upadezyA abhyAsa kIyA, tAteM pavana jiitii| tahAM kahiye, uttamasaMhananavinA aisA | abhyAsahI baNai naahiiN| tisa abhyAsavirSe dRDha zarIravinA pIDA upjai| tahAM antardhyAna hoya / | pahale jAkA pavanadhAraNAvirSe mana lIna hoya tAkai anya dhyeyavirSe pravRtti hoya / taba dhyAna meM | kAhekA ? jJAnakU ekAgra karai ara pavanakA yatnabhI karai / aiseM tau mana ekAgra hoya naahiiN| yAhI | yuktite je prANAyAmadhAraNakU dhyAnakA kAraNa kahai haiM tathA pratyAhArakU kahai haiM tebhI vaNeM naahii| bahuri yama aura niyama haiM te dhyAnakA kAraNa haiMhI / te syAdvAdIbhI mAne haiN| jAte asaMyamIkai / / yogakI siddhi nAhIM / bahuri aMtarmuhUrtatAIkA dhyAnakA kAla kahyA hai / so yaha kAla hInasaMhanana* dhArIkai nAhI baNa haiM / bahuri uttamasaMhananavAlAbhI aMtarmuhUrtate zivAya dhyAnavirSe ekadhyeyakU dhyAya sakai nAhIM hai / aiseM pUche hai, jo, muninikai bahutakAlabhI to dhyAnaavasthA rahai hai / tAkU kahiye, L For Private and Personal Use Only Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 736 // eka dhyeya choDi dUsarA dhyeyaviSai upayoga Avai / aiseM anyaanya dhyeya palaTanerUpa dhyAnakA saMtAna calyA jAye | taba bahutakAlabhI dhyAnakA avasthAna kahiye / yAmeM dhyAnakA virodha nAhI // - bauddhamatI tarka kare hai, jo aMtarmuhUrta dhyAnakI sthiti hai| aMtarmuhUrta ke samaya tau bahuta haiM / tinavirSe sayamasayama ekadhyeyapari taisAhI dhyAna hoya / taiseMhI dvitIyaAdi aMtarmuhUrtaviSai lagatA taisAhI kyoM na kahau ? aiseM bahutakAlabhI ekadhyeyaviSai dhyAnakA aviccheda Ave hai / ara aMtarmuhUrta meM viccheda kahau tau dvitIyasamayaviSaihI viccheda Thahare hai / aiseM samayamAtrahI dhyAnakI sthiti tthhregii| hamAre sarvapadArthakI kSaNamAtra sthitikI mAnya hai / ara kSaNikaviSai bAdhA Avai hai / tAkA samAdhAna, aisaiM kSaNasthAyI vastu mAnate je bauddhamatI tinake pahale kSaNa dhyAnakI avasthiti hai, tehI tisa dhyAna ke aMtasamayabhI ekakSaNasthAyIpaNA ThahanyA, taba dhyAnakA kAhUM kSaNa ke viSai vinAza nAhI kahiye | jAteM sarvakSaNa meM vyApaka dhyAnakI sthiti ThaharI / jo aiseM na mAniye tau ekakSaNamAtrabhI sthiti nAhIM Thahare / ara vaha kahai, jo, ekakSaNasthAyIke jo utpatti hai sohI vinAza hai / tAteM sadAavasthita nAhIM kahiye / tAkUM kahiye, jo, aiseM hai to hama aMtarmuhUrtasthitimAtra dhyAna kahai haiM / so hamAraibhI aMtarmuhUrta uttarakAlaviSai samayaAdikI sthiti kI utpatti sohI For Private and Personal Use Only Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SAGESPrayapradaPAGAPAGAPOREIPRONIPORArgen // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 737 // vinAza hai| ara aMtarmuhUrta sthiratA so dhyAnakA AtmalAbharUpa utpatti hai| aiseM avicchedarUpa honete sadA avasthitarUpa dhyAnakA prasaMga nAhI Avai hai / tAte nitya kUTastha Thaharai / taba vaha kaheM hai, anyakAlavirSe anyakI utpatti bhaI sohI aMtarmuhUrta ThaharanevAlAkA nAza kaise mAniye? tahAM | kahiye, jo, kSaNakAbhI to anyaanyakAla hai / tAmeM ekakSaNameM nAza anyakSaNa sthitipaNAkari | utpatti kaise mAne hai ? yAmeM to hamArA ara terA kahanA samAna hai / aiseM hoteM kSaNikavastukai utpatti vinAza doUhI siddha nAhIM hoya haiM / kUTastha nityakIhI siddhi hoya hai // bahuri jo kSaNikavAdInikA aisA abhiprAya hai, jo, ekakSaNapIche nAza hoya hai so dUsarekSaNa tiSThanerUpa upajai hai aise sadA rahI utpatti, sadAhI vinAza nAhIM Thahare hai / jAte kSaNikakI siddhi na hoya / so aiseM mAnegA to aMtarmuhUrtasthitirUpabhI tthhregaa| so aMtarmuhUrta Thaharikari nAza bhayA pachi anya aMtarmuhUrta ThaharanekU utpatti bhaI / aiseM samAna hai / bahuri vaha kahai, jo, aise hai to | saMvara AdiparyaMta dhyAnakA kAla kyoM na kahai / tAkA uttara, jo, jaisA jahAM saMbhavai taisA tahAM kahiye / manakI vRttisvarUpa jo ciMtAkA nirodha ekadhyeyavirSe aMtarmuhUrtazivAya ThaharanA saMbhavai / nAhIM / yaha anubhavagocara hai / manakI vRttike ekaviSayateM anyaviSayavirSe ulaTanA dekhiye hai / aiseM For Private and Personal Use Only Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 738 // hInasaMhananavAlAke ciMtAkA nirodha alpakAla dekhi ara uttamasaMhananavAleke aMtarmuhUrtakI saMbhAvanA kariye hai / AgamapramANakArabhI yaha siddha hai / bahuri aMtarmuhUrtakA svarUpa AgamateM jaannaa|| bahuri ihAM koI kahai, jo, jJAna hai sohI dhyAna hai| tAkU kahiye, jo, aiseM nAhIM hai| | jJAna hai so to calAcalarUpa hai| dhyAna hai so jJAnakA nizcalapaNA hai / yAteM jJAnateM yAkA lakSaNa judA hai / yAhIteM dhyAnakU adhikArarUpakari tAkA svarUpa kahanekU aMtarmuhurta kahaneteM bahutakAlarUpa divasAdikakA niSedha hai / jAteM aisI zaktikA abhAva hai| bahuri sUtravirSe ekazabda hai tAkA artha pradhAnapaNAbhI hoya hai| tisa arthakI apekSA ihAM eka kahiye pradhAna jo dhyAna karanevAlA puruSa tAhIvirSe ciMtAkA nirodha karai / bahuri agrazabdakAbhI artha puruSa hoya hai / tAkI apekSAbhI puruSavirSe ciMtAkA nirodha kahiye anyadhyeyakU choDi ApavihI dhyAnakI pravRtti hoya hai / aiseM anekaarthakA vAcI jo ekAgrazabda so sUtrameM yukta sthApyA hai / ihAM ekArthavacanahI nAhIM grahaNa karanA / jo ekArtha aisA vacana grahaNa kariye to " vIcAro'rthavyaMjanayogasaMkrAntiH" isa sUtrameM dravyaparyAyavirSe palaTanekA artha hai / tAkA niSedha Avai / tAteM ekAgrazabdatai palaTanekA artha virodhyA na jAya hai / aiseM jAnanA // Meritocratsessertistatusrectaverdastsexashs For Private and Personal Use Only Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 739 // bahuri jo ciMtAkA nirodha divasamAsAdi paryaMta ThaharanA kahiye to baNe nAhIM / jAteM bahutakAla rahe indriyanikai pIDA upajai hai / bahuri jo zvAsocvAsake rokanekU dhyAna kahiye to sAzarUpake tau zarIrakA nAza hoya mRtyu hoya jAya hai / bahuri jo anyavAdI kahai , maMdamaMda zvAsocvAsakA pracAra kari roke to zarIrakA pAta na hoya hai, yAmeM pIDAbhI nAhIM hoya hai / / tAkU kahiye, jo, aisA nAhIM hai / maMda zvAsozvAsa rokanekA sAdhana karanA to dhyAnakA sAdhana karanA hai / jaisaiM AsanaAdi sAdhiye hai, taiseM yahabhI hai / dhyAna to ekAgraciMtAnirodha hoya sohI hai / bahuri jaya AdivirSe cittakI pravRtti rahai hai sobhI dhyAna nAhIM hai / bahuri dhyAnake sAdhanake upAya guptyAdika pahalai kahehI, te saMvarake kAraNabhI haiM / ara dhyAnakebhI upAya haiN| __ AgeM dhyAnake bheda dikhAvanekU sUtra kahai haiM ||aartraudrdhrmyshuklaani // 28 // yAkA artha- Ata raudra dharmya zukla e cyAri dhyAnake bheda haiN| tahAM RtunAma duHkhakA hai, | athavA ardana kahiye ati pIDA bAdhA tisavirSe upajai so Arta kahiye / rudra nAma krUra AzayakA | hai, tAkA karma tathA tAvirSe upajai so raudra kahiye / dharma pahalAM kahyA, so tAteM sahita hoya so For Private and Personal Use Only Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaddvnuNddglnkuNttaarkulnu // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 740 / / dharmya kahiye / zuciguNayogate zukla kahiye / AtmAkA pariNAma kaSAyamalarahita ujvala hoya so zukla hai / so yaha cyAriprakAra dhyAna hai / prazasta aprazasta bhedateM doyaprakAra hai / tahAM aprazasta Arta raudra haiM / so to pApake AzravakU kAraNa haiM / bahuri prazasta dharmya zukla haiN| so karmake nAzakU kAraNa haiN| Age kahai haiM, prazastadhyAna kaise hai tAkA sUtra ||pre mokSahetU // 29 // ___yAkA artha- para kahatA aMtake doya dhyAna haiM te mokSake kAraNa haiM / tahAM parazabdateM aMtakA eka hai tAke samIpate dharnAkU upacArakari para kahiye / jAte sUtrameM dvivacana hai, tAkI sAmarthyateM gauNakAbhI grahaNa bhayA / aiseM para kahatA dharmya zukla e doya mokSake kAraNa haiN| prazasta haiM isa vacanakI sAmarthyatehI pahale Arta raudra doU aprazasta saMsArake kAraNa jAniye // Age ArtadhyAna cyAriprakAra hai, tahAM Adike bhedakA lakSaNa kahanekU sUtra kahai haiM ||aartmmnojnysy samprayogAya smRtismnvaahaarH||30|| yAkA artha- amanojJavastukA saMyoga hote tisake viyoga karane kU bArabAra citavana hoya, | ciMtAkA prabaMdha hoya, so pahalA ArtadhyAnakA bheda hai| tahAM amanojJa nAma apriyakA hai| jo catasteritaliroertebratisativartaverdosextube For Private and Personal Use Only Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 741 // ApakUM bAdhAkA kAraNa aiseM viSa kaMTaka zatru zastra hoya, so amanojJa hai / tisake saMyoga hoteM mere yaha kaise viyoga hoya ? aisA saMkalpa hoya, sohI ciMtAkA prabaMdha tAkUM smRtisamanvAhAra kahiye / yaha pahalA ArtadhyAna kahiye || Arge dUsare bhedakA lakSaNasUtra kahaiM haiN|| viparItaM manojJasya // 31 // yAkA artha- manojJavastuke viyoga hoteM tisake saMyogake arthi vAravAra citavana rahe, soM dUsarA bheda ArtadhyAnakA hai / tahAM pahale bhedameM kahyA tisateM viparIta kahiye / tAteM aisA artha bhayA, jo, manojJa pyArA jo apanA putra strI dhana Adi vastu tinakA viyoga hoteM tinake saMyoga honeke arthi saMkalpa rahai vAravAra ciMtAkA prabaMdha hoya, so dUsarA ArtadhyAnakA bheda hai // AgeM tIsarA bheda ArtadhyAnakA lakSaNakA sUtra kahai haiM // vedanAyAzca // 32 // yAkA artha - vedanA kahiye rogakI pIDA tAkA vAkhAra citavana rahai, so tIsarA ArtadhyAnakA bheda hai| tahAM vedanAzabdakA artha sukhaduHkha doUhI hai / tathApi yahAM ArtadhyAnakA praka-raNa hai / tAteM duHkhakAhI artha lenA / aiseM vAtaAdi rogavikArakari upajI vedanA tAkA mere For Private and Personal Use Only Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 742 // nAza kaise hoya ? aisA saMkalparUpa ciMtAprabaMdha hoya so tIsarA bheda ArtadhyAnakA hai | Age cauthA bheda ArtadhyAnakA lakSaNasUtra kahai haiM ||nidaanN ca // 33 // yAkA artha-- AgAmI bhoganikI vAMchA, so nidAna kahiye / tAkA citavana rahai, so cauthA bheda ArtadhyAnakA hai / bhoganikI vAMchAkari Atura jo puruSa tAke AgAmI kAlaviSaya || viSayanikI prAptiprati manakA saMkalpa rahai, vAkhAra ciMtavana rahai, so cauthA bheda ArtadhyAnakA hai| ihAM koI kahai, jo, manojJavastuke saMyogakI vAMchA to dUsare bhedavirSe kahIhI thI, yAmeM vAmeM kahA bheda ? tAkU kahiye, pUrva na pAye aise viSayakI prAptikI vAMchA so tau nidAna hai / ara pAyekA | viyoga hai, tAke saMyogakI vAMchA so dUsarA bheda hai aisA vizeSa jAnanA // AgeM pUche hai, e cyAri bheda ArtadhyAnake kahe te kauna kaunakai hoya haiM ? aise pUche sUtra kahai haiM tdvirtdeshaavirtprmttsNytaanaam||32|| yAkA artha- yaha cyAriprakArakA ArtadhyAna aviratakA hai ye asaMyamI, dezavirata kahiye | saMyamAsayamI, pramattasaMyata kahiye pramAdasahitasaMyamI inakai hoya hai / tahAM avirata to mithyAtva For Private and Personal Use Only Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 743 // guNasthAnateM lagAya aviratasamyagdRSTiparyaMta jAnanA / dezavista saMyamAsaMyamavAle zrAvaka haiM / pramattasaMyata paMdarahapramAdasahita munipaNAkI AhAravihAraAdi kriyA tathA AcAryapadakI kriyAke Aca. ranevAle haiN| tahAM avirata dezaviratakai tau cyArihI prakArakA ArtadhyAna hoya hai / jAteM e asaMyamapariNAmakari sahita haiN| bahuri pramattasaMyamInikai vidAnarahita tInihI ArtadhyAna hoya haiM / so jisakAla pramAdakA tIvra udaya Aya jAya tisakAla hoya hai, sadAhI na hoya hai / yAkA vizeSa aisA, jo, ArtadhyAna tIvra hoya hai, taba kRSNa nIla kApota lezyAke balate hoya hai / ajJAnateM upajai hai / puruSake pariNAma yAmeM lIna hoya hai / pApakA prayogake AzravateM hoya hai / bAhyaviSayake prasaMgateM hoya hai / anekasaMkalpa jAmeM pAIe / dharmake Azrava chuDAvanahArI je kaSAya tinake AzrayateM hoya hai / kaSAya tIvra vadhAvanahArA hai / pramAda yAkA mUla hai / pApakarmakA yAtai grahaNa hoya hai / jAkA phala kaDavA hai / tiryaMcagatikA kAraNa hoya hai| so aisA to | mithyAdRSTIkai hoya hai / bahuri samyagdRSTi dezavratI saMyamIke uttarottara maMda hai // Age ArtadhyAna to saMjJAdikari kahA, aba dUsarA dhyAnakI saMjJA hetu svA ke nirdhArake arthi sUtra kahai haiM aakatpatrikaxxxantertairs For Private and Personal Use Only Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 744 // ||hiNsaanRtsteyvissysNrkssnnebhyo raudramaviratadezaviratayoH // 35 // ___ yAkA artha-- hiMsA anRta steya viSayakI rakSA inateM raudradhyAna hoya hai / tAteM yAke cyAri bheda haiM / so avirata ara dezavirata ina dAUnikai hoya hai / hiMsA AdikA svarUpa to pahale kahyAhI thaa| te raudradhyAnakI utpattikU kAraNa hoya haiM / yAhIteM sUtrameM paMcamIvibhaktirUpa hetukA nirdeza kiyA hai / ihAM smRtisamanvAhAra jo ciMtAprabaMdha tAkA saMbaMdha karanA / hiMsAkA smRtisamanvAhAra ityAdi / so yahU raudradhyAna avirata dezaviratakai dokAnake hoya hai / ihAM prazna, jo, aviratakai tau raudradhyAna honeyogya hai, dezavirata kaisaiM kahyA? tAkA uttara, jo, dezaviratakai hiMsAdikA Aveza pAIe hai, virataAdikI rakSAke AdhIna hai / tAteM kadAkAla hoya hai, so yAteM narakAdika | durgatikA kAraNa nAhIM hai / jAte yAkai samyagdarzanakI sAmarthya hai / tAteM tAkA phala maMda hai| bahuri sakalasaMyamIkai yaha hoyahI nAhI hai| jo yaha tau saMyamIteM cyuta hoya jAya / yaha raudradhyAna tIvra hoya hai, taba atikRSNa nIla kapotake balateM hoya hai / pramAda yAkA Azraya hai / naraka gatikA kAraNa hai / ina doU aprazasta dhyAnaniteM AtmA tAtA lohakA piMDa jaiseM jala ba~ce | taiseM karmanikU ba~ce hai| For Private and Personal Use Only Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 745 // AgeM pUche hai, jo, doya dhyAna uttara mokSake kAraNa kahai, tAmeM AdyakA dhyAnake bheda svarUpa svAmIkA nirdeza karanA / aiseM pUche sUtra kahai haiM // AjJApAyavipAkasaMsthAnavicayAya dharmyam // 36 // yAkA artha- AjJA apAya vipAka saMsthAna inikA vicaya kahiye vicAra tAkai arthi citavana hoya so e dharmyadhyAnake cyAri bheda haiM / tahAM vicaya viveka vicAraNA ekArtha hai| AjJA apAya vipAka saMsthAna ina cyArinikA vicaya / bahuri smRtisamanvAhArakI ihAM anuvRtti karaNI so judAjudA lagAya leNA / aiseM AjJAvicama smRtisamanvAhAra ityAdi saMbaMdha jAnanA / sohI kahiye haiN| tahAM upadezadAtAke abhAvateM apanI maMdabuddhIteM karmake udake vazate je sUkSmapadArtha haiM tinakA hetu dRSTAMta jAneMvinA sarvajJakA kahyA AgamahI* pramANakari ara " yaha padArthakA svarUpa sarvajJa bhASA hai taiseMhI hai, jAteM jinadeva sarvajJa vItarAga hai, anyathA kahai nAhI," aiseM gahana padArthakA zraddhAnateM arthakA avadhAraNA so AjJAvicaya hai / athavA Apa jAnyA hai padArthakA svarUpa jAneM, | taisAhI parakU kahane kI hai icchA jAkai aise puruSake apane sidhdAMtake avirodhakari tattvArthakU dRDha kara|| nekA hai prayojana nAri tarka napa pramANakI yojanAke virSe pravINa aisA jo smRtisamanvAhAra AltoubseDirserasasaraisalamatouttarai For Private and Personal Use Only Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 746 // | kahiye vAravAra citavana, sobhI AjJAvicaya hai / jAte yAmeM sarvajJakI AjJA prakAzanehIkA prayojana bhayA, tAteM AjJAvicaya aisA kahanA / / ___ bahuri ye prANI sarvajJake AjJAteM vinmukha haiM, te sarva aMdhakIjyoM mithyAdRSTi haiM, ara mokSake arthi haiM paraMtu samyaGmArgadUrihI pravate haiM / aiseM samIcInamArgakA apAyakA ciMtavanA so apAyavicaya hai / athavA mithyAdarzana jJAna cAritrateM e prANI kaise rahita hai! aisI ciMtA vAravAra karaNI sobhI apAyavicaya hai / apAya nAma abhAvakA hai / so mithyAdRSTinike sAMce mArgakA abhAva ciMtavanA tathA tinake mithyAmArgakA abhAvakA upAya ciMtavanA tAteM apAyavicaya kahiye / bahuri jJAnAvaraNAdi karmanikA dravya kSetra kAla bhava bhAvake nimittateM bhayA jo phala tAkA anubhavakA jo ciMtavanA, so vipAkavicaya hai / bahuri lokakA saMsthAnake virSe citavana rahai, so, saMsthAnavicaya hai| aise uttamakSamAdirUpa dharma kahyA thA tathA samyagdarzana jJAna cAritrarUpa dharma tathA vastukA svarUpa so dharma tisate lagyA hUvA dharmadhyAna cyAriprakArahI jAnanA / yaha aviratasamyagdRSTi dezavirata pramattasaMyata ara apramattasaMyata inakai hoya hai / / ihAM aisA jAnanA, jo, AjJA to sarvajJakI vANI hai / apAya mithyAtvateM apazaraNa karanA For Private and Personal Use Only Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacAnikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 747 // | hai| karmakA phala so vipAka / lokakA AkAra so saMsthAna / tahAM AjJAsAmAnya ciMtavai taba ekarUpa ciMtAnirodha hoya aru nyArA nyArA padArthakU AjJApramANakari ciMtavai taba nyArA jAnanA // aiseMhI saMsthAnavirSebhI sAmAnyavizeSa citavana jAnanA / ara apAyavipAkameM nyArAnyArAhI ciMtavanavirSe ciMtAnirodha hoya hai / bahuri aviratasamyaghASTa Adi tinakai tau gauNavRttikari dhyAna hai / aru apramattakai yaha dhyAna mukhya hai| bahuri anuprekSA to ciMtavanarUpahI hai / aru jaba ekAgraciMtAnirodha hoya taba dhyAna kahiye hai / aiseM anuprekSAteM dhyAna judA jAnanA / bahuri ihAM koI pUche hai, jo, mithyAdRSTi anyamatI tathA bhadrapariNAmI vratazIlasaMyamAdi tathA jIvanikI dayAkA abhiprAyakari tathA bhagavAnakI sAmAnyabhaktikari dharmabuddhiteM cittakU ekAgrari citavana karai hai, | tinakai zubha dharmadhyAna kahiye ki nAhI? tAkA samAdhAna, jo, ihAM mokSamArgakA prakaraNa hai| tAteM jisa dhyAnateM karmakI nirjarA hoya sohI ihAM gaNiye hai| so samyagdRSTivinA karmakI nirjarA hoya naahiiN| mithyAdRSTIka zubhadhyAna zubhabaMdhahIkA kAraNa hai / anAdita keIvAra aisA dhyAna kari zubha bAMdhai hai, paraMtu nirjarAvinA mokSamArga nAhIM / tAteM mithyAdRSTikA dhyAna mokSamArgameM hai sarAhyA nAhIM, aisA jAnanA // exerxeter xexxsexsex For Private and Personal Use Only Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sarvArthasiddhipacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 748 // AgeM tIni dhyAnakA tau nirUpaNa kIyA aba zukladhyAnakA nirUpaNa karanA so yaha cAriprakAra kahasI tinameM Adyake doyakA svAmIkA nirdezakai arthi sUtra kahaiM haiN|| zukle cAdye pUrvavidaH // 37 // yAkA artha - Adyake doya zukladhyAna pUrvake jAnanevAlekai hoya haiN| tahAM kaheMge je cyAri zukladhyAnake bheda tinameM Adike doya dhyAna pUrvakA jAkUM jJAna hoya tAkai hoya hai / ihAM pUrvavidazabdakari zrutakevalI jAnanA / bahuri sUtrameM cazabda hai, tAkari aisA jAnanA, jo, zrutakevala ka dharmadhyAnabhI hoya hai / jAteM sUtrake vyAkhyAnateM vizeSakI pratipatti hoya aisA vacana hai / tAtaiM pramatta apramatta guNasthAnavartI munibhi pUrvake vettA hoya haiM / tinakai dharmyadhyAnabhI hoya hai / jAteM zreNI caDhane pahalI tau dharmyadhyAna hai / aru zreNI caDhai taba zukladhyAna hoya hai aisA vyAkhyAna hai / tAteM zabdari zrutakevalIkai pramattaapramattaviSai dhamyadhyAna hoya hai, aisA samuccaya kIjiye || Age pUche hai, ki avazeSa doya dhyAna kaunakai hoya ? aiseM pUcheM sUtra kahai haiN|| pare kevalinaH // 38 // yAkA artha - pare kahatAM uttara je doya dhyAna te kevalajJAnIkai hoya haiM / tahAM jinake sama For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra P bre www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanakA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 749 // stajJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSaya bhayA aise je sayogakevalI tathA ayogakevalI tinakai uttara doya zukladhyAna yathAsaMkhya jAnane / sayogakevalIkai tIsarA sUkSmakriyApratipAti hoya hai / ayogakevalIkai cauthA vyuparata kriyAnivarti hoya hai / AgeM zukladhyAnake bheda kahane kUM sUtra kahai haiM // pRthaktvaikatvavitarka sUkSmakriyApratipAtivyuparatakriyA nivartIni // 39 // yAkA artha - prathaktvavitarka ekatvavitarka sUkSmakriyApratipAti vyuparata kriyAnivarti e cyAri zukladhyAnake bheda haiM / inakA artha Age sUtra kahasI / tinakI apekSA anvartha kahiye jaisA inakA nAma hai taisAhI artha jAnanA // AgeM, inake yoganikA AlaMbana nyArAnyArA hai / tAke jAnane ke arthi sUtra kahai haiN|| tryekayogakAyayogAyogAnAm // 40 // yAkA artha - pahalA bheda tau tInUM yoganiviSa hoya hai / dUjA bheda tInUM yoga meM eka koI yogaviSa hoya hai / tIsarA bheda eka kAyayogahIviSai hoya hai / cauthA bheda yogarahitavirSe hoya hai / tahAM yoga kAya vacana manakI kriyA hai, so pUrvai inakA svarUpa kahyAhI hai / so cyAri bheda zukladhyAnake kahe, tinakai tIni yoga, eka yoga, kAyayoga, ayoga e cyAri yathAsaMkhya For Private and Personal Use Only Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir eithe r // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 750 / / saMbaMdha kari leNA / tAteM aisA kahanA, jAkai tInUM yoga pravarte, tAkai tau pRthaktvavitarka hoya hai| jAkai tInUM yogameM eka yoga pravarte, tAkai ekatvavitarka hoya hai / jAkai kAyayogahI pravate, tAkai sUkSmakriyApratipAti hoya hai| jAkai yoga nAhIM pravate, tAkai vyuparatakriyAnivarti hoya hai / aiseM jAnanA // Age Adyake doya zukladhyAnake vizeSa jAnanekU sUtra kahai haiM-- ||ekaashrye savitarkavIcAre pUrve // 41 // yAkA artha-- pRthaktvavitarka ekatvavitarka e doU dhyAna ekAzraya kahiye zrutakevalIke Azraya hoya haiM / so vitarka ara vIcArasahita hoya hai| tahAM eka hai Azraya jinakai te ekAzraya / kahiye / te doUhI rutajJAna pUrNa jinakai hoya te AraMbhai haiM / bahuri vitarka aru vIcAra ina doUsahita hoya te savitarkavIcAra haiM / aiseM pUrva kahiye pahale pRthaktvavitarka ekatvavitarka e doU haiM // AgeM isa sUtrameM vitarkavIcArakA yathAsaMkhya prasaMga Avai tAkA niSedhake arthi sUtra kahai haiM // avIcAraM dvitIyam // 42 // __yAkA artha-dvitIya kahatA dUsarA jo ekatvavitarka so avIcAra hai, yAmeM vicAra nAhIM / / pahale doya zukladhyAna tinameM dUsarA hai so vIcArarahita hai / ihAM aisA artha bhayA, jo, AdikA to | sistertainer pulusu For Private and Personal Use Only Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra COP www.kobatirth.org // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA || navama adhyAya || pAna 751 // vitarkasahita ara vIcArasahita hai / ara dUsarA vitarkasahita avIcAra hai // AgeM vitarkavIcAraviSai kahA vizeSa hai? aiseM pUcheM sUtra kahai haiN|| vitarkaH zrutam // 43 // yAkA artha - vitarka aisA zrutakUM kahiye / ihAM tarkaNa kahiye samUhana so vizeSakara hoya so vitarka hai / so aisA nAma zrutajJAnakA hai / so ihAM zrutajJAna zabdazravaNapUrvaka jJAnakA grahaNa hai | ara matijJAnakA bheda ciMtAkA nAmabhI tarka hai, tAkA grahaNa nAhIM hai // Age pUcheM hai ki, vIcAra kahA hai ? aiseM pUcheM sUtra kahai haiN-|| vIcAro'rthavyaJjanayogasaMkrAntiH // 44 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkA artha - artha vyaMjana yoga ina tInUnikA saMkrAMti kahiye palaTanA, so vIcAra hai / tahAM artha kahatA to abhidheyavacanakari kahane kUM yogya vastu hai, so dravya hai tathA paryAya hai / bahuri vyaMjanazabdakari vacanakA grahaNa hai / bahuri yoga kAyavacanamanakI kriyAkUM kahiye hai / bahuri saMkrAMti kahiye parivartana palaTanA / tahAM dravyakUM choDi paryAya meM Avai, paryAyakUM choDi dravyameM Avai yaha tau arthasaMkrAMti hai | bahuri eka zrutake vacanakUM grahaNakari pheri tAkUM choDi dUsarA zrutakA vaca For Private and Personal Use Only Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 752 // nakU AlaMbana karai pheri tAkuMbhI choDi anyavacanakU AlaM yaha vyaMjanasaMkrAMti hai / bahuri kAyayogakA AlaMbanakU choDi vacanayoga tathA manoyogakU AlaMbana karai, anyayogaLU choDi pheripheri kAyayogakU AlaMbai yaha yogasaMkrAMti hai / aisA parivartana karai so vIcAra hai // ihAM prazna , jo, aise ulTai taba dhyAna kaise kahiye ? dhyAna to ekAgra kahyA hai / tAkA samAdhAna, jo, ekakU AlaMbikari kyoM eka Thahari pIche dUjekU AlaMbana karai tahAM tthhrai| aise dhyAna tau ThaharanehIkU kahiye / paraMtu ihAM pahaleM ThahanyA pheri ThaharanA aiseM dhyAnakA saMtAna hai, so dhyAnahI hai, yA doSa nAhIM / so yaha sAmAnyavizeSakari kahyA jo cyAriprakAra dharmadhyAna ara cyAriprakAra zukladhyAna so pahale kahe je gupti Adi tinasvarUpa jo anekaprakAra dhyAnake upAya | tinakari kIyA hai udyama jAneM aisA jo muni so saMsArake nAzake arthi dhyAna karanekU yogya ho hai| tahAM dravyaparamANu athavA bhAvaparamANukU dhyAvatA lIyA hai zrutajJAnakA vacanasvarUpa vitarkakI sAmarthya jAneM aiseM artha aru vyaMjana tathA kAya ara vacanakU pRthaktva kahiye bhinnapaNAkari palaTatA jo mana so kaisA hai mana ? jaise koI puruSa kArya karanekU utsAha karai so jetA apanA bala hoya teteM | kIyAhI karai baiThi na rahai, taiseM manakA bala hoya tesai dhyAnakI palaTanI hovI karai, baiThi na rahai / aiseM For Private and Personal Use Only Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 753 // manakari dhyAvatA saMtA mohakI prakRtiniLU upazama karatA saMtA tathA kSaya karatA saMtA pRthaktvavitarkavIcAra dhyAnakA dhArI hoya hai // ihAM dRSTAta aisA, jaiseM, koI vRkSakU kATane lagA tAkai zastra kuhADI tIkhI na hoya taba thoDA thoDA anukramaH kATai, tesaiM isa dhyAnakevirSe manakI palaTani hai sohU zaktikA vizeSa hai / tAteM anukramaH mohakI prakRtikA kSaya tathA upazama karai hai / bahuri sohI dhyAnI jaba samastamohanIyakarmaLU dagdha karanekU utsAharUpa hoya taba anaMtaguNI vizuddhatAkA vizeSaphU Azravakari bahuta je jJAnAvaraNakarmakI sahAya karanevAlI karmaprakRti tinakI baMdhakI sthitikU ghaTAvatA tathA kSaya karatA saMtA apanA rutajJAnakA upayogarUpa hUvA saMtA nAhI racA hai arthavyaMjanayogakA palaTanA jAneM aiseM nizcala manasvarUpa hotA saMtA kSINa bhaye haiM kaSAya jAke aisA vaiDUryamaNikIjyoM mohakA lepaH rahita bhayA dhyAnakari pheri tisate nivartana na hoya palaTai nAhI, aise ekatvavitarkaavIcAra dUsarA | hoya hai / aiseMhI so dhyAnI ekatvavitarka zukladhyAnarUpa amikari dagdha kIye hai ghAtikarmarUpa IMdhana jAneM ara dedIpyamAna bhayA hai kevalarUpa kiraNanikA maMDala jAkai aisA bAdale ke piMjarameM chipyA thA | jo sUrya jaise tAkU dUri bhaye nikale taba bahuta dedIpyamAna sohai, taiseM sohatA saMtA bhagavAn Masabrezepisoriasabrerantertainxitsexistocratsaxs For Private and Personal Use Only Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 754 // tIrthakara tathA anya kevalI iMdranikai Avaneyogya stuti karaneyogya pUjaneyogya utkRSTikari kachU ghATi koTipUrva AyukI sthititAI vihAra karai hai / so jaba aMtarmuhUrta Ayu avazeSa rahai taba jo AyukamakI sthitikai samAnahI vedanIya nAma gotra karmakI sthiti raha jAya taba to sarva vacanamanayoga ara bAdarakAyayogakU nirodharUpa kari sUkSmakAyayogakU avalaMbai taba sUkSmakriyApratipAti dhyAnake dhyAvaneyogya hoya hai / bahuri jo jaba aMtarmuhurta AyukarmakI sthiti rahai taba vedanIya nAma gotrakarmakI sthiti adhika rahI hoya to yaha sayogI bhagavAn apanA upayogakA atizayakari zIghra karmakA pacA. vanekI avazeSa karmarajakA jhADanekI zaktike svabhAvate daMDa kapATa pratara lokapUraNa e cyAri kriyArUpa AtmAkA pradezanikA phelanA, so cyAri samayameM kari aru bahuri cyArihI samayameM saMkocyA hai pradezanikA phailanA jAneM ara samAnasthiti kIye hai cyAri aghAtikarma jAneM aise pahale zarIramamANa thA tisahI pramANa hoyakari sUkSma kAyayogakari sUkSmakriyApratipAti dhyAnakU dhyAvai hai / yaha kevala samuddhAtakari bhayA ho hai / ihAM upayogake atizayake vizeSaNa aise haiM / sAmAyika hai sahAya jAkai, viziSTa hai kAraNa kahiye pariNAmanakA vizeSa jAkai, mahAsaMvarasvarUpa hai aise tIni vizeSaNarUpa upayogakA atizaya hai / Massroorrespitertsosixeomittorneristirreritairezitarreriasabas For Private and Personal Use Only Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir SAPTOPAISASARPRISIOPORATOPANIPAPASCOPosperoranspa // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 755 // bahuri tApIche lagatAhI samuchinnakriyAnivarti dhyAnakA AraMbha karai hai| tahAM ucchinna kahiye | dRri bhayA hai zvAsozvAsakA pravartana jahAM, bahuri sarva kAya vacana manayoga sarvapradezanikA calanA | jahAM dUri bhayA hai, yAteM yAkU samucchinnakriyAnivarti aisA nAma kahiye hai / tisa dhyAnavirSe sarva baMdha ara sarva Azravakari nirodharUpa avazeSa karmakA jhADanerUpa sAmarthya kI prApti haiM so isa ayogakevalI bhagavAnake sampUrNa yathAkhyAtacAritra jJAna darzana bhaye haiM, te sarva saMsArake duHkhake jAlakA jo saMbaMdha tAkA nAza karanevAle haiM, sAkSAta lagatAhI mokSake kAraNa haiM, aise pragaTa bhaye haiM / so yaha bhagavAna tisa kAlavirSe tisa dhyAnake atizayarUpa amikari dagdha bhayo jo sarvakarmarUpa malakA kalaMka tAteM jaiseM anike prayogate dhAtupASANarUpa samasta kITa jAkA vali jAya dRri hoya, taba zuddha suvarNa nIsare, taiseM pAyA hai AtmasvarUpa jAneM aisA hoya nirvANakU prApta hoya hai / aiseM yaha doya prakAra bAhya AbhyaMtarakA tapa hai, so navInakarmake AzravakA nirodhakA kAraNapaNAteM to | saMvarakA kAraNa hai / bahuri pUrvakarmarUpa rajake uDAvane* kAraNa hai / tAteM nirjarAkA kAraNabhI hai / / ihAM vizeSa likhiye haiM / kevalIkai ciMtAnigedhakA abhAva hai / jAte kSayopazamajJAnakI | manake dvArA pravRtti hoya so ciMtA hai / kSAyikajJAna meM upayoga nizcala hai ara dhyAnakA lakSaNa For Private and Personal Use Only Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 756 // ekAgraciMtAnirodha kahyA, so kevalIkai yaha nAhIM / yAta upacArakari dhyAna kahiye / dhyAnakA kArya yogakA rukanA aghAtikarmakA nAza honA so upacArakA nimitta hai| yAteM upacAra kahanA baneM hai / bahuri sakalapadArtha jAkai sAkSAt bhaye haiM tAteM dhyAvaneyogya dhyeyabhI kichU nAhIM hai / bahuri upayoga nitya nizcala bhayA tAteM sadA dhyAnarUpahI hai / so yA apekSA nizcayadhyAnIbhI kahiye / syAdAdInikai kichu virodha nAhIM / bahuri mohake nAzateM sohI sukha hai / jJAnAvaraNa darzanAvaraNake nAzateM anaMtajJAnadarzana hai| aMtarAyake nAza anaMtavIrya hai| bahuri mukti bhaye pIche Ayukarmake abhAvateM phiri janma maraNa nAhIM haiM / nAmakarmake abhAvateM amUrtikapaNA pragaTa hoya hai / gotrakarmake abhAvateM nIca UMca kula nAhIM hai / vedanIyake abhAvateM iMdriyajanita sukhaduHkha nAhIM hai / aiseM dhyAnake prabhAvateM AtmA aisA hoya hai // bahuri aba aise dhyAnakA muni udyama karai haiM, taba uttamasaMhananapaNAkari parISahakI bAdhA | sahanekI zakti ApameM jANe, taba dhyAnayogya paricaya karai / so kahiye haiM / parvata guMphA tathA darI | kaMdarA jahAM parvatameM jalakA praveza nikaTa hoya so kaMdarA bahuri vRkSakA koTara nadIkI pula masANa bhUmi jIrNa udyAna sUnA ghara ityAdimeM ekajAyagA jahAM avakAza hoya sarpa pazu pakSI manuSyakA AFARPANAGAPAGAPATPARINCIPRONICIANPROVARANASPARAMPA For Private and Personal Use Only Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 757 // SAGARPRISORRORISARAISISPOSARIPANAPATROENAPANOR gamanAgamana nAhIM, tathA nivAsa nAhIM, jahAM atiuSNatA nAhI, atizIta nAhI, atipavana nAhI, varSA AtApa nAhI, sarvataraphateM bAhya abhyaMtara vizeSa kAraNanai rahita aisA bhUmitala hoya, pavitra hoya, jahAM sparzabhI anukUlahI hoya bAdhAkArI nAhI, tahAM jaise sukharUpa nirAkulatAkA | kAraNa Asanakari tathA palyaMkAsanakari zarIrakU saralakari apanA aMkavirSe bAvA hastatala dherai, tAkai upari jImaNA hastatala dharai, netra ati ughADe nAhI, ati mIce nAhI, daMtanikari daMtanike agrabhAga dhAre, kiMcit UMcA mukha kIye sarala sUdhA kaDi kIye sUdhe staMbhavat mUrti jAkI, bahuri / aMtaHkaraNake abhyAsakAra gaMbhIra hai vANI jAkI, prasanna hai mukhavarNa jAkA, netranikI TimakAra | rahita hai saumyadRSTi jAkI, bahuri dUri bhaye hai nidrA Alasya kAma rAga rati arati zoka hAsya bhaya dveSa glAni jAke, maMdamaMda zvAsozvAsakA hai pracAra jAke ityAdi kriyAsahita sAdhU nAbhIke upari | hRdayavirSe tathA mastakavi tathA anyapradezavirSe manakI vRtti sthApi jaisA paricaya vicArai taisA | | viSaya mana lagAya mokSakA icchaka prazastadhyAna* dhyAvai // - ihAM koI pUche hai, zukladhyAna dhyAvai tAkai dhyeyakU dhyAvanekI icchA hai ki nAhI ? tAkA | samAdhAna, jo, icchA hai so mohakA udayakA kArya hai, so jahAMtAI anubhavameM mohakA udaya rahai | For Private and Personal Use Only Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 758 / / easerter0utoDrertosarita tahAMtAI to vyaktarUpa icchA hai aru jaba mohakA udaya atimaMda hoya jAya hai, taba icchA avyakta hoya jAya hai, apane anubhavameM icchA nAhIM dIkhe hai| aru mohakA jahAM upazama tathA kSaya hoya jAya hai, tahAM icchAkA abhAva hai / aiseM hoteM sAtamAM apramattaguNasthAnavirSe dhyAna hoya hai / tAkU dharmadhyAna kahyA hai / tAmeM icchA anubhavarUpa hai / apanA svarUpameM lIna honekI icchA hai / ihAMtAI sarAgacAritra vyaktarUpa kahiye hai / bahuri jaba zreNI caDhe, taba aSTama apUrvakaraNaguNasthAna ho hai| tahAM mohake atimaMda udaya hone" icchAbhI avyakta hoya jAya hai / tahAM zukladhyAnakA pahalA bheda pravarte hai / icchAke avyakta honeteM kaSAyakA mala anubhavameM rahai nAhI ujvala hoya, yAhI yAkA nAma zukla kahyA hai / ara upayoga kSayopazamarUpa hai so manake dvArA hoya pravarte hai / so manakA svabhAva caMcala hai| eka jJeyapai Thaharai naahiiN| yAhIseM isa pahale dhyAnavi arthavyaMjanayogake virSe upayogakI palaTanI icchAvinA hoya hai| dhyAnI apanA svarUpameM lIna havA jJAtA draSTA huvA dekhai | hai / so palaTanIbhI pUrvaM zrutajJAnakA abhyAsa hai tAhIke anusAra vacananike virSe tathA vacananikI artha dravya paryAya svarUpavirSe yoganike dvArA hoya hai / jaise taiseM nAhIM hoya hai| __ isa dhyAtAke aiseM vizeSaNa kIye haiM, jo, ekAgramana hoya upazAMta bhaye haiM rAga dveSa moha | SAFARPRASAGARPARAGAOPANSARRORGANPARNFESPARAGHPANSAR For Private and Personal Use Only Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 759 // aadhaarnnNddurNdnuNddgulNdrkuNddined jAke, nipuNapaNAteM rokI hai zarIrakI kriyA jAneM, maMda hai zvAsozvAsa jAkai, bhaleprakAra nizcita kIyA hai abhiprAya jAneM, kSamAvAn hai, pariSahAdikateM cale nAhIM hai, aisA hoyakari bAhya kahiye anyadravyasaMbaMdhI dravyaparamANu bhAvaparamANu ara abhyaMtara kahatA apane je dravyaparyAya tinakU dhyAvatA | saMtA arthavyaMjana kAya vacana inakU palaTatA saMtA dhyAve hai, so yAhIteM aisA jAniye hai, jo vyakta icchA yAkai nAhI, kSayopazama upayoga hai, so manake dvArA vinAicchA palaTai hai, Apa | jJAtA draSTAhI hai // AgeM pUche haiM, ki, samyagdRSTi sarvahIkai karmanikI nirjarA samAna hoya hai ki | | kichu vizeSa hai ? aiseM pUche sUtra kahai haiM // samyagdRSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamohakSapakopazamakopazAnta mohakSapakakSINamohajinAH kramazo'saMkhyeyaguNanirjarAH // 45 // ___ yAkA artha- samyagdRSTi, zrAvaka, virata, anaMtAnubaMdhIkA viyojaka, darzanamohakSapaka, upa| zamaka tIna guNasthAna, upazAMtamoha gyAramA guNasthAna, kSapaka tIni guNasthAna, kSINamoha | | bArahavAM guNasthAna, jina kevalI aise daza sthAnanivirSe anukramateM asaMkhyAta guNI karmakI nirjarA hA hoya hai / te e samyagdRSTikU Adi lekara dazasthAna kahe, tinavirSe anukramateM asaMkhyAtaguNanirjarA For Private and Personal Use Only Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 760 // sahita hai / sohI kahiye haiN| tahAM bhavya paMcendriya saMjJI paryAptaka pUrva kahI je kAlalabdhi Adi labdhi tinakA hai sahAya jAkai, bahuri pariNAmakI vizuddhatAkari varddhamAna hai, anukramate apUrva kAraNa Adi je karaNake pariNAma teI bhaI paiDI tAkari UMcA caDhatA aisA jIva tAkai jo atizaya kari bahuta nirjarA hoya hai, so isa sthAnakateM AgeM dazasthAnanivirSe asaMkhyAtakA guNAkAra hai, so aisA jIva jaba prathamopazamasamyaktvakI prApti sohI bhayA nimitta tAke nikaTa hote samyagdRSTi hotA saMtA asaMkhyaguNanirjarAvAn hoya hai / bahuri sohI jIva cAritramohakA bheda jo apratyAkhyAnAvaraNakaSAya tAke kSayopazamapariNAmakI prAptikA kAlavirSe zrAvaka hotA saMtA asaMkhyAtaguNa nirjarAvAn hoya hai / bahuri sohI jIva cAritramAhakA bheda jo pratyAkhyAnAvaraMNakaSAya tAkA kSayopazamakI prAptikA kAlavi vizuddhapariNAmake yogate virata nAma pAvai, taba tisa zrAvakate asaM khyAtaguNa nirjarAvAna muni hoya hai / bahuri sohI jIva anaMtAnubaMdhI kaSAyakI caukaDIkU pariNAmakI vizuddhatAke balate apratyAkhyAnAvaraNa Adi kaSAyarUpa saMkramaNa pradhAnakari pariNamatA saMtA anaMtAnubaMdhIkA viyojaka nAma kahAvatA saMtA tisa viratasaMyamI muniteM asaMkhyAtaguNa nirjarA|| vAna muni hoya hai / bahuri sohI jIva darzanamohakI tIni prakRti sohI bhayA tRNakA samUha tAkU || For Private and Personal Use Only Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsur Gyarmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 761 // dagdha karatA saMtA pariNAmakI zuddhikA atizayake yogate darzanamohakSapaka nAma pAvai taba tisa viratateMbhI asaMkhyAtaguNa nirjarAvAn hoya hai / bahuri aise so kSAyikasamyagdRSTi hoyakari zreNIkU caDhanekU sanmukha hoya taba cAritramohake upazamAvaneprati vyApArarUpa hotA saMtA pariNAmakI vizuddhatAke yogate upazamaka aisA nAma pAvatA saMtA tisa kSapakate asaMkhyAtaguNa nirjarAvAn hoya hai / bahuri sohI jIva samastacAritramohakA upazama karanekA nimittakU nikaTa hoteM pAyA hai upazAMtakaSAya nAma jAneM aisA hoyakari tisa upazamakate asaMkhyAtaguNa nirjarAvAna hoya | hai / bahuri sohI jIva samastacAritramohakI upazama karanekA nimittakU nikaTa hote pAyA hai upazAMtakaSAya nAma jAneM aisA hoyakari tisa upazamakate asaMkhyAtaguNa nirjarAvAn hoya hai / | bahuri sohI jIva samastacAritramohakI kSapaNAprati sanmukha huvA saMtA pariNAmakI vizuddhatAkari vadhatA saMtA kSapakanAmakU pAvatA saMtA tisa upazAMtakaSAyateM asaMkhyAguNa nirjarAvAn hoya hai / || bahuri sohI jIva caritramohake sampUrNa kSapaNAke kAraNapariNAmake sanmukha hUvA saMtA kSINakaSAya nAma pAvatA saMtA tisa kSapakateM asaMkhyAtaguNanirjarAvAn hoya hai / bahuri sohI jIva dvitiiyshukl| dhyAnarUpa abhikari dagdha kIye haiM ghAtikarmake samUha jAneM aisA huvA saMtA jina nAma pAvai, taba aathibheraprseraiboerisahurtNaisatirerasberriedies For Private and Personal Use Only Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aapsexesarveresassertdisremeeraareereaseerica // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 762 // tisa kSINamohate asaMkhyAtaguNa nirjarAvAna hoya hai / / ihAM vizeSa jo, ekAdazasthAna ekajIva apekSA kahe taiseMhI nAnAjIva apekSA jaanno| yAkA vizeSa kathana gomaTasAra labdhisAra kSapaNAsArateM jAnanA // AgeM pUche haiM, jo, samyagdarzana hoteMbhI sthAnakasthAnakaprati asaMkhyAtaguNI nirjarA kahI, yAte paraspara samAnapaNA tau nAhIM bhayA / so ihAM virataAdike guNakA bheda hai| yAteM jaise zrAvaka nigraMtha nAhIM taise te muni saMyamIbhI nigraMtha nAhIM tthhreNge| jAteM bAhya AbhyaMtara graMtha jinake nAhIM aise nigraMtha to gyAramAM bAramA guNasthAnavartI haiM, nIcile to sagraMthahI tthhreNge| AcArya kahai haiM, jo, yaha aisA nAhIM hai / tAteM guNake bhedateM paraspara guNakA vizeSa hai toU naigamaAdi nayake vyApArateM sarvahI saMyamI muni nigraMtha haiM aisA sUtra kahai haiM // pulAkabakuzakuzIlanirgranthasnAtakA nirgranthAH // 46 // ___yAkA artha- pulAka bakuza kuzIla nigraMtha snAtaka e pAMcaprakAra muni haiM, te sarvahI nigraMtha haiN| tahAM uttaraguNakI bhAvanAkari rahita hai mana jinakA bahuri vratanivirSebhI koI kSetravirSe koI kAlavirSe paripUrNatAkU nAhI pAvate saMte pulAka aisA nAma pAvai haiN| pulAka aisA nAma parAla For Private and Personal Use Only Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 763 // 44seriSupertopatwADORABoeristboverdose sahita zAlIkA hai, tAkI upamA inakU dekari saMjJA kahI hai / so mUlaguNanivirSe koI kSetra kAlake vazateM virAdhanA hoya hai / tAteM mUlaguNameM anya milAya bhayA, kevala na bhaye, tAteM yaha upamA de saMjJA kahI hai / bahuri nigraMthapaNA jo sarvathA bAhya AbhyaMtara parigrahakA abhAva tisakA tau jinakai udyama hai, bahuri vrata jinake akhaMDita hai, mUlaguNa khaMDita nAhIM karai haiM, bahuri zarIra upakaraNa inakI jo vibhUSA kahiye sundaratA tAkA anuvartI hai kachU sundaratAkA anurAga hai, jAteM saMghake nAmaka AcArya hoya haiM tinake prabhAvanAAdikA anurAga hoya hai, tinake nimittateM zarIra tathA kamaMDalU picchikA pustaka tathA tAke baMdhana tinakI suMdaratAkI abhilASa upajai hai, caityAlayake upakaraNa AdikI suMdaratAkA anurAga hoya tathA zarIrakI suMdaratAkA anurAga saMghanAyakakai kadAcit upajai aise zarIra upakaraNAnuvartI kahiye // bahuri nAhIM miTyA jo parivArakA anumoda kahiye harSa sohI bhayA cheda yAte zavala kahiye citravarNa tAkari yukta hai| isa vizeSaNateM aisA jAnanA, ja rAga thA, sohI anurAga aba saMgharauM bhayA / inake ekahI parivAra hai, so paramanigraMthaapekSA yAkU citravarNa AcaraNa kahiye / vItarAgatA sarAgatAke milanete citralAcaraNa kahyA yAhIteM bakuza aisA anu For Private and Personal Use Only Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / navama adhyAya // pAna 764 // nAma hai | kuzazabda zavalakA paryAyazabda hai, dUsarA nAma hai / inakA vArtika meM aisAhI vizeSaNa kIyA hai / RddhikA ara yaza ara zarIrakA saMskAra ara vibhUtikeviSai tatparatA hai / tahAM bhI yahI Azaya jAnanA, jo, e digambara nirbaMthamuni haiM tinakai kachu azubha laukika saMbaMdhI tau vyavahAra hai nAhIM dharmAnurAga hai / so manakI prabhAvanA saMghasUM anurAga hai, tAke artha RddhikA anurAga hai, hamAre Rddhi purai tau mArgakA baDA prabhAvanA hoya tathA mArgakA yaza cAhai, tathA zarIrakA saMskArabhI cAhai, saMghakUM vibhUtisahita dekhai, taba prasanna hoya aisA anurAga zubharAgateM hoya hai, paramArthateM yahabhI parigrahahI hai / tAteM yaha vizeSaNa kIjiye hai / aisA nAhIM jAnanA, jo, sarvahI parigraha rAkhe svecchA pravarte jo aisA hoya tau zvetAMbarAdi bheSInikIjyoM ye bhI Thahare, to akhaMDita vrata hai aisA vizeSaNa kAkUM kahai ? nAmamAtra bheSateM to digambara nigraMthamuninikI paMkti meM Avai nAhIM // bahurazIla do prakAra haiM / pratisevanAkazIla, kaSAyakuzIla / tahAM paripUrNa hai mUlaguNa uttaraguNa jinake, bahuri nAhI nyAre bhaye haiM parigrahateM je, bahuri koIprakAra kAraNavizeSa uttaraguNakUM virAdhanavAle haiM, aiseM pratisevanAkuzIla haiM, yahAM parigrahazabdakA artha gRhasthavat nAhIM leNA / muninike kamaMDalU pIchI pustakakA AlaMbana hai, guruziSyapaNAkA saMbaMdha hai, so yahahI parigraha hai / For Private and Personal Use Only Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 765 / / inateM nyArA na hoya tababhI parigrahasahitahI kahiye hai| bahuri vazi kIyA hai anya kaSAyakA udaya jyAM ara saMjvalanakaSAyamAtrake AdhIna haiM te kaSAyakuzIla haiN| ihAM aisA jAnanA, jo, saMjvalanakaSAyakA sthAnaka jinakari pramAda vyakta hoya aisA jAkai udaya na hoya, te kaSAyakuzIla haiN| bahuri jinakai mohakA udayakA tau abhAva hoya aru anyakarmakA udaya hai, so aisA hai; jaise jalakevirSe maMdamaMda laharikA hAlanA hoya taiseM pradezanikA tathA upayogakA calanA maMda hoya hai, jo, vyakta anubhavagocara nAhIM hai, bahuri muhUrtate upari upajeM haiM kevalajJAnadarzana jinakU aise nigraMtha haiM / bahuri atyaMta nAza bhaye haiM ghAtikarma jinake aise doyaguNasthAnavartI kevalI te snAtaka haiN| snAta vedasamAptau dhAtu tAkari snAtakazada hai, so sampUrNajJAnake arthameM hai / aiseM e pAMcahU cAritrapariNAmakI hAnivRddhi" bheda hotebhI naigamasaMgrahAdinayakI apekSAkari nigraMthahI haiN| ihAM vizeSa kahiye haiM / ihAM inakA dRSTAMta aisAbhI hai| jaise brAhmaNajAti AcAra adhyayana | | Adikari bhedarUpa hai, tauU brahmaNapaNAkari sarvahI brAhmaNa haiM, taiseM ihAMbhI jAnanA / tatvArtha| vArtikameM aiseM kahyA hai, jo, samyagdarzana ara nigraMtharUpa vastra AbhUSaNa Ayudha AdikA grahaNakari || rahita e doUrIti to sarvatra muninikai samAna hai / yAteM pAMcUhI bhedanivirSe nigraMthazabda yukta hai / / aaspiraaspxsexessexranisexdadiseatsuperiesbeserters For Private and Personal Use Only Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 766 // tareereasortasticoatosarvertiseases ihAM koI kahai, jo, e doU tau jAkai hoya ara vratakA bhaMga bhayA hoya, tAkai nigraMthapaNA ThahassA, so tuma pulAkakai mUlavatakA koI kAla kSetrake vazateM vratakA bhaMga kahyAhI hai / aiseM hoteM to gRhasthakaibhI nigraMthapaNA aavaigaa| jAteM vratakA bhaMgavAlekai nigraMthapaNA kahyA tau gRhasthakaibhI kahai / tAkA samAdhAna kIyA hai, jo, gRhasthakai nigraMtharUpa jaisA kahyA nama digaMbaramudrA | so nAhIM hai| tAteM tAkai nirmathapaNAkA prasaMga nAhIM hai / bahuri koI kahai, jo, koI namaliMgI | bheSI hoya tAkai nigraMthapaNA aavegaa| tAkU kahiye, jAkai samyagdarzana nAhIM tAteM nama hotebhI | nigraMthapaNA nAhIM hai doU bhaye nirmatha nAma pAvai // bahuri zlokavArtikameM kahI hai, jo, e pulAkAdi pAcuMhI nigraMtha nizcayavyavahAra doUna yakari | sAdhi kahe hai, yAteM je vastrAdika graMthakari saMyukta haiM te nigraMtha nAhIM haiN| jAteM bAhyaparigrahakA sadbhAva hoya tau abhyaMtarakA graMthakA abhAva hoya nAhIM / je zvetAMbarAdika bAhya parigraha vastrAdika hotebhI jaisA niryathapaNA Agamayuktikari siddha hoya hai taisA kahai haiM, tAkA ve hetu kahai haiM, jo, pariyaha to mUrchA hai, so vastrAdikameM mUrchA nAhI, tAtai te parigrahasaMjJA na pAvai aiseM kahai haiM / | tinakU kahiye, jo, aisA bAhyaparigraha hoteMbhI mUrchA na kaho ho, to srI dhana Adi bAhya || erasacreralissertaireatreatmissertairserasachcourttire For Private and Personal Use Only Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aakaaamsereasooraaseerasacrereassertsbrealits // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 767 // hoteMbhI mUrchA na hotI hoyagI, tinake rAkhanevAlebhI nigraMtha tthhreNge| tAteM yaha zvetAMbarAdikakA kahanA ayukta hai| jAte viSayakA grahaNa to kArya hai| ara mUrchA tAkA kAraNa hai| jo bAhyaparigraha grahaNa karai hai, so mUrchAteM karai hai / so jAkA mUrchA kAraNa naSTa hoyagA, tAkai bAhyaparigrahakA grahaNa kadAcitahI nAhIM hoyagA / bahuri jo viSayayahaNakU tau kAraNa kahai ara mUchAkU kArya kahai tinake matameM viSayarUpa jo parigraha tinake na hote mUrchAkA udaya nAhIM siddha hoya hai / tAteM jAke mohake udayateM mUrchA hoya hai tAteM parigrahakA grahaNa hoya hai ara jo Apa parigrahakU grahaNa karai hai, tAteM nirgathapaNA kadAcitahI nAhIM hai, yaha nirNaya hai // Age tina pulAkaAdi muninikI pheri vizeSakI pratipattike arthi sUtra kahai haiM- . // saMyamazrutapratisevanAtIliGgalezyopapAdasthAnavikalpataH saadhyaaH||47|| yAkA artha- saMyama 1, 3ruta 2, pratisevanA 3, tIrtha 4, liMga 5, lezyA 6, upapAda 7, sthAna 8 e ATha bhedarUpa anuyoga tinakari pulAka Adi nirgrathamuninikU sAdhaNe / tahAM pulAka bakuza pratisevanAkuzIla e tIni tau sAmAyika chedopasthApanA ina doya saMyamanivi varte haiM / bahuri kaSAyakuzIla haiM, te sAmAyika chedopasthApanA parihAravizuddhi sUkSmasAMparAya ina cyAri saMyamanivirSe For Private and Personal Use Only Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya | pAna 768 // varte haiM, bahuri nirmatha snAtaka e doU eka yathAkhyAtasaMyamavi varte haiM / bahuri zruta pulAka bakuza pratisevanAkuzIla ina tIninikai utkRSTa dazapUrvatAMI hai| bahuri kaSAyakuzIla ara nigraMtha inakai caudahapUrvatAI haiN| bahuri jaghanyakari pulAkakai tau AcArAMgahImeM AcAravastutAI hai / bahuri bakuza kuzIla nirgathake ATha pravacanamAtRkAtAI haiM / pAMca samiti tIni guptikA vyAkhyAnarUpa adhikAra AcArAMgameM hai, tahAMtAI hoya hai / bahuri snAtaka haiM te kevalI haiM, tinakai ruta nAhIM hai / bahuri pratisevanApulAkake tau paMcamahAvata eka rAtribhojanakI tyAga chaha vratanimeM parake vaza" jabarIteM eka vrata koIkI virAdhanA hoya hai| - ihAM koI pUche hai, kahA virAdhana hoya hai? tahAM kahiye, jo, mahAvratakI pratijJA mana vacana | kAya kRta kArita anumodanAkari tyAgarUpa hai, tAteM doSa lAganeke aneka bhaMga haiM / tAteM koI bhaMgameM parake vaza" virAdhanA hoya jAya hai / yaha sAmarthyahInapaNAkari dUSaNa lAgai hai / bahuri bakuza doyaprakAra hai; upakaraNavakuza, zarIravakuza / tahAM upakaraNavakuzakai tau bahutavizeSanikAra sahita kamaMDalU pIchI pustaka baMdhana Adi dharmopakaraNakI abhilASa hoya to yaha pratisevanA hai| bahuri zarIrabakuhai zakai zarIrakA saMskAra kadAcit karai taba pratisevanA hai / bahuri pratisevanAkuzIla mUlaguNa to virAdhai For Private and Personal Use Only Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / / navama adhyAya // pAna 769 // nAhIM ara uttaraguNanimeM koIka virAdhanA lagAvai, so pratisevanA hai / bahuri kaSAyakuzIla nigraMtha snAtakanikai pratisevanA nAhIM hai / jAkA tyAga hoya tALU koI kAraNakari grahaNa kari le tatkAla sAvadhAna hoya pheri na karai so pratisevanA kahiye, yAkU virAdhanAbhI kahiye / bahuri tIrtha kahatA | sarva tIrthaMkaranike samayavi sarvahI hoya haiM / bahuri liMga doyaprakAra hai, dravyaliMga bhAvaliMga / tahAM bhAvaliMgakari to pAMcUhI bhAvaliMgI haiM, samyaktvasahita haiM, munipaNAsU nirAdarabhAva kAhUkai nAhIM hai / bahuri dravyaliMgakari tinameM bheda hai / koI AhAra kare hai, koI anazana Adi tapa karai hai, koU upadeza karai hai, koU adhyayana | karai hai, koU tIrthavihAra karai hai, koU dhyAna karai hai, tAke aneka Asana karai haiM, koUko doSa | | lAgai hai, prAyazcitta le hai, koU doSa nAhIM lagA hai, koU AcArya hai, koU upAdhyAya hai, | | koU pravartaka hai, koU niryApaka hai, koU vaiyAvRtya karai hai, koU dhyAnavirSe zreNIkA prAraMbha karai hai, koUkauM kevalajJAna upajai hai, tAkI bAhya baDI vibhUtisahita mahimA hoya hai ityAdi mukhya | gauNa bAhyapravRttikI apekSA liMgabheda hai / aisA na jAnanA, jo, nama digaMbara yathAjAtarUpa sAmAnya | sarvakai hai, tAteM bheda hai / yaha to sarvakai samAna hai aiso na / koI zveta pIta rakta zAma Adi vastra || For Private and Personal Use Only Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkutA // navama adhyAya || pAna 770 // dhAre, koI jaTA dhAre, koI kaupIna dhArai, koI. daMDa dhArai, koI zastra dhArai, koI pAlakI cadai, koI stha caDhe ityAdika svarUpa liMgabheda nAhI, e sarva anyamatInike bheda haiN| tathA isa paMcamakAlameM jinamatameM bhI jainAbhAsa bhaye haiM / tinameM bheda paDyA hai / yaha kAladoSa hai / / bahuri lezyA pulAkakai tau tIni zubhahI hoya haiM / jAte yAkai bAhyapravRttikA AlaMbana | vizeSa nAhIM hai| apane munipaNAhIsUM kArya hai| bahuri bahuta tIvra maMda pariNAma nAhIM hoya haiN| bahuri bakuza pratisevanAkuzIlake chahabhI hoya haiN| ihAM apizabdakari aisA janAyA hai, jo, anya AcArya tIni zubhahI kahe haiM / bahuri kaSAyakuzIlakai kapotateM lagAya zuklaparyaMta cyAri hoya haiN| ihAMbhI anya AcAryanikI apekSA tIni jaannii| bahuri nigraMtha snAtakakai eka zuklahI | hai / lezyAke sthAnaka kaSAyanike maMda tIvra sthAnakanikI apekSA asaMkhyAta lokaparimANa kahe haiN| | so inakA palaTanA siddhAMtaniteM jAnanA // bahuri upapAdapulAka to utkRSTapaNe utkRSTasthitIvAle | sahasrArasvargake deva tinameM upajai tahAM aThAraha sAgarakI Ayu pAveM / bahuri bakuza pratisevanAkuzIla | utkRSTapaNe AraNa acyuta svargake deva bAIsa sAgarakI sthitIvAle tinameM upajai haiM / bahuri kaSAya| kuzIla nigraMtha tetIsa sAgarakI sthitIvAle sarvArthasiddhike devanivirSe utkRSTapaNe upaje haiN| bahuri For Private and Personal Use Only Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 771 // jaghanyakari e sarva saudharmakalpavirSe doya sAgarakI sthiti pAtra haiN| madhyake nAnAbheda yathAsaMbhava jAnane / bahuri snAtaka nirvANaprAptahI hoya hai | bahuri sthAna kahiye saMyamakI labdhike sthAnateM kaSAyakA tIvramaMdapaNA hai so hai nimitta | jinakU aise asaMkhyAta haiN| tahAM sarvajaghanya saMyamasthAna pulAka kaSAyakuzIla ina doUnikai | samAna hoya te asaMkhyAtasthAnatAI sAthI raheM, pIche pulAkakA vyuccheda hai| yAke agile sthAna nAhIM ara agile sthAna asaMkhyAta eka kapAyakuzIlakahI hoya anyakai te sthAna naahiiN| bahuri AgeM kaSAya| kuzIla pratisevanAkuzIla doU asaMkhyAtasthAnatAI lAra rahai haiM / doUnike samAnasthAna hoya hai / pIche pratisevanAkuzIlakA vyuccheda hai| agile sthAna yAkai hoya naahiiN| Age asaMkhyAtasthAna | kaSAyakuzIlakaihI hoy| aiseMhI pIche kaSAyakuzIlakA vyuccheda hai| yAteM upari kaSAyarAhata sthAna haiM | te nigraMthakahI haiM / tebhI sthAna asaMkhyAta haiM / pIche nigraMthakAbhI vyuccheda hai / AgeM eka sthAna || hai, so tAkU pAyakari snAtaka kevalI nirvANakU prApta hoya hai / aiseM e saMyamasthAna haiM / so avi. bhAgapraticchedanikI apekSA sthAnasthAnaprati anaMtakA guNAkAra hai / aiseM navamAM adhyAyameM saMvara | nirjarAkA svarUpa ara tinake kAraNake bheda svarUpa, anekaprakAra gupti samiti dharma anuprekSA pari- | Acertaircreasraliasoritereerasacreristics For Private and Personal Use Only Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // navama adhyAya // pAna 772 // pahakA jItanA, cAritra tapa aiseM vyAkhyAna bhayA / tAkU bhale prakAra jAni zraddhAna kari bhavyajIva haiM te inakA dhAraNa karau / mokSakI prAptikA yaha upAya hai / yAmeM tatpara honA yogya hai / aisA zrIgurunikA upadeza hai // // savaiyA ikatIsA // 1 // Azravanirodha rIti saMvara subodhanItikAraNa vibodha gIta jAniye sujJAnateM / gupati samiti dharma jAnUM anuprekSA marma sahana parISaha parIsyA zrama ThAniye uThAnateM // saMyama saMbhAri karau tapa avi. kAra dharau udyama vicAri dhyAna dhAriye vidhAnateM / navamAM adhyAyamAMhi bhASe vidhirUpa tAhi jAni dhAri karma TAri pAvau,zivamAna te // 1 // aise tatvArthakA hai adhigama jAteM aisA jo mokSazAstra tAvirSe navamAM adhyAya sampUrNa bhayA // 9 // For Private and Personal Use Only Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dazama adhyAya // pAna 773 // // namaH siddhebhyaH / / // AgeM dazamAM adhyAyakA AraMbha hai // -- * --- dohA- aSTakarmaLU naSTa kari, bhaye susiddha anaMta // __nami tinakuM vyAkhyA karUM, mokSapadAratha aMta // 1 // aiseM maMgalake arthi siddhanikU namaskAra kari, dazama adhyAyakI vacanikA likhiye haiN.|| tahAM sarvArthasiddhiTIkAkArake vacana haiM, jo, ziSya kahai hai, aMtakevirSe kahyA jo mokSapadArtha tAkA svarUpa kahanekA avasara hai / tahAM AcArya kahai haiM, yaha satya hai, paraMtu mokSakI prApti kevalajJAnakI prAptipUrvaka hai, tAteM pahale kevalajJAnakI utpattikA kAraNa kahiye haiM, tAkA sUtra ||mohkssyaat jJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevalam // 1 // yAkA artha- mohake kSayateM bahuri jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAya ina tInake kSayateM kevala SAFARPATIAFORAINAROPORTHOPRANAYAMAIRATAPDRAGAPRrapapna For Private and Personal Use Only Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya / pAna 774 // PAGAPRINSIOPANSIODONGARPRASARAMANADANGApargama jJAna upajai hai| tahAM prazna, jo, isa sUtrameM samAsa karaNA nyAyya thA, jAte sUtra laghu hotaa| kaise so kahiye haiM / yAmeM kSayazabda doya Aye, so eka tau kSayazabda ghaTatA bahuri dUsarI vibhakti ghaTatI bahuri cazabda na hotA, taba mohajJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAtkevalam aisA laghusUtra bnntaa| tAkA samAdhAna AcArya kahai haiM / yaha to satya hai / paraMtu yahAM vizeSa hai / prathama to cyAri ghAtikarmakA kSayakA anukrama kahaneke arthi vAkyabhedakari nirdeza kIyA hai / pahalI mohakA kSayakari aMtarmuhUrta kSINakaSAya nAma pAya tApIchai yugapat jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAya ina tInInikA kSaya kari kevalajJAnakU prApta hoya hai / esaiM tinakA kSayateM kevalajJAnakI utpatti hoya hai / yAhIteM hetu hai lakSaNa jAkA aisI paMcamIvibhaktikA nirdeza kIyA hai| tahAM pUche hai, mohakA kSaya pahalI kauna rIti karai hai ? sohI kahiye haiN| tahAM prathama tau bhavya hoya, bahuri samyagdRSTi hoya, bahuri pariNAmakI vizuddhatAkari varddhamAna hoya, so jIva asaMyatasamyagdRSTi saMyatAsaMyata pramatta apramatta ina cyAri guNanivirSe koI guNasthAnameM mohakI sAta prakRti mithyAtva samyamithyAtva samyaktvaprakRti anantA. | nubandhI krodha mAna mAyA lobha inakA kSayakari kSAyika samyagdRSTi hoyakari jaba kSapakazreNI caDha|| vAne sanmukha hoya adhaHpravRttikaraNakU apramattaguNasthAnavirSe pAyakari apUrvakaraNapariNAmakA prayoga Mirreriwixixixixivirseravertworrertaireritvists For Private and Personal Use Only Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 775 / / SAKSPIRINGAPRIMARRIAGARGOPOSPRINFORMINORN kari apUrvakaraNa nAmA kSapakazreNIkA guNasthAnakU bhogikari tahAM navIna zubhapariNAma tinameM kSINa kIye haiM pApaprakRtinike sthiti anubhAga jAneM, bahuri vadhAyA hai zubhakarmakA anubhAga jAne, aisA hoya anivRttikaraNapariNAmakI prAptikari anivRttivAdarasAMparAyanAma navamAM guNasthAnakU caDhikari tahAM kaSAyanikA aSTaka jo apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa tAkA sattAmeMsU nAzakari pheri napuMsakavedakA nAzakari pheri strIvedakA kSayakari bahuri nokaSAyakA SaTka hAsya rati arati zoka bhaya jugupsA inakU puruSavedavi kSepaNakari kSaya krai| bahuri puruSavedakU krodhasaMjvalanameM kSepai / bahuri krodhasaMjvalanaLU mAnasaMjvalanavirSe kSepai / bahuri mAnasaMjvalanakU mAyAsaMjvalanavirSe kSepe / bahuri mAyAsaMjvalanakU lobhasaMjvalanavirSe kSepai / aiseM saMkramaNavidhAnakari anukramaNateM kSayakari bAdarakRSTikA vibhAgakari, lobhasaMjvalanakU sUkSma kari, ara sUkSmasAMparAya nAma kSapaka guNasthAna dazamAMkU bhogikari, tahAM samastamohanIyakarmaLU mUlate nAzakari, kSINakaSAyapaNAkU pAyakari utAyA hai mohanIyakarmakA bojha jAmeM tisa bAramA guNasthAnakA upAMtya kahiye aMtyasamaya tAke pahale samaye nidrA pracalA nAma doya prakRtikA kSaya kari, bahuri pAMca jJAnAvaraNa cyAri darzanAvaraNa pAMca aMtarAya ina caudaha prakRtinikA bAramA guNasthAnake aMtasamaye kSayakari, EassertivatBrezebratviadioudsosorts For Private and Personal Use Only Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 776 // tAke anantarahI jJAnadarzana hai svabhAva jAkA aisA kevala nAmA AtmAkA paryAya aciMtya hai vibhUtikA vizeSa jAmeM aisI avasthAkU pAvai hai / aiseM ihAM taresaThi prakRtinikA sattAmeMsU nAza kari kevalajJAna upajAvai hai / ghAtikarmakI / 17 / AyukarmakI / 3 / nAmakarmakI / 13 // AgeM ziSya kahai hai, jo, mokSa kaisai hetuteM hoya hai ara tAkA lakSaNa kahA hai ? aise pUcha sUtra kahai haiM ||bndhhetvbhaavnirjraabhyaaN kRtsnakarmavipramokSo mokSaH // 2 // yAkA artha-- baMdhakA kAraNa je mithyAtva Adi tinakA abhAva ara nirjarA ina doUniteM samasta karmakA atyaMta abhAva hoya, so mokSa hai| tahAM mithyAdarzanaAdi je baMdhake kAraNa tinakA abhAvateM tau navIna karmakA baMdha nAhIM hoya hai / bahuri pUrva kahe je nirjarAke kAraNa tinakU nikaTa hoteM pUrvabaMdha je karma tinakA abhAva hoya / aise e doU kAraNa hoya taba bhava kahiye paryAyakI sthitikA kAraNa jo Ayukarma tisakI sthitike samAna sthiti kIye hai avazeSa | karmakI avasthA jAneM aisA kevalI bhagavAn tAkai ekakAla samasta avazeSa karmakA vipramokSa kahiye atyaMta abhAva so mokSa hai / aisI pratItirUpa karanA / ihAM kahai hai, jo, karmakA abhAva doya prakAra hai, yatnasAdhya ayatnasAdhya / tahAM caramazarIrI AtmAkai naraka tiryaMca deva ina tIni AyukA taubaMdha AttpreritsabsertebratSaatxesisaxemberitain. For Private and Personal Use Only Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 777 / / urGet0s aasabseresubroxesabreto 4000+DeoriessertopurA | hoya nAhI, tAteM pahalehI abhAva hai, so tau ayatnasAdhya hai / ara yatnasAdhya kahiye haiM, asaMya tasamyagdRSTi Adi cyAri guNasthAnanivirSe koI eka guNasthAnavirSe mohanIyakarmakI sAta prakRtikA kSaya karai hai| bahuri nidrAnidrA; pracalApracalA; styAnagRddhi; narakatiryaMcagati; ekeMdriya, dIMdriya, vIMdriya, caturiMdriya e cyAri jAti; narakatiryaMcagatiprAyogyAnupUrvya; AtApa; udyota; sthAvara; sUkSma; sAdhAraNa ina solahaprakRtinikA anivRttivAdarasAMparAyaguNasthAnavirSe yugapat kSaya karai hai / bahuri tAteM parai tisahI guNasthAnameM apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa ATha kaSAya kSaya karai hai / bahuri tisahI guNasthAnameM anukramateM napuMsakveda ara strIvedakU kSaya karai hai / bahuri tahAMhI nokaSAya Sad hAsya rati arati zoka bhaya jugupsA inakU ekakAla kSaya karai hai / tApIche tisahI guNasthAnameM anukramakari puruSaveda saMjvalana krodha mAna mAyA inakA atyaMta nAza karai hai / aiseM chattIsa prakR. tikI navameM guNasthAnavirSe vyucchitti hai / bahuri lobhasaMjvalana sUkSmasAMparAya dazamaguNasthAnavirSe nAzakU prApta hoya hai / bahuri kSINakaSAya bAramA guNasthAna jo chadmastha vItarAga tAke upAMtyasamaya jo aMtasaMyamateM pahalA samaya tAvirSe nidrA pracalA e doya kSaya hoya haiM / bahuri tAke aMtake | samaya pAMca jJAnAvaraNa cyAri darzanAvaraNa pAMca aMtarAya ina caudaha prakRtinikA kSaya hoya hai / m isexiboexisastarts: For Private and Personal Use Only Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INCODesertebeatherapresortants // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 778 // aiseM ihAMtAI to taresaThi prakRtikA kSaya bhyaa| tApIche ayogakevalI caudahavAM guNasthAnameM | picAsI prakRti kSaya hoya haiM, tAmeM aMtyakA pahalA jo upAMtya samaya tAvi bahattarI prakRtikA kSaya hoya hai / tinake nAma doya vedanIyameMsU eka tau vedanIya, devagati, audArika, vaikriyaka, AhAraka, taijasa, kArmaNa e pAMca zarIra inake baMdhana 5, inake saMghAta 5, saMsthAna 6, audArika vaikriyaka AhAraka zarIrake aMgopAMga tIni 3, saMhanana chaha 6, varNa prazasta aprazasta pAMca 5, gaMdha doya 2, rasa prazasta aprazasta 5, ATha sparza 8, devagatiprAyogyAnupUrvya 1, agurulaghu 1, upaghAta 1, paraghAta 1, uchvAsa 1, vihAyogati prazasta aprazasta 2, paryAptaka 1, pratyekazarIra 1, sthira asthira 2, zubha azubha doya 2, durbhaga 1, susvara duHsvara doya 2, anAdeya 1, ayaza kIrti 1, nirmANa 1, nIcagotra 1, aiseM bahattarI bahuri tAke aMtyasamaye terA prakRtikA kSaya hai, tinake nAma doya vedanIyamesU eka vedanIya 1, manuSyagati 1, manuSyaAyu 1, paMceMdriyajAti 1, manuSyagatiprAyogyAnupUrvya 1, trasa 1, bAdara 1, paryAptaka 1, subhaga 1, Adeya 1, yazaHkIrti 1, tIrthakara 1, uccagotra 1 e teraha / aiseM sarva karmakA atyaMta abhAva, so mokSa hai // ___ anyavAdI koI anyathAprakAra kalpai so nAhIM hai / bahuri aiseM kahaneteM sAmarthyateM aisAbhI | For Private and Personal Use Only Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasidivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 779 // SAGApnAHAPARNAGARPANGANPAIGNOPPORAJERRORNERSExapa | siddha hoya hai, jo, ekadeza karmakA kSaya hai, so nirjarA hai, yAteMhI tisa nirjarAkA lakSaNakA sUtra nyArA na kiiyaa| ihAM prazna, jo, karma tau anAdike haiM, tAteM jinakA Adi nAhI . tAkA aMtabhI nAhI cAhiye, tAteM karmakA nAza kalpanA yukta naahiiN| tAkA samadhAna, jo, yaha ekAMta nAhIM / jAte pratyakSa dekhiye hai, jAkA Adi nAhIM tAkA aMta hai| jaise bIja je annaAdi haiM, tinakA saMtAna to Adirahita hai| aru amiAdikari bIja dagdha hoya jAya taba pheri saMtAMna nAhIM hoya hai; taiseM mithyAdarzana AdikA saMtAna anAdi hai| so dhyAnarUpa amikari | karmabIja dagdha hoya taba saMsArarUpa aMkurAke upajanakA abhAvateM mokSa hoya hai| bahuri dravyakarma haiM te dravyarUpa pudgalaparamANuke skaMdha haiM, so karmarUpa pariNamanA paryAya hai, so tisa paryAyakA nAza hai| jIvake saMbaMdhate atyaMta vinAza hai / pudgaladravyapaNAkari vinAza nAhIM hai / bahuri mokSa aisA zabda mokSa asane dhAtukA nipajai so bhAvasAdhana hai| AtmAteM karmakA nyArA honA mAtra kriyAkU mokSa kahiye hai aisA jAnanA // AgeM pUche hai ki, e dravyakarmakI prakRti haiM te pudgalamayI haiM, tinakA abhAvahIte mokSa nizcaya kIjiye hai, ki bhAvakarmakAbhI abhAva kahiye ? aiseM pUche sUtra kahai haiM SAFARPORNEAPKINFOPORNCONOKARNEAPKORAGAPORNPIRIraparn For Private and Personal Use Only Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 780 // // aupazamikAdibhavyatvAnAM ca // 3 // yAkA artha - jIvake pUrva bhAva aupazamika Adi kahe the, tinamaiM aupazamika ara Adi zabdateM anya ara pAriNAmikameM bhavyatva inakAbhI abhAvateM mokSa hai / ihAM bhavyakA grahaNa tau anyapAriNAmikakA niSedhake arthi hai| jIvatva Adi pAriNAmikakA mokSameM abhAva nAhIM hai / tAteM pAriNAmikameM tau bhavyatvakA aupazamika Adi bhAvanikA abhAvateM mokSa hoya hai, aisA jAniye / ihAM tarka, jo, dravyakarmakA nAza hote bhAvakarmakA nAza sAmarthyatehI jAnyA jAya hai / tAteM bhAva hai so tau dravyake nimittateM hoya hai / jaba dravyakarmakA nAza bhayA, taba bhAvakarmakA nAza hoyahI hai| tAkA samAdhAna, aisA ekAnta nAhIM hai, jo, kAraNakA abhAva hote kAryakAbhI avazya abhAva hoya / jaisaiM ghaTa kArya hai so daMDa Adi kAraNate upajai hai, so daMDaAdikA abhAva hoteM ghaTakA nAza nAhIM dekhiye hai| tAteM sAmarthyakari jAniye hai| toU tAke spaSTa karaneke arthi pheri kahane meM doSa nAhIM hai / / Age ziSya kahai haiM, jo, mokSa bhAvanikA abhAvarUpa hai to aupazamika Adi bhAvanike abhAvakIjyoM sarva kSAyikabhAvanikIbhI vRtti hote muktajIvakA nAma ThaharasI, abhAvamAtra mokSa For Private and Personal Use Only Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya / pAna 781 // tthhyaa| AcArya kahai haiM, jo, aise to jaba hoya jo vizeSa na kahiye / ihAM vizeSa hai| aise pUrvasAmAnyasUtrakA vizeSa kahanekU sUtra kahai haiM // anyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasiddhatvenyaH // 4 // ___ yAkA artha- kevalasamyaktva jJAna darzana siddhatva ina bhAvanivinA anyabhAvanikA ihAM anyatra aisA zaddhakI apekSAkari paMcamI vibhaktikA nirdeza hai / tAteM aisA jAniye, jo, kevalasamyaktva jJAna darzana siddhatvavinA anyavirSe pUrvasUtrakI vidhi hai / ihAM anyatrazabda varjanake arthameM hai / aru anyazabdapari vala pratyaya hai so svArthavirSe hai / bahuri prazna, jo, mokSa bhaye e cyArihI bhAva avazeSa rahyA kahyA tau anaMtavIryAdikakAbhI abhAva aayaa| tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa naahiiN| anaMtavIryAdika haiM, te jJAnadarzana avinAbhAvI haiN| tAteM unake kahane meM tebhI giNi lenno| inameM vizeSa nAhIM kahyA / jAte anaMtavIrya sAmarthya kari hIna tau anaMtanAnadarzanakI | pravRtti hoya nAhIM / bahuri sukha hai so jJAnamayahI hai / jJAnavitA jaDakai vedanA nAhIM // bahari prazna, jo, makta bhaye pI, kicha AkAra nAhI, tAteM anAkAra hai, so to abhAvahI hai / tAkA samAdhAna, jo, anAkAra nAhI hai-tisa zarIrateM mukta bhayA tisa zarIrake AkAra jIvake For Private and Personal Use Only Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 782 // | amUrtikapradezanikA AkAra hai / bahuri prazna, jo, zarIrakai AkAra zarIrameM rahai, jeteM rahai hai / ara jIvakA pradeza svAbhAvika lokake AkAra hai, so jaba zarIrakA abhAva bhayA taba lokAkAzake pradeza parimANa vistayA cAhiye, yaha prasaMga Avai hai / tAkA samAdhAna, jo, yaha doSa nAhIM hai / jAteM | visarpaNAkA kAraNakA abhAva hai / nAmakarmakA saMbaMdha saMkoca vistAra... kAraNa thA, tAkA abhAva bhayA / taba pheri saMkoca vistAra honekA abhAva hai / bahuri prazna, jo, aiseM hai, kAraNake abhAvateM saMkoca vistArakA abhAva hai, to gamanakA kAraNakAbhI abhAva hai| tAteM UrdhvagamanabhI na prApta hogA, jaise nIcA UMcA tiryaggamana nAhI; taiseMhI UrdhvagamanabhI nAhIM / aiseM hoteM jahAM mukta bhayA tahAMhI avasthAna cAhiye / tAkA samAdhAnakA sUtra kahai haiM // tadanantaramUrva gacchatyAlokAntAt // 5 // ___ yAkA artha- sarvakarmakA abhAva bhayepI, jIva Urdhvagamana karai hai, so lokake aMtatAI jAya hai / bahuri ihAM tadanaMtara kahiye tAke anaMtara, so kauMna ? sarvakarmakA abhAva honA tAke anaM- | tara / bahuri ihAM AlokAntAt meM AG upasarga hai so abhividhiarthameM hai / tAteM aisA artha | bhayA, jo, lokake aMtatAI gamana hai, AgeM alokameM nAhIM hai / yAteM aisAbhI jAniye, jo, | For Private and Personal Use Only Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 783 // mukta hoya tathA tiSThebhI nAhIM hai bahuri anyadizAkuMbhI na jAya hai // AgeM pUche hai, jo, yaha Urdhvagamanahetuke kahevinA kaise nizcaya kariye ? aiseM pUche tAke nizcaya karanekU hetu kahai haiM ||puurvpryogaadsnggtvaabndhcchedaattthaagtiprinnaamaacc // 6 // yAkA artha- pUrvake prayogate asaMgapaNeteM baMdhake chedateM taisAhI gatipariNAmateM ina cyAri hetunateM Urdhvagamana nizcaya karanA / Age kahai haiM, hetukA artha puSTabhI hai toU dRSTAMta aru sama. rthanavinA sAdhya ke sAdhanekU samartha nAhIM hoya hai / tAteM vAMchitasAdhanekU dRSTAMta kahiye haiM // AvidhdakulAlacakravavyapagatalepAlAbuvaderaNDabIjavadagnizikhAvaJca // 7 // __yAkA artha- pUrvaM hetu kahyA tinake e cyAri dRSTAMta haiN| phirAye kumArake cAkakIjyoM lepate rahita bhaye tUMbIkIjyoM eraMDake bIjakIjyauM amikI zikhAkIjyoM aise cyAri dRSTAMtanikari Urddhagamana jAnanA / pahale sUtrameM kahe je cyAri hetu ara isa sUtrameM kahe je cyAri dRSTAMta tinakA yathAsaMkhya saMbaMdha karanA / sohI kahiye hai| jaise kumArake prayogate bhayA jo hastakA aru daMDakA ara cAkakA saMyoga, tisakari bhayA jo cAkakA phiranA, so kumAra phirAvatA rahi gayA | tauU pahale prayogate jahAMtAI vAke phiranekA saMskAra na miTai, tahAMtAI phiravauhI karai / aisAhI SAFARPANCHANPATIONFARPANCHAPRINCIPARINEIRPORAPARPRIASIPR For Private and Personal Use Only Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dazama adhyAya || pAna 784 // saMsAraviSai tiSThatA jo jIva tAneM muktikI prAptike artha bahutavAra pariNAma citavana abhyAkari rahyA thA so mukti bhaye pIche tisa abhyAsakA abhAva bhayA, tauU pahale abhyAsapUrvaka muktajIva kai gamana nizcaya kIjiye hai | bahuri jaiseM mRttikAkA lepateM tUMbA bhanyA hoya utari jalaviSai paDyA pIcheM jalake saMbaMdha mATI jAya taba halakA hoya jalake Upara Aya jAyaH taiseM karmake bhArakari davyA paravaMza bhayA AtmA tisakarmake saMbaMdha saMsAraviSai niyamakari paDyA hai / jaba karmakA milApa dUri hoya taba UrdhvahI gamana hoya / bahuri jaisaiM eraMDakA bIja eraMDakA DoDAmeM baMdhANarUra thA, jaba DoDA sUkikari tiDake, tabaMdhANameMM uchAra Urdhva calaiH taiseM manuSya Adi bhavakI prApti karaNahArI je gati jAti nAma Adi sakalakarmI prakRti tAkA baMdhANa meM AtmA hai, jaba isa baMdhakA cheda hoya, bata muktajIva kai manakA nizcaya hoya hai / bahuri jaisaiM sarvatarapha gamana karanahArA jo pavana tAkA saMbaMdha karirahina jo dIpakI zikhA loya so apane svabhAvateM UMcIhI caDhaiH taiseM muktajIva bhI sarvatarapha gamanarUpa vikArakA kAraNa jo karma tAke dUri hoteM apanA svabhAva UrdhvagamanarUpa hai tAteM UMcAhI gamana kareM hai // Age pUche haiM, jo, mukta bhaye AtmA UrdhvagamanasvabhAvI hai, tau lokake aMta Urdhva For Private and Personal Use Only Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 785 // kyoM jAya nAhI? aiseM pUche sUtra kahai haiM ||dhrmaastikaayaabhaavaat // 8 // yAkA artha- muktAtmA lokake aMtatAI jAya hai / parai alokameM na jAya hai / jAteM tahAM dharmAstikAyakA abhAva hai / gati upagrahakA kAraNa jo dharmAstikAya so lokateM parai upari nAhIM hai| tAteM muktAtmAkA alokameM gamanakA abhAva hai| bahuri dharmAstikAyakA abhAva sarvatra mAniye to lokaalokake vibhAgakA prasaMga hoya / aiseM jananA // __AgeM pUche hai, ki, e nirvANakU prApta bhaye jIva tinake gati jAti Adika to kAraNa nAhIM / tAteM inavirSe bhedakA vyavahAra nAhIM hai ki kichU bhedakA vyavahAra kIjiye ? tAkA uttara, jo, kathaMcit bhedabhI kariye hai, so kAherauM kariye ? tAkA sUtra kahai haiM ||kssetrkaalgtilinggtiirthcaaritrprtyekbuddhbodhit jJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabahutvataH sAdhyAH // 9 // yAkA artha- kSetra, kAla, gati, liMga, tIrtha, cAritra, pratyekabuddhavodhita,' jJAna, avagAhanA, hA aMtara, saMkhyA, alpabahutva ina bAraha anuyoganikari siddhajIva bhedarUpa sAdhane / kSetrAdi bAraha || For Private and Personal Use Only Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 786 // / anuyoganikari siddhanikaM bhedarUpa karane / tahAM doya naya lagAvaNI, pratyutpannagrAhakanaya bhUtaprajJApananaya / ina do nayanikI vivakSAkari bheda sAdhanA / sohI kahiye haiM / tahAM prathamahI kSetrakari tau kauna kSetravi siddha hoya haiM ? pratyutpannagrAhInayakI apekSAkari siddhakSetraviSai athavA apane AtmAke pradezaniviSai siddha hoya hai, athavA AkAzake pradezaniviSai siddha hoya hai aiseM kahanA / ara bhRtaprajJApananayA pekSAkari janmakI apekSA tau paMdraha karmabhUmikA janmyA javi tahAM siddha hoya hai / bahuri hAMkA janmyA koI devaAdi anya kSetrameM lai jAya tau DhAI dvIpa manuSyanikA kSetra hai, tisa sarvahI kSetra siddha hoya haiM / ihAM pratyutpannagrAhI naya vartamAnamAtrapadArtha grahaNa kare hai, so aisA naya RjusUtra hai / tathA zaha samabhirUDha evaMbhUtabhI yAhI nayakA parivAra hai / bahuri bhUtanaya naigama hai ! bahuri kAlakara kaunase kAlameM siddha hoya haiM ? tahAM pratyutpannagrAhI nayakI apekSAkari ekasamayaviSahI siddhagati prApta hoya haiM / bahuri bhUtaprajJApananayakI apekSAkari sAmAnyakari utsa rpiNI avasarpiNI ina doUhI kAlaviSai jIva siddha hoya haiM / bahuri vizeSakara avasarpiNakA suSamaduHSama jo tIsarA kAla aMtakA bhAgaviSai upajyA ara duHSamasuSamA jo cauthA kAla tisa sarvaviSai upajyA jIva siddhagati pAve hai, so duHSamA pAMcamAM kAlameM mokSa pAveM hai / ara duHSamA jo pAMcamAM For Private and Personal Use Only 23 Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 787 // 440repertosakxsakss | kAla tisavirSe upajyA tisa kAlameM tathA anyakAlameM siddhagati nAhI pAvai hai / bahuri koI devAdikakA le gayA sarvahI kAlanimeM utsarpiNI avasarpiNImeM siddhagati pAvai hai / bahuri gativirSe pratyutpannagrAhInayakI apekSA siddhagatihIvirSe siddha hoya hai / bahuri bhUtagrAhInayakI apekSA manuSyagatite siddhagati pAvai hai / bahuri liMgavirSe pratyutpannanayakI apekSA vedarahita siddhagati hai| bahuri bhUtagrAhInayakI apekSA bhAvaveda tInAMhIkari kSapakazreNI caDhi mokSa pAvai hai / dravyavedakari puruSavedahIkari pAvai hai / athavA nigraMthaliMgahIkari siddhagati hoya hai / tathA bhUtanaya apekSA sagraMthaliMgakaribhI hoya hai // bahuri tIrtha doyaprakAra / keI to tIrthaMkara hoya mokSa pAvai ara keI sAmAnyakevalI hoya mokSa pAvai / sobhI doyaprakAra / keI to tIrthakara vidyAmAna hoya tisa samaya mokSa pAveM / keI jisakAla tIrthaMkara vidyamAna na hoi tisa kAlameM mokSa pAvai / bahuri cAritravirSe pratyutpannanayaapekSA tau cAritranikA abhAvahIkari siddhi hoya hai / tahAM cAritrakA nAma nAhIM / bahuri bhUtagrAhInayakI apekSA anaMtara apekSA to yathAkhyAtacAritrakArahI mokSa pAvai haiM / bahuri aMtarakI apekSA to | sAmAyika chedopasthApanA sUkSmasAMparAya yathAkhyAta ina cyAriniteM kahiye / tathA koIkai parihAra atsapproatsastertoisexstoertisextortoisserts 0 4 For Private and Personal Use Only Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dazama adhyAya // pAna 788 // vizuddhi hoya taba pAhateM kahiye / bahuri pratyekabuddha tau apanI zaktihIkari svayameva jJAna pAva arabodhita kahiye parake upadezateM pAvai / tahAM keI tau pratyekabuddha mokSa pAvai haiM / keI bodhitabuddha mokSa pAvai haiM / bahutakari pratyutpannanayaapekSA to eka kevalajJAnakari siddha haiM / bahuri bhUtagrA kI apekSA keI tau mati zruta ina doU jJAnakarihI kevala upajAya mokSa pAvai haiM / keI mati zruti avadhi manaHparyaya ina cAroMhI jJAnakari kevala upajAya mokSa pAvai haiM / bahuri avagA - hanA utkRSTa tau pAMcasau pacIsa dhanuSakI kAya jaghanya sADhAtIni hAthakI kAya kichu ghATi / bahuri madhyake nAnAbheda, inameMteM eka avagAhanAteM siddhagati pAvai hai / tahAM pratyutpannanayakI apekSA dezona leNI // bahuri aMtara kahA so kahai haiM // tahAM je siddha hoya haiM tinake anaMtara tau jaghanya doya samaya haiM ara utkRSTa ATha samaya haiM / bahuri anaMtara jaghanya tau ekasamaya ara utkRSTa chaha mahInA hai / bahuri saMkhyA jaghanyakari to ekasamayahI ekahI siddhagati pAvai / bahuri utkRSTa ekasamayameM eksau ATha jIva mokSa pAvaiM haiM / bahuri kSetra AdikA bhedake bhedateM paraspara saMkhyA lagAIye / tahAM alpabahutva hai, sohI kahiye haiN| hAM pratyutpannanayakI apekSA siddhakSetrahIvirSe siddha bhaye / tahAM alyabahutva nAhIM / bahuri bhUtagrAhI - For Private and Personal Use Only Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya ||paan 789 // SANTOPRAKAPOONGAROONPRASNAPostgasprosagaPORN nayakI apekSA kSetrasiddha doyaprakAra haiM, janmate sNhrnnte| tahAM saMharaNasiddha alpa haiM, thore haiM / inateM saMkhyAtaguNA janmasiddha haiM / bahuri kSetranikA vibhAgavi UrdhvalokateM siddha bhaye alpa haiN| tinake saMkhyAtaguNA adholokateM siddha bhaye haiM / tinateM saMkhyAtaguNA tiryaglokasiddha haiN| bahuri sabateM thorA samudrate siddha bhaye haiM, tinateM saMkhyAtaguNA dvIpateM siddha haiM / aiseM sAmAnya / inakA vizeSa sarvate stoka lavaNasamudrate bhaye siddha haiM / tigate saMkhyAtaguNA kAlodasamudrate bhaye siddha haiN| tinateM saMkhyAtaguNAM jaMbUdvIpate bhaye siddha haiM / tinateM saMkhyAtaguNA dhAtakIdvIpateM bhaye siddha haiN| tina saMkhyAtaguNA puSkarA te bhaye siddha haiM / aiseMhI kAlaAdikA vibhAga alpabahutva jAnanA / / tahAM kAlakA vibhAga utsarpiNIkAlameM siddha bhaye tinate avasarpiNImeM bhaye vizeSakari adhika haiM / bahuri utsarpiNI avasarpiNI vinA siddha bhaye te tinateM saMkhyAtaguNe haiM / bahuri pratyu. tpannanayApekSAkari ekasamaye siddha bhaye isa apekSAmeM alpabahutva nAhIM hai / bahuri gativiNe pratyu. tpannanayakI apekSA to alpabahutva nAhIM / bahuri bhUtanayApekSAteM anaMtara apekSA tau manuSyagatihI hai| tahAM alpabahutva nAhIM / bahuri ekagatikA aMtara apekSA tiryaMcagatike Aye manuSya hoya | siddha bhaye to sarvate stoka haiM / tinata saMkhyAlaganuSyagatite manuSya hoya siddha bhaye haiM / bahuri CAPIOPORNFOPANAPOPoorgappsOPoogPasCIOPARNAGAOPAN For Private and Personal Use Only Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayanaMda || dazama adhyAya // pAna 790 // tinateM saMkhyAtaguNA narakagatiteM manuSya hoya siddha bhaye haiM / tinateM saMkhyAtaguNA devagatiteM manuSya hoya siddha bhaye haiM / bahuri vedakara pratyutpannanayakari tau vedarahita siddha hoya haiN| tahAM alpabahutva nAhIM hai / bhUtanayaapekSA sarvateM stoka tau napuMsakavedateM zreNI caDhi siddha bhaye haiM / tinateM saMkhyAtaguNA strIvedateM zreNI caDhi bhaye haiM / tinateM saMkhyAtaguNA puruSavedateM zreNI caDhi bhaye haiM / bahuri tIrthakara tIrthakara hoya siddha bhaye thore haiM, tinateM saMkhyAtaguNA sAmAnyakevalI bhaye siddha haiM | bahuri cAritrakari pratyutpannanayaapekSA cAritravinAhI siddha bhaye kahiye / tahAM alpabahutva nAhIM / bahuri bhUtanayApekSayA anaMtara cAritra yathAkhyAtahIteM siddha hoya haiN| tahAMbhI alpabahutva nAhIM / bahuri aMtarasahita cAritraapekSA paMcacAritrateM bhaye alpa haiM / tinateM saMkhyAtaguNA cyAriteM bhaye haiM / bahuri pratyekabuddhaniteM bhaye alpa haiM / tinateM saMkhyAtaguNA bodhitabuddha bhaye siddha haiM / bahuri prajJAnakari pratyutpannanayaapekSA tau kevalajJAnateM siddha bhaye tinameM alpabahutva nAMhI / bahuri bhUtanayaapekSA doya jJAnateM siddha bhaye alpa haiM, tinateM saMkhyAtaguNA cyAri jJAnateM bhaye siddha haiM / bahuri tinateM saMkhyAtaguNA tIna jJAnateM bhaye siddha haiM / bahuri avagAhanAkari jaghanya avagAhanAteM siddha bhaye sarvateM thore haiM / tinateM saMkhyAtaguNA utkRSTaavagAhanAteM bhaye siddha haiM / tinataiM saMkhyAta For Private and Personal Use Only Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 791 // guNA madhyaavagAhanAteM bhaye siddha haiM / bahuri saMkhyAvirSe ekasamayameM utkRSTapaNeM ekaso ATha siddha hoya haiM / te to sarva thore haiM / tinateM anaMtaguNA pacAsatAIkI saMkhyAteM bhaye siddha haiM / tinateM asaMkhyAtaguNA guNacAsateM lagAya pacIsakI saMkhyAtAI bhaye siddha haiM / bahuri tinateM saMkhyAtaguNe coIsa lagAya ekatAIMkI saMkhyAteM bhaye siddha haiM / aiseM jAnanA / ihAMtAI TIkAkA vyAkhyAna hai // aiseM tattvArthakA hai adhigama jAteM aisA jo mokSazAstra tAviSai dazama adhyAya sampUrNa bhayA // svargApavargasukhamAptumanobhirArye / jainendrazAsanavarAmRtasArabhUtA // sarvArthasiddhiriti sadbhirupAttanAmA / tattvArthavRttiranizaM manasA pradhAryA // 1 // yAkA artha - svargamokSake pAvanekUM hai mana jinakA aise Arya kahiye mahaMta puruSa, tinakara yaha tattvArthakI vRtti niraMtara manakari dhAraneyogya hai / kaisA hai yaha ? jineMdrakA zAsana kahiye mata AjJA mArga, sohI bhayA uttama amRta, tAkA sArabhUta hai / bahuri kaisI hai ? sarvArthasiddhi aisA satpuruSanikara pAyA hai nAma jAneM // 1 // 1 tattvA sarva stoka haiM / tinata saMkhyAH / Nvanti ye paripaThanti sudharmabhaktyA // For Private and Personal Use Only Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayadaMjA kRSNa dazama adhyAya // pAna 792 // haste kRtaM paramasidhdisukhAmRtaM tai / rmatyAmarezvarasukheSu kimasti vAcyam // 2 // yAkA artha -- ye puruSa yaha kahI jo tatvArthavRtti tAhi bhaleprakAra dharmakI bhaktiteM suNa haiM / bahuri nIkeM par3heM haiM, te jAnyA hai tatvArthakA yathArthasvarUpa jinaneM aise bhaye saMte tinaneM parama siddhi jo mokSa tAkA svarUpa amRta so hastaviSai kIyA / anya je cakravartIpada indrapadake sukhaniviSa kichu kahane yogya hai kahA ? kichu bhI nahIM hai || 2 || yenedamapratihataM sakalArthatattva- / mudyotitaM vimalakevalalocanena // bhaktyA tamadbhutaguNaM praNAmAmi vIra / mArAnnatAmaragaNArcitapAdapITham // 3 // yAkA artha- maiM juhUM TIkAkAra so taM kahiso vIra kahiye zrIvarddhamAna aMtimatIrthaMkara paramadeva tAhi bhaktikari praNAma karau hauM / te kauna? jinaneM yaU nirvAdha sakalapadArthakA svarUpa yathArtha kahyA pragaTa kIyA / so kaise haiM? ve nirmala kevalajJAna haiM netra jinake / bhAvArtha - sAkSAt dekhi - kari kahe haiM / bahuri kaise haiM? adbhuta AzcaryakArI haiM guNa jinameM / bhAvArtha- atizayakari sahita haiM / bahuri kaise haiM? nikaTa Ayakari name je amara kahiye deva tinake gaNa kahiye samUha tinakari pUjita hai siMhAsana jinakA / bhAvArtha- sarva devani ke deva haiM / For Private and Personal Use Only extrove Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 793 // SamasapneIgORIAppeaparasparaPROICIAN Age tatvArthavRtti sarvArthasiddhi hai nAma jAkA tisavirSe tatvArthakA dazamAM adhyAya samApta bhayA // yAkA tAtparya tatvArthavArtikavirSe kahyA hai so likhiye haiM aise nisargaadhigamavirSe ekatai upajyA jo tatvArthazraddhAnasvarUpa samyagdarzana zaMkAdiatIcAranikari rahita saMvega anukaMpA Astikyakari jAkA pragaTa honA aisA vizuddha tAhi aMgIkArakari, bahuri tisahIkI prAptikari vizuddha bhayA jo samyagjJAna tAhi aMgIkArakari, bahuri nAmaAdi nikSepa pratyakSamamANa nirdeza Adi sat saMkhyA Adi anuyoga | naigamAdinaya ityAdika je tatvArthake jAnaneke upAya tinakari jIvanike pAriNAmika audAyika aupazamika kSAyika kSAyopazAmika je bhAva te svatatva haiM, tinakU jANikari, bahuri jIvake bhogake sAdhana je acetanapadArtha tinakA utpattivinAzasvabhAvake jAnane" tinateM virakta tRSNArahita hUvA saMtA tIni gupti pAMca samiti dazalakSaNa dharmake AcaraNa" bahuri tinakA phala dekhanete mokSakI prAptike yatanake arthi baDhAyA hai zraddhAna ara saMvega jAneM, bahuri bhAvanAkari pragaTa bhayA hai apanA svarUpa jAkai, bahuri anuprekSAke citavanakari dRDha kIyA hai paradravyakA tyAga jAneM, bahuri saMvararUpa bhayA hai AtmA jAkA, yAhIta Azravarahita bhayA tAteM nAhIM hai navIna karmakA AvanA jAkai, bahuri bAhya abhyaMtarake tapate parISahake jItane karmake phala bhogane" bahuri samyagdRSTIte lagAya jinaparyaMta pariNAmakI vizuddhatAta asaMkhyAtaguNa nirjarA baDhatIkI pAmita jasaMcyarUpa karmakU nirjarArUpa karatA saMtA, bahuri sAmAyikateM lagAya sUkSmasAMparAyaparyaMta je saMyamakI labdhike sthAna timakU uttarottara vRddhi pAvanepulAka Adi nigraMthamuni tinakA saMyamakA anukramateM | For Private and Personal Use Only Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikAMDita jamAdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 794 // ENABASUDoctsaaDSweatopati pAlanA , tAkI uttarottara baMdhate vizuddhatAke sthAnake vizeSa tinakI prAptikari sahita hUvA saMtA, atyaMta abhAvarUpa bhaye haiM Ataraudra dhyAna jAke, bahuri dharmadhyAnake balate pAyA hai samAdhikA bala jAneM, bahuri Adike doya zukladhyAna tinameM kramakari ekavirSe vartamAna hUvA saMtA, pUrvai kahe je Rddhi tinakari yukta hoya tinavirSe anurAga nAhI lagAvatA saMtA, pUrvodita anukramakari mohaAdikI prakRtinika kSayakAra sarvajJajJAnakI lakSmIkU ve bhogikari pIche samastakarmakA nAzate saMsArake baMdhanate chuTyA hUvA, jaisaiM Ani jetA iMdhana hoya tetA samasta dagdhakari jAke pheri hone* kachU na rahai, taya upAdAnakAraNavinA pheri na upajai bujhi jAya taise pUrva pAyA jo paryAya tAkA viyogaH bahuri AgAmI tisa bhava honekA kAraNake abhAvatai AgAmI bhavakI utpattike abhAva. saMsArakA aMta bhayA, tAk saMsAraduHkhate rahita hoyakari jAmeM duHkha nAhIM aisA ekAMta bahuri jAkA aMta nAhIM aisA atyaMta bahuri jAkI upamA nAhIM aisA nirupama bahuri jAmeM hInAdhikapanA nAhIM aisA niratizaya jo nirvANasukha tAhi yahU AtmA pAvai hai / aise tatvArthakI bhAvanAkA phala hai / // chappaya // ghAtikarmakU nAzi jJAna kevala upajAvai / pheri baMdhake hetu tAsa nIDe nahi Avai / / pUrvakarma nirjarA ThAni sarva karma nazAvai / bhAvakarmahU meTi zeSa kSAyika rahi jAvai // tava Uradha gamana svabhAva lahi loka aMta thAvai sadA / ima nitya anUpama amita sukha bhare siddha vaMdau mudA // 1 // atsppasaseatsastertwittervertierrerities For Private and Personal Use Only Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhiSacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dazama adhyAya // pAna 795 // ASOPORANPOXOPANARROROPRICORIApapa aiseM isa tatvArthazAstrakA dazama adhyAyakI vacanikA pUrNa bhaI // AgeM tatvArthasUtrakA daza adhyAyakA joDarUpa saMkSepa artha likhiye haiM / _ tahAM prathama adhyAyameM prathamasUtrameM tau samyagdarzana jJAna cAritra tInakI ekatA hai / so mokSamArga hai aisA khyaa| AgeM dUsare sUtra meM samyagdarzanakA lakSaNa khyaa| tIsare sUtrameM samyagdarzanakI utpatti doyaprakAra khii| cauthe sUtra meM samyagdarzanake viSayabhUta sAta tatva kahe / bahuri inake sthApanakU vyavahArakA vyabhicAra meMTanekU nAma Adi cyAri nikSepa khe| Age pramANanayanikari samyagdarzanAdika tathA tinakA viSaya jIvAdika tatvanikA adhigama hoya hai| bahuri nirdezAdi chaha ara sat Adi ATha aisaiM caudaha anuyogAnakAra adhigama hoya hai, aise kyaa| bahuri mati Adi pAMca jJAnake bheda kahi ara tinake doya prakAra pramANa kahe / parokSa doya pratyakSa tIni / bahuri matijJAnake utpatti ke kAraNa kahi / tAke avagrahAdika bheda cyAri sUtrameM kahe / te tInasai chattIsa hoya haiN| bahuri zrutajJAnakA svarUpa bheda kahe / bahuri avadhijJAnakA svarUpa doya sUtrameM kahyA / bahuri manaHparyayakA svarUpa kahyA ! tAke doya bhedanikA vizeSa kahi avadhimanaHparyayameM vizeSa khyaa| AgeM pAMcU jJAnakA viSaya tIni sUtrameM kahi / ara ekajIvake ekakAla cyAritAI jJAna hoya hai aise kayA / bahuri mati zruta avadhi viparyayasvarUpabhI hoya hai, tAkA kAraNa kahyA / bahuri naigama Adi sAta nayakI saMjJA kahi / prathama adhyAya pUrNa kIyA // 1 // AgeM dasarA adhyAyameM jIvatatvakA nirUpaNa hai| tahAM prathamahI jIvake aupazamika Adi pAMca bhAva haiN| tinake tarepana bheda sAta sUtrameM khe| Age jIvakA prasiddha aikhi upayogakU lakSaNa kahyA / tAke ATha bheda khe| Age jIvake bheda khe| tahAM saMsArI ara mukta ara 7 pAvane.. "saMjhI asaMjJI trasa sthAvara trasake bheda dvIndriyAdika paMcaindri ANDrawasakapusakssexcakaasis For Private and Personal Use Only Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||srvaarthsidivcaadhikaa paMDita jItA // dazama adhyAya // pAna 796 // yatAI kahe / bahuri pAMca indriyake dravyaindriya bhAvaindriyakari bheda tinake nAma viSaya kahe / bahuri ekaindriya Adi jIvanike indriya pAIye tinakA nirUpaNa ara saMjJI jIva kauMna aisaiM kahyA / bahuri parabhavakU jIva gamana karai tAkA gamanakA svarUpa kahyA / AgeM janmake bheda yonike bheda ara garbhaja kaise upajai deva nArakI sanmUrchana kaise upajai tAkA nirNaya hai| Age pAMca zarIranike nAma kahi / ara tinake sUkSmasthUlakA svarUpa kahi / aru ye jinakai jaise upajai tinakA nirUpaNa kiiyaa| AgeM veda jinakai jaisA hoya tAk kahikari jinake udaya udIraNAkari maraNa hoya tinakA niyama kahi adhyAya pUrNa kIyA // 2 // AgeM tIsarA adhyAyameM jIvakA rahanekA loka hai tAmeM adholoka madhyalokakA nirUpaNa hai| tAmeM adholokameM sAtapRthvInike nAma kahe tinavirSe nArakI jIva upaje haiN| tinake bilanikA parimANa kahyA / bahuri jIvanikA azubhapariNAma Adi kahikari tinakeM paraspara ara asurAnikAra kIyA duHkha hai tAkU kahi tinakI AyukA parimANa kahyA / AgeM madhyalokavirSe jaMbUdvIpa Adi dvIpa lavaNasamudra Adi samudra haiM tinakA vyAsa AkAra kahyA / bahuri jaMbUdvIpakA svarUpa kahi tAke madhya kSetra haiM kulAcala parvata haiM tinakA nAma varNa AkAra kahyA / bahuri kulAcalAnaupari draha haiM tinake nAma vyAsAdika bahuri tinameM kamala haiM tinakA vyAsAdika bahuri tinameM devI vasaiM haiM tinake nAma parivAra Ayu khii| Age drahanimeMsU nadI gaMgAdi nikalI haiM tinake nAma parivAra gamana kahyA / bahuri bharatakSetrakA vistAra kahi anyakA vistAra janAyA / bahuri bharata airAvatakSetrameM kAla ghaTai vadhai anyameM avasthita hai aisaiM kahikari bhogabhUmike jIvanikI sthitI kahI / bahuri bharataAdi kSetra dhAtakIkhaMDa puSkaradvIpameM haiM so kahe / manuSyakSetrakI maryAda kahI / karmabhUmike kSetra kahe / bahuri manuSyatiryaMcanikI AyukA pramANa kahi adhyAya pUrNa kIyA // 3 // For Private and Personal Use Only Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 797 // - AgeM cauthe adhyAyameM UrdhvalokakA varNana hai / tAmeM cyAriprakArake deva kahe / tinake lezyA kahi / ara indra Adi daza bheda kahi / ara indranikI saMkhyA ara tinakA kAmasevanakI rIti kahi / bahuri bhavanavAsInike bheda vyaMtaranike bheda jyotiSInike bheda kahe / bahuri jyotiSInikA gamanakA prakAra ara manuSyakSetravirSe inakari kAlakA vibhAga hai| manuSyakSetrate parai avasthita hai aisaiM kahyA / Age vimAnavAsI deva tinavirSe kalpa kalpAtItakA bheda bahuri svarganikA nAma ara tinake Ayu Adi vadhate vadhate ara gamana Adi ghaTate upari upari hai so kahi tinakI lezyA kahi / greveyaka pahalI kalpa khe| bahuri pAMcamAM svargameM laukAMtika deva haiM tinake jAtibhedake nAma kahe / bahuri aupapAdika manuSyasivAya rahe te jIva sarva tiryaMca haiM aise kahyA / Arge tina devanikI AyukA nirUpaNameM bhavanavAsInikI utkRSTi kahi / ara svargavAsInikI utkRSTa jaghanya khii| ara nArakInikI jaghanya kahI / bhavanavAsI vyaMtaranikI jaghanya kahI / ara utkRSTa vyaMtara jyotiSInikI kahI / aiseM cauthA adhyAya pUrNa kIyA // 4 // Arge pAMcamAM adhyAyameM ajIvatatvakU pradhAnakari nirUpaNa hai| tahAM dharmAdi cyAri ajIvAstikAya kahi / ara jIvAstikAya kahyA / tina pAMcanikU dravya kahe / tinameM cyAri arUpI pudgala rUpI ara AkAzatAI tIne ekaeka dravya kriyArahita kahe / dharma adharma ekajIvake asaMkhyAtapradeza kahe / AkAzake anaMta kahe / pudgalake skaMdha apekSA tI prakAra kahe / aNUke pradeza nAhI, ara AkAzakA upakAra, avagAha, gati , sthiti , dharma, adharmakA upakAra , zarIrAdika jIvakU pudgalake upakAra, jIvanikeM paraspara kAladravyakA vartanA upakAra kahyA / bahuri pudgalake sparza Adi | guNa zabda Adi paryAya kahe / aNuskaMdhabheda khe| bahuri dravyakA sat sAmAnyalakSaNa kahyA / nityatAkA svarUpa kayA / Atertaioritrativartansertaisartabardas For Private and Personal Use Only Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA / dazama adhyAya // pAna 798 // Mosedaareereaverdoseatseraveetaseradhe bahuri mukhyagauNakari nayakA lagAvaNA kahyA / bahuri pudgalake skaMdha honekA vidhAna kahyA / bahuri dravyakA vizeSa lakSaNa kahyA / bahuri kAladravya kahyA / bahuri guNaparyAyakA kharUpa kahi pAMcamAM adhyAya pUrNa kIyA // 5 // ___ AgeM chaThA adhyAyameM AzrayatatvakA sAmAnyanirUpaNa hai| tahAM manavacanakAyake yogakoM Azrava kahyA / bahuri puNya pApa doya bheda khe.| tahAM sakapAyIkai sAMparAyika Azrava hoi akaSAyIkai iryApatha hoya / tahAM sAMparAyikakai indriyaAdi bheda kahe tinake tIvra maMdAdika bhAvanikari vizeSa kahyA / bahuri AzravakA adhikaraNa jIva ajIva dravyakoM kahikari jIvAdhikaraNake saMraMbhAdika ekasau ATha bheda tathA inake vizeSaH anekabheda honA kahyA / bahuri ajIvAdhikaraNake | nirvartanAdika aneka bheda kahe / AgeM anubhAgake tIna maMda baMdha hone apekSA nyAre nyAre AThakarma tinake Azrava honeke kAraNa kahe / tinakU kahikari chaThA adhyAya pUrNa kIyA // 6 // _ AgeM sAtamA adhyAyameM puNyAzravakA nirUpaNa hai / tahAM hiMsAdika pAMca pApakA tyAgate vrata hoya hai aisA kahi, tisake ekaeka deza sarva duHkhateM (2) aNuvrata hai aisA kahi / tina vratanike dRDha karanekoM pAMca pAMca bhAvanA khiiN| bahuri pAMcapApa isaloka paralokameM duHkhadAyI tathA duHkha khe| tinakI bhAvanA rAkhaNI / bahuri maitrI Adi cyAri bhAvanA kahIM / bahuri saMsAra dehakA svabhAvakI bhAvanA khii| AgeM pAMca pApakA lakSaNa judAjudA kahyA / vratI niHzalya hoya muni ara gRhastha hoya tahAM gRhasthake aNuvrata ara digvirati Adi sAta zIla kahe / bahuri aMta sallekhanA kahI / bahuri samyaktva eka pAMca aNuvrata sAta zIla eka sallekhanA ina caudahanikA pAMcapAMca atIcAra nyAre nyAre sUtrateM kahe / bahuri dAnakA ara tisakA vizeSa kahyA / aiseM sAtamA adhyAya pUrNa kIyA // 7 // For Private and Personal Use Only Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 799 // AUDGermssadossertavaasaas Age AThamA adhyAya meM baMdhatatvakA nirUpaNa hai| tahAM mithyAtvaAdi baMdhake kAraNa kahi ara baMdhakA svarUpa khyaa| AgeM tisake cyAri bheda kahi ara tinameM pahalA bheda prakRtibaMdha tisakI mUlaprakRti ATha uttaraprakRti ekasau aThatAlIsa tinake nyAre nyAre nAma khe| Age utkRSTa jaghanya ATha karmanikI sthiti nyArI nyArI khii| bahuri anubhavabaMdhakA svarUpa khyaa| bahuri pradezabaMdhakA svarUpa kahyA / AgeM puNyapApakA prakRtinike bheda kahi AThamA adhyAya pUrNa kIyA // 8 // Age navamAM adhyAyamaiM saMvaratatva ara nirjarAtatvakA nirUpaNa hai| tahAM Azravake nirodhakU saMvara kahA hai| so saMvara gupti Adi kAraNanikari hoya hai aisaiM kahi guptikA svarUpa samitikA svarUpa bheda dharmake bheda anupekSAke bheda parIpahakA vizeSakari bhedanikA kathana ara cAritrake bhedanikA nirUpaNa kiiyaa| AgeM tapakari nirjarA khii| tisa tapake bAraha bhedake uttarabheda bahuri dhyAnatapake cyAri bhedameM azubha Artaraudra zubha dharmazukla tinake bhedanikA vizeSanirUpaNa kiiyaa| AgeM samyagdRSTi Adi dazasthAna asaMkhyAtaguNI nirjarAke kahi / ara pulAkaAdi pAMcaprakAra muninikA nirUpaNa kari navA adhyAya pUrNa kIyA // 9 // . Age dazamAM adhyAyameM mokSatatvakA nirUpaNa hai| tahAM kevalajJAnakI utpattikA vidhAna kahi tisapUrvaka mokSakA svarUpa kasA / so dravyabhAvarUpa sarvakarmakA abhAvakari mokSa hoya taba jIvakA UrdhvagamanasvabhAva hai| so Urdhvagamanakari lokake aMta jAya tiSTai tAke hetu dRSTAMta khe| dharmAstikAyavinA alokameM gamana nAhI aise kahyA / bahuri kathaMcita apekSA siddhanimeM bheda kahanekA sUtra kahi dazamAM adhyAya pUrNa kIyA // 10 // For Private and Personal Use Only Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 800 // aahrtosteroneticineinterdicinetasserticles aise mokSamArgakA nirUpaNakharUpa jo tatvArthazAstra tAke daza adhyAyakA kathana* nIkai dhAraNakari bhavyajIva haiM te mokSamArgameM pravartanekA udyama karau jyauM zAzvatA sukharUpa nirvANakI prApti hoya aisA zrIgurunikA upadeza hai| AgeM isa vacanikAke honekA saMbaMdha likhiye haiN| . dohA- iSTadevakoM namana kari, sarala caupaI baMdha / / isa bhASAke honekA, kahUM hetusaMbaMdha // 1 // // caupaI // jaMbUdvIpa bharata suniveza / Arija madhya hu~dAhaDa deza // pura jayapura tahAM sUvasa vasai / nRpa jagateza anUpama lasai // 2 // tAke rAjamAhiM sukha caina / dharai loka kahUM nAhIM phaina / apane apane mata saba cleN| zaMka nAhiM ghArai zubha phaleM // 3 // nRpake maMtrI saba matimAn / rAjanItimeM nipuNa purAna // sarvahI nRpake hitakoM cahaiM / Iti bhIti TArai sukha lahai // 4 // tinameM rAyacaMda guNa dharai / tApari kRpA bhUpa ati karai / tAkaiM jainadharmakI laag| saba jainanis ati anurAga // 5 // karI pratiSThA maMdira nayau / caMdraprabha jina thApana thayau // tAkari puNya baDhau yaza bhayo / sarva jaininiko mana harakhayau // 6 // tAke DhiMga hama thiratA pAya / karI vacanikA yaha mana lAya // yaha tau rAjataNU saMbaMdha / kahyo suNu aba anya nibaMdha // 7 // zailI terApaMtha supantha / For Private and Personal Use Only Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 801 // MPORARISORRIAGEORAONKARAVAHARANPORONAFARRIAGIPR tAmeM baDe gunI gunagraMtha // tinakI saMgatiH kachu bodha / pAyau meM adhyAtama sodha // 8 // zAstrajJAna adhikau nahi paDhyau / dharmaprasAda rAga bahu baDhyau // tavai vicAra bhayau hiyamAMhi / tatvArathako jJAna karAMhi // 9 // bhayau bodha tava kachu ciNtyo| karana vacanikA mana umagayau / saba sAdharamI preraNa karI / aiseM maiM yaha vidhi uccarI // 10 // kAla anAdi bhramata saMsAra / pAyI narabhava meM zubhakAra // janma phAgaI layau suthAni / motIrAma pitAkai Ani // 11 // pAyo nAma tahAM jayacaMda / yaha parajAya taNUM makaraMda // dravyadRSTi maiM dekhU jvai| merA nAma AtamA kavai // 12 // gota chAvaDA zrAvakadharma / jAmeM bhalI kriyA zubhakarma // gyAraha varSa avasthA bhaI / taba jinavAragakI zudhi lahI // 13 // Ana iSTiko dhyAna ayog| apane iSTa calana zubha bhoni // tahA~ dajI maMdira jinarAya / terApaMtha paMtha tahA~ sAja // 14 // deva dharma guru saradhA kathA / hoya jahAM jana bhArSe yathA // taba mo mana umagyo tahAM clo| jo apanUM karano hai bhalo // 15 // jAya tahAM zraddhA dRDha krii| mithyA buddhi sabai pariharI // nimita pAya jayapurameM Aya / baDI ju zailI dekhI bhAya // 16 // guNI loka sAdharmI bhle| jJAnI paMDita bahute mile // pahale the vaMzIdhara nAma / dharai prabhAva bhAva zubha ThAma // 17 // ToDaramala paMDita mati kharI / gomaTasAra bacanikA karI // tAkI mahimA savajana kreN| vAce padai buddhi vistarai // 18 // daulatirAma guNI adhikAya / paMDitarAya rAjamaiM jAya // tAkI buddhi lasai sava kharI / tIna CARORRIORAIPRONORAJAProPAGAL For Private and Personal Use Only Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 802 // e ntertainertainertainerals purANa vacanikA karI // 19 // rAyamalla tyAgI gRhavAsa / mahArAma vrata zIlanivAsa // maiM hUM inakI saMgati ThAni / budhi sArU jinavANI jAni // 20 // lakhe purANa Adi uttarA / aura purANa caritra ju kharA // gomaTasAra labdhi paNa sAra / kSapaNasAra tiloka susAra // 21 // ToDaramalakRta bhASA taNAM / pAya sahAya saMskRti bhaNA / / mUlAcAra zrAvakAcAra / lakhe vicAre buddhi anusAra // 22 // samayasAra adhyAtamasAra / pravacanasAra rahasi mana dhAri // paMcAsatikAyA e tIni / nATaka trayo kahAvai vIna // 23 // tatvArathamUtrakI TIkA / sarvArthasiddhi nAma suThIkA // dUjI tatvArathavArtikA / zlokarUpa vArtika tArtikA // 24 // tinako kachU kiyau abhyAsa / buddhi jisI jima pAyau khyAsa // paddhati nyAyataNI inamAMhi / sobhI kicha vicArI jAhi // 25 // graMtha parIkSAmukha saMbhalo / hai pramANako varNana bhalau // devAgamastuti TIkAsAra / aSTasahasrI nAma sudhAra / / 26 // AptaparIkSA dekhI saar| ara pramANanirNaya niradhAra // nyAyadIpikA sugmpcaar| so pahalai paDhanemeM sAra // 27 // devasenakRna gAthAbaMdha / hai nayacakra baDau arabaMdha // aura graMtha jinamatameM dhnne| pAye je zubhavidhivaza vaNe // 28 // tebhI kachu vicAre jvai| syAdvAdamaiM samajhe tavai / / nayapramANakI kathanI mahAM / guruvina vAra na pAvai jahAM // 29 // pai abhyAsa jora bahu kIyau / bIjarUpa sAmAnya ju lIyo / / aura graMtha budhisArU lkhe| apane mata parake mata akhe // 30 // naMdalAla merA suta gunI / dicinete For Private and Personal Use Only Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shn Kalassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDita jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 803 // bAlapanete vidyA sunI // paMDita bhayau baDhI paravIna / tAhUne preraNa yaha kIna // 31 // koI graMtha vacanikA kro| jAmeM saba samajheM isa dharau // mai hUM tavai vicArI ema / racI vacanikA yaha dhari prema // 32 // hInAdhika yAmeM kachU hoya // paMDita loga sudhAro soya // khyAtilAbhapUjAke hetu / racI nAhi ima zubhaphala hetu // 33 // cAMcau paDhau paDhAvau sunUM / tatvArathakU jAnU gunU // karau prasiddhi savai dhari cAva / satapuruSaniko yahai svabhAva // 34 // honAdhika lakhi iMsiyo nAhiM / alpabuddhi meM kSamA karAhiM / / yaha merI prArthanA saMbhAri / apanI uttamatAkauM dhAri // 35 // ||svaiyaa // zabdako uccAra sohai pudgalavikAra aura akSaramakAra icchA jIvakI milai javeM / zyAhI patra lekhanI hU pudgala daravi jAnUM kriyA jIvake pradeza icchAteM halai taveM // graMtha racaneko rAga mohako vikAra zubha e tau savai pudgala hai jIvako kahA pha3 / tAteM karanekau abhimAna tajo paMDita ho cetanAsvarUpa Apa lakhau yo bhalai avai // 36 // dohA- saMvatsara vikrama taNUM / zikhi rasa gaja zazi aMka // caitazakta tithi paMcamI / pUraNa pATha nizaMka // 37 // ||chppy // maMgalamaya arahana siddha maMgala vinikAI / AcAraja uvajhAya sAdhu maMgala sukhadAI / / For Private and Personal Use Only Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // sarvArthasiddhivacanikA paMDisa jayacaMdajIkRtA // dazama adhyAya // pAna 804 // vANI maMgalarUpa syAtapada mudrita sAMcI / dharmazuddha nijarUpa kSamAdika haiM guNavAcI // dukha pApa gAli sukhakoM karai so maMgalako aratha hai| savakArija kari maMgala cahai hamahUkU yaha supaMtha hai // 38 // s apokemperatural // iti tatvArthazAstra dazAdhyAyI vacanikA sarvArthasiddhi nAma TIkAke anusAra sampUrNam // ANTARAdiversasearchsriveresssertoon // zubhaM bhavatu sarveSAm // 4Aseartbeat For Private and Personal Use Only Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SS Julture tatvArthasUtra-TIkA. sarvArthasidhdi vacanikA. (paMDita jayacaMdajI-kRtA) prakAzaka kallAppA bharamAppA niTave. kolhApUra-siTi. "jaineMdra presa" vaizAkha zuklA 3 zake 1833. kImata 4 rupaye. For Private and Personal Use Only Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ulnusyancininun rodanath naninch nar en funder.y.rissa ata kengengenoeg eng A9ERA98A92929292% sarvArthasiddhi vacanikA. For Private and Personal Use Only